Toplantı Hazırlık Notları
Transkript
Toplantı Hazırlık Notları
Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 18. Toplantısı Toplantı Hazırlık Notları 24 Aralık 2008 TÜBİTAK UZAY Enstitüsü Toplantı Salonu Ankara Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) Hakkında Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) 4 Ekim 1983 tarih ve 77 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kurulmuştur. Kurulun yasa ile belirlenen görevleri; Türk bilim politikasının yürütülmesi, uzun vadeli bilim ve teknoloji politikalarının tespitinde hükümete yardımcı olunması, hedeflerin saptanması, plan ve programların hazırlanması, kamu kuruluşlarının görevlendirilmesi, özel kuruluşlarla işbirliği sağlanması, gerekli yasa ve mevzuatın hazırlanması, araştırıcı insan gücünün yetiştirilmesinin sağlanması, araştırma merkezlerinin kurulması için tedbirler alınması, araştırma alanlarının tespit edilmesi ve koordinasyonunun sağlanmasıdır. Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu, Başbakanın başkanlığında, ilgili Devlet, Milli Savunma, Maliye, Milli Eğitim, Sağlık, Tarım ve Köyişleri, Çevre ve Orman, Sanayi ve Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanları ile YÖK Başkanı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarı, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarları, TÜBİTAK Başkanı ile bir yardımcısı, TAEK Başkanı, TRT Genel Müdürü, TOBB Başkanı ve YÖK'ün belirlediği bir üniversitenin seçeceği bir üyeden oluşur. Ayrıca, ilgili kurum ve kuruluş temsilcileri de BTYK’da davetli sıfatıyla yer alırlar. KHK ile yılda en az iki defa toplanması planlanan Yüksek Kurul ilk toplantısını 9 Ekim 1989'da yapmıştır. 8 Eylül 2004 tarihinde yapılan 10. toplantısında, Yüksek Kurul’un 2010 yılına kadar her yılın Mart ve Eylül aylarının ilk haftalarında toplanmasına karar verilmiştir. Yine aynı KHK uyarınca Yüksek Kurul’un sekreterya faaliyetleri TÜBİTAK tarafından yürütülmektedir. Daha önceki toplantılarda alınan kararlara TÜBİTAK Bilim ve Teknoloji Politikaları Dairesi’nin http://www.tubitak.gov.tr/politikalar adresli internet sitesinden erişebilir. Not Kurul toplantısında alınan kararlar 8 Eylül 2005 tarihinde gerçekleştirilen 12. toplantıdan itibaren aşağıda gösterilen sistematik ile numaralandırılmıştır: YYYY/TKK (Örnek: 2005/201) YYYY: Yıl (Örnek: 2005) T: Kararın alındığı toplantının o yıl içindeki toplantılar arasındaki sırası (Örnek: 2) KK: Kararın o toplantı içerisinde alınan kararlar arasındaki sırası (Örnek: 01) İÇİNDEKİLER 1. Gündem 2. Katılımcı Listesi 2.1. BTYK 18. Toplantısı Üyeleri 1 2.2. BTYK 18. Toplantısı Davetlileri 2 3. Önceki Kararlara İlişkin Gelişmeler 3.1. Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı 2005-2010 [2005/10] 3.1.1. Bilim ve Teknoloji Farkındalığının ve Kültürünün Geliştirilmesi 6 3.1.2. Bilim İnsanı Yetiştirilmesi ve Geliştirilmesi 11 a. Milli Eğitim Bakanlığı 1000 Öğrenci Projesi 11 b. TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleri 3.1.3. Sonuç Odaklı ve Kaliteli Araştırmaların Desteklenmesi 19 a. TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projeleri Destekleme Programı (TÜBİTAK -1007- KAMAG) 19 b. TÜBİTAK Ulusal Savunma Araştırmaları Programı (TÜBİTAK-1007- SAVTAG) 3.1.4. 3.1.5. 11 32 c. Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Programları ve Projelerine Örnekler 34 Ulusal Bilim ve Teknoloji Yönetiminin Etkinleştirilmesi 35 a. Yeni Vergi Teşvik Yasası 35 b. Patent Teşvik Sistemine İlişkin Gelişmeler 36 Özel Sektörün Bilim ve Teknoloji Performansının Güçlendirilmesi 38 a. Özel Sektöre Yönelik TÜBİTAK Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destekleri 38 b. Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu Ar-Ge Teknik Komitesi 47 c. Teknoloji Platformları 49 3.1.6. Araştırma Ortamının ve Altyapısının Geliştirilmesi 50 a. Akademik Ar-Ge Destekleri 50 b. TÜBİTAK Sosyal ve Beşeri Bilimler Alanındaki Araştırma 59 Destekleri c. TÜBİTAK Elektronik Kaynaklar Ulusal Akademik Lisansı Projesi 3.1.7. Ulusal ve Uluslararası Bağlantıların Etkinleştirilmesi 60 65 3.2. 2006 – 2008 Kamu Ar-Ge Ödeneği [2005/202] 169 3.3. 171 Küresel Isınma, İklim Değişikliği, Alınacak Tedbirler ve Adaptasyon (Uyum) Alanında Çalışma Yapmak [2007/101] 3.4. Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme Programı [2007/102] 178 3.5. Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı [2007/201] 180 4. Ek Kararlar 4.1. Ulusal Bilim ve Teknoloji Sistemi Performans Göstergeleri [2005/3] 184 4.2. Ulusal Uzay Araştırmaları Programı [2005/9] 201 5. Yeni Karar 5.1. Uluslararası [2008/201] Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin Kurulması 207 BİLİM VE TEKNOLOJİ YÜKSEK KURULU 18. Toplantısı GÜNDEM 1) Başbakan Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Açış Konuşması 2) Devlet Bakanı Sayın Prof. Dr. Mehmet Aydın’ın Konuşması 3) TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Nüket Yetiş’in Sunumu 4) Daha Önceki Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu Toplantılarında Alınan Kararlara İlişkin Gelişmeler a. Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı 2005-2010 [2005/10] Bilim ve Teknoloji Farkındalığının ve Kültürünün Geliştirilmesi Bilim İnsanı Yetiştirilmesi ve Geliştirilmesi Sonuç Odaklı ve Kaliteli Araştırmaların Desteklenmesi Ulusal Bilim ve Teknoloji Yönetiminin Etkinleştirilmesi Özel Sektörün Bilim ve Teknoloji Performansının Güçlendirilmesi Araştırma Ortamının ve Altyapısının Geliştirilmesi Ulusal ve Uluslararası Bağlantıların Etkinleştirilmesi b. 2006-2008 Kamu Ar-Ge Ödeneği [2005/202] c. Küresel Isınma, İklim Değişikliği, Alınacak Tedbirler ve Adaptasyon (Uyum) Alanında Çalışma Yapmak [2007/101] d. Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme Programı [2007/102] e. Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı [2007/201] 5) Genel Görüşme 6) Ek Karar Taslakları a. Ulusal Bilim ve Teknoloji Sistemi Performans Göstergeleri [2005/3] b. Ulusal Uzay Araştırmaları Programı [2005/9] 7) Yeni Karar Taslağı a. Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin Kurulması [2008/201] 8) Kapanış BTYK ONSEKİZİNCİ TOPLANTISI ÜYELERİ Recep Tayyip ERDOĞAN Başbakan Prof. Dr. Mehmet AYDIN Devlet Bakanı Mehmet Vecdi GÖNÜL Milli Savunma Bakanı Kemal UNAKITAN Maliye Bakanı Doç. Dr. Hüseyin ÇELİK Milli Eğitim Bakanı Prof. Dr. Recep AKDAĞ Sağlık Bakanı Dr. Mehmet Mehdi EKER Tarım ve Köyişleri Bakanı Mehmet Zafer ÇAĞLAYAN Sanayi ve Ticaret Bakanı Dr. Mehmet Hilmi GÜLER Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Prof. Dr. Veysel EROĞLU Çevre ve Orman Bakanı Prof. Dr. Yusuf Ziya ÖZCAN YÖK Başkanı Prof. Dr. Cemal TALUĞ (*) Ankara Üniversitesi Rektörü Dr. Ahmet TIKTIK DPT Müsteşarı İbrahim H. ÇANAKCI Hazine Müsteşarı Tuncer KAYALAR Dış Ticaret Müsteşarı Okay ÇAKIROĞLU TAEK Başkanı Prof. Dr. Nüket YETİŞ TÜBİTAK Başkanı İbrahim ŞAHİN TRT Genel Müdürü M. Rifat HİSARCIKLIOĞLU TOBB Başkanı Prof. Dr. Ömer CEBECİ TÜBİTAK Başkan Yardımcısı --------------------------(*) 77 sayılı KHK, Madde 3 uyarınca YÖK tarafından belirlenmiştir. 1 BTYK ONSEKİZİNCİ TOPLANTISI DAVETLİLERİ (*) Org. İlker BAŞBUĞ Genelkurmay Başkanı Cemil ÇİÇEK Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Hayati YAZICI Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Prof. Dr. Nazım EKREN Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Murat BAŞESGİOĞLU Devlet Bakanı Kürşad TÜZMEN Devlet Bakanı Nimet ÇUBUKÇU Devlet Bakanı Mehmet ŞİMŞEK Devlet Bakanı Prof. Dr. Mustafa Said YAZICIOĞLU Devlet Bakanı Mehmet Ali ŞAHİN Adalet Bakanı Prof. Dr. Beşir ATALAY İçişleri Bakanı Ali BABACAN Dışişleri Bakanı Faruk Nafiz ÖZAK Bayındırlık ve İskan Bakanı Binali YILDIRIM Ulaştırma Bakanı Faruk ÇELİK Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Ertuğrul GÜNAY Kültür ve Turizm Bakanı Org. Hasan IĞSIZ Genelkurmay İkinci Başkanı Dr. Soner AKSOY TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Başkanı Reha DENEMEÇ AK Parti Ankara Milletvekili Mehmet DAMAR Sayıştay Başkanı Efkan ALA Başbakanlık Müsteşarı Büyükelçi Tahsin BURCUOĞLU Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri İ. Kemal ÖNAL Ankara Valisi Prof. Dr. Ahmet ACAR Orta Doğu Teknik Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ali DOĞRAMACI Bilkent Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Hikmet KOÇAK Atatürk Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Alper AKINOĞLU Çukurova Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Candeğer YILMAZ Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İbrahim BELENLİ Hakkari Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Muhammed ŞAHİN İstanbul Teknik Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Sezer Ş. KOMSUOĞLU Kocaeli Üniversitesi Rektörü Ahmet KAHRAMAN Adalet Bakanlığı Müsteşarı Korg. Ahmet TURMUŞ Milli Savunma Bakanlığı Müsteşarı Osman GÜNEŞ İçişleri Bakanlığı Müsteşarı Büyükelçi Ertuğrul APAKAN Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Hasan Basri AKTAN Maliye Bakanlığı Müsteşarı 2 Muammer Yaşar ÖZGÜL Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı Sabri Özkan ERBAKAN Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Müsteşarı Prof. Dr. Nihat TOSUN Sağlık Bakanlığı Müsteşar V. Mehmet Habib SOLUK Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarı Vedat MİRMAHMUTOĞULLARI Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Müsteşarı Ahmet ERDEM Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarı Doç. Dr. Yusuf BALCI Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müsteşarı Selahattin ÇİMEN Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşar V. İsmet YILMAZ Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı Prof. Dr. H. Zuhuri SARIKAYA Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşarı Dr. M. Emin ZARARSIZ Gümrük Müsteşarı Murad BAYAR Savunma Sanayii Müsteşarı Prof. Dr. Yücel KANPOLAT Türkiye Bilimler Akademisi Başkanı Tümgeneral Necmettin BAYKUL Harita Genel Komutanı Hv. Plt. Tümgeneral Beyazıt KARATAŞ Milli Savunma Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Halil İbrahim AKÇA DPT Müsteşar Yardımcısı İsmail TOHUMCU Savunma Sanayii Müsteşar Yardımcısı Nabi AVCI Başbakan Baş Danışmanı Tahir AKYÜREK Konya Büyükşehir Belediye Başkanı A. Ömer TOPRAK Türkiye İstatistik Kurumu Başkan V Prof. Dr. Habip ASAN Türk Patent Enstitüsü Başkanı Tahir BÜYÜKHELVACIGİL Türk Standartları Enstitüsü Başkanı Mehmet ÇAĞLAR Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürü Mehmet Akif ULUSOY Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanı Hv.Plt.Tuğgeneral Yılmaz ÖZKAYA Genelkurmay Başkanlığı, BİLKARDEM Başkanı Mustafa KAPLAN KOSGEB Başkan V. Naci AĞBAL Maliye Bakanlığı, Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürü Doç. Dr. Ahmet KESİK Maliye Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanı Ömer DUMAN Maliye Bakanlığı, Muhasebat Genel Müdürü Mehmet Zeki ADLI Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Tapu Kadastro Genel Müdürü Mehmet Cahit TURHAN Ulaştırma Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürü Kemal MADENOĞLU DPT, Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürü Tuğgeneral Kadir AKÇİZMECİ MSB Müsteşarlığı, AR-GE ve Teknoloji Daire Başkanı Doç. Dr. Elife ÜNAL SSM, AR-GE ve Teknoloji Yönetimi Daire Başkanı Nevin ERKIRAN Sayıştay Uzman Denetçisi Duygu GÜLDAL Sayıştay Uzman Denetçisi Melda SONUVAR Sayıştay Uzman Denetçisi Tanıl KÜÇÜK İstanbul Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı 3 Savaş ÖZAYDEMİR Eskişehir Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Melih YURTER Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Kenan MALATYALI Çorum Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Gülsüm AZERİ DEİK Yönetim Kurulu Üyesi Metin KALKAVAN İMEAK Deniz Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Fikret YÜCEL TTGV Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Sahir ÇÖRTOĞLU TTGV Genel Sekreteri Prof. Dr. Halil Mete SONER Sabancı Üniversitesi, Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet ADEMOĞLU TÜBİTAK Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Hüseyin AKAN TÜBİTAK Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Abdullah ATALAR TÜBİTAK Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Erhan BİŞKİN TÜBİTAK Bilim Kurulu Üyesi Nuri GÜRGÜR TÜBİTAK Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Metin HEPER TÜBİTAK Bilim Kurulu Üyesi Hüsamettin KAVİ TÜBİTAK Bilim Kurulu Üyesi Bayram MECİT TÜBİTAK Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Ahmet Mete SAATÇİ TÜBİTAK Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Ayşe SOYSAL TÜBİTAK Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Feridun Cahit TANYEL TÜBİTAK Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Ömer ANLAĞAN TÜBİTAK Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Arif ADLI TÜBİTAK Başkan Yardımcısı Ali ŞİMŞEK TÜBİTAK Genel Sekreter V. Önder YETİŞ TÜBİTAK MAM Başkan V. ve TÜBİTAK UEKAE Müdürü Prof. Dr. Cem SARAÇ TÜBİTAK ULAKBİM Müdürü Doç. Dr. Müjdat TOHUMCU TÜBİTAK SAGE Müdürü Dr. Uğur Murat LELOĞLU TÜBİTAK UZAY Müdürü M. Sermet SÜER TÜBİTAK UME Müdürü Doç. Dr. Nilay BAŞARAN TÜBİTAK Uluslararası İşbirliği Daire Başkan V. Doç. Dr. Serhat ÇAKIR TÜBİTAK Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Daire Başkanı Doç. Dr. Şemsettin TÜRKÖZ TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkan V. Dr. Çiğdem ATAKUMAN TÜBİTAK Bilim ve Toplum Daire Başkan V. Mustafa AY TÜBİTAK KAMAG, Grup Yürütme Komitesi Sekreteri Hilmi YAVUZ TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkan Yrd. --------------------------------------------------------------------(*) 77 sayılı KHK, Madde 3 uyarınca davet edilmişlerdir. 4 Önceki Kararlara İlişkin Gelişmeler 5 KARAR NO Y 2005/10 Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı 2005-2010 BTYK'nın 2004/1 no.lu kararı ile TÜBİTAK ve DPT işbirliği ile hazırlanması istenen ve ekte (2005/10 Ek 1) sunulan Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı'nın (BTP-UP) onaylanmasına, TÜBİTAK'a Uygulama Planı'nın uygulanmasını izleme ve koordinasyon görevinin verilmesine, Uygulama Planı'nda öngörülen eylem alanlarında görevli tüm kuruluşların TÜBİTAK ile yakın işbirliği içinde çalışmaları planlamaları ve yürütmelerine, karar verilmiştir. İL G İLİ Dİ ĞE R KA R A RL A R • W 2004/1 Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı 2005-2010 DAHA ÖNCE GELİŞME RAPORLANAN TOP L ANTI • • • • • • Eylül 2005; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 12. Toplantısı Mart 2006; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 13. Toplantısı Eylül 2006; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 14. Toplantısı Mart 2007; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 15. Toplantısı Kasım 2007; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 16. Toplantısı Mayıs 2008; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 17. Toplantısı S O R U ML U K UR U L UŞ L AR • I • TÜBİTAK DPT İL G İLİ KURULUŞ L AR • W W TARAL Kapsamındaki Kuruluşlar GE LİŞ ME I TARAL Stratejik Amaçlarına Yönelik Gelişmeler 1. Bilim ve Teknoloji Farkındalığının ve Kültürünün Geliştirilmesi 1.1. TÜBİTAK Bilim ve Toplum Çalışmaları Toplumumuzun refah seviyesinin ve yaşam kalitesinin yükselmesi, bilim ve teknoloji seviyemizi yükseltmemiz ve daha çok özgün teknoloji üretebilmemizle mümkün olabilir. Ancak bu, sadece bilim insanlarının kazandıkları başarılar ve sınırlı sayıdaki büyük teknolojik atılımlarla değil, aynı zamanda toplumun her kesiminde bireylerin kendi yaşantılarında da bilimsel ve akılcı yaklaşımları benimsemeleriyle de yakından ilişkilidir. Çünkü gerçek anlamda toplumsal gelişme, toplumu oluşturan bireylerin gelişmesiyle mümkündür. Sorgulayarak, araştırarak, öğrenerek, doğru bilgiye ve veriye dayanarak kendi aklıyla düşünebilen bireyler, hem kendi hayatları için daha doğru kararlar alacak, hem de toplumsal rolleri içerisinde daha bilinçli vatandaşlar olacaklardır. Ayrıca kendi aklıyla düşünebilen bireyler özgün fikirler üreterek her seviyede ve çaptaki yenilikleri ortaya koyabileceklerdir. Bu bağlamda, bilimsel ve akılcı yaklaşım sadece bilim insanları için değil tüm toplum için önem taşımaktadır. Ülkemizde bilim okuryazarlığını yaygınlaştırarak toplumumuzun bilim, teknoloji ve yenilik kültürünü benimsemesini sağlamak, TÜBİTAK’ın başta gelen görevlerinden biridir. TÜBİTAK, bu amaca hizmet eden bilim ve toplum faaliyetlerini Bilim ve Toplum Daire Başkanlığı çatısı altında sürdürmektedir. 6 a. TÜBİTAK Bilim ve Toplum Proje Destekleri 4001 Doğa Eğitimleri - 4002 Bilim Kampları/Okulları Çağrıları 2007 yılı içerisinde yayınlanmış Bilim ve Toplum Proje çağrıları sonucunda toplam 168 başvuru alınmış olup 60 adet proje desteklenmiştir. Bu 60 projenin 20’si sonuçlanmıştır. Bu projelerle şimdiye kadar doğrudan ulaşılan kişi sayısı 5500 civarındadır. Hedef kitlesi genellikle eğiticiler olan Doğa Eğitimleri için yaygın etki sadece bu sayıyla sınırlı değildir. Bu projelere katılan eğiticilerin kazanımlarını öğrencilerine aktarmaları mümkün olmakta, ayrıca katılımcılar daha sonra düzenledikleri projelerle kazanımlarını farklı kitlelere yayabilmektedirler. Örneğin II. Çağrı döneminde proje başvurusunda bulunan kişilerden 10’u daha önce Bilim ve Toplum Projelerinde katılımcı olarak yer almış kişilerdir. Buna ek olarak bazı proje yürütücüleri, devam eden ve sonuçlanan projelerin çıktısı olarak yurtiçi ve yurtdışındaki seminer ve konferanslara aktif katılarak poster sunumları yapmışlar ve yayınlar çıkarmışlardır. Bu durum, Bilim ve Toplum projelerinin, etkinlikler düzenleyerek hedef kitleye bilimi sevdirmenin, bu konuda farkındalık yaratmanın yanında bilim ve toplum alanının akademik olarak incelenmesine ve akademi dünyasında yaygınlaşmasına da katkıda bulunduğunu göstermektedir. Bu projeleri yürüten ya da projelerde görev yapan kişilerden alınan geri bildirimler, Bilim Kampları/Okullarına katılan çocukların bilimsel konulara, okumaya, araştırmaya ilgilerinin arttığı ve sosyal konularda daha girişken oldukları; Doğa Eğitimlerine katılan eğitici, lisans ve lisansüstü öğrencilerin ise kendi alanları dışındaki konulara da ilgi duymaya, özellikle doğa bilimlerinin disiplinler arası yapısını daha iyi kavramaya başladıkları yönündedir. Ayrıca bu projelerle bilim ve toplum alanında insan kaynağı yaratılmıştır. Pek çok üniversite öğrencisi rehber olarak bilim kampları/okullarında görev almıştır. Önceki yıllarda eğitmen olarak doğa eğitiminde görev alan bazı kişiler ise yeni çağrı döneminde yürütücü olarak destek programının yaygın etkisinin artmasına katkıda bulunmuşlardır. Şimdiye kadar TÜBİTAK tarafından desteklenen bilim ve toplum projelerinde rehber ya da eğitici olarak toplam yaklaşık 1000 kişi görev almıştır. 4003 Bilim Merkezi Kurulması Çağrısı TÜBİTAK, bilim merkezlerinin toplumumuzda bilim kültürünü yaygınlaştırmak için son derece kritik bir rol üstleneceği öngörüsünden yola çıkarak, ülkemizde bu merkezlerin kurulmasını ve yıllar içinde sayılarının artırılmasını hedeflemektedir. Bu amaç doğrultusunda, Büyükşehir Belediyelerine yönelik olarak, 27 Mart 2008 tarihinde “Bilim Merkezi Kurulması Çağrısı” yayınlanmıştır. Çağrı, büyük bir atılımın başlangıcıdır ve desteklenecek proje, ülkemizde dünya standartlarında bilim merkezlerinin kurulması için bir model oluşturacaktır. 2008 yılında yayınlanan 4003 Çağrısı kapsamında, 6 Büyükşehir Belediyesi, TÜBİTAK’a proje önerisi sunmuştur. TÜBİTAK Bilim ve Toplum Daire Başkanlığının önerisi ile TÜBİTAK dışından konusunda uzman 5 kişiden oluşturulmuş bir değerlendirme kurulu, 4003 çağrısı için önceden belirlenmiş ve çağrı başında duyurulmuş kıstaslar doğrultusunda, proje önerilerini incelemiştir. Başvurularda aranan asgarî gereklilikleri yerine getiren Diyarbakır, Eskişehir ve Konya Büyükşehir Belediyeleri’ne ait proje önerileri ikinci aşamaya alınmıştır. Bu aşamada, TÜBİTAK Bilim ve Toplum Daire Başkanlığınca TÜBİTAK çalışanlarından kurulmuş bir ekip, proje önerisinde bulunan ve ikinci aşamaya geçen proje önerilerinde sunulan yetkinlikleri yerinde gözlemlemek ve değerlendirme kuruluna daha ayrıntılı bilgiler sunmak için saha ziyaretleri yapmış ve her proje önerisi için bir rapor hazırlamıştır. Değerlendirme Kurulu, saha ziyareti raporlarını incelemiş, proje önerilerini yaygın etki ve yapılabilirlik açılarından değerlendirmiştir. Değerlendirme kapsamında Konya Büyükşehir Belediyesi’ne ait proje önerisinin desteklenmesine karar verilmiş ve Belediye ile TÜBİTAK arasında 4 Eylül 2008 tarihinde sözleşme imzalanarak proje yürürlüğe girmiştir. Projede, Konya Büyükşehir Belediyesi ile birlikte Konya İl Özel İdaresi, Konya Sanayi Odası, Konya Organize Sanayi Bölgesi, Selçuk Üniversitesi, Konya İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Konya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü destekleyen kuruluşlar olarak yer almaktadır. Bilim merkezinin kurulacağı alan, Konya Organize Sanayi Bölgesi tarafından Belediye’ye tahsis edilmiş, yaklaşık 100.000 m2 genişlikte bir alandır. İnşa edilmesi planlanan bilim merkezi kapalı alanı ise 16.500 m2 civarında olacaktır. TÜBİTAK, bilim merkezinin kavramsal tasarımı, içeriğinde yer alacak sergilerin belirlenmesi ve temin edilmesi, bilim merkezinde yapılacak etkinliklerin hazırlanması, bilim merkezi yönetim ve işletme modelinin kurulması, merkez için gerekli insan kaynağının eğitimi, projenin izlenmesi ve bilim 7 merkezinin kurulmasından sonra denetlenmesini üstlenecektir. Proje Yürütücüsü Kurum olarak Konya Büyükşehir Belediyesi ise bina ve kapalı alanların, çevre düzenlemesi ile beraber projelendirilmesi ve inşaatı, atölye ve etkinliklerin gerçekleştirilmesi ve bilim merkezinin işletilmesinden sorumlu olacaktır. Bilim merkezinin kuruluş faaliyetleri kapsamında, master plan hazırlanmış ve bu plan doğrultusunda sergi temin çalışmaları başlatılmıştır. Mimari proje teminine yönelik hazırlıklar da devam etmektedir. b. TÜBİTAK Yayınları TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, bilimi yaygınlaştırmak ve geniş kitleler tarafından okunur kılmak amacıyla 1993 yılında yayın hayatına başlamıştır. Kısa zamanda okurlardan büyük ilgi gören ve 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle 289 kitaba ulaşan Popüler Bilim Kitapları’nın toplam tirajı 9.500.000’i aşmıştır. 2008 yılında 22 adet yeni Popüler Bilim Kitabı yayımlanmıştır. Popüler Bilim Kitapları 6 kitaplıktan oluşur. Bunlar: (1) Yetişkin Kitaplığı, (2) Yaşamöyküsü Kitaplığı, (3) Başvuru Kitaplığı, (4) Soru Kitaplığı, (5) Çocuk ve Gençlik Kitaplığı ve (6) Erken Çocukluk Kitaplığı’dır. Popüler Bilim Kitapları’nın kitaplıklara göre dağılımı Şekil 1’de; yetişkin, yaşamöyküsü ve soru kitaplarının bilim ve teknoloji alanlarına göre dağılımı ise Şekil 2’de verilmektedir. Şekil 1. Popüler Bilim Kitaplarının Kitaplıklara Göre Dağılımı Şekil 2. Yetişkin, Yaşamöyküsü ve Soru Kitaplarının Bilim ve Teknoloji Alanlarına Göre Dağılımı TÜBİTAK Popüler Bilim Dergileri 1967 yılından bu yana yayınlanmakta olan Bilim ve Teknik dergisi, Temmuz 2007 sayısından itibaren her ay yeni bir konuda 3 boyutlu animasyonlar ve zengin görüntülerle desteklenmiş bilim CD’lerini okurlarına armağan etmektedir. Bu çalışma ile okurların temel konuları daha rahat anlaması hedeflenirken, elektronik ve mültimedya tabanlı yayıncılığın geliştirilmesi de sağlanmaktadır. Derginin 2008 yılında 30 Eylül itibariyle toplam satışı 423.199, ortalama aylık satışı ise 47.022’dir. Bilim ve Teknik ağ sayfası ziyaretçi tık sayısı 6.870.078’dir. Bilim ve Teknik dergisinin yenilenme çalışmalarına ışık tutması amacıyla 2008 yılının Şubat ayında, Bilim ve Teknik dergisinin 41 yıllık arşivi kaynak alınarak nitelik ve nicelik analizleri yapılmıştır. Bu çalışmalar ışığında Bilim ve Teknik Dergisi’nin yayın politikası ve programının güncellenmesi çalışmaları devam etmektedir. 1998 yılından itibaren aylık olarak 7–12 yaş grubu için yayınlanan Bilim Çocuk dergisi yüksek satış performansı göstermektedir. Derginin 2008 yılında 30 Eylül itibariyle toplam satışı 616.492, aylık ortalama satışı ise 68.499’dur. Bilim Çocuk ağ sayfası ziyaretçi tık sayısı ise 824.409’dur. TÜBİTAK’ın en yeni popüler bilim dergisi olan Meraklı Minik yayın hayatına 2007 Ocak ayında başlamıştır. Derginin hedef kitlesi okul öncesi yaş grubundaki çocuklardır. İçeriği ve görsel malzemesi konusunda uzman bir yayın kurulu tarafından değerlendirilen dergi, veliler ve eğitimcilerden çok olumlu yorumlar almaktadır. Derginin 2008 yılında 30 Eylül itibariyle toplam satışı 135.251 aylık ortalama satışı ise 15.028’dir. Meraklı Minik ağ sayfası ziyaretçi tık sayısı ise 118.165’dir. 8 TÜBİTAK Akademik Yayınları Akademik Dergiler: TÜBİTAK ilk akademik dergisini 1976 yılında Doğa Bilim Dergisi adıyla yılda tek sayı olarak yayımlamıştır. Akademik dergiler, 2008 yılı itibariyle Biyoloji, Botanik, Elektrik, Fizik, Kimya, Matematik, Mühendislik ve Çevre Bilimleri, Sağlık Bilimleri, Tarım ve Ormancılık, Veterinerlik ve Hayvancılık, Zooloji ve Yerbilimleri olmak üzere 12 ayrı alanda bir yılda toplam 61 sayı olarak yayımlanmaktadır. 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle Akademik Dergilere gelen makale sayısı 2947’dir. Bir önceki yıl (2007) gelen makale sayısı (2386) ile kıyaslandığında 2008 yılı ilk 9 ayı itibariyle yaklaşık %24’lük bir artış görülmektedir. Dergilerimiz konularına göre Science Citation Index Expanded yanında başta Chemical Abstracts, Engineering Index, Biological Abstracts olmak üzere birçok uluslararası Index veya Abstract tarafından taranmaktadır. En önemli endeks olarak kabul gören Science Citation Index Expanded (SCIE) tarafından taranan Turkish Journal of Chemistry (1995 yılından itibaren), Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences (1996 yılından itibaren), Turkish Journal of Earth Sciences (2004 yılından itibaren), Turkish Journal of Agriculture and Forestry, Turkish Journal of Medical Sciences, Turkish Journal of Mathematics (2007 yılından itibaren) dergilerine 2008 yılında 3 derginin (Turkish Journal of Biology, Turkish Journal of Zoology, Electrical Engineering and Computer Sciences) daha eklenmesiyle, taranan dergi sayımız 2008 yılı içeriside 6’dan 9’a yükselmiştir. 2008 yılının başından 31 Ekim 2008 tarihine kadar 54 sayı yayımlanmıştır. Yayımlanan bu 54 sayıda 581 makale (5376 sayfa olarak) yer almıştır. TÜBİTAK web sayfasında yayımlanmış makalelerle ilgili olarak yazar adıyla, makale başlığıyla veya anahtar sözcüklerle tarama yapılabilmekte ve ilgili makalelerin tüm metnine ücretsiz erişilebilmektedir. Akademik Kitaplar: Akademik Yayınlar Müdürlüğü tarafından ülkemize, ilgili alan için tutarlı bir Türkçe terminoloji inşasına hizmet eden, araştırmacılar ve yüksek öğretim için kaliteli, güncel, ucuz ve ulaşılabilir temel ve akademik kitaplar kazandırılması amacıyla “Temel ve Akademik Kitaplar Projesi” başlatılmıştır. Proje kapsamında Türkçeye kazandırılacak temel ve akademik kitaplar, yüksek öğretim kurumlarında veya ilgili bilim dalının temel metni olarak ihtiyaç duyulan orijinal/çeviri kitapları kapsamaktadır. Uygarlıkların doğuşunda, gelişiminde ve bilgi birikimini bir sonraki taşıyıcı uygarlığa aktarımda çeviri faaliyetleri öncü çalışmalar olarak kendini göstermektedir. Çeviri faaliyetindeki yoğunlaşma, geniş bir bilgi transferine ve yeni taşıyıcı medeniyetlerin ortaya çıkışına işaret etmektedir. Dolayısıyla Temel ve Akademik Kitaplar Projesi, Batı dünyasında uzun yıllar süren çabalar sonucunda oluşan ve yüksek öğretimde ve araştırmacılarca kullanılagelen temel ve akademik kitapları dilimize kazandırmanın, hem terminoloji oluşturmak için yapılacak çalışmaların, hem de çeviri sonrası başlaması kaçınılmaz telif faaliyetlerini tetiklemesi açısından çok büyük katkılar sağlayacağı beklenmektedir. Bu projenin hayata geçirilmesi için gerekli mevzuat değişiklikleri gerçekleştirilmiştir. Temel ve akademik kitapları seçme kriterlerinin belirlenmesi amacıyla, ilk aşamada Doğa Bilimleri, Mühendislik ve Teknoloji, Sağlık Bilimleri, Tarımsal Bilimler, Sosyal Bilimler ve Beşeri Bilimler alanlarında uzman akademisyenlerden oluşan Yayın Kurulu oluşturulma çalışmaları başlatılmıştır. Bu Yayın Kurulu, çevrilecek kitaplara karar verecek; çevirmen, redaktör ve gerektiğinde bilimsel danışman atayacak olan Akademik Danışma Kurulları’nı ilgili bilim dallarına göre oluşturacaktır. c. TÜBİTAK Tarafından Organize Edilen Diğer Bilim ve Toplum Etkinlikleri TÜBİTAK Güneş ve Hidrojen Arabaları Yarışları Alternatif enerjilerin kullanımı konusunda halkımızın bilgisini artırmayı, üniversite öğrencilerinin bu güncel konu vasıtasıyla araştırma ve pratik becerilerini geliştirmeyi amaçlayan Formula G Güneş Arabaları Yarışı ilk kez 2005 yılında İstanbul’da düzenlenmiştir. 2006’da İzmir ve İstanbul’da, 2007’de Ankara’da gerçekleştiren yarış kamuoyunda artan bir ilgiyle izlenmektedir. Dördüncüsü 26-31 Ağustos 2008 tarihleri arasında İzmir’de düzenlenen yarışa toplam 25 araç katılmıştır. Aynı amaçlar doğrultusunda, Hidromobil Hidrojen Arabaları Yarışı ilk defa 2007 yılında Formula G Yarışı’yla birlikte gerçekleşmiştir. TÜBİTAK Formula G ve Hidromobil yarışları sayesinde ülkemizde güneş ve hidrojen enerjileri konusundaki endüstriyel uygulamaları teşvik edecek ve bu konudaki potansiyeli güçlendirecek bilgi ve tecrübe birikimine sahip genç mühendis ve temel bilimci bir kitle oluşmuştur. Ayrıca toplumda alternatif enerjilerin gerekliliği ve mümkünlüğü konusunda farkındalık oluşmasına katkı sağlanmıştır. 9 Her sene artan bir ilgiyle devam eden Formula G ve Hidromobil yarışlarına katılan takım sayıları her yıl artarak devam etmektedir. 2005-2008 yılları arasında Formula G ve Hidromobil yarışlarına katılan takım sayıları Tablo 1’de sunulmaktadır. Tablo 1. 2005-2008 Yılları Arasında Formula G ve Hidromobil Yarışlarına Katılan Takım Sayıları 2005 2006 2007 2008 Formula G Takım Sayısı 16 34 42 55 Hidromobil Takım Sayısı - - 20 30 TÜBİTAK Yaz Bilim Kampı TÜBİTAK, ilköğretim öğrencilerine bilimi tanıtmak ve sevdirmek, bilimin yaşamla ne kadar ilişkili olduğunu göstermek ve bilime karşı ilgi ve heyecan yaratmak amacıyla düzenlediği TÜBİTAK Yaz Bilim Kampı’nın üçüncüsünü TÜBİTAK-TÜSSİDE’de 2008 Temmuz-Ağustos aylarında 6 dönem olarak gerçekleştirmiştir. Kampta çeşitli bilim dallarıyla ilgili eğlenceli ve ilgi çekici etkinlikler yer almıştır. Ayrıca MAM yerleşkesinde bulunan TÜBİTAK enstitülerinde bilim insanlarıyla birlikte etkinlikler yapılmıştır. Kampta TÜBİTAK Bilim ve Toplum Dairesi çalışanlarının yanı sıra üniversite öğrencisi gönüllü rehberler de görev yapmıştır. Kamptan toplam 192 çocuk yararlanmış, 60 kadar gönüllü üniversite öğrencisi ise bir bilim ve toplum etkinliği deneyimi kazanma şansı elde etmiştir. Kamp içeriği önceki yıllara göre geliştirilmiş ve zenginleştirilmiştir. Yeni atölye çalışmaları tasarlanmış, sosyal bilimler de kamp etkinlik konuları kapsamına alınmıştır. Kamp katılımcıları bilimi daha yakından tanıma ve hayatla ilişkisini keşfetme imkânı elde etmişlerdir. Kampta görev yapan gönüllü rehberler ise, kendilerine ileride TÜBİTAK Bilim ve Toplum projelerini yürütme potansiyeli sağlayabilecek bilgi, tecrübe ve vizyonu kazanmışlardır. TÜBİTAK Ulusal Gökyüzü Gözlem Şenliği Gökbilimi ve genel olarak bilimi sevdirmek, toplumu gökbilime ve amatör gökbilimciliğe özendirmek, bu alanda kapsamlı bilgiler vermek, gökyüzü gözlemleri yaptırmak; bunun yanı sıra amatör gökbilimcilere, becerilerini geliştirmelerine yardımcı olacak etkinlikler yaptırmak üzere düzenlenen TÜBİTAK Ulusal Gökyüzü Gözlem Şenlikleri’nin 11’incisi, 25 – 27 Temmuz ve 1 – 3 Ağustos 2008 tarihlerinde Antalya Saklıkent’te yapılmıştır. Bu etkinlikler hakkındaki ayrıtılı bilgi 2005/9 Ulusal Uzay Araştırmaları Programı adlı karar ilişkin gelişmelerde sunulmuştur. TÜBİTAK Sualtı Bilim Kampı TÜBİTAK Sualtı Bilim Kampı 5-20 Temmuz 2008 tarihleri arasında Antalya/Kaş'ta gerçekleştirilmiştir. iki dönem halinde yapılmıştır. "TÜBİTAK Sualtı Bilim Kampı"nın amacı, deniz bilimleri ve sualtı alanlarında bilimsel araştırmalar yapmayı planlayan, halen yapan ve deneyimini dalış yaparak artırmak isteyen, bilimsel sualtı projelerinde çalışmayı düşünen genç bilim insanları ve adaylarına dalış tekniklerini öğreterek daha donanımlı hale getirmek, böylece denizlerimize ait zenginliklerin ortaya çıkarılmasına, korunmasına ve nitelikli araştırmacı yetişmesine katkıda bulunmaktır. Kamp ayrıca sualtı bilimleriyle ilgilenen bilim insanı ve amatör araştırmacılara benzer projeler tasarlama yönünde ufuk açıcı bir örnek teşkil etmiştir. Daha sonra bu alanda açılabilecek çağrı altyapısının kurulmasına da katkı sağlanmıştır. 10 2. Bilim İnsanı Yetiştirilmesi ve Geliştirilmesi 2.1. Milli Eğitim Bakanlığı 1000 Öğrenci Projesi Ülkemizin yetişmiş insan gücü ihtiyacının karşılanması amacıyla, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından 2006 yılından itibaren yurt dışına lisansüstü öğrenim yapmak üzere 5 yıl içinde 5000 öğrenci gönderme kararı alınmıştır. Bu kapsamda 2007 yılında 397 öğrenci yurt dışındaki öğrenimine başlamıştır. Ayrıca, 2008 yılının ilk yarısında 1000 öğrencinin yurt dışına gönderilmesi için çağrıya çıkılmıştır. Bu kapsamda yaklaşık 900 öğrencinin yurt dışına çıkış hazırlıkları sürmektedir. 2.2. TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleri TÜBİTAK-Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB), ülkemizin bilim ve teknoloji alanında gelişmesinde en kritik rolü oynayan insan gücünün yetiştirilmesini destekleme görevini üstlenmiştir. Bu çerçevede bilim ve teknoloji üretebilen; ürettiği bilim ve teknolojiyi toplumsal ve ekonomik faydaya dönüştürebilen; dünya bilim ve teknolojisine katkıda bulunan saygın bir Türkiye'nin yaratılması için vazgeçilmez bir öneme sahip olan bilim insanlarının sayı ve niteliğinin artmasına yardımcı olmak amacıyla bünyesinde çeşitli destek programları geliştirmekte ve yürütmektedir. Bilim insanlarının, araştırmacıların yetiştirilmeleri ve desteklenmeleri için olanaklar sağlamak; bu amaçla ödüller vermek, öğrenim ve öğrenim sonrasında üstün başarısıyla kendini gösteren gençleri izleyerek onların yetişme ve gelişmelerine yardım etmek ve bu amaçla burslar vermek, yarışmalar düzenlemek ve yayınlar yapmak, BİDEB'in ana görevleridir. Desteklerin türleri, desteklenen kişi sayısı ve destek miktarları ülkemizin ihtiyaçlarına paralel olarak her yıl sürekli artmaktadır. 2003 yılında 1.527 olan desteklenen toplam bilim insanı sayısı 2006 yılında 6.623’e ve 2007 yılında 11.863’e ulaşmıştır. BİDEB tarafından yürütülen 24 burs ve destek programı kapsamında 31 Ekim 2008 yılı itibariyle toplam 14.754 bilim insanı ve genç araştırmacı desteklenmiştir. 2008 sonu itibariyle yaklaşık 15.500 bilim insanının ve genç araştırmacının desteklenmesi hedeflenmiştir. Desteklenen bilim insanı sayısı ve verilen destek miktarları Şekil 3-a, 3-b ve 4’te gösterilmiştir. 1 Şekil 3-a. O Yıl İçinde Yeni Desteklenmeye/Burs Almaya Başlayan Bilim İnsanı Sayısının Yıllara Göre Dağılımı Şekil 3-b. O Yıl İçinde Desteklenen Toplam Bilim İnsanı Sayısının Yıllara Göre Dağılımı Ülkemizin mevcut ve önümüzdeki yıllarda oluşacak ihtiyaçları göz önüne alınarak bilim insanı sayısının genel nüfusa ve çalışan kişi başına oranının artmasını sağlamak amacıyla, TÜBİTAK, lisans, yüksek lisans ve doktora burslarının sayısını 2005 yılından itibaren önemli ölçüde artırmıştır. Verilen yüksek lisans ve doktora bursları başarılı gençlerimizin teknoloji ve bilgi üreterek topluma daha faydalı olmaları hem de bilim ve teknoloji alanına yönelmeleri sağlanmaktadır. 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle bursları aktif olarak devam eden 1.836 Yurt İçi Lisans, 2.187 Yurt İçi Yüksek Lisans ve 1.159 Yurt İçi Doktora Şekil 4. Toplam Destek/Burs Miktarlarının Göre lisans Dağılımıve doktora yüksek Bursiyeri bulunmaktadır. Şekil 5’te BİDEB tarafından verilen toplam lisans,Yıllara bursiyer sayılarının yıllara göre dağılımı verilmiştir. 1 * 31 Ekim 2008 itibarıyla 11 Bilim ve teknolojinin itici gücünü oluşturan insan gücünün oluşmasına katkı sağlama misyonu çerçevesinde 06/09/2008 tarihli TÜBİTAK Bilim Kurulu kararıyla, TÜBİTAK Yurt İçi Lisans Burs Programı ile Yurt İçi Yüksek Lisans Burs Programları kapsamında önceki yıllarda desteklenen bursiyerlerden hiç ara vermeden alanlarında yüksek lisans ve doktora eğitimlerine devam edenlerin ilgili Yurt İçi Yüksek Lisans ve Yurt İçi Doktora Burs Programları kapsamında mezun oldukları yıl geçerli olan başvuru şartlarını taşımalarına gerek olmaksızın TÜBİTAK bursiyerliklerinin devam etmesi uygun bulunmuştur. Böylece lisans aşamasından itibaren TÜBİTAK bursiyeri olan bir öğrencinin doktora eğitiminin sonuna kadar TÜBİTAK bursiyerliğinin devam etmesi ve yaklaşık 10-11 yıl boyunca desteklenebilmesi sağlanmıştır. BİDEB tarafından başarı kriteri esas alınarak doğrudan verilen bu yüksek lisans ve doktora burslarının yanı sıra, desteklenen akademik projelerde ve TÜBİTAK – 1007 programı çercevesindeki projelerde, proje yürütücüleri tarafından seçilen ve projelerde araştırma destek personeli olarak çalışan yüksek lisans ve doktora öğrencilerini de proje kapsamında burs verilmektedir. Şekil 6’da TÜBİTAK tarafından BİDEB ve Akademik projeler kapsamında verilen yüksek lisans ve doktora burslarının yıllar itibarıyla gelişimi verilmiştir. Doktorasını almış, üniversitelerimizde veya araştırma kuruluşlarımızda doktora sonrası araştırma yapacak olan genç araştırmacılara destek vermek, Türk araştırmacıların yurt içi dolaşımı vasıtasıyla bilimsel bilgi aktarımı ve işbirliğini kolaylaştırmak amaçlarıyla Yurt İçi Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı çerçevesinde burs verilmektedir. 2000-2007 yılları arasında ilgili programa toplam 179 başvuru yapılmış ve bu başvurulardan 138’i desteklenmiştir. 2006 yılında toplam 32 başvurudan 29’u desteklenirken; 2007 yılı içerisinde programa yapılan 59 başvurudan, 44’ü desteklenmiştir. 31/10/2008 itibariyle bu program kapsamında bursları devam eden 59 doktora sonrası araştırmacı bulunmaktadır. Ayrıca, Türk araştırmacıların yurt dışı dolaşımı kapsamında uluslararası işbirliği imkanlarının oluşmasını kolaylaştırmak amacıyla doktora yeterliliğini almış öğrenciler için Yurt Dışı Araştırma Burs Programı ile doktoralı araştırmacılar için Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı çerçevesinde burs verilmektedir. 31/10/2008 itibariyle bu programlar kapsamında bursları devam eden 401 doktora öğrencisi ve 562 doktoralı araştırmacı bulunmaktadır. Toplam yurt içi ve yurt dışı doktora sonrası araştırmacı sayılarının yıllara göre dağılımı Şekil 7’de verilmiştir. 2 Şekil 6. Yıllara Göre TÜBİTAK - BIDEB , TÜBİTAK - ARDEB ve TÜBİTAK -1007 Programı Tarafından Desteklenen Bursiyer Sayıları Şekil 5. BİDEB tarafından Toplam Yurt İçi Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora Bursiyer Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı Kamu veya özel sektör kurum ve kuruluşlarında, ihtiyaç duyulan bilim insanı açığının kapatılmasına ve bilim üretimine katkıda bulunmak amacıyla, yurt dışındaki üniversitelerde ve/veya araştırma kuruluşlarında çalışmakta olan, bilim insanlarının araştırmalara katılmak, teknolojik yenilikler getirmek, seminerler, konferanslar, dersler vermek üzere Türkiye'ye getirilmesi için Konuk Bilim İnsanı Destekleme Programı kapsamında destek verilmektedir. 2003 yılında programa yapılan 117 2 2 * 31 Ekim 2008 itibarıyla 12 Şekil 7. Toplam Yurt İçi ve Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırmacı Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı başvurudan 89’u desteklenirken başvuru rakamı 2007 yılında 2003 yılına göre %112’lik artışla 244’e yükselmiştir. Desteklenen konuk bilim insanı sayısı da 2003 yılına göre %96’lık artışla 174 olarak gerçekleşmiştir. 2003 - 2008 yılları arasında başvuru yapan ve desteklenen konuk bilim insanı sayılarının yıllara göre dağılımı Şekil 8’de gösterilmiştir. Türk öğrenci ve araştırmacılara yönelik burs programlarımıza ek olarak Türkiye’de eğitimlerine ya da araştırmalarına devam eden yabancı ülke vatandaşlarına yönelik burs ve destekler de verilmektedir. Doktorasını Türkiye’de yapacak üstün başarılı yabancı ülke vatandaşı öğrenciler Yabancı Uyruklular İçin Doktora Burs Programı, doktora sırası ve doktora sonrası araştırmacılar ise Yabancı Uyruklular İçin Araştırma Burs Programı kapsamında desteklenmektedir. Yabancı Uyruklular Doktora Burs Programı kapsamında 2003 yılı içerisinde sadece 3 farklı ülkeden 13 kişi desteklenirken, 2007 yılı içerisinde 19 farklı ülkeden 45 yabancı uyruklu doktora öğrencisi desteklenmiştir. 31/10/2008 itibariyle bursları devam eden 128 yabancı uyruklu doktora bursiyeri ve 13 yabancı uyruklu araştırmacı bulunmaktadır. Toplam yabancı uyruklu doktora ve doktora sonrası bursiyer sayılarının yıllara göre dağılımı Şekil 9-a’da; 2003 - 2008 yılları arasında desteklenen yabancı uyruklu doktara bursiyer ve araştırmacı sayılarının ülkelere göre dağılımı ise sırasıyla Şekil 9-b’de ve 9-c’de gösterilmiştir.3 Şekil 8. 2003 - 2008 Yılları Arasında Başvuru Yapan ve Desteklenen Konuk Bilim İnsanı Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı Şekil 9-a. 2003 - 2008 Yılları Arasında Toplam Şekil 9-b. 2003 - 2008 Yılları Arasında Desteklenen Şekil 9-c. 2003 - 2008 Yılları Arasında Desteklenen Yabancı Uyruklu Doktora ve Doktora Sonrası Bursiyer Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı Yabancı Uyruklu Doktara Bursiyer Sayılarının Ülkelere Göre Dağılımı Yabancı Uyruklu Araştırmacı Sayılarının Ülkelere Göre Dağılımı TÜBİTAK-BİDEB burs ve destek programlarından 2003 - 2008 yılları arasında en fazla destek alan ilk 10 üniversite ve bursiyer sayıları Tablo 2’de gösterilmiştir. 3 3 * 31 Ekim 2008 itibarıyla 13 Tablo 2. 2000-2008 Yıllarında O Yıl Verilmeye Başlayan Burslardan En Fazla Yararlanan ilk 10 Üniversite 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (30 Kasım İtibarıyla) Toplam Yararlanan ODTÜ 76 129 329 874 762 508 2678 BOĞAZİÇİ Ü. 24 29 256 512 425 334 1580 İTÜ 38 41 106 341 300 178 1004 BİLKENT Ü. 21 0 151 306 306 191 975 HACETTEPE Ü. 67 77 79 225 200 122 770 ANKARA Ü. 35 41 59 237 205 133 710 EGE Ü. 34 43 45 175 143 105 545 İSTANBUL Ü. 0 28 35 176 157 96 492 DOKUZ EYLÜL Ü. 23 23 0 0 124 103 273 ÇUKUROVA Ü. 25 26 38 0 47 28 164 Toplam Yararlanan 343 437 1098 2846 2669 1798 9191 ÜNİVERSİTELER Gençleri temel ve uygulamalı bilimlerde araştırmaya teşvik etmek ve proje kültürünü yaygınlaştırmak amacıyla TÜBİTAK tarafından 1969 yılından beri düzenlenmekte olan “Orta Öğretim Öğrencileri Arası Araştırma Projeleri Yarışması”, ülke geneline yaymak gayesiyle 2005 yılından itibaren tek merkez yerine Türkiye’nin değişik bölgelerinde üniversitelerimiz ile işbirliği içinde yapılmaya başlanmıştır. 2003 yılından proje başvuru sayısı 512 iken 2008 yılında toplam % 376’lık bir artışla 1925 proje başvurusu olmuştur. * 31 Ekim 2008 itibarıyla Şekil 10. Proje Yarışmasına Yapılan Proje Başvuru Sayılarının 2003-2008 Yılları Arasındaki Dağılım Doğu ve Güney Doğu Anadolu illerini kapsayan Elazığ Bölge Merkezi’ne (Adıyaman, Bingöl, Diyarbakır, Elazığ, Tunceli, Malatya, Mardin, Şanlıurfa) yapılan başvurularda geçmiş yıllarda hiç başvuru yapmayan illerin de katılımıyla 2008 yılında 2007 yılına oranla %74,31 artış; Erzurum Bölgesi Merkezi’ne (Ardahan, Artvin, Bayburt, Erzincan, Erzurum, Gümüşhane, Iğdır, Kars, Rize, Trabzon) %51,11 artış ve Van Bölge Merkezi’ne (Ağrı, Batman, Bitlis, Hakkâri, Muş, Siirt, Şırnak, Van) %300 artış olmuştur. Bu artışta BİDEB tarafından, Doğu ve Güney Doğu Anadolu illerindeki fen bilgisi öğretmenlerine yönelik olarak düzenlenen Eğitimde Bilim Danışmanlığı seminerlerinin katkısı büyük olmuştur. Bu program kapsamında proje başvuru sayılarının yıllara göre dağılımı Şekil 10’da; 2007 yılına göre, 2008 yılı toplam proje başvuru sayısını en çok arttıran iller ve başvuru sayılarındaki artış oranları Tablo 3-a’da gösterilmiştir. 2006 yılından itibaren 10 bölge merkezinde yapılmakta olan “İlk Öğretim Matematik ve Fen Bilgisi Proje Yarışmaları” ile “Ortaöğretim Öğrencileri Arası Araştırma Projeleri Yarışması” bölge merkezlerinin sayısı, İstanbul Bölgesi’nin Asya ve Avrupa olarak ikiye ayrılması ve Van ilinin Bölge Merkezi olarak eklenmesiyle 2008 yılından itibaren 12 bölge merkezine yükselmiştir. Bölge sayılarındaki artış neticesinde 2007 yılında proje başvurusu gelmeyen il sayısı 18 iken, bu sayı 2008 yılında 10 düşmüştür. 2007 yılında proje başvurusu gelmeyen Şanlıurfa, Kırklareli, Bilecik, Çankırı, Aksaray, Sivas, Muş ve Siirt illerinden 2008 yılında toplam 29 proje başvurusu gelmiştir. Bu illerin 2007 ve 2008 yılları proje başvuru sayıları Tablo 3-b’de verilmiştir. 14 Tablo 3-a. 2007 Yılına Göre, 2008 Yılı Toplam Proje Başvuru Sayısını En Çok Arttıran İller ve Başvuru Sayılarındaki Artış Oranları İl 2007 2008 Başvuru Sayısındaki Artış Diyarbakır 18 66 48 Kayseri 43 89 46 Van 1 38 37 Ankara 165 197 32 Malatya 5 33 28 Batman 21 48 27 Konya 15 39 24 Erzurum 12 35 23 Amasya 17 34 17 Gaziantep 25 41 16 Afyon 3 18 15 Hakkari 5 17 12 Samsun 21 33 12 Uşak 7 15 8 Tokat 8 15 7 Mardin 1 7 6 Hatay 2 8 6 Kütahya 4 9 5 Kahramanmaraş 10 15 5 Bitlis 1 5 4 Düzce 3 7 4 Rize 3 7 4 Çorum 4 8 4 Sinop 2 5 3 Kırşehir 2 3 1 Tablo 3-b. 2007 Yılında Proje Başvurusu Olmayan İllerden 2008 Yılında Gelen Proje Sayıları İl 2008 Şanlıurfa 6 Kırklareli 5 Bilecik 4 Çankırı 4 Aksaray 3 Sivas 3 Muş 2 Siirt 2 Ayrıca sosyal bilimler alanında da öğrencileri araştırmaya teşvik etmek amacıyla 2008 yılında ilk defa Proje Yarışması alanlarına Sosyoloji alanı ilave edilmiştir. 2008 yılında Sosyoloji alanında 241 proje başvurusu yapılmıştır. 2009 yılından itibaren Tarih alanı da Proje Yarışması alanlarına eklenmiştir. MEB tarafından gerçekleştirilen, 2005 yılında sadece İstanbul’da yapılan İlköğretim Öğrencilerine Yönelik Matematik ve Fen Bilimleri Proje Yarışması, 2006 yılından itibaren MEB - TÜBİTAK işbirliği protokolünün imzalanmasıyla tüm ülke genelinde yapılmaya başlamıştır. 2005 yılında toplam 922 15 proje başvurusu olmuştur. Proje başvuru sayısı 2006 yılında 5.116’ya yükselmiştir. 2007’de 81 ilden toplam 13.922, 2008’de de 18.314 olmuştur. TÜBİTAK tarafından düzenlenen “Ortaöğretim Öğrencileri Arası Araştırma Projeleri Yarışması” Bölge Koordinatörleri aynı zamanda “İlköğretim Matematik ve Fen Bilimleri Proje Çalışması”nın Bölge Koordinatörlüğü görevini de yürütmektedirler. TÜBİTAK, bu yarışmanın etkin olarak yapılmasında, jüri değerlendirme sürecinin bilimsel içeriğinin oluşturulması ve proje değerlendirme sisteminin geliştirilmesi çalışmalarında aktif görev yapmaktadır. TÜBİTAK, İlköğretim ve Orta Öğretim MEB proje yarışmalarını izleyen öğrenci, öğretmen ve veli sayısı 2007 yılından itibaren yüz binleri bulmuştur. Bu durum geleceğin araştırmacıları olacak gençlerimizi yüreklendirmekte ve toplumun araştırmaya olan ilgisini artırmaktadır. Yeni TÜBİTAK-BİDEB Destekleri Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan ve İspanya Hükümet Başkanı J.L.R. Zapatero’nun öncülüğüyle başlatılan, Üst Düzey Grubun rehberliğinde sürdürülen bir Birleşmiş Milletler projesi olan “Medeniyetler İttifakı Girişimi” çerçevesinde Başbakanlık genelgesi ile kabul edilen “Medeniyetler İttifakı Ulusal Planı” kapsamında medeniyetler ittifakı, kültürler arası diyalog, çatışma önleme ve çözme gibi alanlarda çalışma yapacak öğrencilere ve akademisyenlere çeşitli burslar tahsis edilmesinin sağlanması görevi TÜBİTAK’a verilmiştir. Bu bağlamda Bilim ve Araştırmadan sorumlu Devlet Bakanı Sn. Mehmet AYDIN liderliğinde, Sosyal ve Beşeri Bilimler alanlarında, “Medeniyetler İttifakı Projesi"nin incelenmesine ve araştırılmasına katkı sağlayacak konuları belirlemek, ayrıca bu süreçte oluşturulacak akademik platformun yapısı konusunda görüş alışverişinde bulunmak üzere 30 Temmuz 2008 tarihinde TÜBİTAK Başkanlık Binası’nda bir ortak akıl toplantısı gerçekleştirilmiştir. Konunun uzmanlarının katıldığı ortak akıl toplantısı sonucunda, “Medeniyetler İttifakı Projesi” çerçevesinde öncelikli alanlar saptanmış ve toplantıda saptanan öncelikli alanlar Bilim Kurulu’nun 06/09/2008 tarih ve 167 sayılı toplantısında öncelikli alanlar olarak kabul edilmiştir. Bu alanlarda yurt dışında araştırma yapacak Türk araştırmacılar ile Türkiye’de araştırmalarına devam eden yabancı araştırmacıların mevcut burs programları içinde desteklenmesi çerçevesinde Doktora Öğrencileri İçin Yurt Dışı Araştırma ve Yabancı Uyruklular İçin Araştırma Burs Programlarının kapsamı ders aşamasını bitirmiş tezli yüksek lisans öğrencilerini de kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Ayrıca BTYK’nın onbirinci toplantısında alınan 2005/9 nolu kararda yer alan “Ulusal Uzay Araştırmaları Programı” çerçevesinde belirlenen hedeflere ulaşmak için yeterli sayıda ve gerekli nitelikte uzmanların kısa vadede yetiştirilmesi amacıyla Yurt Dışı Yüksek Lisans Burs Programı uygulamaya konan ikinci yeni programdır. Bu programla ilgili ayrıtılı bilgi 2005/9 Ulusal Uzay Araştırmaları Programı adlı karara ilişkin gelişmelerde sunulmuştur. 2009 yılının Şubat ayında Milli Eğitim Bakanlığı ile ortaklaşa olarak “Üstün Yetenekliler / Zekâlılar Çalıştayı” düzenlenecektir. İstatistiki olarak nüfusun %2’sini oluşturan üstün yetenekli ve yüksek zekalı gençlerimizin topluma kazandırılmaları için 2009 yılında da çalışmalarımız devam edecektir. TÜBİTAK-BİDEB’in Uluslararası İşbirliği Kapsamındaki Faaliyetleri TÜBİTAK ve Avrupa Komisyonu’nun Ortak Araştırma Merkezi (Joint Research Centre – JRC) Genel Müdürlüğü arasında 5 Temmuz 2007 tarihinde imzalanan Mutabakat Zaptı gereğince yılda 20 Türk araştırmacının 1 yıl süre ile JRC Enstitüleri’nde doktora/doktora sonrası araştırma yapması için pozisyonların açılması öngörülmüştür. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi Ek-1’de sunulmuştur. 2003 - 2008 yılları arasında TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı bünyesinde yürütülen destek programları hakkında ayrıntılı bilgi Tablo 4’te verilmiştir. Tablo 4’e ilk ve ortaöğretim öğrencilerine yönelik destekler dâhil edilmemiş olup onlarla ilgili veriler ayrı olarak Tablo 5’te gösterilmiştir. 16 Tablo 4. 