QARADAø SEMENT
Transkript
QARADAø SEMENT
“QARADA SEMENT” 6 SAYLI QURU ÜSULLU YEN YANDIRMA SOBASI LAYHS QARADA SEMENT ASC Sahil qsbsi Salyan osesi Bak AZ1083 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsi (MSSTQ) Qeyri-Texniki Xülas “Qarada Sement” 6 sayl Quru Üsullu Yeni Yandrma Sobas Tsvir “Holcim Group Support Ltd” trfindn 29.10.2008-ci ild hazrlanmdr SON VARANT Noyabr 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Bu snd Azrbaycan Respublikas, “Qarada Sement” ASC –nin planladrlm 6 sayl yeni yandrma sobas (Layih) üçün traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsi (MSSTQ) Hesabatnn Qeyri-Texniki Xülassidir (QTX). ilmsin v mhsul istehsalnn artmasna sbb olacaqdr. 6 sayl Sobann i salnmas il klinker istehsal gücünü hmiyytli drcd yni mövcud olan txminn 2600 t/ gün-dn 4000 t/gün nominal hcmdk artrlmasna v bununla yerli bazarda sement artmaqda olan daxili tlbatn ödnilmsin xidmt edckdir (növbti hissd göstrilir). 1 Giri Hal-hazrda Qarada Sement” istehsalatda bu sement zavodundan aral yerln açq sahd miar da istehsal il mul olan karxanalarn tullantlarndan sas xammal mnbyi kimiistifad edir. Layih üzr, lav olaraq, “Qarada Sement” irkti uzun müddt rzind hngda xammal il tmin edilcyin min olmaq üçün özünün hazrda istifad etmdiyi v zavoddan imal-q istiqamtd 15 km msafd yerln “ahqaya Qrb” hngda karxanasn yenidn açacaqdr. Layih haqqnda mlumat Azrbaycanda faliyyt göstrn Qarada Sement ASC” irkti (“Qarada Sement”) özünün, Sahil qsbsinin yaxnlnda, Bakdan txminn 34 km cnub-qrbd v Xzr dnizinin sahil xttindn txminn 1 km qrbd yerln Qarada sement istehsal zavodunu yenildirmk niyytinddir. Qarada Sement zavodu 1950-ci illrd istismara verilib. 1999-cu ild Sahil qsbsind yerln v vvllr dövlt mülkiyytind olan sement zavodu özlldirildi v sveçr sement istehsalçs «Holcim» Ltd. irkti “Qarada Sement”in shmlrinin çox hiss ald. «Holcim» dünyada n böyük sement, doldurucu v digr tikinti xidmtlri tchizatçlarndan biridir. Özlldirildiyi vaxtdan bri, zavodun illik sement istehsal gücü, texnologiyann ekoloji göstricilrinin tkmilldirilmsin hmiyytli drcd vsait qoymaqla alt df artrlmdr. Bu öhdliyin davaml kild hyata keçirilmsinin növbkimi «Holcim» irkti enerji v xrclrinin azaldlmasna v istehsal gücünün daha da artrlmasna imkan vern yeni texnologiyan zavodda ttbiq etmk niyytinddir. «Qarada Sement»in yenildirilmsi çrçivsind zavodun razisind xammaln danmas sementin guru üsulla istehsal üçün n müasir frlanan yandrma sobas ina edilckdir. Hmin yeni 6 sayl Yandrma sobas hazrda ya üsulla ilyn dörd yandrma sobasn vz edckdir, bunlar da yeni 6 sayl Soba müntzm faliyyt baladqdan sonra istifaddn çxarlacaqdr. Ya üsulla ilsobalarn v onlarn tüstü bacalarnn sonrak mrhld sökülmsi nzrd tutulur. Köhn sobalarn quru üsulla il müasir yandrma soba il vz olunmas traf mühitin hmiyytli drcd yaxlamasna (xüsusi il d brk hissciklrin havaya atlmasnn azalmasna sbb olacaq v zavodun daha da smrli, etibarl QARADA SEMENT ASC Layih çrçivsind karxanalar olan razid vvllr istismar ediln xammal yüklm stansiyasnda yeni daqran quru v ina olunacaq, hazrda istifad olunmayan v “ahqaya-Qrb” karxanasn «Qarada Sement» il birldirn dmir yolu hisssi is brpa olunacaqdr. Layih üçün kapital qoyuluu txminn 300 milyon avrodur. Layihy Tlbat Azrbaycanda sement bazar 2003-cü ildn bri inkiaf etmkddir v onun Azrbaycann proqnozladrlan iqtisadi inkiafna mütnasib olaraq daha da güclü surtd inkiaf gözlnilir. 2006-c ild istehlak 2.6 milyon ton olmu, 2007-ci ild is sement tlbat artq 3.2 milyon ton olmudur. 2015-ci ild Azrbaycanda sement tlbatn txminn 40% artaca gözlnilir. «Qarada Sement» hazrda Azrbaycanda yegan sement klinkeri istehsalçs v hmçinin, ölkd faliyyt göstrn n böyük sement istehsal edn zavoddur. 2007-ci ild «Qarada Sement» txminn 1.3 milyon ton sement istehsal etmidir. Bel hcmd sement istehsal etmk üçün «Qarada Sement» mövcud klinker istehsal edn sobalarn istehsal qabiliyytinin mhdudluuna gör lav klinker idxal etmli oldu. 6 sayl soba i düdükdn sonra zavodun klinker istehsal gücünün artmas mövcud üyütm qabiliyytindn tam istifad olunmasna sbb olacaqdr. Glckd zavodun özünün istehsal etdiyi ild txminn 1.2 milyon ton klinker hesabna «Qarada Sement» trfindn istehsal olunan sement ild 1.7 milyon QTX S 1 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas ton olacaqdr. Sement istehsalnn hcminin 30% artmas il Layih ölkd sement olan tlbat ödy v Azrbaycann xaricdn klinker v sement idxalnn daha da artmasnn qarsn alacaqdr. Layih üzr traf Mühit Tsirin Qiymtlndirilmsi Layihnin Azrbaycanda traf mühitl bal layihlrin tsdiqi slahiyytin malik olan Ekologiya v Tbii Srvtlr Nazirliyi (ETSN) trfindn tsdiq olunmas tlb olunur. traf mühitl bal tsdiq etmk üçün ETSN-in müracit edcyi sas snd olacaq Layih üzr traf Mühit Tsirinin Qiymtlndirilmsinin ilnmsi üçün «Qarada Sement» yerli mslht verm firmas olan SRM il müqavil balamdr. Bundan lav (Davaml Sement Tbbüsü, Davaml nkiaf üçün Beynlxalq Biznes urasnn üzvü olan) Holcim Group" irktini", onun shmdar olan Avropa Yenidnqurma v nkiaf Bank (AYB) v potensial beynlxalq layih kreditorlarnn siyastin ml olunmas mqsdi il «Qarada Sement» lav tdqiqatlar aparlmas v beynlxalq standartlara istinad edn daha geni hcmd traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsind (MSSTQ) lav mlumatlarn toplanmas üçün ERM (Almaniya Frankfurt Ofisi) trfindn rhbrlik ediln Azrbaycanda Bak hrind traf Mühit Texnologiyalar Mrkzi trfindn dstklnn yerli mslhtçilr qrupu il müqavil balamdr. MSSTQ hesabatnda Layihnin tikintisi v faliyyti il bal traf mühit v sosial sahy gözlniln tsiri trafl göstrilir. Hesabatda müyynldirilmi tsirlrin qarsnn alnmas v ya onlarn aradan qaldrlmas üçün v traf Mühiti v Sosial Sah üzr daretm Plan ( !!"#) il uyunluun yoxlanmas üçün tdbirlr göstrilmidir. Yerli MTQ Azrbaycandak tlblri qarlad halda MSSTQ hesabat Layihnin AYB v digr potensial kreditorlar trfindn traf mühitl bal tsdiqi üçün sas snddir. Digr trfdn, tdqiqat LTT podratçs il mühndislik, material v avadanlq tdarükü v tikinti üzr müqavilnin traf mühit v sosial sah il bal rtlri v faliyyt v texniki xidmt üçün sasdr. O, Layih üzr layihldirm, tikinti v faliyytin traf mühit baxmndan qnatbx olmasn v hm beynlxalq, hm d yerli standartlara uyun olmasn tmin edckdir. QARADA SEMENT ASC MSSTQ v !!"# meyarlarnn sas bu mcmu hesabatda qabaqda göstrilmidir. (Bölm 5). MSSTQ iinin bir hisssi kimi sahibkarlar v ictimaiyyt mlumat tdbirlri keçirilmi v layih haqqnda mlumat Layih üçün nzrd tutulmu ictimaiyyt mlumat v akarlama plan (MAP) daxilind ictimaiyyt çatdrlmdr. MSSTQ Hesabatnn Son Layihsi ictimaiyyt açqlanacaq v «Qarada Sement» zavodun yaxnlnda yaayan halinin mara olan nümayndlri üçün Açq Qap günlri tkil edckdir. 2 Layihnin Tsviri Layih razisinin Yerlmsi Layihy Sahil qsbsindn keçn osenin v dmir yolunun imal-qrb hisssind yerln Qarada Sement zavodunun bina v qurularnn, $%&' $% köhn dmir yolu yükl razisindki yeni daqrc qurunun, v karxanan Qarada Sement zavodu il birldirn dyolunun faliyyti daxildir. Layih razisinin yerlmsi haqda kil QTX-1-d mlumat verilir. Sement Zavodu Qarada Sement zavodunun sahsi txminn 52 ha-dr (tqr. 1,630 m x 430 m). Mövcud istehsal, emal v inzibati quru v binalar, sasn, razinin mrkzi v rq hisslrind yerlmidir. Yeni 6 sayl soba sasn razinin q hisssindki bo yerd quradrlacaqdr. Yeni 6 sayl yandrma sobas 2004-cü ild aparlmözlldirmdn sonra sökülmü keçmi 5 sayl sobann yerind yerldirilckdir. Karxanalar “Qarada Sement”in gil karxanas vardr v ondan layih üçün d istifad olunacaqdr. Layih üçün “Sahqaya-Qrb” ( karxanas yenidn istifady verilckdir. O, zavoddan hava il 12 km, yol il 15 km msafd yerlir. Karxanann 152 ha-dan ibart razisi d özllm paketin daxil idi. Bu karxanada Sovet vaxt ( hasilat balanmd, lakin ilkin faliyyt baladqdan sonra hmin dövr üçün keyfiyyti qeyri-qnatbx hesab olunduuna gör faliyyti dayandrld. Özlldirmnin bir hisssi kimi, “Qarada Sement” hm dahqaya-Q) karxanasndan 2 QTX S 2 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas km cnubda yerln Karvansara ( mdnindn (~120 ha) d istifad etmk hüququ ld etdi. Bu mdn daha uzun müddtli ( tchizatna imkan verir v bu Layihy aid deyil, lakin glck mrhld “Qarada Sement” trfindn iln bilr. kil QTX-1: Layih razisinin Tsviri hmiyytli xüsusiyytlr Yeni qurular vΩ mövcud zavodda dΩyiiklik edilmΩsi Yeni 6 sayl Sobadan istifad il Qarada sement zavodunun müasirldirilmsin mövcud zavodda dyiikliklr edilmsi v aadak sas qurularn tikintisi daxildir: x 72 m-lik frlanan quru üsullu yandrma sobas (mövcud 4 dd 150 m-lik ya üsullu yandrma sobasn vz edir); x ardcl yerldirilmi ilkin karbonsuzladrcl 5 pillli tk axli siklonlu ilkin qzdrc (txm. 132 m hünd.); QARADA SEMENT ASC x yeni, hündürlüyü txm. 140 m olan tüstü bacas (hündürlüyü 65 m olan 3 dd hazrk bacalar vz edir); x klinkeriin manesiz hrkti üçün ok üfürücülrl tchiz edilmi, mhsuldarl 4,000 t/gün olan qfsli klinker soyuducu; x Brk yanacaqlar (kömür/neft koksu anbar)üçün 10,000 t tutumu olan qapal anbar v mhsuldarl 24 t/saat olan aquli diyirckli dyirman; x Müxtlif keyfiyytli miar dalar üçün dairvi 24,000 t tutumlu anbar x Gil v dmir tnzimldiricisi üçün hr birinin tutumu 3500t olan 2 dd düzbucaql ambar QTX S 3 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas x xammaln üyüdülmsi üçün 355 t/s gücü olan diyirc dyirman; x xammaln homogenldirilmsi üçün 8,000 tonluq anbar (bunker); x tlbatn fsildn asl olaraq, dyimsin uyunlamaq imkan vern 75,000 t tutumu olan klinker anbar (bunkeri); x hcmi 16,000 t olan sement bunkeri (yük avtomobill* 2 quru il) bu, sement saxlama qabiliyytini cmi 34,000 t qdr artrr; x istehsal sahsinin imal-qrb hisssind yerln yeni yüksk grginlikli yarmstansiya v zavoddan keçn 110 kv-lq elektrik xttin balant (hazrda ina olunmaqdadr); x yeni soba sisteminin yerl( üçün daxili infrastrukturann genilndirilmsi (ms. su, drenaj v elektrik bksi, emala nzart); x mövcud daxili dmiryolu xttinin txminn 600 m uzadlmas v sahnin imal qrb srhdind daxil olan xammaln boaldlmas üçün qatar boaltma stansiyasnn genil brk yanacaqlarn (da kömür/neft koksu) boaldlmas üçün d yoluna 1 qolda x razidki nqliyyatn daxil olan v çxan nqliyyata gör ayrlmas üçünrazinin cnub srhdind ikinci darvaza. Yeni 6 sayl yandrma sobas i düdükdn sonra mövcud xammal dv lam (ya xammal qar + hovuzlar quru üsulla istehsal zaman lama ehtiyac olmad üçün istifaddn çxarlacaqdr Nticd , Sahil çirkab sularn emal zavodundan (ÇSEZ) texniki suyu n mövcud boru x v hmçinin çirkli suyun saxland hovuzlar istismardan çxarlacaqdr. Müasirldirilmi zavodda yalnz zavodun razisindn keçn mövcud ümumi irin su xtmiz sudan istifad olunacaqdr. stehsal razisindki digr binalar glck istehsal hcminin tlblrin uyun gldiyin gör dyiilmz qalacaqdr. ahqaya-Qrb" ( karxanasnn yenidn açl, karxanann yeni daqran quru (750 t/s istehsal gücü olan) il sas binasnn tikilmsi, anbarn v m ,-.../ 0 yüklm stansiyasnn tikilmsi v “Qarada Sement) zavodu il «ahqaya-Qrb» karxanas arasndak yollarn v dmir yolunun tmiri il QARADA SEMENT ASC eyni zamanda olacaqdr. ( karxanadan daqrana (msaf txm. 2 km) gtirilmsi ar özüboaldan avtomobillr vasitsi il hyata keçirilckdir. 6 sayl yeni yandrma sobasnn ilmsi üçün zavodun karxanalarndan hr gün orta hesabla 89qatar 5,600 t ( v 800 t gil danacaqdr. Qatarlar adtn hftd 5 gün, shr saat 6-dan axam saat 22-y qdr ilyckdir. Artan xammal tlbatna gör Qarada Sement” xammaln danmasnn asanladrlmas üçün mövcud 6 lokomotivdn lav dizel müh 2 lokomotiv d alacaqdr v qatarlarn uzunluu hazrk 6-8 vaqondan 15 vaqona çatdrlacaqdr (hr qatarn 1,000 ton tutumu olacaqdr). Zavodda stifadΩ EdilΩn Texnologiya 6 sayl yeni yandrma sobas zavodun müasirldirilmsinin v sas komponentidir. O, sement snayesinin n son standartlar v kommersiya chtdn özünü tsdiq etmi texnologiyalara uyun olaraq layihlndirilckdir. Be mrhlli siklonlu ilkin qzdrma v ,( quru istehsal prosesi il(1 soba Qarada Sement” zavodunda n müasir beynlxalq texnologiyan nümayi edir. Quru istehsal prosesinin ya istehsala nisbtn bir neç üstünlüyü vardr, buna misal olaraq termik enerjidn daha smrli istifad v istehsalla bal xüsusn d brk hissciklr kimi daha az tullantnn, traf mühit buraxlmas, sudan daha az istifadni göstrmk olar. traf mühiti mühafiz tdbirlri (aada tsvir olunduu kimi) binann layihsin daxildir. Zavod thlüksiz v davaml faliyyt üçün tlb olunan bütün kömkçi avadanlq, hr növ aksesuarlar v mühafiz v thlüksizlik avadanlqlar il tchiz olunacaqdr. raziy aid olan zlzl v tufan kimi tbii flaktlr, habel fövqlad vziyytlr üçün uyun qabaqlayc tdbirlr layihd nzrd tutulacaq v uyun tikinti normalar ttbiq olunacaqdr. Yanacaq Mövcud ya üsul sobalar ölkd hasil olunan tbii qazla ilyir (13 Mln m³/ay). Glckd yanacaq bazarnn tlblri il (yanacan olmas, qiymti) v Azrbaycann glckd tbii qazn ixrac strategiyasna uyunlaa bilmsi üçün 6 sayl yeni soba el layihlndirilmidir ki, müxtlif yanacaqlarla ily bilsin. Yeni sobann idxal QTX S 4 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas edilmi da kömürl v gr varsa, koksla (daha yax olar ki, Azrbaycanda emal olunsun) ilmsi planladrlmdr. Buna gör d xam kömürün saxlanmas üçün bal anbar, kömür dyirman v xrda kömür bunkeri Layihnin yeni komponentlridir. Brk yanacaqlarn idar olunmas üçün lav boaltma, v qurular tlb olunur. Kömür