2003 - 2008 Yılları Arasında Lisans, Lisansüstü Öğrencileri ve Doktora Sonrası Araştırmacılara Yönelik TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleri 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (31 Ekim İtibarıyla) B D T DM B D T DM B D T DM B D T DM B D T DM B D T DM Lisans Bursu Üniversite Öğr. Yurtiçi-Yurtdışı Araş. Projeleri Destekleme Prog Yurt İçi Yüksek Lisans Bursu 271 36 194 0,20 185 55 192 0,18 474 474 742 0,64 657 657 1139 1,71 534 534 1592 5,64 388 388 1836 7,27 31 17 17 0,02 11 9 9 0,02 20 17 17 0,03 54 47 47 0,09 110 86 86 0,12 176 170 170 0,15 382 64 129 0,21 398 47 94 0,25 477 238 423 1,44 2725 1420 1696 5,34 2451 1080 2230 18,05 - - 2187 18,3 Yurt İçi Doktora Bursu 122 47 108 0,24 136 42 116 0,30 358 178 327 1,63 857 754 829 3,16 753 530 1246 9,01 - - 1159 10,4 Yurt İçi Yurt Dışı Bütünleştirilmiş Doktora Burs Programı 17 16 31 0,18 12 9 36 0,33 22 19 54 0,66 14 14 52 0,84 3 3 45 0,68 - - 45 0,39 Yurt Dışı Doktora Bursu - - 118 - - - 97 - 26 12 78 0,15 72 42 93 0,97 55 21 83 0,95 66 21 104 0,67 58 23 51 0,19 68 41 77 0,25 110 60 114 0,40 154 108 202 1,04 222 171 317 1,65 140 84 401 2,01 16 13 13 0,14 22 14 14 0,11 25 18 18 0,14 65 40 48 0,29 136 45 94 1,18 73 34 128 1,25 4 3 3 0,01 - - 0 0,01 5 4 6 0,00 11 10 18 0,05 16 9 19 0,08 22 11 13 0,07 4 3 3 0,01 5 3 3 0,01 4 3 3 0,01 7 7 7 0,03 521 521 521 0,18 3163 2317 2317 0,37 4 1 7 0,02 9 6 8 0,01 42 35 37 0,14 32 29 35 0,14 59 44 48 0,49 16 11 59 0,32 Yurt Dışı Doktora Sonrası Bursu 188 80 167 0,77 182 124 233 0,56 251 157 325 1,27 256 158 318 1,70 357 226 428 2,59 226 134 562 3,38 Konuk Bilim İnsanı Destek Bursu 117 89 89 0,14 165 123 123 0,19 182 130 130 0,27 154 109 109 0,37 244 174 174 0,60 531 214 214 0,76 14 14 14 0,02 23 21 21 0,03 27 12 12 0,04 32 30 30 0,13 1733 1517 1517 0,27 3249 2470 2470 0,54 480 184 184 0,10 621 325 325 0,23 951 385 385 0,25 983 640 640 0,67 1178 850 850 0,89 1334 825 825 0,79 20 16 16 0,02 20 16 16 0,01 22 17 17 0,01 21 18 18 0,01 21 17 17 0,02 20 18 18 0,01 9 6 6 0,004 7 7 7 0,01 16 8 8 0,01 12 9 9 0,003 13 13 13 0,005 9 8 8 0,001 2 2 2 0,001 5 2 2 0,004 2 2 2 0,002 4 3 3 0,006 4 2 2 0,002 4 3 3 0,001 - - - - - - - - - - - - 739 642 642 - 1272 661 661 - 792 433 433 - - - - - - - - - - - - - - - - - 3301 1214 1214 0,75 2185 1365 1398 0,18 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 294 12 12 0,17 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 14 14 14 0,11 1739 614 1152 2,27 1869 844 1373 2,51 2540 1769 2698 7,09 6859 4737 5935 16,54 12983 7718 11157 43,15 12702 8565 14376 47,2 Yurt Dışı Araştırma Bursu Yabancı Uyruklular İçin Doktora Bursu Yabancı Uyruklular İçin Araştırma Bursu Lisansüstü Yaz Okulu Destekleme Programı ** Yurt İçi Doktora Sonrası Bursu Yurt İçi Bilimsel Etkinliklere Katılma Desteği Programı ** Yurt Dışı Bilimsel Etkinliklere Katılma Desteği Programı TÜBİTAK Almanya (DFG) Burs Programı TÜBİTAK İngiltere (Royal Society) Burs Programı TÜBİTAK Macaristan (HAS) Burs Programı Son Sınıf Lisans Öğr. için Lisansüstü Burs Programı Lisans ve Lisans Öncesi, Öğretmen ve Öğrencilere Yönelik Bilimsel Et. Dest. P.*** Yurt Dışı Yüksek Lisans Burs Programı SSA-2 TOPLAM (İlk ve Ortaöğretime Yönelik Prog. Hariç) * “B” başvuran sayısını, “D” desteklenen sayısını, “T” toplam bursiyer sayısını, “DM” ise destek miktarını (cari fiyatlarla Milyon YTL) ifade etmektedir. ** 2007 yılında, bilimsel etkinlikleri destekleme programları kapsamında desteklenen etkinliklere katılan öğretim üyesi, araştırmacı, öğretmen ve öğrencilerin sayısı tabloya yansıtılmıştır. *** İlgili program kapsamında lisans öğrencileri ile ilk ve ortaöğretim öğretmenlerine yönelik düzenlenen etkinliklerin katılımcı sayıları Tablo D.7’ye, ilk ve ortaöğretim öğrencilere yönelik olanların katılımcı sayıları Tablo D.8’e yansıtılmıştır. 17 Tablo 5. 2003 - 2008 Yılları Arasında İlk ve Ortaöğretim Öğrencilerine Yönelik TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleri 2003 2201-2202 Ulusal İlköğretim Matematik Olimpiyatı- Ulusal Bilim Olimpiyatları 2203 Uluslararası Bilim Olimpiyatları 2204 Ortaöğretim Öğrencileri Arası Araştırma Projeleri Yarışması 2004 2005 2006 2007 2008 (31 Ekim İtibarıyla) B D T DM B D T DM B D T DM B D T DM B D T DM B D T DM 15830 295 295 0,19 11550 283 283 0,24 12356 286 286 0,28 11265 321 321 0,52 11214 353 353 0,65 13694 306 306 0,53 234 39 39 0,47 223 39 39 0,59 219 35 35 0,62 202 29 29 0,70 144 35 35 0,79 277 32 32 0,69 512 41 41 0,07 528 33 33 0,10 744 34 34 0,32 1092 32 32 0,84 1608 40 40 1925 40 40 1,15 - - - - 0,87 Eğitim Danışmanlığı Desteği - - - - - - - - - - - - - 306 306 - - - - Lisans ve Lisans Öncesi, Öğretmen ve Öğrencilere Yönelik Bilimsel Et. Dest. P.**** - - - - - - - - - - - - - - - - 1247 278 278 0,09 - - - - 16576 375 375 0,73 12301 355 355 0,92 13319 355 355 1,23 12559 688 688 2,06 14213 706 706 2,41 15896 378 378 2,37 TOPLAM * “B” başvuran sayısını, “D” desteklenen sayısını, “T” toplam bursiyer sayısını, “DM” ise destek miktarını (cari fiyatlarla Milyon YTL) ifade etmektedir. ** 2007 yılında, bilimsel etkinlikleri destekleme programları kapsamında desteklenen etkinliklere katılan öğretim üyesi, araştırmacı, öğretmen ve öğrencilerin sayısı tabloya yansıtılmıştır. *** İlgili program kapsamında lisans öğrencileri ile ilk ve ortaöğretim öğretmenlerine yönelik düzenlenen etkinliklerin katılımcı sayıları TabloD.7’ye, ilk ve ortaöğretim öğrencilere yönelik olanların katılımcı sayıları Tablo D.8’e yansıtılmıştır. **** 2005 ve 2006 yıllarında TÜBİTAK tarafından düzenlenen ‘Eğitimde Bilim Danışmanlığı Seminerleri’nin ülke geneline yaygınlaştırılması amacıyla 2229 kodlu destek programı uygulamaya konulmuştur. 2007 ve daha sonraki yıllar için Eğitimde Bilim Danışmanlığı desteği 2229 kodlu program kapsamında verilecektir. 2003 GENEL TOPLAM **** 2004 2005 2006 2007 2008 (31 Ekim İtibarıyla) B D T DM B D T DM B D T DM B D T DM B D T DM B D T DM 18315 989 1527 3 14170 1199 1728 3,4 15859 2124 3053 8,3 19418 5425 6623 18,6 27196 8424 11863 45,6 28598 8943 14754 49,6 **** Bu rakamlara burs ve destek programları dışında BİDEB bütçesinden yapılan diğer harcamalar dahil değildir. 18 3. Sonuç Odaklı ve Kaliteli Araştırmaların Desteklenmesi 3.1. TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projeleri Destekleme Programı (TÜBİTAK-1007- KAMAG) Mayıs 2005 tarihinde ilk proje teklifleri sunulan ve amacı kamu kurumlarının Ar-Ge ile giderilecek ihtiyaçlarının karşılanması veya sorunlarının çözümüne yönelik projelerin desteklenmesi olan TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projeleri Destekleme (TÜBİTAK-1007-KMAMAG) Programı kapsamında 31 Ekim 2008 tarihine kadar kamu kuruluşlarından toplam 634 adet proje önerisi yapılmıştır. Bu projelerin 555 adedi değerlendirilerek 83 adedinin desteklenmesine, 23 adedinin sözleşmesinin hazırlanmasına karar verilmiştir. Halen 79 adet projenin değerlendirilmesi sürmektedir. 439 adet proje biçim ve içerik olarak yeterli olmadığından reddedilmiş, geri çekilmiş ya da iade edilmiştir. Tablo 6’da proje sayıları ve bütçelerinin kategorilere göre dağılımı 2007 yıl sonu ve 30 Ekim 2008 tarihi itibariyle sunulmaktadır. Şekil 11 ve Şekil 12’de ise yürütücü kurum türüne göre proje sayısı ve bütçelerinin dağılımı verilmektedir. Tablo 7’de ise 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle müşteri kurumlar ve proje durumları yer almaktadır. Tablo 6. TÜBİTAK-1007-KAMAG Programı 31/12/2007 İtibarıyla Kategori BÜTÇE ( Milyon YTL) SAYI Önerilen Projeler Değerlendirilen Projeler 31/10/2008 İtibarıyla BÜTÇE ( Milyon YTL) SAYI 436 1.198 634 1.935,4 375 991,9 555 1.697,4 Yürürlükte Olan Projeler 72 197 83 256,4 Sözleşme Aşamasında Olan Projeler 2 3,7 23 72,6 Revizyondaki Projeler 3 16,6 3 25,1 Reddedilen/Geri Çekilen Projeler 298 774,6 439 1.340 Durdurulan Projeler 0 0 1 0,5 Sonuçlanan Projeler 0 0 6 2,8 61 206,1 79 238 Değerlendirme Aşamasında Olan Projeler Şekil 11. Yürürlükte Olan Projelerin Sayısal Dağılımı (Sözleşme Aşamasında ve Revizyonda Olan Projeler Dahil) Şekil 12. Yürürlükte Olan Projelerin Bütçesel Dağılımı (Sözleşme Aşamasında ve Revizyonda Olan Projeler Dahil) TÜBİTAK – 1007- KAMAG Programı kurallarına göre, müşteri kamu kurumu projesinde hangi yürütücü kurum veya kuruluş ile çalışacağına kendi karar vermektedir. 19 Çevre ve Orman Bakanlığı Değerlendirilen Sonuçlanan Red Geri Çekilen İade Edilen Durdurulan Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Sözleşmesi Hazırlanan Müşteri Kurum Yürürlükte Tablo 7. 31.10.2008 İtibariyle TÜBİTAK-1007-KAMAG Projelerinin Müşteri Kurumlara Göre Dağılımı Proje Sayısı Proje Sayısı Proje Sayısı Proje Sayısı Proje Sayısı Proje Sayısı Proje Sayısı Proje Sayısı 21 4 16 0 40 5 28 0 12** 4 8 4 29 12 14 0 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 8 2 4 0 16 3 15 0 Sağlık Bakanlığı 9* 0 4 0 24 4 28 0 Belediyeler+Valilikler 8 1 6 0 9 1 32 0 Ulaştırma Bakanlığı 5 0 1 2 9 3 4 0 4*** 1 3 0 2 0 3 0 Emniyet Genel Müdürlüğü 5 4 7 0 9 2 10 0 Maliye Bakanlığı 2 0 0 0 2 0 4 0 Milli Eğitim Bakanlığı 1 1 7 0 7 1 4 1 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2* 1 3 0 4 1 2 0 Devlet Planlama Teşkilatı 1 1 0 0 0 0 0 0 TEMSAN A.Ş 1 0 2 0 2 0 0 0 Telekomünikasyon Kurumu 1 1 1 0 3 0 7 0 Sanayi ve Ticaret Bakanlığı 1 0 1 0 7 2 2 0 Adalet Bakanlığı 0 0 3 0 4 1 5 0 Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müd. 0 0 0 0 1 0 0 0 Başbakanlık 0 0 0 0 0 0 2 0 ÇAYKUR 0 1 0 0 0 0 0 0 Bayındırlık ve Iskan Bakanlığı Denizcilik Müsteşarlığı 1** 0 0 0 4 0 2 0 Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü 0 0 0 0 2 0 0 0 İçişleri Bakanlığı 1* 0 1 0 0 0 4 0 Hazine Müsteşarlığı 0 0 1 0 0 0 0 0 Kültür ve Turizm Bakanlığı 0 0 4 0 5 1 6 0 Radyo ve Televizyon Üst Kurulu 0 1 0 0 0 0 0 0 Sayıştay 0 0 1 0 0 0 0 0 Türk Standartları Enstitüsü 0 1 0 0 0 0 0 0 Toprak Mahsulleri Ofisi 2 0 0 0 0 0 1 0 Türkiye İstatistik Kurumu 0 0 1 0 1 0 0 0 Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı 1 0 0 0 2 0 0 0 Türkiye Şeker Fabrikaları 0 0 0 0 2 0 0 0 Vakıflar Genel Müdürlüğü 0 0 2 0 5 0 4 0 1*** 0 3**** 0 2***** 3****** 3 0 Diğer Kurumlar TOPLAM 83 23 79 6 191 39 180 1 * "Akıllı Kart Tabanlı Güvenli Sosyal Güvenlik Sisteminin Geliştirimi" isimli projede müşterek müşteri kurum durumundadır. Projenin Bütçesi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın proje bütçesine yansıtılmıştır. ** "Meteoroloji/Oşinografi Mükemmeliyet Ağı (MOMA)" isimli projede müşterek müşteri kurum durumundadır. Projenin bütçesi Çevre ve Orman Bakanlığı'nın proje bütçesine yansıtılmıştır. *** Harita Genel Komutanlığı; "Ulusal CORS (Sürekli Gözlem Yapan GPS İstasyonu) Sisteminin Kurulması" isimli projede müşterek müşteri kurum durumundadır. Projenin Bütçesi Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nın proje bütçesine yansıtılmıştır. ****İller Bankası Genel Müdürlüğü, İSKİ, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Başkanlığı ***** İller Bankası Genel Müdürlüğü, Isparta Ticaret Ve Sanayi Odası ****** Türk Hava Yolları A.O., Merkez Bankası ******* Grup İadesi Diğer Kurumlar: İzmit Su Kanalizasyon, Et Balık Kurumu, İade Edilen Kategorisi, ARDEB İadeleri (toplam 29 proje) yansıtmamaktadır. 20 Desteklenen projelerdeki çalışan Araştırmacı ve Bursiyerlerin sayıları, yıllara göre Tablo 8’de verilmiştir. Buna göre, halihazırda 83 projede, 1681 Araştırmacı ve 121 Bursiyer olmak üzere toplam 1802 kişi proje personeli olarak TÜBİTAK tarafından desteklenmektedir. Tablo 8. TÜBİTAK-1007-KAMAG Programı Kapsamında Desteklenen Projelerde Çalışan Araştırmacı ve Bursiyer Sayısı Yıl Desteklenen Proje Sayısı Araştırıcı Sayısı Burslu Sayısı TOPLAM* 2005 5 205 6 211 2006 38 1.238 57 1.295 2007 22 1.622 83 1.705 2008 18 1.681 121 1.802 TOPLAM 83 4.746 267 5.013 1007 Programında önerilen projelerden, ön değerlendirme ölçütlerini sağlayan ve programın amacına uygun projeler, panel sistemi ile değerlendirilmektedir. 31 Ekim 2008 tarihine kadar değerlendirilen projeler için yapılan panel sayısı ve görevlendirilen panelist sayısı Tablo 9’da özetlenmiştir. Bugüne kadar yapılan 213 panelde, proje konusunda uzmanlardan oluşan 1039 panelist görevlendirilmiştir. Tablo 9. TÜBİTAK-1007-KAMAG Programı Kapsamında Değerlendirilen Projeler İçin Yapılan Panel ve Görevlendirilen Panelist Sayıları 2005 2006 2007 2008* TOPLAM Panel Sayısı 35 54 71 53 213 Panelist Sayısı 149 252 375 263 1039 * 31 Ekim 2008 itibarıyla Ayrıca, desteklenmekte olan projeler, TÜBİTAK tarafından projenin büyüklüğüne göre belirlenen proje konusunda uzman kişilerce izlenmektedir. Tablo 10’da halihazırda desteklenen 83 projedeki izleyici sayısı verilmiştir. Tablo 10. Desteklenen Projelerdeki İzleyici Sayısı İzleyici Sayısı İzleyici Atanan 83 Proje 128 Sonuçlanan 6 Proje 7 TOPLAM 135 Desteklenen 6 adet projenin öngörülen çalışmaları tamamlanmış olup proje sonuç raporları teknik olarak kabul edilmiştir. Bu projelerin çıktılarının uygulamaya aktarılmasına yönelik olarak, Proje Sonuçları Uygulama Planı’yla (PSUP) ilgili çalışmalar müşteri kamu kuruluşlarıyla devam etmektedir. Kesinleşen PSUP’lar projenin müşterisi kamu kuruluşlarınca uygulamaya aktarılacaktır. TÜBİTAK tarafından belirlenen izleyiciler ve TÜBİTAK uzmanları, proje sonuçlarının uygulamaya aktarımını, yerinde incelemelerde bulunarak izleyeceklerdir. PSUP’ta uygulamaya aktarım için belirtilen sürenin sonunda, proje sonuçları tamamen uygulamaya aktarılmış olacak ve proje kesin olarak sonuçlanmış olacaktır. Tablo 11’de sonuçlanan projelerden elde edilen kazanımlar özetlenmektedir. 2008 yılında KAMAG’a sunulan ve desteklenmesine karar verilen 13 projenin listesi Tablo 12’de verilmiştir. 21 Tablo 11. TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı’nda Sonuçlanan Projelerden Elde Edilen Kazanımlar-1 PROJE ADI Bitümlü Sıcak Karışım Aşınma Tabakası İçin Performansı Yüksek Karışımların Belirlenmesi MÜŞTERİ KURUM T.C Ulaştırma Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü YÜRÜTÜCÜ KURULUŞLAR KGM-Üstyapı Şubesi Müdürlüğü DESTEKLEYEN KURUM TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı (1007 Programı) PROJE SÜRESİ 01/01/2006-01/07/2007 (18 Ay) PROJENİN AMACI • • Farklı özelliklerdeki aşınma tabakası karışımları üzerinde yürütülen testlerinin sonuçları değerlendirilerek, kaplamanın yapılacağı bölgenin iklim koşullarına ve yolun trafik hacmine bağlı olarak hangi tip karışımın kullanılacağına karar verilecektir. Uygun karışımın yapımı ile yolun sürüş konforu ve servis ömrü artırılarak bakım, onarım ve yeniden yapım maliyetleri azaltılacaktır. ÇIKTILARIN EKONOMİK KATMA DEĞERİ VE SOSYAL KAZANIMLAR • 1 km uzunluğunda 12 m genişliğinde bir yolun alt ve üstyapı maliyeti 2008 yılı fiyatları ile yaklaşık 1.500.000-YTL. aşınma tabakası maliyeti ise toplam maliyetin %6’sına denk gelmektedir. Analiz süresi 40 yıl alınarak, ömür döngü maliyeti hesapladığında, aşınma tabakası 40 yıl içinde yaklaşık 7 yılda bir yenilenir ise toplam 6 kez aşınma imalatı yapılacaktır. 6x90000=540.000-YTL. Uygun karışımlar kullanımı ile, aşınma tabakasının ömrünün 2-3 yıl artacağı öngörülerek, 10 yılda düşünülürse; maliyeti; 4x90.000=360.000-YTL. olacaktır. Böylelikle %33 lük bir kazanç elde edilecektir. • bir yenileme olacağı Bu durumda, aşınma maliyetinde %33 bir azalma olacaktır. PROJE SONUÇLARI UYGULAMA PLANI’NIN (PSUP) GERÇEKLEŞME DURUMU • Proje sonuçlandıktan sonra; 2007 yılı içerisinde 40.000 ton, 2008 yılı içerisinde 51.000 ton TMA imalatı yapılmıştır. • 2008 yılında ihalesi yapılan ve 2009 yılından itibaren imalatına başlanılacak olan 667 Km. bölünmüş yolun tamamında aşınma tabakası TMA olarak projelendirilmiştir. 22 Tablo 11. TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı’nda Sonuçlanan Projelerden Elde Edilen Kazanımlar-2 PROJE ADI Mekanistik – Ampirik Yol Üstyapı Tasarımında Esneklik Modülünün Şartnamelere Uyarlanması MÜŞTERİ KURUM T.C Ulaştırma Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) YÜRÜTÜCÜ KURULUŞLAR KGM – Üstyapı Şube Md. DESTEKLEYEN KURUM TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı (1007 Programı) PROJE SÜRESİ 01.01.2006 – 31.07.2008 (30 Ay) PROJENİN AMACI • Ülkemiz karayollarında kullanılan “Üstyapı Projelendirme Metod”unun Geliştirilmesi ÇIKTILARIN EKONOMİK KATMA DEĞERİ VE SOSYAL KAZANIMLAR • Proje Sonucunda hazırlanan “Karayolları Esnek Üstyapılar Projelendirme Rehberi” ile üstyapı tabaka kalınlıkları yenilenerek, üstyapıların daha gerçekçi modellenmesi sağlanmıştır. • Orta ve yüksek trafikli 1 km uzunluğunda 12 m genişliğinde bir yolun proje öncesi kullanılan metotlarla, 20 yıllık proje süresince, üstyapı maliyeti 929.232 YTL iken, Proje sonrası oluşturulan metotlara göre 779.294 YTL olmaktadır. Bu durumda yol üstyapı maliyetlerinde 149.938 YTL\Km kazanç elde edilmiş olup, yol üstyapısı maliyetlerinde % 16.13 lük bir azalma meydana gelmiştir. • Karayolları Genel Müdürlüğü uygulamalarını takip eden belediyeler, il özel idareleri ve diğer kuruluşlar da Ülkemiz adına aynı tasarrufu sağlamış olacaktır. • Gelişmiş Üstyapı Projelendirme Metotlarıyla ilgili bilgi birikimi ve tecrübe kazanılmıştır. • Kurumumuzun AR-GE kültürü arttırılmış, 2008 yılında yeni bir projeye başlanılmıştır. PROJE SONUÇLARI UYGULAMA PLANI’NIN (PSUP) GERÇEKLEŞME DURUMU • Kurumumuz 20/10/2008 tarih ve 2008/19 numaralı iç genelgesi ile yeni üstyapı projelendirme metotlarını uyulamaya koymuştur. Bu metotlar ile 2008 yılı içerisinde 500 km yolun üstyapısı projelendirilmiştir. 23 Tablo 11. TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı’nda Sonuçlanan Projelerden Elde Edilen Kazanımlar-3 PROJE ADI Türkiye Üzerinde Troposferik ve Stratosferik Ozon/Uv-B’deki Değişim Gözlenmesi ve Sonuçlarının Analizi MÜŞTERİ KURUM T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı YÜRÜTÜCÜ KURULUŞLAR Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü DESTEKLEYEN KURUM TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı (1007 Programı) PROJE SÜRESİ 01.12.2005-01.12.2007 (24 Ay) http://www.dmi.gov.tr/sondurum/ozon.aspx PROJENİN AMACI • Özellikle nüfusun yoğun olarak yaşadığı büyük kentlerde ve turizm bölgelerinde, ozon tabakasındaki incelme ve bunun sonucunda yer yüzeyine ulaşan güneşin zararlı ultraviyole radyasyonunun insanlar üzerine olası etkileri konusunda bilgilendirme ve uyarılar yapmak. • Erken alınacak önlemlerle ekonomik kayıplar en düşük seviyeye indirilebilecektir. ÇIKTILARIN EKONOMİK KATMA DEĞERİ VE SOSYAL KAZANIMLAR • Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü tarafından Ozon gözlemleri 1994 yılından beri Ozonsonde cihazı ile yapılmaktadır. 15 günde bir atılan bir balon yardımı ile yapılan bu gözlemlerin gözlem başına maliyeti yaklaşık 1000 Euro dur. Balonun erken patlaması sonucu tamamlanamayan gözlemlerin olumsuz katkısı düşünüldüğünde bu maliyet çok daha fazla olmaktadır. Oysa proje kapsamında işletime alınan Brewer Ozon Spektrometre ile daha sağlıklı ve günlük gözlemler elde edilmektedir. Ozonsonde ile yaklaşık 150 günlük gözlem parasına alınan yeni cihazla günlük ve sağlıklı gözlemler yapmak mümkün olmuştur. • Özellikle ultraviole radyasyonun canlılar üzerindeki olumsuz etkilerini çok daha az bir düzeye indirgeyebilmek adına korunma reflekslerinin geliştirilmesi ile sağlık alanında çok büyük ekonomik kazanımlar söz konusudur. Cilt kanseri oluşumunun engellenmesi, bağışıklık sisteminin korunmasının yanı sıra gözde katarak oluşumunu engelleyebilecek uyarıların yapılabilmesi bu projenin sonuçlarının uygulanması ile mümkün olabilecektir. Sağlık alanında anılan bu olumsuzluklarının ekonomik boyutu oldukça büyüktür. PROJE SONUÇLARI UYGULAMA PLANI’NIN (PSUP) GERÇEKLEŞME DURUMU • Brewer Spektrofotometresi tarafından ölçülen günlük gözlem verileri, kurum web sayfasında http://www.dmi.gov.tr/arastirma/ozon-ve-uv.aspx?s=tubitak adresinde, “Proje Çıktıları-Brewer Spektrofotometresi Verileri” alt başlığı altında 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren düzenli olarak güncellenmekte ve paylaşıma sunulmaktadır. • Cihaz kalibrasyonu, Dünya Meteoroloji Teşkilatı ile yapılan işbirliği sonucunda 7-13 Ekim 2008 tarihleri arasında Ankara’da, kurulduğu noktada yaptırılmıştır. • Proje sonunda elde edilen ozon ve ultraviyole indeks tahmin verileri kurum web sayfasında http://www.meteoroloji.gov.tr/2006/arastirma/arastirma-ozon-ozuvtahmin.aspx adresinde “Ankara Günlük Toplam Ozon ve UV İndeks Tahmini” başlığı altında kullanıma sunulmaktadır. 24 Tablo 11. TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı’nda Sonuçlanan Projelerden Elde Edilen Kazanımlar-4 PROJE ADI T.C. Çevre ve Orman Bakanlığına Bağlı Çevre Referans Laboratuarlarından Sıvı ve Katı Yakıt Laboratuarı,Su, Atıksu, Toprak,Katı Atık,Çamur ve Sediment Analiz Laboratuarı için TS EN ISO IEC 17025 Deney ve Kalibrasyon Laboratuarlarının Yeterliliği için Genel Şartlar Standardı Çalışmaları MÜŞTERİ KURUM T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı YÜRÜTÜCÜ KURULUŞLAR 1. TÜBİTAK-MAM Kimya Çevre Enstitüsü 2. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Çevre Ve Referans Laboratuarı DESTEKLEYEN KURUM TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı (1007 Programı) PROJE SÜRESİ 15.08.2006-15.05.2008 (21 Ay) PROJENİN AMACI • T.C. Çevre ve Orman Bakanlığına Bağlı Çevre Referans Laboratuarlarından Sıvı ve Katı Yakıt Laboratuarı,Su, Atıksu, Toprak,Katı Atık,Çamur ve Sediment Analiz Laboratuarını ‘’TS EN ISO IEC 17025 Deney ve Kalibrasyon Laboratuarlarının Yeterliliği İçin Genel Şartlar Standardı’’ kapsamında Akreditasyon sertifikasının alınması için standardın gerekliliklerinin yerine getirecek şekilde kalite yönetim sistemi ile birlikte altyapı, cihaz, personel, metot açısından teknik ve teknolojik olarak geliştirilmesini sağlamaktır. ÇIKTILARIN EKONOMİK KATMA DEĞERİ VE SOSYAL KAZANIMLAR • Proje, Çevre Referans laboratuarlarında, hem ISO 17025 standardı gerekliliklerine hem yasal mevzuatlara uyum kapsamında yapılan düzenlemelerle, ülkemizde, yaşam kalitesini yükseltme, rekabet gücünü arttırma, Avrupa Birliği müktesebatına uyum, kıt olan ülke kaynaklarının etkin ve verimli şekilde kullanılabilmesine destek verme, Ar-Ge faaliyetlerinin yurtiçinde yapılabilmesini sağlama konularında kapasite geliştirmeyi temel almaktadır. • Proje çalışmaları ile laboratuarın standardın gerekliliklerini sağlayacak şekilde hazırlanması temin edilmiş ve kurulan sistem yürütülmeye başlanmıştır. TÜRKAK’a akreditasyon başvurusu yapılmış TÜRKAK denetimi Ağustos 2008’ de gerçekleştirilmiştir. Denetim sonucu tespit edilen eksiklikler Eylül ayı içinde giderilerek TÜRKAK’ a bildirilmiştir. TÜRKAK’ın laboratuarın akreditasyonu ile ilgili kararı beklenmektedir. • Bu proje çalışmaları sonucunda, Çevre Referans Laboratuvarı geldiği konum itibari ile, Çevre ve Orman Bakanlığına bağlı İl Çevre ve Orman Müdürlükleri ile Çevre analizleri konusunda hizmet veren diğer kamu ve özel laboratuvarlar için yönlendirici ve düzenleyici rolünü arttırıcı eylemler ve önerilerde bulunabilir duruma gelmiştir. Böylelikle Çevre Referans laboratuarının çevre ve yakıt alanında uluslar arası alanda söz sahibi olan ve Ar-Ge çalışmalarına daha fazla ağırlık verebilecek kapasitede bir laboratuar olarak ülke genelinde hizmet vermesi de sağlanacaktır. • Müşteri kurum olan Çevre ve Orman Bakanlığı kendi bünyesinde akredite bir çevre laboratuarına sahip olarak denetim, izin ve izleme çalışmalarını sürdürürken birçok yasal mevzuatta akredite laboratuarlarda yapılması zorunluluğu olan test ve analizleri kendi laboratuarlarında yaptırabilecek hale gelmesinin, ekonomik olarak da Bakanlığa yıllık ortalama 500.000 YTL katkıda bulunacağı öngörülmektedir. 25 Tablo 11. TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı’nda Sonuçlanan Projelerden Elde Edilen Kazanımlar-4 (Devamı – 1) PROJE SONUÇLARI UYGULAMA PLANI’NIN (PSUP) GERÇEKLEŞME DURUMU Sıra Müşteri Kurumun İhtiyacına Yönelik Proje Çıktıları Uygulamaya Aktarım Takvimi Uygulamaya Aktarımdaki Gelişmeler 17025 Standartı’nın gerektirdiği sistem belgeleri ve Kalite El Kitabı hazırlanarak yürürlüğe alınmış ve Akreditasyon başvurusu için ve akreditasyon dış tetkiki sırasında uygulamaya alınmış olup; sistemin uygulanması faaliyetlerinde sürekli olarak kullanımdadır. 17025 Standartı’nın gerektirdiği sistem belgeleri, Kalite El Kitabı Sistem belgelerinin tümü proje bitiş tarihinden sonraki ilk 6 ay içinde akreditasyon denetimi için kayıtların oluşturulması amacı ile(Kasım 2008) ve sonrasında sürekli olarak kullanılacaktır. Validasyon Raporları ve Ölçüm Belirsizliği Hesaplamaları Akreditasyon belgesinin alınmasından sonra müşterilerin talep etmesi halinde akredite edilecek parametrelere ait analiz raporlarında kullanılacaktır. (Şubat 2009) Kalibrasyon Sertifikaları Kalibrasyon sertifikaları proje bitiş tarihinden sonraki ilk 6 ay içinde akreditasyon denetiminde (Kasım 2008), belirsizlik hesaplamalarında ve cihazların performansının izlenmesinde sürekli olarak kullanılacaktır. (Kasım 2008) Eğitim Sertifikaları, eğitim dokümanları, sunumlar Eğitim sertifikaları akreditasyon kurumuna başvuru dosyasında kullanılmıştır. Ayrıca alınan eğitimler ile laboratuvar personelinin gelecekteki iç eğitim ihtiyaçları karşılanacak ve gelen talepler doğrultusunda diğer kamu ve özel sektör çevre laboratuvarlarına Çevre Referans Laboratuarı personeli tarafından dış eğitimler verilecek ve sertifikaları düzenlenecektir. (Aralık 2009) 5 Sertifikalı Referans Malzemeler Bu tür malzemelerin kullanımı ile oluşturulacak doğrulama çizelgeleri, kalite kontrol grafikleri analizlerin kalitesinin kontrolü amacı ile sürekli olarak kullanılacaktır. Sertifikalı Referans Malzemelerin kullanımı ile yapılan validasyon çalışmalarında oluşturulan kalite Kontrol Grafikleri analizlerin kalitesinin kontrolü amacı ile düzenli olarak yapılan çalışmalarda Haziran 2008 tarihinden itibaren kullanıma alınmıştır. 6 Akreditasyon Kurumuna Başvuru Dosyası Müracaat Dosyası projesi süresi içinde TÜRKAK’a gönderilmiştir. (Mart 2008) Akreditasyon Kurumuna Başvuru Dosyası Mart 2008 tarihinde uygulamaya aktarılarak akreditasyon başvurusu yapılmıştır. Akreditasyon belgesinin alınması Ağustos 2008 tarihinde TÜRKAK tarafından Çevre Referans Laboratuvarının akreditasyon denetimi yapılmıştır. Belgenin (Şubat 2009) tarihine kadar alınması hedeflenmiştir. 1 2 3 4 7 26 Kalibrasyon Sertifikaları, validasyon çalışmaları, belirsizlik hesaplamaları akreditasyon denetimi sırasında uygulamaya alınmış olup;cihaz performanslarının izlenmesi amacı ile gerektiğinde yenilenerek sürekli olarak kullanıma alınmıştır. Tablo 11. TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı’nda Sonuçlanan Projelerden Elde Edilen Kazanımlar-4 (Devamı – 2) Sıra 8 Müşteri Kurumun İhtiyacına Yönelik Proje Çıktıları Bakanlığa bağlı Akredite Laboratuvar Uygulamaya Aktarım Takvimi Uygulamaya Aktarımdaki Gelişmeler A.Çevre ve Orman Bakanlığı’nın yasal görevlerini (denetim, izleme, izin vb.) yerine getirirken akredite bir laboratuvar olarak Çevre Referans Laboratuvarı tarafından düzenlenen raporların sonuçlarının güvenilirliği ve geçerliliği sağlanmış olacaktır. A. Akreditasyon denetim eksiklikleri ekim ayı içinde tamamlanarak TÜRKAK’a gönderilmiş ve TÜRKAK ‘da belge hazırlanması süreci beklenmektedir. B. 05.09.2008 tarihinde yürürlüğe giren ‘’Çevre Ölçüm Ve Analiz Laboratuarları Yeterlik Yönetmeliği’’ uygulamaları amacı ile çevre analizleri konusunda çalışan kamu ve özel laboratuvarların yetkilendirilmesi çalışmaları Çevre Referans Laboratuvarında çalışan proje araştırmacıları ile yürütüleceğinden laboratuvarın kapasitesinin dolaylı olarak da sektördeki diğer laboratuarların kapasitesi arttırılmış olacaktır. B. 05.09.2008 tarihinde yürürlüğe girmiş olan ve uygulamaları Çevre Referans Laboratuar personeli tarafından gerçekleştirilen yönetmelik kapsamında, çevre analizleri konusunda çalışan kamu ve özel laboratuvarların yetkilendirilmesi çalışmaları sürdürülmektedir. Bu kapsamda ÇRL personeli tarafından, yönetmeliğin çıkış tarihinden itibaren 15 adet laboratuvarda yerinde inceleme yapılmış ve projede elde edilen kazanımlar bu laboratuarlara da yaygınlaştırılmaya başlanmıştır. Böylece proje ile sadece Çevre Referans Laboratuvarı’nın değil çevre konusunda hizmet veren diğer laboratuarların da teknik açıdan kapasite artışına destek sağlanmaktadır. C. Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş çevre laboratuarlarının izlenmesi amacı ile akredite bir laboratuar olarak Çevre Referans Laboratuarı tarafından her yıl belirli periyotlar ile yeterlilik testleri düzenlenecek ve sonuç raporları hazırlanabilecektir. C. 05.09.2008 tarihinde yürürlüğe giren ‘’Çevre Ölçüm Ve Analiz Laboratuarları Yeterlik Yönetmeliği’’ 6. bölümünde (madde 35) yeterlilik belgesi verilen laboratuarlara Bakanlıkça düzenlenecek yeterlilik testlerine katılma zorunluluğu getirilmiş olup; Bakanlıkça yeterlilik testlerinin düzenleneceği yönetmelik ile kesinleştirilmiştir. 2009 yılı içinde ilk yeterlilik testi çevriminin planlamaları yapılmaktadır. 27 Tablo 11. TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı’nda Sonuçlanan Projelerden Elde Edilen Kazanımlar-5 PROJE ADI Gölbaşı Gölleri Sulak Alan Ekosistemi Yönetim Planı MÜŞTERİ KURUM T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı YÜRÜTÜCÜ KURULUŞLAR Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi DESTEKLEYEN KURUM TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı (1007 Programı) PROJE SÜRESİ 01.12.2005-01.12.2007 (24 Ay) PROJENİN AMACI • Gölbaşı Göllerinin yer aldığı havzanın jeolojik, jeomorfolojik, iklim ve hidrografik özelliklerinin belirlenmesi, • Göllerin bulunduğu havzanın nüfus ve ekonomik özelliklerinin belirlenmesi, • Göllerin su kalitesinin belirlenmesi, • Sulak Alan özelliğindeki Gölbaşı Göllerinin mevcut biyolojik çeşitliliğinin (flora, fauna) belirlenmesi, • Ekosistemi tehdit eden faktörlerin etki derecelerinin ortaya çıkarılması, • Verilerin CBS ortamına aktarılması ve meydana gelecek değişikliklerin takip edilmesi için aktif bir veri tabanının gerçekleştirilmesi, • CBS ortamında amaca uygun olarak çeşitli dijital haritaların yapılması, • Gölbaşı gölleri ve içerisinde yer aldığı havzayı kapsayan katılımcı bir yönetim planı hazırlanması, • Göllerdeki ekosistemin ve biyolojik çeşitliliğin belirlenmesi, korunması doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımının sağlanması için Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) teknikleri ile aktif bir veri tabanının oluşturulması ve bağlantılı olarak yönetim planının hazırlanması bu projenin amacını oluşturmaktadır. ÇIKTILARIN EKONOMİK KATMA DEĞERİ VE SOSYAL KAZANIMLAR • Gölbaşı Göllerindeki biyolojik, ekolojik ve hidrolojik özelliklerinin belirlenmesi ve bu özelliklere olan tehditlerin tespit edilmesi ile birlikte yörede yaşayan halkın sosyo-ekonomik durumunun değerlendirilmesi için bir yönetim planı oluşturulmuştur. • Göllerin oluşturduğu sulak alan içerisindeki biyolojik çeşitlilik korunmuş olacak ulusal bazda ülkemizin sahip olmuş olduğu doğal kaynakların tahrip edilmeden gelecek nesillere aktarılması ve insanlarımız için sağlıklı bir çevrenin oluşturulmasına katkı sağlanmış olacaktır. • Sulak alanların önemi konusunda ulusal politikaların belirlenmesi ve gerekli yasal düzenlemeler için bir kaynak olarak değerlendirilebilecektir. • Bakanlık bu proje sonuçlarına göre ülkemizdeki diğer göllerde benzer çalışmaları tamamlayacaktır. • Göllerdeki ekosistemin ve biyolojik çeşitliliğin belirlenmesi, korunması doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımının sağlanması için Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) teknikleri ile aktif bir veri tabanının oluşturulması ve bağlantılı olarak yönetim planının hazırlanması bu projenin amacını oluşturmaktadır. Bu amacı gerçekleştiren proje aracılığıyla Adıyaman ilindeki Gölbaşı göllerinin korunması sağlanmış olacaktır. 28 Tablo 11. TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı’nda Sonuçlanan Projelerden Elde Edilen Kazanımlar-5 (Devamı) PROJE SONUÇLARI UYGULAMA PLANI’NIN (PSUP) GERÇEKLEŞME DURUMU Gölbaşı Gölleri Sulak alan Yönetim Planı Kahramanmaraş Yerel Sulak alan Komisyonunda onaylanmıştır. PSUP ekinde yer alan ve hangi faaliyetin kim tarafından ne zaman yapılacağını gösteren faaliyetler tablosunda yer alan aşağıdaki faaliyetlerin uygulaması kısmen başlatılmıştır. 1.1.4.Yönetim Planı’nın uygulama, denetim yapılarının rol, görev ve yetkilerini görev tanımları, protokoller, anlaşmalar yoluyla yazılı hale getirmek ve imza altına almak 3.2.3. Göller ve çevresindeki kaçak avlanmayı (balık, kuş, …) önlemek 3.3.2. Sazlıklarda kaçak kesimleri ve yangınları önlemek 4.1.2. Göksu Pompa İstasyonu’ndan Gölbaşı Gölüne pompalanan su akısının devamını sağlamak 4.1.5. Göller arasında bağlantıyı sağlayan su yollarını korumak 4.4.1. Yerleşim birimlerinin gelişimini sulak alanlara doğru gelişimini kontrol etmek 5.1.1. Koruma Bölgeleri’nde Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği’nin uygulanmasını sağlamak 5.1.2. Özel mülkiyet alanlarının kullanımına yönelik tedbirler almak ve gerekli olan kamulaştırmaları yapmak 6.3.1. Ekolojik etkilenme bölgesi ile tampon bölge içerisinde ilgili genel müdürlüğün iznine tabi rekreasyon alanları oluşturmak 6.4.1. Sulak alandan turba çıkarımı (torf) faaliyetlerinin belirli kurallar dahilinde yapılmasını sağlamak 6.4.2. Saz kesimini planlı ve kontrollü yapmak 29 Tablo 11. TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı’nda Sonuçlanan Projelerden Elde Edilen Kazanımlar-6 PROJE ADI Türkiye için İklim Değişikliği Senaryoları MÜŞTERİ KURUM T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı / Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü YÜRÜTÜCÜ KURULUŞLAR İstanbul Teknik Üniversitesi (Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü) DESTEKLEYEN KURUM TÜBİTAK Kamu Araştırma Programı (1007 Programı) PROJE SÜRESİ 1 Mart 2006 – 29 Şubat 2008 (24 Ay) 30-yıllık dönemler için kış yağış değişimi (mm/gün) PROJENİN AMACI • Projenin amacı, ağırlıklı olarak dinamik bölgesel iklim modelleri kullanılarak, alansal çözünürlüğü yüksek iklim projeksiyonları üretmektir. Farklı sera gazı senaryolarını (A2, B1, vs.) girdi olarak kullanan küresel iklim modellerinin sonuçlarından hareketle üretilen bu bölgesel projeksiyonlar yardımıyla, insan kaynaklı iklim değişikliklerinin Türkiye ve bölgesine nasıl, ne zaman ve ne şiddette yansıyacağını saptamaktır. ÇIKTILARIN EKONOMİK KATMA DEĞERİ VE SOSYAL KAZANIMLAR Bu proje kapsamında gerçekleştirilen çalışmaların sonucunda, • Ulusal Bildirim’de yer alacak ve Türkiye ve bölgesine gelecekteki iklim değişikliklerinin nasıl yansıyacağını tasvir eden projeksiyonlar üretilmeye başlanmıştır. • Bu projeksiyonlar, o Tarım o Ormancılık o Su kaynakları o Yenilenebilir enerji (özellikle, hidroelektrik, rüzgar ve güneş) o Turizm o Ulaştırma güvenliği o Kentsel yerleşimler gibi sektörlerde iklimin değişmesinin etkilerini araştıracak ve bu etkilere uyum stratejileri geliştirecek kişi ve kurumlar tarafından kullanılacaktır. Sözü edilen sektörler için yapılan etki değerlendirme çalışmalarının, etkiyi azaltma çalışmalarına taban teşkil etmesi durumda, parasal değerinin hesaplanması güç, fakat çok ciddi ulusal değer kazanımları söz konusudur. PROJE SONUÇLARI UYGULAMA PLANI’NIN (PSUP) GERÇEKLEŞME DURUMU • PSUP’ta belirtilen taahhütlere göre, proje çıktıları arasında uygulamaya aktarım zamanı gelen bulunmamaktadır. 30 Tablo 12. 2008 Yılında KAMAG'a Önerilen Projelerden Desteklenmesine Karar Verilenler Proje Adı Müşteri Kurum Yürütücü Kuruluşlar 1 Zırhlı-Zırhsız Araçlar ve Silah Sistemlerinin Eğitim Simülatörü, Panzer ve Ağır Araç Simülatörleri, Ağır Araç Kule Atış Simülatörü (Konvoy Simülatörü) Emniyet Genel Müdürlüğü * KOÇ Bilgi ve Savunma Teknolojileri A.Ş. * SIMSOFT Bilgisayar Tek. LTD. ŞTİ. 2 Adli Görüntü İyileştirme ve Onarma (İYON) Emniyet Genel Müdürlüğü * TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi 3 Trafik Takip Denetiminin Sayısal Mobil Sisteme Dönüştürülmesi ve Geliştirilmesi Emniyet Genel Müdürlüğü * Orta Doğu Teknik Üniversitesi * TÜBİTAK-UZAY 4 Kayıtlı İstihdama Geçişte Etkin denetim Modellerinin Araştırılması T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı * Ankara Üniversitesi 5 Uzaktan Algılama Tekniği ile Zeytin Ağaç Envanterinin Çıkartılması, Zeytin Çeşitlerinin ve Yağlarının DNA Markörleri Yardımıyla Karakterizasyonu ve Kayıt Altına Alınması T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı * Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü * Ege Üniversitesi 6 Ulusal IPv6 Protokol Altyapısı Tasarımı ve Geçişi Projesi Telekomünikasyon Kurumu 7 Taylardaki Rhodococcus equi Enfeksiyonu İçin Aşı, Hiperimmün Plazma ve Bağışıklık Ölçüm Kiti Geliştirilmesi Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü 8 Yeni Nesil Deprem Yönetmelikleri İçin Performans Esaslı Değerlendirme ve Güçlendirme Yöntemlerinin Araştırılması ve Geliştirilmesi T.C. Bayındırlık Ve İskan Bakanlığı * Orta Doğu Teknik Üniversitesi 9 Soma Tersiyer Havzası'nda Entegre Sismik Yöntemlerle Kömür Yayılımının Tespiti ve Kömür Gazı Potansiyelinin Araştırılması ve Modellenmesi Projesi (GAZPRO) Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü * TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi * Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı 10 Madencilik Otomasyon ve Tasarım Yazılımı (MOTAY) Geliştirme Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü * Hacettepe Üniversitesi * Ulusal CAD ve GIS ÇÖZ. MÜH. A.Ş 11 DPT İl Koordinasyon ve İzleme Sistemi T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (DPT) * UEKAE Elektronik ve Kriptoloji 12 MEB Bütçesinin Kontrolü ve Performans Esaslı Bütçenin Etkin İzlenmesi Yönetim Bilgi Sistemi T.C. Milli Eğitim Bakanlığı * Hacettepe Üniversitesi 13 Atık Pillerin Bertaraf ve Geri Kazanım Teknolojilerinin Geliştirilmesi T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı * TÜBİTAK Marmara Araştırma * Koç üniversitesi 31 * TÜBİTAK-ULAKBİM * Gazi Üniversitesi * Çanakkale Üniversitesi * Selçuk Üniversitesi * Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü 3.2. TÜBİTAK Ulusal Savunma Araştırma Projeleri Destekleme Programı (TÜBİTAK-1007SAVTAG) 8 Ocak 2005 tarihinden bu yana TÜBİTAK bünyesinde Savunma ve Güvenlik Teknolojileri Araştırma Grubu (SAVTAG) tarafından savunma Ar-Ge projelerine destek sağlanmaktadır. Belirtilen program kapsamında, 31 Ekim 2008 tarihine kadar geçen süre içerisinde, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) ihtiyaçlarını Ar-Ge yoluyla karşılamak maksadıyla Milli Savunma Bakanlığı Müsteşarlığı’ndan 36, Savunma Sanayi Müsteşarlığından (SSM) 23 ve Başbakanlık’ tan 1 proje olmak üzere toplam 60 proje değerlendirilmek üzere TÜBİTAK’a önerilmiştir. 60 projenin toplam bütçesi 684.0 milyon YTL’dir. Önerilen projelerden 41 adedinin sözleşmesi, TÜBİTAK, MSB Müsteşarlığı, SSM ve proje yürütücüsü kurum/kuruluşların yetkilileri tarafından imzalanarak yürürlüğe girmiştir. Bu projelerden bir adedi 2008 yılında sonuçlanmış, iki adet proje de iptal edilmiştir. Böylece 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle 38 adet proje yürürlükte bulunmaktadır. Yürürlükte olan projelerin toplam bütçesi, 509.1 milyon YTL’dir. 5 adet projenin sözleşmesinin hazırlık çalışmaları devam etmektedir. Bunlardan 2 adedinin sözleşmesi taraflarca imzalanma aşamasına gelmiştir. 3 adet projenin paneli tamamlanmış, revizyon çalışmalarına geçilmiştir. 1 adet projenin panel çalışmalarına başlanmıştır. 13 proje değerlendirmeye alınmamıştır. 2006 yılında 21 proje, 2007 yılında 14 proje ve 2008 yılı Kasım ayına kadar 6 projenin sözleşmeleri imzalanmıştır. 2007 sonu ve 2008 yılı Ekim ayı sonu itibari ile TÜBİTAK-1007- SAVTAG Programına önerilen ve desteklenen proje sayı ve bütçe değerleri Tablo 13, Tablo 14, Şekil 13 ve Şekil 14’te gösterilmektedir. Tablo 13. SAVTAG’a Önerilen ve Desteklenen Proje Bütçe ve Sayılarının Dağılımı 31.12.2007 itibariyle Önerilen Projeler Değerlendirilen Projeler 30.11.2008 itibariyle Sayı Bütçe ( Milyon YTL) Sayı Bütçe ( Milyon YTL) 53 658 60 684,0 53 658 60 684,0 Yürürlükte Olan Projeler 35 390,4 38 509,1 Sözleşmesi Hazırlanmakta Olan Projeler 4 149,2 2 14,5 Revizyondaki Projeler 4 32,5 3 13,5 9 83,4 13 140,3 Reddedilen/Geri Çekilen Projeler İptal Edilen Projeler 1 2,5 2 2,9 Paneli Yapılacak Projeler - - 1 1,7 Sonuçlanan Projeler - - 1 2,0 Tablo 13’te belirtildiği üzere, 31 Ekim 2008 tarihi itibarıyla yürürlükte olan 38 proje, alt projeleriyle birlikte 55 adet projeden oluşmakta olup, bu projelerde sayısal olarak üniversitelerin payı %27, özel sanayinin payı %38 ve TÜBİTAK enstitülerinin payı %35’tir (Şekil 13). Yürürlükte olan projelerin bütçe olarak dağılımında; üniversitelerin payı %25, özel sanayinin payı %48 ve TÜBİTAK enstitülerinin payı %27’dir. (Şekil 14). Şekil 14. Yürürlükte Olan Projelerin Bütçesel Dağılımı Şekil 13. Yürürlükte Olan Projelerin Sayısal Dağılımı 32 Tablo 14. SAVTAG Projelerinin Durumu (01.01.2006 – 31.11.2008) ÖZEL SEKTÖR ENSTİTÜ PROJE SAYISI TOPLAMI ÜNİVERSİTE Ana Prj. Önerilen Projeler (1) 81 14 9 23 28 146,1 21 18 11 29 36 313,4 46 28 1 29 36 224,5 33 684,0 Yürürlükte Olan Projeler (2) 55 7 8 15 27 126,2 25 13 8 21 38 242,6 48 18 1 19 35 140,3 27 509,1 Sözleşmesi SYM'de Olan Projeler 2 1 Revizyonda Olan Projeler BÜTÇE (Milyon YTL) SAYI BÜTÇE (Milyon YTL) SAYI Alt Prj. Top. % Top. % Ana Prj. Alt Prj. Top . % Top. % Ana Prj. Alt Prj. Top. % Top. % 1 3,8 3 0 Paneli Yapılacak Projeler 1 Reddedilen/ Geri Çekilen Projeler (3) 17 4 İptal Edilen Projeler 2 2 Sonuçlanan Projeler 1 Toplam 81 1 1 0 14,5 3 3 13,5 13,5 0,0 1 1 1,7 1,7 60,1 5 5 67,0 140,3 10,7 0,0 0 0,0 0 0,0 0 5 16,1 7 2 2,9 4 3 9 23 146,1 TOPLAM BÜTÇE (Milyon YTL) 0 1 2,9 1 14 BÜTÇE (Milyon YTL) SAYI 18 11 (1) Önerilen proje sayısı 60 olup, bu sayı alt projelerle birlikte 81 olmaktadır. (2) Yürürlükte olan proje sayısı 38 olup, bu sayı alt projelerle birlikte 55 olmaktadır. (3) Reddedilen/ Geri Çekilen Proje sayısı 13 olup, bu sayı alt projelerle birlikte 17 olmaktadır. 33 29 313,4 28 1 1 2,0 2,0 29 224,5 684,0 3.3. Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen Programları ve Projelerine Örnekler veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Kamu kurumlarının fon sağladığı Ar-Ge ve yenilik destek programları ile kamu kurumlarının yürüttüğü veya müşterisi olduğu sonuçlanmış Ar-Ge ve yenilik projelerinde elde edilen kazanımlara ilişkin bilgi derlemek amaçlarıyla TÜBİTAK tarafından 2 adet bilgi formu hazırlanarak tüm bakanlıklara ve ilgili diğer kamu kurumlarına iletilmiştir. Gönderilen resmi yazıda, 1. Kurumlar veya bağlı ve ilgili kuruluşları tarafından Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine fon sağlanıyorsa, yazının ekinde yer alan Kamu Ar-Ge ve Yenilik Destek Programları Bilgi Formu’nun, her bir program için ayrı ayrı doldurulması, 2. Kurumların yürütücü kurum, proje ortağı veya müşterisi olduğu, sonuçlanmış Ar-Ge ve yenilik projeleri bulunuyorsa, bunlardan en çok beş tanesi için yazının ekinde yer alan Kamu Kaynaklarıyla Desteklenen Sonuçlanmış Ar-Ge ve Yenilik Projeleri Bilgi Formu’nun ayrı ayrı doldurulması ve doldurulan formların 15 Eylül 2008 tarihine kadar BTYK sekreteryası olarak TÜBİTAK’a iletilmesi talep edilmiştir. Kurumlardan gelen talep üzerine, ikinci bir yazı ile formların gönderilebileceği son tarih 17 Ekim 2008’e ertelenmiştir. Ayrıca, formlara yönelik olarak gelen sorular dikkate alınarak, Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili temel tanımları içeren ve Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun 10 Mart 2005 tarihli 11. Toplantısında tüm kamu kurum ve kuruluşlarında referans belgesi olarak kullanılması kabul edilmiş olan Frascati ve Oslo Kılavuzları da ilgili internet adresi verilerek formları doldurmakla sorumlu uzmanların bilgisine sunulmuştur. Daha sonra, TÜBİTAK’a iletilen formlar içerdikleri bilgilerin yeterliliği, formlarda belirtilen program ve projelerin resmi yazıda belirtilen kriterlere ve Frascati ile Oslo kılavuzu tarafından çizilen çerçeveye uygunluğu bakımından değerlendirilmiştir. Değerlendirmeye göre uygun bulunan projeler ülkemizde kamu kurumları tarafından desteklenen veya gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine örnek oluşturmaları bakımından Ek-2’de özet tablo şeklinde sunulmaktadır. Destek programlarına ilişkin bilgiler Ek-3’te, TÜBİTAK Enstitüleri tarafından yürütülen veya TÜBİTAK tarafından desteklenen projelere örnekler ise Ek-4’te yer almaktadır. 34 4. Ulusal Bilim ve Teknoloji Yönetiminin Etkinleştirilmesi 4.1 Yeni Vergi Teşvik Yasası Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki 5746 sayılı Kanun 12 Mart 2008 Tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Kanunun amacı; “Ar-Ge ve yenilik yoluyla ülke ekonomisinin uluslararası düzeyde rekabet edebilir bir yapıya kavuşturulması için teknolojik bilgi üretilmesini, üründe ve üretim süreçlerinde yenilik yapılmasını, ürün kalitesi ve standardının yükseltilmesini, verimliliğin artırılmasını, üretim maliyetlerinin düşürülmesini, teknolojik bilginin ticarileştirilmesini, rekabet öncesi işbirliklerinin geliştirilmesini, teknoloji yoğun üretim, girişimcilik ve bu alanlara yönelik yatırımlar ile Ar-Ge’ye ve yeniliğe yönelik doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ülkeye girişinin hızlandırılmasını, Ar-Ge personeli ve nitelikli işgücü istihdamının artırılmasını desteklemek ve teşvik etmek” olarak belirlenmiştir. 2023 yılı sonuna kadar yürürlükte kalacak Kanun kapsamında en az elli tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge Merkezlerine, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projeleri yürütücülerine, teknoloji merkezi işletmeleri ile teknogirişim sermaye desteklerinden yararlananlara, gerçekleştirdikleri Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri için aşağıdaki teşvik ve istisnalar sağlanmıştır: - Kurumlar ve Gelir vergisi kanunları uyarınca daha önce mükelleflere tanınan Ar-Ge harcamalarındaki yüzde 40'lık matrah indirimi yüzde 100'e çıkarılmıştır. Yapılacak Ar-Ge harcamalarının yüzde 100'ü yapıldığı yılda vergiden düşülecek, ayrıca bu gider amortisman yoluyla daha sonraki yıllarda vergi matrahından indirilecektir. 500'den fazla Ar-Ge personeli çalıştıran Ar-Ge Merkezlerinde her yıl, bir yıl önceye göre ek olarak yaptıkları Ar-Ge harcamalarının yarısı, ayrıca vergi matrahından düşülecektir. - Kamu personeli hariç Ar-Ge personelinin ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinin yüzde 80'i, doktoralı olanlarda ise yüzde 90'ı istisna kapsamına alınmıştır. - Kamu personeli hariç Ar-Ge personelinin ücretleri üzerinden hesaplanacak sigorta primi işveren hissesinin yarısı, 5 yıl süreyle bütçeden karşılanacaktır. - Bu faaliyetlerle ilgili düzenlenen kağıtlara damga vergisi istisnası sağlanacaktır. - Teknoloji alanında sahip olduğu orijinal fikri hayata geçirmek isteyen ve teknik alanda eğitimini tamamlamak üzere olan ya da yeni tamamlamış olanlara, teminat aranmaksızın 100 bin YTL'ye kadar teknogirişim sermaye desteği verilecektir. - Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunan işletmelerin kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları destekler Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate alınmayacaktır. 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ile ilgili olarak Nisan -Ekim 2008 tarihleri arasında yapılan mevzuat düzenlemeleri ise şunlardır: • Maliye Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği 31/07/2008 tarihli ve 26953 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. • Gelir vergisi stopajı teşviki uygulamasına ilişkin olarak Gelir İdaresi Başkanlığınca hazırlanan 1 Seri no.lu 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliği ise 6/8/2008 tarihli ve 26959 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. 35 Temmuz-Ekim 2008 döneminde gelir vergisi stopajı teşvikinden faydalanan çalışan sayısı ile istisna edilebilecek matrah tutarları ise Şekil 15’te sunulmaktadır. Şekil 15. Temmuz-Ekim 2008 Döneminde Gelir Vergisi Stopajı Teşvikinden Faydalanan Çalışan Sayısı ile İstisna Edilebilecek Matrah Tutarları 4.2. Patent Teşvik Sistemine İlişkin Gelişmeler 23 Ağustos 2006 tarihinde TÜBİTAK ve TPE arasında imzalanan protokolle, ülkemizde özgün olarak gerçekleştirilen çalışmalar sonunda ortaya çıkan buluşlar için patent başvurularının yapılması teşvik edilmektedir. Bu bağlamda, Türk Patent Enstitüsü nezdinde yapılan yurt içi ve uluslararası kuruluşlar (WIPO-Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü/EPO-Avrupa Patent Ofisi) nezdinde yapılan yurtdışı patent başvurularının destek kapsamındaki masrafları TÜBİTAK tarafından karşılanmaktadır. Tablo 15’te, 23.08.2006 tarihinden bu yana TÜBİTAK’a gönderilen patent teşvik başvurularının 2008 yılı Kasım ayı itibariyle durumu ve 2009 yılı itibari ile tahmini verileri gösterilmektedir. Tablo 15. TÜBİTAK’a Yapılan Patent Teşvik Başvuruları* ve 2009 yılı Tahmini Rakamları Toplam Başvuru Sayısı Kabul Edilen Başvuru Sayısı İncelemede Olan Başvuru Sayısı Reddedilen Başvuru Sayısı 2009 Yılı Tahmini Toplam Destek Sayısı Ulusal Geri Ödemesiz Patent Desteği 918 781 80 57 1300 Uluslararası Geri Ödemesiz Patent Desteği (3000 YTL /patent) 235 213 16 6 320 Uluslararası Geri Ödemeli Patent Desteği (100.000 YTL’ye kadar/ patent) 17 11 2 4 26 1170 1005 98 67 1646 TOPLAM * 30 Kasım 2008 tarihi itibarıyla TÜBİTAK, Patent Başvurusu Teşvik ve Destekleme Programı kapsamında her bir ulusal patent başvurusu için geri ödemesiz olarak 3.000* YTL tutarında ve başvuru patent vekili ile takip ediliyor ise toplam destek miktarının %15’i tutarında ek bir destek sağlamaktadır. Dünya Fikri Mülkiyet Ofisi veya Avrupa Patent Ofisi nezdinde yapılan patent başvurularının başvuru aşaması için ise her bir patent başvurusu için geri ödemesiz 3,000* YTL tutarında ve başvuru patent vekili ile takip ediliyor ise toplam destek miktarının %15’i tutarında ek bir destek sağlanmaktadır. Uluslararası patent başvurularının araştırma raporu sonrası işlem ücretlerinin karşılanması sağlamak için ise her bir uluslararası başvuru için jüri kararı ile 100.000* YTL’ye kadar geri ödemeli olarak destek sağlanmaktadır. Söz konusu başvuruların üçlü patente dönüşmesi halinde ise geri ödemeli olarak sağlanan destekler hibeye dönüşmektedir. * 2008 yılı için TÜBİTAK Bilim Kurulu Kararı ile belirlenmiştir. 36 Proje Desteklerinde Fikri Mülkiyet Haklarının Paylaşımı TÜBİTAK tarafından Proje Teşvik ve Destekleme Esaslarına İlişkin Yönetmelik’ te yapılan değişiklik ile bu Yönetmelik uyarınca desteklenen projelerin yürütülmesi sırasında veya sonucunda ortaya çıkan fikri mülkiyet hakları kural olarak proje personeline bırakılmış ve buna ilişkin Fikri Haklar Esasları yürürlüğe girmiştir. Bu Esaslar ile TÜBİTAK tarafından desteklenen projelerin yürütülmesi sırasında veya sonucunda ortaya çıkan fikri mülkiyet hakları üzerinde proje personelinin doğrudan fikri mülkiyet hakkına sahip olması durumunun çerçevesi çizilmiş ve elde edilen fikri ürünlerin patente dönüşebilmesini sağlamaya yönelik düzenlemeler getirilmiştir. Projelerde ortaya çıkan fikri haklar ile ilgili belirtilen düzenlemeler sayesinde Ar-Ge faaliyetlerinde yer alan kişiler projelerin yürütülmesi sırasında veya sonucunda elde edilen fikri ürünler üzerindeki hak sahipliği ile ilgili tüm süreçlere dahil edilmiş ve fikri hakların lisans gelirlerinin doğrudan kendilerine ait olması sağlanmıştır. TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı uyarınca desteklenen projelerin yürütülmesi sırasında veya sonucunda ortaya çıkan fikri haklara, 1007 Kodlu TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma Geliştirme Projeleri Destekleme Programı ve TÜBİTAK Birimlerince Yürütülen Projelere İlişkin Kamu Ar-Ge Projeleri Fikri Haklar Esasları uygulanmaktadır. Bu Program kapsamında imzalanan proje sözleşmeleri uyarınca ise proje yürütücüsü kurum/kuruluşa bedelsiz lisans hakkı verilmiştir. Verilen bu lisans hakkı ile proje yürütücüsü kurum/kuruluş elde edilen fikri ürünü, mevzuat ve proje sözleşmesi ile belirlenen koşullar doğrultusunda; ürün geliştirme, deneysel çalışma yapma, bildirimde bulunmak şartıyla ve bedel ödemeksizin değişiklik yapma, üretme, üretilmiş ürünleri satma, dağıtma, ticaret alanına çıkartma faaliyetlerinde kullanma haklarına sahip olmuştur. 37 5. Özel Sektörün Bilim ve Teknoloji Performansının Güçlendirilmesi 5.1. Özel Sektöre Yönelik TÜBİTAK Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destekleri Sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın özel sektör kuruluşlarına yönelik 1995 yılından bu yana Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) ile birlikte, verilmekte olan Araştırma, Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destekleri, “Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Teknoloji ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Yönetmelik’in 16 Ocak 2007 gün ve 26405 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesinden sonra hayata geçirilen yeni destek programları ile daha yaygın ve etkin biçimde yürütülmesi sağlanmıştır. Aşağıda söz konusu Yönetmelik çerçevesinde yeni başlatılan programlar da dahil tüm destek programlarına ait veriler Tablo 16’da özet olarak sunulmuş olup, proje başvurularındaki artış Şekil 16’da gösterilmiştir. Ülkemizin ekonomik ve sosyal refahını artırmak için, özel sektör kuruluşlarının araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilikçilik yeteneği ile rekabet gücünü yükseltmek, ülkemizde girişimcilik kültürünün oluşmasına katkıda bulunmak, sanayi kuruluşlarının kendi arasında ve üniversitelerle daha yakın işbirlikleri ve ortaklıklar sağlamasını teşvik etmek amacıyla proje esaslı araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetlerine kaynak ayrılmasını özendirecek, risk paylaşımlı destek programları, DTM ile birlikte TÜBİTAK Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TÜBİTAK-TEYDEB) bünyesinde yürütülmektedir. Söz konusu destek programlarında yenilikçiliği hedefleyen Ar-Ge projelerinin desteklenmesi, sanayinin uluslararası rekabet gücünü geliştirecek en önemli araç olarak görülmektedir. Bu programlar ile, özel kesimim Ar-Ge’ye kaynak ayrılması, firmaların kendi aralarında veya üniversiteler ve araştırma kurumlarıyla yapacakları işbirlikleri ile, çağımızın en önemli ekonomik gelişme kaynağı olan bilimsel ve teknolojik birikimin toplumsal faydaya (ürüne) dönüştürülmesi süreci desteklenerek Ar-Ge’ye dayalı yenilikçiliğe daha fazla yatırım yapılması teşvik edilmektedir. Özel sektöre yönelik oluşturulan Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik destek programları kapsamında, bilimsel ve teknolojik bilgiyi ürüne, sürece, yönteme veya sisteme dönüştürme aşamalarında yapılacak, teknoloji ve yenilik odaklı araştırma, geliştirme, iyileştirme, işbirliği ve kümeleşme faaliyetlerine ilişkin proje önerileri, değerlendirilmekte, izlenmekte ve geri ödemesiz olarak desteklenmektedir. 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programları kapsamında 1.709 adet proje desteklenmekte olup, 844 adet proje önerisinin değerlendirme süreci devam etmektedir. Programlar kapsamında DTM ve TÜBİTAK kaynaklarından sağlanan destek tutarının yıllara göre dağılımı Şekil 17’de görülmektedir. Destek programları kapsamında, önerilen proje başvuru sayıları için 2008 hedefi 1.800 olup, Ekim 2008 itibariyle yaklaşık 1.900 sayısına ulaşılmıştır. 2008 yıl sonu itibariyle 2009 yılı hedefine ulaşılacağı tahmin edilmektedir. * 31 Ekim 2008 * 2008 yıl sonu öngörüsü olup, 31 Ekim 2008 itibariyle ödenen tutar 217 Milyon YTL’ dir. Şekil 16. 2000-2008 Yılları Arasında Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programlarına Başvuran Firma ve Proje Sayıları Şekil 17. 2000-2008 Yılları Arasında Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programları Kapsamında Sağlanan Destek Tutarının Yıllara Göre Dağılımı 38 Tablo 16. TÜBİTAK Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Veriler Proje Başvuru sayısı Destek Kararı Verilen Proje Sayısı 2006 2007 2008* Artış Oranı (2006-2007) % 2001 2002 2003 2004 260 333 374 418 503 595 711 1498 1800 1.861 111 275 286 279 374 449 534 732 1071 957 37 180 2005 2008 Ekim 2000 Sonuçlanan Proje Sayısı 165 186 164 160 204 242 298 384 31 Aralık itibariyle Yürürlükte Olan Proje Sayısı 469 518 538 673 792 818 961 1355 1600 1.709 41 176 233 269 316 360 434 481 1052 1290 1.416 119 99 130 154 192 230 254 290 743 900 1.005 156 Firma Sayısı Yeni Firma Sayısı Sunulan Harcama Tutarı (2008 Sabit Fiyatlarıyla Milyon YTL) Destek Kapsamına Alınan Harcama Tutarı (2008 Sabit Fiyatlarıyla Milyon YTL)** Ödenen Destek Tutarı (2008 Sabit Fiyatlarıyla Milyon YTL) 448 29 198 370 204 171 168 333 497 706 444 42 153 297 135 158 125 281 346 443 386 28 45 71 46 68 76 163 195 267 217 37 313 * 2009-2013 Stratejik Planında öngörülen hedefler ** Destek kapsamına alınan tutar (Oluşturulan Ar-Ge Hacmi) Proje Değerlendirme ve Seçim Süreci TÜBİTAK’ın özel sektöre sağladığı destekler için uymak zorunda olduğu mevzuat, TÜBİTAK-TEYDEB programları hakkında ayrıntılı bilgi, Sanayi Ar-Ge Destek Programları ile ilgili başvuru kılavuzları, değerlendirme kriterleri ve süreçleri hakkında tüm bilgilere TÜBİTAK’ın web sayfasından ulaşılabilir. 10 Mart 2005 tarihli Bilim Teknoloji Yüksek Kurulunun 2005/7 sayılı Kararı ve 2005/9 sayılı Başbakanlık Genelgesi uyarınca projelerin değerlendirilmesinde OECD tarafından hazırlanmış olan Oslo ve Frascati kılavuzlarındaki Ar-Ge ve Yenilik kavram ve tanımları dikkate alınmaktadır. Ayrıca Dünya Ticaret Örgütü (WTO), AB’nin devlet yardımlarına ilişkin düzenlemeleri de söz konusu kılavuzlarda belirtilen kavramları esas almaktadır. TÜBİTAK-TEYDEB tarafından, • Ar-Ge ve yenilikçi yönü güçlü, rutin mühendislik uygulamalarını değil, fonksiyonel değişiklikleri içeren, • Üretim altyapısına yönelik yatırımlara, şekil ve estetiğe yönelik değişikliklere değil, gerçek anlamda araştırma geliştirme faaliyeti içeren, • Firmanın kendi özgün katkısının olduğu araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetlerini içeren, • Kazanılmış Ar-Ge yeteneğinin tekrarını ve kullanımını değil, yeni Ar-Ge yeteneği kazandıracak, • Güncel ve geleceğin teknolojilerini içeren çalışmaları kapsayan, • Proje bilgilerinin, değerlendirmeyi sonuçlandırıcı yeterlilikte ve belirginlikte olduğu, • Ar-Ge sistematiği yeterli, • Proje ekibinin nitelik veya nicelik olarak projeyi gerçekleştirecek yeterlilikte olduğu, • Firma Ar-Ge altyapısının, proje faaliyetlerini yürütmek için yeterli olduğu, 39 • Proje çıktılarının ekonomik yarara dönüşebilir nitelikte olduğu, projelerin desteklenmesi uygun bulunmaktadır. Projelerin değerlendirilmesinde kullanılan Ar-Ge için eşik oluşturan kıstaslar, tüm paydaşların ve özellikle sanayiden gelen araştırmacıların da katılımı ile müştereken belirlenmiştir. Yapılan iyileştirme önerileri de her zaman dikkate alınmaktadır. Doğal olarak, uluslararası standartlar, WTO, OECD ve AB ülkelerinin kullandığı yöntemler uygulanmaktadır. Bu yöntemlerin kullanılması, kısa vadede ülkemizin uluslararası rekabet kurallarına uyumuna, uzun vade de gerçek Ar-Ge potansiyeli ve birikimimizin güçlenmesine katkı sağlayacaktır. TÜBİTAK öncülüğünde geliştirilmiş olan formlarda ilan edildiği üzere, destek programlarına başvurusu yapılan projeler aşağıda belirtilen üç boyut altında yer alan kriterlere göre değerlendirilmekte olup, bu boyutlar ve kriterler web ortamında sunulmaktadır: • Projenin endüstriyel Ar-Ge içeriği, teknoloji düzeyi ve yenilikçi yönü • Proje planı ve kuruluşun altyapısının uygunluğu • Proje çıktılarının ekonomik yarara ve ulusal kazanıma dönüşebilirliği Proje önerilerini, Likert Ölçeği – 1, 2, 3, ... yerine, her boyuta eşit ağırlık vererek 3 boyutta değerlendirmek için geliştirilen “Tanımlara Bağlanmış Değerlendirme Ölçeği (Phrase-Anchored Rating Scale)” her 3 boyut için ayrı ayrı; “çok iyi”, “iyi”, “iyi değil/yetersiz” yönleri tanımlayan ifadeler/kavramlar/hükümler kullanılmaktadır. Değerlendirme süreci sonunda “çok iyi” ve “iyi” hükümlerini içeren kriterleri sağlayan projeler desteklenmekte olup, “iyi değil/yetersiz” hükümlerini içeren kriterleri taşıyan projeler ise desteklenmemektedir. TÜBİTAK – TEYDEB Proje Öneri Değerlendirme Formu ve Proje Öneri Değerlendirme Raporu Hazırlama Kılavuzu TÜBİTAK web sayfasında kullanıma açıktır. Proje Hakem ve İzleyici Heyeti Tespiti Proje önerilerinin bilimsel değerlendirme, desteklemeye değer bulma ve izleme süreçleri, başvurunun alanına göre ilgili “Teknoloji Grubu” tarafından yönetilir. Her grupta, TÜBİTAK mensubu bir “Grup Sekreteri” ile teknoloji alanı uzmanları yer alır. Ayrıca, her grubun, üyeleri TÜBİTAK dışından olan, kendi alanlarında temayüz etmiş bilim insanları arasından seçilen beş kişilik bir “Teknoloji Alan Komitesi” vardır. Proje önerilerinin değerlendirmesini yapacak hakem heyetlerinin seçimi, hakemlerin değerlendirme sonuçlarını gözönüne alarak, projenin bilimsel olarak desteklenmeye değer bulunup bulunmadığı, proje izleyicilerinin seçimi ve projelerin izlenmesine ilişkin kararlar, bu Teknoloji Alan Komitesi tarafından alınır. TEYDEB Teknoloji Grupları aşağıda verilmiştir. • Makine İmalat Teknolojileri Grubu • Malzeme, Metalürji ve Kimya Teknolojileri Grubu • Elektrik, Elektronik Teknolojileri Grubu • Bilişim Teknolojileri Grubu • Biyoteknoloji, Tarım, Çevre ve Gıda Teknolojileri Grubu Süreç, ilgili teknoloji alanı uzmanının ön değerlendirmesi ile başlamaktadır. Bu inceleme sonucunda, Teknoloji Alan Komitesi, hakem heyetlerini, aşağıdaki hususları dikkate alarak belirlenen hakem adayları arasından seçer. Seçilen hakemler, çıkar çatışması olmadığının teyidi için projesi değerlendirilecek işletmenin onayı alındıktan sonra değerlendirici olarak atanır. Proje önerilerine hakem seçimi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınmaktadır: • TÜBİTAK-ARBİS (Araştırmacı Bilgi Sistemi)’de kayıtlı bulunması, • Konunun uzmanı olması, • Projeler arası karşılaştırma yapabilmesi için firmanın önceki projelerinde hakemlik görevi yapmış olması, 40 • Proje konusunda Türkiye’deki gelişimi görerek değerlendirme yapabilmesi için benzer projelerde görev almış olması, • Üniversite-sanayi işbirliğine katkı sağlamak amacıyla projenin yürütüleceği bölgeden olması, • Daha önceki proje değerlendirme performanslarına (gözlem, irdeleme, rapor niteliği, firmaya katkısı ve rapor veriş süresi) göre belirlenmesi, • Daha önce hakemlik yapmamış kişiler arasından ve çeşitli üniversitelerden hakem belirlenerek hakem havuzunun genişletilmesi, • Proje konusu farklı disiplinleri içeriyor ise her bir disiplini değerlendirebilecek uzmanların belirlenmesi • Söz konusu firma için ve proje kapsamında çıkar çatışması içinde olmaması Teknoloji Alan Komitelerinin üyeleri, Bilimsel değerlendirme yapan hakemler, izleyiciler, vs.. kurumsal temsil esasına göre değil, bireysel uzmanlık ve liyakat esasına göre seçilmekte ve bireysel değerlendirmelerini, ait oldukları kurumların görüşü olarak değil, bireysel bağımsız görüşleri olarak ifade etmek zorundadır. Bu görevlerde kurumsal kontenjanlar ayrılmaz. Çünkü bu, “eş uzman-peer evaluation” kavramıyla bağdaşmayan ve dolayısıyla uluslararası geçerli kurallar çerçevesinde hiç uygulanmaması gereken bir yaklaşımdır. TÜBİTAK ARBİS (Araştırmacı Bilgi Sistemi) ülkemizdeki tüm araştırmacıların, üniversite, kamu veya özel sektörde istihdam edilmelerine bakılmaksızın, kendilerini kayıt ettirmelerine açıktır. Böylece, özel sektörden de görevlendirme yapılabilmektedir. Ancak, proje başvurularının ticari faaliyet ve gizlilik konusu olması nedeniyle tedbirli davranılması gerekmektedir. Firmalar sundukları projelerin değerlendirilmesinde görev alan hakemlere gerekçeli itirazlarını yapabilmektedir. Bu itirazlar genellikle hakemin rakip firmayla danışmanlık ve benzeri ilişkilerinden kaynaklanan çıkar çatışması durumlarıdır. Tüm süreç içinde, TÜBİTAK bu sürecin yürütülmesi için gereken ortamı sağlar. BTYK ve TÜBİTAK Bilim Kurulu’nca belirlenen politikalar, stratejiler ve öncelikler doğrultusunda ve bütçe olanaklarına göre, bilimsel olarak desteklenmesi uygun bulunan projelerin, desteklenme veya desteklenmemesi kararını alır. Tüm idari ve mali süreçleri, ilgili mevzuat sınırları içinde yönetir. Bir başka deyişle, TÜBİTAK Başkanlığı, Teknoloji Alan Komitelerince bilimsel olarak desteklenmemesi kararı alınan bir projenin desteklenmesi kararını almaz. Tablo 17’de son yıllarda görevlendirilen hakem ve izleyici sayılarıyla ilgili veriler gösterilmektedir. Tablo 17. TÜBİTAK - TEYDEB hakem, izleyici ve rapor sayıları Yıl Hakem Yeni Hakem Hakem Raporu Proje/ Hakem* İzleyici Yeni İzleyici İzleyici Raporu Proje Dönem Dosyası/İzleyici* 2003 388 168 816 2 241 84 663 3 2004 428 152 884 2 288 83 841 3 2005 596 237 1.419 2 325 93 944 3 2006 840 347 1849 2 349 84 1107 3 2007 1167 511 2661 2 535 201 2061 4 2008 1479 626 3517 2 606 234 1589 3 * Ortalama Değerlendirme Süresi TÜBİTAK-TEYDEB’ gelen proje başvuruları ve desteklenen proje sayıları, yıllar içinde geometrik artış göstermiştir. Başvuruların değerlendirme sürelerinin 2008 ortalaması 5 ay civarındadır. Hedef bu süreyi daha da kısaltmaktır. Diğer ülkelerdeki TÜBİTAK benzeri Ar-Ge desteği veren kuruluşlarda bu sürenin 6-9 aydan az olmadığı gözlemlenmektedir. Örneğin değerlendirme süresi ABD’de NSF 41 tarafından yürütülen SBIR (small business innovation research) programı için 9 ay, AB çerçeve programları için 6 ay olarak gerçekleşmektedir. Firma kaynaklı, aşağıda açıklanan sebepler nedeniyle, başvuru ve izleme süreçleri uzayabilmektedir. İzleme sürecindeki gecikmelerden kaynaklanan finansal aksaklıklar “transfer ödemesi” altında yapılan ön ödemelerle telafi edilmektedir. Ayrıca başvuru, değerlendirme ve izleme süreçlerinin elektronik ortama taşınması amacı ile başlatılan ve aşamalı olarak kullanıma açılmakta olan e-TEYDEB projesinin süreçleri hızlandıran etkisi görülmeye başlanmıştır. Firmalardan kaynaklanan en önemli gecikme nedenlerinden ikisi aşağıda açıklanmıştır. • • Destek sürecinde sunulan dönem dosyalarının genellikle üç ayın son günlerinde verilmesi: Firmalar, desteklenen projelerin 1 Ocak - 30 Haziran 2008 Aralığına ilişkin 2008/I. dönem dosyalarını TÜBİTAK’a 1 Temmuz – 30 Eylül 2008 tarih aralığında sunmaları zorunludur. 2008/I. dönemine ilişkin 899 dönem dosyası sunulmuş olup, bu dosyaların tümünün 1 Temmuzda sunulması mümkün iken dosyaların; o % 5’i Temmuz 2008 içerisinde, o % 10’u Ağustos 2008 içerisinde, o % 85’i ise Eylül 2008 sonunda sunulmuştur. Yeminli Mali Müşavirler tarafından hazırlanan raporların istenilen içerikte olmaması nedeniyle raporların kabul edilmemesi. TÜBİTAK, özellikle KOBİ’lerin ilk iki Ar-Ge projesini desteklemek için oluşturduğu KOBİ Başlangıç ArGe Destek programında proje hazırlamak için alınan danışmanlık hizmet giderlerini destek kapsamına almıştır. Bu desteğin yanında TÜBİTAK’ın Türk Patent Enstitüsü ile ortak başlattığı patent destek programı, işletmelerin Ar-Ge çıktılarına patent alınmasını teşvik ederek proje sonuçlarının başkaları tarafından izinsiz kullanımını engellemeyi hedeflemektedir. TÜBİTAK TEYDEB bünyesinde yürütülen destek programlarına ilişkin bilgiler aşağıda sırasıyla verilmiştir. 1501 – Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı (TÜBİTAK-DTM) 18 Mayıs 1995 tarihli Para Kredi Koordinasyon Kurulu Kararı ve 1 Haziran 1995 tarihinde yürürlüğe konmuş olan “Araştırma Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ” ile proje başvuruları TÜBİTAK tarafından değerlendirilmekte ve Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) kaynaklarından sanayi kuruluşlarına teknoloji ve yenilik destekleri verilmeye başlanmıştır. 01.08.2005 tarihinden itibaren, söz konusu desteklerin %75’i TÜBİTAK, %25’i DTM kaynaklarıyla karşılanmaktadır. Yıllar itibariyle 1501 - Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı kapsamında yapılan proje başvuruları ve desteklenen proje sayıları Tablo 18’de, destek tutarları Tablo 19’da gösterilmektedir. Tablo 18. 1501- Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Program Verileri Proje Başvuru sayısı Karar Verilen Proje Sayısı (Yıl İçerisinde) Destek Kararı Verilen Desteklenmeyen Sonuçlanan Proje Sayısı Firma Sayısı Yeni Firma Sayısı 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* 2008 Ekim TOPLAM** 260 333 374 418 503 595 711 809 910 774 4269 200 328 330 344 431 553 647 731 773 704 3812 180 275 286 279 374 449 534 566 580 410 3093 20 53 44 65 57 104 113 165 193 294 719 165 186 164 160 204 242 298 384 450 411 1966 176 233 269 316 360 434 481 538 605 492 3015 99 130 154 192 230 254 290 278 300 216 1706 * 2009-2013 Stratejik Planında öngörülen hedefler ** 31.10.2008 itibariyle 42 Tablo 19. 1501- Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Kapsamında Verilen Destek Miktarı (Milyon YTL) Yıl Ödenen Destek Tutarı (2008 Sabit Fiyatlarıyla Milyon YTL) 1995-1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ekim Toplam** 73 45 71 46 68 76 163 195 267 205 1209 ** 31.10.2008 itibariyle ödenen tutar 31 Ekim 2008 itibariyle 1501-Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı kapsamında 1.032 adet proje desteklenmekte olup, 386 adet proje önerisinin değerlendirme süreci devam etmektedir. Tablo 19’da görüldüğü gibi program kapsamında desteklenen projelere 1995-2008 yılları arasında TÜBİTAK – DTM işbirliğinde 2008 sabit fiyatlarıyla toplam 1209 milyon YTL hibe destek sağlanmıştır. 2007 yılında kuruluşlara aktarılan destek tutarında 2006 yılına göre %49 oranında bir artış olduğu görülmektedir. (Şekil 18) * 2009-2013 Stratejik Planında öngörülen hedef * 2009-2013 Stratejik Planında öngörülen hedef olup, 31 Ekim 2008 itibariyle ödenen tutar 205 Milyon YTL’dir. Şekil 19. 2000-2007 Yılları Arasında 1501-Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Kapsamında Proje Başvurularının Yıllara Göre Dağılımı Şekil 18. 2000-2007 Yılları Arasında 1501-Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Kapsamında Sağlanan Destek Miktarının Yıllara Göre Dağılımı Şekil 19’da görüldüğü gibi 1501-Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı’na 2006 yılında 711 proje önerisi sunulmuş, 2007 yılında ise başvuru sayısı %13,8 artışla 809 adete ulaşmıştır. 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle, programa 774 başvuru yapılmıştır. Programa sunulan proje önerilerindeki artışlara paralel olarak başvuru yapan kuruluş sayılarında da artış gözlemlenmektedir. Şekil 20’de görüldüğü gibi, 2008 yılında program kapsamında proje öneren kuruluş sayısı ile beraber programa ilk defa başvuru yapan kuruluş sayısı da artmaktadır. Şekil 21’de program kapsamında proje başvurularının teknoloji alanlarına göre dağılımı gösterilmektedir. * 31.10.2008 itibariyle başvuran firma sayısı 492 olup, 2009-2013 Stratejik Planında öngörülen hedef 605’tir. Şekil 20. 2000-2007 Yılları Arasında 1501-Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programına Başvuran Firma Sayısının Yıllara Göre Dağılımı Şekil 21. 1501-Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı Kapsamında Proje Başvurularının Teknoloji Alanlarına Göre Dağılımı 43 1503 – Proje Pazarları Destekleme (TÜBİTAK-1503) Programı TÜBİTAK - 1503 Proje Pazarları Destekleme Programı ile üniversite, araştırma kurumları ve sanayi kuruluşları arasında ortak Ar-GE projelerinin oluşturulmasına yönelik ulusal teknolojik işbirliği platformları desteklenmektedir. Bu tür teknolojik işbirliklerinde temel ilke; somut Ar-Ge düşünce ya da proje önerilerine sahip olup, bunları gerçekleştirmek için kendi yetenekleri dışında başka uzmanlık alanlarından katkıya gereksinim duyan, proje öneri veya sonuçlarına ilişkin talep varlığını araştıran ya da arz edilen proje işbirliği önerilerine teknolojik veya finansal katkıda bulunmak isteyen üniversite, araştırma ve sanayi kuruluşlarından temsilcilerin bir araya gelerek aktif katılımları ile projelerini birbirlerine tanıtmaları yoluyla işbirliği olanaklarına ortam oluşturulmasıdır. Programa 2007 yılında, İstanbul Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi, Ege Üniversitesi ve Kocaeli Üniversitesi tarafından toplam 4 adet başvuru yapılmış olup bu başvuruların tamamı desteklenmiştir. 31 Ekim 2008 itibariyle ise, Mersin Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi ve Eskişehir Sanayi Odası’ndan 3 adet proje pazarı başvurusu yapılmış ve tümü desteklenmiştir. 1507 – KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek (TÜBİTAK-1507) Programı Ülkemizdeki tüm işletmelerin %98’ini oluşturan KOBİ’lerin araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile verimliliklerini artırmaları ve katma değeri daha yüksek ürün ve hizmetlere yönelmelerini teşvik etmek amacıyla 16 Mart 2007 tarihinde 1507-KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek (TÜBİTAK-1507) Programı başlatılmıştır. Program kapsamında sağlanacak desteklerle KOBİ’lerin, daha rekabetçi olma yönünde, kurumsal araştırma teknoloji geliştirme kültürüne sahip olmaları, ulusal ve uluslararası destek programlarında daha etkin yer almaları hedeflenmektedir. Bu program ile yeni bir ürün üretilmesi, mevcut bir ürünün geliştirilmesi, iyileştirilmesi, ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi veya maliyet düşürücü nitelikte yeni tekniklerin, yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi konularında KOBİ’ler tarafından yürütülen 400.000 YTL bütçe ve 18 ay süre ile sınırlı ilk iki projeye TÜBİTAK tarafından %75 oranında hibe şeklinde mali destek sağlanmaktadır. Bu programda değerlendirme ve karar süreci ortalama 90 gün içinde sonlandırılmaktadır. Tablo 20. TÜBİTAK 1507 – KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı Başvuru Sayıları 16.03.2007-31.12.2007 2008 Ekim 2008* Toplam** Proje başvuru sayısı 578 983 750 1.561 Karar verilen proje sayısı 225 878 637 1.103 Destek kararı verilen 162 516 445 678 Desteklenmeyen 63 362 192 425 - 37 100 37 536 923 685 920 Sonuçlanan Proje Sayısı Firma sayısı Yeni Firma Sayısı Ödenen Destek Tutarı (2008 Sabit Fiyatlarıyla Milyon YTL) 792 792 - 11,5 8,3 11,5 * 2009-2013 Stratejik Planında öngörülen hedef ** 31.10.2008 itibariyle Tablo 20’da görüldüğü gibi programın başlangıç tarihi olan 16 Mart 2007 tarihinden, 31 Aralık 2007’ye kadar geçen 10 aylık sürede, 536 KOBİ ölçeğindeki firma, 578 proje başvurusu yapmıştır. 16 Mart 2007-31 Ekim 2008 tarihleri arasında Program kapsamında 920 KOBİ ölçeğindeki firma, 1.561 proje başvurusunda bulunmuştur. Ayrıca, 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle, bu program kapsamında 632 adet proje desteklenmekte olup, 427 adet proje önerisinin değerlendirme süreci devam etmektedir. Programa ilişkin yapılan tanıtım etkinlikleri ile proje başvuru sayısında 2008 yılında öngörülenin üzerinde başvuru alınması sağlanmıştır. 44 TÜBİTAK- 1508 – TEKNOGİRİŞİM Destekleme (TÜBİTAK-1508) Programı Gelişmekte olan bir ekonomide girişimcilik önemli bir istihdam yaratma ve büyüme aracı olarak görülmektedir. Girişimciliği teşvik etmenin önemine istinaden TÜBİTAK, 16 Mart 2007 tarihinde Teknoloji ve Yenilik Odaklı Girişimleri Destekleme (TEKNOGİRİŞİM) Programı’nı başlatmıştır. TEKNOGİRİŞİM programında, yüksek lisans, doktora çalışmaları sonucunda elde edilen bilimsel sonuçları, sanayide edindiği teknolojik bilgi birikimini ticari bir ürüne ya da üretim yöntemine dönüştürmek isteyen genç girişimcilerin teşvik edilmesi amaçlanmaktadır. TEKNOGİRİŞİM programında başvurular iki aşamalı olarak alınmaktadır. İlk aşamada girişimciden iş fikrini tanıtması, ikinci aşamada ise bu iş fikrinin hayata geçirilmesi için kapsamlı bir iş planı sunması istenmektedir. İlk aşamanın ardından isteyen girişimcilere TÜBİTAK tarafından ücretsiz iş planı hazırlama eğitimi sağlanmaktadır. Girişimcilerin firmalarını kurmalarının ardından, personel, malzeme, alet/teçhizat/yazılım, seyahat, danışmanlık, hizmet alımı, ofis kira gideri ve ofise ait su, elektrik, ısıtma ve iletişim giderleri TÜBİTAK tarafından %75 oranında, en fazla 100.000 YTL. ve bir yıl süre ile desteklenmektedir. 31 Ekim 2008 itibariyle 97 genç girişimcimiz, 101 iş fikri ile programın ilk aşamasına başvuru yapmıştır. 1 Ocak 2008-31 Ekim 2008 tarihleri arasında 74 iş fikrinin inceleme ve değerlendirilme süreci tamamlanmış, 24 iş fikrinin girişim planı istenilmesi uygun bulunmuştur. 16 Mart 2007-31 Ekim 2008 tarihleri arasında, TÜBİTAK -1508- Teknogirişim Destekleme Programı kapsamında 23 girişimci firmalarını kurmuştur. Girişimcilere kaynak aktarılmaya başlanmıştır. TÜBİTAK - 1509 – Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme (TÜBİTAK-1509) Programı Kuruluşlarımızın, uluslararası ortak araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik projelerinde etkin biçimde yer alması dünyadaki teknolojik gelişmeleri takip etmeleri ve yeni dış pazarlara açılmaları için büyük önem taşımaktadır. Uluslararası ortak destek programlarında (EUREKA, EUROSTARS, Avrupa Birliği Çerçeve Programları altında ortak proje çağrılarına çıkan programlar ve benzeri uluslararası program ve projeler) yer alan, sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın Türkiye’de yerleşik katma değer yaratan kuruluşların nitelikli araştırma, teknoloji geliştirme ve yenilik projelerine TÜBİTAK tarafından %75’e varan oranlarda hibe şeklinde destek sağlanması için 8 Temmuz 2007 tarihinde Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı başlatılmıştır. Daha önce 1501 destek programına kabul edilerek desteklenen sanayi katılımlı uluslararası ortaklı projeler bu tarihten itibaren bu programa kabul edilmektedir. Destek programına 31 Ekim 2008 itibariyle toplam 27 proje başvurusu yapılmıştır. Program kapsamında 15 proje desteklenmekte olup, 20 projenin değerlendirme süreci devam etmektedir. Destek Programları Kapsamında Üniversite – Sanayi İşbirliği Faaliyetleri Teknoloji ve Yenilik Destek Programları kapsamında proje önerilerinin değerlendirilmesi ve desteklenen projelerin dönemsel faaliyetlerinin izlenmesi için üniversite ve araştırma kurumlarında görevli bilim insanlarıyla işbirliği yapılmaktadır. 2007 yılı içerisinde 1311, 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle 1.613 bilim insanı destek programlarının değerlendirme ve izleme süreçlerinde görevlendirilmiştir. Tablo 17’de hakem ve izleyici sayıları yıllar itibariyle verilmiştir. Tablo’da, bir kişinin birden fazla görev almış olması nedeniyle, rakamlar yukarıda belirtilenlerden daha fazladır. Destek programları kapsamında bugüne kadar, 95’i aşkın üniversiteden 2.768 farklı bilim insanı değerlendirme ve izleme süreçlerinde görev almıştır. Türkiye’nin farklı yerlerindeki bilim insanlarının kuruluşları yerinde değerlendirmek üzere ziyaret etmesi bilginin yayılmasına ve uzun vadede üniversite ve sanayi arasında kalıcı bağların oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Değerlendirme ve izleme süreçlerinde görev alan bilim insanlarının üniversitelere göre dağılımı Şekil 22’de verilmektedir. Şekil 22. 1995-2008 Yılları Arasında Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Destek Programları Kapsamında Projelerin Değerlendirme ve İzleme Süreçlerinde Görev Alan Hakemlerin Üniversitelere Göre Dağılımı 45 Destek programlarına başvuran proje önerilerinin değerlendirmesinde yer alacak hakem heyetlerinin tespiti bağımsız akademisyenlerden oluşan üst kurullar tarafından gerçekleştirilmektedir. TÜBİTAK’ın bu aşamada katkısı sürecin yürütülmesi için gereken ortamın sağlanması ile sınırlıdır. Bilimsel değerlendirme yapan hakemler, izleyiciler, geçici paneller ve kurullar, kurumsal temsil esasına göre değil, bireysel uzmanlık ve liyakat esasına göre seçilmekte ve bireysel değerlendirmelerini, ait oldukları kurumların görüşü olarak değil, bireysel bağımsız görüşleri olarak ifade etmek zorundadırlar. TÜBİTAK ARBİS (Araştırmacı Bilgi Sistemi) ülkemizdeki tüm araştırmacıların, üniversite, kamu veya özel sektörde istihdam edilmelerine bakılmaksızın, kendilerini kayıt ettirmelerine açıktır. Böylece, özel sektörden de görevlendirme yapılabilmektedir. Ancak, proje başvurularının ticari faaliyet ve gizlilik konusu olması nedeniyle tedbirli davranılması gerekmektedir. Firmalar sundukları projelerin değerlendirilmesinde görev alan hakemlere gerekçeli itirazlarını yapabilmektedirler. Tanıtım ve Bilgilendirme Etkinlikleri Sanayimizin temel yapı taşlarını oluşturan KOBİ’lerimize yönelik Kamu kurumlarımızın destek ve hizmetlerinin tanıtımını yaygın biçimde yapmak ve etkinliğini artırmak amacıyla 2007 yılı içerisinde TOBB, TÜBİTAK, Türkiye Halk Bankası, KOSGEB ve Türk Patent Enstitüsü ile işbirliği halinde sanayi potansiyeli yüksek 19 ilde KOBİ Bilgi ve Eğitim Fuarları düzenlenmiştir. 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle, Gaziantep, Kütahya, Mersin, Adana, Edirne, İstanbul, Erzurum, Kocaeli-Gebze, Aydın, Konya, Niğde ve Uşak illerinde Teknokent, Sanayi Odaları ve Organize Sanayi Bölgelerinde düzenlenen tanıtım etkinliklerine katılınılarak Teknoloji ve Yenilik Destek Programları hakkında tanıtım sunumları yapılmış, gerekli bilgilendirmeler ve eğitimler verilmiştir. Ayrıca, Bursa, İzmir, İstanbul ve Ankara’da YMM odalarına yönelik eğitimler gerçekleştirilmiştir. Mevzuat Değişiklikleri 1501 Sanayi Ar-Ge Programı kapsamında desteklenen projelerin sonuçları irdelendiğinde önemli sayıda firmanın mali yetersizlik nedeniyle projelerini, kapsamını daraltarak veya öngörülen süreden oldukça geç tamamlayabildiği gözlemlenmektedir. Firmaların yaşadığı mali sorunları asgari düzeye indirebilmek ve programdan amaçlanan teknolojik-ekonomik etkileri artırmak amacıyla 2006 yılı sonlarından başlayan yoğun çalışmaların sonucunda 2007 ortalarında programın mevzuatında bazı iyileştirmeler gerçekleştirilmiştir. Projelerin finanse edilebilmesi için gerekli olan kısa vadeli nakit ihtiyacının karşılanabilmesi için transfer ödemesi (ön ödeme) uygulaması başlatılmış, böylece, transfer uygulaması ile teminat karşılığında öngörülen dönemsel harcama tutarının %40’ı kuruluşlara ön ödeme olarak aktarılması gerçekleştirilmiştir. Ayrıca ödeme sürecini hızlandırmak amacıyla tüm projelerin mali belgelerinin denetimi ve tasdiki yeminli mali müşavirlerce yapılmaya başlanmıştır. Destek Programlarına İlişkin Yapılan Eylemler 2008-2012 TÜBİTAK TEYDEB Stratejik Planı kapsamında oluşturulan eylemlerin, 2008 Yılı Programı’nın gelişme eksenlerinde yer alan “Ar-Ge ve Yenilikçiliğin Geliştirilmesi” bölümünde yer alan tedbirlere uygun olarak yapılması hedeflenmiştir. Bu kapsamda destek programlarına yapılan proje başvurularının çevrimiçi (online ) olarak alınmasına yönelik çalışmalara Eylül 2007’de başlanmış olup, sadece TÜBİTAK-DTM işbirliğinde yürütülen 1501–Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı’na proje başvuruları Şubat 2008’den itibaren çevrimiçi olarak alınabilmekteydi. 1 Temmuz 2008 tarihinden itibaren 1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı, 1507 KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı ve 1509 Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programlarına tüm proje başvuruları sadece online olarak yapılmakta olup, firmalar, daha önce desteklenenler de dahil olmak üzere tüm projeleri hakkında bilgilere web üzerinden ulaşabilmektedirler. Proje başvurularının değerlendirme, karar, izleme süreçlerinin ve iş akışlarının da bilişim altyapısı içerisinde yapılabilmesine yönelik çalışmaların büyük bir bölümü 2008 yılı içerisinde tamamlanmış olup, değerlendirme yapan hakemler de sistem üzerinden, geçmişte değerlendirdikleri de dahil olmak üzere görev aldıkları tüm projeler hakkında gereken bilgilere web üzerinden erişerek değerlendirme raporlarını web üzerinden yapmaktadır. Ayrıca, Teknoloji Grupları Komite üyeleri değerlendirecekleri projelere web üzerinden erişerek, toplantı öncesinde projeleri inceleyebilmektedir. 46 2009 yılı içinde desteklenen projelerin izleme süreçlerinin de tamamen elektronik ortama taşınması ve elektronik ortama taşınan tüm süreçlerde elektronik imza uygulamasına geçilerek basılı dokümanın asgari seviyeye indirilmesi planlanmaktadır. 5.2. Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu Ar-Ge Teknik Komitesi "Türkiye'de Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Reform Programı" çerçevesinde oluşturulan Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK), 11 Aralık 2001 tarihli Bakanlar Kurulu Prensip Kararı ile kabul edilmiştir. YOİKK, Türkiye'deki yatırımlarla ilgili düzenlemeleri rasyonel hale getirmek, yatırım ortamının rekabet gücünü artıracak gerekli düzenlemeleri tespit ederek politika önerileri geliştirmek ve işletme dönemi de dahil olmak üzere yatırımın her safhasında, ulusal ve uluslararası yatırımcıların karşılaştığı idari engellere çözüm üretmek amacını taşımaktadır. YOİKK çalışmalarını, yatırım ortamını doğrudan ilgilendiren şirket kuruluşu, istihdam, sektörel lisanslar, yatırım yeri, vergi ve teşvikler, dış ticaret ve gümrükler, fikri ve sınai mülkiyet hakları, doğrudan yabancı yatırım mevzuatı, yatırım promosyonu, KOBİ, kurumsal yönetim, Ar-Ge konularında görevli 12 teknik komite ile yürütmektedir. Ar-Ge Teknik Komitesi, Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu’nun (YOİKK) 30 Ocak 2008 tarihli 12. toplantısında alınan karar gereğince kurulmuş ve komitenin başkanlığına, 22 Şubat 2008 tarihinde yapılan XXIV. YOİKK Yönlendirme Komitesinde alınan karar gereğince TÜBİTAK Başkan Yardımcısı Sayın Prof. Dr. Ömer ANLAĞAN getirilmiştir. TÜBİTAK’ın Başkanlığında Ar-Ge Teknik Komitesi, bu tarihten sonra üç toplantı yapmıştır. 18-19 Mart 2008 tarihlerinde, TÜBİTAK Gebze TÜSSİDE tesislerinde gerçekleştirilen YOİKK Ar-Ge Teknik Komitesi’nin ilk toplantısında, teknik komitenin misyonu “Ülkemizin uluslararası rekabet gücünü arttırmak ve yatırımları canlandırmak amacıyla; Ar-Ge yatırım ortamını ve faaliyetlerini iyileştirmek için öneriler geliştirmek, sunmak ve sonuçlarını izlemek”, vizyonu ise “Ar-Ge faaliyetlerinin katma değeri yüksek üretime dönüştüğü ve yatırım için cazip bir ortam oluşturmuş Türkiye” olarak belirlenmiştir. YOİKK Ar-Ge Teknik Komitesi’nin ikinci toplantısı 26 Mart 2008 tarihinde TÜBİTAK Başkanlık Binası’nda gerçekleştirilmiştir. Belirlenen vizyon ve misyon çerçevesinde Ar-Ge Teknik Komitesi Eylem Planı oluşturulmuştur. Oluşturulan eylem planında yer alan ana maddeler şu şekildedir: 1. Sanayi ve üniversite işbirliğinin geliştirilmesi. 2. Toplumda Ar-Ge bilincinin geliştirilmesi. 3. Araştırmacı insan gücünün nitelik ve nicelik açısından geliştirilmesi amacıyla yabancı araştırmacıların Türkiye’de istihdamının kolaylaştırılmasıyla ilgili sorunları tespit edilmesi. 4. Uluslararası Ar-Ge işbirliğinin geliştirilmesi. 23 Eylül 2008 tarihinde YOİKK Ar-Ge Teknik Komitesi’nin üçüncü toplantısı TÜBİTAK Başkanlık Binası’nda gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıda eylem planına 2 madde daha eklenmesine karar verilmiştir. 5. Ar-Ge yatırımlarının ülkeleri tercih etme nedenlerinin araştırılması 6. Türkiye’nin uluslararası yenilikçilik endekslerindeki konumunu iyileştirmek için toplanan verilerin iyileştirilmesi 26 Eylül 2008 tarihinde gerçekleştirilen XXVI. YOİKK Yönlendirme Komitesi toplantısında, her Teknik Komiteden 2008 yılı sonuna kadar tamamlamayı planladığı eylem maddelerini belirlemesi istenmiştir. Bu kapsamda Ar-Ge Teknik Komitesi de 3 ve 5 nolu eylem maddelerinin 2008 yılı sonuna kadar tamamlanmasının öngörüldüğünü YOİKK Yönlendirme Komitesi Sekreterliği’ne bildirmiştir. Ayrıca toplantıda, TÜBİTAK’ın sorumlu olduğu 2 ve 4 nolu eylem maddeleri hakkında yapılan çalışmalar konusunda Komiteye bilgi verilmiş ve bu eylem maddelerinin herhangi bir öngörülen takvimde neticelendirilmesinin uygun olmayacağı ve süreklilik gerektiren maddeler olduğu belirtilerek Eylem Planı’nda devamlı yer alması gerektiği hususu Komiteye sunulmuştur. Eylem planının son hali Tablo 21’de yer almaktadır. 47 Tablo 21. Ar-Ge Teknik Komitesi 2008 Yılı Eylem Planı Yapılacak Faaliyetin Niteliği Amaçlanan Sonuçlar Koordinasyondan Sorumlu Kurum/ Kuruluş Konuyla İlgili Diğer Kurum/Kuruluşlar Sanayi ve üniversite işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla; a) Döner sermaye uygulamalarının tıp fakülteleri dışındaki fakülteler için yeniden yapılandırılması. İlk taslağın hazırlanması Üniversite-sanayi işbirliğinin önündeki en büyük engellerden biri olan döner sermaye sisteminin yeniden düzenlenerek bu işbirliklerinin teşvik edilmesi. YÖK Maliye Bakanlığı b) Üniversitelerde geliştirilen teknolojinin sanayiye aktarılması için ofislerin kurulması. Pilot uygulama Yurtdışında da örnekleri olan teknoloji ofislerinin üniversitelerimizde kurulması ile geliştirilen yeni teknolojilerin mümkün olan en kısa sürede sanayiye aktarılmasının sağlanması. YÖK Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Türk Patent Enstitüsü, TOBB c) Sanayinin ihtiyaçlarını üniversiteye taşıyacak ve çözüm üretecek merkezlerin Organize Sanayi Bölgelerinde kurulması. Teknik çalışma Örnekleri mevcut olan merkezlerin sayısının artmasıyla sanayi ile üniversite arasındaki işbirliğinin pekiştirilerek; sanayicinin Ar-Ge ihtiyacını karşılamasının kolaylaştırılması. TOBB Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, KOSGEB, OSBÜK, YÖK, TÜBİTAK, TÜSİAD Toplumda Ar-Ge bilincinin geliştirilmesi amacıyla; a) Başarı hikayelerinin paylaşılması, etkinlikler düzenlenmesi, gerekli olduğunda ödüllendirme sisteminin hayata geçirilmesi. İlk çalışmanın sunulması Başarılı Ar-Ge uygulamalarının toplumla paylaşılması sonucunda toplumun Ar-Ge yapmaya özendirilmesi ve teşvik edilmesi. TÜBİTAK Anadolu Ajansı, TRT, RTÜK, TOBB, TÜSİAD, YASED, TİM b) Görsel ve yazılı medyada konu ile ilgili yayınların yapılmasının temin edilmesi. İlk çalışmanın sunulması TÜBİTAK Anadolu Ajansı, TRT, RTÜK, TOBB, TÜSİAD, YASED, TİM TÜBİTAK Anadolu Ajansı, TRT, TOBB, TÜSİAD, YASED, TİM Konu 1 2 c) Bilim ve toplum desteklerinin yaygınlaştırılması. 3 4 Araştırmacı insan gücünün nitelik ve nicelik açısından geliştirilmesi amacıyla yabancı araştırmacıların Türkiye’de istihdamının kolaylaştırılmasıyla ilgili sorunların tespit edilmesi. Ön çalışma Türkiye'de araştırma faaliyetlerini sürdüren yabancıların yaşadığı sıkıntıları ortaya koyacak ve çözüm önerileri üretecek bu çalışmanın sonucunda sanayide ve üniversitede çalışacak yabancı araştırmacı sayısının arttırılması. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Dışişleri Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü, TÜBİTAK, YÖK, TOBB Uluslararası Ar-Ge işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla; a) Hedef ülkelerle ortak Ar-Ge çalıştaylarının düzenlenmesi. Ön çalışma (konu ve ülke seçimi) Ar-Ge potansiyeli yüksek hedef ülkelerle işbirliklerinin güçlendirilmesi ve Türkiye'nin Ar-Ge potansiyelinin bu ülkelerde tanıtılması. TÜBİTAK Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, DEİK, YASED, Türkiye Araştırma ve İş Dünyası Kuruluşları Ofisi (TURBO) Çalışma (ortak proje konularının tespit edilmesi) Uluslararası Ar-Ge projelerinin geliştirilerek daha büyük işbirlikleri için ilk adımların atılması. TÜBİTAK Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, TOBB, YASED Ar-Ge yatırımlarının ülkeleri tercih etme nedenlerinin araştırılması. Teknik çalışma Öncelikli olarak İrlanda, İsrail, Tayvan, Hindistan ülke örneklerinin incelenmesi ve Ar-Ge yatırımlarının ülkeleri tercih etme nedenlerinin belirlenmesi. TÜBİTAK Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, TOBB, DEİK, YASED Türkiye'nin uluslararası yenilikçilik endekslerindeki konumunu iyileştirmek için toplanan verilerin iyileştirilmesi. İlk çalışma Uluslararası yenilikçilik endekslerini oluşturan parametrelerin belirlenmesi; bu parametreler için Türkiye'den sunulan verilerin analiz edilmesi, gerektiğinde endeksleri düzenleyen yabancı kuruluşlarla temasa geçilerek önerilerin sunulması. TÜBİTAK Hazine Müsteşarlığı, TOBB, TÜİK, YASED b) Uluslararası ortak projelerin teşvik edilmesi. 5 6 Çalışma Ar-Ge yapmanın getirdiği faydaların anlatılması yoluyla her kesimin bu konuda yatırım yapmanın önemine dair farkındalığının arttırılması. Toplumda bilim anlayışını yerleştirmeye yönelik uygulamaların yaygınlaştırılması. 48 5.3. Teknoloji Platformları Ülkemizin, teknoloji ve yeniliğe dayalı rekabet gücünün artırılması için etkin bir ulusal yenilik stratejisinin belirlenmesine ve bu çerçevede şekillenecek bir eylem planının uygulanmasına gereksinim duyulmaktadır. Bu gereksinim 12 Eylül 2006 tarihinde, bilim teknoloji ve yenilik politikaları alanında ulusal düzeyde karar organı olan Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun (BTYK) 14. toplantısında ele alınmıştır. Toplantıda, "Ulusal Yenilik Strateji ve Eylem Planının Hazırlanması" kabul edilerek, anılan stratejinin TÜBİTAK koordinasyonunda ilgili paydaş kuruluşların katılımı ile oluşturulmasına ve gerekli destek mekanizmalarının geliştirilmesine karar verilmiştir. 2006/31 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile de bu karar tüm ilgili kamu kuruluşlarına duyurulmuştur. Başbakanlık Genelgesi’nde belirtilen karar çerçevesinde, sorumlu kuruluş olma sıfatıyla TÜBİTAK tarafından Teknoloji Platformlarının kurulması girişimini başlatmıştır. İlk aşamada Elektrik ve Elektronik, Tekstil, Denizcilik, Otomotiv, Metal sektörlerinde Teknoloji Platformu kurma çalışmaları başlatılmıştır. 7 Mart 2007 tarihinde gerçekleştirilen BTYK’nın 15. toplantısında ise Enerji, İlaç ve Tarım sektörleri için Teknoloji Platformu kuruluş çalışmalarının başlatılmasına karar verilmiş ve TÜBİTAK tarafından çalışmalar başlatılmıştır. Teknoloji Platformlarının amacı Ar-Ge ve yenilik desteklerinin anılan sektörlerde rekabet gücünü artırmaya yönelik kullanılması sürecini desteklemek ve bu amaçla paydaşlar arasında iletişim ve koordinasyon ortamı sağlamaktır. Dolayısıyla, bu platformların işlevi sektörün güncel sorunlarını ve vizyonunu belirleyerek, stratejik araştırma gündeminin saptanması ve somut uygulama önerileri, ihtiyaç duyulan proje konularının ortaya konulması olacaktır. Elektrik Elektronik Teknoloji Platformu (EETP) TÜBİTAK İŞBAP (Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Ağları ve Platformları Kurma Girişimi Projeleri Destekleme Programı) desteğinden yararlanmak üzere başvuruda bulunmuştur ve başvurusu değerlendirme aşamasındadır. Otomotiv Teknoloji Platformunun ise yapmış olduğu TÜBİTAK-İŞBAP başvurusu neticesinde desteklenmesine karar verilmiştir. Diğer platformlar kuruluş aşamasını tamamlama çalışmalarına devam etmektedirler. 12 Mart 2008 Tarihinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Araştırma ve Geliştirme (ArGe) Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki 5746 sayılı Kanun’un 3. Maddesi’nin 6. Fıkrası şu şekildedir: • ‘’Rekabet öncesi işbirliği projelerinde işbirliğini oluşturan kuruluşların bu işbirliğine yaptıkları katkılar, işbirliği protokolünde belirlenen kuruluşlardan biri adına açılacak özel bir hesapta izlenir. Özel hesaba aktarılan bu tutarlar, harcamanın yapıldığı dönemde katkı sağlayan kuruluşların ArGe harcaması olarak kabul edilir ve proje dışında başka bir amaç için kullanılamaz. Proje hesabında toplanan tutarlar, proje özel hesabı açan kuruluşun kazancının tespitinde gelir olarak dikkate alınmaz’’. Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki 5746 sayılı Kanun, teknoloji platformlarının oluşturulmasında önemli kolaylıklar sağlamıştır. Bu kanunla, teknoloji platformları oluşturma girişimlerinin sektörler arasında giderek yaygınlaşması ve sayılarının artması beklenmektedir. Konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgiye http://platform.tubitak.gov.tr adresinden erişilebilmektedir. 49 6. Araştırma Ortamının ve Altyapısının Geliştirilmesi 6.1. Akademik Ar-Ge Destekleri Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB); ülkemizdeki araştırma altyapısının geliştirilmesi, akademik araştırma faaliyetlerinin desteklenmesi ve uygun araştırma ortamının sağlanabilmesi için üniversitelere, özel ve kamu Ar-Ge kuruluşlarına verilmekte olan TÜBİTAK desteklerini yürütmektedir. Bu kapsamda verilmekte olan TÜBİTAK desteklerinin (kamu projeleri hariç) araştırma gruplarına göre dağılımı Tablo 22’de yer almaktadır. Tablo 23’te, geçmiş yıllarda gerçekleşen harcamalar ve Tablo 24’te 2008 yılında önerilen ve destek kararı verilen projelerin (kamu projeleri hariç) üniversitelere göre dağılımı verilmektedir. Tablo 22. 2008 Yılında Araştırma Gruplarına Göre Proje Sayılarının ve Destek Miktarlarının Dağılımı* ARDEB Araştırma Grupları 2008’de Önerilen Proje Sayısı 2008’de Destek Kararı Verilen Proje Sayısı Destek Bütçesi (x1000 YTL) 31 Ekim 2008 İtibariyle Yürürlükteki Proje Sayısı Yürürlükteki Proje Bütçesi (x1000 YTL) 31 Ekim 2008 İtibariyle Harcama (x1000 YTL) 367 84 13.249 315 46.614 12.240 277 78 9.084 263 41.595 10.903 687 150 18.453 621 94.466 20.031 515 114 15.908 334 51.367 14.772 710 136 15.204 356 44.618 11.456 1075 226 26.156 762 102.703 27.461 960 158 14.794 552 69.541 20.263 4591 946 112.848 3203 450.904 117.126 Çevre, Atmosfer, Yer ve Deniz Bilimleri (ÇAYDAG) Elektrik, Elektronik ve Enformatik (EEEAG) Mühendislik (MAG) Sağlık Bilimleri (SBAG) Sosyal ve Beşeri Bilimler (SOBAG) Temel Bilimler (TBAG) Tarım, Ormancılık ve Veterinerlik (TOVAG) TOPLAM *31 Ekim 2008 tarihi itibarıyla güncellenmiştir. Tablo 23. Bütçe Ödeneği ve Yıl Sonu İtibarıyla Gerçekleşmeler (2008 Sabit Fiyatlarıyla) Bütçe Yılı Ödeneği (x1000 YTL) 2004 2005 2006 2007 2008* (Ocak-Ekim) Harcama (x1000 YTL) Gerçekleşme Oranı ARDEB 22.485 13.462 % 60 TOPLAM 22.485 13.462 % 60 KAMAG 61.168 12.153 % 20 SAVTAG 61.168 0 %0 ARDEB 110.102 52.780 % 48 TOPLAM 232.438 64.933 % 28 KAMAG 56.919 56.366 % 99 SAVTAG 68.303 52.416 % 77 91.071 157.119 % 173 TOPLAM 216.294 265.901 % 123 KAMAG 52.525 88.223 % 168 SAVTAG 68.283 81.620 % 120 ARDEB 89.293 134.418 % 151 TOPLAM 210.100 304.261 % 145 KAMAG 65.000 61.079 % 94 SAVTAG 80.000 70.945 % 89 ARDEB 105.000 117.126 % 112 TOPLAM 250000 249150 % 99 ARDEB *31 Ekim 2008 tarihi itibarıyla güncellenmiştir. KAMAG: Kamu Araştırmaları Grubu SAVTAG: Savunma ve Güvenlik Teknolojileri Araştırma Grubu 50 Tablo 24. 2008 Yılında Önerilen ve Destek Kararı Verilen Projelerin Üniversitelere Göre Dağılımı* (Kamu Projeleri Hariç) Önerilen Proje Sayısı Destek Kararı Verilen Proje Sayısı Ege Ü. 232 65 7.846.449 Ankara Ü. 254 62 7.099.265 İstanbul Teknik Ü. 143 41 6.820.396 Hacettepe Ü. 177 52 6.624.605 Orta Doğu Teknik Ü. 209 51 5.731.218 Boğaziçi Ü. 70 26 4.523.623 Bilkent Ü. 57 24 4.304.597 Atatürk Ü. 128 24 3.237.663 İstanbul Ü. 125 25 3.059.206 Gazi Ü. 142 24 2.859.254 Pamukkale Ü. 71 21 2.727.325 Dokuz Eylül Ü. 117 23 2.725.214 Marmara Ü. 78 15 2.311.125 Sabancı Ü. 46 18 2.265.542 Akdeniz Ü. 63 16 2.065.409 S. Demirel Ü. 133 25 1.897.447 Uludağ Ü. 65 16 1.838.506 Gebze Yük. Tekn. Ens. 48 14 1.828.206 Karadeniz Teknik Ü. 90 17 1.827.457 Yıldız Teknik Ü. 61 10 1.749.977 Anadolu Ü. 63 17 1.654.969 Kocaeli Ü. 83 14 1.650.814 İzmir Yük. Tekn. Ens. 63 12 1.528.156 Cumhuriyet Ü. 22 8 1.516.793 Çukurova Ü. 99 18 1.456.536 Mustafa Kemal Ü. 62 20 1.448.530 Muğla Ü. 53 9 1.444.514 Sakarya Ü. 49 8 1.372.049 Selçuk Ü. 139 21 1.349.228 Fırat Ü. 82 16 1.281.904 Koç Ü. 28 9 1.249.968 Ç. Onsekiz Mart Ü. 91 17 1.137.746 Yeditepe Ü. 47 6 1.070.822 Harran Ü. 44 8 1.036.720 Ondokuz Mayıs Ü. 52 11 1.034.289 Kırıkkale Ü. 29 8 994.476 Erciyes Ü. 57 8 974.751 A.İzzet Baysal Ü. 42 6 943.880 Başkent Ü. 23 7 872.755 Celal Bayar Ü. 31 6 820.988 Niğde Ü. 28 5 783.580 Gata 13 5 781.825 Balıkesir Ü. 48 8 776.741 K.Maraş S. İmam Ü. 56 9 769.995 Adnan Menderes Ü. 48 8 721.855 Fatih Ü. 32 4 713.700 Yüzüncü Yıl Ü. 52 8 710.625 Gaziantep Ü. 28 7 691.944 Mersin Ü. 39 8 613.411 TOBB Eko. ve Tekn. Ü. 28 6 559.676 Gaziosmanpaşa Ü. 36 5 475.250 Afyon Kocatepe Ü. 61 3 445.137 Üniversite 51 Destek Kararı Verilen Projelerin Destek Bütçesi (YTL) Tablo 24. 2008 Yılında Önerilen ve Destek Kararı Verilen Projelerin Üniversitelere Göre Dağılımı* (Devamı) Önerilen Proje Sayısı Destek Kararı Verilen Proje Sayısı Osmangazi Ü. 39 4 422.326 Dicle Ü. 39 3 380.403 İstanbul Bilgi Ü. 4 2 369.450 Maltepe Ü. 9 1 365.102 Artvin Çoruh Ü. 3 2 353.035 Dumlupınar Ü. 26 2 309.587 Kadir Has Ü. 2 1 280.289 İnönü Ü. 26 3 263.055 Z. Karaelmas Ü. 25 5 252.489 Haliç Ü. 2 1 169.250 Trakya Ü. 14 1 165.254 Uşak Ü. 6 1 148.455 Bilecik Ü. 4 1 140.156 Rize Ü. 12 5 119.514 Kastamonu Ü. 4 2 109.769 Işık Ü. 3 1 88.666 Kafkas Ü. 28 4 87.000 Galatasaray Ü. 4 1 83.700 Hitit Ü. 8 1 81.386 Düzce Ü. 14 1 81.300 Namık Kemal Ü. 31 4 78.000 Bozok Ü. 16 2 74.200 İzmir Ekonomi Ü. 5 1 57.454 İstanbul Kültür Ü. 6 2 48.100 Sinop Ü. 6 2 39.640 Ahi Evran Ü. 8 1 25.000 İstanbul Ticaret Ü. 0 1 21.850 Aksaray Ü. 15 1 13.900 Adıyaman Ü. 3 0 0 Amasya Ü. 2 0 0 Atılım Ü. 10 0 0 Bahçeşehir Ü. 8 0 0 Beykent Ü. 4 0 0 Çankaya Ü. 4 0 0 Doğuş Ü. 8 0 0 Erzincan Ü. 3 0 0 Giresun Ü. 8 0 0 Gümüşhane Ü. 2 0 0 İstanbul Bilim Ü. 1 0 0 Karabük Ü. 15 0 0 Kilis 7 Aralık Ü. 9 0 0 M.Sinan Güz. San. Ü. 7 0 0 M. Akif Ersoy Ü. 7 0 0 Nevşehir Ü. 3 0 0 Okan Ü. 1 0 0 Ordu Ü. 6 0 0 Özyeğin Ü. 1 0 0 Siirt Ü. 2 0 0 Yaşar Ü. 1 0 4.401 930 Üniversite ÜNİVERSİTELER TOPLAMI Diğer Kuruluşlar GENEL TOPLAM Destek Kararı Verilen Projelerin Destek Bütçesi (YTL) 0 110.854.441 190 16 1.993.785 4.591 946 112.848.226 *31 Ekim 2008 tarihi itibarıyla güncellenmiştir. 52 Şekil 23’te 2000-2008 yılları arasında ARDEB’e yapılan başvurular ve desteklenen proje sayıları yer almaktadır. Buna göre ARDEB’e yapılan proje başvurusu (kamu projeleri hariç) 2000 yılında 946 iken, 2007 yılı sonu itibariyle 5 kat artarak 4.764’e ulaşmıştır. 2008 yılı Ekim ayı sonu itibarıyla ise 4.591 adet proje başvurusu olmuştur. Desteklenen proje sayılarına bakıldığında ise 2000 yılında 335 proje desteklenirken, 2007 yılında bu sayı yaklaşık 4 kat artarak 1.267 olmuştur. 2008 yılında Ekim ayı sonu itibarıyla ise 946’dır. *2008 yılına ait veriler 31 Ekim 2008 tarihi itibariyle verilmiştir Şekil 23. 2000-2208 Yılları Arasında ARDEB’e Önerilen ve Desteklenen Projelerin Dağılımı (Kamu Projeleri Hariç) ARDEB destek programlarına yapılan proje başvuruları 2007 yılından itibaren On-Line (çevrim içi) Başvuru Sistemi ile alınmaya başlanmıştır. Bu uygulamayla başvuruların değerlendirme süreci kısaldığı gibi, insan gücü ve maddi kaynakların kullanılmasında da önemli ölçüde tasarruf sağlanmıştır. On-Line Başvuru Sistemi ile 2007 yılında Araştırma (1001) ve Hızlı Destek (1002), 2008 yılında ise Kariyer Programı (3501) proje başvuruları kabul edilmeye başlanmıştır. Tablo 25. 