dyirmannn tüstü borusu kömür tozunun havaya buraxlmasnn qarsn almaq üçün torbal süzg tchiz olunacaqdr. Brk yanacan yandrlmas hr hans tullant v ya külün çoxalmasna gtirib çxarmayacaq, bel ki, qalqlar klinkerin trkibin daxil edilrk xammal vz edckdir. Da kömür msrfi txminn 15,000 t/ay olacaqdr. Enerji TΩlΩbat Ya üsuldan quru istehsal texnologiyasna keçm klinker istehsal zaman xüsusi istilik enerjisindn istifadni hmiyytli drcd, 6.37 kCoul/t klinkerdn 3.2 kCoul/t klinker qdr, txminn 50% azaldr. Digr trfdn ya üsuldan quru istehsal texnologiyasna keçilmsi (lamn (xammal qarnn) hazrlanmas xammaln quru üyüdülmsi il vz olunur ki, bu da daha çox elektrik enerjisi tlb edir) v yanacan qazdan kömür dyimsi v kömürün üyüdülmsi üçün lav elektrik enerjisi tlb olunduuna gör xüsusi elektrik enerjisindn istifad az miqdarda, 16 % artacaqdr. (81 kVts/t sementdn 94 kVts/t sement qdr) razid orta elektrik enerjisinin gücü 32 MVt-a qqalxacaq, yeni 6 sayl yandrma sobasnn n yüksk elektrik enerjisi tlbi is 22 MVt-a. q Zavod müasirldirildiyi tqdird toz buraxan mnblrdn, xüsusi il d 6 sayl yeni sobann qzqrc v soyuducu qurularndan çxan çirkli hava yüksk effektivliyi olan torbal süzgdn keçirilr. Yeni sobada az NOx yaradan odluun v selektiv qeyrikatalitik azalma (SQKA) metodunun t azot oksidi tullantlarn azaldacaqdr. Zavodun müasirldirilmsi il qapal anbarlardan istifad tozun külyin tsiri il yenidn havaya qalxmas riski azalacaqdr. Havaya hr hans maddlrin buraxlmas milli v beynlxalq standartlar v n qabaqcl tcrüb (BMK/AB-MO'2"!) çrçivsi daxilind olacaqdr. Emissiyalarn sas xüsusiyytlrinin müqayissi QTX-1 cdvlind verilmidir. Tklif olunan mübariz sisteminin smrliliyi tkc yanm qaz konsentrasiyasnn aa dümsin deyil, hm d ümumi istehsaln 50%-dn artq artmasna baxmayaraq ümumilikd emissiyann ixtisarna gtirib çxardr. (Bax Cdvl QTX- 2). Ümumilikd, yeni sobann i dümsi zavodda havan çirklndirn emissiyalar üzr vziyyt hmiyytli drcd yaxlaacaqdr. Ümumilikd, yeni sobann yerldirilmsi il havann zrrli qazlarla çirklnmsi vziyyti hmiyytli drcd yaxla doru dyickdir. Havann ÇirklΩnmΩsinΩ NΩzarΩt Özlldirmdn sonra havaya atlan tozun miqdarnn icaz veriln h qdr azaltmaq üçün mövcud sobalardak elektrostatik süzg (çökdürücül(ESF)) tmir olundu v müasirldirildi. Lakin hl d zavodun hazrk faliyyti razid brk hissciklr d daxil olmaqla havaya atlan emissiyalarn sas mnbdir. Bundan lav, hazrk zavodun çoxlu açq anbarlar vardr ki, bu da qeyri-müt( tozun daha da çoxalmasna sbb olur. QARADA SEMENT ASC QTX S 5 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Cdvl QTX-1: Zavodun havaya buraxd zrrli maddlr, hazrda v glckd Parametr Emissiyalarn konsentrasiyas (mg/Nm³) * Normalar Mövcud ya üsulla ilyn 1-4 sayl sobalar 6 sayl yeni yandrma sobas AB MOQTS /MO'T Brk hissciklr 170 – 400 < 30 20 - 30 30 Azot Oksidlri (NOx) 400 - 900 < 500 200 - 500 600 Sulfat Dioksid (SO2) 30 - 180 ~ 200 * 200 - 400 400 Çirklndirici: BMK (Nm³ =Normal m³ ; MO'T: Mövcud olan qabagcil texnologiya) * xammal analizin il müyynldirildiyi kimi trkibindki kükürd sasn Cdvl QTX-2: 6 sayl yandrma sobas layih il müqayisd mövcud zavodun Cmi Emissiyas Parametr Cmi Emissiya (kg/saat) Mövcud ya üsulla ilyn 1-4 sayl sobalar Yeni 6 sayl yandrma sobas Brk hissciklr 160 30 Azot Oksidlri (NOx) 316 157 Sulfat Dioksid (SO2) 35 65 * Çirklndirici: (*nnvi olaraq daha yüksk sviyy götürülür, slind, quru istehsal prosesind klinker* daha az kükürd istifad,.) Karbon Qaz Emissiyas Klinker istehsalnn 50 %-dn çox artacana baxmayaraq yeni texnologiyadan istifad n Qarada Sement zavodunun traf mühit ataca ümumi karbon qaz emissiyas cmi 40% artaraq hazrk 739,000 t/ildn 1.03 mln t/il çatacaqdr. Lakin, yanacan tbii qazdan da kömür dyimsi il laqdar bir ton sement dün xüsusi tmiz karbon qaz atlmas 1 % azalacaqdr: Zavodun tam gücü il ildiyi birinci il (2013) xüsusi karbon qaz emissiyas indiki 594 kq CO2/t sement vzin 587 kq CO2/t sement olmas gözlnilir. Su TΩlΩbat Hazrda ya istehsal üsulunda xammal qar hazrlamaq üçün tlb olunan su ild 600,000 m³ tkil edir. Bunun üçün hazrda Sahil çirkab sular emal zavodunda (ÇSEZ) tmizlnmi sudan v kiçik miqdarda (23,000 m³/a) Sanqaçal terminalnda “stehsal Olunan Su”dan istifad olunur. Glckd bu suya tlbat olmayacaqdr, bel ki, 6 sayl sobaya veril xammal quru QARADA SEMENT ASC üsulla hazrlanacaqdr. Texniki sudan sasn istehsal prosesind püskürm, avadanln v süzgzrrli qazlarn soyudulmas üçün istifad olunacaqdr. Tmizlnmi çirkab suyu yeni zavodun texniki tlblrini ödy bilmyckdir, ona gör d ictimai su kmrindki sudan istifad olunacaqdr. Bundan baqa, sasn d yannsöndürm$yuma v sanitariya mqsdlri üçün tmiz suya ehtiyac olacaqdr. Tmiz suyu traf mühitin mühafizsini nzr almaqla istifad etmk üçün Layih dövri su sistemindn istifad edckdir ki, bu da soyutmaq üçün istifad olunan suyun illik hcmini 30,000 m³ azaldacaqdr. Yenilnmi zavodda cmi illik su tlbat pik vaxtlarda 85 m³/saat olmaqla txminn 211,500 m³/il olacaqdr. Çirkab Sularn Danmas Yenilndikdn sonra zavodda, indiki kimi sanitariya v tmizlm mqsdlri üçün istifad edilmi v hmçinin soyutma sistemind istifad edilmi çirkab sular yaranacaqdr. Bu suyun txminn 72,400 m³/il hisssi kanalizasiya vasitsi il xaric edilckdir. (hazrk 168,000 m³/il il QTX S 6 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas müqayisd). «Qarada Sement»-in çirkab sular hazrda tmizlnmk üçün nasosla Sahil qsbsindki çirkab sularn emal zavoduna (ÇSEZ) vurulur. Lakin bu, hm fiziki chtdn, hm d tmizlm mrhllri ilmdiyindn keyfiyytsiz faliyyt göstrir. Buna gör d, «Qarada Sement» razid özünün xüsusi su tmizlyici qurusunu quradrma qrara almdr ki, hmin tmizlnmi su da birbaa alcya ötürülmsi üçün Azrbaycandak v beynlxalq standartlara uyun olmaldr. gr Qarada rayonu rhbrliyinin Sahil ÇSEZ-ni yenilmkl bal planlar tmizlyici qurunun tikintisin balamazdan qabaq hyata keçs Layihnin bu komponentin ehtiyac olmayacaq v Sahil ÇSEZ –dn istifad olunacaq. BΩrk Tullantlar Ümumiyytl, sement zavodlar yalnz mhdud miqdarda, sasn tmirl bal tullant yaradr. Filtrlrd ylm tozun ksr hisssi yenidn istehsala buraxlr. ndi olduu kimi, yenilnmi zavodda yaranm tullantlarn da danmas müqavil yolu il lisenziyal podratçlar trfindn hyata keçirilckdir. Ψtraf MühitΩ SΩsin TΩsiri Hazrda zavodun faliyytindn yaranan ssküyün yaxndak yaay mntqlrin ciddi bir tsiri yoxdur. 6 sayl yeni yandrma sobasnn faliyyti zaman yaranacaq ss-küy onu yaradan avadanlqlara ss tnzimlyicilri lav etmkl qbul edilmi beynlxalq normalara uyunladrlacaqdr. Xammal TΩchizat Gündlik xammal tlbat txminn 6,320 ton xrdalanm hngda, gil v( olacaqdr. (Klinker üçün xammal qar s1 1.58t/t klinker olub mövcud istehsal zaman olduu kimi olacaqdr.) Zavodun arxa hisssind hörgü dalarnn ksilmsindn yaranan hngda tullantlar yen d zavod üçün sas material olaraq qalacaqdr. Bundan lav, hngdann uzun müddt olmasnn tmini v xammaln keyfiyytinin stabilldirilmsi üçün «ahqaya-Qrb» karxanas yenidn i salnacaqdr. «ahqaya-Qrb» karxanasnn yeni 6 sayl yandrma sobasnn tlb etdiyi xammaln 35%-ni ödycyi proqnozladrlr. Bu mdnd 45–60 mln ton hngda ehtiyat vardr v txminn 50 il istismar oluna bilr. QARADA SEMENT ASC Karxana ilk df Sovet vaxtnda qazma-partlatma mliyyatlar vasitsi il faliyyt balamdr. Lakin, ilkin istismardan sonra, hngdann keyfiyytind müxtliflik olduuna gör hmin zaman istehsal üçün yararsz hesab edildi v kifayt qdr biliyin v analiz texnologiyasnn olmadna gör ona nzart etmk mümkün deyildi. «Qarada Sement» yoxlama qaznts v müxtlif keyfiyytli hngda nümunlri götürülmsi d daxil olmaqla hrtrfli tdqiqat aparm v karxana razisind rast glinn müxtlif xam hngdalarnn xüsusiyytlri d nzr alnmaqla trafl istismar plan ilyib hazrlamdr. Nticd material qardrlmasnda plastiklik üçün karxana eyni zamanda 3 ayr-ayr yerdn istismar olunacaqdr. nnvi qazmapartlatma v yüklm-dama mliyyatlarnn da qurulmas nzrd tutulur. Karxana dayaz, sthindn 5 metr drinlikd terraslar açlmas yolu il istismar edilckdir. Partlay mliyyatlarnn traf mühit mnfi tsirini nzr alaraq «Qarada Sement» açq üsulla v ya sth örtüyünün partladlmas yolu il istismar kimi qeyri-partlay metodlarndan istifadnin mümkünlüyünü tdqiq etmkddir. Qaradan mövcud gil karxanas (hazrda 12.3 ha) uzun müddtli tchizat üçün kifayt qdr ehtiyata malikdir. $ 24 ha ehtiyat mövcuddur. LayihΩnin Yaradlmas Layih$ zavodun texniki konsepsiyasn Holcim Qrupunun” standartlarna uyun ilmi “Holcim 'rupuna Yardm” (Holcim Group Support (HGS) da daxil olduu t * Holcim” irktinin dstyi il «Qarada Sement» trfindn ilnmidir. Yeni 6 sayl yandrma sobas v bununla bal zavodun yenilnmsi istismara hazr vziyytd thvili nzrd tutan layihlndirm, tchizat v tikinti (LTT) müqavilsin uyun olaraq hyata keçirilckdir. Yeni infrastrukturlar, zavodun xidmti v kömkçi binalar «Qarada Sement» trfindn yerli podratçlar vasitsil hyata keçirilckdir. LTT Podratçs Yeni 6 sayl yandrma sobasnn bütün inaat ilri üçün cavabdeh olacaqdr. “stifady hazr” müqavilsin bütün Holcim Group irktlr qrupuna aid olan “Sahibkarn Standartlar”, yni podratçnn öhdliklri d daxildir. Bunlar a LTT podratçs trfindn ml olunacaq Beynlxalq mk Tkilatnn (BT) sas mk Standartlarna il bal texniki layihlndirm (ekoloji standartlar QTX S7 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas üzr n yax tcrüby istinadn) v i tlblrinin yerin yetirilmsinin keyfiyytin, layih üzr hesabat verm v nzart, tfti v yoxlama, vzif il bal salamlq, thlüksizlik v sosial msuliyyt rtlri aiddir. LTT podratçsnn bunlara n drcd riayt etmsi “Qarada Sement” v “Holcim Group Support” (HGRS) trfindn yoxlanb nzart edilckdir. «Qarada Sement», tikinti baa çatdqdan v Qarada mliyyat heyti il lazmi tlimlr keçirildikdn sonra faliyyt balamaq üçün yeni qurular thvil götürckdir. Texniki xidmt Azrbaycanl v ya beynlxalq podratçlar trfindn hyata keçirilckdir. Yollarn v dmir yollarnn tmiri Azrbaycan irktlri trfindn hyata keçirilckdir. Dmiryolu mliyyatlar yen d «Qarada Sement»-in daxili mliyyatlarnn bir hisssi olacaqdr. Karxanann xrdalayc, konveyer kmri, Qatar yüklm stansiyas kimi sas infrastrukturunun inas da LTT podratçs trfindn hyata keçirilckdir. Karxanan Azrbaycanl podratç ildckdir. (hazrda hngda tullantlarnn ylmas v gil karxanas mliyyatlar «Qarada Sement»-in rhbrliyi il Azrbaycanl subpodratç trfindn hyata keçirilir. çi HeyΩti vΩ Ω GötürmΩ Hal-hazrda: «Qarada Sement» zavodunda sement istehsalnda hazrda 462 nfr ilyir. stehsal prosesi dörd növbd olmaqla sutkann 24 saat v hftnin 7 günü davam edir. 2002-ci ildn bri hngda v gil karxanas mliyyatlar podratçlara hval edilmidir. Hazrda karxana mliyyatlarnda podratçnn 76 içisi faliyyt göstrir. Bundan lav orta hesabla cmi lli, pik vaxtlarda is 300 nfr içisi olan bir neç texniki xidmt v subpodrat irktlri vardr. Layih üzr Tikinti lri: Layih üzr tikinti ilri intensiv mk tlb edn ilr olub xeyli i yerinin açlmasna sbb olacaqdr. Böyük miqdarda içi qüvvsi, xüsusn tikintinin qzn çanda 700-900 nfr qdr içinin clb olunmas gözlnilir. Mexaniki v elektrik quradrma ilri zaman razid 250 nfr qdr üçüncü ölk vtndalarnn (ÜÖV) i götürülmsi planladrlr; lakin, LTT podratçsnn tdarükündn asl olaraq tikintinin qzmar vaxt qsa bir müddt rzind ÜÖV-lrin say 500 nfr çata bilr. razidki tikinti içilrinin böyük ksriyytini kiilr tkil edckdir. QARADA SEMENT ASC Layihnin faliyyti: Layihd texnologiyann son nailiyytinin ttbiq olunmas mhsuldarln yükslmsin v nticd bzi i yerlrin artq ehtiyac olmadna v 2013-cü ild yeni 6 sayl yandrma sobas tam gücü il i düdükd sement istehsalnda 72 nfrin ixtisara dümsin sbb olacaqdr. Karxana mliyyatlar da daxil olmaqla subpodratçlara hval edilmi ilrd içilrin saynn hazrda olduu kimi qalaca gözlnilir. LayihΩnin cras CΩdvΩli 2008-ci ilin 1-ci yarsnda yeni 6 sayl yandrma sobasnn yerldiril sah$ öz( (sement sobas tozlarnn v tikinti tullantlarnn qazlb çxarlmas vtmizlnm , hazrlanmdr. Tikinti faliyytin balamaq üçün icaz 2008-ci ilin avqust aynda alnmdr. 2008-ci ilin sentyabr aynda Texniki qtisadi da müyynldirilmi layih tlbl sasn «Qarada Sement» beynlxalq tender vasitsi il sritli beynlxalq LTT podratçlarn seçmidir. razid yeni 6 sayl yandrma sobas il bal tikinti ilrinin balanmas 2009-cu ilin nzrd tutulmudur. 6 yeni sayl yandrma sobas Layihsinin cdvl üzr üç il rzind tam hazr olmas planladrlr. sas tikinti v quradrma ilri cmi 22 ay tlb edir. Layihnin icra vaxt cdvlin sasn yeni 6 sayl yandrma sobasnda ilk klinker 2011-ci ilin 2-ci rübünd istehsal olunacaq. 3 traf Mühitin Tsviri Regional Kontekst Layih Azrbaycann rqind, Aberon yarmadasnn cnub qrbind Bakdan 34 km cnub qrbd, Xzr dnizinin sahilindn is 1.5 km aralda hyata keçirilckdir. «Qarada Sement» zavodu daha böyük inzibati rayon olan Baknn trkib hisssi olan Qarada nzibati Rayonunda yerlir. Rayonun rhbrliyi (cra Hakimiyyti) zavoddan 16 km imal rqd yerln Lökbatanda yerlir. Topoqrafiya Layih razisi üçün Xzr dnizin bitiik razid sviyysi dniz sviyysindn -28 m aa (dsa) olan kiçik dalar v düznliklr sciyyvidir. QS QTX S8 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas zavodu hündürlükd, -10 m dsa-da sahilyan düznlikd yerlir. imal v imal-qrb trf olan razi sönmü vulkanlardan yaranm dniz sviyysindn 100 m v 400 m yuxarda yerln hündürlüklrl xarakteriz olunur. Onlar hat edn razi is imal-qrbdn cnub-rq, Xzr dnizin doru mailidir. Bel topoqrafiya palçq vulkanlarnn faliyytindn v torpan çlpaqlamasnn nticsind yaranaraq nisbtn hündür yamaclar, drlr, yaranlar ml glmsi v hngda yatann bzi yerlrd üstünün açlmas il müayit olunur. Sahil doru topoqrafiya çox hamar v qurudur, bütün istiqamtlr açq mnzrnin qarsn tutan çox az aac v kolluq vardr. Torpaqdan stifadΩ Rayonda quraq iqlim raitin v torpan mhsuldarlnn aa olmasna gör knd tsrrüfat çox zif inkiaf etmidir. Burda knd tsrrüfat faliyyti çox az olub yalnz sasn keçi v qoyunlardan ibart kiçik sürülr rast glmk olar. Sahil boyunca ara-sra meyv v trvz yetidirmk üçün salnm kiçik baçalara rast glmk olar. Qarada rayonunda torpaqdan istifadd balca yer ar snaye sahlrin mnsubdur (aada göstrilmidir). QΩsΩbΩlΩr «Qarada Sement» zavodu v karxanalarn yaxnlnda yalnz iki qsb vardr. QS zavoduna n yaxn olan Qarada inzibati rayonunun n böyük qsbsi olan Sahil qsbsidir (halisi 22,700). Hm sas avtomagistral, hm d dmir yolu il iki yer bölünmü Sahil qsbsi zavodun 1.5 km rqind yerlir. Ümid qsbsi is (halisi 2,000) QS zavodundan 3.5 km cnub qrbd yerlir. slind bu knd mcburi köçkünlr1 (MK) üçün yaradlmd, lakin yaxn illr rzind xeyli böyümüdür. «ahqaya-Qrb» karxanasnn yaxnlnda dan cnub qrbind hrbi binalar yerlir, «Qarada Sement» gil karxanasnn cnubunda is mhbus dürgsi vardr. nfrastruktura Sahil razisindn imaldan cnuba sahil paralel olan infrastruktur xtlri keçir. Bak-Astara/Tbilisi osesindn ibart nqliyyat koridoru v paralel sas dmir yolu xtti Sahil qsbsi v «Qarada Dalq Qaraba münaqisi nticsind3 mcburi köçkün dümü hali 1 QARADA SEMENT ASC Sement» zavodunun arasndan keçir. Bundan lav, burda sas qaz xtti, yüksk grginlikli elektrik xtlri v Kür Çay-Bak sas su tchizat xtlri kimi infrastrukturlar vardr, ki bunlar da sahil razini çox zaman nqliyyat xtlrin paralel ksir. Bir sra neft v qaz ixrac xtlrinin marrutu zavodun 5 km cnubunda yerln Sanqaçal neft v qaz terminalna bitiik zonadan keçir ki, bunlardan da Layihnin yerldiyi raziy n yaxn layihnin tdqiqat zonasnn cnub trfi il Sanqaçal terminalna çatmam «ahqaya-Qrb» v Karvansara ( mdnlrinin qrbindn keçn imal Marrutu xrac Borusudur (MB). Zavodun trafnda, karxanalarn razisindki yol infrastrukturu demk olar ki, tmirsiz vziyytddir. SΩnaye FΩaliyyΩti Qarada rayonu üçün yüksk sviyyd snaye faliyyti sciyyvidir. Burda 15 xarici v birg müssislr d daxil olmaqla qeydiyyatdan keçmi 180 müssis vardr. Baknn cnub-qrbindki sahilyan zonada snaye inkiaf etmkddir. zavodun 10-15 km radiusunda Sahil qsbsindki böyük ticart hmiyytli limanlar, zavodun txminn 8 km imal rqind yerln drin özüllü dniz platformalar tikintisi irkti SPS v txminn 8 km cnub qrbind yerln Sng* qaz v neft terminal da daxil olmaqla bir sra snaye müssislri yerlir. Bundan lav, QS zavodun txminn 9 km imal rqind yerln Azrbaycan Qaz Nqliyyat, Azturqaz birg müssissi, Avanqard-N müasir gips fabriki, zavoddan txm. I km içriy doru Gilan Holdinq Krpic Zavodu v hmçinin bir sra nisbtn kiçik neft-kimya v neft sahsi üzr tchizat firmalar «Qarada Sement» zavodunun razisini yaxnlnda yerlir. Zavodun 1.8 km cnub-qrbind ose körpüsündn sonra is neft terminalnn tikilmsi planladrlr. ahqaya razisi d daxil olmaqla Sahil qsbsin bitiik razinin böyük bir hisssi hazrda v tarixn hngda karxanas v ya miar da ksilmsi üçün istifad olunmudur. Geologiya Aberon Yarmadas Kiçik Qafqazn aa hisssi il Xzr dnizinin tektonik çökkliyinin ksim zonasnda yerldiyin gör mürkkb geoloji struktura malik olmas il xarakteriz olunur. razinin geoloji strukturunda sxlmadan deformasiyaya uram yant çöküntüsü süxurlar ksriyyt tkil edir ki bunlar da cnubrq doru tpciklrin yaranmasna gtirib QTX S9 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas çxarmdr. Uzun tektonik faliyyt dövründ burda bzn vulkan fall da olmudur. Miosen dövrünün sonunda ba vermi tkan Yura v Tbair dövrünün süxurlarn Böyük Qafqazn Pliocen dövrün aid ehtiyatlarnn üstündn qaldrmdr. Layih razisind tbqlrin sthi sasn ( v gildn ibart olub yalnz bzi hallarda qum tbqsin rast glinir. Bu tbqlrin altnda is txminn 20 km drinliy qdr bazalt tbqsi vardr. Tektonika vΩ Seysmiklik Avrasiya materik yaylasnn bir hisssi olan Xzr regionunun rb v Hind materik yaylalar il qovuan srhdi vardr. Adtn qovuan yaylalarn hrkti seymik faliyytin artmasna sbb olaraq zlzl v vulkanlarla müayit olunur. Aberon Yarmadas neotektonik proseslrin yüksk intensivlikl ba verdiyi böyük tektonik blokdur. Burda 1842-ci ildn bri Rixter c il 6.0 baldan yüksk 5 zlzl ba vermidir. Bunlardan n axrncsnn episentri Bakdan 30 km imal-rqd, gücü Rixter c il 7 baldan yuxar olmu v 25 noyabr 2000-ci il tarixind ba vermidir. Qarada rayonu Aberon yarmadasnn rqin bitiik razid seysmikliyin ortadan yüksy doru dyidiyi bir zonada yerlir. Bu regionda ba vern geoloji sürümlr bzn bir sra palçq vulkanlar il müayit olunur. Onlarn yerlmsi antiklinallardan asldr v onlar zncir klid bu qatlarn oxlar boyunca v ya daha böyük sürüm qatlarnn xtti boyunca imal qrbdn cnub rq istiqamtind olur. Palçq vulkanlarnn ayrca cmldiyi sah Qobustan hrinin yaxnlnda, layihnin 25 km cnubunda yerlir. Bundan lav «ahqaya-Qrb» v Karvansara ( mdnlrindn bir neç kilometr qrbd yeni palçq vulkanlar qeyd alnmdr. Torpaq vΩ Torpaqaltnn ÇirklΩnmΩsi Layih razisinin sthind (, gil v qum da vardr. Tdqiq olunan razidki substratlar adtn boz-qhvyi, lil v dal gil v münbit torpaqdan ibartdir. nkiaf etmi torpaq növlrin qhvyi, açq abald, Solonçak (duzlu torpaqlar) v Serozem (boz torpaqlar) növlri daxildir. Torpaq tbqsi adtn nazikdir v trkibind üzvü maddlr çox azdr (2%) v knd tsrrüfat üçün zif rait olduuna gör yallq azdr. Bir trfdn yar-quraq v quraq iqliml birlikd dnvr torpaq digr trfdn quru külklr quru QARADA SEMENT ASC torpaqlarn çlpaqlamasna sbb olur. Gilin çoxluq tkil etmsin gör torpaq sasn d q vaxtnda yantdan sonra su il ifrat dola bilr v bunun da nticsind eroziya yarana bilr. «Qarada Sement» zavodunun razisindki aparlm bir neç yoxlamann nticsind mlum olmudur ki, razidki torpaq v torpaqalt qat neftl çirklnmi v böyük sahlr vvlki mliyyatlar nticsind v tullantlarn boaldlmasna gör sement sobas tozu (SST) il örtülmüdür. Lakin gil tbqsi altdak torpaq v yeralt sularn izol etmk xüsusiyytin malikdir. razid aparlm vvlki yoxlamalar zaman altdak torpaq v yeralt sular yoxlanlarkn onlarda zhrli maddlr akar edilmmidir. raziy SST kifayt qdr böyük miqdarda atlmdr (8.6 ha sahd 1-4.5 m tbqlrd olmaqla cmi 185,000 m³ hesablanmdr). Tikinti sahsini Layih üçün hazrlamaq mqsdi il 2008ci ilin 1-ci yarsnda 148,100 m³ SST qazlb çxarlm v Lökbatandak s tullantlarnn zibilxanasna boaldlmdr. Hidrogeologiya vΩ Yeralt Sular Susuz torpaqalt tbqnin xüsusiyytin gör layih razisind yeralt sular nadir hallarda ml glir. Kiçik torpaqalt su ehtiyatna sasn dördüncü dövr aid qum ehtiyatlar razisindki sth yaxn, yni torpaqdan bir neç metr drind olmaqla müxtlif drinlikd yerln susaxlayan tbqd rast glmk olar. Ümumiyytl, bu su da daxili v snaye tullantlar il çirklndiyin gör keyfiyytsizdir. Daha drind üst dnvr gil qatlarnn altnda az su ehtiyatna malik su saxlayan tbqlr rast glmk olar. Bu yeralt sularn duzluluu yükskdir v yüksk miqdarda xlor v sulfat duzlar hesabna korroziya aktivliyi il xarakteriz olunur. Bundan lav, yantnn az olmas yeralt su ehtiyatm yenidn dolmas prosesi çox lng gedir. Qarada rayonunun sahilyan zonasnda yeralt sularn axn istiqamtinin qurudan Xzr dnizin sahilin trf olmas güman olunur. «Qarada Sement» razisind 150 m drinlikd qazlmaqla aparlm yoxlama hmin razid istifady yararl su tbqsinin olmadn göstrmidir. Bak hri d daxil olmaqla bütün rayonda qsblrin v snaye müssislrinin su tchizat Kür çayndan gln sas su kmri (3 x 4 m³/s) hesabnadr. QTX S10 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Hidrologiya/SΩth Sular «Qarada Sement» zavodu v ya «ahqaya-Qrb» karxanas il birbaa laqsi olan heç bir su axn yoxdur. “Qarada Sement” zavoduna n yaxn sas çay Ceyrankeçmz Çaydr ki, o da Sçal q («Qarada Sement» zavodu razisin CQ istiqam 10 km –dn artq msafd) yaxnlnda Sanqaçal Körfzind Xzr tökülür. razi boyunca çoxlu sayda vadi sistemlri vardr ki, bunlarda da yalnz güclü yadan sonra su olur. Bzi daha aada yerln laylarda q v yaz aylar rzind sth sular ylr; buna «Qarada Sement» zavodunun imal rqind v imal v imal qrbd durun sularn ml gtirdiyi çox geni v dayaz yerlrd rast glmk olar. Bu razilr yay vaxtlar rzind sasn quru olur. Bu razilrd buxarlanma rejimi, torpan keyfiyyti v su örtüyünün qdan yaza qdr qalmas onlar yallqdan demk olar ki, tamamil mhrum edir. “Qarada Sement” zavodu Xzr dnizindn txminn 1.5 km aralda yerlir. Hazrda suyun sviyysi – 28m dsa-dr, lakin suyun sviyysi uzun müddtli dyimlr mruz qalr (1901-ci ildn 1977-ci il qdr dnizd suyun sviyysi daim dürk -25.58 m dsa –dan 29.01 m dsa-ya enmidir) qlim Ωraiti Region orta drc istilikd olub yarm shradan quru shraya kimi iqlim raitin malikdir. Ona Avropa shra zonasnn Qafqaz dalar relyefinin v Xzr dnizinin tsiri vardr. Puta meteoroloji stansiyas «Qarada Sement» zavodundan txminn 15 km imal rqd yerlir v Layih razisini tmsil edir. Temperatur: Orta illik temperatur 14.1°C – dir. (yayda 25.5°C; qda 3.9°C.). n soyuq ay adtn yanvar aydr, n isti is yul v Avqust aylardr. Putada yanvar aynda orta temperatur 3.4°C-dir. (orta min. 0.7°C; tam minimum -17°C-dir). yul aynda Xzr dnizinin soyuducu tsirin gör Butada aylq temperatur 25.8°C (orta maksimum 30.4°C, tam maksimum 41°C-dir). Yantlar:: Qarada rayonu Azrbaycann n quru rayonlarndan biridir. Orta illik yant 105 mmdir, lakin illik amplituda qeyd olunmu maksimum, 390 mm (1968-ci il) v minimum, 78 mm (1925-ci il) arasnda dyiir. Yantnn sas hisssi Sentyabrdan Aprel ayna kimi olan dövrd düür, yul v Avqust is n quraq aylardr. Buna QARADA SEMENT ASC baxmayaraq bir ill o biri il arasnda frq böyükdür. Yüksk yant hallar (gün rzind 68 mm- kimi qeyd olunmudur) sasn yayda ba verir, lakin xüsusi il d sahil zonasnda onlar qda da ola bilr. Yant yalnz bir neç qarl gün istisna olunmaqla, demk olar ki, tamamil ya klind olur. Külk:: Aberon yarmadasn hat edn razilr külyin orta sürti 4.6 m/s olmaqla Azrbaycann n külkli razilrindn biridir. l rzind 114 v daha artq gün külyin sürti 15 m/s-dn artq olur. Külk sasn imal v imal rq istiqamtind olur. Yerli hali arasnda “Xzri” adn alm güclü imal külyi xüsusn d qda temperaturun qfil dümsin v bzn qar yamasna sbb ola bilr. Bundan lav, o, tez-tez toz tufanlarna sbb olur. Qarada Sement zavodu trafndak razi xüsusi il d q aylarnda çox külkli olur v sürti 25 m/s-dn (90 km/saat) yuxar olan tufan külklri olur. Qarada sahili boyunca daha çox hmin yer üçün sciyyvi olan istiliyin tsiri il yaranan külk sistemi vardr. Shrin erkn saatlarnda yüngül dniz külyi, sonra is torpaq istilndikc güclü quru külyin çevriln bu torpaqdniz-külk-sistemi n çox yayda müahid olunur. Rayonun meteoroloji dinamikas il birg istiliyin bu tsiri özü haqda ba vermsin çox az vaxt qaldqda proqnozladrla biln güclü külklr sbb ola bilr. Havann keyfiyyΩti “Qarada Sement” zavodu razid tüstü bacalarndan v danq mnblrdn (ms. dyirmanlar v açq saxlama yerlri) atmosfer sasn azot oksidl(NOx), karbon oksidl (CO) v toz (brk hissciklr – BH) buraxan yegan n böyük emissiya mnbyidir. Geni sahlri hat edn neft v qaz hasilat kimi digr snaye f liyytlri is NOx, CO, SO2 v uçucu üzvi karbon (UÜK) kimi maddlrl astmosfer atlan tullantlara öz lavsini edir. lav NOx, CO, SO2, UÜK v BH emissiyalar is nqliyyat vasitlrindn, yaay msknlrindn v yandrlan tullantlardan qaynaqlanr. Quraq razilrd torpaqlarn külk eroziyasna mruz qalmas v Sahil qsbsinin yaxnlndak razilrd da karxanalarnn faliyyt göstrmsi külkl yaylan v atmosfer havasnda BH konsentrasiyalarnn yaranmasna tkan vern tozun sas mnbyidir. Toz burulan regionda tez-tez rast glinn hadisdir. Güclü külklrin QTX S11 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas imal v imal-rq trfdn sdiyini nzr alaraq, Qarada rayonunun imalnda v Bak hri razisind atmosfer buraxlan çirklndiricilrin zif hava axn il layih razisinin atmosfer havasna da mnfi tsir göstrmsi gözlnilir. “Qarada Sement” zavodunun yaxnlnda atmosfer havasnn keyfiyyti v hava axn haqqnda davaml mlumatlar yoxdur. Atmosfer havasnn keyfiyyti üzr n yaxn daimi monitorinq mntqsi Lökbatan qsbsinin yaxnlnda, “Qarada Sement” zavodunun razisindn 16 km imal-rqd yerlir. “Qarada Sement” zavodu razid n böyük emissiya mnbyi olduuna gör, zavod, o cümldn yaxnlqda yerln qsblr trfindn atmosfer atlmalar nticsind yaranan atmosfer çirklndirici maddlrin getdikc artan konsentrasiyas hava dispersiyas modeli (Lanqranq hissciklr modeli AUSTAL2000) ttbiq olunmaqla atmosfer havasnn keyfiyyt bazasn yaratmaq mqsdil hesablanmdr. “Qarada Sement” zavodunun hava axnna tsiri üzr aparlm aradrmann nticlri göstrir ki, zavodun cari faliyytinin atmosfer havasna maksimal tsiri cnub istiqamtind Xzr Dnizinin daxilindk uzanan 3 km msafni hat edir. Zavoddan imal-qrb istiqamtind uzanan, bütöv sahilyan düznlikd dispersiyann qarsn alan topoqrafik mane kimi çx edn v hündürlüyü 400 m olan vulkan tpsinin tyind v zirvsind qsamüddtli konsentrasiyalar n yüksk hdlr çatr. Üstünlük tkil edn imal külklri d zavoddan irli gln brk hissciklrin yaylmasnda v zavodun yaxnlnda tozun ml glmsind hlledici rol oynayr. Tpnin yuxarsndak mhdud raziy aid qsamüddtli göstricilr istisna olmaqla, havan çirklndirn qazabnzr maddlrdn, üzvi maddlrdn v ar metal