2008 Yılında En Fazla Proje Başvurusu Yapan İlk 10 Üniversite Sıralaması (Kamu Projeleri Hariç) ÜNİVERSİTELER 2008* 2000-2008* Yılları Arası Genel Toplam Ö D DB Y Ö D DB Ankara Ü. 254 62 7,1 172 1.537 504 34,2 Ege Ü. 232 65 7,8 181 1.283 435 33,8 Orta Doğu Tekn. Ü. 209 51 5,7 238 1.330 610 71,0 Hacettepe Ü. 177 52 6,6 171 1.267 493 34,1 İstanbul Teknik Ü. 143 41 6,8 159 896 346 36,2 Gazi Ü. 142 24 2,9 75 752 185 13,0 Selçuk Ü. 139 21 1,3 66 506 115 11,2 S. Demirel Ü. 133 25 1,9 74 716 171 11,4 Atatürk Ü. 128 24 3,2 80 602 146 17,0 İstanbul Ü. 125 25 3,1 79 553 157 13,5 *31 Ekim 2008 tarihi itibarıyla güncellenmiştir. Ö : Önerilen Proje Sayısı, D : Destek Kararı Verilen Proje Sayısı, DB : Toplam Destek Bütçesi (2008 sabit fiyatlarıyla milyon YTL). Y : 31.10.2008 tarihi itibariyle yürürlükte olan proje sayısı Tablo 25’teki sıralamaya göre 2008 yılında Ekim ayı sonu itibarıyla önerilen proje sayılarına göre ilk üç sırada Ankara Üniversitesi, Ege Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi yer almaktadır. İlk on sırayı alan üniversitelerden gelen başvuru sayısının üniversitelerden gelen toplam başvuru sayısı içindeki payı % 38,2’dir. Tablo 26’da yer alan desteklenen proje sayısına bakıldığında ise, 2008 yılında Ekim ayı sonu itibarıyla ilk üç sırada Ege Üniversitesi, Ankara Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi yer almaktadır. Bu üç üniversitenin desteklenen proje sayısının, tüm üniversitelerin desteklenen toplam proje sayısına oranı % 19,2’dir. 2000-2008 yılları arasında toplam desteklenen proje sayılarına bakıldığında ise Orta Doğu Teknik Üniversitesi ilk sırayı almaktadır. Bu üniversitenin toplam desteklenen proje sayısı içindeki payı % 8,8, ikinci sırada yer alan Ankara Üniversitesinin % 7,3 ve üçüncü sırada yer alan Hacettepe Üniversitesinin payı ise % 7,1 dir. 53 Tablo 26. 2008 Yılında En Fazla Desteklenen 10 Üniversite Sıralaması (Kamu projeleri hariç) ÜNİVERSİTELER 2008 (*) 2000-2008* Yılları Arası Genel Toplam Ö D DB Y Ö D DB Ege Ü. 232 65 7,8 181 1.283 435 33,8 Ankara Ü. 254 62 7,1 172 1.537 504 34,2 Hacettepe Ü. 177 52 6,6 171 1.267 493 34,1 Orta Doğu Tekn. Ü. 209 51 5,7 238 1.330 610 71,0 İstanbul Teknik Ü. 143 41 6,8 159 896 346 36,2 Boğaziçi Ü. 70 26 4,5 90 356 180 22,2 İstanbul Ü. 125 25 3,1 79 553 157 13,5 S. Demirel Ü. 133 25 1,9 74 716 171 11,4 Bilkent Ü. 57 24 4,3 92 336 182 24,0 Atatürk Ü. 128 24 3,2 80 602 146 17,0 *31 Ekim 2008 tarihi itibarıyla güncellenmiştir Ö : Önerilen Proje Sayısı, D : Destek Kararı Verilen Proje Sayısı, DB : Toplam Destek Bütçesi (2008 sabit fiyatlarıyla milyon YTL). Y : 31.10.2008 tarihi itibariyle yürürlükte olan proje sayısı 2007 Yılında Başlatılan Yeni Destek Programlarıyla İlgili Gelişmeler 2007 yılında aşağıdaki üç yeni destek programı yürürlüğe girmiştir. Evrensel Araştırmacı Programı (EVRENA-1010): Bilim insanlarının ülkemizde yürüttüğü çalışmalara yurt dışından meslektaşlarının katılmasına destek veren Konuk Bilim İnsanı Destekleme Programı'na (2221) ek olarak, araştırmacılarımızın TÜBİTAK destekleriyle yürüttüğü projelerin uluslararası boyutlarını zenginleştirmek amacıyla oluşturulmuş bir programdır. Bu program kapsamında 2007 yılında 7, 2008 yılında ise 31 Ekim itibarıyla 34 adet proje önerisi gelmiştir. Bu önerilerden 6 tanesi desteklenip 1.279.118 YTL toplam destek bütçesi ile yürürlüğe girmiş, 5 tanesinin de destek kararı çıkmış ama henüz yürürlüğe girmemiştir. 14 adet başvurunun ise değerlendirme süreci devam etmektedir. Uluslararası Bilimsel Araştırma Projelerine Katılma Programı (1011): Bilim insanlarımızın bilimsel çalışmaları için yurtdışında görevlendirilmesine destek sağlayan Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı (2219) ve ikili işbirliği anlaşmaları kapsamındaki karşılıklı ziyaret/değişim programlarına ek olarak, birçok ulusun araştırmacılarının ve kuruluşlarının ortaklığıyla yürütülen uluslararası projelere (üst/şemsiye proje), ülkemizde istihdam edilmekte olan araştırmacıların katılmak için gerek duydukları desteğin sağlanması amacıyla oluşturulmuş bir programdır. 2007 yılında bu programa 3, 2008 yılında ise 31 Ekim itibarıyla 4 adet başvuru yapılmıştır. Önerilen bu projelerden 1 tanesi 339.549 YTL ile desteklenmiştir. Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Ağları ve Platformları Kurma Girişimi Projeleri (İŞBAP – 1301): Ulusal ve uluslararası kurum, kuruluş, birim ve gruplar arasında temel bilimler, mühendislik, sağlık bilimleri, sosyal bilimler ve ilgili teknoloji dallarında, özellikle ülkemizin bilim ve teknoloji öngörüleri doğrultusunda gelişmesini sağlamak üzere, ilgili taraflar arasında işbirliği oluşturmak, artırmak ve bunların somut çıktılara yönelecek şekilde gelişmesini sağlamak üzere önerilecek işbirliği ağlarının ve platformların kurulmasını desteklemeye yönelik bir programdır. 2007 yılında yürürlüğe giren bu programa 31 Ekim 2008 itibariyle 22 adet proje başvurusu yapılmıştır. Bu başvurulardan 7 tanesi 3.263.090 YTL toplam destek bütçesi ile kabul edilmiş ve yürürlüğe girmiştir. Kabul edilen projelerin özet bilgileri Tablo 27’de verilmektedir. 54 Tablo 27. Yürürlüğe Giren İŞBAP Projeleri Proje Adı Yürütücü Kuruluş Proje Süresi (Ay) Destek Bütçesi (YTL) Matematik Araştırma İşbirliği Ağı: Analiz, Geometri ve Uygulamaları Boğaziçi Ü. 36 225.130 Adana Üniversite-Sanayi Ortak Araştırma Merkezi Projesi Çukurova Ü. 36 750.000 Bölgesel İnovasyon Merkezleri İşbirliği Ağı Girişim ve İş Dünyası Konferedasyonu İktisadi İşletmesi 36 242.850 ICHMT- Uluslararası Isı ve Kütle Transferi Merkezi Orta Doğu Teknik Ü. - ICHMT 36 837.240 Matematik İşbirliği Ağı: Cebir ve Uygulamaları Boğaziçi Ü. 36 234.370 ODAGEM 36 750.000 Ege Ü. 36 223.500 İleri İmalat Sistemleri ve Teknolojileri Ar-Ge İşbirliği Ağı ve Platformu Projesi Ulusal PV Teknoloji Platformunun Oluşturulması Ulusal Otomotiv Teknoloji Platformu* * İŞBAP başvurusu kabul edilmiş olup, sözleşme aşamasındadır. Tanıtım ve Bilgilendirme Etkinlikleri 2007 yılından itibaren tanıtım ve bilgilendirme stratejisinde değişiklik yapılarak, öncelikle az sayıda proje başvurusu gelen üniversitelere ve yeni kurulan üniversitelere ağırlık verilmiştir. Ayrıca bu toplantılarda tanıtımdan ziyade nitelikli proje önerisi hazırlanmasını sağlamaya yönelik bilgilendirmelere ağırlık verilmiştir. Bu kapsamda 2007 yılında Niğde, Osmangazi, Anadolu ve Gazi Üniversitelerinde tanıtım ve bilgilendirme toplantıları yapılmıştır. 2008 yılında da özellikle nitelikli proje başvurusunu sağlamaya yönelik bu tür tanıtım ve bilgilendirme toplantılarına devam edilmektedir. 2008 Ocak ayında Bozok, Adıyaman ve Harran Üniversitelerinde, Şubat 2008’de Mehmet Akif Ersoy ve Dumlupınar Üniversitelerinde, Mart 2008’de Dokuz Eylül ve Çukurova Üniversitelerinde, Mayıs 2008’de ise Yüzüncü Yıl Üniversitesinde bilgilendirme toplantıları yapılmıştır. Panel Sistemi ARDEB projeleri 2004 yılından itibaren Panel Sistemiyle değerlendirilmektedir. Bu panellerde çeşitli üniversitelerden panelistler görev almaktadır. Tablo 28’de 2004-2008 yılları arasında görev alan panelistlerin üniversitelere göre dağılımı yer almaktadır. 2004 yılında 71 panelde 423, 2005 yılında 276 panelde 1.615 panelist görev almıştır. Panel sayısı 2007 yılında 2005 yılına göre % 83 artarak 504 olmuştur. Panelist sayısı ise 2007 yılında yaklaşık olarak % 100 artışla 3.258 olmuştur. 2008 yılı ilk 10 aylık döneminde ise 488 panelde 2.917 panelist görev almıştır. 2008 yılının 3. dönemine ait önerilen projelerin panellerde değerlendirme işlemleri Kasım ayı içerisinde de devam edecektir. Panelistlerin bölgesel dağılımına bakıldığında, 2005 yılında Ankara, İstanbul ve İzmir’deki üniversitelerden görev alan panelistlerin sayısı 891’dir. Bu üç şehirden görev alan panelistlerin toplam panelist sayısı içindeki oranı yaklaşık % 57 olmuştur. 2008 yılı ilk on aylık dönemde bu üç şehirden toplam 1.442 adet panelist görev alırken, toplam panelist sayısı içindeki oranı yaklaşık % 51 dir. Son yıllarda üç büyük ilimizin dışındaki illerden görev alan panelistlerin oranı artmaktadır. 55 Tablo 28. 2004-2008* Yılları Arasında ARDEB Panellerinde Görev Alan Panelistlerin Üniversitelere Göre Dağılımı (Kamu Projeleri Hariç) Üniversite 2004 2005 2006 2007 2008* Toplam A.İzzet Baysal Ü. 1 9 15 26 23 74 Adnan Menderes Ü. 4 18 22 40 24 108 Afyon Kocatepe Ü. 2 9 6 18 14 49 Ahi Evran Ü. 0 0 0 2 3 5 Akdeniz Ü. 6 39 36 61 65 207 Aksaray Ü. 0 0 0 2 2 4 Amasya Ü. 0 0 0 1 1 2 Anadolu Ü. 6 27 40 59 52 184 Ankara Ü. 33 146 143 172 133 627 Artvin Çoruh Ü. 0 0 0 1 1 2 Atatürk Ü. 6 38 49 74 67 234 Atılım Ü. 1 2 2 2 8 15 Bahçeşehir Ü. 1 2 2 7 7 19 Balıkesir Ü. 2 6 6 14 13 41 Başkent Ü. 0 8 19 25 13 65 Beykent Ü. 0 0 1 1 3 5 Bilkent Ü. 14 57 61 78 78 288 Boğaziçi Ü. 6 36 51 80 77 250 Bozok Ü. 0 0 0 0 9 9 Celal Bayar Ü. 0 12 12 24 11 59 Cumhuriyet Ü. 2 12 16 31 24 85 Ç. Onsekiz Mart Ü. 4 23 27 38 38 130 Çankaya Ü. 1 0 3 8 2 14 Çukurova Ü. 14 64 73 105 96 352 D.Akdeniz Ü. 0 2 2 1 0 5 Dicle Ü. 3 10 10 21 19 63 Doğuş Ü. 0 0 2 4 5 11 Dokuz Eylül Ü. 12 42 37 90 70 251 Dumlupınar Ü. 0 1 5 5 7 18 Düzce Ü. 0 0 1 6 2 9 Ege Ü. 24 82 88 158 110 462 Erciyes Ü. 8 26 32 61 48 175 Erzincan Ü. 0 0 0 0 1 1 Fatih Ü. 1 3 3 8 6 21 Fırat Ü. 4 27 33 61 55 180 Galatasaray Ü. 2 1 1 3 5 12 Gata 4 5 5 17 8 39 Gazi Ü. 13 56 59 103 103 334 Gaziantep Ü. 0 8 16 35 17 76 Gaziosmanpaşa Ü. 0 17 21 25 32 95 Gebze Yük. Tekn. Ens. 5 13 20 25 35 98 Hacettepe Ü. 41 92 119 169 130 551 Harran Ü. 0 12 18 34 28 92 Hitit Ü. 0 0 0 0 2 2 Işık Ü. 2 1 9 12 10 34 İnönü Ü. 3 8 15 20 37 83 İstanbul Aydın Ü. 0 0 0 0 1 1 İstanbul Bilgi Ü. 0 0 4 4 3 11 İstanbul Kültür Ü. 0 1 0 2 1 4 İstanbul Teknik Ü. 18 62 80 139 132 431 İstanbul Ticaret Ü. 0 2 2 1 1 6 İstanbul Ü. 26 70 65 120 109 390 56 Tablo 28. 2004-2008* Yılları Arasında ARDEB Panellerinde Görev Alan Panelistlerin Üniversitelere Göre Dağılımı (Kamu Projeleri Hariç) (Devamı) Üniversite 2004 2005 2006 2007 2008* Toplam İzmir Ekonomi Ü. 0 1 1 1 2 5 İzmir Yük. Tekn. Ens. 2 8 18 29 23 80 K.Maraş S. İmam Ü. 1 16 16 30 26 89 Kadir Has Ü. 1 1 0 2 2 6 Kafkas Ü. 1 15 11 22 13 62 Karadeniz Teknik Ü. 5 23 32 72 65 197 Kastamonu Ü. 0 0 1 0 2 3 Kırıkkale Ü. 1 7 10 20 17 55 Kocaeli Ü. 5 6 15 27 26 79 Koç Ü. 8 11 20 36 38 113 Lefke Ü. 0 0 0 0 1 1 M. Akif Ersoy Ü. 0 0 0 3 4 7 M.Sinan Güz. San. Ü. 0 1 2 3 4 10 Maltepe Ü. 0 0 1 3 2 6 Marmara Ü. 16 38 33 63 43 193 Mersin Ü. 0 3 18 26 27 74 Muğla Ü. 1 4 6 21 16 48 Mustafa Kemal Ü. 1 15 27 43 34 120 Namık Kemal Ü. 0 0 6 13 15 34 Nevşehir Ü. 0 0 0 1 0 1 Niğde Ü. 0 4 5 13 20 42 Okan Ü. 0 0 0 3 1 4 Ondokuz Mayıs Ü. 2 31 33 54 57 177 Ordu Ü. 0 0 0 5 3 8 Orta Doğu Tekn. Ü. 55 116 147 210 185 713 Osmangazi Ü. 3 12 21 36 34 106 Pamukkale Ü. 2 12 19 36 36 105 S. Demirel Ü. 3 16 23 43 45 130 Sabancı Ü. 7 16 32 48 46 149 Sakarya Ü. 0 5 8 33 13 59 Selçuk Ü. 9 38 43 64 71 225 Sinop Ü. 0 0 0 0 1 1 TOBB Eko. Ve Tekn. Ü. 2 2 5 10 13 32 Trakya Ü. 3 18 8 26 11 66 Ufuk Ü. 0 0 2 1 2 5 Uludağ Ü. 13 52 51 94 84 294 Yaşar Ü. 0 0 1 4 1 6 Yeditepe Ü. 0 3 10 29 25 67 Yıldız Teknik Ü. 6 26 24 31 40 127 Yüzüncü Yıl Ü. 1 13 17 26 27 84 Z. Karaelmas Ü. 0 3 10 22 27 62 417 1.565 1.907 3.196 2.843 9.928 Üniversiteler Toplamı Diğer Kuruluşlar 6 50 42 62 74 234 Genel Toplam 423 1.615 1.949 3.258 2.917 10.162 *31 Ekim 2008 tarihi itibarıyla güncellenmiştir. 57 Araştırmacı/Bursiyer Bilgileri Tablo 29. 2000-2008 Yılları Arasında Devam Eden ARDEB Projelerinde Kamu Projeleri Hariç Görev Alan Araştırmacı ve Bursiyerlerin Araştırma Gruplarına Göre Dağılımı Araştırmacılar Araştırma Grupları 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008(*) Çevre, Atmosfer, Yer ve Deniz Bilimleri ÇAYDAG) 318 629 826 867 1111 1350 1437 1427 1183 Elektrik, Elektronik ve Enformatik (EEEAG) 43 46 53 36 35 94 185 276 288 Mühendislik (MAG) 123 169 180 204 234 723 1427 1721 1453 Sağlık Bilimleri (SBAG) 540 455 565 476 499 1019 1438 1541 1337 Sosyal ve Beşeri Bilimler (SOBAG) 11 29 41 57 65 185 560 896 813 Temel Bilimler (TBAG) 536 714 977 1226 1463 1840 2294 2280 1860 Tarım, Ormancılık ve Veterinerlik (TOVAG) 692 708 556 340 397 990 1919 2279 2063 Kamu Araştırmaları (KAMAG) 0 0 0 0 0 182 1126 1476 1624 Savunma ve Güvenlik Teknolojileri (SAVTAG) 0 0 0 0 0 0 375 723 783 2.263 2.750 3.198 3.206 3.804 6.383 10.761 12.619 11.404 TOPLAM Bursiyerler Araştırma Grupları 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008(*) Çevre, Atmosfer, Yer ve Deniz Bilimleri (ÇAYDAG) 0 0 0 0 20 80 165 284 302 Elektrik, Elektronik ve Enformatik (EEEAG) 0 0 0 0 0 23 131 334 429 Mühendislik (MAG) 0 0 0 0 0 52 231 506 656 Sağlık Bilimleri (SBAG) 0 0 0 0 0 42 81 168 209 Sosyal ve Beşeri Bilimler (SOBAG) 0 0 0 0 0 1 17 130 221 Temel Bilimler (TBAG) 0 0 0 0 42 159 504 905 1081 Tarım, Ormancılık ve Veterinerlik (TOVAG) 0 0 0 0 8 72 209 370 485 Kamu Araştırmaları (KAMAG) 0 0 0 0 0 6 59 86 125 Savunma ve Güvenlik Teknolojileri (SAVTAG) 0 0 0 0 0 0 10 27 36 TOPLAM 0 0 0 0 70 435 1.407 2.810 3.544 (*) Veriler 26.11.2008 tarihi itibarıyla verilmiştir. 58 BİDEB tarafından sağlanan burslar dışında Araştırma Destek Programlarında da proje konularında eğitimlerini sürdürmekte olan yüksek lisans ve doktora öğrencileri bursiyer sıfatıyla yer almaktadır. Böylelikle öğrencilerimiz, üniversitede edindikleri teorik bilgilerin yanı sıra fiilen uygulamanın içerisinde de bulunarak geleceğin bilim insanları olarak yetişmektedirler. Tablo 28’de ARDEB projelerinde görev alan araştırmacı ve bursiyerlerin araştırma gruplarına göre dağılımı yer almaktadır. Tablodan görüleceği üzere, 2000 yılında 2263 araştırmacı görev alırken bu sayı 2007 yılında, 12619 araştırmacı ve 2810 bursiyer olmak üzere 15429’a yükselmiştir. 2008 yılı ilk onbir aylık döneminde devam eden projelerde ise 11404 araştırmacı ve 3544 bursiyer olmak üzere toplam 14948 araştırmacı ve bursiyer görev almıştır. 6.2. TÜBİTAK Sosyal ve Beşeri Bilimler Alanındaki Araştırma Destekleri 10 Mart 2005 tarihli BTYK’nın 11. toplantısında Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Destekleme Kurulu yerine TÜBİTAK bünyesinde “Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Grubu” (SOBAG) kurulmasına karar verilmiş, TÜBİTAK Bilim Kurulu kararı ile sosyal bilimlerin temel alanları, temel bilimler kapsamına alınmıştır. Böylece, diğer dallarda verilen burs ve destekler sosyal ve beşeri bilimlerde de verilmeye başlanmıştır. SOBAG’a yapılan proje başvuruları ve alınan destekler her geçen gün artarak devam etmektedir. Tablo 30’da yıllar itibariyle SOBAG’a önerilen ve desteklenen proje sayıları destek bütçeleri ile birlikte verilmektedir. Tablo 30. 2000-2008* Yılları Arasında SOBAG’a Önerilen ve Desteklenen Projeler Destek Kararı Verilen Proje Sayısı O Yıl Destek Kararı Verilen Projelerin Toplam Bütçesi (YTL) 13 6 82.250 6 68 13 70.800 19 2002 36 15 173.710 30 2003 40 13 200.408 28 2004 83 11 480.990 29 2005 374 110 8.607.313 129 2006 483 157 12.183.493 267 2007 645 181 20.098.899 364 2008* 710 136 15.203.894 356 TOPLAM 2452 642 57.101.757 Yıllar Önerilen Proje Sayısı 2000 2001 Yıl Sonu İtibarıyla Yürürlükteki Proje Sayısı *31 Ekim 2008 tarihi itibarıyla güncellenmiştir. Proje sayılarının artmasında, Sosyal ve Beşeri Bilimler alanında da araştırma projelerinin TÜBİTAK tarafından desteklendiği bilgisinin üniversite ziyaretleri ve TÜBİTAK Araştırmacı Bilgi Sistemi (ARBİS) duyurularıyla daha geniş kitlelere ulaştırılması önemli rol oynamıştır. Uluslararası Projeler 2007 yılında TÜBİTAK SOBAG’ın öncülüğü ile URBAN ERA-NET ağına katılma sürecini tamamlamıştır. URBAN ERA-NET projesinin temel hedefi, ulusal veya bölgesel düzeyde yapılan kentsel araştırma faaliyetlerinin koordinasyonunu sağlamaktır. URBAN ERA-NET projesi 14 Avrupa Birliği üye ülkesi ile birlikte oluşturulan bir konsorsiyum tarafından yürütülmektedir. Bu konsorsiyuma 2008 yılında 25 adet proje önerisi sunulmuş, konsorsiyum ise 12 adet projenin desteklenmesine karar vermiştir. Türkiye’nin ortağı olduğu 4 adet proje TÜBİTAK tarafından desteklenecektir. 2008 yılında ESF bünyesinde, SOBAG’da 3 adet COST, 3 adet ESF, 2 adet ECRP, 8 adet ikili anlaşmalar çerçevesinde olmak üzere toplam 16 uluslararası proje yürütülmektedir. Ayrıca aynı yıl içinde sosyal ve beşeri bilimler alanında 17 adet uluslararası başvuru yapılmış, bu projelerden halihazırda ikisi yürürlükte olup diğerlerinin değerlendirilmesi devam etmektedir. 59 Bilim İnsanı Destekleme Başkanlığı (BİDEB) Tarafından Sağlanan Destekler Sosyal ve Beşeri bilimlerde verilen BİDEB destekleri Tablo 31’de verilmektedir. Tablo 31. BİDEB Tarafından Sosyal ve Beşeri Bilim İnsanlarına Sağlanan Destekler 2005 Destek 2006 Destek 2007 Destek 2205 Yurt İçi Lisans Burs Programı 249 458 368 2210 Yurt İçi Yüksek Lisans Burs Programı 15 488 311 2211 Yurt İçi Doktora Burs Programı 18 157 166 2213 Yurt Dışı Doktora Burs Programı 2 13 6 2214 Yurt Dışı Araştırma Burs Programı 14 19 54 - 10 15 Destek Türü 2215 Yabancı Uyruklular İçin Doktora Burs Programı 2216 Yabancı Uyruklular İçin Araştırma Burs Programı - 4 3 2219 Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı 36 27 45 2224 Yurt Dışı Bilimsel Etkinliklere Katılma Desteği Programı 45 168 255 Ayrıca BİDEB’in ilk kez bu yıl Ortaöğretim Öğrencileri Arası Araştırma Projeleri Yarışması’na Sosyal ve Beşeri Bilimler alt bilim dallarından Sosyoloji alanı dahil edilmiş ve bu alanda Türkiye’nin çeşitli bölgelerinden toplam 241 proje yarışmaya katılmıştır. 2009 yılından itibaren Tarih alanı da Proje Yarışması alanlarına eklenmiştir. 6.3. TÜBİTAK Elektronik Kaynaklar Ulusal Akademik Lisansı Projesi TÜBİTAK Elektronik Kaynaklar Ulusal Akademik Lisansı (EKUAL) Projesi, ülkemiz araştırma kurumlarının akademik içerikli elektronik bilgi kaynaklarına etkin ve yaygın erişimlerini sağlamak amacıyla, dünyanın önde gelen yayınevleri ve veri tabanı üreticileri ile yapılan ulusal lisans anlaşmaları ve çalışmalarını kapsamaktadır. TÜBİTAK EKUAL Projesi ile: • • • • • • Bütçe kaynakları eşit olmayan araştırma kurumları arasında bilimsel bilgiye erişimde fırsat eşitliği yaratılması, Veri tabanlarının yerinde kullanımı ile araştırmacılara zaman tasarrufu sağlanması, Ülke çapında araştırma faaliyetlerinin etkinliğinin artırılması, Ülke kaynaklarının kullanımında tasarruf sağlanması, Ülkemiz ulusal ve uluslararası bilimsel yayın üretiminin artırılması Ülkemizin bilimsel çalışmalarda rekabet gücünün artırılması hedeflenmektedir. Proje, 19 Kasım 2005 tarih ve 136 sayılı TÜBİTAK Bilim Kurulu kararı ile TARAL kapsamında desteklenmesi kararı ile hayata geçirilmiş, 11.Şubat.2006 tarih ve 139 sayılı TÜBİTAK Bilim Kurulu kararı ile T.C. Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleri kapsama dahil edilmiştir. Tablo 32’de Üniversiteler ve Tablo 33’te Eğitim ve Araştırma Hastanelerinin listesi yer almaktadır. Bu kapsamda 2008 yılı Kasım ayı itibariyle 135 üniversite, 5 askeri kurum, Polis Akademisi ve TÜBİTAK Enstitülerini içerecek şekilde aşağıda yer alan veri tabanlarına ait lisanslar imzalanmış ve lisans toplamı 19.774.894 ABD Dolarıdır. 12345678910- Engineering Village-2 Veri Tabanı (Bibliyografik) Thomson Web of Science Veri Tabanı (Bibliyografik) IEEE Explore Veri Tabanı (Tam Metin) CAB Veri Tabanı (Bibliyografik) British Medical Journal / Clinical Evidence (Tam Metin-Kanıta Dayalı Tıp) ScienceDirect Veri Tabanı (Tam Metin) OVID LWW Veri Tabanı (Tam Metin) Taylor & Francis Veri Tabanı (Tam Metin) EbscoHost Veri Tabanı (Tam Metin) Journal Citation Reports (Bibliyografik) 60 2008 yılı Kasım ayı itibariyle, Sağlık Bakanlığı’nın istekleri doğrultusunda ise aşağıdaki lisanslar imzalanmıştır ve lisans toplamı 3.050.155 ABD Dolarıdır. 12345678910- ScienceDirect Health Sciences Veri Tabanı (Tam Metin) OVID LWW Veri Tabanı (Tam Metin) Springer Link Veri Tabanı (Tam Metin) Thomson Web of Science Veri Tabanı (Bibliyografik) Xpharm Veri Tabanı (Tam Metin) Wiley Cochrane Veri Tabanı (Kanıta Dayalı Tıp) Wiley Interscience Veri Tabanı (Tam Metin) Blackwell Synergy Veri Tabanı (Tam Metin) EbscoHost Veri Tabanı (Tam Metin) Embase Veri Tabanı (Bibliyografik) Toplam EKUAL veri tabanları toplam giderleri Şekil 24’te, EKUAL veri tabanları sayısı ise Şekil 25’te sunulmaktadır. Şekil 25’e göre EKUAL veri tabanları sayısı 2006’da 5 iken 2008’de 20’ye ulaşmıştır. EKUAL veri tabanları ile 14.320 elektronik dergiye, 725.000 konferans bildirisine, 1.800 standarda erişim sağlanmıştır. TÜBİTAK EKUAL projesi kapsamında, bibliyografik (indeks ve öz) veri tabanları (toplam 68.636.000 kayıtlı bilgi) ve tam metin veri tabanları (yaklaşık 45.000 dergi), 8.750.000 kişi tarafından kullanılmaktadır (Şekil 26). 2006-2008 yıllarında tam metin veri tabanları tam metin (download) kullanımı 22.100.000 (Şekil 27), bibliyografik veri tabanları tarama (search) kullanımı 8.500.000 olmak üzere toplam kullanım yaklaşık 30.600.000’dır. Ulusal Lisans kapsamında ülkemizdeki tüm üniversitelere ilaveten: • • • • • • • Gülhane Askeri Tıp Akademisi Deniz Harp Okulu Komutanlığı Hava Harp Okulu Komutanlığı Kara Harp Okulu Komutanlığı Harp Akademileri Komutanlığı Polis Akademisi KKTC’de bulunan bütün üniversiteler yer almaktadır. Şekil 24. TÜBİTAK EKUAL Veri Tabanları Toplam Gideri Şekil 25. TÜBİTAK EKUAL Veri Tabanları Sayısı Şekil 26. TÜBİTAK EKUAL Veri Tabanları Kaynak Saysı Şekil 27. TÜBİTAK EKUAL Veri Tabanları Kullanımı 61 Bu proje ile araştırmacıların her kullanımı için 2008 yılında 2,58 dolar harcanarak doğrudan yayın teşviği sağlanmıştır (Şekil 28). Araştırmacıların gereksinim duyduğu makaleyi yurt dışından sağlarken her makale için ödenmesi gereken ortalama $15’lık maliyet gözönüne alındığında, ülke genelinde sağlanan tasarruf daha iyi anlaşılmaktadır. EKUAL projesi olmasa idi, 2008 yılında indirilen 13.8 milyon makale için, 207 milyon $ yurt dışına ödenecekti. Oysa, 2008’de makale indirimi ve bibliyografik taramalar dahil, 16.8 milyon kullanım için EKUAL projesi kapsamında bu rakamın onda biri civarında bir miktar ödenmiştir. 2007 ve 2008 yıllarında yeni açılan üniversiteler de (53 üniversite) TÜBİTAK EKUAL kapsamına alınmıştır. Bu üniversitelerin de, eski üniversiteler oranında yüksek kullanıma erişmeleri halinde bu maliyetler daha da düşecektir. * Yurtdışından doğrudan makale temini 13-35 ABD Doları arasında değişmektedir. Şekil 28. TÜBİTAK EKUAL Kullanıcı Birim Maliyeti ve Toplam Kullanıcı Sayısı Şekil 29. TÜBİTAK EKUAL Veri Tabanları Karşılaştırmalı Birim Maliyeti 62 Tablo 32. Ulusal Lisans Kapsamına Giren Üniversiteler Abant İzzet Baysal Üniv. Eskişehir Osmangazi Üniv. Koç Üniv. Acıbadem Üniv. Fatih Üniv. Lefke Avrupa Üniv. Adıyaman Üniv. Fırat Üniv. Maltepe Üniv. Adnan Menderes Üniv. Galatasaray Üniv. Mardin Artuklu Üniv. Afyon Kocatepe Üniv. Gazi Üniv. Marmara Üniv. Ağrı Dağı İbrahim Çeçen Üniv. Gaziantep Üniv. Mehmet Akif Ersoy Üniv. Ahi Evran Üniv. Gazikent Üniv. Melikşah Üniv. Akdeniz Üniv. Gaziosmanpaşa Üniv. Mersin Üniv. Aksaray Üniv. Gebze Yüksek Tekn. Enst. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniv. Amasya Üniv. Gediz Üniv Muğla Üniv. Anadolu Üniv. Giresun Üniv. Mustafa Kemal Üniv. Ankara Üniv. Girne American Üniv. Muş Alparslan Üniv. Ardahan Üniv. Gümüşhane Üniv. Namık Kemal Üniv. Artvin Çoruh Üniv. Hacettepe Üniv. Nevşehir Üniv. Atatürk Üniv. Hakkari Üniv. Niğde Üniv. Atılım Üniv. Haliç Üniv. Okan Üniv. Bahçeşehir Üniv. Harran Üniv. Ondokuz Mayıs Üniv. Balıkesir Üniv. Hitit Üniv. Ordu Üniv. Bartın Üniv. Iğdır Üniv. Orta Doğu Teknik Üniv. Başkent Üniv. Işık Üniv. Osmaniye Korkut Ata Üniv. Batman Üniv. İnönü Üniv. Özyeğin Üniv. Bayburt Üniv. İstanbul Arel Üniv. Pamukkale Üniv. Beykent Üniv. İstanbul Aydın Üniv. Piri Reis Üniv. Bilecik Üniv. İstanbul Bilgi Üniv. Rize Üniv. Bilkent Üniv. İstanbul Bilim Üniv. Sabancı Üniv. Bingöl Üniv. İstanbul Kemerburgaz Üniv. Sakarya Üniv. Bitlis Eren Üniv. İstanbul Kültür Üniv. Selçuk Üniv. Boğaziçi Üniv. İstanbul Şehir Üniv. Siirt Üniv. Bozok Üniv. İstanbul Teknik Üniv. Sinop Üniv. Celal Bayar Üniv. İstanbul Ticaret Üniv. Süleyman Demirel Üniv. Cumhuriyet Üniv. İstanbul Üniv. Şırnak Üniv. Çağ Üniv. İzmir Ekonomi Üniv. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniv. Çanakkale Onsekiz Mart Üniv. İzmir Üniv. Trakya Üniv. Çankaya Üniv. İzmir Yüksek Tekn. Enst. Tunceli Üniv. Çankırı Karatekin Üniv. Kadir Has Üniv. Ufuk Üniv. Çukurova Üniv. Kafkas Üniv. Uludağ Üniv. Dicle Üniv. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniv. Uluslararası Kıbrıs Üniv. Doğu Akdeniz Üniv. Karabük Üniv. Uşak Üniv. Doğuş Üniv. Karadeniz Teknik Üniv. Yakın Doğu Üniv. Dokuz Eylül Üniv. Karamanoğlu Mehmetbey Üniv. Yalova Üniv. Dumlupınar Üniv. Kastamonu Üniv. Yaşar Üniv. Düzce Üniv. Kırıkkale Üniv. Yeditepe Üniv. Ege Üniv. Kırklareli Üniv. Yıldız Teknik Üniv. Erciyes Üniv. Kilis 7 Aralık Üniv. Yüzüncü Yıl Üniv. Erzincan Üniv. Kocaeli Üniv. Zonguldak Karaelmas Üniv. 63 Tablo 33. Ulusal Lisans Kapsamına Giren S.B. Eğitim ve Araştırma Hastaneleri Adana Numune EAH İstanbul Haseki EAH Ankara Atatürk EAH İstanbul Haydarpaşa Numune EAH Ankara Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi EAH İstanbul Kartal Dr. Lütfi Kırdar EAH Ankara Dışkapı Çocuk Hastalıkları EAH İstanbul Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas EAH Ankara Dışkapı Yıldırım Beyazıt EAH İstanbul Okmeydanı EAH Ankara Dr. Sami Ulus Cocuk Sağlığı ve Hastalıkları EAH İstanbul Prof.Dr. N.Reşat Belger Beyoğlu Göz EAH Ankara Dr.A.Yurtarslan Onkoloji EAH İstanbul Şişli Etfal EAH Ankara Dr.Zekai Tahir Burak Kadın Sağlığı EAH İstanbul Süleymaniye Kadın ve Çocuk Hastalıkları EAH Ankara EAH İstanbul Süreyyapaşa Göğüs ve Kalp-Damar Hastalıkları EAH Ankara Etlik Doğumevi ve kadın Hastalıkları EAH İstanbul Taksim EAH Ankara Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon EAH İstanbul Ümraniye EAH Ankara Keçiören EAH İstanbul Yedikule Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi EAH Ankara Numune EAH İstanbul Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları EAH Ankara Refik Saydam Hıfzı Sıhha Baskanlığı İzmir Atatürk EAH Ankara Türkiye Yüksek İhtisas EAH İzmir Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi EAH Ankara Ulucanlar Göz Hastanesi İzmir Dr.Suat Seren Göğüs Hastalıkları ve Cerrahisi EAH Bursa Yüksek İhtisas EAH İzmir Ege Doğumevi ve Kadın Hastalıkları EAH İstanbul 70. Yıl Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon EAH İzmir EAH İstanbul Bakırköy Dr. Sadi Konuk EAH İzmir Tepecik EAH İstanbul Bakırköy Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları EAH Kayseri Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul Bakırköy Ruh Sağlığı ve Hastalıkları EAH Trabzon Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul Baltalimanı Kemik Hastalıkları EAH Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul Bezm-i Alem Valide Sultan Vakıf Gureba EAH İstanbul Bağcılar Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul Dr.Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Hastalıkları EAH Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları İstanbul EAH Meram Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul Fatih Sultan Mehmet EAH Sakarya Eğitim ve Araştırma Hastanesi İstanbul Göztepe EAH Yıllara Göre ISI Veri Tabanında Kaynak Olarak Kullanılan Türkiye Adresli Bilimsel Dergiler Uluslararası kabul görmüş ISI (Institute for Scientific Information) veri tabanlarında (SCI, SSCI, A&HCI) ilk Türkiye adresli bilimsel dergi olan Turkish Journal of Pediatrics 1985 yılında kaynak olarak kulanılmaya başlanmıştır. 2005 yılına kadar kaynak olarak kullanılan Türkiye de üretilen dergi sayısında (8 dergi) fazla bir artış olmazken, 2007 yılında 31 yeni dergi kaynak olarak kullanılmış ve toplam sayı 39’a yükselmiştir. 2008 yılında ise 18 yeni dergi daha ilave olmuştur (Şekil 30). Son ilavelerle ISI atıf dizinlerinde Türkiye adresli 55 dergi kaynak olarak kullanılmaktadır. Şekil 30. Yıllara Göre ISI Veri Tabanlarında (SCI,SSCI, A&HCI) Kaynak Olarak Kullanılan Türkiye Adresli Bilimsel Dergi Sayıları 64 7. Ulusal ve Uluslararası Bağlantıların Etkinleştirilmesi Uluslararası Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği a. İkili İşbirliği Etkinlikleri Türk-Alman İşbirliği Konseyi (TAİK) Bilim, Araştırma ve Teknoloji Çalışma Grubu Toplantılarında alınan kararlar doğrultusunda; 17 – 19 Mart 2008 tarihlerinde Wolsburg/Almanya’da “Türk-Alman Otomotiv Çalıştayı”, 30 Haziran – 1 Temmuz 2008 tarihlerinde ise Borken/Almanya’da “sağlık alanında ortak bir çalıştay” düzenlenmiştir. Anılan çalıştaylara katılan toplam 30 Türk ve Alman bilim insanına ikili işbirliği ve AB 7. Çerçeve Programı kapsamında ortak projeler üretme ortamı sağlanmıştır . Sayın Cumhurbaşkanımız başkanlığında 20 Ekim 2008 tarihinde gerçekleştirilen “2010 Türkiye’de Japonya Yılı” Danışma Konseyi toplantısına TÜBİTAK Başkanı katılmıştır. Bu sayede, Türkiye ile Japonya arasında bilim ve teknoloji alanında işbirliği için iyi bir başlangıç zemini oluşturulmuştur. Hemen ertesinde, 21-22 Ekim 2008 tarihinde TÜBİTAK Başkanı ile Japonya Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (Ministry of Education, Culture, Sports, Science and Technology – MEXT) Bilim ve Teknoloji Politikaları Başkan Yardımcısı arasında yapılan görüşmede, ilk adım olarak, iki ülke araştırmacılarının bir araya gelerek 2009 yılı içinde ortak bir çalıştay yapılmasına karar verilmiştir. Ayrıca, Kore’nin bilim ve teknoloji politikaları ve etki analizi konusunda çalışmalar yapan ve hükümet tarafından finansal olarak desteklenen uzman bir araştırma enstitüsü olan STEPI (Kore Bilim ve Teknoloji Politikası Enstitüsü) ile de işbirliği konusunda ön girişimler başlatılmış ve bu amaçla TÜBİTAK ve STEPI arasında bir “İşbirliği Mutabakat Zaptı” imzalanması konusunda anlaşmaya varılmıştır. Nisan-Ekim 2008 döneminde, ikili ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla; ABD, Bosna-Hersek ve Mısır ile ikili işbirliği anlaşmaları imzalanması yönündeki çalışmalar sürdürülmüştür. Ayrıca, mevcut ikili işbirliği anlaşmaları çerçevesinde Nisan-Ekim 2008 döneminde, Almanya Eğitim ve Bilim Bakanlığı (BMBF), Çin Halk Cumhuriyeti Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (MOST), Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS), Kore Araştırma Vakfı (KRF), Macaristan Araştırma ve Teknoloji Ofisi (NKTH), Makedonya Eğitim ve Bilim Bakanlığı, Rusya Temel Araştırma Vakfı (RFBR), Ukrayna Bilimler Akademisi (NASU) ile ortak proje öneri çağrılarına çıkılmıştır. Bu çerçevede Kurumumuza toplam 146 proje önerisi (Almanya: 20, Çin: 4, Fransa: 10, Kore: 7, Macaristan: 21, Makedonya: 15, Rusya: 58, Ukrayna: 11) iletilmiştir. Bu projelerden, Türk-Alman İşbirliği Konseyi (TAİK) Bilim, Araştırma ve Teknoloji Çalışma Grubu’nun alınan kararlar uyarınca başlatılan Yoğunlaştırılmış İşbirliği (Intensified Cooperation-IntenC) kapsamında, karşılıklı olarak 10 ortak projenin desteklenmesine karar verilmiş olup, diğer programlar kapsamında iletilen proje önerilerinin ise değerlendirme veya karşı kuruluşla mutabakat sağlanması süreçleri devam etmektedir. Tüm ikili ve çoklu işbirliği programları çerçevesinde yürürlükte olan toplam proje sayısı 263’tür. Yukarıda anılan programlarda halen yürürlükte olan proje sayısı; Almanya: 19, Fransa: 8, Kore: 6, Macaristan: 7, Makedonya: 6 ve Ukrayna: 9’dur. TÜBİTAK Başkanının Finlandiya ve Estonya Ziyaretleri: TÜBİTAK Başkanı, Sayın Cumhurbaşkanımızın 7 – 11 Ekim 2008 tarihlerindeki Finlandiya ve Estonya resmi ziyaretlerinde resmi heyette yer almış ve iki ülkede bilim ve teknoloji konusunda temaslarda bulunmuştur. Bu çerçevede, Finlandiya ve Türkiye arasındaki bilimsel ve teknolojik işbirliklerinin geliştirilmesi amacıyla 8 Ekim Çarşamba günü TÜBİTAK ile Finlandiya Akademisi arasında bir İşbirliği Anlaşması imzalanmıştır. Söz konusu anlaşma kapsamında 2009 yılı içinde Finlandiya’da ve Türkiye’de heyet ziyaretleri gerçekleştirilecek ve potansiyel işbirliği alanlarını belirlemek için bilim, teknoloji ve yenilikçilik sistemleri içerisinde yer alan önemli kuruluşlarla temas sağlanacaktır. Heyet ziyaretlerini takiben TÜBİTAK Gebze Yerleşkesinde bir çalıştay düzenlenerek iki ülkenin bilim insanları bir araya getirilecektir. İşbirliği anlaşmasının Türkiye ve Finlandiya arasında imzalanacak olan Mutabakat Zaptı (Memorandum of Understanding – MoU) için zemin hazırlaması öngörülmektedir. 65 b. Çok Taraflı İşbirliği Etkinlikleri COST (European Cooperation in the field of Scientific and Technical Research – Bilimsel ve Teknik Araştırma Alanında Avrupa İşbirliği): Ülke olarak katılımın gerçekleştiği yürürlükteki COST aksiyon sayısı Nisan 2008’den bu yana %10 artış ile 60’tan 66’ya, proje sayısı ise %16 artış ile 74’ten 86’ya ulaşmıştır. Ayrıca bu süre içerisinde değerlendirme aşamasında olan 16 COST proje önerisi ve ülke olarak resmi katılım işlemlerimizin başlatıldığı 6 aksiyon bulunmaktadır. ESOF (Euroscience Open Forum): Euroscience kuruluşu tarafından 18-22 Temmuz tarihinde düzenlenen Euroscience Open Forum etkinliğine Kurumumuzdan katılım sağlanmıştır. ESOF2008 etkinliğine, toplam 63 ülkeden 4115 katılımcı olmuştur. Bunlardan 500’ünü çeşitli ülkelerden basın mensupları, 450’sini ise konuşmacılar oluşturmuştur. Konuşmacılar BTY alanında “en iyi”lerden seçilmiş ve çeşitli tematik alan ve konularda 100’ün üzerinde oturum geçekleştirilmiştir. Etkinliğin, ülkemiz adına lobi ve ilişki ağı kurma açısından çok önemli olduğu görülmüştür. ESOF’un temel amacı toplumun her kesiminde bilim ve teknolojinin önemini tanıtmak ve bilimsel ve teknolojik son gelişmeleri herkesin anlayabileceği bir şekilde tüm toplum katmanlarına aktarmaktır. 2010 yılında İtalya Torino’da düzenlenecek olan 4. ESOF Toplantısının Program Komitesi üyeliğine, 2012 yılında İrlanda Dublin’de yapılacak 5. ESOF Toplantısı’nın Yönetim Kurulu üyeliğine TÜBİTAK Başkanı davet edilmiştir. 2014 yılında yapılacak 6. ESOF Toplantısı’nın Türkiye’de yapılması için hazırlık çalışmaları başlatılmıştır. ESF (European Science Foundation – Avrupa Bilim Vakfı) ve EUROHORCs (European Heads Of Research Councils – Avrupa Araştırma Kurumları Başkanları): TÜBİTAK Başkanı, 11 Eylül 2008 tarihinde EuroHorcs Yönlendirme Komitesi Toplantısına katılmıştır. EuroHorcs Başkan ve Başkan Yardımcıları Seçimi için EUROHORCs tarafından oluşturulan 3 kişilik Komite’ye Başkanlık eden TÜBİTAK Başkanı, 1 Ocak 2009 tarihinden itibaren göreve başlayacak olan yeni Başkan ve Başkan Yardımcılarının seçiminde, bu sürece aday ülkelerden katılan ilk ülke olarak, büyük rol oynamış ve bu Komite tarafından önerilen adaylar 8 Ekim 2008 tarihinde Viyana, Avusturya’da gerçekleştirilen EUROHORCs Genel Kurulu’nda kabul edilmiştir. OECD Bilim ve Teknoloji Politikası Komitesi: OECD Bilim ve Teknoloji Politikası Komitesi’nin (Committee for Scientific and Technological Policy - CSTP) 93. Toplantısı, TÜBİTAK’ın ev sahipliğinde 21-22 Ekim 2008 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlendi. Toplantıya; Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, İtalya, Japonya, Kore, Lüksemburg, Meksika, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Polonya, Slovakya, İspanya, İsviçre, İsveç, Türkiye, İngiltere, ABD, Brezilya, Şili, Estonya, Endonezya, İsrail, Çin, Rusya ve Güney Afrika’dan yaklaşık 95 üst düzey temsilci katılmıştır. Uzay alanında faaliyet gösteren kuruluşlarla işbirliği: ESA (European Space Agency) : Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Hollanda’daki bağlı kuruluşu olan Avrupa Uzay Araştırma ve Teknoloji Merkezi’ne (ESTEC) 4 Temmuz 2008 tarihinde Kurumumuz koordinatörlüğünde 18 kişilik bir heyet ziyareti gerçekleştirilmiştir. Bu ziyaret; ülkemiz kuruluşlarının ESA tesislerinden faydalanması ve ESA ile ikili işbirliğinin geliştirilmesi açısından önem arz etmiştir. Ziyaret sonucunda ESA ile mevcut işbirliğimizi harekete geçirmek, tanıtım ve bilgilendirme çalışmalarını artırmak gibi önemli kararlar alınmıştır. Bu kararlar ESA ile yol haritasının çizilmesinde önemli rol oynayacaktır. GEO (Group on Earth Observation) : GEO’ya üyeliğimiz 21 Temmuz 2008 tarihinde GEO web sayfasında yayınlanarak resmiyet kazanmıştır. IAF (International Astronautical Federation) : IAF’a üyeliğimiz sözlü olarak kabul edilmiş olup, resmi katılım sürecinin tamamlanmasına ilişkin çalışmalar devam etmektedir. 66 AB 7.ÇP INCO-NET ve INCO ERA-NET Projelerine Katılım: Avrupa Birliğinin INCO Programı kapsamında çeşitli bölgeler için bilim ve teknoloji alanında işbirliğini artırmak amacıyla başlatılan ve TÜBİTAK’ın 2008 başından itibaren katılmakta olduğu projeler kapsamında aldığımız görevlere yönelik çalışmalar yürütülmüştür. Diğer yandan, AB FP7 INCO programının 3 Eylül 2008’de açılan çağrıları akabinde yeni projelere katılma faaliyetleri ayrıca devam etmektedir. Bunlardan Güney Kafkasya ve Orta Asya ile Arap Körfez ülkelerine yönelik başlatılacak olan INCO-NET projeleri için hazırlıklar sürdürülmüştür. Bu projelere TÜBİTAK dışında Türkiye’den başka ortakların da katılması hedeflenirken yine iş paketi liderlikleri elde edilmek suretiyle projenin yönetim organlarında yer alması konusundaki girişimlerde olumlu sonuçlar alınmaktadır. EK W • Ek – 1: TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi Raporu • Ek – 2: Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler • Ek – 3: Kamu Ar-Ge ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Bilgiler • Ek – 4: TÜBİTAK Enstitüleri Tarafından Yürütülmüş veya TÜBİTAK Tarafından Desteklenmiş Projelere Örnekler 67 Ek ‐ 1 AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi Bu rapor 17.BTYK’dan bugüne AB 7. Çerçeve Programı kapsamındaki faaliyetleri içermektedir. 68 AB 7. Çerçeve Programı Ülke Performansı AB 7. Çerçeve Programı yaklaşık 53,2 Milyar Avro’luk fon büyüklüğü ile 2007 yılında başlamış olup 2013 yılında sona erecektir. Ülkemiz 6.ÇP için toplam fon büyüklüğünün % 1,38’ine denk gelecek şekilde katkı payı öderken aynı oran 7.ÇP için % 42 azalmıştır. Dolayısı ile ülkemizin 7.ÇP’ye aktaracağı katkı payının toplam fon büyüklüğünün % 0.8’i mertebesine gerçekleşeceği öngörülmektedir. Ülkemizin 7.ÇP katkı payı için 2008 sonu itibari ile ödemeleri, ödemelerin AB hibelerinden karşılanan miktarı ile ulusal bütçeden ayrılan miktarı ve Türk ortakların aldığı fon miktarı Tablo‐1’de gösterilmiştir. Tablo 1: AB 7.ÇP Katkı Payları ve Türk Ortakların Aldığı Fon Miktarı Katkı Payı Ödeme Yılı Alınan Fon Miktarı Hibe Katkısı (Milyon €) Ulusal Kaynak (Milyon €) 2007 9,5 12,5 Hibe Katkısı + Ulusal Kaynak (Milyon €) 22 2008 4,5 25,5 30 Türk Ortakların Aldığı Fon Miktarı (Milyon €) 17,6 17,9* TOPLAM 14 38 52 35,5 * Değerlendirilmesi tamamlanan 30 çağrıda Türk ortakların aldığı fon miktarıdır. Değerlendirme süreci devam eden ilave 19 çağrı bulunmaktadır. Bilindiği üzere Çerçeve Programları dönemsel olarak Avrupa Komisyonunca yayınlanan çağrıları takiben proje başvurusunda bulunulan bir sistemdir. 1 Kasım 2008 itibari ile 7.ÇP çağrılarına ilişkin bilgiler Tablo‐2’de yer almaktadır. Tablo 2: AB 7.ÇP Çağrıları Çağrı Durumu Sayı Toplam Açılan 139 Kapanan 109 Değerlendirmesi Tamamlanan 90 Avrupa Komisyonunca 2008 yılı içerisinde toplam 49 çağrı açılmıştır. Bu çağrılardan 30’unun değerlendirme aşaması tamamlanmıştır. Geri kalan 19 çağrı henüz değerlendirme altındadır. Yıllara göre katkı paylarımız ile Türk ortaklar tarafından alınan fon miktarının karşılaştırılması Tablo 3’de belirtilmiştir. Tablo 3. AB 7. ÇP Katkı Paylarımız ve Türk Ortakların Aldığı Fon Miktarı Alınan Fonun Alınan Fonun Katkı Payı Ulusal Katkı Payına Türk Ortakların Aldığı Ulusal Kaynak (Hibe Katkısı Bütçeden Oranı (%) Fon Miktarı Yıl (Milyon €) + Ulusal Kaynak) yapılan (Milyon €) (Milyon €) Katkıya Oranı(%) 140 80 2007 12,5 22 17,6 70** 60** 2008 25,5 30 17,9 93 TOPLAM 38 52 35,5 ** Bu oranın değerlendirilmesi devam eden çağrı sonuçları açıklandığında artması beklenmektedir. 69 68 30 Ekim 2008 tarihinde açıklanan ve Tablo 4‐5’te belirtildiği üzere değerlendirmesi tamamlanan 30 çağrıya ilişkin ülke performansımız Tablo‐4’te sunulmaktadır. − Sözkonusu 30 çağrı 2008 yılının ilk dönemini kapsamakta olup, 2008 yılı 2. dönemine ilişkin hakem değerlendirmeleri halen devam etmektedir. Dolayısıyla Türk ortakların aldığı fon miktarının artması beklenmektedir. − Başarılı projelerdeki özel sektör oranı ilk kez % 25 seviyesine yükselmiştir. AB hedefinin % 15 olduğu düşünüldüğünde ülkemiz özel sektör kuruluşlarının programa olan ilgisi dikkat çekmektedir. Tablo 4: 2008 Yılı Çağrılarında Türk Kuruluşlarının Projelere Katılımı Türk Katılımcı Sayısı Başvurusu 588 Kazanan 117 (*) Tablo 5: 2008 Yılı Çağrılarında Türk Ortakların Payının Katkı Payı ile Karşılaştırması 2008 Yılı Katkı Payına Oranı % 60 2008 Yılı Ulusal Bütçeden Katkıya Oranı % 70 Başarılı projelerdeki akademisyenlerimizin kurumlarına göre dağılımı Tablo‐6’da sunulmaktadır. Tablo 6: 7.ÇP Üniversite Performansı Kurum 7.ÇP Kurum 7.ÇP Proje Sayısı Proje Sayısı Orta Doğu Teknik Üniversitesi 21 Karadeniz Teknik Üniversitesi 1 Sabancı Üniversitesi 15 Doğuş Üniversitesi 1 Bilkent Üniversitesi 13 Gazi Üniversitesi 1 Boğaziçi Üniversitesi İstanbul Teknik Üniversitesi Koç Üniversitesi Dokuz Eylül Üniversitesi Ege Üniversitesi 6 6 5 4 4 Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü İstanbul Üniversitesi Kadir Has Üniversitesi Marmara Üniversitesi Mustafa Kemal Üniversitesi 1 1 1 1 1 Ankara Üniversitesi Çukurova Üniversitesi Gaziantep Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi İzmir Teknoloji Enstitüsü 3 3 2 2 2 Selçuk Üniversitesi Sinop Üniversitesi Trakya Üniversitesi Yeditepe Üniversitesi 1 1 1 1 Türkiye Tersine Beyin Göçünde En İyi Altıncı Ülke Marie‐Curie Burs ve Destekleri kapsamında tersine beyin göçünü destekleyen programda Türkiye’nin başarısı artmaktadır. 7.ÇP’de Türkiye bu programdan en etkin şekilde yararlanan 6. ülke durumundadır. Bu sonuçla, bir çok üye ülke geride bırakılmıştır. 30 Haziran 2008 tarihi itibarıyla AB 7.ÇP’de Marie Curie burslarından yararlanan ülkelerin ülkeler ve geri dönen araştırmacı sayıları Şekil 1’de verilmiştir. 70 Şekil 1: Avrupa'ya Geri Dönüş Programı'ndan Yararlanan Araştırmacılar* * 30 Ekim 2008’de Avrupa Komisyonu tarafından açıklanan rakamlardır. 7.ÇP’yi Yaygınlaştırmaya Yönelik Faaliyetler Türkiye’de 7.ÇP hakkında bilgi ve tecrübenin arttırılması ve Avrupa’daki önemli araştırma kuruluşlarının Türkiye’deki araştırma kapasitesi hakkındaki farkındalığının geliştirilmesi için yurt içinde çeşitli bilgi günleri, toplantılar, konferanslar ve proje teklifi hazırlama ve proje yönetimi çalıştayları düzenlenmektedir. Bu kapsamda son dönemde gerçekleştirilen etkinlikler ile 2000’den fazla araştırma ve iş dünyası temsilcisine ulaşılmıştır. Bu dönemde gerçekleştirilen etkinliklerden bazıları aşağıda sunulmuştur. Avrupa Çiftlik Hayvanları Islahı ve Yetiştiriciliği Teknoloji Platformu Türkiye’de TÜBİTAK ve Avrupa Çiftlik Hayvanları Islahı ve Yetiştiriciliği Teknoloji Platformu’nun (FABRE TP) işbirliği ve TAGEM’in katkılarıyla, Çiftlik Hayvanları Islahı ve Yetiştiriciliği TP Türkiye Oturumu 2 Nisan 2008 tarihinde TÜBİTAK’ta gerçekleştirilmiştir. Toplantıya sanayi, kamu kurumu, üniversite ve araştırma merkezlerinden katılım sağlanmıştır. Toplantının ilk oturumunda Avrupa Teknoloji Platformları ile ilgili genel bilgi verilmiş ve FABRE TP temsilcisi tarafından platformun çalışmaları tanıtılmıştır. Hayvan ıslahı ve yetiştiriciliği alanında, Avrupa’da ve Türkiye’de yapılan çalışmaların özetlendiği sunumlar gerçekleştirilmiştir. Toplantı sonunda yapılan açık oturumda, ülkemizin bu alandaki öncelikleri ile ilgili görüşler belirtilmiş ve ileriye dönük fikirler ortaya konarak Türkiye’de Avrupa’da kurulmuş olan teknoloji platformunun eşleniği bir Ulusal Teknoloji Platformu kurulması için ilk adımlar atılmıştır. Halen ulusal platform kurma çalışmalarını sürdüren taraflar, İŞBAP projesi hazırlıklarına başlamışlardır. 185 Milyon Avro’luk Marie‐Curie Burs Fırsatları Türk Araştırmacılara Sunuldu Marie‐Curie Etkinlikleri’nin araştırmacılara, Ar‐Ge personellerine, sanayiye ve akademiye sunduğu fırsatları tanıtmak üzere düzenlenen Marie‐Curie Türkiye Konferansı, Avrupa Komisyonu’nun desteği ile 6 Haziran 2008 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Konferansa katılan Avrupa Komisyonu Araştırma Genel Müdürlüğü Marie Curie Etkinlikleri Birim Yöneticisi ile Program Koordinatörleri, katılımcılara Marie‐Curie Etkinlikleri kapsamındaki bireysel burslar ve 185 Milyon Avro bütçesi olan ortak eğitim ağları programı ile ilgili detaylı bilgi aktarmıştır. 71 591 Milyon Avro’luk Sağlık Alanı Çağrısı Sağlık alanı 3. çağrısına Türk araştırmacıların katılımının artırılması amacıyla, TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi tarafından “7.ÇP Sağlık Alanı 3. Çağrısı Bilgi Günleri” 23 Haziran 2008’de İstanbul’da Boğaziçi Üniversitesi’nde ve 24 Haziran 2008’de Ankara’da TÜBİTAK Başkanlık Binası’nda düzenlenmiştir. Etkinliğe Avrupa Komisyonu Araştırma Genel Müdürlüğü Sağlık Birimi yetkilileri de katılmış ve 3. çağrıda desteklenecek olan proje konuları ile başarı için ipuçları hakkında sunumlar yapmıştır. Daha önce desteklenen ÇP projelerinde aktif olarak yer almış ve hakemlik yapmış araştırmacıların da deneyimlerine yer verilen etkinlikte, TÜBİTAK AB ÇP Ulusal Koordinasyon Ofisi’nin Türk araştırmacılara sunduğu desteklerle ilgili de bilgi aktarılmıştır. AB Genişleme Süreci : Deneyimler ve Beklentiler Sosyo‐Ekonomik ve Beşeri Bilimler alanında 23‐24 Haziran 2008 tarihinde İstanbul’da “AB Genişleme Süreci: Deneyimler ve Beklentiler” başlıklı uluslararası bir konferans düzenlenmiştir. Konferansta, belirlenen konularda devam eden ÇP projelerinin araştırma sonuçları paylaşılmış, proje sonuçlarının öneri paketleri halinde politika yapıcılara iletilmesi için bir platform oluşturulmuş ve ayrıca konferansa AB üyesi ülkeler ile AB’ye üyelik yolunda ilerleyen ülkelerden katılan sosyal bilim araştırmacıları arasında uluslarası bir diyalog geliştirilmiştir. Temiz Kömür Teknolojileri Alanında Uluslararası İşbirliği Türkiye Kömür İşletmeleri ve TÜBİTAK ortaklığı ile 26‐27 Haziran 2008 tarihinde Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün ev sahipliğinde düzenlenen Temiz Kömür Teknolojileri İşbirliği Etkinliği’nde, Avrupa Sıfır Emisyonlu Fosil Yakıt Güç Santralleri Teknoloji Platformu, Uluslararası Enerji Ajansı Temiz Kömür Merkezi, Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi Enerji Enstitüsü ve TÜBİTAK yetkilileri, bu alandaki araştırma öncelikleri ve projeler hakkında sunumlar gerçekleştirmiştir. Etkinliğe Fransa, Portekiz, İngiltere ve İtalya’dan araştırmacılar katılmıştır. Türk araştırmacılar etkinlikte poster sunumları ile proje fikirlerini tanıtma ve Avrupa’lı meslektaşları ile işbirlikleri kurma imkanı bulmuşlardır. TÜBİTAK, Teknopark Şirketlerini Uluslararası Ağlara Entegre Ediyor Teknolojik ve ekonomik gelişmenin önemli araçlarından olan Teknoparklar bünyesinde faaliyet gösteren firmaların Ulusal ve Uluslararası Ar‐Ge Desteklerine ilişkin farkındalıklarını artırmak amacıyla TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi (UKO) ve Teknoparklar işbirliği kapsamında "Teknopark Bilgi Günleri" gerçekleştirilmiştir. Bilgi günleri kapsamında, Ulusal ve Uluslararası Ar‐Ge Destekleri, EUREKA programı ile 7.ÇP konusundaki ayrıntılı bilgiler katılımcılarla paylaşılmış, firmalarımızın proje fikirleri üzerinden değerlendirmeler yapılmıştır. 72 Tablo 8: “Teknopark Bilgi Günleri” kapsamında ziyaret edilen teknoparklar Tarih Yer İl 25 Temmuz 2008 Bilkent Cyberpark Ankara 01 Ağustos 2008 ODTÜ Teknokent Ankara 10 Ekim 2008 İzmir Teknoloji Geliştirme Bölgesi İzmir 15 Ekim 2008 Kocaeli Üniversitesi Teknoparkı Kocaeli 17 Ekim 2008 Hacettepe Üniversitesi Teknoparkı Ankara 27 Ekim 2008 İstanbul Teknik Üniversitesi Arı Teknokent İstanbul 7 Kasım 2008 Erciyes Teknokenti Kayseri 21 Kasım 2008 Selçuk Üniversitesi Teknoparkı Konya 24 Kasım 2008 Gazi Üniversitesi Teknoparkı Ankara Uzay Alanında Çalışan Araştırmacılarımız GMES Çağrısına Hazırlanıyor Çevre ve Güvenlik için Küresel İzleme (GMES) konularında yetkin firma ve ilgili kuruluşlara yönelik 12 Eylül 2008 tarihinde Ankara’da TÜBİTAK Başkanlığında bir çalıştay düzenlenmiştir. Bu çalıştay kapsamında başarılı proje teklifleri üzerinde çalışma yapılarak güçlü ve zayıf yönler tespit edilmiştir. Avrupa Sürdürülebilir Kimya Teknoloji Platformu Türkiye’de! TÜBİTAK ve Sürdürülebilir Kimya Teknoloji Platformu (SUSCHEM) Endüstriyel Biyoteknoloji Birimi’nin işbirliği ile, “Türkiye’de Endüstriyel Biyoteknoloji” konulu bir toplantı düzenlenmiştir. İstanbul Teknik Üniversitesi’nde 25 Eylül 2008 tarihinde gerçekleştirilen bu toplantıya sanayi, kamu kurumu, üniversite ve araştırma merkezlerinden katılım sağlanmıştır. SusChem temsilcisi tarafından platformun çalışmaları tanıtılmıştır. Türkiye’de endüstriyel biyoteknoloji konusunda sürdürülen faaliyetlerin özetlendiği sunumlar gerçekleştirilmiştir. Toplantı sonunda yapılan tartışma kısmında, ülkemizin bu alandaki öncelikleri ile ilgili görüşler belirtilmiş, sıkıntılar ortaya konulmuş ve AB ile işbirliğini geliştirebilmek için geribildirimlerde bulunulmuştur. Halen Ulusal Teknoloji Platformu kurma çalışmalarını sürdüren taraflar, Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Ağları ve Platformları Kurma Girişimi Projelerinin (İŞBAP) taslağını oluşturmuştur. Uygulamalı Biyoteknoloji Alanında İşbirliği TÜBİTAK, Sürdürülebilir Kimya Teknoloji Platformu (SUSCHEM) ve TURBO‐PPP işbirliği ve İstanbul Sanayi Odası (İSO)’nun katkıları ile İstanbul’da 26 Eylül 2008 tarihinde ISO’da gerçekleştirilen toplantıya Avrupa Komisyonu Araştırma Genel Müdürlüğü Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Birim Müdürlüğü, SusChem Endüstriyel Biyoteknoloji Bölüm Yöneticisi ve Avrupa’da AB Çerçeve Programları’nda desteklenen biyoteknoloji projelerinde koordinatörlük yapmış bir çok kuruluştan araştırmacılar katılmıştır. Bu toplantı ile ilgili kişilere ÇP’de başarılı olan bu kuruluşlarla işbirlikleri yapabilme, biyoteknoloji alanındaki gelişmeleri takip edebilme ve 7. ÇP Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Alanı 3. Çağrısı’nın biyoteknoloji başlıklarına yönelik hazırlanacak projelerin potansiyel koordinatörü olan bu kişilerle ortak projelerde yer alabilme fırsatı sunmuştur. ERC Bilgilendirme Günleri Fikirler Özel Programı kapsamında bireysel araştırmacıların bilimsel paradigmaların sınırlarında veya ötesindeki mükemmel fikirlerini herhangi bir konsorsiyum kurma şartı aramaksızın fonlayan Avrupa Araştırma Konseyi (European Research Council‐ ERC) desteklerini tanıtmak amacıyla çeşitli üniversitelerde 6 adet bilgi günü 73 düzenlenmiştir. Toplamda yaklaşık 150 kişinin katıldığı toplantılar aşağıda listelenmiştir. Tablo 9: ERC Bilgi Günleri kapsamında ziyaret edilen üniversiteler Tarih Yer 8 Eylül 2008 Koç Üniversitesi 23 Eylül 2008 Ortadoğu Teknik Üniversitesi 10 Ekim 2008 Boğaziçi Üniversitesi 20‐21 Ekim 2008 Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi 23 Ekim 2008 Sabancı Üniversitesi 31 Ekim 2008 İzmir Ekonomi Üniversitesi Yurtdışı Faaliyetleri Türkiye Araştırma Alanı paydaşları ile Avrupa’daki araştırma kitlesi arasındaki işbirliklerinin geliştirilmesi amacıyla, Brüksel başta olmak üzere Avrupa’nın birçok şehrinde birçok etkinlik düzenlenmekte ve diğer ülkeler tarafından düzenlenen etkinliklere Türk araştırma ve iş dünyasının yaygın katılımı sağlanmaktadır. Bu kapsamda son dönemde TÜBİTAK, TuR&Bo ve diğer ilgili kuruluşların da desteği ile Avrupa’da 15 etkinlik düzenlenmiştir. Bu etkinliklerden bazıları aşağıda sunulmuştur. Türk Araştırmacılar Avrupa "Sağlık ve Gıda Günleri”nde! Fransa’nın La Rochelle şehrinde 11‐12 Haziran 2008 tarihinde, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden 700 akademisyen ve sanayi temsilcisinin katılımıyla “Sağlık ve Gıda Günleri 2008” düzenlenmiştir. Etkinlik kapsamında gerçekleştirilen birebir görüşmelerin yanı sıra, bir proje pazarı düzenlenmiştir. TÜBİTAK’ın desteğiyle Türkiye’den araştırmacıların da katıldığı ve Türk araştırmacılara ait profil formlarının dağıtıldığı proje pazarında 7.