daxil olmaqla brk hissciklrdn ibart konsentrasiyalarn orta illik v qsamüddtli hesabat göstricilrinin heç biri Azrbaycann müvafiq normalarndan v ya Avropa Birliyinin hava keyfiyyti üzr standartlarndan knara çxmr. Yaay razilrind (Sahil v Ümid qsblri) zavodun faliyytindn qaynaqlanan NO2 emissiyasnn sviyysi Azrbaycanda ttbiq ediln qsamüddtli limitlrin 75%-n, Avropa Birliyi/BMK-nn standartlarnda ttbiq ediln qsamüddtli limitlrin 30%-n, AB/BMK-nn trfindn tyin edilmi uzunmüddtli orta limitlrin is yalnz 3%-n çatr. Brk hissciklr QARADA SEMENT ASC daxil olmaqla atmosferi çirklndirn digr maddlr üzr hesablanm uzunmüddtli v qsamüddtli göstricilr d yuxarda göstriln hmiyytsiz sviyyddir. Sahil qsbsind sslnn fikirlr gör yüksk toz ymlarnn “Qarada Sement” zavodu il laqlndirilmsin baxmayaraq, zavoddan qaynaqlanan tozun orta illik sviyysi Almaniyada yaay yerlri üçün ttbiq ediln ictimai narahatçlq hddinin yalnz 2%-n brabrdir. Sahil qsbsind maraql trflrl keçirilmi görülr zaman mlum olmudur ki, tozdan lav, bzn xoaglmz qoxu da hazrk “Qarada Sement” zavodunun cari faliyyti il laqlndiriln digr potensial narahatçlq mnbyidir. Xoaglmz qoxunun mümkün mnbyi xammal qarnn hazrlanmasnda istifad olunan çirkab suyudur. Xammal qarnn hazrlanmasnda istifad olunan suyun sas hisssi tmizlnilmi kild Sahil qsbsindki Çirkab Su Tmizlm Qurusundan (ÇSTQ), cüzi hisssi is Sanqaçal neft terminalndan çxarlan suyun (2008-ci ilin oktyabr ayndan sonra bu sudan istifadnin dayandrlaca planladrlr) hesabna tmin edilir. Xammal qarnn hazrlanmasnda istifad olunan bu sularn trkibind hll olunmam üzvi maddlr qala bilr ki, bunlar da növbsind xoaglmz qoxu mnbyi hesab edil bilr. Xoaglmz qoxular xammal qarnn hazrlanmas müddtind, xüsusn açq xammal qar olan hövzlrindn birbaa emissiyann ba vermsi nticsind ml gl bilr. Bununla bel, “Qarada Sement” trfindn emissiyalarn i mühitin tsiri üzr aparlm aradrmann nticsi göstrmidir ki, bu cür emissiyalar salamlqla bal heç bir thlük yaratmr. Bundan lav, xammal qar yandrma sobasna doldurulduqdan sonra bzi üzvi birlmlr, o cümldn xoaglmz qoxuya malik maddlr qaz alovunun temperatur göstricilri il tam parçalana bilmdiyin gör buxarlanacaq v tüstü bacalar vasitsil havaya buraxlacaq. Bununla bel, razid bir sra digr potensial qoxu mnblri vardr ki, bunlar da bldiyy zibilliklrinin yandrlmasndan v Sahil qsbsindki Çirkab Su Tmizlm Qurusunun (ÇSTQ) faliyytindn irli glir. QTX S12 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Ψtraf mühit sΩs-küyü Sahil qsbsind mlum olan sas ss-küy mnbyi Bak-Astara osesidir. Sahil qsbsinin ose yaxnlnda yerln yaay mntqlrind orta ss-küy sviyysi gündüz vaxt 60 dB(A), gec vaxt is 50 dB(A) tkil edir. “Qarada Sement” zavodunun yaxnlnda, elc d Sahil qsbsinin “Qarada Sement” zavodu periferiyasnda (zavodla qsb arasnda msaf: yol /dmiryolu koridorundan tqribn 1,5 km-dir) ayr-ayr nöqtlrd aparlm ölçm ilrin, elc d zavoddan qaynaqlanan ss-küy hesablamalarna sasn müyyn edilmidir ki, zavodun cari faliyyti ttbiq ediln mhdud normalar çrçivsinddir. Xammal dyirman kimi müyyn qurular gec daha az ildildiyin gör, zavodda yaranan ss-küyün yaylma sviyylri bir qdr aa düür. Ekoloji Resurslar Flora v onun yaylma areal: qlim rtlrindn asl olaraq, “Qarada Sement” zavoduna yaxn v uzaq razilrin bitki örtüyü yovan (Artemisia lerchiana) v oran ot (Salsola spp.) növlrinin üstünlük tkil etdiyi yarmshra bitkilrindn ibartdir. Nadir hallarda rast glinn növlr srasna daxil olmasa da, bu cür bitkilrin inkiaf tdricn ba verir. Bu bitkilr, quraq v külkli hava raitinin üstünlük tkil etdiyi razid brpa olunmaq üçün çoxsayl illr tlb etdiyindn, zdlnmy qar olduqca hssasdrlar. Bununla bel, regionun böyük hisssi sahilyan düznliklrd ba vern snaye inkiaf v bir qdr aralda yerln tpliklrd tikinti da istehsal edn karxanalarnn faliyyti il laqdar olaraq mnfi tsir mruz qalmdr. Bu sbbdn, bu bitkilrin yaylma areal toxunulmam qdim yarmshra razisi hesab edil bilmz. Bitki örtüyü sciyyvi olaraq 60-80% tkil edir, lakin Karvansara hngda yatann v «ahqayaQrbi» Karxanasnn yerlm mövqelrin bnzr yükskliklrd daha geni bitki örtüyün rast glinir. Bu yükskliklrd d birinci növbd yovan (Artemisia lerchiana), ikinci növbd is ot örtüyü (sasn Poa bulbosa) üstünlük tkil edir. Da karxanalarnn faliyyti il laqdar da dorama sahlrind ekstensiv ksiklr silsilsi ml glmi v bu razilrdki bitki örtüyü tamamil pozulmudur. Üst tbqni tkil edn hngda laynn demk olar ki, tam ilnmsi nticsind “Qarada Sement” zavodunun QARADA SEMENT ASC hngda yatann üstü açlmdr. Üstü açlm gil laycqlarnda bzi yarmshra bitki növlri (ms. Artemisia fragrans v Salsola nodulosa) mskn salmaa balamdr. «ahqaya-Qrbi» Karxanasnn nisbtn az tsir mruz qalm sahsind mühafiz olunan bitkilr siyahsna daxil olan bitki növlri yaylb: ahqaya regionu üçün sciyyvi olan olduqca nazik üst torpaq qatnda Azrbaycann qrmz kitabna dümü Süsn (ris acutiloba C.A. Mey) növlri geni yaylmdr. Fauna: Yarmshra mühitlrind fauna müxtlifliyi nisbtn zif inkiaf edib; vizual olaraq rast glinn növlr dovan (Lepus), tülkü (Vulpes vulpes), bzi gmiricilr, ilan (Vipera Libertina) v krtnkllrl tmsil olunan bir sra sürünnlr v bir neç qu növlri daxildir. dbiyyatlarda veriln mlumata gör ahqaya razisind hmçinin canavar (Canis lupis) msknlri d mövcuddur. Bununla bel, sas tdqiqatlar zaman hr hans nadir v ya qorunanlar sinfin daxil olan fauna növlrinin mövcudluu haqqnda qeydlr aparlmamdr. Ümumilikd, Sahil qsbsinin hüdudlarndan knarda v daxilind yarmshra mühitlrin daimi tsir edn geni yaylm da dorama mliyyatlar bitki v canl alminin yaylma msknlrini hmiyytli tzyiq altnda saxlayr. Qoruq sahlri: “Qarada Sement” zavodunun v ya karxana razilrinin yaxnlnda qoruq sahlri yoxdur. Diqqtlayiq n yaxn sah “Qarada Sement” zavodundan 5-8 km imal-rqd yerln “elfproyekstroy” (SPS) Durulduculardr. Bu qurular qum-çnql laylar v qam zolaqlar vasitsil Xzr dnizindn tdric olunmu iki dd qapal durulducudan ibartdir. Bu sah su qularnn mühüm miqrasiya koridorunda (Mrkzi Asiyann köçri qularn miqrasiya marrutu) yerlir. Köçm zaman v ya q mövsümünd qrmz kitaba dümü bzi növlr rast glinir. ld olunan mlumata gör, Ramsar Sahsi adlandrlmaa namizd kimi irli sürüln bu sah Azrbaycan qanunlar il qorunmur v burada ovlama hallar geni yaylb. MΩdΩni irs Azrbaycann rq hisssi Xzr Dnizi il Ba Qafqaz Dalar Silsilsi arasnda dar keçid rolu oynadna v imala trf uzanan mühüm ticart yolu kimi xidmt göstrdiyin gör arxeoloji qalqlarla zngindir. Bununla bel, “Qarada QTX S13 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Sement” zavodunun v ya «ahqaya-Qrbi» Karxanasnn razisind v ya bilavasit yaxnlnda bilinn mdni irs obyektlri yoxdur. Karvansara hngda yatann cnub-qrb srhdinin 1 km-i boyunca 16-c sr aid ah Abbas Karvansaras (ticart yolunun üstünd mehmanxana) yerlir. Tarixi abid tsdiq olunmu rsmi mühafiz statusuna malik deyil. Tikili hssas vziyytddir v hal-hazrda kiçik fermer tsrrüfat kompleksinin bir hisssi olaraq istifad olunmaqdadr. Tarixi obyektin traf hng dalarnn doranmas nticsind dadlmdr. Landaft vΩ vizual mΩnzΩrΩ “Qarada Sement” zavodu Xzr Dnizi boyunca uzanan hamar sthli v yarm-shra formal sahil zolanda yerlir. Bir qdr aralda yerln dalqayal v çlpaq sthli tplrin hündürlüyü 400 m çatr. razid üstünlük tkil edn hngda v gil süxurlarnn bozumtul-qhvyi rngi özünü qabarq kild göstrir. Zavodun imalnda yerln da karxanalarnn razisinin yer sthi böyük tsir mruz qalb. “Qarada Sement” zavodunun yaxnlnda tzahür edn bariz landaft elementi zavoddan 3,5 km imal-qrbd yerln v hündürlüyü 389 m olan sönmü vulkan tpsidir. Sahil qsbsi il Lökbatan arasndak msafnin yars qdr rqd v “Qarada Sement” zavodundan 8.5 km aralda iki zirvli v yükskliyi 383 m olan digr bir tp yerlir. Bu yer qorunan tbii abid olaraq “Baknn Qulaqlar” adlandrlr. “Qarada Sement” zavodu özü-özlüyünd üç 65 m-lik tüstü bacas v 10 km msafdn gözl görünn tüstü buludu il birlikd nzr çarpan, hamar sahilyan zolaqda yerln mühüm yerüstü oriyentirdir. “Qarada Sement” zavodunun yaxnlnda v bir qdr aralda yerln digr antropogen landaft elementlrin Sahil qsbsi (9-10 mrtbli yaay binalar, qdim hr sahlri v dnizyan gzinti yerlri il birlikd), Ümid qsbsi (oxar ölçüy v konstruksiyaya malik bir mrtbli yaay binalar il meydana gln vahid görünüü il) v bir qdr cnub-qrbd yerln Sanqaçal neft v qaz terminal daxildir. Zavoddan imal-qrbd, sahilyan avtomobil yolunun knarnda, sahilyan ose boyunca snaye müssislri, 7 km msafd is vizual olaraq n çox gözçarpan yarmçq ina edilmi, lakin trk edilmi drin özül qurusu olan SPS zavodu yerlir. QARADA SEMENT ASC Sosial-iqtisadi vΩziyyΩt Layih razisi Bak hri il Astara v Tbilisi hrlrini birldirn osenin trafnda yerlir v hmçinin ictimai nqliyyat vasitlri il sas mrkzlr smrli gedi-gli imkan yaradr. Tqribn 110.000 nfr halisi olan Qarada rayonunda hyata keçiriln iqtisadi faliyytin sasn snaye sektoru tkil edir; mk qabiliyytli halinin tqribn 50%-i snaye sektorunda, 20%-i is tikinti sahsind ilyir. sas sektoru neft, qaz v bunlarla laqli snaye müssislri v xidmtlr tkil edir. 2007-ci ild halinin qeyri-dövlt müssislrind ilyn hisssi txminn 62% tkil edirdi. Qarada rayonunda 2007-ci ild qeyd alnm mulluq sviyysi 56 % olmudur. Son iki il rzind Sanqaçal neft v qaz terminalnda tikinti ilrinin baa çatmas il laqdar olaraq Qarada rayonunda rsmi olaraq 400 adam isiz kimi qeydiyyatdan keçmidir v bunlarn yars rayon rhbrliyindn sosial yardm alr. 2008-ci ilin sentyabr aynda 1.550 i yeri açlmdr. Rayon rhbrliyindn veriln mlumata gör, xüsusil ixtisas hazrl aa sviyyd olan gnc xslr v ya 55-dn yuxar olan insanlar isizlik riski il üzlir. Rayon halisinin 15% pensiyaç olaraq qeydiyyatdan keçmidir: pensiyalar ümumilikd çox aa sviyyd olmaqla yaay üçün kifayt etmir. Bellikl, pensiyaçlar adtn lav glir ld etmk v ya rayon rhbrliyin sosial yardm üçüm müracit etmk mcburiyytind qalrlar. Qarada rayonunda bir ailnin orta aylq gliri 400 manat (tqribn 365 avro) tkil edir. “Qarada Sement” zavodunda çalan 458 içinin ksriyyti bir-birin qonu olan iki qsbd, Sahil (~400 içi) v Ümid (~30 içi) qsblrind yaayrlar. Sahil qsbsi (yerli halinin say: tqribn 22.700) Qarada rayonunun istr hali, istrs d snaye artm baxmndan n böyük yaay msknlrindn biridir. Sahil qsbsinin tarixi “Qarada Sement” zavodu il sx laqlidir, çünki bu qsb SSR dövründ ilkin olaraq Sement Zavodunun fhl qsbsi (Primorsk ad altnda) olaraq salnmdr. Bu gün Qarada sement zavodunun içilrinin Sahil qsbsinin ümumi halisin nisbti qismn aadr. Bununla bel, sözügedn qsb “Qarada Sement” irktin inkorporativ sosial msuliyyt proqram iqtiqam “Qarada Sement” zavodunun faliyytinin diqqt mrkzind olan yaay msknidir. Ümid qsbsi ilkin olaraq 1999-cu ild QTX S14 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Dalq Qaraba münaqisi nticsind m, 3*,(250 mcburi köçkünü (Qarada rayonunda mcburi köçkünlrin say ümumi halinin 10%- brabrdir) yaay yeri il tmin etmk mqsdil salnmdr. Bu gün Ümid qsbsinin 2000 sakini vardr ki, bunlarn da ¾-ü mcburi köçkünlrdir. BP irkti, Sanqaçal terminalnn istismarçs olaraq Ümid qsbsind sosial yardm layihlrinin hyata keçirilmsind aktiv itirak edir. Qsbnin mk qabiliyytli halisi bu yaxnlarda terminalda tikinti ilrinin baa çatmas il laqdar olaraq i yerlrinin itirilmsi problemi il(. Qsblrd yaay raiti sas standartlarla müyynlir. Sahil qsbsind ev tsrrüfatlar sutkada iki df 5 saat rzind, Ümid qsbsind is sutkada 24 saat rzind nasos vasitsil nql ediln su il tchiz olunur. Qarada rayonunda ibtidai v orta thsil sviyysind mktb davamiyyt faktiki olaraq 100% tkil edir. Praktiki olaraq bütün uaqlar v mktbli yanda olan yeniyetmlr 11 illik orta v ya pe-texniki mktblrin gedir. Sahil qsbsind Azrbaycann lil uaqlar üçün yegan mktbi yerlir. Mktb tbbüsl idar olunur v “Qarada Sement” irkti trfindn dstklnir. Sahil qsbsind yerln idman mktbind müxtlif bdn trbiysi sahlrind mktbdn sonra tlimlr keçirilir. Burada 1000- yaxn uaq thsil alr v bu mktb d “Qarada Sement” irktinin dstyi il faliyyt göstrir. Qarada rayonunun bütün halisi ambulator v stasionar tibb xidmtlrindn pulsuz faydalanmaq imkanna malikdirlr. Sahil qsbsi bir xstxana v tcili yardm manlar il birg tcili tibbi yardm mntqsi il dtmin olunmudur. Bu müssislr hmçinin “Qarada Sement” zavodunda ba ver bilck qza hallarnda xidmt göstr bilr. 4 Alternativlr LayihΩnin ΩhatΩ etdiyi Ωrazi: 6 sayl yeni yandrma sobasnn tikilm il zavodun müasirldirilmsi “Qarada Sement” zavodunun mövcud aparlacaqdr. Ayr-ayr komponentlrin inaat meydançalar bundan önc istifad olunmu v ya trk edilmi snaye tikintisi qalqlarnn cmldiyi daxili torpaq sahsind yerldirilir. stifad QARADA SEMENT ASC olunmam inaat meydançasnn yenidn istifady götürülmsind özünü göstrn torpaa qnat yanamas quru sement yandrma sobasnn vvldn qalm tozunun, habel 5 sayl köhn yandrma sobasnn v digr qurularn dant tullantlarnn tmizlnmsini zrurildirmk kimi lav tsirlgöstrckdir. Zavodun istismar ssenarisi: Qarya qoyulmu plan ondan ibartdir ki, 6 sayl yeni yandrma sobas istehsala baladqdan sonra istifaddn çxarlmas nzrd tutulan ya üsul il ilyn dörd dd köhn yandrma sobasn vz edckdir. Ya üsul il ilyn sobalarn növbti illr rzind istismardan çxarlaca nzrd tutulur. Eyni zamanda bir variant olaraq “Qarada Sement” irkti mhdudladrlm müddt (5-10 il arasnda) rzind yeni quru üsulla sement istehsal edn 6 sayl yeni yandrma sobas il paralel ya üsul il ilyn iki sobann istismarnn davam etdirilmsi üzr tdqiqatlar aparmdr. Bu variant 6 sayl yandrma sobasnn istismar saysind “Qarada Sement” zavodunun mhsuldarl hmiyytli drcd artmad müddtd davam edck yerli sement istehsal çatmazl nzr alnmaqla düünülmüdür. Hllik bu bard heç bir qrar verilmyib. 4( üsul il ilyn sobalarn istismarnn davam etdirilmsi beynlxalq v yerli standartlara cavab vermk üçün traf mühitin qorunmas sahsind tkmilldirm tdbirlrinin, o cümldn maraql trflrl mslhtlm daxil olmaqla traf mühit üzr aradrmann aparlmasn labüd edckdir. stehsal prosesi: “Qarada Sement” zavodunun hazrk faliyyti ya üsul il ilyn dörd sobaya saslanr. Bu texnologiya 1940-c illr aiddir. Bu gün sement klinkerinin quru üsulla biirilmsi prosesi n smrli v arzuolunan texniki üsul hesab edilir (AB MOQTS). Avropada istehsal olunan sementin demk olar ki, 80%-i quru üsullu yandrma sobalarnn payna düür. Sement klinkerinin istehsal sahsind özünü beynlxalq tcrüby(BMK) uyun olaraq, yeni zavodlar v sasl tkmilldirm tdbirlri üçün çox-mrhlli ilkin qzdrc vkalsinasiya (QK sobalar) funksiyalar olan quru yandrma sobas nzrd tutulur. “Qarada Sement” zavodunun n yax beynlxalq tcrüb il uzlama çrçivsind müasirldirilmsi QK funksiyal quru yandrma sobalar texnologiyasna saslanr. Yanacaq: Hazrk yandrma sobalar tbii qazla ilyir. Yanacaq bazarnda glckd ba ver bilck hr hans dyiikliklrdn (lçatan olmas v qiymt baxmndan), habel Azrbaycann qaz QTX S15 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas ixrac üzr strategiyasndan asl qalmamaq mqsdi il 6 sayl yeni yandrma sobasnn müxtlif yanacaq növlri il istismar edil bilcyi nzrd tutulmudur. Sobann idxal olunan da kömürdn, yaxud neft koksundan (üstünlüyün Azrbaycan neftayrma zavodlarndan alnana verilmsi rti il), hmçinin tbii qazdan istifad etmkl istismar edilmsi planladrlr. Halhazrda, neft koksundan baqa, digr alternativ yanacaq növlri v xam materiallar (TAY adlandrlan madd, ms: neft lam, bitum tullants, tullant inlr, tullant lam, çirklnmi torpaq, yüksk istiliktörtm qabiliyytli tullant v s.) etibarl yanacaq mnbyi hesab edilmir, lakin klinkerin yandrlmas prosesi bu cür materiallarn ekoloji chtdn tmiz v thlüksiz raitd istifad olunmas v emal olunmas üçün olduqca münasib olduun gör glckd bu cür materiallar maraq ksb ed bilr. Hm Avropa Birliyinin MOQTS, hm d BMK-n tlimatlarnda mdn yanacaqlarna qnat etmk üçün TAY-n istifad olunmas tövsiy olunur. Bu cür TAY-tipli yanacaq növlrinin istifad olunmas üçün xüsusi icaznin alnmas v traf mühit aradrmasnn aparlmas tlb olunur. ΨhΩngda tΩchizat: Hal-hazrda, “Qarada Sement” zavodunun faliyyti bütövlükd da karxanalarnn hngda tullantlarna saslanr. Zavodun uzunmüddtli v stabil qaydada keyfiyytli hngda il tmin olunmas üçün, “Qarada Sement” irkti zavodun özllmsinin trkib hisssi olaraq “Qarada Sement” irktinin mülkiyytin keçmi «ahqaya-Qrbi» Karxanasn yenidn açmaq niyytinddir. Bu karxanadan çxarlmas tlb olunan hngdann 1/3 hisssinin üyüdülmsi tullant xarakterli hngdann keyfiyyti il bal dyiikliklrdn asl qalmamaa, elc d hngda tullantlarnn keyfiyyti stabil qald müddtd «ahqayaQrbi» Karxanasndak hngda ehtiyatndan az istifad etmy rait yaradr. Bundan lav, sahy çatdrlan hngda tullantlarnn trkibind hörgü dann k prosesi nticsind xeyli miqdarda ml glmi toza rast glinir. Bu fakt zavodda xammaln üyüdülmsi üçün istifad olunacaq yeni aquli diyircdyirmannn faliyyti üçün mnfi cht hesab edilir. hngda tullantlarnn karxanadan yenic ksilib gtirilmi hngda il birg üyüdülmsi prosesd istifad olunan materialn fiziki xüsusiyytlrin daha yax nzart etmy imkan yaradacaqdr. QARADA SEMENT ASC Ümumiyytl, hm tullant xarakterli, hm d karxanada istehsal olunan hngdann istifad mnblri olaraq planladrlmas hngda keyfiyytinin stabilliyi baxmndan arzuolunan arxaynçla (ehtiyatlla) v nticd bütün hngda ehtiyatlarnn maksimal istifadsin imkan yaradr. Bundan lav, 6 sayl yandrma sobas il istismarn v istehsaln uzunmüddtli olmasn tmin etmk öhdliyin ml etmk mqsdi il ayrlm hmiyytli layih investisiya qoyuluu tkc tlb amilinin güclü olmasn deyil, eyni zamanda xammal tklifinin d etibarl olmasn tlb edir. Hazrda zavoda n yaxn sahlrd mövcud olan hngda tullantlarnn miqdar qiymtlndirmy uyun olaraq 6 sayl yeni yandrma sobasnn tqribn 15 illik istismar tlbin cavab verir. 6 sayl yeni yandrma sobas miqyasnda layihnin irkt siyasti sasnda hyata keçirilmsi üçün “Qarada Sement” zavoduna 50-100 il müddtin hngda ehtiyatlar lazmdr. Hazrda, “Qarada Sement” irkti üçüncü xslrin faliyyti nticsind hasil olunan hngda tullantlarndan asldr. «ahqaya-Qrbi» Karxanas il gündlik tlbin tqribn 1/3 hisssi birbaa “Qarada Sement” irktinin xüsusi mülkiyytind olan mnbdn glckdir v “Qarada Sement” zavodunun yaxnlnda yerln v mövcud ( ,bilavasit zavodun nzartind olan hngda ehtiyatlarnn tqribn 55 il müddtind istismar üçün yetrliliyi tmin edilckdir. Özlldirm müqavilsin sasn, ilnilm hüquqlar “Qarada Sement” irktin verilmi Karvansara hngda yata glckd uzun müddt rzind yenic ksil bilck hngdann lçatan olmasna tminat yaradr. Karxanann istismar: Karxanalarda hazrda ttbiq ediln istehsal konsepsiyas rti partlatmalar vasitsil üz çxm dayaz (nazik) laylarn sthi istehsala clb olunmasndan ibartdir. “Qarada Sement” zavodu dünyann baqa yerlrind hngda karxanalarnda ttbiq ediln v partlay tlb etmyn alternativ hasilat üsullarnn icrasnn mümkünlüyünü aradrmaqdadr. Bu üsullar ttbiq olunduqda hngda yata “Sthi Hasilat” avadanl yaxud ekskavator v ya müvafiq ksici hisslri olan buldozerdn istifad olunmaqla nazik laylara ayrlr. Texniki v iqtisadi chtdn yararlln nzr alaraq “Qarada Sement” zavodu bu variantlara üstünlük QTX S16 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas verckdir, çünki bu variantlar xüsusi tdbirlrin görülmsi il köhnlmi partlatma üsullarna mhdudiyytlr qoyur v partlatmann traf mühit tsirinin qarsn alr. FΩaliyyΩtsizlik: “Qarada Sement” zavodunun özlldirilmsindn sonrak illrd «Holcim» irkti zavoddan havaya buraxlan tullantlarn sviyysini azaltmaq üçün mühüm sylr göstrmi v investisiyalar yatrmdr. Havaya buraxlan tullantlara nzart tdbirlrinin daha da modernldirilmsi zavodun istehsal gücünd v mhsuldarlnda irlilyi nail olmadan lav xrclrin çkilmsi mnasn ifad edir. 6 sayl yeni yandrma sobasnn tikintisin investisiya qoymaqla traf mühit üzr faliyyt v “Qarada Sement” zavodunun faydal i msalnda sasl irlilyi nail olunacaqdr. Hal-hazrda, “Qarada Sement” zavodu ölkd yegan sement klinkeri v n iri sement istehsalçsdr. Daxili tlbatn davaml v kskin artmn nzr alaraq, layih üzr “faliyytsizlik” ölk daxilind getdikc artan klinker v sement istehsal çatmazl v bununla da glck iqtisadi inkiafa v investisiyalara ngl ola bilck idxal tlbatnn artmas il nticln bilr. “Faliyytsizlik” hmçinin “Qarada Sement” ASCnin bir irkt olaraq dayanqlna uzunmüddtli mnfi tsir göstr bilr. 6 sayl yandrma sobasnn qurulmas sas götürülmkl zavodun modernldirilmsin investisiya qoyuluu mhsuldarl v enerji sahsind faydal i msaln artraraq istehsaln xrc bazasn yaxladracaqdr. “Qarada Sement” irkti 6 sayl yeni yandrma sobasnn qurulmas saysind artacaq istehsal gücü il bazardak cari mövqeyini artan tlbata uyunlama müstvisind qoruyub saxlayacaqdr. Zavodun 6 sayl yeni yandrma sobas il modernldirilmsi uzun müddt rzind “Qarada Sement” irkti trfindn hyata keçiriln faliyytin rqabt davamlln tmin edckdir. 5 traf Mühitl Bal Gözlniln Tsirlr v Yüngülldirici Tdbirlr Torpaq itkisi vΩ torpaqdan istifadΩ ilΩ ΩlaqΩdar digΩr tΩsirlΩr: Layih üçün torpaq sahsinin ayrlmas tlb olunmur, çünki layih üçün lazm olan bütün torpaq sahlri “Qarada Sement” QARADA SEMENT ASC irktinin mülkiyytinddir. 6 sayl yeni yandrma sobas “Qarada Sement” irktinin mülkiyytind olan sahlrd tikilck v bunun üçün laq torpaq sahsinin ayrlmas tlb olunmayacaqdr. «ahqaya-Qrbi» karxanasnn yenidn açlmas torpaqdan istifad il bal heç bir mnfi tsirl nticlnmyckdir, çünki quraqlq razisi olan bu sahdn n daimi, n d müvqqti kild istifad olunur. Ümumiyytl, Layih torpaqdan istifad il bal hr hans bir tsir sbb olmayacaqdr. Layih ümumi istifadd olan yollara da tsir göstrmyckdir. Mövcud ose qovaqlarnda v “Qarada Sement” zavoduna istiqamtlnn daxili yollarda dyiikliklr v ya lavlr ehtiyac yoxdur. Zavodun yol qovanda v ya daxili yolda hr hans bir dyiiklik nzrd tutularsa, bu msl “Qarada Sement” irkti il yollara nzart edn qurumlar arasnda müzakir olunacaqdr. ahqaya-Qrbi karxanas il keçmi yüklm stansiyasn birldirn baxmsz v trk edilmi dmiryolu xtti mövcud marrut srhdlri çrçivsind saxlanlmaqla tmir edilck. Tmir ilri lav torpaq sahsin ehtiyac yaratmayacaq v ya torpaqla bal lav mhdudiyytlr sbb olmayacaqdr. Dmiryolu il ksimlrd thlüksizlik siqnal-ötürm üsulu il tmin edilckdir. Atmosfer havasna tΩsir: Layihnin atmosfer havasna tsirini müyyn etmk v mövcud zavodla müqayisd frqlri nümayi etdirmk üçün traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsin (MSSTQ) Lanqranq hissciklr modelin saslanan dispersiya (yaylma) modelldirmsi aparlmdr. Beynlxalq standarta söyknn bu kimi modellrd lokal MTQ-d istifad olunan Qauss modelindn frqli olaraq yerli topoqrafiya v meteoroloji rait daha çox tfsilat il nzr alnr. Dispersiya modelinin lokal MTQ-d göstriln nticlri Layihnin Azrbaycann atmosfer havas üzr standartlarna uyunluunu tsdiq edir. MSSTQ üzr aparlan lav hesablamalarn nticlrinin qsa xülassi aada, Cdvl QTX-3-d verilmidir. Xülasy sasn, istehsal gücünün hmiyytli drcd (40%) artacana v istifad olunan yanacaq növünün qazdan kömür keçmsin baxmayaraq, Yeni Quru mövcud zavodla müqayisd atmosfer havasna xalis tsiri azaldacaqdr ki, bu da artq beynlxalq sviyyd qbul olunan atmosfer havasna tsir drclrinin QTX S17 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas çrçivsind olmaq demkdir. stismarn hazrk vziyyti il müqayisd, xüsusn atmosfer havasndak brk asl hissciklr azalacaqdr. Ümumi tsir sviyysi nisbtn aa olmaqla atmosfer havasna tsirin ümumi fzada paylanmas mövcud vziyyt oxar hdd olacaqdr: Layih çrçivsind il rzind orta hesabla qazabnzr maddlrin tsirin n çox mruz qalacaq sah zavodun cnubunda, Xzr dnizind yerlir. Bununla bel, zavoddan atmosfer buraxlan brk asl hissciklrin tsir dairsi indiki vziyytl müqayisd daha qsa msafni hat edck v yaylma miqyas daha kiçik olacaqdr. Modelldirm üzr aparlan hesablamalar göstrir ki, “Qarada Sement” zavodunun imal-qrbindki tpd ks-istiqamtli zif külkdn asl olaraq dispersiya amilinin qsamüddtli maksimal göstricilri mhdud normalar ötür. Lakin, bu normalar yaay olan razilr amil edildiyi halda, bu tp yaay olmayan, çlpaq v dal-qayal bir razidir. Cari istismarla müqayisd Layihnin hyata keçirilmsi nticsind normadan knara çxma sviyysi azalacaqdr. Onu da nzr almaq lazmdr ki, külkli iqlimi olan bu razid sakit günlr ümumiyytl çox az müahid olunur. Dispersiya modelldirmsinin nticlri göstrir ki, tüstü bacalarndan atmosfer buraxlan tullantlarn hcmini azaltmaq üçün aa NOx trkibli fitillrdn v brk hissciklr üçün yüksk effektivlik drcsin malik torbal filtrlrdn istifad etmk istisna olmaqla lav yüngülldirici tdbirlr ehtiyac yoxdur. Zavodun tqdim ediln layihsind artq mövcud olan n qabaqcl texnologiyalar öz ksini tapmdr. Hündürlüyü 140 m olan tüstü bacas atmosfer buraxlan çirklndiricilrin manesiz yaylmas tlbin cavab verir. Modelldirmd proqnozladrlr ki, atmosfer buraxlan tullantlar emissiya v atmosfer havasnn keyfiyyti sahsind ttbiq olunan milli v ya beynlxalq standartlara cavab verckdir. Zavodun istismar müddtind tüstü bacalarndan çxan ilnmi qaz konsentrasiyalar davaml olaraq ölçülck v müvafiq qeydlr aparlacaqdr. Cdvl QTX-3: Glckd faliyyt göstrck 6 sayl yandrma sobas (Layih) il müqayisd mövcud zavodun Atmosfer Havasna Tsiri Çirklndirici madd stinad olunan dövr Hazrk zavod (nmlndirm 6 sayl quru yandrma üsulu il ilyn 4 soba) sobasnn tikintisi layihsi Limit / Normativ dyrlr NO2 (μg/m³) llik 1 saat, orta* 1 saat, maksimum 2.1 72 840 0.9 55 63 1.6 51 250 Yaay sahlrin maksimal tsirin hesablan m dyri 0.7 49 54 SO2 (μg/m³) llik 1 saat, orta* 1 saat, maksimum l rzind 0.4 8 880 18 0.18 5 9 1.2 1.3 25 430 2.6 0.5 24 37 0.7 20 (AB/BMK) 350 (AB) 500 (Az**; BMK+) 40 (AB) Sutka rzind 299 5 21 6 350 (Almaniyann Havan Keyfiyy5 22)*** Yaay Hava axnna Hava axnna sahlrin maksimal maksimal maksimal tsirin tsirin tsirin hesablanm hesablanm hesablanm dyri dyri dyri PM10 (μg/m³) Tozun ml glmsi (mg/m²) 40 (AB) 200 (AB) 85 (Az**); 200 (BMK) * lin 18 n yüksk bir-saatlq orta göstricisi istisna olmaqla; **Az. – limiti yalnz yaay razilrin amil olunur; + 10 d; *** ictimai rahatln pozulma sviyysi QARADA SEMENT ASC QTX S18 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas SΩs-küy: Glck faliyyt müddtind ss-küy mnblri aada kild dyickdir: köhn yandrma sobalar istifaddn çxarlacaq; klinker istehsal ü*artq açq saxlama sahlrinin olmayacan v xammaln yüklnib boaldlmas mliyyatlarnn daha aparlmayacan nzr alaraq inaat sahsind yük manlarnn v yüklm qurularnn hrkti köklü surtd azaldlacaqdr. Yeni ss-küy mnblri yeni yandrma sobas, xammal dyirman, kömür dyirman v lentli konveyerdn ibart olacaqdr. Qatarlarn boaldlmas üçün stansiya daha uzaq msafy, daha dorusu sahnin imal-qrbin köçürülck v Qatar boaltma ilri gündüz vaxt yerin yetirilckdir. Böyük hcmd xammaln gtirilmsi v sementin yüklnmsi il laqdar olaraq sahd nqliyyat vasitlrinin hrkti artacaqdr. Lakin, bu ilr gündüz vaxt