ÇP Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Alanı 2009 çağrılarına yönelik verimli işbirlikleri kurulmuştur. TURBO’da 3. Ülkeler Resepsiyonu Brüksel‐TURBO ofisinde 25 Haziran 2008 tarihinde, işbirliği resepsiyonu düzenlenmiştir. Resepsiyonda, yeni çağrılara sunulacak projeler ile ilgili işbirliklerini geliştirmek ve TÜBİTAK’ın bu alandaki faaliyetleri ile Türkiye’nin araştırma kapasitesini tanıtmak amaçlanmıştır. Resepsiyona katılan G.Kore, Avusturalya, Mısır, Fransa, Hollanda, Yunanistan, Almanya, Malta, Güney Afrika, İsveç gibi ülkelerin temsilcileriyle işbirliği sağlanmıştır. Türk‐Alman Sağlık Çalıştayı TÜBİTAK ve BMBF arasındaki ikili işbirliği anlaşması çerçevesinde, 29 Haziran‐1 Temmuz 2008 tarihleri arasında, Alman ve Türk araştırmacıların işbirlikleri oluşturmasını amaçlayan bir çalıştay düzenlenmiştir. Çalıştay öncesinde Türk araştırmacılara Sağlık alanı 3. Çağrısı özelinde işbirliği yapabilecekleri konu başlıklarının belirlenmesinde destek sağlanmıştır. Konu başlıklarını belirleyen araştırmacılar, poster sunumları ile proje fikirlerini Alman araştırmacılar ile paylaşmışlardır. 74 Türk‐İtalyan Ar‐Ge İşbirliği TURBO ve İtalyan araştırma enstitüsü ENEA işbirliği ile 7‐8 Temmuz 2008 tarihlerinde Roma’da düzenlenen etkinlikte 7.ÇP ICT, Enerji ve Ulaştırma alanları özelindeki Türk ve İtalyan araştırmacılar, uzmanlık alanlarındaki çalışmalarını hakkında sunumlar yapmış ve proje fikirlerini paylaşmıştır. Bazı ENEA laboratuar ve bölümlerine de teknik gezilerin düzenlendiği etkinliğe, Türkiye’den araştırmacıların katılımı sağlanarak karşılıklı tanışma ve kalıcı işbirlikleri sağlanmıştır. Uzay Alanı Uluslararası Bilgi Günü Avrupa Komisyonu tarafından 9‐10 Eylül 2008 tarihinde Prag’da düzenlenen Uzay Alanı Uluslararası Bilgi Günü’nde 2. Çağrı ile ilgili araştırma öncelikleri ve proje konuları katılımcılarla paylaşılmıştır. Bilgi gününe TÜRKSAT A.Ş. sponsor olmuş ve bazı Türk sanayi kuruluşlarından temsilciler katılım sağlamıştır. Avrupa Uzay Ajansı dahil Avrupa’nın ileri gelen şirketlerinin katıldığı etkinlikte Uzay alanına yönelik yeni Ar‐Ge işbirlikleri geliştirilmiştir. GMES Forum Çevre ve Güvenlik için Küresel İzleme (GMES) konusunda Fransa dönem başkanlığında 16‐17 Eylül 2008 tarihinde bir forum düzenlenmiştir. Foruma Uzay Alanı Ana Servis Projeleri‘nin koordinatörleri katılmıştır ve Türkiye’den katılımcılar ilgili koordinatörlerle birebir görüşme fırsatı bulmuşlardır. Avrupa Komisyonu ile Araştırma Potansiyeli ve Bilgi Bölgeleri Özel Toplantısı Brüksel’de, 7. ÇP kapsamında bulunan “Araştırma Potansiyeli” ve “Bilgi Bölgeleri” alanlarında 17 Eylül 2008 tarihinde Türkiye’nin durumunun incelendiği özel bir toplantı gerçekleştirilmiştir. Toplantıda Türk araştırmacısının bu alanlardaki beklentileri dile getirilmiş ve Türkiye’nin ilgili alanlar çerçevesindeki performansının arttırılmasına yönelik olarak AB ve Türkiye tarafları arasında yapılabilecek olan işbirlikleri görüşülmüştür. Toplantıya AB Araştırma Genel Müdürlüğü’nü “Avrupa Araştırma Alanı: Araştırma Programları ve Kapasiteler” Direktörlüğü müdürü, “Bilgi Bölgeleri ve Araştırma Potansiyeli” Birim Amiri gibi üst düzey yetkililer temsil etmiştir. Toplantıda iki paydaş tarafın bir arada çalışmasının önemi vurgulanmış ve ortak eylem planı hazırlanmıştır. 75 TURBO‐Fraunhofer Institute Etkinliği Bilgi ve İletişim Teknolojileri ile Nanobilimler, Nanoteknolojiler, Malzemeler ve Yeni Üretim Teknolojileri alanlarında açılacak çağrılara hazırlık amacıyla, AB Çerçeve Programları’nda başarısını ispat etmiş Fraunhofer IAO, Stuttgart Üniversitesi, TuR&Bo ve TÜBİTAK tarafından 4‐5 Kasım 2008 tarihlerinde Stuttgart’da ortak bir çalıştay düzenlenmiş, Türk araştırma camiası temsilcileri ile Alman katılımcılar arasında çağrılara yönelik olarak işbirlikleri geliştirilmiştir. Ar‐Ge İnsan Kaynağının Geliştirilmesine Yönelik Faaliyetler TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi tarafından, Türkiye’nin araştırmacılar için cazibe merkezi haline gelmesi amacıyla 7.ÇP Marie‐Curie Burs ve Destekleri ve AB’nin Ar‐Ge insan kaynakları politikalarına yönelik girişimler kapsamında çalışmalar yapılmaktadır. Bu bağlamda, Türkiye Araştırma Alanındaki kurumların ve araştırmacıların Marie‐Curie Burs ve Desteklerinden yararlanmasına, araştırmacıların sektörler arası dolaşımına, sanayideki Ar‐Ge insan kaynağının nitelik ve nicelik bakımından gelişimine, uluslararası işbirliklerine, Türkiye’deki araştırma kuruluşlarının yurtdışında tanıtımına ve Ar‐Ge insan kaynaklarına yönelik özel çalışma gruplarında yer almaya önem verilmektedir. Son dönemde gerçekleştirilen çalışmalar “araştırmacıların dolaşımının önündeki engellerin kaldırılmasına ve Ar‐ Ge insan kaynakları gelişimine yönelik girişimler” ve “Marie‐Curie burs ve desteklerinin etkin kullanımı” başlıkları altında sunulmaktadır. Araştırmacıların Dolaşımının Önündeki Engellerin Kaldırılmasına Yönelik Girişimler Araştırmacıların Avrupa Araştırma Alanı içinde en çok tercih ettikleri kuruluşların belirlenmesi ve bu kuruluşların niteliklerinin incelenmesi amacı ile “ev sahibi kuruluşlar kataloğu” hazırlanmaktadır. Belirlenen kuruluşlar Türkiye’deki araştırma kuruluşlarının uluslararası işbirliği arayışlarında tavsiye niteliği taşıyacaktır. Aynı zamanda bu araştırma kuruluşlarını araştırmacıları çekmekte başarılı kılan niteliklerin analizi, Türkiye’deki üniversite ve araştırma merkezlerinin yurtdışında bulunan Türk veya yabancı araştırmacılar tarafından daha çok tercih edilmelerini sağlayacak faaliyetler ile ilgili öneriler sunacaktır. Türkiye’de hem girişimci olarak, hem de akademisyen olarak araştırma ve yatırım yapmak isteyenler için bir dizi ulusal ve uluslararası yeni program uygulamaya geçmiştir. Buna paralel olarak 2008’de yürürlüğe konulan yeni Ar‐Ge Vergi Teşvik yasası ile Türkiye, girişimciler için yatırım yapmak ve Ar‐Ge personeli istihdam etmek açısından daha cazip bir ülke haline getirilmiştir. Bu çerçevede, “Yurt Dışındaki Türk Araştırmacılar, Mühendisler ve Girişimciler için Fırsatlar Kataloğu” hazırlanmaktadır. Söz konusu kataloğun amacı, yurt dışında bulunan ve Türkiye’ye geri dönmek isteyen Türk araştırmacıları, girişimcileri ve mühendisleri Türkiye’de faydalanabilecekleri ulusal ve uluslararası desteklerden haberdar etmektir. Bu sayede, Türkiye ve uluslararası kuruluşlar tarafından sunulan fırsatlar ve Türkiye’ye nasıl katkı yapabilecekleri ile ilgili farkındalık yaratılması öngörülmektedir. Beyin Göçünü Tersine Çevirmeye Yönelik Girişimler Avrupa Komisyonu yetkililerinin katılımı ile 12 Eylül 2008 tarihinde TÜBİTAK Başkanlığında Marie‐Curie Avrupa’ya Geri Dönüş Hibeleri “Nasıl IRG Projesi Yazılır?" Çalıştayı düzenlenmiştir. Çalıştayın ilk oturumunda, IRG çağrısı için hazırlık yapmakta olan araştırmacılar ile mühendislere ve araştırmacı istihdam etmek isteyen ev sahibi kuruluş temsilcilerine bilgi aktarılmıştır. Bu vesile ile, IRG proje önerileri daha önce desteklenmiş bilim insanları ve desteklenen IRG projelerine ev sahipliği yapmış 76 üniversitelerden gelen temsilciler katılımcılar ile tecrübelerini paylaşmıştır. Toplantıda Avrupa’nın önde gelen başarılı ev sahibi kuruluşlarına da dikkat çekilmiş, IRG programı gibi tersine beyin göçünü teşvik eden ve TÜBİTAK tarafından verilen ulusal hibe ve destekler katılımcılara tanıtılmıştır. Sanayideki Ar‐Ge İnsan Kaynağını Artırmak İçin Girişimler Sanayi sektöründeki Ar‐Ge insan kaynağının geliştirilmesi için araştırmacıların uluslararası ve sektörler arası dolaşımını kolaylaştırmayı amaçlayan ERA‐MIND (Avrupa Araştırma Alanı – Sanayide Dolaşımdaki Araştırmacılar) projesinin koordinatörlüğünü TÜBİTAK üstlenmiştir. Avrupa Komisyonu tarafından desteklenen projenin diğer ortakları İtalya, İrlanda ve Hollanda’daki TÜBİTAK muadili kuruluşlardır. Proje sanayi kuruluşlarındaki araştırmacıların dolaşımının kolaylaştırılması ve bu süreçte Avrupa Araştırma Ağı (EURAXESS) dahilindeki 33 ülkeden 200’ün üzerinde merkezin sanayiye verdiği hizmetlerin geliştirilmesini hedeflemektedir. Proje kapsamında sanayideki araştırmacıların dolaşımının önündeki problemler ve onların beklentileri incelenecek, EURAXESS Hizmet merkezleri aracılığı ile sanayideki araştırmacıların kullanımına sunulmak üzere çeşitli dokümanlar hazırlanacaktır. Projenin açılış toplantısı 19 Aralık 2008 tarihinde Brüksel’de tüm proje ortaklarının katılımı ile gerçekleştirilecektir. Bununla birlikte, TÜBİTAK araştırmacıların sektörler arası dolaşımının kolaylaştırılması amacı ile hazırlanan I_SEEMob (Inter‐Sectoral Mobility of Researchers in South Eastern Europe) projesinde ortak olarak yer almıştır. Yunanistan koordinatörlüğündeki projenin diğer ortakları Bulgaristan, Sırbistan, Hırvatistan, Makedonya, Arnavutluk ve Romanya’dır. Proje kapsamında projeye katılan Güneydoğu Avrupa ülkelerindeki araştırmacıların sektörler arası dolaşımını engelleyen yasal ve politik düzenlemeler incelenecek, ülkelerin uygulamalarındaki güçlü ve zayıf yönler belirlenerek ilgili hükümetlere/yetkililere önerilerde bulunulacaktır. Böylece araştırmacıların sektörler arası dolaşımının önündeki engellerin kaldırılması, dolaşımlarının teşvik edilmesi ve kariyer gelişimlerinin desteklenmesi hedeflenmektedir. Mevcut durumda müzakere aşamasında olan projede, TÜBİTAK ulusal ve uluslararası yetkililere sanayide Ar‐Ge İnsan kaynağının güçlendirilmesine yönelik önerilerin hazırlanacağı iş paketinin liderliğini üstlenmiştir. Avrupa Ar‐Ge İnsan Kaynakları Platformu Araştırmacıların dolaşımının önündeki engellerin kaldırılması amacıyla 2004 yılında oluşturulan ERAMORE ağı 2008 yılında EURAXESS Hizmet Ağı’na dönüştürülmüştür. Türkiye bu ağa 2004 yılından bu yana TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi koordinasyonu altında katılmaktadır. Türkiye’nin araştırmacı insan kaynağını geliştirebilmesi için yurtdışında bulunan Türk ve yabancı araştırmacıları Türkiye Araştırma Alanı’na çekebilmesi ve bu araştırmacıların entegrasyonu için çaba sarfetmesi önem taşımaktadır. Türkiye bu ağ içinde yer alarak araştırmacılara ikamet, günlük bakım ve okul, uluslararası fikri mülkiyet hakları, dil okulları, diploma denklikleri, maaşlar ve vergilendirme, sosyal ve kültürel konular, sosyal güvenlik, emeklilik hakları ve sağlık bakımı ve vize konusunda bilgi ve destek sağlamakta, Avrupa gündemini dahil olduğu İnsan Kaynakları Danışma Kurulu aracılığıyla takip etmektedir. Ayrıca, Avrupa’nın diğer bölgelerinde uygulanan standartlarda hizmet verebilmek için Komisyon tarafından sağlanan araçları kullanabilmekte (eğitim faaliyetleri, EURAXESS portalı), verdiği hizmetlerde EURAXESS markasını kullanarak görünürlüğünü artırmakta, Avrupa’da araştırmacılara hizmet veren diğer merkezlerle bilgi alışverişinde bulunmaktadır. Uluslararası İşbirliklerini Güçlendirme Faaliyetleri ERA‐NET Projeleri AB Çerçeve Programları kapsamında bir uygulama aracı olarak kullanılmakta olan ERA‐NET projeleri, AB üye ve aday ülkelerinde, ülkelerdeki veya bölgelerdeki ulusal ve bölgesel araştırma programlarının koordinasyonunu ve bu yolla araştırma programlarının geliştirilip güçlendirilmesini amaçlanmaktadır. Temel hedef, Avrupa çapında araştırma projelerinin eşgüdüm ve ortaklığı doğrultusunda Avrupa Araştırma Alanının gerçekleşmesine katkıda bulunmaktır. Bu hedefe ERA‐NET ve ERA‐NET (+) aksiyonları ile ulaşılmaya çalışılmaktadır. ERA‐NET aksiyonları kapsamında, ulusal veya bölgesel araştırma programlarının düzenleyicisi veya yöneticisi olan ulusal ve bölgesel otoriteler bir araya gelerek deneyimlerini paylaşmakta, bu sayede farklı ve benzer öncelikleri belirleyerek ortak araştırma programları düzenlemekte ve birlikte çeşitli araçlar kullanarak ortak programlar, eylemler ve çağrılar oluşturmaktadırlar. ERA‐NET (+) aksiyonlarının ERA‐NET aksiyonlarından en önemli farkı ise açılacak ortak çağrılarda Avrupa Komisyonu’nun da ortak fon havuzuna belirli bir miktar fon 77 aktarmasıdır. ERA‐NET Projelerinde proje kapsamında ortak çağrıya çıkıldığında projelerin fonlanması sadece yerel kuruluş tarafından üstlenilirken, ERA‐Net (+) projelerinde ortak çağrılar sonucu fonlanan projelere Avrupa Komisyonu da 1/3 oranında destek sağlamaktadır. ERA‐Net projeleri ile ekonomik kalkınma, araştırma ve teknoloji geliştirme faaliyetleri, sosyal refah gibi birçok kritik konuda ulusal araştırma politikalarının koordinasyonu sağlanmaktadır. Uluslararası ortak faaliyetlerin tanımlandığı, politikaların ve stratejilerin geliştirildiği, standartların belirlendiği ERA‐NET projeleri, Türkiye Araştırma Alanının Avrupa Araştırma Alanı ile bütünleşmesi için önemli bir fırsattır. Bu nedenle ERA‐NET projelerine Türkiye’nin birçok tematik alan dahilinde katılımı için ilgili kuruluşlarla temaslar hızla sürdürülmektedir. Tablo 10: Türkiye’nin AB Çerçeve Programları kapsamında katıldığı ERA‐NET projeleri DEVAM EDEN PROJELER Proje Kısaltması EMIDA ARIMNet RURAGRI ERACOBUILD MATERA MATERA+ EuroNanoMed WoodWisdomNet 2 Faaliyet Alanı Canlı hayvanlarda ortaya çıkmakta olan ve varolan başlıca bulaşıcı hastalıklar konusunda Avrupa’da yapılan araştırmaların koordinasyonunu sağlamak Akdeniz’de Tarımsal araştırmaların koordinasyonunu sağlamak Avrupa’da kırsal alanlar, tarım ve sürdürülebilirlik alanları arasında gelişen yeni ilişkilere yönelik yürütülen ve yürütülmesi planlanan ulusal ve bölgesel araştırma programları arasında koordinasyonu güçlendirmek İnşaat sektöründe Ar‐Ge ve Yenilikçilik Programlarının stratejik koordinasyonunu sağlamak Avrupa’da materyal bilimi ve mühendisliği konusunda stratejik aktiviteler yürüten politikacılar ve yöneticilerin dahil olduğu sürdürülebilir bir işbirliği platformu oluşturmak Avrupa ekonomisi için enerji, sağlık ve güvenlik alanlarında hayati önem taşıyan Materyallere yönelik araştırmalar alanında ortak çağrıların açılmasını, yönetilmesini ve izlenmesini sağlamak Nano ilaç alanında araştırma ve teknoloji geliştirme faaliyetlerinin eşgüdümünü sağlamak Ahşap Materyal Bilimi ve Ormancılığa dayalı değer zinciri alanlarındaki ulusal araştırma programlarının koordinasyonunu sağlamak Etranet Üretim modellerinin Bilgi ve İletişim teknolojileri çerçevesinde yeniden yapılandırılmasını sağlamak ICT‐AGRI Tarımsal ve ilgili çevresel araştırmalarda Bilgi ve İletişim Teknolojileri ve Robotik kullanımına yönelik yürütülen araştırmaların Avrupa çapında koordinasyonunu sağlamak Urban‐net Avrupa’daki kentsel araştırma desteklerinin koordinasyonunu sağlamak EUPHRESCO Avrupa çapında bitki sağlığı alanında gerçekleştirilen araştırmaların koordinasyonunu sağlamak E‐RARE Ender görülen hastalıklar alanındaki araştırmaların verimini ve etkisini Avrupa çapında artırmak CORNET II MNT ERANET II Belli bir alan ya da sektördeki birlik, vakıf, dernek, federasyon veya geniş bir KOBİ grubu için ortak olan sorunun/sorunların çözümünü sağlayacak Ar‐Ge projesi/projeleri yaparak sonuçların en geniş şekilde ilgili KOBİ’lere yayılmasını sağlamak Mikro‐ ve nano‐teknolojiler konusunda rekabetçi bir Avrupa endüstrisi yaratmak SEERA‐EI Güneydoğu Avrupa ülkelerindeki araştırma altyapılarının koordinasyonunu sağlamak 78 TAMAMLANMIŞ PROJELER FORSOCIETY Ulusal planlama üzerine bilgi paylaşımını ve uluslararası girişimlerin gelişimini sağlamak CORNET ETRANET SAFEFOODERA Belli bir alan ya da sektördeki geniş bir KOBİ grubu için ortak olan sorunun/sorunların çözümünü sağlayacak Ar‐Ge projesi/projeleri yaparak sonuçların en geniş şekilde ilgili KOBİ’lere yayılmasını sağlamak Bilgi ve İletişim teknolojileri aracılığı ile imalat sektörünün gelişimini sağlamak Avrupa çapında bir platform oluşturarak tüketiciler için Avrupa’da beslenme alanında güvenliği öncelikli kılmak Madde 169 Avrupa Biriliği (AB) Antlaşmasının 169. Maddesi (Article 169), AB’nin eşit şartlardaki bir ortak sıfatıyla aday ülkeler tarafından birlikte gerçekleştirilen araştırma ve geliştirme projelerinin yanında ulusal programların yürütülmesine zemin oluşturan yapılarda ve ortaklıklarda da yer almasına izin vermektedir. Ulusal programların ötesinde; Avrupa çapında dağınık bulunan ve kişisel araştırmalar yürüten bir çok araştırmacıyı ortak projeler ve mükemmeliyet ağları ile ortak araştırma programlarına yönlendirerek birçok bölgesel ve ulusal programın tek bir program altında toplanmasını amaçlayan Article 169 oldukça güçlü bir Topluluk aracıdır. Ülkemizin yer aldığı Madde 169 Girişimleri EUROSTARS: EUROSTARS, Avrupa Komisyonunun Avrupa’daki KOBİ’lerin rekabetçiliğinin arttırılması için başlattıkları araştırma ve geliştirme programıdır. Program, herhangi bir teknoloji alanı ve sektör ayrımı yapmaksızın Ar‐Ge odaklı faaliyetler yürüten KOBİ’lerin projelerinin desteklenmesini amaçlamaktadır. EMRP: Metroloji alanında Avrupa’da ortak bir Ar‐Ge programı geliştirmeyi amaçlayan AB 5. Çerçeve Programı kapsamında desteklenmiş ve 15 ayda tamamlanmış olan MERA (Planning the European Research Area in Metrology) projesi ve ardından 6. Çerçeve Programı kapsamında bir ERA‐NET Eşgüdüm Eylemi olarak desteklenen iMERA (Implementing the European Research Area in Metrology) projesinin ardından 2010 sonrası dönemde bir Madde 169 girişimi olarak EURAMET’in yürütücülüğünü üstlendiği (European Association of National Metrology Institutes) EMRP projesinin başlatılması amaçlanmaktadır. Bu projede Türkiye EURAMET’in kurucu üyesi olan TÜBİTAK Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME) ile temsil edilecektir. Madde 171 Article 171, Avrupa Topluluğu’nun, araştırma, teknoloji geliştirme ve uygulama programlarının verimli uygulanması için gerekli olan yapıların oluşturulmasında yer almasına izin veren bir maddedir. Bu madde kapsamında birçok yapıda oluşum kurulabilir. Ancak, bu yapıların en çok kullanılanı “Ortak Girişimler”dir. Ortak girişimler, belirli bir konuda veya alanda birçok farklı paydaşın katkılarının bir araya getirildiği ve yapılandırıldığı, bu yöntemle de etkili ve güçlü bir program koordinasyonunun sağlanabildiği oluşumlardır. Ortak girişimlere en uygun örnek, “Ortak Teknoloji Girişimleri (Joint Technology Initiatives‐ JTI)”dir. 79 Türkiye’de Ortak Teknoloji Girişimleri ile ilgili farkındalık yaratmak ve bu oluşumlarda daha fazla temsil edilmek amacıyla, tematik alanlar bazında Ortak Teknoloji Girişimleri bilgi günleri düzenlenmektedir. Bilgi ve İletişim Teknolojileri alanındaki ARTEMIS (Gömülü Sistemler) ve ENIAC (Nanoelektronik‐Mikroelektronik) Ortak Teknoloji Girişimleri’nden Türk araştırma ve iş dünyasının nasıl faydalanabileceğine ilişkin bilgilerin aktarılması ve desteklenecek olan konu başlıklarının katılımcılarla paylaşılması amacıyla 24 Temmuz 2008 tarihinde Ankara’da "ICT Ortak Teknoloji Girişimleri Bilgi Günü" düzenlenmiştir. OMC‐NET OMC‐NET, “Araştırma Politikaları” altında bulunan ve Avrupa düzeyinde aşağıdan‐yukarıya ortak araştırma politikalarının geliştirilmesini amaçlayan bir mekanizmadır. Bu sebeple bu çağrılara özellikle araştırma politikalarının oluşturulmasında etkin ve aktif kurumlar başvurmaktadır. 7. ÇP’de ülkemizin katıldığı 2 adet OMC‐NET projesi bulunmaktadır: “CIA4OPM projesi” Belçika Federal Bilim Ofisi (BELSPO) koordinatörlüğünde hazırlanmış olan bir OMC‐ NET projesidir. Bu proje ile Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilikçilik Politikaları karmasının dizaynının geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Proje kamu Ar‐Ge desteklerinin sanayi ve akademi camiaları gibi ortak paydaşları üzerinde sosyo‐ekonomik etkilerinin değerlendirmesi üzerinde durmaktadır. Proje çerçevesinde yapılacak uluslararası etkinlikler, uzmanlara yaptırılacak analiz çalışmaları, uygulanan politikalar ve bunlardan elde edilen tecrübelerin paylaşımına olanak veren diğer mekanizmalar desteklenecektir. 11 farklı ülkeden 15 ortağın bir araya geldiği projede Türkiye’den TÜBİTAK ve TTGV yer almaktadır. Yunanistan Bilim ve Teknoloji Genel Sekterliği tarafından hazırlanan I_SEEMob (Inter‐Sectoral Mobility of Researchers in South Eastern Europe) projesinde TÜBİTAK ortak olarak yer almıştır. Projenin amacı araştırmacıların sektörler arası dolaşımının kolaylaştırılmasıdır. Proje kapsamında Güneydoğu Avrupa ülkelerindeki araştırmacıların sektörler arası dolaşımını engelleyen yasal ve politik düzenlemeler incelenecek, ülkelerin uygulamalarındaki güçlü ve zayıf yönler belirlenerek ilgili hükumetlere/yetkililere önerilerde bulunulacaktır. Böylece araştırmacıların sektörler arası dolaşımının önündeki engellerin kaldırılması, dolaşımlarının teşvik edilmesi ve kariyer gelişimlerinin desteklenmesi hedeflenmektedir. TÜBİTAK – JRC İşbirliği AB Ortak Araştırma Merkezi (Joint Research Centre – JRC), AB politikalarının oluşmasına, gelişmesine, uygulanmasına ve izlenmesine bilimsel araştırmalar aracılığıyla destek sağlamak amacıyla; AB’nin bilim ve teknoloji referans merkezi olarak çalışan, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden gelen araştırmacıların çalıştığı İtalya, İspanya, Belçika, Almanya ve Hollanda’da bulunan ileri teknolojilerin kullanıldığı 7 adet araştırma enstitüsünden oluşan Avrupa Komisyonu’na bağlı ayrı bir direktörlüktür. TÜBİTAK ile JRC arasında İşbirliği Mutabakat Zaptı (MoU), JRC Başkanlar Kurulu’nun (JRC Board of Governors) Polonya’da 5 Temmuz 2007 tarihinde düzenlenen toplantısında TÜBİTAK adına Sn. Nüket YETİŞ ve JRC adına Sn. Roland SCHENKEL tarafından imzalanmıştır. MoU sonrasında JRC Enstitülerine yapılması planlanan Türk Heyet Ziyaretleri Eylül 2006‐Kasım 2007 tarihleri arasında, JRC ISPRA (İtalya) yerleşkesine, JRC Referans Araçlar ve Ölçümler Enstitüsü’ne (IRMM), JRC İleri Teknolojik Çalışmalar Enstitüsü’ne (IPTS), JRC Transuranyum Elementler Enstitüsü’ne (ITU) ve JRC Enerji Enstitüsü’ne (IE) yapılarak tamamlanmıştır. Ziyaret edilen JRC Enstitüleri aşağıdaki harita üzerinde gösterilmiştir. 80 2008 yılı verilerine göre JRC’ye düzenlenen ziyaretler sonrasında, JRC ile Türk araştırma kurumları arasında yapılan işbirliği anlaşması (collaboration agreement) sayısı 2’den 4’e, JRC ve Türkiye’nin ortak olarak katıldıkları ÇP projesi sayısı 9’dan (11 Türk ortak) 15’e (21 Türk ortak) yükselmiştir. JRC ile Türk araştırma kurumları arasında toplam 3 kurumsal işbirliği (institutional network) kurulmuş olup, JRC enstitülerinde araştırma yapan/yapmış olan Türk araştırmacı sayısı 20’dir. JRC’nin “Genişleme ve Entegrasyon aksiyonu” kapsamında düzenlediği çalıştaylara 350’ye yakın Türk uzman katılım sağlamıştır. JRC ziyaretleri sonrasında Türk araştırma/kamu kurumları ve JRC Enstitüleri tarafından Türkiye’de “güvenlik araştırmaları, deprem mühendisliği, ulaşım, radyoaktivite, biyokütle gazlaştırma vb.” konularda toplam 6 çalıştay/konferans/eğitim düzenlenmiştir. TÜBİTAK ve JRC arasındaki MoU gereğince yılda 20 Türk araştırmacının 1 yıl süre ile JRC Enstitüleri’nde doktora/doktora sonrası araştırma yapması için pozisyonların açılması öngörülmüştür. JRC‐TÜBİTAK Özel Bursiyerlik Programı kapsamında TÜBİTAK, Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB) bursları aracılığıyla araştırmacının yaşam giderlerini sağlamakta, JRC ise ev sahibi kuruluş olarak enstitülerinden yararlanma imkanı sağlamaktadır. 2008 yılının ilk döneminde JRC ve TÜBİTAK’tan kabul alan 11 araştırmacıdan 6’sı 2008 Kasım itibariyle çalışmalarına başlamış durumdadır. Uluslararası İşbirliği Etkinlikleri Projeleri 7.ÇP Uluslararası İşbirliği Etkinlikleri kapsamında aktif ülkeler arasında yer alan Türkiye, bilim ve teknoloji alanında uluslararası işbirliğine dayalı projelerin yönetiminde öncü bir rol üstlenerek bu alandaki standartlarını yükseltme ve uluslararası ilişkilerde daha önemli bir konum elde etme olanağı yakalamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, Türkiye, Avrupa Komisyonu tarafından desteklenen tüm INCO‐NET projelerine tam katılım sağlayarak, 9 projede yer almaktadır. SEA‐EU‐NET: Proje, Güneydoğu Asya ülkelerinin Çerçeve Programlarına katılımını arttırmayı hedeflemekte olup, AB üyesi, Asosye ve ASEAN üyesi 10 ülke arasındaki ikili bölgesel bilim ve teknolojik işbirliği kalite, sayı, profil ve etki açısından güçlendirmeyi amaçlamaktadır. MIRA: Akdeniz ülkelerine yönelik uluslararası işbirliği projesi olan MIRA kapsamında projeye katılan ülkeler arasında Bilim ve Teknoloji yetkinliğini belirleyerek spesifik işbirliklerinin arttırılması amaçlanmaktadır. INCO‐NET EECA: Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkelerine yönelik olan proje kapsamında, AB ve EECA ülkeleri arasında bölgeler arası bir Bilim ve Teknoloji politika diyalogu oluşumunun desteklenmesi öngörülmektedir. 81 WBC‐INCO‐NET: Batı Balkan ülkelerini içeren WBC‐INCO‐NET uluslararası işbirliği projesi çerçevesinde katılımcı ülkeler arasında araştırma politikalarının koordinasyonu amaçlanmaktadır. INCONTACT : INCONTACT projesi kapsamında 7. ÇP uluslararası işbirliği alanı Ulusal İrtibat Noktaları arası işbirliğinin arttırılması hedeflemektedir. Bu kapsamda, ABD, Kanada, Japonya gibi gelişmiş ülkelerin Ulusal İrtibat Noktalarının da sürece dahil edilmesi benimsenmiştir. Ayrıca, Avrupa INCO Ulusal İrtibat Noktaları ile üçüncü ülke Ulusal İrtibat Noktaları arasında dinamik ve aktif bir ağ oluşturulması amaçlanmaktadır. New INDIGO: New INDIGO projesi kapsamında, Hindistan’da bilim ve teknik alanlarında faaliyet gösterek araştırma kuruluşlarının Avrupa Araştırma Bölgesi’ne ulaşımının sağlanması ve Avrupa Birliği ile Hindistan arasındaki Bilim ve Teknik işbirliğinin güçlendirilmesi hedeflemektedir. SEE‐ERA.NET PLUS: SEE‐ERA.NET PLUS projesi, Batı Balkan ülkelerinin Avrupa Araştırma Alanı’na entegrasyonunu amaçlayan SEE‐ERA.NET projesinin bir sonraki adımı olarak değerlendirilmektedir. Böylelikle, AB ve Batı Balkan ülkeleri arasındaki işbirliğinin daha da güçlendirilmesi planlanmaktadır. BS‐ERA.NET: Proje kapsamında yer alan Karadeniz Bölgesi’ndeki ülkelerin ulusal ve bölgesel düzeydeki kamu araştırma programlarının eşgüdümünün sağlanması ve geliştirilmesi hedeflenmektedir. ERA.Net RUS: Proje kapsamında, Rusya ve AB arasında Bilim ve Teknik alanlarında işbirliğinin teşvik edilmesini amaçlamaktadır. KORANET: KORANET projesi, AB ile Güney Kore arasında yakın bir Bilim ve Teknik işbirliğini öngörerek G.Kore’nin AB Çerçeve Programlarına katılımının arttırılmasını hedeflemektedir. BLACKSEA Projesi’yle Karadeniz ülkeleri ile işbirliği ERA.Net Rus Projesi’yle Rusya ile işbirliği WBC.INCO.NET ve SEE.ERA.Net.PLUS Projeleri’yle B. Balkan ülkeleri ile işbirliği KORANET Projesi’yle G. Kore ile işbirliği INCO-Net MIRA Projesi’yle Akdeniz ülkeleri ile işbirliği INCO-NET.EECA Projesi’yle D. Avrupa ve O. Asya ülkeleri ile işbirliği New INDIGO Projesi’yle Hindistan ile işbirliği 82 SEA.EU.Net Projesi’yle G.Doğu Asya ülkeleri ile işbirliği TÜBİTAK Benzeri Kuruluşlarla Ülke Performansımızı Arttırmaya Yönelik Projelere Katılım TÜBİTAK, AB 7.ÇP kapsamında Avrupa’nın bilim ve teknoloji alanında önder kuruluşlarıyla birlikte pek çok projede yer almaktadır. Bununla birlikte projelerin yönetiminde de rol üstlenerek bilimsel ve idari işbirliği sayılarını arttırmayı ve AB ile ilişkilerde daha önemli bir konum elde etme olanağını yakalamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, Türkiye 7. ÇP kapsamında 13 tane Ulusal İrtibat Noktası projesine dahil olmuştur. Bu projeler ile Türk araştırmacıların yeni işbirlikleri kurmaları için gerekli hazırlıklar yapılmakta ve bu faaliyetlerin bütçeleri Avrupa Komisyonu tarafından temin edilmektedir. Projelerde ortaklık yapılan ülkeler ve ortaklık sayıları aşağıdaki şekilde belirtilmiştir. Diğer Bazı Çalışmalar E‐Öğrenme Uygulamaları Yurt içinde düzenlenen etkinliklere yer ve zaman kısıtı sebebiyle katılamayan araştırmacı ve sanayi temsilcilerimiz için, 7.ÇP ile ilgili tüm bilgilerin kolayca edinilebildiği e‐öğrenme uygulaması başarı ile yürütülmektedir. TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi’nin web sitesine (www.fp7.org.tr) üyelik ön koşuluyla erişilebilen ve tamamen ücretsiz sağlanan e‐öğrenme uygulaması sayesinde, Türkiye Araştırma Alanı’nın (TARAL) tüm paydaşlarının 7. ÇP ile ilgili hem genel hem de alt alanlar özelindeki ayrıntılı bilgilere ulaşımı kolaylaştırılmıştır. 2008 yılında e‐öğrenme uygulaması 2500’den fazla üye tarafından kullanılmıştır. Önümüzdeki dönemde Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Alanı ile KOBİ Yararına Araştırmalar Alanı’nda yeni modüller faaliyete geçecektir. Türkiye’de 7.ÇP iletişim ağının en önemli aracı olan TÜBİTAK AB Çerçeve Programları Ulusal Koordinasyon Ofisi web sitesi ile 7.ÇP hakkındaki güncel bilgiler, gelişmeler, ortak arama duyuruları, önemli belgeler, çağrı bilgileri ve etkinlik duyuruları Türk araştırma ve iş dünyası ile hem web sitesi üzerinden hem de e‐posta ile 83 paylaşılmaktadır. Mevcut durumda 7. ÇP Ulusal Koordinasyon Ofisi resmi web sitesinin üye sayısı 9000’in üzerinde olup araştırmacılarımızın ilgisi artarak devam etmektedir. Hukuki ve Mali Altyapının Geliştirilmesi 27 Kasım 2007 tarihli ve 26713 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Avrupa Birliği ve Uluslararası Kuruluşların Kaynaklarından Kamu İdarelerine Proje Karşılığı Aktarılan Hibe Tutarlarının Harcanması ve Muhasebeleştirilmesine İlişkin Yönetmelik" kapsamında, üniversitelerin ortak olduğu Çerçeve Programları projelerinin, daha etkin ve mevzuata uygun bir şekilde yürütülebilmesinin temini bakımından 14‐15 Nisan 2008 tarihlerinde Antalya’da, 40’a yakın üniversiteden katılımcı ile konuyla ilgili hususların tartışıldığı bir bilgilendirme ve paylaşım toplantısı düzenlenmiştir. Maliye Bakanlığı’ndan uzmanların da katıldığı toplantıda sorunlar ele alınmış, Çerçeve Programları, ilgili yönetmelik ve ulusal mevzuat kapsamında çözüm yolları sunulmuştur. Takip eden süreçte ortaya çıkan sorunların aşımı için TÜBİTAK ve Maliye Bakanlığı uzmanlarının çalışmaları devam etmektedir. 7.ÇP BAŞARI HİKAYELERİ 7. ÇP kapsamında halen devam eden 200’ü aşkın projeden bir kısmı aşağıda sunulmaktadır: Denize Dökülen Petrole Anında Müdahale: HoverSpill Projesi Özellikle gemi kazaları sonucunda denize dökülen petrol; kıyılar, plajlar ve kumsallar üzerinde olumsuz çevresel etkiler bırakır. Bu tür acil durumlarda kaza noktasına hızlı bir şekilde ulaşmak ve kontrol altına almak kritik bir öneme sahiptir. Denize dökülen petrol, geleneksel araç ve gemilerin ulaşımının oldukça zor olduğu bölgelere hızla yayılabilmektedir. 7.ÇP Ulaştırma alanında desteklenen HoverSpill projesinin genel amacı, bu acil durumlar için yenilikçi bir sistemin geliştirilerek hızlı ve etkin müdahalelerin yapılmasını sağlamaktır. HoverSpill projesi kapsamında karada, suda ve çamurlu alanlarda hareket edebilen, dökülen petrolü depolayabilen, düşük maliyetli, yüksek hızlarda çalışabilen, kolay kullanımlı ve bir hava yastıklı araç (hovercraft) geliştirilecektir. Italya’dan INNOVA tarafından koordine edilen ve Avrupa’dan 8 kuruluşun oluşturduğu bir konsorsiyum ile yürütülecek olan projede, Türkiye’den ADMARIN DCC’de ortak olarak yer almıştır. 1978 yılında kurulmuş olan şirket; konteyner gemileri, ro‐ro gemileri, kimyasal tankerler, yatlar ve askeri gemilere yönelik tasarım, danışmanlık ve müteahhitlik hizmeti vermektedir. 36 ay sürecek olan HoverSpill projesine sağlanacak olan toplam destek bütçesi yaklaşık 2,7 Milyon Avro’dur ve ADMARIN DCC’nin projedeki bütçesi yaklaşık 400.000 Avro’dur. Buğday ve Arpa Genom Çalışmaları: TriticeaeGenome projesi TriticeaeGenome projesi, Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Alanı 2007 yılı çağrısı kapsamında desteklenmiştir. 5.3 Milyon Avroluk bütçeye sahip olan proje 4 yıllık bir projedir. Projenin amacı, buğday ve arpa genom çalışmalarını hızlandırmak amacıyla hastalık, kalite ve verim genlerinin izolasyonu ve karakterizayonunda ilerleme sağlamaktır. Ayrıca yeni genlerin bulunması ve bunların kullanılması hedeflenmektedir. TriticeaeGenome projesi, Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Alanı’nda Avrupa’nın en başarılı kuruluşlarından biri olan INRA tarafından koordine edilmektedir. Türkiye’den Sabancı Üniversitesi’nin ortak olarak yer aldığı projenin yürütücüsü Hikmet Budak’tır. Hikmet Budak Marie‐Curie burslarıyla 2005 yılında Amerika’dan Türkiye’ye geri dönüş yapmıştır. Sabancı Üniversitesi’nde göreve başlayan Budak, 2008 yılında Gıda, Tarım, Balıkçılık ve Biyoteknoloji Alanı’nda yazılan projeleri değerlendirmek üzere Avrupa Komisyonu tarafından hakem olarak görevlendirilmiştir. Bu görevi esnasında 2009 yılı çalışma programında yer alan bir konu başlığının yazılmasında görev almıştır. Hikmet Budak bu konu başlığına koordinatör olarak proje hazırlamaktadır. Çerçeve Programları’ndaki başarılarına ek olarak, Hikmet Budak’ın bir COST projesi de bulunmaktadır. 84 Anevrizmadan Kaynaklanan Hastalıklarla Mücadele: FAD Projesi Beyin damarı baloncuğu şeklinde tanımlanabilecek anevrizma, bir atar damarın normal çapının en az 1.5 katı kadar geri dönüşümsüz genişlemesidir. Beyin kanamalarının önemli nedenlerinden bir tanesi olan anevrizma, tüm inmelerin %9’una yol açan beyin kanaması tiplerinden biri olan subaraknoid kanama (SAK)’lara yol açmaktadır. Her yıl 100.000 kişide 10 yeni SAK görüldüğü istatistiklerde yer almaktadır. Anevrizmaların çoğu tektir; ancak hastaların %25’inde birden fazla anevrizma bulunduğu bilinmektedir. 7.ÇP Sağlık alanında desteklenen FAD (Fighting Aneurysmal Diseases) projesinin genel amacı, aort anevrizmasının gelişiminin patofizyolojisini açığa kavuşturmak, hücresel ve moleküler çalışmalar yaparak anevrizma genetiği ile fenotipler arasında ilişki kurmak, böylelikle tanı, prognoz ve tedavi için yeni yöntemler bulmaktır. Fransa’dan INSERM (Institut National de la Santé et de la Recherche Médicale) tarafından koordine edilen ve Avrupa’dan 15 kuruluşun oluşturduğu bir konsorsiyum ile yürütülecek olan projede, Türkiye’den TÜBİTAK GMBE (Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü) ortak olarak yer almıştır. 48 ay sürecek olan FAD projesine sağlanacak olan toplam destek bütçesi yaklaşık 11 Milyon Avro’dur ve TÜBİTAK GMBE’nin projedeki bütçesi yaklaşık 300.000 Avro’dur. Projede klinik veri tabanlarının oluşturulmasında, Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi de üçüncü parti olarak görev alacaktır. Yeni Nesil AB Uçaklarının İmalat ve Montaj Süresi Kısalacak: MAAXIMUS Projesi 7.ÇP Ulaştırma (havacılık dahil) Alanı’nda desteklenen MAAXIMUS (More Affordable Aircraft structure lifecycle through eXtended, Integrated, & Mature nUmerical Sizing) projesi kapsamında yeni nesil AB uçaklarının dünyadaki rakipleri karşısında teknolojik açıdan daha üstün ve daha düşük maliyetli olmasını sağlamak amacıyla imalat ve montaj süresini kısaltacak yeni bir kompozit gövde konsepti geliştirilecektir. Airbus France SAS koordinatörlüğünde 30 Milyon Avro bütçeyle ve 58 ortakla gerçekleştirilecek projede TUSAŞ – Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş yer almaktadır. TUSAŞ projede pencere çerçevelerini Resin Transfer Molding (RTM) teknolojisi ile tasarlayarak üretim ve sertifikasyon işlerini tamamlayacaktır. 540 bin Avro bütçe alacak TUSAŞ gelecekte tasarlanacak uçaklarda da RTM teknolojisini kullanarak, tasarım alanında söz sahibi olmayı hedeflemektedir. Taşınabilir Otonom Sınır ve Geniş Alanlar İleri Gözetleme Sistemi: TALOS Projesi Klasik sınır güvenliği sistemleri sınır boyunca yerleştirilmiş pahalı yer istasyonları ve istasyonları destekleyen insan devriyelerinden oluşmaktadır. TALOS projesinin esas amacı taşınabilir, boyutlandırılabilir, bağımsız ve uyarlanabilir bir sistem geliştirip arazi testlerini gerçekleştirerek Avrupa sınırlarının korunmasıdır. Geliştirilecek sistemin aynı zamanda çok daha esnek, verimli ve düşük maliyetli olması öngörülmektedir. Proje çerçevesinde geliştirilecek İnsansız Kara Aracı ihlal gerçekleşen bölgeye acil şekilde intikal edecek, fiziksel olarak ihlalci ile temasa geçecek, ihlalci ile ses haberleşmesinde bulunacak ve eğer gerekli olursa ölümcül olmayan silahlarını kullanacaktır. Proje sonuçlandığında ise insansız kara aracı, insansız hava aracı ve sensör kulelerinden gelecek olan görüntü ve verilerin komuta kontrol merkezlerinde izlenerek yönetilmesiyle sınır güvenliği konusunda büyük gelişme sağlanacaktır. 14 ortaklı Proje konsorsiyumunda Türkiye’den ASELSAN AŞ ve STM AŞ yer almaktadırlar. Projenin koordinatörlüğünü Polonya'dan PIAP Araştırma Enstitüsü üstlenirken, Komuta‐Kontrol, Bilgisayar, Haberleşme, Keşif ve Gözetleme (C4ISR) sistem mühendisliği yöneticiliğini ASELSAN 85 AŞ yürütmektedir. Kontrolsüz sınırlar ve geniş alanlarda keşif ve gözetleme görevlerini yerine getirecek bir sistemin gerçekleştirileceği bu projede, en kritik iki iş paketi olan 'Üst Seviye Sistem Mimari Tasarımı' ve 'Komuta Kontrol Alt Sistemlerinin Geliştirilmesi' de yine ASELSAN AŞ’nin liderliğinde yürütülecektir. Söz konusu iş paketlerinde STM A.Ş. de önemli bir görev üstlenerek ASELSAN ile birlikte sistem gereksinimlerini oluşturacak, üst seviye sistem mimarisini belirleyecek tasarım ve geliştirme faaliyetlerine katılacaktır. 48 ay sürecek olan TALOS projesine sağlanacak olan toplam destek bütçesi yaklaşık 13 Milyon Avro’dur. Aselsan AŞ. 2.384.000 Avro toplam bütçe ile Projenin en yüksek bütçeli 3. Ortağıdır. STM AŞ’nin toplam bütçesi ise 1.372.800 Avro’dur. Polimer Bazlı Hızlı Üretim Teknolojileri Sürecinin Geliştirilmesi: STEPUP Uygulama alanı günden güne yayılan polimer bazlı ürünler, otomotiv, biyomedikal ve makine uygulamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Fakat, üretimlerinde kullanılan hızlı üretim teknolojilerinin geliştirilmesine ve üretim miktarlarını arttırıcı yeniliklerin yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. 7. ÇP Nanoteknolojiler‐bilimler, Malzemeler ve Yeni Üretim Teknolojileri alanında (NMP) desteklenen STEPUP projesinin genel amacı yüksek enerjili freze teknolojisine mekanik ve kimyasal bir yaklaşımla; şu anda kullanılan, prototipleri hazır cihazların, isteğe özel ürünleri, az/orta/çok miktarda üretilebilmelerini sağlamaktır. İtalya’dan MBN Nanomaterialia S.p.A. kuruluşu tarafından koordine edilen projede, Türkiye’den teknoloji geliştirici olarak “+90 ArtıDoksan Hızlı İmalat Teknolojileri A.Ş” de ortak olarak yer almaktadır. “+90 ArtiDoksan Hızlı İmalat Teknolojileri A.Ş” zengin makine parkı ve teknolojisinin yanı sıra, kaliteli mühendislik bilgisi ve tecrübesiyle, her türlü ürünün en kısa zamanda temini ve en uygun maliyetle üretilmesi konusunda 10 yıldır hizmet vermektedir. 48 ay sürecek olan STEPUP projesine sağlanacak olan toplam destek bütçesi yaklaşık 3.2 Milyon Avro’dur ve “+90 ArtiDoksan Hızlı İmalat Teknolojileri A.Ş”nin projedeki bütçesi yaklaşık 414.400 Avro’dur. Özel Parçalar ve Özel Üretimler için Esnek ve Verimli Üretim Sistemleri Geliştirilmesi: INNOSHADE Ev aletlerinde, araç parçalarında veya lens uygulamalarında kullanılabilen elektrokromik cihazların belli başlı bazı dezavantajları bulunmaktadır. Üretimlerinde karşılaşılan zorluklar, maliyet fazlalığı ve yanıt süresindeki gecikmeler bu malzemelerin kullanımını kısıtlayıcı etkilerdir. 7. ÇP Nanoteknolojiler‐bilimler, Malzemeler ve Yeni Üretim Teknolojileri (NMP) alanında desteklenen INNOSHADE projesinin genel amacı, elektrokromik cihazlarda kontrol edilebilir ışık geçirgenliğini sağlayarak, üretimde düşük enerji ihtiyacı ve düşük maliyet avantajı elde etmektir. Almanya’dan Fraunhofer‐Gesellschaft tarafından koordine edilen projede, Türkiye’den endüstriyel ortak‐teknoloji geliştirici ve son kullanıcı olarak ARCELIK A.Ş. yer almaktadır. 48 ay sürecek olan INNOSHADE projesine sağlanacak olan toplam destek bütçesi yaklaşık 7.7 Milyon Avro olup ARÇELİK A.Ş’nin projedeki bütçesi yaklaşık 260.800 Avro’dur. Yeni Nesil Kablosuz İletişim için Global Ölçekte Birlikte Çalışabilir Mikrodalga Erişim Sistemi: WiMAGIC AB fonlarından Türk ortaklara toplamda yaklaşık 700 bin Avro’luk finansman sağlayan bu projenin hedefi kablosuz haberleşme sistemleri için yeni teknolojilerin geliştirilmesidir. Bilindiği üzere kablosuz haberleşme erişimi halen kısıtlı ve pahalı durumdadır. Bu projenin temel amacı da, internet erişiminde hızların onlarca kez artması ve fiyatların da bir o kadar düşmesidir. Yeni nesil Wimax sistemlerinin geliştirilmesini hedefleyen WiMAGIC projesinin ortakları arasında Türkiye’den Bilkent Üniversitesi dışında Kadir 86 Has Üniversitesi ve Turkcell de bulunmaktadır. Proje koordinatörü Fransız Sequans şirketidir. İtalya, Belçika, Fransa ve Yunanistan’dan üniversitelerin de ortak olduğu 13 ortaklı projenin konsorsiyumunda Thales, Alcately‐ Lucent gibi dev şirketler bulunmaktadır. Türkiye Ve Akdeniz Ülkeleri Sismik Tehlike Konusunda Mercek Altında: SHARE Binaların inşaasında bölgesel sismik tehlike haritaları kullanılarak deprem sarsıntısı için en uygun yer seçilebilmektedir. Sismik tehlike gelecekte beklenen depremlere bağlı yer hareketlerini inceleyen çalışma anlamına gelmektedir. SHARE Projesi kapsamında sismik tehlike değerlendirmesinin, mühendislik uygulamalarının, veri toplanması ve analizlerinin ve değerlendirme prosedürlerinin Avrupa çapında uyumlaştırılmasını hedeflenmektedir. Projenin sonucunda bütünleştirilmiş bir olasılıksal sismik tehlike değerlendirmesi modelinin ve senaryolara bağlı modelleme araçlarının oluşturulacaktır. Bu projenin çıktıları enerji altyapıları gibi kritik sanayinin sismik güvenlik değerlendirmesi için girdi sağlayacaktır. SHARE Projesi tüm Avrupa’nın yanında Kuzey Afrika, Güney ve Doğu Akdeniz ülkeleri ile Türkiye’yi kapsayacaktır. Projede Türkiye’den Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Ortadoğu Teknik Üniversitesi ortak olarak yer almaktadır. Akdeniz Ortaklığı ülkelerinden ve Avrupa’dan 13 ülkeden 18 ortağın bulunduğu projenin toplam bütçesi 5.470.000 Avro olup Avrupa Komisyonu’ndan 3.500.000 Avro talep edilmiştir. Türk ortakların bütçesine yapılacak Avrupa Komisyonu katkısı ise toplam 270.000 Avro’dur. Elektrik Harcamadan Güneş Enerjisi İle Konutların Soğutulması : ALONE Dünyanın çeşitli bölgelerinde soğutmaya olan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır. Güneşten gelen ısı enerjisinin bütünleştirilmiş bir şekilde ısıtma ve soğutma amaçlı kullanımı elektrik ile çalışan geleneksel soğutma makinalarına (örneğin evlerimizde kullandığımız klima ve buzdolabı) kıyasla daha çevre dostu olduğu için büyük potansiyel taşımaktadır. Büyük çaplı güneş soğutma sistemlerinin başarılı bir şekilde çalıştığı ispatlansa da daha küçük çaplı sistemler (örneğin konutlar ve küçük sanayi uygulamaları) çeşitli ekonomik ve teknik nedenlerden dolayı henüz pazara girmeye hazır değillerdir. ALONE Projesi bu engelleri aşmayı hedeflemektedir. ALONE Projesi’nde Türkiye’den Solitem Güneş Enerjisi Teknolojileri ortak olarak yer almıştır. Avrupa’dan 6 ülkeden 8 ortağın katıldığı projenin toplam bütçesi 2.907.546 Avro’dur. SOLITEM’in bütçesi ise 279.343 Avro’dur. Avrupa Bilim ve Sanat Deniz Yolculuğu Festivali: HULDA Toplum ve Bilim arasındaki iletişimin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi için Bilim Merkezleri, Bilim Müzeleri ve Araştırma merkezleri arasındaki işbirliğinin pekiştirilmesi amaçlanmaktadır. 7. ÇP Toplumda Bilim Alanı son çağrısında desteklenen HULDA (The European arts and sciences sailing festival) projesi, sanat ve bilim arasındaki etkileşimi toplumun farklı kesimleri arasında bir eşgüdüm sağlayarak gerçekleştirmek amacıyla oluşturulmuş bir konsorsiyum tarafından yürütülmektedir. HULDA projesi kapsamında konsorsiyum ortakları, “yenilikçi seyahat festivali konsepti” çerçevesinde farklı sanatsal ve bilimsel etkinlikler düzenleyeceklerdir. Bu etkinliklerin en önemlisi, toplumun farklı kesimlerini bilim ve sanat arasındaki etkileşim hakkında bilgilendirmek için İsveç’ten yola çıkıp, 10 sahil şehrine uğrayarak İstanbul’a ulaşacak olan HULDA Gemisi ziyaretidir. Türkiye’den İlhan Koman Sanat ve Kültür Vakfı’nın koordinatörlüğünde ilerleyen projede, Avrupa’dan 11 ortak yer almaktadır. 32 ay sürecek olan projenin toplam bütçesi 800.000 Avro olup, Türkiye’nin projedeki bütçesi 477.050 Avro’dur. 87 Avrupa’nın yeniden dönüşüm ve ekonomik yapılanması sürecinde tarihsel, bölgesel ve ulusal özelliklerinin Avrupa kimlikleri çerçevesinde belirlenmesi: SPHERE Avrupa’nın kültürel görünümünün siyasi ve demografik açından yeniden şekillenmesinde rol oynayan sosyo‐ekonomik değişimler, Avrupa kimliğinin gelişimi açısından önem arz etmektedir. 7. ÇP Sosyo‐ekonomik ve Beşeri Bilimler alanı birinci çağrısında desteklenen SPHERE (Space, place and the historical and contemporary articulations of regional, national and European identities through work and community in areas undergoing economic restructuring) projesinin amacı, Avrupa’daki ülkelerin kültürel kimlik ve uygulamalar bağlamında geçirmiş oldukları sosyo‐ekonomik dönüşümlere odaklanmak ve proje kapsamında yapılacak araştırmalarda kimlik, sınıf ve cinsiyet üzerine gelişen yeniden dönüşüme ilişkin kültürel kimliklere vurgu yapmaktır. Avrupa’nın en büyük ekonomilerinin oluşturduğu farklı bölgesel kimliklerden hareket eden proje, bölgesel ve ulusal kimlikler çerçevesinde ülkelerin geçirmiş olduğu ekonomik altyapı dönüşümlerine de odaklanmaktadır. Türkiye’den ODTÜ Kamu Politikaları ve Kentsel Araştırmalar Merkezi tarafından koordine edilen ve Avrupa’dan dört kuruluşun oluşturduğu bir konsorsiyum ile yürütülecek olan projenin toplam bütçesi 889.239 Avro’dur. 36 ay sürecek olan SPHERE projesinde Türkiye’nin bütçesi 92.789 Avro’dur. Meyve ve sebzelerin daha düşük fiyatlı, hızlı, etkin ve kaliteli bir şekilde kurutulması Kurutma, gıdaların saklanmasındaki en eski, basit ve etkin yollardan biridir ve bu yöntem ile gıdalardaki çözülebilir maddeleri yoğunlaştırılır ve konsantrasyon bakteri, maya ve küflerin büyümesi engellenir. Kurutulmuş sebze, meyve ve hazır kahve gibi ürünlerin ticari olarak kurutulmasındaki en modern yöntem Hızlandırılmış Dondurarak Kurutma (AFD) olarak bilinir ve vakum altında yapılır. Gıda dondurulur ve daha sonra buzu buharlaştırmak için ısı artırılır ve buhar da gıdayı kurutur. Dondurularak kurutulmuş gıdanın en büyük dezavantajlarından biri maliyetidir. Günümüze kadar gerçekleştirilen ön araştırmalar, geçirgen maddelerin dehidrasyonunda yüksek güçlü ultrason (HPU High Powered Ultrasound) uygulamasının, gıda gibi ısıya duyarlı maddelere işlem yapılması gerektiğinde çok etkili olduğunu göstermiştir. HPU güvenli, çevreye dost, verimli ve ekonomik güçlü bir teknolojidir. Avrupa’dan 8 kuruluşun ortak olarak yeraldığı 7.ÇP KOBİ’ler için Araştırma alanında desteklenen ve koordinatörlüğünü Türkiye’den GÖKSER Makina’nın üstlendiği ULTRAVEG projesinde, HPU’ya dayanan ön işleme yöntemleri geliştirilecektir. Geliştirilecek olan teknoloji bu alanda daha önce hiç kullanılmayan ultrason teknolojisidir. Araştırmalar sonucu ortaya çıkacak olan prototip, mevcut gıda kurutma tesislerine monte edilebilecek ve daha kısa zamanda, daha az enerjiyle ve dolayısıyla daha az maliyetle kurutma işleminin gerçekleştirilmesi sağlanabilecektir. 1987 yılında kurulmuş olan, esnek havalandırma boruları, sistemleri, gıda kurutma sistemleri üretimi için endüstriyel makina üreticisi olan GÖKSER Makina, proje çıktısının ticarileşme kısmında yer alarak son kullanıcılara satış yapabilmenin yanı sıra, kendi üretim hatlarında kurulu olan kurutma tesislerine de proje çıktısını ekleyerek kurutma tesislerini geliştirmeyi amaçlamaktadır. 24 ay sürecek olan ULTRAVEG projesine sağlanacak destek miktari yaklaşık 1,5 Milyon Avro’dur ve GÖKSER Makina’nın projedeki bütçesi yaklaşık 330.000 Avro’dur. Karadeniz Bilimsel Ağı: UP‐GRADE BS‐SCENE Karadeniz etrafında yer alan ülkelerin çevre ve sosyo‐ ekonomik araştırma enstitülerinin ve üniversitelerin yer aldığı UP‐GRADE BS‐SCENE projesi, yine bu kuruluşların elinde bulunan verilerin bir araya getirileceği ortak veri ve bilgi altyapısı oluşturacak bir Karadeniz Bilim Ağı meydana getirmeyi amaçlamaktadır. Proje kapsamında Karadeniz’de, veri ve bilgi altyapısıyla ilgili araştırmalar desteklenecektir. UP‐GRADE BS‐SCENE araştırma altyapısı, bilimsel işbirliğini, bilgi ve tecrübe değişimini teşvik etmeyi ve bölgedeki denizle ilgili veri‐bilgi yönetiminin kapasite ve performansını güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu altyapısı sayesinde Karadeniz’le ilgili veriler daha iyi tanımlanacak, bu verilere ulaşım, verilerin değişim‐kullanım 88 olanakları ve kaliteleri geliştirilecektir. 4 Milyon Avro bütçeli projede Türk ortakların toplam bütçesi 800,000 Euro’dur. UP‐GRADE BS‐SCENE projesi AB ve Karadeniz ülkelerinden toplam 51 ortak kuruluşun işbirliğinde gerçekleştirilecektir. Projede Türkiye’den 7 kuruluş yer almaktadır. 1. ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü 2. Karadeniz Teknik Üniversitesi 3. Sinop Üniversitesi Balıkçılık Fakültesi 4. Dokuz Eylül Üniversitesi, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü 5. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Yönetimi Enstitüsü 6. Ankara Üniversitesi 7. Karadeniz Komisyonu Türk Bilim İnsanı'nın ERC'deki Büyük Başarısı Her yıl Avrupa’da sınırlı sayıda bilim insanına verilen ve sonuçları Nobel ödülüne aday olabilecek projelerin desteklendiği dünyanın en prestijli araştırma kaynaklarından biri olarak kabul edilen ERC Advanced Grant (Avrupa Araştırma Konseyi‐İleri Düzey Araştırmacı Desteği) kapsamında 2008 yılı için Temel Bilimler alanındaki desteğe layık görülen ilk Türk, Sabancı Üniversitesi Yönetim Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Halil Mete SONER oldu. “Finansal Risk Yönetimi için Matematiksel Yöntemler” konulu projesi için 880 bin Euro’luk destek almayı başaran SONER, ABD'nin Princeton ve Carnegie Mellon gibi dünyaca ünlü üniversitelerindeki çalışmalarının ardından 2000 yılında Türkiye'ye geri dönmüş ve akademik hayatını ülkemizde devam ettirmeye başlamıştır. TÜBİTAK UEKAE’ye Araştırma Potansiyeli Desteği Multimedya Teknolojileri Değerlendirme, Araştırma ve Geliştirme Laboratuarı (MTRD) Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü (UEKAE) altında ses teknolojileri konusunda faaliyet gösteren bir araştırma grubudur. MTRD, 7. ÇP altındaki “Kapasiteler Özel Programı” altında yer alan bir altyapı destek programı olan “Araştırma Potansiyeli” alanında bağımsız hakem değerlendirmelerinden tam puan almayı başarmış bir proje sunmuşlar ve Araştırma Potansiyeli 2008 çağrılarında desteklenen 32 proje arasına en üst sıralardan girmeyi başarmışlardır. Proje sonucunda MTRD ekibinin çok dilli ses teknolojileri konusunda araştırma potansiyelinin artması ve başta 7. Çerçeve Programı olmak üzere uluslararası projelerde yer alabilecek teknik altyapı ve insan kaynağına ulaşmaları amaçlanmaktadır. Ekibin “MultiSAUND” isimli projeleri toplamda “36” ay sürecektir ve bu süre içerisinde 960.000 Avro civarında toplam desteğe hak kazanmışlardır. Bu bütçe ile altyapılarını geliştirmek için yapacakları “bünyelerinde deneyimli araştırmacıların istihdamı”, “alanında tanınmış olan araştırma kurumları ile karşılıklı kısa dönem personel değişimleri” ve “malzeme teçhizat alımları” gibi toplamda 5 aktivite alanındaki harcamaları %100 civarında desteklenecektir. Marie Curie Mükemmeliyet Ödülü Doç. Dr. Batu Erman’ın Tersine beyin göçünü destekleyen Uluslararası Yeniden Entegrasyon Hibeleri ile Türkiye’ye Sabancı Üniversitesi’ne dönen Doç. Dr. Batu Erman, “Molecumer Biological Targeting of T Lymphocyte Signal Transduction and Development” konulu çalışması ile Avrupa’nın bilim elçileri arasına girmeyi başarmıştır. En iyi araştırmacıları Avrupa Araştırma Alanı’na kazandırmak ve Avrupa Araştırma Alanı’nın görünürlüğünü artırmak 89 amacıyla, Avrupa Birliği 7. ÇP Marie‐Curie etkinlikleri kapsamında, 2003 yılından bu yana gerçekleştirilen “Marie Curie Excellence Awards / Marie Curie Mükemmeliyet Ödülü (EXA)” kapsamında ilk kez bir Türk Araştırmacı ödül almıştır. Sabancı Üniversitesi’nde araştırmalarını sürdürmekte olan Doç. Dr. Batu ERMAN, 5 Araştırmacı arasına girerek Marie Curie Mükemmeliyet Ödülü’ne layık görülen ilk Türk Araştırmacı ünvanını kazandı. TÜRKSAT Sanayi‐Akademi Ortaklığı Projesi’nde yer alıyor Marie‐Curie Burs ve Destekleri Sanayi‐Akademi işbirliği programı kapsamında TÜRKSAT’ın yer aldığı “Vatandaş Odaklı Hizmet Sunumu Uygulamaları Çerçevesinde e‐Hizmetler Kullanıcı Memnuniyet Endeksi (CEES ‐ Citizen Oriented Evaluation of E‐Government Services: A Reference Process Model)” Projesi Avrupa Komisyonu tarafından desteklenmiştir. Proje ile, oluşturulacak “Vatandaş Memnuniyet Endeksi” nin Türkiye koşullarında test edilmesi ve diğer ülkelerde de söz konusu endeksin kullanılmasının sağlanması amaçlanmaktadır. Toplam bütçesi yaklaşık 610.000 Euro olarak sunulan projenin planlanan başlangıç tarihi 1 Ocak 2009 olup, 3 yıl boyunca sürecektir. Beyin Dolaşımı’na Destek CNRS’ten Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ne Marie‐Curie Etkinliklerine sunduğu “Karadeniz ekosistemi üzerindeki kontrol mekanizmaları” desteklenen Dr. Barış Salihoğlu Fransa’nın en prestijli merkezlerinden biri olan Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi CNRS’ten (Centre national de la recherche scientifique) ODTÜ Deniz Bilimleri Bölümü’ne AB desteği ile geldi. Boğaziçi Üniversitesi’nden Londra Cass Business’a Yard. Doç. Dr. Ceylan Onay, doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve AB Entegrasyonu” konulu projesini yürütmek üzere Boğaziçi Üniversitesinden İngiltere Cass Business School’a gitti. Karadelikler üzerine Ortak Doktora Programı Desteği Tersine beyin göçünü destekleyen program aracılığı ile California Universitesinden “Uluslararası Astrofizik Laboratuarı Gözlemevinin kullanılarak Veri Toplanması” projesine destek alarak Türkiye’ye geri dönen Prof. Dr. Emrah Kalemci 7. ÇP’nin, endüstrinin ihtiyaç duyduğu nitelikte araştırmacıların yetiştirilmesini hedefleyen araştırma eğitim programı projesinde ortak olarak yer aldı. Uzaydaki karadeliklerin büyüme ve küçülmelerinin anlaşılarak ortaya çıkan çalışmanın jet’ler üzerinde kullanılmasını hedefleyen “Black Hole Universe” projesi 5 yıl süre ile bu konuda master ve doktora düzeyindeki araştırmacılara burs sağlayacak. Nanoteknoloji, Gıda ve Çevre Konularında Araştırma Personeli Değişim Programları Desteklendi Avrupa ile birlikte Avrupa dışındaki ülkelerle araştırmacıların değişimi aracılığıyla kısa süreli ziyaretler gerçekleştirilerek uzun süreli işbirliklerinin geliştirilmesini hedefleyen Uluslararası Araştırma Personeli Değişim Programı ‐ IRSES (International Research Staff Exchange Scheme) kapsamında Türkiye’den nanoteknoloji, gıda ve çevre alanlarında projeler desteklendi: • Çukurova Üniversitesi: Akdeniz’deki iklim değişimi, su ve üretim (CliMed, Climate Change, Water and Productivity in the Mediterranean: Capacity Building for Geospatial Modelling) başlıklı 24 ay sürecek proje kapsamında Fransa ile birlikte, Kanada, Kore, Ukrayna, Amerika ile araştırmacı değişimi gerçekleştirilecektir. • ODTÜ: Nano‐malzemelere dayanan nano‐sensörler (Nanobiosens: Nanosensors and nanomaterials) başlığındaki 36 ay sürecek olan proje kapsamında Almanya ve İngiltere ile birlikte, Amerika’daki Teksas A&M Universitesi, Boston Üniversitesi ve Kalifornia Üniversitesi ile araştırmacı değişimi gerçekleştirilecektir. • ODTÜ: Atıklardan katma değerli ürün elde edilmesi (STRUVITE Nutrient removal and value added product formation from wastes via struvite precipitation) başlıklı 24 ay sürecek olan proje Avrupa Komisyonu tarafından desteklenmiştir. 90 Ek - 2 Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler 91 Kazanımlar Diğer Bilimsel Yayın Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Süreç İyileştirme Müşteri Kuruluş / Kesim Adı Ürün/Teknoloji İyileştirme Destekleyen Kurum Yeni Süreç Proje Adı Yürütücü Kuruluş Adı Yeni Ürün/Teknoloji Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler • ASRAD TAEK Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi - Milli Savunma Bakanlığı • • √ • • • Türkiye’de Gıda Işınlama Teknolojisinin Uygulanması TAEK, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Tariş ve Ege İhraçatçılar Birliği √ √ √ • • Nohutta Mutasyon Islahı TAEK Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi - - √ 92 Proje yapılmamış olsaydı, MSB Kuvvet Komutanlıkları için üretilen radyasyon ölçüm cihazları yurt dışından tedarik edilebilirdi. Bu durumda maliyeti yerli üretimin yaklaşık 3 katı olurdu. Askeri birliklerimize stratejik avantaj sağlamıştır. Üretim sırasında bşka yöntemler denenmiş ve yeni teknolojik gelişmeler sağlanmıştır. Üretim sırasında ihtiyaç halinde yan sanayiye baş vurulmuş, bir kısım parçalar yarı mamul hale getirilmiştir. Azalttığı ithalat tutarı yaklaşık 2 milyon YTL’dir. Proje yapılmamış olsaydı, Özellikle kuru meyve ve kabuklu yemiş ihracatı yapan firmalar, 2010 yılında metil bromür uygulamasının yasaklanmasıyla alternatif metot arayışına girecekler, bunun sonucunda zaman ve ticari kayıp söz konusu olacaktı. Uygulanan Gıda Işınlama Teknolojisi çevre dostu bir muhafaza yöntemidir ve katı karantina uygulamaları olan ülkelere ihracat söz konusu olduğunda yeni pazarlar kazanmak açısından Türk ihracatçısına rekabet gücü sağlamaktadır. Nohut çeşidi TAEK SAĞEL adı ile 12 Nisan 2006 tarihinde tescil ettirilmiştir: (Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü Tohumluk tescil ve Sertifikasyon Müdürlüğü Tescil komitesi tarafından oy birliği ile tescil işlemleri tamamlanmıştır.) Çeşit listesine eklenmek üzere resmi gazeteye yollanmış ve 12 Ağustos 2006 tarihli ve 26257 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak TAEK SAĞEL Nohut çeşidi milli çeşit listesinde yerini almıştır. Kazanımlar Diğer Bilimsel Yayın Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Müşteri Kuruluş / Kesim Adı Süreç İyileştirme Destekleyen Kurum Ürün/Teknoloji İyileştirme Yürütücü Kuruluş Adı Yeni Süreç Proje Adı Yeni Ürün/Teknoloji Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler (Devamı - 1) • Doğu Akdeniz ve Karadeniz Atmosferinde Gözlenen Yüksek Kirletici Düzeylerine Neden Olan Emisyon Bölgelerinin Belirlenmesi • TAEK Sarayköy Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi TUBİTAK TAEK ve TÜBİTAK √ √ √ √ • • • • Intraokular ve Kontakt Lens Üretim Teknolojisinin Geliştirilmesi ANADOLU TIP Teknolojileri Ürt. Paz. İth. İhr. Tic. San. A.Ş. DB/HM TTGV √ - • • Ücretlendirme Kutusu BİRCOM Telekom. ve Bilişim Hiz. San. Tic. Ltd. Şti DB/HM TTGV - √ • 93 Proje çevresel bir sorunun çozülebilmesi için gerekli bilgileri elde edilmesini sağlamiş ve daha önce bilinmeyen ülkemize hava yoluyla taşınan çevre kirleticilerin çeşitleri, miktarları, geldikleri yerler belirlenmesi sağlanmıştır. Aliağa bölgesi gibi büyük çevresel sorunlarla boğuşulan bir bölgede hava kirliliğinin düzeyini ve nedenlerini ortaya çıkarmış ve bölgedeki belediyelere bundan sonra, hava kilrililiğini makul düzeylerde tutabilmek için neler yapmaları gerektiği somut bir şekilde gösterilmiştir. Bölgedeki sanayi kuruluşlarına neden oldukları kirlilik gösterilmiş ve yapılması gerekenler konusunda kendileriyle birlikte bir plan program oluşturulmuştur. Projede Doktora derecesine sahip 10 kişi, yüksek lisans derecesine sahip 8 kişi çalıştırılmıştır. Projede yapılan çalışmalar 4 öğrenciye yüksek lisans tezi, 4 öğrenciye de doktora tezi olmuştur. Proje kapsamında yapılan çalışmalar sonucunda firma, geliştirdiği teknoloji ile ithalatçı olarak yer aldığı bir sektörde yerli ilk üretici olmayı başarmış ve yurtdışı pazarlara açılmıştır. Üretiminin %50’sini ihraç eden Firma tarafından geliştirilen ürünlerin piyasaya girmesi ile rakip ithal edilen ürünlerin satış fiyatlarında %50 oranında düşüş olduğu ifade edilmektedir. Proje kapsamında geliştirilmesi planlanan ürün hem santral tarafında bilgisayar kullanımı gereksinimini ortadan kaldıracağından hem de santral markasından bağımsız olarak çalışacağından iç pazarda ve dış pazarda rakip olacak ürün bulunmadığı belirtilmiştir. Proje ulusal bazda ithal ikamesi sağlayacak şekilde bir ürünün geliştirilmesi ile sonuçlanmış, firmanın rekabet gücünü artırarak stratejik avantaj sağlamıştır. Kazanımlar Diğer Bilimsel Yayın Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Müşteri Kuruluş / Kesim Adı Süreç İyileştirme Destekleyen Kurum Ürün/Teknoloji İyileştirme Yürütücü Kuruluş Adı Yeni Süreç Proje Adı Yeni Ürün/Teknoloji Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler (Devamı - 2) • Mobil Hurda Balya Presi BİRİM Makina Sanayi ve Ticaret Ltd.Şti. DB/HM TTGV √ • • Ticari Vasıta Çeki Kollarının Ürün Kalitesi ve Standardının Yükseltilmesi İzmit-Yuvacık Barajı Su Toplama Havzasındaki Orman Kaynaklarının Su Üretimi (Kalite, Miktar ve Rejim) Amacıyla Planlanması ve Yönetim İlkelerinin Belirlenmesi Çeşitli Tekstil Boyar Maddelerinin Sentezi DİTAŞ Doğan Yedek Parça İmalat ve Teknik A.Ş. DB/HM TTGV T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Müdürlüğü T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Dünya Bankası SETAŞ KİMYA San. A.Ş. √ Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, İSU Genel Müdürlüğü √ √ √ • Havzaya ilişkin geliştirilen arazi kullanım planı ve önerilerinin uygulanmasıyla; yenilenebilir doğal kaynaklarımızdan gelecek kuşaklarımızın yararlanması, çevrenin kontrol ve korunması, temiz içme suyu nedeni ile ilgili olarak insan sağlığının korunması ve tarımsal üretimin artırılması sağlanacaktır. • Projenin yapılamaması durumunda çıktının ithal yoluyla ikame edilmesine devam edilirdi. Proje firmanın rekabet gücünü artırarak, stratejik avantaj sağlamış, üniversite ile işbirliği geliştirmelerine ve uluslararası projelere katılımları öncesinde de firmaya tecrübe sağlamıştır. Firma önerilen proje ile V. Teknoloji Ödüllerinde Başarı Ödülü almıştır. √ • DB/HM TTGV √ 94 Proje ulusal bazda ithal ikamesi sağlayacak şekilde bir ürünün geliştirilmesi ile sonuçlanmış, firmanın rekabet gücünü artırarak stratejik avantaj sağlamıştır. Firma, proje sonunda çıkarttığı ürünüpazara şunmuş ve ürünlerini Almanya, Hollanda, İngiltere, Brezilya ve Orta Doğu’ya ihrac etmiştir. Ayrıca elde edilen ürünün Türkiye’ye ithalatın önünü kesmiş olduğuı ifade edilmiştir. Proje sonucunda firmanın ciddi anlamda rekabet gücünün arttığı, daha düşük fiyata ve tasarımsal farklılıklarla daha mukavim ve yüksek kaliteli ürün geliştirildiği, bu kapsamda tedarikçisi olunan FORD, MAN ve MERCEDES firmaları ile satış anlaşmalarının yapıldığı belirtilmiştir. Ayrıca firma ürününü yurtdışında İTALYA, ALMANYA ve İSVİÇRE gibi ülkelerde de sattığını ifade etmiş, ihracatın cirodaki oranının 2 kat oranında artarak %45’lere geldiği bilgisi verilmiştir. Kazanımlar Diğer Bilimsel Yayın T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Avrupa Birliği T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Üniversiteler , Uluslararsı Araştırma Kuruluşları Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı -Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Müşteri Kuruluş / Kesim Adı Süreç İyileştirme Kızılçamda (Pinus brutia tEN.) FARKLI Populasyonlara AİT Fidanların Kuraklık Stresine Morfolojik ve Fenolojik Tepkileri Bakımından Genetik Çeşitlilik Destekleyen Kurum Ürün/Teknoloji İyileştirme Yürütücü Kuruluş Adı Yeni Süreç Proje Adı Yeni Ürün/Teknoloji Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler (Devamı - 3) • Proje sonucunda kızılçamın kuaraklığa dayanıklılık bakımdan ıslahına yönelik bilimsel bilgi üretilmiş ve sonuç raporu teknik Bülten olarak yayınlanarak tüm kullanıcıların hizmetine sunulmuştur. • Ormancılık açısından istenmeyen bir tür olan ormangülünün MDF üretiminde kullanılması öngörülerek hem ormangülünün sahadan temizlenmesi hem de ekonomik olarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca özel sektöre böyle bir türün ülkemizde varlığı ve kullanılabilirliği ispatlanmış olup günümüzde veya gelecekte alternatif bir kaynak olarak değerlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Ormangülünün sahadan temin edilip fabrikada MDF üretimine kadar olan süreç ağırlıklı olarak insan gücü gerektirdiğinden yeni iş imkanı da yaratacağı düşünülmektedir. Bilimsel olarak farklı kaynaklardan da MDF üretilebileceği isapatlanmış olup mevcut hammaddeler yerine alternatif ürünlerin kullanılması yönünde bir adım atılmıştır. Ormangülünün kullanılması ile yıllık ortalama 100 – 150 milyon doları bulunan sanayi odunu ithalatının yaklaşık %10 azaltılabileceği bunun da 10-15 milyon dolara eşit olduğu öngörülmektedir. Bu projede yüksek lisanslı bir öğrenci çalıştırılmış olup çalışmanın sonunda doktor unvanını kazanmıştır. √ • Ormangülü (Rhododendron ponticum L.)’ nün Lifleri Kullanılarak MDF (Orta Yoğunlukta Lif Levha) Üretiminin Koşul ve Olanakları T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı – İç Anadolu Ormancılık Araştırma Müdürlüğü • T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, TÜBİTAK - √ √ • • • 95 Uzaktan Kumandalı LED’li Deniz Fenerleri DİGİSİS Dijital Sistemleri Bilgi ve İletişim Teknolojileri Sanayi ve Tic.Ltd.Şti KOSGEB Kıyı Emniyet Müdürlüğü, Sahil Güvenlik, Liman İşletmeleri, Özel Denizcilik Firmaları Kazanımlar Diğer Bilimsel Yayın Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Müşteri Kuruluş / Kesim Adı Süreç İyileştirme Destekleyen Kurum Ürün/Teknoloji İyileştirme Yürütücü Kuruluş Adı Yeni Süreç Proje Adı Yeni Ürün/Teknoloji Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler (Devamı - 4) • √ • • • Fiziksel VakumKaplama Sistemi Tasarımı ve Yapımı NANOVAK ArGe Bilişim Müh. Dan. San. Ve Tic. Ltd. Şti. KOSGEB Üniversiteler, Ar-Ge Grupları, KOBİ’ler, Sanayi Kuruluşları • √ √ √ • • • • • OBİTEK Orta Doğu Birleşik Teknolojileri Eğitim Danişmanlik San. Tİc. Ltd. Şti. OBİTEK Orta Doğu Birleşik Teknolojileri Eğitim Danişmanlik San. Tİc. Ltd. Şti. TÜBİTAK, KOSGEB Kamu Eğitim ve Araştırma Gurupları, Özel Eğitim ve Araştırma Gurupları • √ √ • • • 96 Denizlerde seyir halindeki deniz taşıtlarında, yön bulmak ve tehlikelerden haberdar olmak için ihtiyaç duyulan LED’li uzaktan kumandalı fenerlerin Türkiye’de üretilmesi ile ihracat attırılarak ithal ikame sağlanmıştır. Proje sonuçlarından elde edilen gelir yıllık ortalama 80 000 YTL’dir. Projede 2 yüksek lisans öğrencisi görev yapmıştır. Üretilen sistemler, vakum ve ince film teknolojilerinde yer alan en son gelişmeleri içerecek, kullanımı kolay, maliyeti düşük ve rekabet gücü yüksek çözümler sunmaktadır. BİLKENT NANOTAM Araştırma Merkezine, BOGAZİCİ Üniversitesi Elektronik Bölümüne, VESTEL Beyaz Eşya Ar-Ge birimine, TÜrkiye Atom Enerjisi Kurumuna (TAEK), ASELSAN’a özel imalat sitemler gelistirilmiş ve kullanımlarına sunulmuştur. Proje sonuçlarından elde edilen gelir yıllık 200 000 YTL’dir. Tahmini yillik ortalama ihracat 25.000.YTL’dir. Yıllık azalttığı ithlat tutarı 200.000 ABD Doları’dir. Projede 3 lisans öğrencisi yetiştirilmiştir. Türkiye’de ilk kez plastik enjeksiyon elektroforez tankların üretimi yapılmıştır. Sözkonusu sistemler kullanılarak ilk kez Biyoteknoloji alanında eğitim kitleri hazırlanmıştır. Partikül bombardıman sisteminin düşük maliyetli ve yüksek performanslı oluşumu sağlanmıştır. 2008 yılında proje sonuçlarından elde edilen gelir 60 000 YTL’dir. Proje kapsamında 1 yüksek lisans ve 1 doktora öğrencisi yetiştirilmiştir. Kazanımlar Diğer Bilimsel Yayın KOSGEB Biyoteknoloji moleküler biyoloji laboratuarlarına yönelik ürünler üretilmesi nedeni ile bu alanda çalışan klnik ve laboratuarlar. Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Müşteri Kuruluş / Kesim Adı Süreç İyileştirme Destekleyen Kurum Ürün/Teknoloji İyileştirme Yürütücü Kuruluş Adı Yeni Süreç Proje Adı Yeni Ürün/Teknoloji Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler (Devamı - 5) • Değişik Kaynaklardan Elde Edilen Biyolojik Örneklerden Nükleik Asit Izalasyonu Için Kit Geliştirilmesi KOSGEB GYTE TEKMER Merkez Müdürlüğü Işınlamayla Elde Edilmiş Kütdiken Limonu Mutantlarının Çekirdeksizlik Özelliklerinin Araştırılması T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TAGEM Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TAGEM T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü, Tarım Alet ve Makinaları Test Merkezi Müdürlüğü Süne [ Eurygaster Spp. (Heteroptera: Scutelleridae) ] Mücadelesinde Yardimci Hava Akımlı Tarla Pülverizatörünün Geliştirilmesi ve Etkinliğinin Araştirilmasi • • √ • Fidan Üreticileri, Limon Üreticileri √ √ √ √ √ √ • • • - √ √ 97 √ • Proje yapılmasaydı piyasa fiyatından %20 daha düşük olan ürün fiyatı piyasada oluşamayacaktı. Proje çıktılarından 2007 ylında elde edilen gelir 7.885 YTL’dir. Projede 3 yüksek lisans öğrencisi istihdam edilmiştir. Proje sonucu 3 adet çekirdeksiz ve bir adet erkenci limon çeşidi elde edilmiştir. Bunun yanında mutasyon ıslahının meyve ıslahında pratik olarak kullanımı gösterilerek bu sürece katkıda bulunulmuştur. Üretim izni alınan çeşitler şu anda üretim izinlerinin satışı aşamasındadır. Önümüzdeki 10 yılda limon üretiminin % 10’unun bu çeşitlerden oluşağı ve bu payın her geçen yıl artacağı öngörülmektedir. Proje yapılmasaydı üthal eidlecek tek bir pülvarizatörün maliyeti yaklaşık 40.000-50.000 YTL olacaktı. Geliştirilen pülverizatörün çiftçiler tarafından kullanılması sonucunda; ilaçlama masrafları yaklaşık %50 oranında azaltılmıştır. Projenin azalttığı ithalat miktarı 25 adet pülverizatör için 1.250.000 YTL’dir. Artırdığı ihracat miktarı ise 25 adet pülverizatör için 500.000 YTL’dir. Kazanımlar Diğer Bilimsel Yayın Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Süreç İyileştirme Müşteri Kuruluş/ Kesim Adı Destekleyen Kurum Ürün/Teknoloji İyileştirme Yürütücü Kuruluş Adı Yeni Süreç Proje Adı Yeni Ürün/Teknoloji Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler (Devamı - 6) • Hassas Tarım Teknikleri Kullanılarak Hububat Ekim Alanlarında Verime Etki Eden Değişkenliklerin Belirlenmesi T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı – TAGEM -Toprak Gübre Ve Su Kaynaklari Merkez Araştirma Enstitüsü Marmara Bölgesi Şartlarina Uygun Etçi Tip Koyun Geliştirme Çalişmalari T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı – TAGEM Marmara Hayvancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü TÜBİTAK (1007Programı) , T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı -Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü • Üreticiler ve tarım işletmeleri √ √ √ • • • GAP Pamuk Entegre Ürün Yönetimi Araştırmaları Projesi GAP EYAM, G.doğu Anad. TAE, Kahramanmaraş TAE, Nazilli Pamuk AE, Çukurova T.A.E., Akdeniz T.A.E., Diyarbakir Zir.Müc.A.E., Adana Zir.Müc.A.E T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TAGEM - √ √ √ • • • • • DPT - √ 98 Bu çalışma ile dünyanın bir çok ülkesi ile eş zamanlı ”Hassas Tarım Teknolojileri” ile çalışılma olanağı yakalanmıştır. Bu çalışma yarı kurak tarım alanlarında yapılan ilk çalışma özelliği göstermektedir. Bu çalışma tarımsal çevre kirliliğinin önüne geçilebileceğini de ülkemiz adına göstermiştir. Hassas Tarım Teknolojilerinin büyük işletimlerde kullanılması kısa zamanda ekonomik anlamda kendini amorti edebilecektir. Proje de eğer değişken oranlı gübre uygulaması yapılabilseydi sadece gübre girdisinden %30 luk bir tasarruf yapılabileceği ve bu miktarla en az aynı ürün alınabileceği belirlenmiştir. Yerli koyun ırklarımız arasında etinin kalite ve lezzeti açısından önde gelen Kıvırcık koyununun kuzularında yaşama gücü besi performansı ve et verim kabiliyeti iyileştirilmiştir. Bölgede entansif kasaplık kuzu besisi yapan işletmelere beğenerek yetiştirecekleri bir genotip kazandırılmıştır. Diğer bölgelerimizde benzeri melezleme çalışmaları ile yetiştiricilere örnek oluşturulmuştur. Proje kapsamında1 yüksek lisans 3 doktora öğrencisi yetiştirilmiştir. Yüksek verim potansiyeline sahip, hastalık, zararlı ve GAP ikliminin kurak şartlarına dayanıklı, kabul edilebilir sınırlarda ve yüksek lif kalitesine sahip yeni çeşitler geliştirilmiştir. Çıkurova ve GAP Bölgesi için tescil ettirilen bu çeşitler bölge çiftçisinin hizmetine sunulmuştur. Bazi Ekonomik Sparid Üyelerinin Kültür Özelliklerinin İncelenmesi Bodrum Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TAGEM T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TAGEM, Tarimsal Üret. Geliş. Gn. Md. Kazanımlar Diğer Bilimsel Yayın Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları T.C Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TAGEM - Ankara Etlik Veteriner Merkez Kontrol ve Araştırma Enstitüsü, İzmir Bornova, Adana, Elazığ, Erzurum, Konya, Samsun Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüleri Müşteri Kuruluş / Kesim Adı Süreç İyileştirme Kanatli Kesimhanelerinin Parçalama Ünitelerinden Alınan Boyun ve Kanat Örneklerinden Salmonella Izolasyonu, Serotiplendirilmesi ve Antibiyotik Dirençliliğinin Araştirilmasi Destekleyen Kurum Ürün/Teknoloji İyileştirme Yürütücü Kuruluş Adı Yeni Süreç Proje Adı Yeni Ürün/Teknoloji Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler (Devamı - 7) • Bu çalışmada, insanlarda toplu zehirlenmelere neden olan Salmonella enfeksiyonlarının önemli kaynakları arasında bulunan kanatlı etlerinde Salmonella izolasyonu Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği şekilde yapılmış ve bu uygulamanın yurt çapında genelleştirilmesi sağlanmıştır. • Bu proje ile alternatif türlerin yetiştiriciliği ile ilgili sorunlar ele alınmış ve yetiştiricilik sektörüne yeni türlerin kazandırılması suretiyle, tür çeşitliliği ve pazarlık gücümüz artırılarak, ülke ekonomisine büyük bir katkı sağlanmıştır. Üretim yöntemleri belirlenen türlerden elde edilen yavruların bir kısmı bölgede mevcut özel balık işletmelerine verilmiştir. Daha ekonomik üretim yöntemleri ile ilgili çalışmalar halen sürdürülmektedir. Proje kapsamında 2 yüksek lisans ve 1 doktora öğrencisi yetiştirilmiştir. Ayrıca, üniversitelerden gelen lisans öğrencilerine staj imkanı sağlanmıştır. √ - √ √ • √ • • Mısır Kökenli İşlenmiş ve İşlenmemiş Ürünlerde GMO (Genetically Modified Organisms) Genetik Olarak Değiştirilmiş Organizmalar içeren Ürünlerin Tespiti Ankara İl Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü DPT √ - • 99 Ülkemiz yurtdışından mısır ve bunlardan imal edilen birçok gıda maddesini ithal etmektedir. İthal edilen bu ürünler ülkemiz insanı tarafından tüketilmekte ve insan sağlığını etkilem ihtimali bulunmaktadır. Bu çalışma ile piyasadaki mısır kökenli işlenmiş veya işlenmemiş gıda maddelerinin GMO yönünden durum tespiti yapılmaya çalışılmış, aynı zamanda GMO tespiti için uygulanan analiz metotlarının geçeliliği sağlanmıştır. Bu çalışma yasal düzenleme yapılıp GMO denetimleri zorunlu olduğunda laboratuvar alt yapısının hazır olmasını sağlamıştır. Kazanımlar Diğer Bilimsel Yayın Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Süreç İyileştirme Aile Destek Hizmetlerinin Değerlendirilmesi ve Kalite Standartları Geliştirilmesi Projesi T.C Başbakanlik Aile ve Sosyal Araştirmalar Genel Müdürlüğü, Anadolu Araştirma, Danişmanlik ve Eğitim Hizmetleri LTD.ŞTİ Müşteri Kuruluş / Kesim Adı Destekleyen Kurum Ürün/Teknoloji İyileştirme Yürütücü Kuruluş Adı Yeni Süreç Proje Adı Yeni Ürün/Teknoloji Kamu Kurumları Tarafından Desteklenen veya Gerçekleştirilen Ar-Ge ve Yenilik Projelerine Örnekler (Devamı - 8) • T.C Başbakanlik Aile ve Sosyal Araştirmalar Genel Müdürlüğü √ √ • • • • • • Granitik Kayaçların Seramik Hammaddesi Olarak Kullanımının Araştırılması • MTA Genel Müdürlüğü - √ - • Eskişehir – Sivrihisar – Beylikova Kompleks Cevherinin Pilot Ölçekte Liçi ve Solvent Ekstraksiyon Yöntemiyle Nadir Toprak Elementlerinin ve Toryumun Birbirinden Ayrılması Projesi MTA Genel Müdürlüğü, ETİ Maden Genel. Müdürlüğü, TAEK • - - √ √ √ √ • 100 Aile destek hizmetleri alanında çalışan kurum ve kuruluşlar tespit edilmiş, faaliyetleri belirlenmiş ve değerlendirilmiştir, Hizmet alanların beklentileri tespit edilmiştir, Hizmet alanına ilişkin mevcut kriterler değerlendirilmiştir, Uluslararası uygulamalar değerlendirilmiştir, Hizmet alanına ilişkin sorunlara çözüm önerileri getirilmeye çalışılmış ve mevcut standartlara katkı sağlanmıştır, Hizmetlerin yürütülmesinde insan kaynakları, faaliyet ve fiziki mekân standartları geliştirilmesi yönünde katkı elde edilmiştir. Granitik kayaçlardan elde edilen ürünlerin seramik bünyelere kullanılabileceği görülmüş ve pişirme testleriyle sonuçlar desteklenmiştir. Projenin devamı olarak Japonya ile işbirliği içerisinde başlatılan çalışmalar, enerji maliyetlerini düşüreceği ve prosesi basitleştireceğinden aynı seramik bünyelerin daha ucuz ve kolay bir şekilde üretilmesinin önünü açacaktır ve böyle bir çalışma literatürde ilktir. Proje sonuçları Yozgat ili Sorgun ilçesinde seramik alanındaki özel sektör yatırımını ve istihdamı önemli ölçüde artırmıştır. Bölgede bulunan ve rezerv bakımından Türkiye’de tek, Dünya’da ise sıralamaya girecek ve stratejik olan Toryum mineralinin %92’si kazanılarak hem çevresel hem de ekonomik kazanım bakımından etkileri olan bir maden değerlendirilebilecektir. Proje çıktılarından biri de kullanım alanları ileri teknolojide oldukça fazla olan nadir toprak elementlerinin kazanılmasıdır. (Ce, La ve Nd) Ek - 3 Kamu Ar-Ge ve Yenilik Destek Programlarına İlişkin Bilgiler 101 Hayatboyu Öğrenme (LLP) -Leonardo da Vinci Programı – Yenilik Transferi (Transfer of Innovation=TOI) 1. Kurumun Adı: Başbakanlık DPT AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı 2. Programın Amacını Belirtiniz: Yenilik Transferi Projelerinin amacı, mesleki eğitim ve öğretimi geliştirmek ve teşvik etmek amacıyla önceden yapılmış Leonardo da Vinci veya başka yenilikçi proje sonuçlarının ya da çıktılarının yeni ülkeler ya da sektörlere transfer edilmesidir. 3. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz: ...X..Özel Sektör ...X. Kamu Kurumları ...X. Üniversiteler ...X. Sivil Toplum Kuruluşları ...X Tüm kurum ve kuruluşlar. 4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: .... X.Proje desteği ....... Altyapı yatırımı ....... Burs ....... Diğer (Açıklayınız). 5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: .... X...Hibe ....... Kredi ....... Diğer (Açıklayınız). 6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: 01 Ocak 2005 7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz: --------------------------------------------- 102 İsimlerini ve 8. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz: Destek Tutarı (Cari YTL) Yıl Kurumunuz 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) -----------------------------------ABEGP Merk.Bşkl. ABEGP Merk.Bşkl. ABEGP Merk.Bşkl. ABEGP Merk.Bşkl. Diğer Fon Kaynakları Toplam ----------------- 1.412.240 € 5.355.920 € 4.830.752,39 € 4.352.463 € 9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz: Proje Sayıları Yıl Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen 2000 2001 ------------- 2002 ------- 2003 2004 ------------89 ön kabul 29 tam teklif 144 ön kabul 61 tam teklif 72 24 99 21 2005 2006 2007 2008 Yürürlükteki Proje Sayısı 5 5 15 15 24 21 Sonuçlanan Proje Sayısı 5 ------------- 10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: .... X. Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. Öncelikle Program uzmanları başvuruları şekil şartları bakımından incelemektedir. Bu aşamayı geçen başvuruların her biri iki ayrı bağımsız dış uzman tarafından değerlendirilmektedir. ....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. .....Kurum Dışından Görüş Değerlendiriliyor. Açıklayınız. Alınarak .....Diğer. Açıklayınız. 103 veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından 11. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: .. X...Gelişme Raporu ile İzleme ... X..Sonuç Raporu ile İzleme ... X..Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme ... X..Diğer: Proje bitiminden sonra da denetim yapılmaktadır. 12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız. Proje Başvur Formunda projenin sissitematiğine yönelik faaliyet planı istenir. Projenin her aşamasında buna dönük faaliyet yapılır. Her denetlemede bu takip edilir ve her raporda bu durum belirtilir. Bununla birlikte, Program faaliyeti henüz başlangıç aşamasında olduğu için sonuca dönük istatistiksel bir çalışma başlatılmamıştır. 13. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek Adres(ler)i Belirtiniz: 1. http://ec.europa.eu/education/programmes/llp/national_en.html 2. http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinid=78438BF5A486B2FC7E1B91629A 5B0DBAAF77 3. http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-programme/doc82_en.htm 4. http://www.ua.gov.tr//index.cfm?action=detay&yayinID=62753A107A4E617591C7C74787 E7D05E26DE5 5. http://www.ua.gov.tr//index.cfm?action=detay&yayinID=7057961DA2997472D989AA33B2 80D479932BC. 6. http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinID=264716B71038E9C8D93787D3B3 F63FB0BED2. 104 98/10 Sayılı Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ Kapsamında Sermaye Desteği 1. Kurumun Adı: Dış Ticaret Müsteşarlığı 2. Programın Amacını Belirtiniz: “Teknolojik Ürün “ ve Teknolojik Proses İnovasyonu” kavramları çerçevesinde, bilgi birikimi projeyi gerçekleştirien firmada kalmak üzere, ticari değeri olan ürünlerin elde edildiği teknoloji geliştirme düzeyindeki Ar-Ge faaliyetlerine %50 oranında Sermaye Desteği (Kredi) sağlanmasıdır. 3. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz: X Özel Sektör X Kamu Kurumları X Üniversiteler .....Sivil Toplum Kuruluşları .....Diğer (Belirtiniz) 4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: X Proje desteği .......Altyapı yatırımı .......Burs .......Diğer (Açıklayınız). 5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: .......Hibe X Kredi .......Diğer (Açıklayınız). 6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: 4 Kasım 1998 tarihli ve 23513 sayılı Resmİ Gazete’de yayımlanma suretiyle yürürlüğe girmiştir. 7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz: TTGV (%25) 105 8. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz: Destek Tutarı (Cari milyon YTL) Yıl Diğer Fon Kaynakları 4.6 2.5 4.1 3.8 6.3 1.9 7.4 7.3 10.0 Kurumunuz 13.8 7.5 12.3 11.6 19.0 5.5 22.3 22.1 30.0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) Toplam 18.4 10.0 16.4 15.4 25.3 7.4 29.7 29.4 40.0 9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz: Proje Sayıları Yıl Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen 2000 2001 87 121 55 32 2002 133 51 2003 2004 160 229 67 64 2005 132 25 2006 2007 128 309 101 198 420 275 2008 (tahmini) Yürürlükteki Proje Sayısı 76* 78 89 Sonuçlanan Proje Sayısı 112 141 88 44 35 116 239 514 73 75 17 30 40 78 98 *Önceki yıllardan kalan birikimli proje sayısı 10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ..... Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. X Diğer. Açıklayınız. Değerlendirme Uygulamacı kuruluş (TTGV) tarafından yapılmaktadır. 106 11. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ....Gelişme Raporu ile İzleme ....Sonuç Raporu ile İzleme ....Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme X Diğer (Belirtiniz) İzleme işlemi TTGV tarafından yapılmaktadır. 12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız. Söz konusu desteğin etkilerinin ölçülmesine yönelik olarak etki analizi projesi çalışmalarına başlanmış olup, halihazırda bu çalışmalar devam etmektedir. 13. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek Adres(ler)i Belirtiniz: www.dtm.gov.tr adresinden “İhracat Ana Sayfa Başlığı” İhracatta Devlet Yardımları Bölümü www.ttgv.org.tr 107 1501 Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı* 1. Kurumun Adı: Dış Ticaret Müsteşarlığı 2. Programın Amacını Belirtiniz: Bu desteğin amacı ülkemiz sanayine kurumsal Araştırma Teknoloji Geliştirme yeteneği kazandırarak, dışa bağımlı olmadan kendi teknolojisini kendisinin üretebilmesine ve ileri teknoloji seviyelerine ulaşmalarına imkan sağlamak için Türkiye’de yerleşik katma değer yaratan kuruluşların Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) nitelikli ve yenilikçi proje harcamalarına %60’a varan oranlarda uluslararası anlaşmalar çerçevesinde geri ödemesiz (hibe) olarak destek sağlanmasıdır. 3. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz: X Özel Sektör X Kamu Kurumları X Üniversiteler .....Sivil Toplum Kuruluşları .....Diğer (Belirtiniz) 4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: X Proje desteği .......Altyapı yatırımı .......Burs .......Diğer (Açıklayınız). 5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: X Hibe .......Kredi .......Diğer (Açıklayınız). 6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: 4 Kasım 1998 tarihli ve 23513 sayılı Resmİ Gazete’de yayımlanma suretiyle yürürlüğe girmiştir. 7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz: TÜBİTAK (% 75) 108 8. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz: Destek Tutarı (Cari milyon YTL) Yıl Diğer Fon Kaynakları 9.76 29.52 27.12 41.47 49.30 99.12 128.14 190.46 Kurumunuz 3.20 9.84 9.04 13.83 16.43 33.05 42.72 63.49 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) Toplam 12.96 39.36 36.16 55.30 65.73 132.17 170.87 253.95 9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz: Proje Sayıları Yıl Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen 2000 2001 260 333 180 275 2002 374 286 2003 2004 418 503 279 374 2005 595 2006 2007 711 809 Yürürlükteki Proje Sayısı 521* 610 732 Sonuçlanan Proje Sayısı 160 204 449 851 1021 1228 534 566 1464 1646 298 384 2008 (tahmini) *Önceki yıllardan kalan birikimli proje sayısı 109 165 186 164 242 10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ..... Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. ...X..Diğer. Açıklayınız. Değerlendirme işlemi uygulamacı kuruluş olan TÜBİTAK tarafından yapılmaktadır. 11. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ....Gelişme Raporu ile İzleme ....Sonuç Raporu ile İzleme .....Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme Uygulamacı kurum (TÜBİTAK) tarafından izlenmektedir. ..X..Diğer (Belirtiniz) İzleme işlemi uygulamacı kuruluş olan TÜBİTAK tarafından yapılmaktadır. 12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız. Söz konusu desteğin etkilerinin ölçülmesine yönelik olarak etki analizi projesi çalışmalarına başlanmış olup, halihazırda bu çalışmalar devam etmektedir. 13. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek Adres(ler)i Belirtiniz: www.dtm.gov.tr adresinden İhracat Ana Sayfa Başlığı, “İhracatta Devlet Yardımları” Bölümü www.tubitak.gov.tr 110 KOSGEB Teknoloji Ar-Ge ve Yenilik Destekleri 1. Kurumun Adı: Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) 2. Programın Amacını Belirtiniz: Yen bir ürün ve üretim teknolojilerini geliştiren işletmelerin Araştırma ve Geliştirme faaliyetlerine desek olmak, Üniversite-Sanayi İşbirliğinin gelişmesini sağlamak 3. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz: .X.Özel Sektör .....Kamu Kurumları .....Üniversiteler .....Sivil Toplum Kuruluşları . X.Diğer (Girişimciler) 4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: . X.Proje desteği .......Altyapı yatırımı .......Burs .......Diğer (Açıklayınız). 5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: . X..Hibe . X..Kredi .......Diğer (Açıklayınız). 6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: 24.04.05 tarih ve 25795 sayılı Resmi Gazete 7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz: KOSGEB Teknoloji Ar-Ge ve Yenilik Destekleri KOSGEB Başkanlığı bütçesinden karşılanmaktadır. Başka kurum ve kuruluşların kaynakları kullanılmamaktadır. 111 8. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz: Destek Tutarı (Cari YTL) Yıl Diğer Fon Kaynakları - Kurumunuz 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) 414.513 1.585.589 1.903.385 4.678.459 19.463.569 12.472.955 5.424.748 4.409.110 5.235.830* Eylül ayı sonu itibari ile gerçekleşen rakamdır. Yıl sonuna kadar 6.300.000 YTL tahminidir. Toplam 414.513 1.585.589 1.903.385 4.678.459 19.463.569 12.472.955 5.424.748 4.409.110 Yıl sonuna kadar 6.300.000 YTL tahminidir. 9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz: Proje Sayıları Yıl Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen Yürürlükteki Proje Sayısı Sonuçlanan Proje Sayısı 2000 2001 109 143 66 89 2002 147 03 34 2003 2004 265 727 174 516 45 81 17 20 2005 Teknoloji Ar-Ge Desteği alan İşletme Sayısı 402 adet 2006 2007 Teknoloji Ar-Ge Desteği alan İşletme Sayısı 115 adet Teknoloji Ar-Ge Desteği alan İşletme Sayısı 136 adet Teknoloji Ar-Ge Desteği alan İşletme Sayısı Eim 2008 itibariyle 123 adet 2008 yılı sonu itibariyle tahmini rakam 150 adet 2008 (tahmini) 10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ..... Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Değerlendiriliyor. Açıklayınız. Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından .....Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. 112 X...Diğer. Açıklayınız. Gelen başvurular TEKMER’lerde ön inceleme yapıldıktan sonra, Üniversitelerde proje konusu ile ilgili bölüme gönderilmekte ve buradan Uzman Görüşü almaktadır. Daha sonra Uzman Görüşü ile beraber KOSGEB ve Üniversite Öğretim Üyelerinin de içinde bulunduğu Değerlendirme ve Karar Kurulu tarafından ve Karar Kurulu’nda değerlendirilmektedir. Bu kurul projenin desteklenip desteklenmeyeceği, eğer desteklenecekse hangi desteklerden ne miktarda destekleneceği yönünde nihai karar vermektedir. 11. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: X..Gelişme Raporu ile İzleme X..Sonuç Raporu ile İzleme X.Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme ....Diğer (Belirtiniz) 12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız. Hayır. Ancak bu yönde çalışmalar yapılması planlanıyor. 13. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek Adres(ler)i Belirtiniz: http://www.kosgeb.gov.tr/Mevzuat/yonetmelik.aspx http://www.kosgeb.gov.tr/Mevzuat/yonerge.aspx 113 Sanayi Tezleri (San-Tez) Destek Programı 1. Kurumun Adı: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü 2. Programın Amacını Belirtiniz: üniversite-sanayi işbirliğinin kurumsallaştırılması, üniversitelerde yapılan bilimsel çalışmaların ticarileştirilerek ülkemize katma değer yaratacak, ülkenin uluslararası pazarlardaki rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlayacak yeni ürün ve/veya üretim yöntemi geliştirilmesi, mevcut üründe ve/veya üretim yönteminde yenilik yapılması amacıyla sanayinin ihtiyaçları doğrultusunda belirlenecek yüksek lisans ve/veya doktora tez çalışmalarının seçilmesi, desteklenmesi, izlenmesi, sonuçlandırılması ve sonuçların değerlendirilmesidir. 3. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz: X Özel Sektör X Kamu Kurumları X Üniversiteler .....Sivil Toplum Kuruluşları .....Diğer (Belirtiniz) 4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: X Proje desteği .......Altyapı yatırımı .......Burs .......Diğer (Açıklayınız). 5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: X Hibe .......Kredi .......Diğer (Açıklayınız). 6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: 05 Temmuz 2007 7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz: Proje bütçesinin % 25’i Proje ortağı firmalar, tarafından 3. er aylık dönemler halinde proje hesabına nakti olarak yatırılmaktadır. 114 8. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz: Destek Tutarı (Cari YTL) Yıl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) Kurumunuz 4.134.827 15.074.311 20.000.000 Diğer Fon Kaynakları (Proje Ortağı Firmalar) 1.178.369 4.829.157 7.000.000 Toplam 5.313.196 19.903.468 27.000.000 9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz: Proje Sayıları Yıl Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen 2000 2001 - - 2002 - - 2003 2004 - - 2005 - - 2006 2007 42 186 2008 117 17 68 26 adet ( 2008 yılı 1. dönem) Yürürlükteki Proje Sayısı - Sonuçlanan Proje Sayısı - - 14 65 26 - - - - NOT: 2008 Yılı 2. Dönem proje değerlendirme süreci devam ettiği için sadece 2008-1 döneminde desteklenen proje sayısı verilmiştir. 10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: X Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. Proje Başvuruları; değerlendirme grubu ve proje ortaklarının katıldığı proje değerlendirme panellerinde değerlendirilmektedir. Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Diğer. Açıklayınız. 115 11. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: X Gelişme Raporu ile İzleme (3 ayda bir) X Diğer (Belirtiniz): 6 Aylık Gerçekleşme Raporu ile İzleme X Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme (6 ayda bir) X Sonuç Raporu ile İzleme 12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız. Henüz yapılmıyor. 13. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek Adres(ler)i Belirtiniz: http://www.sanayi.gov.tr 116 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu 1. Kurumun Adı: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü 2. Programın Amacını Belirtiniz: Bu Kanunun amacı, üniversiteler, araştırma kurum ve kuruluşları ile üretim sektörlerinin işbirliği sağlanarak, ülke sanayinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturulması maksadıyla teknolojik bilgi üretmek, üründe ve üretim yöntemlerinde yenilik geliştirmek, ürün kalitesini veya standardını yükseltmek, verimliliği artırmak, üretim maliyetlerini düşürmek, teknolojik bilgiyi ticarileştirmek, teknoloji yoğun üretim ve girişimciliği desteklemek, küçük ve orta ölçekli işletmelerin yeni ve ileri teknolojilere uyumunu sağlamak, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulunun kararları da dikkate alınarak teknoloji yoğun alanlarda yatırım olanakları yaratmak, araştırmacı ve vasıflı kişilere iş imkânı yaratmak, teknoloji transferine yardımcı olmak ve yüksek/ileri teknoloji sağlayacak yabancı sermayenin ülkeye girişini hızlandıracak teknolojik alt yapıyı sağlamaktır. 3. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz: X..Özel Sektör .....Kamu Kurumları .....Üniversiteler .....Sivil Toplum Kuruluşları .....Diğer (Belirtiniz) 4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: .......Proje desteği X….Altyapı yatırımı .......Burs .......Diğer (Açıklayınız). 5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: X.....Hibe .......Kredi .......Diğer (Açıklayınız). 6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: 6 Temmuz 2001 7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz: 117 8. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz: Destek Tutarı (Cari YTL) Yıl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) Diğer Fon Kaynakları Kurumunuz Toplam 2.610.000,00 3.466.400,00 7.999.000,00 9.900.000,00 8.049.280,20 9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz: Proje Sayıları Yıl Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen Yürürlükteki Proje Sayısı Sonuçlanan Proje Sayısı 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) 10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: X... Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. Bakanlık Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürünün başkanlığında Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, DPT, YÖK, TÜBİTAK, TOBB ve TTGV’nin yer aldığı kurum ve kuruluşların görevlendireceği, Bölge kuruluş başvuru dosyasını Kanun ve Yönetmelik hükümleri ve temsil ettikleri kuruluşu ilgilendiren hususlar açısından değerlendirebilecek eğitim, bilgi, deneyim ve yetkiye sahip bir asil ve bir yedek temsilciden oluşan Değerlendirme Kurulu bölge başvurularını değerlendirir. 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ve Uygulama Yönetmeliği’ne göre; 1) Kurucu Heyetin oluşturulması, 2) Yer seçiminin yapılması, 3) Yöredeki mevcut Ar-Ge ve sanayi potansiyelinin yeterliliği halinde; ¾ Kurucu Heyet Bölge kuruluşu ile ilgili başvurusunu Bakanlığımıza yapar. ¾ Başvuru dosyası Bölge kuruluş kriterlerine göre incelenir, eksiklikleri varsa Kurucu Heyete tamamlattırılır. ¾ Eksiklikleri tamamlanan dosya Değerlendirme Kurulu Üyelerine gönderilir. 118 Değerlendirme Kurulu Bakanlığımız Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürünün Başkanlığında aşağıdaki kurum temsilcilerinden oluşur. Bunlar; ¾ Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, ¾ DPT, ¾ YÖK, ¾ TÜBİTAK, ¾ TOBB, ¾ TTGV, ¾ Kurul, Bakanlığımız Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürünün Başkanlığında en az 5 üyenin katılımı ile toplanır. ¾ Kurul üyeleri başvuru dosyasını, Kanun ve Yönetmelik hükümlerine göre üyelerin temsil ettikleri kuruluşu ilgilendiren hususlar açısından inceler ve değerlendirir. ¾ Başvurunun Kurul tarafından uygun bulunması durumunda başvuru ile ilgili Kurul Kararı Bakanlık Makamı tarafından Bakanlar Kurulu’na sunulur. ¾ Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit edilen Bölge Resmi Gazetede yayımlanır. .....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Diğer. Açıklayınız. 11. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ....Gelişme Raporu ile İzleme X .Sonuç Raporu ile İzleme Faaliyete geçen Teknoloji Geliştirme Bölgelerinden, Genel Müdürlüğümüzce hazırlanan formatla “izleme ve değerlendirme kriterleri” tabloları istenilmekte, gelen bilgiler Genel Müdürlüğümüzce değerlendirilmektedir. ....Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme ....Diğer (Belirtiniz) 12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız. 2001 yılından itibaren uygulamaya konulan ve sanayicimizi, araştırmacılarımız ve üniversitelerimiz ile buluşturarak teknoloji yoğun üretime yönelik yeni ürün ve üretim yöntemleri geliştirmelerini sağlayacak bu kanun kapsamında Eylül 2008 tarihi itibariyle 31 adet Teknoloji Geliştirme Bölgesi kurulmuştur. Bu bölgelerden 18 adedi faaliyete geçmiş olup, 887 firmada toplam 10.000 kişiye istihdam sağlanmıştır. Halen 2.671 proje üzerinde çalışılmaktadır. 165 adet patent alınmıştır. Bölgelerden 400 milyon ABD doları ihracat gerçekleşmiştir. Toplam 32 yabancı firma bölgelerde yer almış olup, bu firmalarca 450 milyon ABD doları yatırım gerçekleşmiştir. Henüz faaliyete geçmemiş olan 13 bölgemizin de altyapı işlemlerini tamamlamaları halinde faaliyete geçtiği düşünüldüğünde, ülkemize daha fazla katkı sağlayacağı beklenmektedir. 13. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek Adres(ler)i Belirtiniz: 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu www. sanayi.gov.tr 119 ULUSAL ve ULUSLARARASI KURULUŞLARLA İŞBİRLİĞİ-2005K120010 1. Kurumun Adı: TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU 2. Programın Amacını Belirtiniz: 2690 Sayılı Kurum Kanunu’nun 4.Maddesi (a) fıkrasının Kurumumuza yüklemiş olduğu görev ile ilgili teşvik unsurunun bir gereği olarak TAEK dışındaki araştırmacılar tarafından; nükleer alanda yürütülecek bilimsel araştırmalar ile nükleer tekniklerin çeşitli bilim dallarında uygulanmasına ilişkin çalışmaların yapılması, nükleer cihazların geliştirilmesi ve nükleer enerji üretimi ile ilgili incelemelerin belirlenmesi faaliyetlerinde ayni ve nakdi destek sağlanması. 3. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz: .....Özel Sektör .....Kamu Kurumları X Üniversiteler .....Sivil Toplum Kuruluşları .....Diğer (Belirtiniz) 4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: X Proje desteği .......Altyapı yatırımı .......Burs .......Diğer (Açıklayınız). 5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: .......Hibe .......Kredi X Diğer (Açıklayınız). Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) laboratuvarına giderek, bilimsel araştırmaları sürdürmek, toplantılara katılmak, uzmanlarla bir araya gelerek çalışmaların değerlendirilmesine yönelik Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’ne yapılacak seyahatlere 6245 sayılı Harcırah Kanunu uyarınca bütçe olanakları çerçevesinde destek verilmektedir. 6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: 2005 7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz: Yok 120 8. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz: Destek Tutarı (Cari YTL) Yıl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) Diğer Fon Kaynakları Kurumunuz Toplam 222.214,45 229.521,38 199.892,32 835.331,86 2.350.000,00 222.214,45 229.521,38 199.892,32 835.331,86 2.350.000,00 9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz: Proje Sayıları Yıl Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen Yürürlükteki Proje Sayısı Sonuçlanan Proje Sayısı 2000 2001 2002 2003 2004 6 6 2005 8 12 14 2006 2007 2008 (tahmini) 2 1 10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: X Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. TAEK tarafından gerek görüldüğü durumlarda yüksek enerji fiziği, parçacık hızlandırıcıları ve nükleer fizik alanlarındaki ulusal stratejinin belirlenmesi konularında danışmanlık yapmak, CERN-Türkiye ilişkilerine yönelik bilgi alışverişinde bulunmak, CERN’de yapılan çalışmaların ulusal ölçekte geri dönüşünü sağlamak için koordinasyonda bulunmak ve CERN’de yapılacak çalışmalarla ilgili TAEK’e sunulan proje önerilerini bilimsel açıdan değerlendirmek üzere CERN Bilim Komitesi oluşturulmuştur. .....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Diğer. Açıklayınız. 121 11. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: X Gelişme Raporu ile İzleme X Sonuç Raporu ile İzleme ....Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme ....Diğer (Belirtiniz) 12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız. 13. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek Adres(ler)i Belirtiniz: CERN Bilim Komitesi Üyeleri ve TAEK-CERNOFİS’in ortaklaşa hazırlayacağı çalışmalara ait tüm formları, raporları ve gelişmeleri içeren şifreli bir web sayfası yapım aşamasındadır. 