aparlacaqdr. LTT Podratçsndan tlb olunacaqdr ki, qurunun layihsi «Holcim» irktinin “zavodtraf icmalara ss-küy tsiri” il bal tlblrin uyun kild hazrlansn: 6 sayl yeni yandrma sobasnn faliyyti il laqdar olaraq n yaxn yaay sahsind (ms. Sahil qsbsi) yaranan ss-küy gündüz vaxt 45 dB(A), gec vaxt is 40 dB(A) drclrini ötmmlidir. Azrbaycanda ss-küyl bal standartn olmaman nzr alaraq bu tlb ss-küyün gündüz vaxt 55 dB(A), gec vaxt is 45 dB(A) olmasna dair beynlxalq standartlardan (BMK) daha ciddi xarakter dayr. Bundan lav, layih mövcud fon ss-küyünü +3 dB(A)-dan artq olmama il bal beynlxalq meyarlara (BMK) da cavab verilckdir. MSSTQ mqsdl ss-küydn töryn tsirin modelldirilmsi göstrmidir ki, mnbd akustik gücü cüzi sviyyd azaltmaqla (7 dB(A) hcmind) beynlxalq standartlara ml olunmasna nail oluna bilr. “Qarada Sement” irkti sas ss-küy mnbyind müvafiq ss-küy azaldc tdbirlr hyata keçirmkl «Holcim» irktinin daha ciddi tlbin ml etmyin mümkün olduunu düünür. LTT Podratçs zavodun layihsini d müvafiq qaydada optimalladrmaldr. Xüsusn, hmiyytli drcd ss-küy yaradan dyirman kimi komponentlr ss-boucu örtüklri olan binalarda yerldirilckdir. Qeyd olunan mhdud normalara uyunluun tmin edilmsi üçün ss-küy ml gtirn avadanlqlar lazm glrs ss boucular v ya ssi ks etdirn QARADA SEMENT ASC ekranlarla tchiz olunacaqdr. Ss-küyün modelldirilmsind hmçinin müyyn edilmidir ki, avtomobil yollarnda hrkt edn nqliyyat vasitlri Sahil qsbsi üçün balca ss-küy mnbyi olaraq qalacaqdr. Bundan lav, magistral yollarda hrkt edn nqliyyat vasitlrinin fonunda tikinti v ya istehsalla laqdar olaraq istifad olunacaq hr hans nqliyyat vasitlrinin ml gtircyi ssküy hmiyyt verilmyck hdlrd olacaqdr. “Qarada Sement” irktin mxsus sahd tikinti ilri aparlan zaman, msln svaylarn qazlmas dövründ qsa müddtd ss-küy pik hdlr çata bilr. Lakin, bu mhdud dövrü hat edckdir. Ümumilikd, gec saatlarnda ssküylü tikinti ilri aparlmayacaqdr. «ahqaya-Qrbi» Karxanasnda, da dorama v yüklm mntqlrind partlatma ilri (gr partlatma üsulu ttbiq olunarsa), istismar avadanlqlarnn, da dorama makinasnn istifadsi, habel yüklm v dama vasitlrinin (özüboaldan mdn yük manlar, qatarlar) faliyyti il laqdar olaraq ss-küy ml glckdir. Yaxnlqda hssas küy qbuledicilri olmadna gör, içilrin ss-küydn tsirlnmsin qar pe salaml v thlüksizliyi normalarnn müyyn edilmsi mqsdmüvafiqdir. Bunlar müvafiq avadanlqlarla v proseduralarla tmin edilckdir. Vibrasiya: 6 sayl yeni yandrma sobasnn layih sndind frlanan mann düzgün tarazlanmas v avadanlqlarn vibroizolyasiyas tmin olunacaqdr. Sahnin hüdudlarndan knarda istismarla laqli vibrasiya hmiyytsiz drcd olacaqdr. Ekskavatorlar, buldozerlr v ar yük dayan nqliyyat vasitlri kimi digr vibrasiya mnblrinin tsiri daha az msaflrd hmiyytsiz sviyyy çatr. Bundan lav, tikinti ilrinin yalnz mhdud dövrd aparlaca v gündüz vaxt il mhdudlaaca gözlnilir. Qsaca olaraq, istismar v ya tikinti ilrindn irli gln vibrasiyann zavodun yaxnlndak yaay sahlrin tsir göstrmsi gözlnilmir. Knar razilrd vibrasiyadan tsirln bilck hssas yerlr olmadna gör, karxanann v karxana bazasndak qurularn istismar mnfi vibrasiya tsirlrin sbb olmayacaqdr. QTX S19 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Su mΩnbΩlΩrinΩ tΩsir Yeralt sular: Yeralt laylar gil süxurlarndan ibart olduuna v istismara yararl sulu horizont olmadna gör, tikinti dövründ yeralt sularn çirklnmsi riski ehtimal olunmur. Bundan lav, çirklndirm potensiall maddlrdn (ms. dili çarxlar üçün sürtgü yalar) mhdud miqdarda istifad olunacana gör, istismar qrunt sularna v ya yeralt sular hmiyytli risk altnda qoymur. Sth sular: Çirkab sularn miqdar hazrk istismarla müqayisd 56% hcmind azaldlacaqdr. Layih çrçivsind ml gmi çirkab sular yeni sah-daxili tmizlm qurusunda çirkab sular üzr beynlxalq standartlara uyun kild tmizlnck v sonradan kanalizasiyaya buraxlacaqdr. Sth sularna hr hans mnfi tsir göstrilmsi gözlnilmir. Su ehtiyatlar: Layih çrçivsind ümumilikd cari faliyyt üçün srf olunan su hcmi il müqayisd 65% daha az su istifad olunacaqdr. Cari istismar üçün tmizlnmi çirkab su istifad olunduu halda, Layih çrçivsind istehsalat prosesi üçün sas su kmrind tmiz suyun istifad olunmas zruri olacaqdr. Bununla bel, istehsalda suya qnat edn qapal su dövriyysinin ttbiq olunmas planladrlr. Suya tlbatn pik vaxtlarnda zavod su kmrinin tutumunun 0.2%-ni istifad edckdir. Torpaq vΩ yeralt qruntlara tΩsir: Zavodun sahsindki torpaq v qrunt rtlrinin xarakteristikasn, xüsusil d hssas chtlrin olmaman nzr alaraq, torpaa müvafiq tsirin göstrilmsi v qruntlarn çirklnmsi risklrinin meydana glmsi gözlnilmir. Layihd bundan qabaqk sement yandrma sobalarndan tökülmü sement tozu qalqlarnn v neft axm müyyn sahlrin tmizlnmsi nzrd tutulur. ahqaya-Qrbi” Karxanasnda üstünlük tkil edn az-qalnlql torpaq qatlar itirilckdir, çünki çox nazik olduqlar üçün brpaya yaramrlar. BΩrk tullantlar: Layihnin istismar zaman ml glck brk tullantlarn miqdar çox az (tqribn gün rzind kiloqramlarla) olacaqdr. Bu tullantlar adtn ev tsrrüfatlarna aid ediln tullantlardan, dövrdn soyuducu sularn v QARADA SEMENT ASC çirkab sularn tmizlnmsi zaman yaranan qalqlardan ibart olur. Zavodun daxilind v zavod trfindn ml gtirilmi bütün tullantlar lisenziyal podratçlar trfindn zavodun sahsindn knarladrlacaqdr. Tullantlarn yekun zrrsizldirilmsi müvafiq slahiyytli inzibati qurumlarla razlama sasnda tullant tmizlyici qurularda v ya yerli basdrlma sahlrind aparlacaqdr. Flora, fauna vΩ onlarn yaylma mΩskΩni: 6 sayl yandrma sobas v zavodun digr komponentlri keçmi sement zavodu obyektlrinin tikinti qalqlarnn yerldiyi, bitki örtüyü olmayan sahd aparlacaqdr. Regiondak bitki örtüyü yarm-shra tipli bitkilrdn ibartdir v burada nadir hallarda torpaq qatna rast glinir. 140 m hündürlüyünd tüstü bacasnn qulara v onlarn zavoddan 5-8 km imal-rqd yerln durulducu trafndak yaay msknlrin (köçri qularn müvqqti dayanma msknlri daxil olmaqla) hr hans mnfi tsir göstrmsi gözlnilmir. Zavod Xzr dnizinin sahilind suda yaayan canllar üçün thlük yaradacaq zrrli tullantlar buraxmayacaqdr. Eyni zamanda, karxanalara gedn yol infrastrukturunun brpas zaman bitki örtüyün v onlarn yaylma msknlrin hr hans bir mnfi tsir göstrilmyck, mövcud dmiryolu xttinin v yolun trassas dyidirilmyckdir. “ahqaya-Qrbi” Karxanasnn istismar kol bitkilrinin seyrk yayld yarm-shra tipli tpnin tyind bütövlükd 152 hektara tsir göstrckdir. vvllr kfiyyat mqsdli qazma ilrinin aparlmasna v üçüncü xslr trfindn qanunsuz olaraq kiçik miqyasda da dorama hallarna yol verilmsin baxmayaraq, tsir mruz qalan bu razini tbii mskn hesab etmk olar. Sovet dövründ ahqaya razisind da dorama faliyyti hazrda karxana olaraq tyin edilmi sahnin cnubunda hyata keçirilirdi. Yaz fslind çiçk açan v Azrbaycann qrmz kitabna dümü bitki növlrin daxil olan Süsn bitkisi (Iris acutiloba) çox nazik torpaq qatndan ibart olan dal süxurlarda geni yaylmdr. Bu bitki növün bütün regionda rast glinmsin baxmayaraq, da dorama faliyytinin geni yaylmas v digr QTX S20 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas dyiikliklrl laqdar olaraq onun tbii yaylma mskni tzyiq altndadr. Buna gör d, “ahqaya-Qrbi” Karxanas trfindn göstrilck tsirin hmiyytli drcd olaca v bu sbbdn yüngülldirici tdbirlr ehtiyac olaca nzrd tutulur. Bu sbbdn, qorunan bitki növlrinin transplantasiyas nzrd tutulur. Xalis itkini minimal hdd endirmk üçün, “Qarada Sement” irkti süsn köklrinin transplantasiyas proqramn hyata keçirckdir. Bu proqram 2011-ci ild 6 sayl yandrma sobasnn faliyyt balamas il paralel olaraq karxanann faktiki istismarna balanmasna qdr mövcud olan vaxt çrçivsind hazrlanb hyata keçirilckdir. Bu proqramn hazrlanmasnda eyni regionda Sanqaçal terminalnn v müvafiq neft kmrinin tikintisi zaman hyata keçirilmi bitki transplantasiya proqramnn tcrübsindn istifad olunacaqdr. Bununla yana, “Qarada Sement” irkti trfindn tfrrüatl qaydada hazrlanacaq karxanann reabilitasiyas plannda da bitkilri yenidn yetidirilmsi v onlarn yaylma mskninin brpas nzr alnacaqdr. olduqca az buxar ml gtirckdir v yüksk mhsuldarlql süzgbrk hissciklrin atmosfer buraxlmasn hmiyytli drcd azaldacaqdr. Tsvir QTX-1: Yeni 6 sayl yandrma sobasnn dmiryolu körpüsündn imitasiya edilmi görünüü Vizual tΩsir: Layih üzr müxtlif uzaq v yaxn msafli görüntülr üçün fotorealistik simulyasiyalar hazrlanm v hazrk vziyytl müqayislr aparlmdr (Aa bax: 1-3+. Uzaq msafli görüntü etibar il glck zavod hazrk zavodla müqayisd daha çox görünn yerüstü oriyentir olaraq nzr çarpacaqdr. 6 sayl yeni yandrma sobas il birg modernldirilmi “Qarada Sement” zavodu bütün regionda n uca süni yerüstü oriyentir olacaqdr. Yeni zavodun fiziki quruluu (sasn yeni tüstü bacas (140 m) il ilkin qzdrma qüllsi (132 m) mövcud tüstü bacalar (65 m) il müqayisd iki df hündür olacaq v daha böyük kubaturaya (anbar bunkeri: 65 m) malik olacaqdr ki, bu da zavodun 10 km-dn artq msafdn bütün istiqamtlrdn görünmsin rait yaradacaqdr. Tsvir QTX -2: Yeni 6 sayl yandrma sobasnn Sahil q ( (3( Hazrk zavod uzaqdan sasn külk istiqamtind genilnn v region boyunca görünn mli il müyyn edildiyi halda, 6 sayl yeni yandrma sobasnn istismar zaman yaranacaq ml ksr vaxtlarda çtinlikl görünckdir. Quru üsulla yandrma prosesi böyük miqdarda qat suyu buxara çevirn ya üsul il ilyn hazrk sobalarla müqayisd QARADA SEMENT ASC QTX S21 - 33 Tsvir QTX -3: Yeni 6 sayl yandrma sobasnn Ümid kndindn imitasiya edilmi görünüü NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Sahil qsbsindn yaxn-müstvili görüntü üçün Qarada Sement zavodunun kubaturasnn artrlmas hündürlük artmndan daha çox müyynedici element rolunu oynayacaqdr. Lakin, yeni qurularn qsbnin imal-qrb istiqamtind, xeyli uzaqda ina edilcyini nzr alaraq, hmiyytli tsirin göstrilmsi gözlnilmir. Artrlm hündürlük v kubatura mühüm görüntülrin v ya mnzrlr silsilsinin qarsn hmiyytli drcd almayacaqdr. Qarada Sement zavodundan tqribn 8.5 km rqd yerln v “Bak Qulaqlar” adlandrlan tbii abid sasn osed, sahilyan düznliklrdn görünür. Bellikl Layih mnzrlr mnfi tsir göstrmyckdir. Zavod tikililrinin vizual tsirlrini yumaltmaq üçün, qurularn üstünlük tkil edn fonla vhdt tkil etmsin rait yaradan bozumtul qhvyi fasad rngindn istifad olunacaqdr. Arxeologiya, tarixi vΩ mΩdΩn irs: 6 sayl yeni quru yandrma sobasnn v digr qurularn tikintisi mövcud sement zavodunun yerin yetirilckdir. naat sahsindki v ya onun trafndak torpaq sahlrind mühüm hmiyyt ksb edn hr hans arxeoloji, tarixi v ya mdni irs qalqlarnn olmas haqqnda heç bir mlumat olmadndan, hr hans bir tsirin olmas gözlnilmir. Bundan lav, karxanalara istiqamtlnn yol v dmiryolu infrastrukturunun yenidn qurulmas eyni xtt üzrind aparlacandan, habel yol v dmiryolu zolaqlarnn genilndirilmsi planlanmadndan, hr hans potensial yeralt arxeoloji ünsürlr mnfi tsirin göstrilmsi ehtimal olunmur. Arxeoloji, tarixi v ya mdni irs obyektlrinin mövcudluunu tsdiq ed bilck heç bir yani dlil yoxdur v torpaq qatnn qalnl o qdr nazikdir ki, karxana sahlrind yoxolma sviyysin çatr v bu sbbdn torpaq qatnda yalarn basdrlmas ehtimal çox azdr. Bununla bel, “Qarada Sement” irkti Azrbaycann müvafiq nizamlayc tlblri il uzlama çrçivsind rekoqnisirovka üsulu il arxeoloji tdqiqatn aparlmasn slahiyytli mütxssislrhval edckdir. “Qarada Sement” ASC sement zavodunu inaat sahsind faliyyt göstrck LTT podratçs, QARADA SEMENT ASC sas karxana qurularnn (da dorayan quru v s.) tikintisi üçün tyin edilmi podratç v subpodrat müqavilsi sasnda tyin edilmi karxana istismarçs trfindn yerin yetirilck tsadüfi tapntlar prosedurasn hazrlayacaqdr. Podratçlardan bütün tsadüfi tapntlar haqqnda “Qarada Sement” irktinin nzartçilrin mruz etmk tlb olunacaqdr. “Qarada Sement” irkti is öz növbsind hmiyytli tapntlarn qeyd alnmasn v lazm glrs brpa olunmasn tkil etmk üçün müvafiq qurumlara mlumat verckdir. gr “Qarada Sement” zavodu glckd Karvansara hngda yatandan istifad edrs, bu halda “Qarada Sement” irkti slahiyytli qurumlarla v ekspertlrl razlama çrçivsind 16-c sr aid ah Abbas Karvansara binasnn fiziki vziyytinin yaxladrlmas kimi mühafiz tdbirlrinin maliyyldirilm nzr*. Sosial vΩ sosial-iqtisadi tΩsirlΩr Tikinti: Layihnin tikinti müddtind yerli mk bazarna müvqqti (3 il yaxn) d olsa ümumilikd müsbt tsir göstrilckdir, çünki hesablamalara $ inaata c olunan maksimum 700-900 nfrdn ibart olan içi qüvvsinin böyük hisssi (60%-dn artq) yerli mk bazarndan i götürülckdir. naat v konstruksiya ilrini yerin yetirck fhllrin 60-80%-i ixtisassz v yarm-ixtisasl olacaqdr. Mexaniki v elektrik quradrma ilri dövründ 250 nfr qdr ixtisasl “üçüncü ölk vtndann)(ÜÖV) tikinti sahsind faliyyt göstrmk üçün i götürülmsi nzrd tutulur. Lakin, LTT Podratçsnn tchizat ilrindn asl olaraq üçüncü ölk vtndalarnn ümumi say qsa müddt rzind, tikintinin qzn vaxtnda 500 nfr çatacaqdr. naat içilrinin ksriyyti kiilrdn ibart olacaqdr. Buna baxmayaraq LTT Podratçsnn tchizat ilrindn asl olaraq tikintinin qzn vaxtnda qsa müddt rzind içilrin say 500 çata bilr. Tikinti il laqdar olaraq i qbul haqqnda mlumat “Qarada Sement” irkti v LTT podratçs vasitsil yerli haliy dolun kild v vaxtl-vaxtnda çatdrlacaqdr. qbul imkanlar haqqnda elanlar icmalardak mlumat lövhlrin aslacaqdr. “Qarada Sement” zavodunda yerli icmalarla laqlr üzr msul mkdan tyin olunmas yerli hali il davaml QTX S22 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas laqni asanladracaq v eyni zamanda “Qarada Sement” zavoduna v LTT podratçsna yerli mk resurslarndan istifad etmkl i qbul imkanlarn smrli kild aradrmaq imkan verckdir. Birbaa igötürm imkanlarndan lav, layihnin tikinti mrhlsind yerli iqtisadiyyata v müsbt tsir göstrilckdir. Bel ki, bu mrhld tikinti ilrin clb olunmu içi qüvvsin ictimai ia v xidmtlri, yaxud tikinti ilri çrçivsind subpodrat v mal tdarükü xidmtlrinin göstrilmsi kimi müxtlif imkanlar tqdim olunacaqdr. Birbaa “Qarada Sement” v ya LTT podratçs il ehtimal olunan yerli mal, i v xidmt al hazrda txminn 50-80 milyon avro arasnda qiymtlndirilir. “Qarada Sement” Layih il bal biznes imkanlar bard mara olan yerli irktlr üçün mlumatlandrma tdbiri keçirmyi planladrr. Bu Azrbbaycan Respublikasnn qtisadi nkiaf Nazirliyi, Ticart Palatas v sahibkarlarn yerli tkilatlar il mkdalq yolu il hyata keçirilckdir. Tikinti müddtindn sonrak dövrü hat edck müsbt tsir ondan ibartdir ki, ayr-ayr içilr pe tcrüblrini artrm olacaqlar. Bu, onlarn layih üzr tikinti ilri baa çatdqdan sonra baqa yerlrd i düzlmk imkanlarn artracaqdr. Çoxlu sayda içilrin olmas v cnbi içi qüvvsinin olmas içilr arasnda v içilrl yerli hali arasnda yanl rftardan v ya mdniyyt frqlrindn irli gln fikir ayrlna sbb ola bilr. Bu cür hallarn ba verm ehtimaln minimuma endirmk üçün, sahsinin Nizamnamsi v çilr üçün Davran Kodeksi hazrlanacaqdr v içilrin bu qaydalara ml etmsin nzart olunacaqdr. Sahdaxili msllr ortaya çxd tqdird, mübahislr “Qarada Sement” zavodunun qabaqcadan tlim keçmi rsmi nümayndl trfindn baxlacaqdr. “Qarada Sement” zavodu mübahisli msllri öncdn müyyn etmk v hmin msllrin hllini yerli sakinlrl birg tmin etmk üçün icma il laqlr, o cümldn ikaytlr narazlqlara baxlma prosedurasn brqrar edckdir. istehsal texnologiyas il ilmk bacarn artraraq ümumilikd müsbt tsir göstrckdir. Layih çrçivsind irkt içilrinin, xüsusn texniki personaln hazrk bacarq sviyysini tkmilldirmk mqsdil külli miqdarda investisiya yatrlacaqdr. xtisas hazrln lazmi sviyysin çatdrmaq üçün texniki içilr üçün i yerind daxili t v quru yandrma texnologiyalarndan istifad edn digr «Holcim» irktlrin sfrlr tkil olunacaqdr. Bununla yana, n müasir texnologiyann ttbiqi mhsuldarln artmasna v nticd lazmsz i yerlrinin çoxalmasna v içilrin ixtisarna gtirib çxaracaqdr. 6 sayl quru üsulla yandrma sobas 2013-cü ild tam istismara verildiyi zaman sement istehsalat sah 72 tam-tatl vzif üzr i yerlri itirilckdir. sasn aa ixtisas sviyysi tlb edn vziflr çoxluq tkil edckdir. “Qarada Sement” zavodunun kadrlar idarsi trfindn i yerlrinin itirilmsinin mümkün mnfi tsirlrini minimal hdd endirmk v tsir mruz qalm içi qüvvsinin mk bazarndak imkanlarn güclndirmk üçün hrtrfli ixtisar plan ilnib hazrlanacaqdr. “Qarada Sement” irkti Azrbaycann mk qanunvericiliyind nzrd tutulanlara , içilri n yax beynlxalq tcrüby söyknn hrtrfli yardm proqramlar il. irktin öz faliyyt dairsini digr inaat materiallar sektoru istiqamtind genilndirmk niyytind olduunu nzr alaraq, içilrin daxili yerdyimsi variantlarna da baxlacaqdr. “Qarada Sement” irktinin öz içilri istisna olmaqla mulluq amilin hmiyytli tsir göstrilmyckdir, çünki podratçnn içilrinin say bugünkü sviyyy oxar hdd qalacaqdr. ctimai Salamlq vΩ TΩhlükΩsizlik Layih, xüsusi il d brk hissciklr kimi maddlr daxil olmaqla zavodun traf mühit v havaya hazrk tsirini xeyli azaldacaqdr. Yerli hali üçün ictimai salamlq v thlüksizlik msllri d daxil olmaqla tikinti dövrün aid sas msllrl bal mlumatlandrma kampaniyas keçirilckdir. stismar: Layihnin tamamlanmas nticsind rsy gtirilmi qurunun istismar “Qarada Sement” zavodunun içi qüvvsinin qabaqcl QARADA SEMENT ASC QTX S23 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas stismar Vaxt Salamlq vΩ TΩhlükΩsizlik MΩsΩlΩlΩri Tikinti: LTT podratçs salamlq v thlüksizlik plan hazrlayacaq v bu plana hm podratçnn, hm d bütün subpodratçlarn içilri ml etmlidir. Bu plan BMK-nn ümumi !2 direktivlrini rhbr tutmal v «Holcim» irktinin tlblrin cavab vermlidir. LTT podratçs müntzm uyunluq müayinlrinin v yoxlamalarnn aparlmas üzr msuliyyt dayacaqdr. Tikinti sahsind traf mühit salaml v thlüksizliyi il laqdar yarana bilck ümumi thlüklrdn lav, ifrat yükskliklrd ilrin aparlmasna da xüsusi diqqt yetirilmlidir. 6 sayl yeni yandrma sobasnn tikintisi zaman nmlndirm üsulu il ilyn sobalarn hfaliyytd olacan, xüsusil d tüstü bacasndan atmosfer buraxlan tullantlar nzr alaraq tikinti zaman xüsusi gigiyena v myin mühafizsi tdbirlri nzrd tutulmaldr. Tikinti ilrin ümumi nzart sahibkarn üzrin dün msuliyytin trkib hisssi olaraq “Qarada Sement” irkti trfindn hyata keçirilckdir. Bu mqsdl müvafiq içi heyti tyin edilckdir. naat sahsin giri hssas Thlüksizlik Sistemi il mhdudladrlacaqdr. Bel ki, bu mqsdl xsiyyti müyyn edn fotokilli, maqnit lentli kartlardan istifad olunacaq v yalnz xsiyyti müyyn edn qanuni kartlara sahib xslr sahy, elc d i getmk v idn qaytmaq üçün tmin ediln avtobuslara daxil olmaq icazsi verilckdir. Zavodun razisind heç bir dürg qurulmas nzrd tutulmur; içilrin mnzil tminat yerli yaay imkanlar hesabna olacaqdr. naat sahsinin hüdudlar çrçivsind v “Qarada Sement” zavodunun srhdlri daxilind tam faliyyt göstrn tibbi tyinatl v ictimai ia binalar (yemkxanalar, sanitariya, ylnclr) v xidmtlr tmin edilckdir. stismar: Zavodun müasirldirilmsi ümumiyytl daha tmiz i mühitin (qeyrimüt( tozun azalmas) v razid daha thlüksiz faliyyt (materiallarn danmas üçün istifad olunan avtomobillrin ixtisar) sbb olacaqdr. (Keyfiyytin dar Olunmas Sistemi üzr SO 14001, eyni zamanda SO 9001 standartlarna QARADA SEMENT ASC uyun olaraq) 2003-cü ild“Qarada Sement” t1t( traf Mühitin dar Olunmas Sistemi Layihnin tlblrin cavab vermk mqsdil genilndirilckdir. 6 sayl yandrma sobas il modernldirilck zavod istismar tlimatna uyun kild istismar edilck v hazrk zavodun istismarnda istifad olunan traf mühit, myin gigiyenas v thlüksizliyi planlarna «Holcim» irktinin Standartlar v istehsalçnn avadanlqlara dair tövsiylri nzr alnaraq Layih tlblrin uyun dyiiklik v düzli edilckdir. Salamlq, 1 (*1* Karxanalara giri yollarnda ictimai nqliyyatla “Qarada Sement” zavodunun istismar tyinatl nqliyyat vasitlrinin bir-birin mane olmama üçün thlüksizlik msllrinin hllin ünvanlanan nqliyyat thlüksizliyi plan hazrlanacaqdr. 6 traf mühit v sosial sah üzr idaretm plan “Qarada Sement” zavodu müvafiq msllrin hlli v tsirlrin qiymtlndirilmsi prosesind müyyn edilmi mümkün tsirlrin yüngülldirilmsin yönlmi monitorinq faliyytlrini d özünd ks etdirn traf Mühit v Sosial Sah üzr daretm Plann (MSSP) yerin yetirckdir. MSSP-n '&Texniki Xülas . MSSP-d Layih vasitsil traf mühit, salamla, thlüksizliy6!2+ v sosial sahlr göstril bilck mümkün mnfi tsirlrin aradan qaldrlmas üçün zruri tdbirlrin hyata keçirilmsini tmin edn tkilati tlblr v monitorinq planlar öz ksini tapr. Bu tdbirlrin bzisi artq “Qarada Sement” irkti trfindn hazrk layih planladrma mrhlsinin trkib hisssi olaraq müyyn edilmidir. Layih hazrlnn v icrasnn ardcl mrhllri çrçivsind MSSP-in hcm v mzmun etibar il tkmillmsi davam etdirilir. “Qarada Sement” zavodu layihnin bütün mrhllrind, daha dorusu layihlndirm, tikinti, istismara verilm v istismardan çxarlma dövründ !!"# üzr tam msuliyyt dayr. Tikinti dövründ hyata keçirilck bütün tdbirlr gör seçilmi LTT podratçs msuliyyt QTX S24 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas dayacaqdr. Lakin, tikinti mrhlsind mnfi tsirlr yol verilmmyi üçün Layihnin sifariçisi olan “Qarada Sement” zavodunun içilri podratçnn faliyytin nzart edckdir. !!"#-d ortaya qoyulmu msllri v bu sahd irlilyii iqlandrmaq mqsdil müstqil xarakter dayan tfrrüatl alt-planlar (ms. traf mühitin monitorinqi üzr tfrrüatl plan, qza hallarna reaksiya plan v icma inkiaf plan) ilnib hazrlana bilr v ya mövcud proqramlara düzlilr edil bilr. gr bu sah üzr msuliyyt ayr-ayr trflr arasnda bölüdürülrs, , bu halda podrat müqavillri sasnda clb olunmu irktlr “Qarada Sement” irktinin traf Mühit v Sosial sah üzr daretm Plannn tlblrin ml etdiklrini göstrmk üçün özlrinin msuliyyt dairlri çrçivsind alt-planlar ilyib hazrlamaldrlar. llik monitorinq hesabatlar toplanm m, sasnda trtib olunub müvafiq orqanlara v borcvernlr tqdim olunacaqdr. Bu hesabatlarda icazlr, o cümldn bu cür lisenziyalardan v ya icazlrdn irli gln öhdliklr ml olunma statusu, sas sbblr aradrlmaqla v düzli xarakterli tdbirlr görülmkl traf mühitl bal tnzimlyici standartlarn tkmilldirilmsi kimi msllr daxil olmaqla !2 il bal aspektlr hat olunmaldr. 7 ctimai itirak Özünü n yax kild dorultmu beynlxalq tcrüb v ETSN-nin tövsiy etdiyi praktiki tlimatlarla uzlama çrçivsind “Qarada Sement” irkti bu layihnin siyasi strategiyas olaraq maraql trflr v ictimaiyyt könüllü surtd mlumat açqlama v mslhtlm imkanlar tklif edir. “Qarada Sement” zavodu maraql trflrin itirak prosesind bldçi rolunu oynayacaq ctimai Mslhtlm v Açqlama Plann (MAP) hazrlama öz öhdsin götürmüdür. MAP çrçivsind, layih haqqnda mlumatverici sndlr (vrq, broüra, MAP, iradlar v ikayt formalar) müvafiq maraql trflr tqdim olunmu v açqlanmdr QARADA SEMENT ASC (hmçinin ( internet shifsind: www.garadagh.com). 2008-ci ilin iyun aynda Sahil v Ümid qsblrind ictimai yncaqlar keçirilmi, habel ETSN v QHT-lr d daxil olmaqla maraql trflr arasnda layihnin ilkin tqdimat keçirilmidir. Bu mslhtlmlr zaman bir sra iradlar qbul edilmidir. Ümumilikd, mhsuldarln artmasna v traf mühitl bal vziyytin yaxlamasna rait yaradan müasir texnologiyann ttbiqi müsbt qarlanmdr. Bununla bel, istehsal gücün artmasndan v tbii qaz yanacann kömürl vz olunmasndan asl olaraq glckd zavodun faliyyti nticsind atmosfer çirklnmsinin ba vercyi haqqnda trddüdlü ifadlr d sslndirilmidir. Sahil qsbsind icma il aparlan mslhtlmlr zaman “Qarada Sement” zavodunun keçmid v halhazrda havann keyfiyytin göstrdiyi tsir (toz v tüstüdn yaranan narahatlq “Qarada Sement” zavodu il laqlndirilmidir) barsind ziddiyytli fikirlr sslndirilmidir. Lakin, zavodun müasirldirilmsi il ümumi inkiafn ba vercyigözlnilir. Sanqaçal terminalnda tikinti ilrinin bitmsi il laqdar i yerlrinin azald Ümid qsbsind yeni soba v onun tikintisi il bal gözlniln i imkanlar vurulanm v yerli halinin terminaln tikintisi zaman qazand srit v keyfiyytlrdn danlmdr. cmalarn rhlrini ümumildirn fikir ondan ibartdir ki, “Qarada Sement” irktinin sosial icmalara yönlmi investisiya proqramlar davam etdirilmlidir. Qbul edilmi rhlr “Qarada Sement” irkti trfindn nzrdn keçirilmi v tklif v iradlar MSSTQ hesabatnda ks olunmudur. Qiymtlndirmdn göründüyü kimi, hazrk zavod beynlxalq almd qbul edilmi normalar daxilind faliyyt göstrir v Layih ekolgiyaya mnfi tsirin qarsn almaa hmiyytli drcd kömk edckdir. “Qarada Sement” i v tchizat imkanlar bard mlumatlarn Sahil v Ümid qsblrind v rayonda yaylmasn asanladracaq. Glckd “Qarada Sement” icmaya yardm faliyytini daha da inkiaf etdirckdir. !!2' sndinin yekun variantnn layihsi ictimaiyyt açqlanacaq v !!2' sndinin yekun variantnda lav iradlar v tkliflr nzr alnacaqdr. QTX S25 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas !!2' sndinin ictimaiyyt açqlanmas üçün ayrlan 60 gün rzind Qarada Sement” zavodu Sahil qsbsind 2 günlük açq iclas (2008-ci ilin dekabr aynda keçirilmsi nzrd tutulur) tkil edck v bu tdbird maraql trflr victimaiyyt nümayndlri onlar narahat edn istniln msllri v ya tkliflri birbaa “Qarada Sement” zavodu qarsnda qaldra v yarana bilck xüsusi suallarna cavab ala bilrlr. “Qarada Sement” zavodu tikinti v istismar zaman ictimaiyytl laqni davam etdirmk üçün cmalarla laqlr üzr M ( + tyin edckdir. G“Qarada Sement” zavodu ikaytlr baxlma mexanizmini yerin yetirck, Qarada Sement” zavodu tikinti v istismar zaman ictimaiyytl laqni davam etdirmk üçün is iradlarn v narazlqlarn qeyd alnmas v baxlmas üzr msuliyyt dayacaqdr. 6 sayl yeni quru yandrma sobasnn tikintisi layihsi il bal açqlanm informasiyaya cavab olaraq hazrlanm yazl mülahizlr v ya zavod il bal ümumi narazlqlar “Qarada Sement” irktin poçt, elektron poçt, faks vasitsil göndril bilr v ya Sahil qsbsinin Mdniyyt Saraynda v Ümid qsbsinin sosial binasnda quradrlacaq poçt qutularna atla bilr. ikayt v narazlq formalar müvafiq olaraq ictimaiyyt tqdim olunur. Ehtiyac yarand tqdird “Qarada Sement” zavodu mürkkb ikayt msllrin baxlmaq üçün mübahislrin hlli üzr (“Qarada Sement”-in v(, nümay+komitnin yaradlmasn nzrdn keçirckdir. QARADA SEMENT ASC QTX S26 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas QTX-y lav: Ekoloji v Sosial daretm Plannn Xülassi (MSSP) Ümumi Mlumatlar: LTT Podratçs (LTT) trfindn yaradlan istniln plan v ya prosedura/i tlimat Qarada Sementin müqavil il müyynldirdiyi ekoloji, salamlq, thlüksizlik v sosial msuliyyt rtlrin saslanacaqdr v yerin yetirilmzdn vvl QS-nin tsdiqini tlb edckdir. craya Nzart QS trfindn tmin edilckdir. gr monitorinq nticsind icrada zif chtlr akarlanrsa, iin icrasn yaxladrmaq üçün plan v tdbirlrd dyiiklik edilckdir. Faliyyt növünün icras sas icra göstricilrin sasn ölçülckdir. Tikinti v istismarla bal bütün ilrin ekoloji v sosial tsirlri il bal Azrbaycan qanunvericiliyin sasn müvafiq orqanlarn slahiyytlri daxilind yoxlamalar keçirilckdir. Faliyyt Növü # Gözlniln Tsir / Msl Nizamlama / daretm cra Öhdliyi Tikinti (Yeni 6 sayl yandrma Sobas, ahqaya-Qrbi Karxanasnn sas Qurular, Yollarn, Dmiryolunun Brpas) C1 C2 C3 Tikinti lrinin Ekoloji v Sosial Tsiri Tikinti lrinin Ekoloji, Tsiri – Yax Tcrüb Tikintid Salamlq v Thlüksizlik QARADA SEMENT ASC x Tikintiy Nzart Plan x QS nzart heytinin tyin edilmsi; x Müntzm sah yoxlamalar v LTT il QS-in görülri; x LTT-nin mlumatlarnn müntzm yoxlanmas v LTT Podratçsnn daretm Planlarn yerin yetirmsin nzart. Tikintidn vvl QS trfindn yaradlr; Tikinti boyu QS trfindn yerin yetirilir; traf mühit, salamlq, thlüksizlik v sosial msllr bard aylq hesabatlar x Tikinti razisinin darolunmas Plan, aada göstrilmi alt-planlar da daxil olmaqla: - Materiallarn Dalmasnn v Fövqlad Vziyytin Qarsnn alnmas Plan; - Materiallarn Saxlanmas v dar Olunmas Plan - Thlükli Maddlrin darolunmas Plan (beynlxalq marka sistemi d daxil olmaqla) - Tikinti Tullantlarnn dar Olunmas Plan; - Tikinti Sahsinin Balanmas Plan; - Tikinti Nqliyyatnn darolunmas PLan (razid v razidn knarda) x LTTnin Tyin Etdiyi Sah Meneceri v EST üzr Msul xslr Tikintidn vvl LTT trfindn yaradlr; x Tikintid Salamlq v Thlüksizlik Plan, aadak qaydalar da daxil olmaqla: - I yerind riskin qiymtlndirilmsi v xsi mühafiz avadanl tlblri - Tikinti içilrinin tlimi v mlumatlandrlmas Tikintidn vvl LTT trfindn yaradlr; QTX S27 - 33 Tikinti boyu QS-nin nzarti il LTT trfindn yerin yetirilir. Tikinti boyu QS-nin nzarti il LTT trfindn yerin yetirilir. (müvafiq orqanlarla mkdalq yolu il: Sahil NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Faliyyt Növü # Gözlniln Tsir / Msl Nizamlama / daretm cra Öhdliyi Tikinti (Yeni 6 sayl yandrma Sobas, ahqaya-Qrbi Karxanasnn sas Qurular, Yollarn, Dmiryolunun Brpas) - Böyük hündürlükd v dar yerlrd ilm - Zavod faliyyt göstrn zaman (havaya tüstü buraxlan zaman) ilm - Tikinti nqliyyatnn thlüksizliyi x Qza ba vern zaman onu aradan qaldrmaq üçün Fövqlad Vziyytlr Hazrlq Plan qsbsindki yannsöndürnlr briqadas, xstxana v müvafiq rayon orqanlar; Yerli orqanlar trfindn i raitinin v EST-nin yoxlanmas C4 Tikinti içilrinin rifah/ sosial problemlri x Sosial Vsaitlr v Xidmtlr Plan; x Sanitariyann, sosial v tibbi vasitlr v xidmtlr; içilrin yerlmsi (ÜÖV) v nqliyyatn (ÜÖV v yerli içilr) tmin olunmas; x çilrin i faliyytlrindn sonra sosial istirahti üçün vasitlrin v imkanlarn tmini; x çilrl müsahiblr d daxil olmaqla sosial tfti; x çilrin Mübahislrinin Tnzimlnmsi Mexanizmi QS-nin nzarti il LTT trfindn yaradlr (lav olaraq Azrbaycanda yerli orqan trfindn rsmi yoxlama keçirilir ) C5 çi problemlri/mübahislr; x Sahsin dair Qaydalar x çilrin Davran Mcllsi x Mübahislrin Tnzimlnmsi Mexanizmi x çilrin mlumatlandrlmas/tlimi (ÜÖV v yerli azrbaycanl içilrin xüsusi sosial-mdni xüsusiyytlri nzr alnmaqla) Tikinti balanmazdan vvl QS il mkdalq yolu il LTT trfindn yaradlr. QS-nin nzarti il LTT trfindn yerin yetirilir. x Yenidn i götürülmd yardm mqsdil yerli içilr üçün Yardm Proqram x ÜÖV üçün hesabat proseduralar Maksimum içi qüvvsinin clb olunduu dövrün bitmsin bir il qalm QS trfindn yaradlr v hyata keçirilir. çilr arasnda münaqi riski / ÜÖV – yerli heyt münaqilri C6 Tikintid çalan içilrin azad edilmsi Tikinti balandqdan sonra 6 ay rzind LTT trfindn yaradlr. QS-nin nzarti il LTT trfindn yerin yetirilir. C7 ctimaiyytl laqlr Tikinti il bal ictimaiyytin narazlqlar QARADA SEMENT ASC Aadaklarn da daxil olduu ctimaiyytl laqlr Plan: - LTT-nin ctimaiyytl laqlr üzr çisinin v müahidçisinin (QS ) tyinatlar; (QS cmiyytl mövcud laqsin saslanan) yerli QTX S28 - 33 lr balanarkn QS il mkdalq yolu il LTT trfindn yaradlr. QS-nin nzarti il LTT trfindn hyata keçirilir. NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Faliyyt Növü # Gözlniln Tsir / Msl Nizamlama / daretm cra Öhdliyi Tikinti (Yeni 6 sayl yandrma Sobas, ahqaya-Qrbi Karxanasnn sas Qurular, Yollarn, Dmiryolunun Brpas) - C8 razid v razidn Knarda Tikinti Nqliyyatnn Thlüksizliyi ictimaiyytl laq komitlrinin yaradlmas ctimaiyyti Mlumatlandrma Tdbiri; Yax münasibtlr nail olmaq üçün tdbirlr (sosial tdbirlr); Münaqilrin hlli proseduras da daxil olmaqla ictimai münaqilrin tnzimlnmsi mexanizmi x Tikinjti Nqliyyatnn darolunmas Plan QS-nin daimi içilrin v tikinti içilrin tlimatlar verilmsi Podratçlara tlimatlar verilmsi (ms. sürücülr, tchizatçlar) C9 C10 Tikinti razisin giri v razid thlüksizlik Sahy Giri v Thlüksizlik Plan; ctimai Salamlq v Thlüksizlik Msllri (Yolda thlüksizlik; tikinti küyü/vibrasiya v toz) ctimai Salamlq v Thlüksizlik Plan QARADA SEMENT ASC D kartlar vasitsi il giri-çx tmin edn sistemin yaradlmas; göztçilr/qarovulçulara tlim keçirilmsi ctimai yolda thlüksizlik (tikinti il bal danma v nqliyyat); vibrasiya, küy v toz; tikinti y clb olunan böyük içi qüvvsi il bal salamlq problemlri (ms. cinsi yolla keçn xstliklr (CKX) (STD), v ictimai thlüksizlik msllri (ms.: ÜÖV-lrin olduuna gör sosial istirahtin olmamas riski); Mübahislrin Tnzimlnmsi Mexanizmi (ctimaiyytl laqlr Plan il laqlndirilmkl) QTX S29 - 33 Tikinti balanmazdan vvl QS il mkdalq yolu il LTT trfindn yaradlr. Tikinti dövründ LTT trfindn icra olunur; icraya nzart QS trfindn hyata keçirilir. lr balanmazdan qabaq LTT v QS trfindn yaradlr; LTT v QS trfindn hyata keçirilir lr balanmazdan qabaq LTT trfindn trtib edilir; yerli ictimaiyytin inzibati rhbrliyi v nümayndlr d itirak edir (QS-nin ictimaiyytl yaratd laqlr vasitsi il) QS-nin nzarti il LTT trfindn hyata keçirilir. NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Faliyyt Növü # Gözlniln Tsir / Msl Nizamlama / daretm cra Öhdliyi Tikinti (Yeni 6 sayl yandrma Sobas, ahqaya-Qrbi Karxanasnn sas Qurular, Yollarn, Dmiryolunun Brpas) C11 Yerli i imkanlar Yerli çi Qüvvsinin Götürülm Plan i götürm prosedurasnn qaydalar kimi; yerli içi qüvvsinin i götürülmsi imkanlarnn yaradlmas üçün; tcrübsiz, qismn tcrübli v tcrübli içilrin nzr alnmas lr balanmazdan qabaq LTT trfindn trtib edilir. Tikinti dövründ LTT trfindn hyata keçirilir. C12 Yerli iqtisadi imkanlar Yerli Tchizat Plan lr balanmazdan qabaq LTT v QS trfindn hazrlanr; tikinti zaman icra olunur. Tikinti zaman bütün xidmt sahlri üzr yerli irktlrl müqavil balanmas imkanlar yaradlmas mqsdi dayr (Holcim/QS podratçlar üçün siyasti nzr alnmaqla) C13 Qaznt ilri zaman arxeoloji tapntlar Tsadüfi Tapntlar Proseduras çilr üçün mlumatlandrma tlimi QS trfindn lr balanmazdan qabaq hazrlanr. QS-nin nzarti il trfindn hyata keçirilir. C14 razid tarixn ylm zhrli maddlrin tmizlnmsi (SST, karbohidrogen) QARADA SEMENT ASC razinin Tmizlnmsi Plan (nümun götürm, gr tlb olunarsa tmizlm, tullantlarn ylmas v razidn xaric edilmsi) QTX S30 - 33 Layihnin tikinti sahsind torpaqdan SST –nin tmizlnmsi artq hyata keçirilmidir. razinin qalan hisslri üçün plan QS trfindn 1 il rzind hyata keçirilckdir. NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Faliyyt Növü # Gözlniln Tsir / Msl Nizamlama / daretm cra Öhdliyi Yeni 6 sayl yandrma sobasnn istismar O1 Havaya zhrli maddlrin buraxlmas Havaya Zhrli Maddlrin Buraxlmasna Nzart Plan: daima bacadan xaric olan zhrli qazlarn (PM10, NOx, SO2) standartlara nzrn müntzm (gündlik) monitorinqi stismara balayan zaman proseduralar QS trfindn hazrlanr v icra edilir Çanta-filtrlrd tzyiqin dümsin nzart; zdlnmi filtr çantalarnn bilavasit tcili yenisi il vz olunmas; atlmalar azaltmaq üçün mliyyatn optimalladrmas; nzart avadanlnn kalibrasiyasnn tmin olunmas; hr 3 ildn bir üzvi maddlr v ar metallar buraxlnn ölçülmsi üçün vahid kampaniya O2 O3 O4 O5 traf razinin havasnn keyfiyytin tsir traf razid Havann Monitorinqi Plan: passiv (diffuziya borular) nümun götürm: zavodun yaxnlnda müyyn yerlrd (16 mntq nzrd tutulmudur) azot oksidi v yaylan toz nümunlrinin götürülmsi v analizi; beynlxalq standartlara sasn qiymtlndirm 12 ay istismardan vvl v 12 ay istismardan sonra (cmi 24 ardcl ay), hr ay QS trfindn hazrlanr v icra edilir Çirkab sularn axdlmas Çirkab Sularn Monitorinqi plan: QS trfindn hazrlanr v icra edilir Küyün yaranmas/tsiri Küyün Monitorinqi Plan: stixana effekti yaradan qazlarn (XQ) havaya buraxlmas (atlmas) QARADA SEMENT ASC razidki ÇSEZ-dn axan çirkab sularn Müntzm monitorinqi (balancda istehsalçnn mlumat sasnda, müntzm faliyyt baladqda is hr ay). yerind v razidn knardak küy mruz qalan yaay mntqlrind küyün tsirinin (hr ay)yoxlanmas (10 mntq nzrd tutulmudur); ssin gündüz v gec vaxt ölçülmsi XQ Atlmalarnn xtisar Plan: Havaya XQ atlmalar bard illik hesabat; atlmann azaldlmas üçün potensial tdbirlr (klinker nisbti, TAY, yanacaq); atlmann azaldlmas üçün tdbirlrin hyata keçirilmsi QTX S31 - 33 QS trfindn hazrlanr v icra edilir; Layih istismara verilmzdn vvl istinad tdbirlri QS trfindn hazrlanr v icra edilir; hesabat v yoxlamalar yeni 6 sayl yandrma sobasn Layihsinin istismarnn ilk ilindn balanr. NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Faliyyt Növü # Gözlniln Tsir / Msl Nizamlama / daretm cra Öhdliyi Yeni 6 sayl yandrma sobasnn istismar O6 Partlay Risklri Partlayn Qarsn Alma v Mühafiz Plan: Partlay risklrinin müyynldirilmsi; partlayn qarsn alma tdbirlri; partlay zonalarnn iarlnmsi; razilrin v thlüksizlik avadanlqlarnn müntzm yoxlanmas O7 O8 O9 stismardan vvl qaydalarn hazrlanmas v icra QS trfindn hyata keçirilir Thlükli maddlrin saxlanmas, danmas v küyün tsiri Yerind Riskin Qymtlndirilmsi v Tsirin Monitorinqi Plan: Qaydalarn yaradcs v craçs: QS Thlükli maddlrl bal i yerlrinin müyynldirilmsi; küyün yüksk olduu i yerlrinin müyynldirilmsi; qabaqlayc v nizamlayc tdbirlr, gözlniln tsir; tsirin v içilrin müayinsinin müntzm monitorinqi stismardan vvl QS-nin istehsalatda çalan içilrinin yeni texnologiyalarn ttbiqin gör azalmas v zavodun daha da smrli ilmsi xtisar Plan 2009-cu ilin Rübünd trtib edilir v yeni 6 sayl yandrma sobasnn istismar balanana qdr QS-nin Kadrlar öbsi trfindn icra olunur. ctimaiyytl laqlr v birg fayda lds etm QARADA SEMENT ASC çilr vaxtnda mlumat vermkl bal qaydalar, yerli i imkanlarnn qiymtlndirilmsi, sosial profili, bacarqlar, üstünlüyü thlil etmk üçün müsahiblr, xüsusi tlimi d daxil olmaqla ctimaiyyt Yardm proqram Layihnin tsiri olan Sahil v Ümid qsblrinin halisi il mvrtlr apararaq v ictimaiyytin ehtiyaclarnn qiymtlndirilmsin (QS 2008) sasn (QS/Holcim Qroup prinsiplrin ml etmkl, yni ictimaiyytin marana dstk, rifahnn yaxladrlmas, akarlq) QS-nin icmaya yardm faliyytinin davam etdirilmsi. QTX S32 - 33 Hr il QS-nin KSM öbsi trfindn hazrlanr v icra olunur. NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas Faliyyt Növü # Gözln iln Tsir / Msl Nizamlama / daretm cra Öhdliyi ahqaya-Qrbi Karxanasnn stismar Q1 Qrmz kitaba dümü bitkinin, süsnin (Iris acutiloba) mhv olmas Yerdyim Plan IQrmz kitaba dümü süsn bitkisinin köçürülcyi yerin müyyn edilmsi, Yerlm v Qaznt Tdqiqat v yeni yer köçürm (2008-ci ilin payzndan 2010-cu il qdr), karxanann istismara balamasndan vvl olmaqla; becrilmnin n drcd uurlu alnmasn yoxlamaq üçün illik monitorinq (birinci 5 il rzind). Karxana mliyyatlar balanmazdan vvl QS trfindn yaradlr v hyata keçirilir Q2 Karxanann istismar v balanmas Karxana v Karxana Bazasnn stismar Üzr Plan Ekoloji chtlr d daxil olmaqla: - Torpan çlpaqlamasnn qarsnn alnmas/sthin brkidilmsi v brpa üçün material saxlanmas - razinin tmizlnmsi, - Yamaclarn brkidilmsi, örtülmsi v yarm shra bitkilrinin toxumlarndan istifad etmkl bitki örtüyünün brpas Karxana mliyyatlar balanmazdan vvl QS trfindn yaradlr v hyata keçirilir Q3 çilrin Salaml v Thlüksizliyi x yerind riskin qiymtlndirilmsi karxanann istismar il bal bütün ilr üçün (ahqaya Qrbi v Gil karxanasnn razilri, . Qrbi karxana bazas-da dorama v qatar yüklm stansiyas, nqliyyat marrutlar (materiallarn danmas, dmiryolu nqliyyat, içilrin danmas)) x Karxana il bal hr bir faliyyt növü üçün xüsusi EST tlimatlar v hasilat metodu (partlatma) il bal qaydalar da daxil olmaqla Salamlq v Thlüksizlik Planlar. QS v Podratçlar trfindn yaradlr QS nzart edir Q4 Karxanada partlayclardan istifad Partlayc maddlrin Danmas, Saxlanmas v stifad Plan (gr partlay üsulu ttbiq edilrs) QS trfindn Podratçlarla mkdalq yolu il yaradlr QS v podratçlar trfindn hyata keçirilir, nzarti QS hyata keçirir Q5 QS istismar nqliyyatnn nqliyyat müdaxillri (podratçlar daxil olmaqla) v ictimai nqliyyat (karxana giriind da dorayanlar v nqliyyat yollarnda) Yol v Dmiryolu Nqliyyatnn Thlüksizliyi Plan Yolda thlüksizlik tdbirlri (Xbrdaredici iarlr, sürt hddi, karxana bazasndak yolun giriin nzart) Sürücülr tlim keçirilmsi Da dorayanlarn istifad etdiyi QS- mxsus özl yoldan istifad proseduralar. QS v Podratçlar trfindn yaradlr; QS v podratçlar trfindn hyata keçirilir, nzarti QS hyata keçirir Sorular üçün laq mlumat: QARADA SEMENT ASC QTX S33 - 33 NOYABR 2008 traf Mühit v Sosial Sahy Tsirin Qiymtlndirilmsinin Qeyri-Texniki Xülassi Qarada Sement Yeni 6 sayl Yandrma Sobas "Qarada Sement" ASC Sahil Qsbsi Salyan osesi Bak AZ -1083 http://www.garadagh.com/ C-b Nriman Mantaev KTEMTÜT üzr Menecer Tel.: (994 12) 441 88 88 / lav 591 Faks: (994 12) 446 18 81 E-poçt: Nariman.Mantashev@garadagh.com X-m Rna Tahirova laqlr v Korporativ Sosial Msuliyyt üzr Menecer Tel.: (99412) 441 88 88 / lav 519 Fax: (99412) 446 18 51 E-poçt: rena.tahirova@garadagh.com P0080289 GC-Kiln6_ESIA_NTS_AZ.doc C-b Kamran Abbasov Marketinq üzr Menecer Tel.: (994 12) 441 88 88 / lav 550 Faks: (994 12) 446 18 81 E-poçt: kamran.abbasov@garadagh.com QARADA SEMENT ASC NOYABR 2008