122 Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Ar-Ge Programları 1. Kurumun Adı: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü) 2. Programın Adı ve (Varsa) Kodu: PROGRAM/PROJE KODU PROGRAM/PROJE ADI 1982A020030 Bitkisel Araştırma Projesi 2001A030010 Anadolu Alacası Geliştirme Projesi 1983A030090 Hayvancılık Araştırma Projesi 1984A020020 Bitkisel Mücadele Araştırma Projesi 1982A040030 Su Ürünleri Araştırma Projesi 2007K120370 Bitki Genetik Kaynakları, Biyolojik Çeşitlilik, Ex-Situ Koruma Projesi 2006A020030 Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Projesi 1999A020030 Güneydoğu Anadolu Bölgesi Sulu Tarım Alanlarında Sulama Tekniği ve Mekanizasyon Eğitim Projesi 2004K120160 Ülkesel Süne Projesi 2004K120170 Türkiye F1 Hibrit Sebze Çeşitlerinin Geliştirilmesi ve Tohumluk Üretiminde Kamu – Özel Sektör İşbirliği Projesi 2001A030020 Türkiye Patentli Büyük Ebeveyn ve Ebeveyn Geliştirme Projesi 1987A030030 Hayvan Hastalık ve Zararlıları Araştırma Projesi 2000A020010 Tarımsal Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Araştırma Projesi 2001A020050 Tehdit Altındaki Bitki Türlerinin Bulundukları Ekosistemlerinde Korunması ve Yönetimi Projesi 2001K100100 Biyogüvenlik Araştırma - Geliştirme Projesi 2007K120380 Ülkesel Gıda ve Yem Araştırmaları Projesi 2001K100090 Bitkisel Biyolojik Çeşitlilik ve Korunması Projesi 2004C010050 Gıda ve Yem Araştırmaları Projesi 3. Programın Amacını Belirtiniz: ANADOLU ALACASI GELİŞTİRME PROJESİ Türkiye yerli sığır ırklarının ıslahı ve yaygın olarak yetiştirilen kültür sığır ırkları için boğa döl kontrolünü içeren bir ıslah programı bu güne kadar başarılı bir şekilde ortaya konulamamıştır. Dolayısı ile, yetiştiricinin gereksinmesi olan sperma, üstün verim yeteneği olup olmadığı bilinmeyen boğa spermaları veya yüksek döviz ödenerek ithal edilen sperma ile karşılanmaktadır. Bu proje ile ülke şarlarına uygun seçilmiş boğalardan kaliteli sperma üretmeyi amaçlamıştır. BİTKİSEL ARAŞTIRMA PROJESİ Halen yurdumuzda kültürü yapılan yaklaşık 115 dolayında bitki türü (DİE kayıtlarına göre) mevcuttur. Bu proje ile Ülke ihtiyaçlarını karşılamak, Verimliliği artırmak, Doğal kaynakları en verimli şekilde kullanmak ve ürün kalitesini artırmak amaçlanmıştır. BİTKİSEL BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK VE KORUNMA PROJESİ Bu proje ile ülkemizin mevcut zengin biyolojik çeşitliliğini korumak için toplama programlarının hazırlanması, toplanan materyalin gen bankalarında ve koleksiyon bahçelerinde ex situ muhafazaya alınması gerekmiştir. Aynı zamanda “Türkiye Bitki Genetik Çeşitliliğinin Yerinde (in situ) Muhafazası Ulusal Planı”nda belirlenmiş ilkeler ve öncelikler çerçevesinde seçilecek “Gen Koruma ve Yönetim Alanları”nda biyolojik çeşitliliğin ve bitki genetik kaynaklarının ekosistem muhafazası anlayışı içerisinde in situ muhafazasına ihtiyaç ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte mevcut zengin biyolojik çeşitliliğimizin korunması kadar mevcut durumun izlenmesi, bilgilerin belli periyotlarda güncelleştirilmesi ve bu amaçla bir veri tabanı oluşturulması amaçlanmıştır. BİTKİSEL MÜCADELE ARAŞTIRMA PROJESİ Bu proje ile Ülkemizdeki kültür bitkilerinde hastalık, zararlı ve yabancı otlar ile mücadelede, çevre ve insan sağlığının korunması esas alınarak, kimyasallara alternatif metot ve tekniklerin araştırılması ve uygulamaya verilmesi ile; bol, kaliteli ve ilaç kalıntısı bulunmayan güvenilir ürün elde edilmesi hedeflenmektedir. 123 BİYOGÜVENLİK ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME PROJESİ Bu projenin temel gerekçesi Mayıs 2000’de Nairobi’de imzalanarak yürürlüğe giren ve ülkemizin de taraf olduğu “Carthegena Biyogüvenlik Protokolü” nden doğan ülkemiz yükümlülüklerinin yerine getirilmesidir. Proje kapsamında; Türkiye’de mevcut kapasite geliştirme programlarının ve biyoteknolojinin mevcut durumu, biyogüvenlik ile ilgili mevcut kurumsal, idari, teknik ve hukuki durumların yeterlilik seviyeleri, Ulusal Biyogüvenlik Çerçevesini oluşturan ana unsurlar ve öncelikleri, Biyogüvenlik Protokolü’ne uygun idari sistem ve kurumsal mekanizmaların ana hatları, Bilimsel değerlendirmelerin bölgesel seviyede paylaşımı için mekanizma ve ihtiyaçlar ile Biyogüvenlik Takas Mekanizmasına katılım için ülke ihtiyaçları belirlenmiştir. BİTKİ GENETIK KAYNAKLARI, BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK, EX-SITU KORUMA PROJESİ Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesine taraf olduğunda Madde 6 ile verilen “Korunma ve Sürdürülebilir Kullanım için Alınacak Genel Tedbirler” ve Madde 9 ile “Ex situ Koruma” maddeleri hükümlerince, genetik kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve ex situ koruma konularında taahhütte bulunmaktadır. Yapılması planlanan tesis ile bu taahhütleri yerine getirilmesi sağlanacaktır. Bu nedenle yeni, modern, işlevsel bir sistemin devreye sokulması gerekli görülmektedir. Büyük bir bölümü omurgasızlara özellikle de böceklere (Insecta) ait olmak üzere Türkiye’deki hayvan türleri sayısının, Avrupa Kıtası’nda yaşayanların hemen hemen bir buçuk katı kadar, yani 80.000 civarında olduğu varsayılmaktadır. Mikroorganizmaların tür sayısı için belirli bir tahminin yapılması oldukça güç olmakla birlikte zengin bir çeşitliliğin varlığı bilinen bir gerçektir. Mikroorganizmalar, doğada geniş moleküler ve kimyasal biyolojik çeşitliliğe sahiptir. Ekosistemdeki jeokimyasal döngüler ve besin zinciri gibi olayların devamlılığında temeli oluştururlar. Genetik manipülasyonlara uygun hücresel özellikleri ve genetik çeşitlilikleri nedeniyle, yeni genetik ürünler üretmeyi hedefleyenler için mikroorganizmalar en uygun canlılar olmuştur. Mikroorganizmaların bu özellikleri ve potansiyellerinin korunması için dünyada birçok kültür toplama merkezleri vardır. Türkiye’de de 5 adet kültür koleksiyonu merkezi bulunmaktadır. Mikrobiyal biyoçeşitliliğin korunması için bu kültür merkezlerinin dünya standartlarına uygun bir şekilde sayılarının artırılması ve stabilitesinin devamlılığının sağlanması gereklidir. GIDA VE YEM ARAŞTIRMALARI Gıda ve Yem Sanayinin teknolojik durumunu geliştirmek, sorunlarını gidermek, halkın iyi beslenmesini sağlamak, Geleneksel gıdalarımızın yaşatılmasını, tanıtılmasını ve modern teknolojiden yararlanabilecek bir duruma getirilmesini sağlamak, Gıda ve Yem Sanayine öncülük, danışmanlık yapmak, Yem Normlarına ve Gıda Standartlarına katkıda bulunmak, uygulamadaki Standart ve Normların aksayan yanlarını tespit etmek, yeni bilgi ve metotlar geliştirmek, kalite kriterlerini tespit ederek Gıda ve Yem Maddelerinin kalitesini yükseltmek amaçlanmaktadır. GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ SULU TARIM ALANLARINDA SULAMA TEKNİĞİ VE MEKANİZASYON PROJESİ Söz konusu proje, Şanlıurfa’da kurulmuş bulunan Merkezin faaliyetlerinin esasını oluşturacaktır. Ancak, Merkezin yeni olması, bina ve altyapı donanımlarının yetersiz olması gibi hususlar da dikkate alınarak TAGEM’e bağlı olarak çalışan ve bölgeye hizmet götürebilecek durumda olan Araştırma Enstitüleri vasıtasıyla çalışmalar başlatılmıştır. Merkezin tam olarak faaliyete geçmesi ile de tüm faaliyetler Merkeze devredilecektir. Geçiş süresi üç yıl olarak öngörülmüştür. Bu sürede Merkez tam kapasiteyle çalışabilecek duruma getirilemezse, bu projede görevli diğer enstitülerden yararlanmaya devam edilecektir. HAYVANCILIK ARAŞTIRMA PROJESİ Bu projenin amaçlar; hayvansal üretimde kendine yeterliliği sağlamak, çiftçi gelirlerini artırmak ve milli ekonomiye katkı sağlamak, hayvansal ürünlerden elde edilen ihracat gelirlerini artırmak, ürün bazında uluslararası rekabet gücünü artırmak, sürdürülebilir sürü sağlığı ve zoonoz riskini azaltmak, damızlık ihtiyacını yurt içi kaynaklardan karşılamak, kanatlı hayvan, arı ve ipekböceği ürünlerinde verimlilik ve kalite artışı sağlamak, hayvansal protein açığını kapatmak, üretimden kaynaklanan çevre kirliliğinin önlenmesine katkı sağlamaktır. HAYVAN GEN KAYNAKLARI OLUŞTURMA PROJESİ Yerli ırklar önemli bir eğitim, araştırma ve kültür materyali olduğu halde ülkemizde bu güne kadar yeterince önem verilmemiş, üzerinde yeterli çalışma yapılmamış ve hatta bazı ırklar daha tam olarak 124 tanımlanmadan kaybedilmiştir. Yürütülen projemiz, öncelikle kaybolma riski taşıyan yerli evcil hayvan ırklarımızın korunması ve tanımlanmasını amaçlamaktadır. HAYVAN HASTALIK VE ZARARLILARI ARAŞTIRMA PROJESİ Bu proje ile; sağlıklı ve üstün verimli bir hayvan popülasyonuna sahip olunması, halkın sağlıklı ve yeterli hayvansal gıda tüketiminin sağlanması, yurt içi ve yurt dışı canlı hayvan ve hayvansal ürün ticaretinin geliştirilmesi, hayvan hastalıkları ile etkin bir şekilde mücadele edilmesi, teşhis, kontrol ve üretimde modern tekniklerin geliştirilmesi, laboratuar ekipmanı, teşhis kitleri aşı ve ilaç üretiminde dışa bağımlılığın en aza indirilmesi, tarımsal sanayi içinde hayvancılığın olması gereken düzeye getirilmesi ve ülkemizin gelişmiş ülkeler arasında layık olduğu yeri alması amaçlanmıştır. SU ÜRÜNLERİ ARAŞTIRMA PROJESİ Önemli bir besin kaynağı olan su ürünleri üretimini kalkınma plan ve programlarında belirtilen ilke ve hedefler doğrultusunda arttırmayı sağlamak üzere, öncelikle su ürünleri kaynaklarının gerçek durumlarını belirlemek, bunların verim devamlılıklarını muhafaza edecek şekilde üretimde kullanılması ve yetiştiricilik yoluyla ekonomik değere haiz alternatif su ürünlerinin ülke çapında yetiştirilmesi ve yaygınlaştırılması, mevcut stokların tespiti ve izlenmesi, stoklara zarar vermeyecek yeni avlanma yöntemleri araştırılarak istihsalin arttırılması, su ürünleri üretiminin düşmesine neden olan hastalık ve zararlı etkenlerinin araştırılması, su ürünleri sektörü ile uğraşan kitlenin sosyo-ekonomik yapısının belirlenmesi ve iyileştirilmesi amacıyla, Tarımsal Araştırma Master Plan esasları ile AB Balıkçılık Tarama Süreci çerçevesinde önerilen ve yapılması istenen su ürünleri araştırma proje ve faaliyetleri yürütülmekte ve planlanmaktadır. TARIMSAL COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA ARAŞTIRMALARI PROJESİ Bilgi kaynaklarına daha hızlı ulaşarak karar vericilerin daha hızlı hareket etmelerini sağlamak, mükerrer çalışmaları önlemek, yapılan çalışmaların gelecek nesillere güvenli bir şekilde intikalini sağlamak için Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından Araştırma Yönetimi ve Bilgi Sistemleri kurulmuştur. 1997 yılında kullanıcıların hizmetine sunulan projenin amacı; Güçlü bir araştırma yönetim sistemi oluşturarak, araştırma faaliyetlerinin etkinliklerini ve tanıtımını artıracak uygulamaların geliştirilmesi, kaynakların daha etkin ve verimli kullanılmasının sağlanması, Milli Tarım veri tabanlarına kaynak sağlayacak bilgi altyapısının oluşturulması, araştırmacıların literatür temini konusunda karşılaştıkları sıkıntıları gidermek ve yeni teknolojileri daha kolay takip edebilmelerini sağlamak olarak belirlenmiştir. Genel Müdürlük, kurulu bulunan elektronik kütüphaneden Bakanlıkta çalışan ortalama 1600 araştırıcı Literatür taraması yapmaktadır. Ayrıca 59 Araştırma enstitüsünün elektronik kütüphane modulü aracılığı ile yıllık 3000 civarında literatür talepleri karşılanmaktadır. TEHDİT ALTINDAKİ BİTKİ TÜRLERİNİN BULUNDUKLARI EKOSİSTEMLERİNDE KORUNMASI VE YÖNETİMİ PROJESİ (LIFE) Ülkemizde genetik kaynaklardaki kayıplar nedeniyle; nesli tehlikede ve ekonomik değeri yüksek olan gıda, aromatik, tıbbi ve süs bitkisi olan yabani bitkilerin de yerinde korunmalarına ve üretimlerine gerek duyulmaktadır. Ekonomik potansiyeli olan bu yabani bitkilerin in-site (yerinde) korunabilmesi için etkili programların belirlenmesi, uygulanması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması gereklidir. Bu bağlamda talep edilen bütçeden sağlanacak olan kaynak ile yukarıda belirtilen hedeflerin gerçekleştirilmesi gerekçemizin ana hatlarını oluşturmaktadır. TÜRKİYE PATENTLİ BÜYÜK EBEVEYN VE EBEVEYN GELİŞTİRME PROJESİ Türkiye tavukçuluğu damızlık materyal (etçi ve yumurtacı) konusunda tamamen dışa bağımlı bulunmakta ve yurt dışından parent stock materyal getirilerek yurt içinde hibrid sürüler oluşturup et ve yumurta ihtiyacı karşılanmaya çalışılmaktadır. Bu proje ile yurt içinde kendi yumurtacı ebeveynlerinizi elde etmek sureti ile dışa bağımlılığın sakıncalarında kurtulmak amaçlanmaktadır. TÜRKİYE F1 HİBRİT SEBZE ÇEŞİTLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ VE TOHUMLUK ÜRETİMİNDE KAMU-ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİ PROJESİ Ülkemizde sebze türlerinin özellikle F1 hibrit tohumluklarının üretiminde özel sektörün büyük ağırlığı vardır ve üretimde olan çeşitlerin çoğu dış kaynaklı çeşitlerdir. Genetik yapıları nedeniyle hibritlerin verim, kalite ve diğer özelliklerden dolayı standart çeşitlere göre çok üstün olmaları, tohumluklarının her yıl yenilenme mecburiyetleri, ebeveyn tohumluklarının kontrol altında tutulabilmesi, daha fazla alt yapı ve teknoloji gerektirmeleri, tohumluk üretiminin daha zahmetli olması, bunlara karşılık da karlılığın 125 yüksek olması gibi nedenlerle bu ürünlerin tohumculuğunda özel sektör aktif rol almaktadır. Kamu, mevcut yapısı nedeniyle bu sahada fazla etkili olamamaktadır. Bu proje sonunda yerli tohum üretimimizin Pazar payının % 30’lara çıkarılması hedeflenmiştir. TOPRAK VE SU KAYNAKLARI ARAŞTIRMA PROJESİ Kaynakları etkin kullanmanın yolu mevcut kullanımı bilmek ve darboğazları ortaya koyup çözüm üretmekle mümkündür. Tarım alanlarının verimliliklerinin sürdürülebilirlikleri için toprak alanlarının özelliklerinin en iyi şekilde tanımlanması gereklidir. Bu tanımlamayı sağlamak toprakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerinin belirlenmesi ile mümkündür. Özelliklerin ortaya konması ile toprak kaynaklarının veri tabanı oluşturulacak ve her türlü uygulamaya gerekli verileri sağlayacaktır. Bu nedenle risk altındaki tarım alanlarında kirliliğin ortaya konması ve izlenmesi ile gerekli tedbirlerin alınması sağlanacaktır. Toprak ve su analizlerinde kalitenin artırılması ve laboratuarlarda standartlaşmanın sağlanması, ulusal ve uluslararası standardizasyonu sağlayacak ve verilerin kabul edilebilirliğini arttıracaktır. Yine biyodizel, güneş ve rüzgâr enerjisi, organik atık ve benzeri gibi alternatif enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaşması, enerji ve dolayısıyla üretim maliyetlerini minimize edecektir. Uygun tarımsal ekipman ve toprak işleme teknikleri toprakta nem korunumunu sağlamakla karlılığı artıracak, toprak ve su muhafazasını sağlayacaktır. ÜLKESEL GIDA VE YEM ARAŞTIRMALARI Gıda ve Yem Sanayiinin teknolojik durumunu geliştirmek, sorunlarını gidermek, halkın iyi beslenmesini sağlamak, Geleneksel gıdalarımızın yaşatılmasını, tanıtılmasını ve modern teknololoji’den yararlanabilecek bir duruma getirilmesini sağlamak, Gıda ve Yem Sanayiine öncülük, danışmanlık yapmak, Yem Normlarına ve Gıda Standartlarına katkıda bulunmak, uygulamadaki Standart ve Normların aksayan yanlarını tespit etmek, yeni bilgi ve metotlar geliştirmek, kalite kriterlerini tespit ederek Gıda ve Yem Maddelerinin kalitesini yükseltmek amaçlanmaktadır. ÜLKESEL SÜNE PROJESİ Buğdayın en önemli zararlısı olan süne, hububat üretimini kalite ve kantite yönünden olumsuz yönden etkilemekte ve zararlı ile mücadele yapılmadığı zaman %100 ürün kaybına neden olmaktadır. Bu nedenle ülkemizin kaliteli buğday ihtiyacı artmakta ve bu açığı ithalat yolu ile gidermektedir. Yapılacak çalışmalar sonucunda süne ile ilgili başarılı bir mücadelenin yanında, çevre kirlenmesi önlenecek, doğal fauna korunacak, üreticinin geliri artırılmış olacak, 4. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz: X Özel Sektör X Kamu Kurumları X Üniversiteler X Sivil Toplum Kuruluşları .....Diğer (Belirtiniz) 5. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: X Proje desteği X Altyapı yatırımı .......Burs .......Diğer (Açıklayınız). 6. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: .......Hibe .......Kredi X Diğer (Genel Bütçe, TÜBİTAK, Özel Sektör, Dış Kaynak, Bakanlık Ar-Ge, Transfer) 126 7. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: Programın Yürürlüğe Giriş Tarihleri: 1982 yılı Bitkisel Araştırma Projesi 2001 yılı Anadolu Alacası Geliştirme Projesi 1983 yılı Hayvancılık Araştırma Projesi 1984 yılı Bitkisel Mücadele Araştırma Projesi 1982 yılı Su Ürünleri Araştırma Projesi 2007 yılı Bitki Genetik Kaynakları, Biyolojik Çeşitlilik, Ex-Situ Koruma Projesi 2006 yılı Toprak ve Su Kaynakları Araştırma Projesi 1999 yılı Güneydoğu Anadolu Bölgesi Sulu Tarım Alanlarında Sulama Tekniği ve Mekanizasyon Eğitim Projesi 2004 yılı Ülkesel Süne Projesi 2004 yılı Türkiye F1 Hibrit Sebze Çeşitlerinin Geliştirilmesi ve Tohumluk Üretiminde Kamu – Özel Sektör İşbirliği Projesi 2001 yılı Türkiye Patentli Büyük Ebeveyn ve Ebeveyn Geliştirme Projesi 1987 yılı Hayvan Hastalık ve Zararlıları Araştırma Projesi 2000 yılı Tarımsal Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Araştırma Projesi 2001 yılı Tehdit Altındaki Bitki Türlerinin Bulundukları Ekosistemlerinde Korunması ve Yönetimi Projesi 2001 yılı Biyogüvenlik Araştırma - Geliştirme Projesi 2007 yılı Ülkesel Gıda ve Yem Araştırmaları Projesi 2001yılı Bitkisel Biyolojik Çeşitlilik ve Korunması Projesi 2004 yılı Gıda ve Yem Araştırmaları Projesi 8. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz: TÜBİTAK≈≈7,6 Özel Sektör≈≈2,2 Dış Kaynak≈≈1,5 Bakanlık Ar-Ge≈≈ 1,3 Transfer≈≈7,2 9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz: Destek Tutarı (Cari YTL) Yıl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) Diğer Fon Kaynakları Kurumunuz 2 010 200 6 194 000 9 215 000 11 565 000 12 716 000 13 440 000 15 715 250 17 122 900 35.267.000 10 500 000 5 100 000 127 Toplam 10. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz: Proje Sayıları Yıl Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) Yürürlükteki Proje Sayısı 1050 1040 990 Sonuçlanan Proje Sayısı 850 580 641 172 164 560 681 498 106 158 134 86 161 136 195 11. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: X Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız.: Enstitü Araştırma Komitesi (EAK): Enstitü araştırma komite başkanı müdür ya da müdürün görevlendireceği müdür yardımcısından, Üyeler ise enstitüde çalışan araştırmacılardan oluşur, Belirlenen stratejiler ve plan doğrultusunda, hazırlanan yeni teklif, devam eden ve sonuçlanan projeleri değerlendirir.. Program Değerlendirme Çalışma Grupları: Üyeleri çeşitli kamu kurumları temsilcileri ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri çiftçiler ve birlik temsilcilerinden oluşur. . Aksine bir karar olmadıkça yılda bir kere toplanır, toplantı tarihi ve yeri TAGEM tarafından belirlenir, toplantı belgeleri katılımcılara toplantıdan önce ilgili daire başkanlığınca gönderilir, bu işle ilgili harcamalar TAGEM bütçesinden karşılanır, toplantı sekretaryası, ilgili daire başkanlığı tarafından yürütülür ve nihai kararlar TAGEM’e iletilir, karar oyu gerektiğinde, kararlar mevcut katılımcıların oy çokluğu ile alınır, Grup kararları, Bilim Kurul’ları için tavsiye niteliğindedir. X Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. Bilim Kurulları (BK) : Tarımsal araştırma projeleri altı bilim kurulu tarafından değerlendirilir. Bunlar: Tarla Bitkileri Bilim Kurulu Bahçe Bitkileri, Bilim Kurulu Hayvancı1ık Bilim Kurulu Su Ürünleri Bilim Kurulu Gıda Bilim Kurulu Doğal Kaynaklardan Bilim Kurulu Bilim Kurulu üyeleri, Genel Müdürlüğün teklifi ve Makam’ın onayı ile görevlendirilir, BK aksine bir karar olmadıkça, yılda en az iki kez, 2/3 çoğunlukla toplanır, kararlar salt çoğunlukla alınır, 128 Proje teklifleri, ilgili dairelerce değerlendirildikten sonra, belirlenen formatta BK’ya sunulur. BK toplantılarının sekretaryası, sorumlu daire başkanlıkları tarafından yürütülür ve değerlendirilen proje kararları ilgili daire başkanlıklarına gönderilir. BK toplantı proje kararları, ilgili kuruluşlara Araştırma Yönetimi Daire Başkanlığı tarafından gönderilir. Toplantı tarihi ve yeri, BK Başkanının önerisiyle Genel Müdürlükçe belirlenir, İlk değerlendirme sonucunda, yeterli puanı alamayan projelerin liderleri gereğinde BK’ya davet edilerek, projesini savunması istenir. Bu durumdaki projelerle ilgili karar, BK tarafından kesinleştirilir, Gerek duyulan konularda, ilgili uzmanların BK’ya katılımı sağlanır, bu uzmanların oy hakkı yoktur, BK’da yapılan çalışmalara ilişkin doküman arşivleri ilgili dairelerce tutulur, BK görevlerinin yapılması için gerekli bütün ihtiyaçlar ve malzemeler TAGEM’ce ilgili bütçe kaynakları kullanılarak temin edilir, BK toplantılarıyla ilgili giderler, TAGEM’e tahsis edilen Proje bütçesi kaynaklarından karşılanır, X Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. Danışman/ Raportör BK’ da değerlendirilen yeni teklif projeler gerek görüldüğünde raportör veya danışmana gönderilir. Genellikle Üniversite öğretim üyesinden oluşur. .....Diğer. Açıklayınız. 12. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: X Gelişme Raporu ile İzleme: Proje yürütücüleri 6 aylık dönemler halinde yılda iki kez rapor hazırlanır. Bu raporlar ilgili daire başkanlığının görüşü ile bilim kurullarında değerlendirilir. X Sonuç Raporu ile İzleme: Program değerlendirme ve bilim kurullarında değerlendirilir. Yayınlanıp yayınlanmamasına karar verilir. X Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme: Proje iş takvimine göre yılda en az bir kez proje izleme komitesince yerinde izleme yapılır. İzleme komitesi ilgili daire başkanlığı ve BK üyelerinden oluşur. ....Diğer (Belirtiniz) 13. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız. 2006 yılından itibaren her programla ilgili sosyo- ekonomik çalışmalar başlatılmıştır. 14. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek Adres(ler)i Belirtiniz: Mastır Plan Uygulama kılavuzu: http://www.tagem.gov.tr/YAYINLAR/mastirplan2.zip http://www.tagem.gov.tr/YAYINLAR/ars-yonetim2.zip 129 Enerji Verimliliği, Yenilenebilir Enerji ve Çevre Teknolojileri Destekleri 1. Kurumun Adı: TÜRKİYE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VAKFI (TTGV) 2. Programın Amacını Belirtiniz: Çevre Teknolojileri Desteği; Öncelikle ihracat potansiyeli yüksek iş kollarında faaliyet gösteren firmaların ihracat potansiyeli ile rekabet gücünü artırmak, çevreye zararı en aza indirmek amacıyla üretim süreçlerinde minimum kaynak tüketimi ve minimum atık üretimi prensibine dayalı temiz üretim projelerinin uzun vadeli - geri dönüşlü olarak desteklenmesi hedeflenmektedir. Enerji Verimliliği Desteği; Enerji verimliliği yatırımları önündeki finansal engellerin aşılması ve yatırımların teşvik edilmesi, sanayide oldukça yüksek olan enerji yoğunluğunun ve enerji maliyetlerinin düşürülmesi, sanayicinin, enerji etütleri dahil olmak üzere, enerji verimliliğine yönelik uygulama ve yatırım projelerinin uzun vadeli geri dönüşlü olarak uygun şartlarda desteklenmesi hedeflenmektedir. Yenilenebilir Enerji Desteği; Yenilenebilir kaynaklardan (rüzgar, güneş, biyokütle, hidrolik, jeotermal) enerji üretimi ve yeni alanlarda kullanımı hedefleri doğrultusunda, özel sektörün yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji üretimi ve kullanımı ile ilgili yatırım projelerinin uzun vadeli geri dönüşlü olarak desteklenmesi hedeflenmektedir. 3. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz: ..X..Özel Sektör .....Kamu Kurumları .....Üniversiteler .....Sivil Toplum Kuruluşları .....Diğer (Belirtiniz) 4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: ..X..Proje desteği ..X..Altyapı yatırımı .......Burs .......Diğer (Açıklayınız). 5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: .......Hibe .. X..Kredi .......Diğer (Açıklayınız): 6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: Ağustos 2006 7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz: 130 Program kapsamında proje desteğinin fonlaması %100’ü TTGV’nin kendi özkaynaklarından karşılanmaktadır. 8. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz: Destek Tutarı (ABD $) Yıl Diğer Fon Kaynakları - Kurumunuz 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) 574.137 1.000.000 Toplam 574.137 1.000.000 9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz: Proje Sayıları Yıl Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen Yürürlükteki Proje Sayısı Sonuçlanan Proje Sayısı 2000 2001 - - - - 2002 - - - - 2003 2004 - - - - 2005 - - 2006 2007 2008 (tahmini) 5 4 1 1 2 1 8 6 5 2 10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ..X..Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. Önbaşvuruda bulunan projelerin kurum içinde bulunan uzmanlar tarafından Çevre ve Yenilik kriterleri göz önünde bulundurularak ön değerlendirmesi yapılır, firma yerinde ziyaret edilerek işletme ve firma yapısı hakkında da fikir edinilir. Çevre ve Yenilik açısından başlıca kriterleri sağlamayan projeler ön değerlendirme esnasında elenir. Bir sonraki aşamada ise Alan Komitesi Üyeleri olarak ifade edilen proje konusu ile ilgili 3 Uzmandan oluşan (Akademisyen ve Kamu/Özel Sektör Temsilcileri) değerlendiriciler firmayı ayrı ayrı ziyaret ederek, Proje Değerlendirme Raporlarını TTGV’ye iletir. Bu değerlendirme sonrasında da TTGV Yönetim Kurulu tarafından proje destek kararları oluşturulur. .....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. 131 .....Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Diğer. Açıklayınız. 11. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ..X..Gelişme Raporu ile İzleme ..X..Sonuç Raporu ile İzleme ..X..Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme ....Diğer (Belirtiniz) Proje izleme süreci, TTGV Proje Sorumlusu’nun yanı sıra Vakıf tarafından atanan bir dış uzman olan Proje İzleyicisi tarafından periyodik olarak gerçekleştirilmektedir. Proje İzleyicisi proje kapsamındaki gelişmeleri görmek ve TTGV’ye raporlamak amacıyla iki ayda bir olmak üzere proje sahibi firmayı yerinde ziyaret eder. Proje süresince firmalardan, Aylık Harcama Dosyaları ile birlikte projenin ilerlemesi hakkında bilgi notları da talep edilmektedir. Ayrıca, destek sözleşmesinde de belirtilen belirli aralıklarla Gelişme Raporları belirli formatlarda firmalardan sağlanmaktadır. Proje bitimini takiben 2 ay içinde ise Sonuç Raporunun firmalar tarafından sağlaması zorunludur. 12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız. Ağustos 2006’dan bu yana yürütülen Program’ın sosyo-ekonomik etkilerine yönelik bir çalışmaya şu aşamada başlanmamıştır. 13. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek Adres(ler)i Belirtiniz: http://www.ttgv.org.tr/page.php?id=35 132 Endüstriyel Teknoloji Projesi (ETP) Destekleri 1. Kurumun Adı: TÜRKİYE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VAKFI 2. Programın Amacını Belirtiniz: Program 4 Kurumun (TÜBİTAK MAM, UME, TPE ve TTGV) faaliyetlerini içeren bir yapıda tasarlanmış, çeşitli iş paketlerinden oluşmaktadır. TTGV’nin yürütmüş olduğu iş paketlerinden en önde geleni geri ödemeli Ar-Ge Proje Desteği olmuştur. Bu anlamda desteğin amacı şu şekilde verilmiştir : “Ticari değeri olan yeni ürün oluşturulmasına veya mevcut ürünlerin rekabet gücünün yükseltilmesine ya da bu amaçla üretim yöntemi, sistemi ve tekniklerinin araştırılmasına ve geliştirilmesine yönelik Ar-Ge projeleri için geri ödeme koşuluyla sermaye desteği sağlamak” 3. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz: ..X..Özel Sektör .....Kamu Kurumları .....Üniversiteler .....Sivil Toplum Kuruluşları .....Diğer (Belirtiniz) 4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: ..X..Proje desteği .......Altyapı yatırımı .......Burs .......Diğer (Açıklayınız). 5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: .......Hibe ..X..Kredi .......Diğer (Açıklayınız). 6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: 17 Haziran 1999 7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz: Program kapsamında proje desteğinin fonlaması %75’i Hazine Müsteşarlığı kanalıyla Dünya Bankası fonlarından, %25’i ise TTGV’nin kendi özkaynaklarından karşılanmıştır. 8. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz: 133 Destek Tutarı (Cari YTL) Diğer Fon Yıl Kurumunuz Kaynakları Toplam (HM/DB) 2000 615.357 1.846.071 2.461.428 2001 1.526.251 4.578.753 6.105.004 2002 1.589.198 4.767.593 6.356.790 2003 3.062.469 9.187.406 12.249.875 2004 3.550.204 10.650.612 14.200.816 2005* 5.926.088 5.948.431 11.874.519 2006* 2.995.857 2.995.857 2007* 70.350 70.350 2008 *Tahsis edilen fon sınırının üzerine geçilmesinden ötürü, 2005 yılı ortasından 2007 yılı başına kadar devam eden projelere kullandırım %100 TTGV’nin kendi özkaynaklarından yapılmıştır. 9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz: Proje Sayıları Yıl Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen Yürürlükteki Proje Sayısı Sonuçlanan Proje Sayısı 2000 2001 126 121 40 29 40 54 16 2002 133 47 78 24 2003 2004* 152 69 60 61 106 131 36 48 2005 - 4 - - - - 96 75 8 - 58 2006 2007 2008 (tahmini) 51 8 - *2005 yılı içerisinde sadece ETP kapsamında kabul edilen başvuru sayısı 69 olup (diğer başvurular DTM kaynaklı fona başvuru olarak alınmıştır), geçmiş yıldan değerlendirmesi devam etmiş ve 2004 yılında desteklenmesine karar verilen proje sayısı miktarı 61’dir. 10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ..X..Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. Önbaşvuruda bulunan projelerin kurum içinde bulunan uzmanlar tarafından Ar-Ge ve Yenilik kriterleri göz önünde bulundurularak ön değerlendirmesi yapılır, firma yerinde ziyaret edilerek işletme ve firma yapısı hakkında da fikir edinilir. Ar-Ge ve Yenilik açısından başlıca kriterleri sağlamayan projeler ön değerlendirme esnasında elenir. Bir sonraki aşamada ise Alan Komitesi Üyeleri olarak ifade edilen proje konusu ile ilgili 3 Uzmandan oluşan (2 Akademisyen-1 Kamu/Özel Sektör Temsilcisi) değerlendiriciler firmayı ayrı ayrı ziyaret ederek, Proje Değerlendirme Raporlarını TTGV’ye iletir. Bu değerlendirme sonrasında da TTGV Yönetim Kurulu tarafından proje destek kararları oluşturulur. 134 .....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Diğer. Açıklayınız. 11. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ..X..Gelişme Raporu ile İzleme ..X..Sonuç Raporu ile İzleme ..X..Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme ....Diğer (Belirtiniz) Proje izleme süreci, TTGV Proje Sorumlusu’nun yanı sıra Vakıf tarafından atanan bir dış uzman olan Proje İzleyicisi tarafından periyodik olarak gerçekleştirilmektedir. Proje İzleyicisi proje kapsamındaki gelişmeleri görmek ve TTGV’ye raporlamak amacıyla iki ayda bir olmak üzere proje sahibi firmayı yerinde ziyaret eder. Proje süresince firmalardan, Aylık Harcama Dosyaları ile birlikte projenin aylık gidişatı hakkında bilgi notları da talep edilmektedir. Ayrıca, destek sözleşmesinde de belirtilen belirli aralıklarla Gelişme Raporları belirli formatlarda firmalardan sağlanmaktadır. Proje bitimini takiben 2 ay içinde ise Sonuç Raporunun firmalar tarafından sağlaması zorunludur. 12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız. TTGV’nin Dünya Bankası kaynaklarıyla yürütmüş olduğu ETP kapsamında Ekonomik Etki Analizi çalışmaları planlanmış ve uygulanmıştır. 2000-2006 yılları arasında üç aşamalı olarak gerçekleştirilen Etki Değerlendirme Çalışmaları, Programın başında ortasında ve sonunda olmak üzere uygulanmış, analizler daha çok üretim, verimlilik, ihracat, istihdam, yenilikçilik, gibi global ekonomik/teknolojik göstergelere odaklanmış, sosyal etki tarafına ağırlık verilmemiştir. 13. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek Adres(ler)i Belirtiniz: 4495 no’lu Hazine Müsteşarlığı ile Dünya Bankası arasında imzalanan İkraz Anlaşması http://www.worldbank.org.tr/external/projects/main?pagePK=64283627&piPK=73230&th eSitePK=361712&menuPK=361747&Projectid=P009073 135 Teknoloji Geliştirme Projeleri (TGP) Desteği 1. Kurumun Adı: TÜRKİYE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VAKFI 2. Programın Amacını Belirtiniz: “Ticari değeri olan yeni ürün oluşturulmasına veya mevcut ürünlerin rekabet gücünün yükseltilmesine ya da bu amaçla üretim yöntemi, sistemi ve tekniklerinin araştırılmasına ve geliştirilmesine yönelik Ar-Ge projeleri için geri ödeme koşuluyla sermaye desteği sağlamak” 3. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz: ..X..Özel Sektör .....Kamu Kurumları .....Üniversiteler .....Sivil Toplum Kuruluşları .....Diğer (Belirtiniz) 4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: ..X..Proje desteği .......Altyapı yatırımı .......Burs .......Diğer (Açıklayınız). 5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: .......Hibe ..X..Kredi .......Diğer (Açıklayınız). 6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: 17 Haziran 2005 7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz: Program kapsamında proje desteğinin fonlaması %75’i DTM (DFİF) kaynaklarından, %25’i ise TTGV’nin kendi özkaynaklarından karşılanmaktadır. 8. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz: Yıl 2000 2001 2002 Destek Tutarı (Cari YTL) Diğer Fon Kurumunuz Kaynakları (DTM) - 136 Toplam - 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) 3.587.979 3.772.965 4.575.960 10.763.938 11.318.894 13.727.878 14.351.917 15.091.858 18.303.836 9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz: Proje Sayıları Yıl Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen Yürürlükteki Proje Sayısı Sonuçlanan Proje Sayısı 2000 2001 - - - - 2002 - - - - 2003 2004* 160 - - - 2005 132 19 - 2006 2007 128 145 96 82 200 100 19 115 157 185 2008 (tahmini) 40 72 85 *2004 yılında DTM ile TTGV arasında Protokol’ün revizyonu sırasında proje değerlendirme çalışmaları devam etmiş, ancak firmalarla destek sözleşmeleri imzalanamamıştır. Yeni Protokol 17 Haziran 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ..X..Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. Önbaşvuruda bulunan projelerin kurum içinde bulunan uzmanlar tarafından Ar-Ge ve Yenilik kriterleri göz önünde bulundurularak ön değerlendirmesi yapılır, firma yerinde ziyaret edilerek işletme ve firma yapısı hakkında da fikir edinilir. Ar-Ge ve Yenilik açısından başlıca kriterleri sağlamayan projeler ön değerlendirme esnasında elenir. Bir sonraki aşamada ise Alan Komitesi Üyeleri olarak ifade edilen proje konusu ile ilgili 3 Uzmandan oluşan (2 Akademisyen-1 Kamu/Özel Sektör Temsilcisi) değerlendiriciler firmayı ayrı ayrı ziyaret ederek, Proje Değerlendirme Raporlarını TTGV’ye iletir. Bu değerlendirme sonrasında da TTGV Yönetim Kurulu tarafından proje destek kararları oluşturulur. .....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Diğer. Açıklayınız. 137 11. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ..X..Gelişme Raporu ile İzleme ..X..Sonuç Raporu ile İzleme ..X..Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme ....Diğer (Belirtiniz) Proje izleme süreci, TTGV Proje Sorumlusu’nun yanı sıra Vakıf tarafından atanan bir dış uzman olan Proje İzleyicisi tarafından periyodik olarak gerçekleştirilmektedir. Proje İzleyicisi proje kapsamındaki gelişmeleri görmek ve TTGV’ye raporlamak amacıyla iki ayda bir olmak üzere proje sahibi firmayı yerinde ziyaret eder. Proje süresince firmalardan, Aylık Harcama Dosyaları ile birlikte projenin aylık gidişatı hakkında bilgi notları da talep edilmektedir. Ayrıca, destek sözleşmesinde de belirtilen belirli aralıklarla Gelişme Raporları belirli formatlarda firmalardan sağlanmaktadır. Proje bitimini takiben 2 ay içinde ise Sonuç Raporunun firmalar tarafından sağlaması zorunludur. 12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız. 2006 yılından bu yana etkin bir şekilde yürütülen Program’ın sosyo-ekonomik etkilerine yönelik bir çalışmaya şu aşamada başlanmamış, ancak gelecek yıllarda biten projelerin etkilerinin değerlendirilmesi amacıyla çalışmalar yürütülmesi öngörülmüştür. TTGV’nin Dünya Bankası kaynaklarıyla yürütmüş olduğu Programların (TGP ve ETP) Etki Değerlendirme Çalışmaları (2000-2006) periyodik olarak yürütülmüş ve sonuçlandırılmıştır. 13. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek Adres(ler)i Belirtiniz: 98/10 Sayılı Tebliğ www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/IHR/DevletYardimlariDb/devyardnot.doc http://www.alomaliye.com/ekim_06/98_10_arge.htm http://www.rnd.gen.tr/NEWS_IMG/5_2_sanayiarge_teblig.pdf 138 139 Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin (OTİM) Giderilmesi Projesi Destekleri 1. Kurumun Adı: TÜRKİYE TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VAKFI 2. Programın Amacını Belirtiniz: Programın amacı Türkiye’de OTİM’lerin kullanıldığı tüm sektörlerde (Soğutma, Havalandırma, Köpük, Çözücü, Aerosol, Yangın Söndürme ve Tarım) OTİM kullanımını ve dolayısıyla OTİM ithalatının minimize edilmesidir. Bu kapsamda başta KOBİler olmak üzere, ilgili kurum ve kuruluşlarda gerekli teknoloji ve ekipman dönüşümlerine yönelik projeler Montreal Protokolu fonu çerçevesinde desteklenmiştir. 3. Programdan Faydalanan Kesimleri, İlgili İfadenin Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz: X..Özel Sektör X...Kamu Kurumları ......Üniversiteler X..Sivil Toplum Kuruluşları ......Diğer (Belirtiniz) 4. Program Çerçevesinde Verilen Destek Kapsamını İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: ..X..Proje desteği ..X..Altyapı yatırımı .......Burs ..X..Diğer (Açıklayınız): Farkındalık yaratma, kurumsal kapasite geliştirme, eğitim, vb. 5. Program Kapsamında Verilen Desteklerin Türünü İlgili Seçeneğin/Seçeneklerin Başına X İşareti Koyarak Belirtiniz: . X..Hibe ..X..Kredi .......Diğer (Açıklayınız). 6. Programın Yürürlüğe Giriş Tarihini Belirtiniz: 24 Ocak 1994 (021934 no’lu hibe) 6 Kasım 1995 (021942 no’lu hibe) 7. Programa Fon Sağlayan Başka Kurum ve Kuruluşlar var mı? Varsa İsimlerini ve Sağladıkları Fonların Program Bütçesine Oranını Belirtiniz: Program kapsamında proje destekleri esas olarak Montreal Protokolu fonundan Hazine Müsteşarlığı aracılığıyla sağlanmıştır. Fondan yararlanan kurum ve kuruluşlar projeler bazında değişen oran ve miktarlarda katkı sağlamışlardır. 140 8. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Verilen Destek Tutarını Belirtiniz: Destek Tutarı (ABD $) Yıl Diğer Fon Kaynakları Kurumunuz* Toplam 2000** 14.145.944,60 2001 1.074.860,88 2002 4.127.657,45 2003 1.952.154,22 2004 671.585,92 2005 372.866,65 2006 504.185,77 2007 436.303,00 2008 1.814.441,51 Toplam 25.100.000,00 * Kurumumuz aracılığıyla aktarılan Montreal Protokolu Fonu ** 1994 yılından itibaren 14.145.944,60 1.074.860,88 4.127.657,45 1.952.154,22 671.585,92 372.866,65 504.185,77 436.303,00 1.814.441,51 25.100.000,00 9. Yıllar İtibarıyla Program Kapsamında Yapılan Proje Başvuru Sayısını, O Yıl Destek Kararı Verilen, Yürürlükte Olan ve Sonuçlanan Proje Sayılarını Belirtiniz: Proje Sayıları Yıl Başvuru Sayısı Destek Kararı Verilen Yürürlükteki Proje Sayısı Sonuçlanan Proje Sayısı 180 170 0 170 2000* 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (tahmini) Toplam *1994 yılından itibaren 10. Program Kapsamında Gelen Başvurular Hangi Yöntemle Değerlendiriliyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olanını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ..X..Projeye Özgü Olarak Oluşturulan Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. Teknoloji ve ekipman dönüşümleri için gelen proje başvuruları, öncelikle TTGV’deki uzman ekip tarafından değerlendirilmiştir. Sonrasında Montreal Protokolu tarafından belirlenen kriterler çerçevesindeki teknik değerlendirme, uluslararası danışmanlar ve ilgili diğer uzmanlar (özel sektör/ üniversite) tarafından gerçekleştirilmiştir. Dünya Bankası yetkilililerinin onaylarının alınmasını takiben desteklekleme sürecine başlanmıştır. .....Üyeleri Projeye Göre Değişmeyen, Belli Bir Alandaki Dış Uzman Grubu Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. 141 .....Kurum Dışından Görüş Alınarak veya Alınmayarak Uzmanları Tarafından Değerlendiriliyor. Açıklayınız. .....Diğer. Açıklayınız. 11. Program Kapsamında Desteklenen Projeler Hangi Yöntemle İzleniyor? Aşağıda Verilen Seçeneklerden En Uygun Olan(lar)ını Önüne X İşareti Koyarak Belirtiniz ve Söz Konusu Yöntemin Kurumunuzda Nasıl Uygulandığını Kısaca Açıklayınız: ..X..Gelişme Raporu ile İzleme ..X..Sonuç Raporu ile İzleme ..X..Proje Süresi İçinde Yerinde Ziyaret ile İzleme ....Diğer (Belirtiniz) 12. Program Kapsamında Sonuçlanan Projelerin Sosyo-Ekonomik Etkilerini Belirlemeye Yönelik Çalışmalar Yapılıyor mu? Açıklayınız. Projenin çıktı ve sonuçları Montreal Protokolu Fonu kriterleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Buna göre öne çıkan etkiler aşağıda özetlenmektedir: • • • • • • OTİM kullanımına getirilen sınırlamalar yasal çerçevede düzenlenmiştir. Birinci öncelikli OTİM kullanımı, zorunlu alanlar dışında tamamen sıfırlanmıştır. 170 firma ve kuruluş OTİM alternatifi malzeme ve teknolojilere dönüşüm sağlamıştır. Özellikle Türkiye’de OTİM kullanılmadan üretilen soğutucuların yurtdışına ihracatı ile uluslararası ticarette önemli başarılar elde edilmiştir. OTİM ithalatlarının izlenmesi, lisanslandırılması ve sınırlandırılmasına yönelik bir system kurulmuştur. Proje kapsamında kullandırılan 25 milyon $’lık fonun yaklaşık %30’u ile bir döner sermaye oluşturulmuş, benzer kapsamdaki projelerin desteklenmesine devam edilebilmektedir. 13. Destek Programına İlişkin Mevzuatı ve Varsa Mevzuata Elektronik Olarak Erişilebilecek Adres(ler)i Belirtiniz: 142 Ek – 4 TÜBİTAK Enstitüleri Tarafından Yürütülmüş veya TÜBİTAK Tarafından Desteklenmiş Projelere Örnekler 143 Proje Adı Destekleyen Kuruluş RAPIT SOFCs Marie Curie Projesi : “Reducing Air Pollution in Turkey using Solid Oxide Fuel Cells”(Kati Yakıt Pilleri kullanımı sayesinde Türkiye’de Hava Kirliliğinin Azaltılması) - MTKI-CT-2005 – 029594 AB (6. ÇP) Proje Başlama Tarihi 10.01.2006 Proje Bitiş Tarihi 09.01.2008 Proje Süresi 2 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar Uludağ Üniv., Birmingham Üniv., ADELAN, TÜBİTAK-BUTAL. Müşteri Kurum(lar) Marie Curie Action Projenin Amacı • Proje kapsamında SOFC konusunda çekirdek bir araştırma grubunun oluşturulması, Teknoloji Transferi vasıtasıyla düzenlenecek eğitim ve çalıştaylarda temiz enerji üretimi ile ilgili temel konularda veri tabanı oluşturulması ve topluma temiz enerji opsiyonlarının tanıtılması SOFC teknolojilerinin zamanla ülke geneline yaygınlaştırılması suretiyle çevre emisyonlarının ve enerji kaynaklı hava kirliliğinin temiz enerji teknolojileri ile azaltılması amacıyla, AB Çerçeve Programları kapsamında 10 Ocak 2006- 09 Ocak 2008 tarihlerinde yürütülen € 226.960.63 toplam bütçeli Marie Curie RAPIT SOFCs MTKI-CT-2005 – 029594 nolu proje, Birmingham Universitesi ve Uludağ Üniversitesi işbirliğiyle TUBITAK BUTAL’da gerçekleştirilmiştir. Nihai proje gerçekleşme bütçesi 209.669,89 Euro’dur. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Bu projenin uygulanmasıyla, SOFC konusunda çekirdek bir araştırma grubunun oluşturulması ve Türkiye’nin batısındaki seri üretimlerde uygulanacak inovasyon teknikleriyle SOFC alanında ticari anlamda gelişme sağlanabilmesi, ayrıca, SOFC teknolojilerinin zamanla ülke geneline yaygınlaştırılması suretiyle, ekonomik ve çevresel katkı sağlanması. 144 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Diyanet İşleri Başkanlığı Taşra Teşkilatı Stratejik Yönetim Çalışma Programları T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı Proje Başlama Tarihi 01.02.2008 Proje Bitiş Tarihi 30.06.2008 Proje Süresi 5 ay Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK-TÜSSİDE Müşteri Kurum(lar) Diyanet İşleri Başkanlığı Projenin Amacı • Modern yönetim yaklaşımı olan stratejik yönetim modelinin Diyanet İşleri Başkanlığı taşra teşkilatında kurgulanması, uygulanması ve bunun süreklilik kazanması gerekmektedir. Bu bağlamda; ülke genelinde tüm taşra yöneticilerinin uygulamalı çalışmalar ile stratejik yönetim konusunda donanım kazanması amaçlanmıştır. Bu amaçla gerçekleştirilecek proje ile organizasyonel yapısı, yönetim yaklaşımı ve iş süreçlerine yenilik getirilmesi ve taşra teşkilatının bütününü kapsaması sağlanacaktır. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Sistem Tasarımı: Stratejik yönetimi sistemi yaygınlaştırılması • Hizmet Kalitesi veya Standardını Yükseltme: Yeni yönetim yaklaşımları ile vatandaş odaklı hizmet anlayışı ile sunulan hizmetin kalitesi arıttırılması • Yöntem Geliştirme: Kurulması planlanan sistemler kendi içlerinde uygun yöntem geliştirme çalışmalarını • Araştırma-Geliştirme (Kurum dışı): Örnek kurumlar (benzer yapıda veya hizmet alanında) çalışmalar araştırılacak ve projeye katkı sağlayacaktır. 145 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Fırçasız DC Servo Motor Geliştirilmesi Projesi ASELSAN A.Ş. Proje Başlama Tarihi 15.08.2006 Proje Bitiş Tarihi 30.06.2008 Proje Süresi 21 ay Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK-UZAY Müşteri Kurum(lar) ASELSAN A.Ş. Projenin Amacı • Bu projenin amacı, şimdiye kadar yapılan çalışmalardaki bilgi birikimini kullanarak, ASELSAN A.Ş. için kalıcı mıknatıslı servo motor tasarımı yapmak, prototipini üreterek laboratuvarda ve kullanım yerinde testlerini gerçekleştirmektir. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Projede kapsamında: o Güncel motor teknolojisi ve tasarım teknolojileri incelenecektir. o Gereken simulasyon ortamı geliştirilecek ve sonuçları testlerle karşılaştırılarak benzetim güvenilir hale getirilecektir. o Benzetim yazılımı ile geliştirme ve tasarım çalışmaları yapılacaktır. o Alternatif topolojiler gözden geçirilerek özellikle tank tureti otomasyonunda kullanılabilecek teknoloji önerileri geliştirilecektir. 146 Proje Adı BURSARAY Hafif Raylı Taşıma Kompanzasyonu Sistemi Projesi Destekleyen Kuruluş Reaktif Güç BURULAŞ AŞ. Proje Başlama Tarihi 14.12.2007 Proje Bitiş Tarihi 14.06.2008 Proje Süresi 6 ay Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - UZAY Müşteri Kurum(lar) BURULAŞ AŞ. Projenin Amacı • BURSARAY Hafif Raylı Taşıma Sistemi’nin II. Etap şebekesinin güç kalitesinin düzeltilmesi ve şönt kompanzasyon sistemleri kurulması Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Bu alanda getirilen yönetmeliklere uygun sistemler geliştirilerek ceza koşullarının ortadan kaldırılması ve enerji verimliliği sağlanacaktır. 147 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Kayseri Raylı Taşıma Reaktif Güç Kompanzasyonu Sistemi Projesi SIEMENS Ulaşım A.Ş. Proje Başlama Tarihi 13.12.2007 Proje Bitiş Tarihi 12.06.2008 Proje Süresi 6 ay Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - UZAY Müşteri Kurum(lar) SIEMENS Ulaşım A.Ş. Projenin Amacı • Devreye alındıktan sonra güç çarpanı kapasitif bölgede kalacak olan Kayseri Raylı Taşıma Orta Gerilim (OG 34,5 kV) fiderlerinin güç çarpanlarını belli sınırlarda yükselterek, normal çalışma koşullarında 2008 yılı başında yürürlüğe girecek olan yönetmeliğe göre şebekenin güç kalitesini düzeltecek şönt kompanzasyon sistemleri kurmak. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • İşletmenin ceza ödeme durumunda kalmaması sağlanacak, enerji verimliliği ile ekonomik katkı sağlanacaktır. 148 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Ford Otosan Hibrid Elektrikli Araç Kontrol Ünitesi Tasarımı ve Prototip Üretimi Ford Otosan A.Ş. Proje Başlama Tarihi 13.12.2006 Proje Bitiş Tarihi 02.05.2008 Proje Süresi 1,5 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Enerji Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) Ford Otosan A.Ş. Projenin Amacı • Hibrid elektrikli araçlarda ECU (Engine Control Unit) ve elektrikli sürüş sisteminin üzerinde çalışarak aracın kontrolünü sağlayacak yazılım ve donanım geliştirilmesi. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Başka alanlarda da kullanılabilecek analog ve dijital giriş/çıkışlara sahip kontrol ve güç kartı üretilmiştir. • Yurtdışından 35.000 ABD Doları’na ithal edilen bu ürün şimdi 450 ABD Doları’na ülkemizde üretilebilmektedir. • Kontrol kartı yeni projelerle geliştirilerek, araç kontrol ünitesi olarak kullanılabilecek hale getirilebilecek bir altyapıya sahiptir. 149 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Ford Otosan Hibrid Hafif Ticari Araç Prototipi Geliştirilmesi - 2 Ford Otosan A.Ş. Proje Başlama Tarihi 28.09.2006 Proje Bitiş Tarihi 30.06.2008 Proje Süresi 2 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Enerji Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) Ford Otosan A.Ş. Projenin Amacı • Birinci faz projedeki aracın ticari ürüne dönüştürülmesi için gerekli ön çalışmaların yapılması. • Prototip üretimin gerçekleştirilmesi. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Hibrid araçların yaygınlaşması ile fosil yakıt tüketimi, ulaşımdan kaynaklanan hava kirliliği ve gürültü önemli derecede azalacaktır. • Dünya hafif ticari araç pazarında önemli bir paya sahip olan otomotiv sektörümüz, bu konumunu hibrid araç teknolojisi ile geliştirebilecektir. • Elektrik motoru, batarya, vb. alt sistemler ile mevcut iş sahaları genişleyecektir. 150 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Cost Assessment Sustainable Energy Systems (CASES) AB (6. ÇP) Proje Başlama Tarihi 28.04.2006 Proje Bitiş Tarihi 28.10.2008 Proje Süresi 2,5 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Enerji Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) Fondazione Eni Enrico Mattei (FEEM) Projenin Amacı • Enerji üretiminin iç ve dış maliyetlerinin detaylı tahminlerinin derlenerek 2030’a kadarki süreç için enerji senaryoları hazırlanması. • Enerji kullanım verimliliğinin geliştirilmesi için politikaların değerlendirilmesi. • Araştırma sonuçlarının enerji üreticileri, kullanıcıları ve karar verici mekanizmalara ulaştırılması. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Mevcut bilgi birikimi geliştirilecek ve Avrupa enerji pazarının önemli kuruluşları ile birlikte çalışma imkanı kazanılacaktır. • Ticarileşme sürecinde olan birçok alt teknolojinin ve enerji stratejilerinin oluşturulması çalışmalarına aktif katılım sağlanmış olacaktır. 151 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Aegilops Taushii’de Tuz Stresine Dayanıklılığı Sağlayacak Yeni Gen Kaynaklarının Belirlenmesi ve Fizyolojik, Moleküler Karakterizasyonu TÜBİTAK (1001 Programı) Proje Başlama Tarihi 01.06.2005 Proje Bitiş Tarihi 01.08.2008 Proje Süresi 3 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) TÜBİTAK Projenin Amacı • Buğdayda tuz stresine dayanıklılığı sağlayacak yeni gen kaynaklarının belirlenmesi. • Bu kaynakların, tuz stresine duyarlı buğday türlerinin iyileştirilmesinde kullanılmak üzere karakterizasyonlarının yapılması. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Ülkemizde günlük kalori tüketiminde çok önemli bir yeri olan buğdayın tuzluluk stresine dayanıklı hale getirilmesi tarımsal ekonomi açısından önemli yarar sağlayacaktır. • Elde edilecek yeni gen kaynakları, önemli buğday ekim alanlarımızda görülen tuzlanma tehlikesine karşı, tuzluluk stresine dayanıklı tür geliştirme imkanı sağlayacaktır. • Elde edilen tüm yeni genler paylaşım için uluslararası gen bankasına (NCBI) sunulacaktır. 152 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Biochemical Mechanisms Of Hazelnut Rancidity and Impact On Quality TÜBİTAK (2504 Programı) Proje Başlama Tarihi 01.05.2006 Proje Bitiş Tarihi 01.05.2008 Proje Süresi 2 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Gıda Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) CNR Projenin Amacı • Fındıkta kötü kokuya ve tada neden olan uçucu maddeleri araştırmak. • Bunların açığa çıkmasına neden olan lipaz ve lipoksijenaz enzimlerini inceleyerek İtalya ve Türkiye’de yetişen fındık türlerinin kalitesi üzerine etkisini belirlemek. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Fındık kalitesini ve raf ömrünü arttırmak için yeni teknolojilerin geliştirilmesi imkanı sağlanacaktır. • Gerek fındık üreticileri gerekse bununla ilgili gıda sektörü (çikolata, fırıncılık, şekerleme, vs) bu proje sonuçlarından önemli ölçüde yararlanarak katma değeri yüksek yeni ürünler geliştirebilecektir. 153 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Bulaşık Makinelerinde Koku Oluşumunun İzlenmesi Arçelik A.Ş. Proje Başlama Tarihi 20.11.2007 Proje Bitiş Tarihi 13.06.2008 Proje Süresi 7 ay Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Gıda Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) Arçelik A.Ş. Projenin Amacı • Bulaşık makinelerinde koku oluşumunun izlenmesine yönelik markörlerin belirlenmesi. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Çalışma kapsamında, su ve deterjan tüketimini minimize edecek yeni beyaz eşya tasarımlarına yönelik ön-bilgi edinilmektedir. 154 Proje Adı Destekleyen Kuruluş SAFEFOODERA (Forming a European Protecting Consumers Against Health Risks) Platform for AB (6.ÇP) Proje Başlama Tarihi 02.08.2004 Proje Bitiş Tarihi 04.08.2008 Proje Süresi 4 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Gıda Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) Avrupa Komisyonu Projenin Amacı • Gıda kaynaklı sağlık risklerine karşı tüketicilerin korunması amacıyla bir Avrupa Platformu oluşturulması projenin temel amacıdır. • 15 üye ülke, 3 asosiye ülke, 2 bölgesel yönetimin katılımıyla 480 milyon kişilik nüfusu temsil eden bir çalışmadır. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Önemli ihracatçısı olduğumuz AB ülkelerinin gıda güvenliği programlarına katılım ve ortak çalışmalar yürütülmesi sağlanacaktır. • Gıda güvenliğine dayalı olarak dış ticarette oluşturulan bariyerler önemli ekonomik kayıplara neden olabilmektedir. Bu alanda kazanılan bilgiler ile ülkemize önemli ekonomik ve bilimsel katkılar sağlayacaktır. 155 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Türkiye’de Yetişen 18 Çeşit Fındığın Natürel ve Kavrulmuş Olarak Tat, Aroma ve Duyusal Yönden Araştırılması ve Özellikleri Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi TÜBİTAK (1001 Programı) Proje Başlama Tarihi 15.10.2007 Bitiş Tarihi 15.10.2008 Proje Süresi 1 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Gıda Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) - Projenin Amacı • Türkiye’de yetişen fındık çeşitlerinin tat ve aroma bileşenlerinin belirlenmesi ve aralarındaki ilişkilerin ortaya çıkartılması. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Hangi çeşit fındığın ne amaçla kullanılacağının belirlenmesi ile endüstriyel uygulamalarda verimliliğin artması sağlanacaktır. 156 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Bazı Sebze ve Meyveler için MAP Çalışması Yapılması Migros Türk A.Ş. ve BOS A.Ş. Proje Başlama Tarihi 05.06.2007 Proje Bitiş Tarihi 21.07.2008 Proje Süresi 1 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Gıda Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) Migros Türk A.Ş. ve BOS A.Ş. Projenin Amacı • Bazı meyve ve sebzeler için modifiye atmosferde paketleme (MAP) çalışması yapılması. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Taze meyve ve sebzelerin raf ömrünün uzatılması ve gıda kayıplarının engellenmesi sağlanabilecektir. 157 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Belediyelere Yönelik Sıfır Deşarj Konsepti AB (6.ÇP) Proje Başlama Tarihi 01.09.2003 Proje Bitiş Tarihi 29.08.2008 Proje Süresi 5 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Kimya ve Çevre Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) Avrupa Komisyonu Projenin Amacı • Belediyeler, küçük yerleşim birimleri, desentralize alanlar için sürdürülebilir su yönetimi konsepti geliştirilmesi ve örnek uygulamalar. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Küçük yerleşim alanlarından kaynaklanan su kirliliğinin önlenmesi, • Su tasarrufu, • Su ve besin elementi geri kazanımı, • Doğal kaynakların korunması, sağlanabilecektir. 158 Proje Adı Destekleyen Kuruluş KİPLASMA Endüstriyel Atık Entegre Bertaraf Tesisi Kurulumu Öncesi Dioksin/Furan (PCDD/F) ve Poliklorlu Bifeniller (PCBs) Kirlilik Seviyelerinin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi KİPLASMA A.Ş. Proje Başlama Tarihi 09.10.2007 Proje Bitiş Tarihi 08.10.2008 Proje Süresi 1 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Kimya ve Çevre Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) KİPLASMA A.Ş. Projenin Amacı • Dilovası’nda üretim yapacak tesisin kurulumundan önce çeşitli çevresel ortamlarda (ortam havası, toprak, bitki,su) ve yerel gıda örneklerinde (süt,yumurta) PCDD/F ve PCB kirlilik seviye tespitinin yapılması, • Elde edilen verilerin ilgili ulusal ve uluslararası yönetmeliklere göre değerlendirilmesi, • Sağlık riski değerlendirmesi yapılması. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Bölgedeki mevcut durum izlenmiş ve değerlendirilmiş olacaktır. • Farklı bir teknoloji ile kurulan atık yakma tesisinin faaliyetlerinin çevreye etkisinin kıyaslanabileceği veriler sağlanmış olacaktır. 159 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Elektron Mikroskopik ve Mikroanalitik İncelemeler Yolu ile İşgörmezlik Ana Nedenlerinin Analizi ve Ürün İyileştirmeler Ford Otosan A.Ş. Proje Başlama Tarihi 05.11.2007 Proje Bitiş Tarihi 04.07.2008 Proje Süresi 8 ay Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Malzeme Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) Ford Otosan A.Ş. Projenin Amacı • Çeşitli araçların hidrolik pompa sistemindeki sorunu çözebilmek ve ürün iyileştirmelerinde bulunabilmek için elektron mikroskobik ve mikroanalitik incelemeler yolu ile bilimsel çalışmalar yapılması. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Çalışmalar sırasında müşterinin ürettiği bazı araçların hidrolik sistemlerindeki işgörmezlik sorununun çözümünde ve ürün iyileştirmelerinde belirli somut aşamalara gelinmiştir. 160 Proje Adı Destekleyen Kuruluş TCP Kalite Tekstil Malzemenin Buruşmazlık Özelliğinin Geliştirilmesi Zorlu Linen A.Ş. Proje Başlama Tarihi 11.06.2007 Proje Bitiş Tarihi 10.10.2008 Proje Süresi 1,5 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Malzeme Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) Zorlu Linen A.Ş. Projenin Amacı • TCP Kalite tekstil malzeme yüzeyinde buruşmazlık sağlayacak özellikte kaplama uygulamasının nanoteknolojik yöntemler ile yapılabilirliğinin araştırılması ve bu amaçla uygun sol-jel formülasyonların geliştirilmesi. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Tekstil malzemelerinde sağlanacak kalite gelişimi ve mukavemet artışı ile iç piyasa ve dünya pazarlarında firmanın satış payı artırılabilecektir. 161 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Seramik Tip Malzemeler ile Al-Metal İncelenmesi ve Çözümlerin Araştırılması Etkileşimlerinin Assan Alüminyum A.Ş. Proje Başlama Tarihi 13.07.2007 Proje Bitiş Tarihi 10.09.2008 Proje Süresi 14 ay Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Malzeme Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) Assan Alüminyum A.Ş. Projenin Amacı • Farklı tip seramik örnekleri ve Al alaşımları kullanılarak, statik ve dinamik şartlarda metalseramik etkileşim deneylerinin yapılması ve sıcaklık, zaman, alaşım elementi, farklı kaplama malzemeleri gibi parametrelerin incelenmesi. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Çalışmada elde edilecek veriler ürün ve süreç iyileştirmede doğrudan kullanılacaktır. 162 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Gizleme Ağı Sistemi ÖZTEK Tekstil A.Ş. Proje Başlama Tarihi 12.02.2008 Proje Bitiş Tarihi 21.11.2008 Proje Süresi 9 ay Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Malzeme Enstitüsü Monte edilmiş gizleme ağı Müşteri Kurum(lar) ÖZTEK Tekstil A.Ş. Projenin Amacı • ÖZTEK A.Ş. firması tarafından Milli Savunma Bakanlığı için pilot çapta üretilecek olan gizleme ağının üretim koşullarının laboratuar düzeyinde optimize edilmesi. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Bu projenin başarısıyla gizleme ağlarının ithali yerine yurt içinden tedarikinin mümkün olması, dolayısıyla bu konudaki dışa bağımlılığın ortadan kalkması mümkün olabilecektir. 163 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Obüs Kundakları Üretim Prosesinin Geliştirilmesinde Radyografi Uygulamaları Anadolu Döküm Sanayi A.Ş. Proje Başlama Tarihi 08.10.2007 Proje Bitiş Tarihi 08.10.2008 Proje Süresi 1 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Malzeme Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) Anadolu Döküm Sanayi A.Ş. Projenin Amacı • Dökümleri yapılacak olan Fırtına Obüs Kundaklarının üretim prosesinin geliştirilmesi sürecine katkıda bulunmak amacıyla ilgili standart ve şartnamelere uygun bir muayene prosedürü hazırlanarak radyografi uygulamaları yapılması. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Fırtına Obüs Kundağı döküm parçalarının üretim sürecinde radyografi uygulamaları yapılarak, olası döküm süreksizlikleri saptanabilecek, bunun paralelinde belirlenen hataların giderilmesi sağlanarak proses geliştirilmesine katkıda bulunulabilecektir. 164 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Krom-Nikel-Demir Alaşımı Kaydırıcılar ERDEMİR T.A.Ş. Proje Başlama Tarihi 26.02.2008 Proje Bitiş Tarihi 26.11.2008 Proje Süresi 9 ay Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Malzeme Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) ERDEMİR T.A.Ş. Projenin Amacı • NiCrFe ve CrFe esaslı alaşımlardan yüksek sıcaklıkta aşınmaya dayanıklı malzeme geliştirilmesi. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Proje kapsamında üretilen parçalar orijinallerine oranla 4 kat daha uzun süre dayandıkları için müşteriye değişim-onarım maliyeti olan 1.500.000 YTL kadar kar sağlamaktadır. 165 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Kobalt Bazlı Yüksek Sıcaklık Kaydırıcıları ERDEMİR T.A.Ş. Proje Başlama Tarihi 22.04.2008 Proje Bitiş Tarihi 22.12.2008 Proje Süresi 8 ay Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Malzeme Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) ERDEMİR T.A.Ş. Projenin Amacı • Yaklaşık %70 hurda kullanılarak Co esaslı kaydırıcı nitelikte süperalaşım geliştirilmesi ve destekleyicinin ihtiyacını karşılayacak miktarda parça imalatı yapılması. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Üretilen parçalar orijinallerine oranla 4 kat daha uzun süre dayandıkları için müşteriye değişimonarım maliyeti olan 1.500.000 YTL kadar kar sağlamaktadır. • Hurda malzemeler kullanılarak ek kar elde edilmekte ve dönüşüm için kullanılmaktadır. 166 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Marmara Bölgesinin Deprem Aktivitesinin Çok Disiplinli Yöntemlerle İzlenmesi ve İstanbul Kıyı Şeridi/Kıta Sahanlığı Zeminine Olası Etkilerinin Araştırılması (MAZDDA) İstanbul Büyükşehir Belediyesi Proje Başlama Tarihi 18.04.2007 Proje Bitiş Tarihi 28.11.2008 Proje Süresi 1,5 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Yer ve Deniz Bilimleri Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) İstanbul Büyükşehir Belediyesi Projenin Amacı • Marmara Bölgesi’ne ilişkin izlenen jeolojik verilerin ve elde edilen bilgilerin karşılıklı paylaşımı ile deprem aktivitesinin izlenmesi. • Zeminin depreme göstereceği tepkinin özelliklerinin belirlenmesi. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • İBB’nin orta vadede afet koordinasyon ve teyakkuza yönelik bilgi edinmesi sağlanacaktır. • Yerleşim yerlerinin planlanması için gerekli olan temel bilgiler üretilecektir. 167 Proje Adı Destekleyen Kuruluş Kocaeli İli için Zemin Sınıflaması ve Sismik Tehlike Değerlendirme Projesi Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Proje Başlama Tarihi 05.10.2005 Proje Bitiş Tarihi 06.10.2008 Proje Süresi 3 yıl Yürütücü Kurum/Kuruluşlar TÜBİTAK - MAM Yer ve Deniz Bilimleri Enstitüsü Müşteri Kurum(lar) Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Projenin Amacı Kocaeli ilini kapsayan jeofizik etüdler ile; • Zeminin deprem açısından davranışının değerlendirilmesi, • Güvenli yerleşim alanlarının sismik bölgeleme esaslarına dayalı olarak makro ölçekte belirlenmesi, Zemin sınıflaması ile gelecekte olabilecek bir depremin hangi alanı ne düzeyde etkileyebileceği bilgisinin sağlanması. Çıktıların Ekonomik Katma Değeri ve Sosyal Kazanımlar • Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin deprem güvenli yerleşime uygunluk ve deprem hasarlarının azaltılmasına yönelik çalışmalarına temel teşkil edilecek ve maliyetin azaltılmasına önemli bir katkı sağlayacaktır. 168 KARAR NO Y 2005/202 2006 – 2008 Kamu Ar-Ge Ödeneği BTYK’nın 2004/1 nolu kararının gereğini yerine getirebilmek için 2006-2008 yılları arasında 2005 yılında ayrılan ek Ar-Ge kaynağının Türkiye Araştırma Alanının geliştirilmesinde kullanılmak üzere her yıl artırılarak TÜBİTAK bütçesine eklenmesine devam edilmesine karar verilmiştir. İL G İLİ Dİ ĞE R K AR A RL A R • W 2004/1 Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planı 2005- 2010 DAHA ÖNCE GELİŞME RAPORLANAN TOPLANTI • • • • • W Mart 2006; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 13. Toplantısı Eylül 2006; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 14. Toplantısı Mart 2007; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 15. Toplantısı Kasım 2007; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 16. Toplantısı Mayıs 2008; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 17. Toplantısı SORUMLU KURULUŞ L AR • I • Maliye Bakanlığı Devlet Planlama Teşkilatı İL G İLİ KURULUŞ L AR • W TARAL kapsamındaki kuruluşlar G E LİŞ ME I 8 Eylül 2004 tarihli 10. BTYK Toplantısı’nda alınan 2004/1 no.lu karar gereğince, 2005 yılından itibaren TÜBİTAK bütçesine, Türkiye Araştırma Alanının geliştirilmesi amacıyla kullanılmak üzere ek ödenek konulmaktadır. Tablo 34‘te 30 Kasım 2008 itibarıyla 2008 Yılı TARAL bütçesi ile gerçekleşmeler sunulmuştur. Tablo 34. 2008 Yılı TARAL Bütçesi ve Gerçekleşmeleri (Milyon YTL) Bütçe 2008 Yılı Kasım Sonu İtibariyle Gerçekleşen Gider 2008 Yılı Kasım Sonu İtibariyle Giderlerin Bütçeye Oranı (%) Akademik Ar-Ge Programı 105 136 130 Sanayi Ar-Ge Programı 175 166 95 Savunma Araştırmaları Programı 80 80 100 Kamu Araştırma Programı 65 71 109 Bilim İnsanı Destekleme Programı 48 53 110 Bilim ve Toplum Prog 10 2 20 TARAL Toplam 483 508 105 AB 7. ÇP 50 51 102 559 91 Bir Önceki Yıldan Devreden Ödenek 83 Toplam 616 Tablo 35, TARAL Programları kapsamında halihazırda yürüyen projelerin ödenek yetersizliği nedeniyle 2008 yılı Bütçesinden karşılanamayarak 2009 yılına aktarılan tutarlar ile bu projelerin 2009 taahhütlerini göstermektedir. 2009 yılı içinde yeni proje alınması veya mevcutların dışında yeni bilim insanı desteği sağlanması halinde ihtiyaç duyulan ödenek miktarları da tabloda sunulmaktadır. TÜBİTAK'ın 2009 yılı Bütçe Tasarısında bu programlar için öngörülen ödenekler dikkate alındığında ihtiyaç duyulan ek ödenek tutarı 2009 yılı TARAL Bütçe Açığı olarak ortaya çıkmaktadır. 169 Tablo 35. 2009 yılı TARAL Bütçe Açığı (1) Yürürlükte Olan Projelerin Taahhütleri (1a) (1b) 2008'den 2009 Kalan Yılına Ait (2) Yürürlüğe Girecek Projelerin/ Desteklerin Tahmini Taahhütleri (1a)+(1b)+(2) 2009 Yılı Toplam Taahhütleri 2009 Bütçesi 2009 TARAL Bütçe Açığı Kamu Ar-Ge Destek Programı 63 80 79 222 70 152 Savunma ve Uzay Ar-Ge Destek Programı 124 99 43 266 90 176 Akademik Ar-Ge Destek Programı 32 56 82 170 120 50 Sanayi Ar-Ge Destek Programı 64 180 95 339 190 149 15 15 0 Bilim ve Toplum Projeleri Bilim İnsanı Destek Programı TOPLAM 15 5 22 11 38 15 23 288 452 310 1050 500 550 EK • W - 170 KARAR NO Y 2007/101 Küresel Isınma, İklim Değişikliği, Alınacak Tedbirler ve Adaptasyon (Uyum) Alanında Çalışma Yapmak Küresel ısınma, iklim değişikliği, alınacak tedbirler ve uyum için gerekli bilimsel ve teknolojik araştırma programları, sorumlu kuruluşlar tarafından hazırlanarak bir sonraki Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) toplantısına sunulacaktır. İL G İLİ Dİ ĞE R K AR A RL A R • W - DAHA ÖNCE GELİŞME RAPORLANAN TOPLANTI • • Kasım 2007; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 16. Toplantısı Mayıs 2008; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 17. Toplantısı SORUMLU KURULUŞ L AR • • • W I Küresel Isınma, İklim Değişikliği ve Senaryolar : Çevre ve Orman Bakanlığı İklim Değişikliğinin Etkileri : Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Alınacak Tedbirler ve Uyum Çalışmaları : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı İL G İLİ KURULUŞ L AR • • • • W • • • • Dışişleri Bakanlığı Milli Eğitim Bakanlığı Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Ulaştırma Bakanlığı G E LİŞ ME Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı TÜBİTAK TOBB I Tarım Alanındaki Gelişmeler 07.08.2007 tarih ve 26606 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2007/12247 sayılı “Tarımsal Kuraklıkla Mücadele İle Kuraklık Yönetimi Çalışmalarına İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı” ve bu karara bağlı olarak çıkartılan “Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Görevleri, Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik” hükümleri gereğince “Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı” hazırlanmıştır. Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı ile, Merkez Birimleri; Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu, İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi, Risk Değerlendirme Komitesi, Veri Akış Birimi, Çalışma Grubundan oluşmaktadır. Ayrıca 81 ilde ise, Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu kararlarını uygulamak ve Tarımsal Kuraklık Eylem Planı çalışmalarını yürütmekle görevli Tarımsal Kuraklık İl Kuraklık Merkezi bulunmaktadır. Söz konusu komiteler hazırladıkları raporları, üst kurul olan Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kuruluna sunma aşamasına gelmişlerdir. Ayrıca, söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı gereği düzenlenen “Türkiye Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı” eki “İl Tarımsal Kuraklık Eylem Planı”, İl Müdürlüklerimiz tarafından hazırlanma çalışmaları sürdürülmekte olup, bu raporlar İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi ne sunulacaktır. Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Planının temel amacı kamuoyunun bilinç düzeyini arttırarak tüm paydaşların sürece dahil edilmesiyle arz ve talep yönetiminin de dikkate alarak çevresel açıdan sürdürülebilir tarımsal su kullanım planlaması ile kuraklığın yaşanmadığı dönemlerde ileriye dönük gerekli bütün tedbirlerin alınmasının; kriz dönemlerinde ise etkin bir mücadele programını uygulayarak kuraklığın etkilerinin asgari düzeyde kalmasını sağlamaktır. Bu itibarla; Kuraklıkla mücadelede, kurak yıllarda alınması gereken tedbirlerden önce normal şartlardaki yıllarda alınması gereken tedbirler daha çok önem kazanmaktadır. Bu nedenlerle “Kuraklık Eylem Planı” sadece kuraklık olduğu yıllarda alınacak önlemleri değil, kuraklık olmadan önce yağışlı yıllarda alınacak tedbirleri de içermektedir. Bu bağlamda merkezde ilgili bakanlıklar konuları itibariyle gelecek yıllarda yapacakları yatırımlar ve kuraklık halinde kısa dönemde yapacakları çalışmaları 171 kapsayan eylem planlarını hazırlamaktadırlar. İllerde ise uygulamaya yönelik tüm kuruluş çalışmalarını kapsayan tarımsal kuraklık eylem planları hazırlanmaktadır. Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı çalışmaları da bu kapsamda 2008-2012 dönemini kapsayacak bir şekilde tamamlanmıştır. Kuraklıkla Mücadele ile Kuraklık Yönetimi Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar gereği, Hazırlanmakta olan eylem planlarında kuraklık için alınması gereken önlemler belirli adımlarda belirlenmiştir. Bu adımlar içinde Sulu ve kuru tarım arazileri için ayrı ayrı çalışma yapılmaktadır. Kuraklık Eylem planında Normal Koşullarda yapılacak işler ile Kurak koşullarda yapılacak işler olarak belirlenmiş Kuraklık Eylemi 4 adıma ayrılmıştır. Bu adımlar, 1.Adım Kuraklık Alarmı, 2.Adım Kuraklığa Hazırlanma, 3.Adım Kısıtlama, 4. Adım Acil Eylem şeklinde belirlenmiştir. Ayrıca, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü ile işbirliği içerisinde, Meteorolojik veriler yanında toprak neminin ülke genelinde ölçümlerine esas, erken uyarı sistemlerinin bilgi ağları aracılığıyla oluşturulup bir merkeze bağlanmalarını sağlayarak, izleme ve erken uyarının yapılması temel ilkeler olarak esas alınmaktadır. Bu eylem planı ile aşağıda yer alan amaçlar hedeflenmektedir. 1. Kuraklık Risk Tahmini ve Yönetimi Tarımsal kuraklık tahminine dayalı kriz yönetimi uygulanacaktır. Kuraklık nedeniyle oluşacak iç göçün yönetimi sağlanacaktır. 2. Sürdürülebilir Su Arzının Sağlanması Potansiyel su tutma kapasitesi artırılacaktır. Su iletim kanalları modernize edilecek, su depolama ve iletim kanallarının idame ve yenileme yatırımları zamanında yapılacaktır. Atık suların toplanması ve arıtılmış atık suların, tarım ve sanayide tekrar kullanımına yönelik tedbirlerin alınması sağlanacaktır. Yeraltı sularının etkin yönetimi sağlanacaktır. Toprakta bulunan suyun muhafazasını artıran arazi kullanım teknikleri geliştirilecek, en önemli doğal su deposu olan toprakların korunması ve geliştirilmesine yönelik arazi kullanım planlamaları yapılacaktır. 3. Tarımsal Su Talebinin Etkin Yönetimi Tarım havzaları belirlenerek, tarımsal ürünlerin en uygun yetişme alanları, su varlıkları da dikkate alınarak tespit edilecek ve tarımda su kullanımı azaltılacaktır. Sulama iletim sistemleri modernize edilecektir. Tarımsal amaçlı yeraltı sularının etkin kullanımı sağlanacaktır. Bitkisel ve hayvansal üretim politikaları, kuraklık riski göz önüne alınarak uygulanacaktır. 4. Destekleyici Ar-Ge Çalışmalarının Hızlandırılması ve Eğitim/Yayım Hizmetlerinin Artırılması Kuraklıkla mücadeleyi destekleyici Ar-Ge çalışmaları hızlandırılacaktır. Başta çiftçiler olmak üzere ilgili kesimlere yönelik eğitim ve yayım hizmetleri artırılacaktır. 5. Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi Tarımsal kuraklıkla etkin mücadele için gerekli yasal düzenlemeler yapılacak ve kurumsal yapılanma güçlendirilecektir. Orman dışı yangınlarla mücadelede gerekli kurumsal kapasite geliştirilecektir. Diğer taraftan, 19.02.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Tarımsal Üretime Yönelik Düşük Faizli Yatırım Ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin Uygulama Esasları Tebliğ” in (Tebliğ No: 2008/10) “Tarla içi modern basınçlı sulama sistemleri (damla sulama, yağmurlama sulama)” başlıklı 20. Maddesinde yer alan “Karar kapsamında, tarlaya getirilen suyun tarla içine dağıtılması amacıyla, sadece tarla içi modern basınçlı sulama sistemlerinin (damlama/yağmurlama sulama sistemleri) kurulması konusunda yatırım kredisi kullandırılır” ifadesi ve 2007/12012 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı 172 kapsamında, T.C. Ziraat Bankası A.Ş., “Tarla İçi Modern Basınçlı Sulama Sistemleri” nin (Damla Sulama, Yağmurlama Sulama) temini konusunda, 5 yıl vadeli % 0 faizli kredi kullandırmaktadır. Ayrıca, sulama suyu kullanımında tasarruf sağlayan, sulama yatırımlarında ise maliyeti azaltıcı önlemler alınmıştır. Bu çerçevede öz kaynağı ile yatırım yapan üreticilere %50 hibe desteği verilmeye devam edilmektedir. Öz kaynağı olmayan ancak modern sulama sistemleri yatırımı yapmak isteyen üreticilerin finansman ihtiyaçlarını karşılamak üzere 5 yıl süreli faizsiz kredi kullandırılmaya devam edilmektedir. 2007 Yılı İlkbahar Döneminde Türkiye’nin Çeşitli İllerinde Meydana Gelen Kuraklık Nedeniyle Zarar Gören 583 154 çiftçiye ek ödeneklerle birlikte 277,5 Milyon YTL nakdi destek yapılmıştır. Ayrıca destekten faydalanan bu çiftçilerin T.C. Ziraat Bankası A.ş. ile Tarım Kredi Kooperatiflerine Olan Tarımsal Kredi Borçları ertelenmiştir. 2008 Yılı ilkbahar döneminde de Türkiye'nin çeşitli illerinde meydana gelen kuraklık nedeniyle zarar gören 498 207 çiftçiye 535,6 Milyon YTL nakdi destek yapılmıştır. Ayrıca bu destekten faydalanan bu çiftçilerin T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ile Tarım Kredi Kooperatiflerine olan Tarımsal Kredi Borçları ertelenmiştir. İyi Tarım Uygulamaları ve Organik Tarımın yaygınlaştırılması çalışmalarına devam edilmektedir. Tahıllarda kurağa toleransı yüksek çeşitler tespit edilerek tavsiye listeleri oluşturulmuştur. Kurağa daha dayanıklı çeşit geliştirme çalışmalarına ise devam edilmektedir. Kuraklığa en toleranslı Ekmeklik 7 çeşit, Makarnalık 3 çeşit ve Arpada 6 çeşit olmak üzere tohumluklarının yoğun olarak üretimlerinin sağlanması için, Kamu kuruluşları (TÜGEM, TİGEM, TAGEM), Birlikler ve Özel sektör kuruluşları birlikte çalışarak 2009 yılında tohum üretimini arttırmak üzere yapılan programlar çerçevesinde ekim çalışmaları devam etmektedir. Bakanlığımız ile İstanbul Teknik Üniversitesinin işbirliği ile uygulanmak üzere Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ile “Tarımsal Rekolte İzleme ve Takip Merkezi “ kurulmasına ilişkin proje 2008 yılı bütçesi kapsamında DPT tarafından desteklenmeye alınmıştır. Proje 2008–2011 yılları arasında yürütülecektir. Bu kapsamda kuraklığın Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama yöntemleri kullanılarak erken tespiti amacıyla bir kuraklık takip ve erken uyarı sistemi kurulması için alet, ekipman ve bilgisayar programı alım çalışmaları devam etmektedir. Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Araştırma Enstitüsünde “Kuraklık Test Merkezi” kuruluşu ile ilgili; kaynak tahsisi yapılarak alt yapı çalışmalarına başlanılmıştır. Bu kapsamda, A.B.D.’ye yerinde yapılan çalışmaları görmek üzere bir heyet gönderilmiştir. Sıfır toprak işlemeli tarım desteği yürürlüğe konulmuştur. Bu uygulama ile toprakta daha çok suyun muhafazası, girdi ve maliyetlerde tasarruf sağlanmaktadır. Ulaştırma Alanındaki Gelişmeler Projenin Adı: Ulaştırma Sektöründe Sera Gazı Azaltımı Müşteri Kurum: TC Ulaştırma Bakanlığı Proje Yürütücüsü Kurum ve Kuruluşlar: İTÜ Makine Fakültesi ve İnşaat Fakültesi ile TÜBİTAKMAM Projenin Süresi: 01.10.2006-01.10.2009 “2007/101 Küresel Isınma, İklim Değişikliği, Alınacak Tedbirler ve Adaptasyon (Uyum) Alanında Çalışma Yapmak” konulu BTYK Kararına istinaden, ilgili kuruluşlar arasında yer alan Ulaştırma Bakanlığı tarafından, “Ulaştırma Sektöründe Sera Gazı Azaltımı” başlıklı bir proje çalışması yürütülmektedir. Ulaştırma Bakanlığı tarafından önerilen, TÜBİTAK tarafından Kamu Kurumları Araştırma Ve Geliştirme Projeleri Destekleme Programı kapsamında desteklenen ve İTÜ Makine Fakültesi ve İnşaat Fakültesi ile TÜBİTAK-MAM tarafından yürütülmekte olan 105G039 numaralı proje, 01.10.2006 tarihinde başlamış olup, 01.10.2009 tarihinde tamamlanacaktır. Projenin Amacı Yürütülen bu proje çalışmasında, 16.10.2003 tarih ve 4990 sayılı, ‘Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’da belirtilen yükümlülükler çerçevesinde; öncelikle durum saptaması ve ulaştırma sektöründen kaynaklanan sera gazlarına ilişkin 173 veri toplama çalışmalarının gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır. Proje kapsamında ayrıca araç tiplerine, sınıflarına ve teknolojilerine göre ulaşım yöntemlerinin tanımlanması ve her bir grup için sera gazı emisyon envanterinin elde edilmesi de amaçlanmaktadır. Projenin Kapsamı ve Çıktıları Karayolu, denizyolu, demiryolu ve havayolu yolcu ve yük taşımacılığında sera gazı emisyonlarının karşılaştırmalı olarak kaynaklarının saptanması ve buna göre alınacak önlemlerde öncelik belirlenmesi proje kapsamında yer alan hususlardan biridir. Farklı iş paketleri çerçevesinde, her yıl, karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu yolcu ve yük taşımacılığından kaynaklanan sera gazı emisyonlarına ilişkin envanter çıkartılmaktadır. Bunun için emisyon envanterinin oluşturulmasında izlenecek yöntem saptanarak, gerekli metodoloji tanımlanmış olup, sera gazı emisyonuna etki eden ulaştırma kaynaklı parametreler de tanımlanarak, bu emisyonların kontrolüne yönelik kısa ve uzun dönemli senaryolar hazırlanarak alınacak önlemler ve izlenecek ulaştırma politikaları için temel oluşturulacak, emisyona etki eden parametreler (taşıt grupları ve bölgesel özellikler) saptanacak ve analiz edilecek, gerekli projeksiyonlar yapılacak ve çeşitli senaryolar kapsamında sonuçlar değerlendirilecektir. Bu envanter kapsamında ülke bazında sera gazı emisyonlarının azaltılması amacıyla yapılacak faaliyetlerin belirlenmesi ve bu faaliyetlerin devlet nezdinde desteklenmesi için gerekli yasal düzenlemelerin ve teşvik mekanizmalarının saptanması konusundaki önerilerin hazırlanması gerçekleştirilecektir. Bununla birlikte TÜBİTAK MAM Enerji Enstitüsü tarafından emisyon gazları azaltımına yönelik hibrit elektrikli araçlar ve biodizel yanma modellenmesi çalışılacaktır. Gelişme Ulusal Bildirime yönelik olarak, ulaştırma sektöründen kaynaklanan sera gazı emisyonları (1990 – 2005) yıl serisi için 2007 yılında ve (1990 – 2006) yıl serisi için 2008 yılında hesaplanarak Birleşmiş Milletler Sekretaryasına sunulmak üzere TÜİK’e iletilmiştir. Marmaray projesinin uygulamaya konmasının, sera gazı azaltımına yönelik olarak getireceği faydaların belirlenmesi amacıyla çalışmalar yapılmıştır. Marmaray'a bağlı ek sistemlerin de birlikte değerlendirildiği toplu taşımacılık sistemine yönelik sera gazı (karbon dioksit) emisyon hesapları karayolu ulaşımı ile karşılaştırılmalı olarak yapılmıştır. İstanbul’da şehir içi toplu taşımacılıkta kullanılan otobüslerde doğal gazın yakıt olarak kullanımının, yakıt tüketimi ve karbon dioksit emisyonları açısından getirileri incelenmiştir. Bu amaçla Hasan Paşa garajında çalışmakta olan dizel yakıtlı ve çift-yakıtlı (dizel yakıtı + doğal gaz) otobüslerin yakıt tüketimleri incelenerek, sonuçlar irdelenmiştir. Ayrıca Hasan Paşa garajından alınan verilerin dışında, matematiksel bir model oluşturularak otobüs hattı boyunca gerçekleşen çevrim üzerinden yakıt tüketimleri ve emisyonlar hesaplanmıştır. Ayrıca, Ankara’da şehir içi ulaşımda kullanılan doğalgaz yakıtlı otobüslerin değerlendirmesi yapılmıştır. Emisyon envanteri çalışmalarında kullanılmak üzere Türkiye’ye özgü emisyon faktörlerinin belirlenmesi de proje kapsamında hedeflenmektedir. Bu amaçla İstanbul şehir çevriminin oluşturulmasına yönelik veri toplama çalışmaları sürdürülmüştür. Belirlenen çeşitli parkurlar üzerinde veri toplama aracı ile trafik akımına ilişkin veriler toplanmıştır. Elde edilen verilerin değerlendirilmesi sonucu, İstanbul Şehir Çevrimi oluşturulmasına yönelik olarak yöntem geliştirme çalışmalarına devam edilmektedir. Ayrıca, hibrit elektrikli araç prototipi geliştirme çalışmaları devam etmektedir. Arazi Kullanımı ve Ormancılık Yutak alanlardan olan ormanların korunması çerçevesinde; ormanları yangınlar, zararlı böcek ve hastalıklar başta olmak üzere her türlü biyotik ve abiyotik faktörlere ve yasa dışı faktörlere ve yasa dışı müdahalelere karşı korumak amacıyla yürütülen çalışmalar artırılmıştır. Hazırlanan Eylem Planları kapsamında yürütülen; bozuk orman alanlarının iyileştirilmesine dönük rehabilitasyon çalışmaları, baltalık ormanların koru ormanlarına dönüştürülmesi, genç meşçere bakımı çalışmaları ve ormanların fonksiyonlarına göre planlama çalışmalarına hız verilmiş olması ile ormanlar tarafından tutulan karbon miktarının artırılması hedeflenmektedir. Ayrıca, 5 Şubat 2008 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Orman Amenajman Yönetmeliğinde amenajman planlarının katılımcı bir yaklaşımla hazırlanması için gerekli düzenlemeler yer almıştır. 174 Ülkemiz orman alanları ve diğer arazi kullanım sınıfları itibari ile karbon stoklarının belirlenmesi ve stok değişimlerinin izlenmesi amacıyla, bir TUBİTAK projesi hazırlık çalışmaları devam edilmektedir. “Ormancılık Bilgi Sisteminin Geliştirilmesi Projesi” ile ilgili olarak ise, 2008 yılında 8 adet pilot gözlem alanı belirlenmiş olup bunlardan Bolu’da yer alan pilot alanda çalışmalar başlatılmıştır. 2008 yılı içinde ilgili uzmanlarca tepe durumu, toprak, döküntü, yaprak, çökelme, biyoçeşitlilik ve vejetasyon, ozon zararı ve fenoloji konularında değerlendirme çalışmalarına ve eğitimlere devam edilmiştir. Proje kapsamında; ozon zararı, çökelme, tepe durumu, biyoçeşitlilik ve vejetasyon, toprak ve ring testi kalite kontrolü, laboratuar kalite kontrolü ve döküntü değerlendirme konularında 11 uzman yurtdışı toplantı ve eğitimlere katılım sağlamış, bu doğrultuda edinilen deneyimlerden değerlendirme çalışmalarında faydalanılmıştır. Ayrıca; Bakanlığımız yürütülmektedir: - Onnancı1ık Araştırma Müdürlüklerince aşağıda adı geçen projeler Uludağ Göknarı Ormanlarında Ölü Örtü ve Toprak İçindeki Karbon Miktarının Tespiti (Bolu Yöresi Örneği) Sündiken Dağlarındaki (Eskişehir) Sarıçam (Pinus sylvestris L.) Meşcerelerinde Karbon Birikiminin Belirlenmesi Dendrokronolojik Yöntemle Güneybatı Anadolu Bölgesinde Geçmişe Yönelik İlkbahar Yağış Miktarlarının Tespiti Verimli Karaçam Ormanlarında Ölü Örtü ve Toprak İçindeki Karbon Miktarının Tespiti (Bolu Yöresi Örneği) Ga1yan-Atasu Barajı Su Toplama Havzasında Arazi Kullanımının Toprak ve Su Kalitesi Üzerine Etkilerinin Araştırılması İzmir Sasalı'da Tuzluluğa ve Tuzlu-Alkaliliğe Dayanıklı Bitki Türlerinin Belirlenmesi Mersin ilinde Küresel ısınmaya Yönelik Düşünce, Bilgi ve İnançların Değerlendirilmesi Kentsel Planlama Alanında Gelişmeler Kentler ve İklim Değişikliği Etkileşimi/İlişkisi Projesi: Henüz analiz aşamasında olan proje kapsamında, kentsel alanların küresel iklim değişikliğinden nasıl etkilendiği ve kentlerin küresel iklim değişikliği üzerine etkileri araştırılmaktadır. Proje kapsamında ayrıca, yerleşmelerin ekolojik yapıya uyumuna, enerji etkinliğine, iklim değişikliği ile etkileşime yönelik faktörlerin tanımlanması ve bu faktörlerin her birine ilişkin ülke genelindeki durumun ortaya çıkarılmasına yönelik olarak diğer ülkelerdeki örnek çalışmaların incelenmesi gerçekleştirilecektir. Enerji Verimli, İklime Duyarlı Planlama ve Yerleşme Stratejileri Geliştirilmesi Projesi: Yukarıda bahsi geçen projeye ek olarak, mekânın yönetimi, planlanması, koruma-kullanma dengesinin sağlanması üçgeni çerçevesinde, sürdürülebilir yerleşmelerin temini ve yaşam kalitesinin arttırılması için, iklim değişikliğinin etkilerinin en az düzeye indirilmesi, enerjinin etkin ve verimli kullanımının sağlanması, enerji verimli ve iklim duyarlı yerleşmelerin oluşmasına katkı sağlayacak planlama ve yapılaşma ilkelerinin belirlenip irdelenmesi, yapılan irdeleme sonuçlarının uygulama aşamasında test edilerek sonuçlarının değerlendirilmesi, değerlendirme sonuçlarının ülke bazında farklı özelliklere sahip daha büyük yerleşmelerde geliştirilmesi amacı ile ilgili proje çalışmaları yürütülmektedir. Sanayi Alanında Gelişmeler Ev Aletlerinin Enerji Etiketlemesi 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 14. maddesi (Tanıtma ve kullanma kılavuzu) ile 31. maddesine (Yönetmelikler ve diğer düzenlemeler) ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanuna dayanılarak uyumlaştırılan 12 adet ilgili AB Direktifi mukabili olarak Bakanlığımızca yayımlanan Yönetmelik ve Tebliğler aşağıda yer almaktadır: 1. Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular, Buzdolabı Derin Dondurucular Ve Bunların Bileşimlerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (24.03.2002 /24705 R.G.) 2. Ev Tipi Ampullerin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.) 3. Ev Tipi Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.) 175 4. Ev Tipi Bulaşık Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.) 5. Ev Tipi Çamaşır Kurutma Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.) 6. Ev Tipi Kurutmalı Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (20.08.2002 /24852 R.G.) 7. Ev Tipi Elektrikli Fırınların Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ (26.02.2003 /25032 R.G.) 8. Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin Yönetmelik (14.12.2006/26376 R.G.) Söz konusu Yönetmelik ve Tebliğlerin amacı; enerji tüketiminde tasarruf ve tüketicilerin enerjiyi daha verimli kullanan elektrikli cihazları tercih edebilmelerini sağlamaktır. Bu kapsamda, Yönetmelik ve Tebliğ kapsamındaki aletlerin etiket denetimi Bakanlığımızca yapılmaktadır. Sanayi Ve Ticaret Bakanlığı İle Enerji Ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Arasında İmzalanan İşbirliği Protokolü Ve Enerji Verimliliği Eylem Planı Bakanlığımız ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı arasında enerji verimliliği konusunda yakın bir işbirliği içerisinde çalışılması, bu çerçevede mevcut yasalarda değişiklikleri de içeren yasal mevzuat çalışmalarının yapılması, enerji verimliliğinin tanıtılması ve özel sektörle yapılabilecek işbirliği konularında yoğunlaşacak bir çalışma grubunun kurulması hususlarında 22 Şubat 2008 tarihinde varılan mutabakat sonucunda bir dizi toplantı gerçekleştirilerek taslak protokol ve ekinde yer almak üzere eylem planı hazırlanmıştır. Söz konusu Protokol ve Eylem Planı 15 Haziran 2008 tarihinde imzalanarak yürürlüğe girmiş olup, Protokol kapsamındaki faaliyetlere ilişkin değerlendirmeler Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu toplantılarında ele alınmaktadır. Diğer taraftan, söz konusu Protokolün ekinde yer alan ve; 1. Enerji kullanan malların tanıtma ve kullanma kılavuzlarında enerji verimliliğine ilişkin hususların yer alması suretiyle tüketici bilincinin kazandırılması, 2. Organize sanayi bölgelerinde enerji yönetim birimlerinin kurulması, 3. KOBİ’lerin, Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketleri (EVD)’nden, enerji verimliliğine yönelik alacakları eğitim, etüt ve danışmanlık hizmetlerinin desteklenmesi, 4. Tüketici Konseyi gündemine enerji verimliliği konusunun alınması ve sunum yapılması, 5. 15 Şubat 2008 tarihli Enerji Verimliliği Başbakanlık Genelgesinin STB ilgili ana ve destek birimlerinde uygulanması, 6. En-Ver Projesine katılım ve En-Ver Der’e üyelik, 7. Sanayi Envanteri çıkarılması çalışmasına En-Ver envanterinin entegrasyonu, 8. Enerji etiketlemelerinde piyasa gözetimi ve denetimi, 9. Enerji verimli ürünlerin yaygınlaştırılması konusunda, özel sektörün gönüllü katılımının sağlanması, 10. 5627 sayılı kanunun 7 (ğ) ve 7 (h) maddelerinin iptali, olmak üzere 10 sürdürülmektedir. eylemden oluşan Eylem Planı kapsamında Bakanlığımızca çalışmalar Ürünlerde Eko-Tasarım Enerji Kullanan Ürünlerin Çevreye Duyarlı Tasarım Gerekliliklerinin Belirlenmesine İlişkin 2005/32/EC sayılı AB Direktifinin (Directive Establishing A Framework For The Setting Of Ecodesign Requirements For Energy-Using Products- Ecodesign) uyumlaştırılması 60. Hükümet 2008 Yılı Programı gereğince Bakanlığımıza tevdi edilmiştir. Bu kapsamda, söz konusu Direktif mukabili olarak Bakanlığımız koordinasyonunda ve ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde hazırlanan taslak yönetmelik görüş ve önerileri alınmak üzere AB Komisyonu’na gönderilmiş olup, Komisyonun cevabi değerlendirmeleri beklenmektedir. Yönetmeliğin yürürlüğe girmesini takiben bu yönetmelik uyarınca çıkarılacak uygulama mevzuatının uyumlaştırılması çalışmaları başlatılacaktır. Iso/Pc242 No’lu Proje Komitesi Bölgesel Çalışma Toplantısı Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı (UNIDO), enerji yönetim sistemleri hakkında farkındalığı arttırmak amacıyla, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı’nın 176 (ISO) yeni geliştirilen standartlar sürecine katılımlarını teşvik etmekte ve standartlarla ilgili ulusal kuruluşlarla işbirliği faaliyetleri gerçekleştirmektedir. Bu bağlamda; enerji yönetim sistemleri hakkında farkındalığı arttırmak amacıyla Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı (ISO) ve UNIDO işbirliğinde Bakanlığımız ve TSE ev sahipliğinde “Enerji Yönetim Standartları” ile ilgili ISO/PC242 No’lu Proje Komitesi Bölgesel Çalışma Toplantısı Haziran 2009 tarihinde Türkiye’de düzenlenecektir. Söz konusu Bölgesel Çalışma Toplantısına ilişkin olarak bugüne kadar aşağıdaki çalışmalar gerçekleştirilmiştir. • Ülkemizin, ISO 242 No’lu Proje Komitesine tam üye olarak katılma isteği, sekreterliğine iletilmiş ve tam üye olunmuştur • Türk Standartları Enstitüsü tarafından ISO/PC 242 No’lu komitenin çalışmalarını yakından takip etmek üzere bir ayna komite oluşturulmuştur. • Üç uzmanın katılımıyla oluşturulmuş olan ayna komite, TSE’nin web sitesinde MTC 108 No’lu ayna komite olarak yer almıştır. • TSE tarafından, ISO/PC 242 No’lu Proje Komitesinin Bölgesel Çalışma Toplantısının Haziran 2009 içerisinde ülkemizde yapılmasının planlandığı ISO/PC 242 Sekretaryasına bildirilmiştir. ilgili komite Söz konusu toplantının teknik detayları ile organizasyon çalışmaları sürdürülmektedir. Enerji Verimliliği Konusunda Türkiye’deki Kobi’lerin Lokal Kapasitelerinin Güçlendirilmesi BM Bin Yıl Kalkınma Hedefleri” doğrultusunda, İspanya Hükümeti tarafından gelişmekte olan ülkelerin öncelikle çevre ile ilgili projelerinde kullanılmak üzere aktarılan Küresel Çevre Fonundan (GEF) karşılanmak üzere Bakanlığımız, KOSGEB, TSE ve UNIDO işbirliği ile “Enerji Verimliliği konusunda Türkiye’deki KOBİ’lerin Lokal Kapasitelerinin Güçlendirilmesi” konusunda 5 yıllık bir süre için ve yaklaşık 4 Milyon Dolarlık tahmini bir bütçeye sahip olması beklenen bir proje oluşturmak üzere mutabakata varılmıştır. UNIDO Ankara Bölgesel İşbirliği Merkezi tarafından görevlendirilen bir Türk Uzman yardımıyla UNIDO Genel Merkezi uzmanlarınca PIF hazırlama çalışmaları sürdürülmektedir. PIF’in hazırlanmasını takiben konu, Bakanlığımız ve bağlı ve ilgili kurum ve kuruluşlarınca değerlendirilecektir. Eko Verimlilik (Temiz Üretim) Programı BM Kuruluşları işbirliği ile Bin Yıllık Kalkınma Hedefleri Fonu çerçevesinde İspanya Hükümeti tarafından finanse edilen Türkiye Cumhuriyeti adına Birleşmiş Milletler’in ana paydaşı olarak Çevre ve Orman Bakanlığı koordinatörlüğünde yürütülen “Türkiye’nin İklim Değişikliği Kapasitesinin Arttırılması” projesi kapsamında, UNIDO sorumluluğunda, iklim değişikliği risklerinin sanayiye adaptasyonunu içeren 684 000 Dolarlık bütçeye sahip Eko Verimlilik (Temiz Üretim) Programı yürütülmektedir. Bu çerçevede, hayata geçirilebilecek diğer olası projeler konusunda UNIDO ile Bakanlığımız arasında görüşmeler sürdürülmektedir. “Türkiye’nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Arttırılması” projesi içerisinde yer alan Adana ve Kayseri illerini kapsayan “Seyhan Nehri Havzası”nın kapsadığı alanda veya Ülkemiz sanayisinin ve organize sanayi bölgelerinin yoğun olduğu bir bölgede bir “Eko Verimlilik Merkezi” kurulmasının çok yararlı olacağı kanaatindedir. EK • W - 177 KARAR NO Y 2007/ 102 Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme Programı (2007-2015) Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme Programı’nın uzun vadeli bir devlet politikası olarak gerçekleştirilmesi için gereken tüm tedbirlerin alınmasına, ekteki bütçenin gerek görüldüğünde revize edilmek kaydıyla 2007- 2015 dönemi için tahsisine ve Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme Programı’nın ilgili kurum ve kuruluşlarla birlikte eşgüdüm içinde Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından gerçekleştirilmesine karar verilmiştir. İL G İLİ Dİ ĞE R K AR A RL A R W • DAHA ÖNCE GELİŞME RAPORLANAN TOPLANTI • • Kasım 2007; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 16. Toplantısı Mayıs 2008; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 17. Toplantısı SORUMLU KURULUŞ L AR • I Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı • TAEK İL G İLİ KURULUŞ L AR • W W • TÜBİTAK G E LİŞ ME Üniversiteler I Nükleer enerji teknolojileri geliştirmeyi ve enerji üretebilecek tesisleri yerli olanaklarla tasarımlayarak önümüzdeki on yıl içerisinde işletmeye almayı hedefleyen “Ulusal Nükleer Teknoloji Geliştirme Programı” Türkiye Atom Enerjisi Kurumu tarafından hazırlanmış, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun 7 Mart 2007 tarihli toplantısında da uygulamaya başlanmasına karar verilmiştir. Bu Program kapsamında, bünyesinde güç reaktörlerini, araştırma reaktörlerini, yakıt çevrim tesislerini ve eğitim merkezlerini içeren bir merkez kurulacaktır. Bu Merkezin organizasyon şeması Şekil 31’de verilmektedir. Bu amaca binaen Sinop’ta 39 milyon metrekare alan Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’na tahsis edilmiştir. Sinop Nükleer Teknoloji Merkezi (SNTM) kurulması çalışmaları kapsamında Sinop sahasının yer lisansının alınmasına yönelik yer ve çevre etütlerine ilgili kurum/kuruluş ve üniversitelerle işbirliği halinde devam edilmektedir. Önceliklerimiz doğrultusunda, reaktör ve yakıt teknolojisine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Nükleer teknoloji programı kapsamında ihtiyaç duyulacak nükleer yakıt geliştirme ve yakıt üretim tesislerinin SNTM bünyesinde kurulmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir. Nükleer tesislerin kurulması için son derece büyük önem arz eden sismik araştırmalar tamamlanmıştır. Ancak, detaylı yer etütlerinin devam etmesi nedeniyle saha üzerinde herhangi bir tesis henüz kurulmamıştır. SNTM detaylı yer araştırmalarının meteorolojik etütleri kapsamında sahada meteoroloji ölçüm istasyonu kurulmuş, istasyonun enerji ihtiyacı ve veri iletişim sisteminin temini ile sistem yazılımının düzenlenmesine ilişkin hazırlıklar tamamlanmıştır. SNTM yeri ve yakın dolayının hidrojeolojik yapısının araştırılması kapsamında karotlu gözlem kuyuları açılmış olup, ilgili testlerin tamamlanmasına ilişkin çalışmalar devam etmektedir. Bu çalışmalara ek olarak, SNTM detaylı yer ve çevre etütleri kapsamında aşağıdaki çalışmalar yürütülmektedir: - Çevresel izleme faaliyetleri - Deniz hidrolojisi - Taşkın ve tsunami araştırmaları - Flora ve fauna tespiti çalışmaları - ÇED çalışmaları 178 Sinop sahasının detaylı yer ve çevre araştırmaları tamamlanmak üzeredir. Bugüne kadar yapılan harcamalar TAEK bütçesinden karşılanmış olup; bundan sonra yapılacak harcamalar BTYK’nın 7 Mart 2007 tarihli 15. Toplantısında alınan kararın ekinde bulunan bütçeden karşılanacaktır. SNTM Halkın bilgilendirmesi ofisi ve basın merkezi Eğitim Tesisleri Nükleer Reaktör Tasarım ve Mühendislik Enstitüsü Araştırma Reaktörleri Prototip Reaktörler Radyofarmasötik Üretim Laboratuvarları Malzeme Test ve Karakterizasyon Laboratuvarları Nükleer Reaktör ve Yakıt Çevrimi Enstitüsü Isıl-Akışkan Laboratuvarı Yakıt Simülasyon Laboratuvarı Deneysel Yakıt Geliştirme ve Üretim Laboratuvarı Nükleer Yakıt İmalat Tesisi Ağır Su Üretim Tesisi Yakıt Test Laboratuvarı Yeni Yakıt Geliştirme Laboratuvarı Yakıt Çevrimi Güvenliği Laboratuvarı Reaktör Dinamiği Laboratuvarı Nükleer Enerji Teknolojisi Uygulama Enstitüsü Koruma Binası Testleri ve Simülasyonu Laboratuvarı Titreşim Testleri Laboratuvarı Bilgisayar Destekli Simülasyon Laboratuvarı Hidrojen Üretimi Laboratuvarı Tuzlu Sudan Tatlı Su Elde Edilmesi Lab. Proton Hızlandırıcıları Tesisi Elektron Hızlandırıcısı Tesisi Atık Depolama Araştırma Laboratuvarı Şekil 31. Sinop Nükleer Teknoloji Merkezi Organizasyon Şeması 179 Sinkrotron Tesisi Hızlandırıcı Okulu İleri Malzeme Geliştirme Laboratuvarı Kullanılmış Yakıt Araştırmaları Laboratuvarı Parçacık Fiziği Araştırma ve Uygulama Enstitüsü KARAR Y 2007/201 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Ülkemizdeki Ar-Ge personeli sayısını artırmak ve Ar-Ge personelinin mesleklere ve sektörlere göre dağılımını iyileştirmek üzere TÜBİTAK koordinasyonunda, Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Stratejisi ve Eylem Planı’nın hazırlanması için çalışmaların başlatılmasına karar verilmiştir. İL G İLİ Dİ ĞE R K AR A RL A R • W Mayıs 2008; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 17. Toplantısı DAHA ÖNCE GELİŞME RAPORLANAN TOPLANTI • - SORUMLU KURULUŞ L AR • • • I • • • Maliye Bakanlığı MEB STB İL G İLİ KURULUŞ L AR • W YÖK DPT TÜBİTAK W TARAL kapsamındaki kuruluşlar G E LİŞ ME I Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun (BTYK) 20 Kasım 2007 tarihli 16. toplantısında alınan Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Stratejisi ve Eylem Planı’nın hazırlanması kararı kapsamında TÜBİTAK tarafından bir dizi çalıştay gerçekleştirilmesi planlanmış ve 01.12.2008 tarihi itibariyle bu çalıştaylardan 11 tanesi gerçekleştirilmiştir. Planlanan çalıştaylardan ilk ikisi konuk araştırmacılarla 2008 yılı Nisan ayında düzenlenmiştir. Bu çalıştaylarda, konuk araştırmacıların sorunları ele alınmış ve bu sorunlara ait çözüm önerileri tartışılmıştır. 19-21 Eylül 2008 tarihlerinde Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı Yürütücüleri ile gerçekleştirilen çalıştayda, Türkiye’deki genç ve başarılı araştırmacıların yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri ele alınmış ve Türkiye’nin bilim insanları için cazibe merkezi haline getirilebilmesi için mekanizmalar tartışılmıştır. Ayrıca, TÜBİTAK Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı da araştırmacılara sağladığı katkılar ve iyileştirmeye açık yönleri bakımlarından değerlendirilmiştir. Genç araştırmacılarla gerçekleştirilen çalışmayı, 21-23 Eylül 2008 tarihlerinde yükseköğretim sektöründe çalışan araştırmacılarla gerçekleştirilen çalıştay izlemiştir. Yükseköğretim sektöründe araştırma yapmanın önündeki engeller ile çözüm önerilerinin ve Türkiye’nin bilim insanları için cazibe merkezi haline getirebilmek için önerilerin ele alındığı çalışmada, Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı (1001) da değerlendirilmiştir. 23-25 Eylül 2008 tarihlerinde uluslararası projelerin yürütücüleriyle gerçekleştirilen çalışmada, araştırma yapmanın önündeki engeller ve çözüm önerileri ele alınmıştır. Bunun yanı sıra, uluslararası araştırma destek programlarından birey, kurum ve ülke bazında elde edilen kazançlar ile iyileştirmeye açık konular saptanmış ve bilim insanları için Türkiye’yi cazip hale getirebilecek öneriler ve mekanizmalar tartışılmıştır. Çalıştaylar, 8-10 Ekim 2008 tarihleri arasında özel sektör proje yürütücüleri ile gerçekleştirilen çalışmalar ile devam etmiştir. Türkiye’de özel sektör çalışanlarının araştırma yapmada karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri ile Türkiye’nin araştırmacılar için cazibe merkezi haline getirilmesini sağlayacak önerilerin ele alındığı çalıştayda, TÜBİTAK özel sektör destek programları da değerlendirilmiştir. 10-11 Ekim 2008 tarihlerinde özel sektör Ar-Ge yöneticileri ile bir çalıştay gerçekleştirilmiştir. Ar-Ge yöneticisi gözüyle özel sektörde araştırma yapmanın önündeki engeller ve çözüm önerilerinin tartışıldığı çalıştayda yine TÜBİTAK özel sektör destek programları ele alınarak, güçlü ve iyileştirmeye 180 açık yönleri belirlenmiştir. Özel sektör temsilcileri ile düzenlenen çalıştaylar, Ar-Ge harcaması ve ArGe personeli sayısına ilişkin hedeflere ulaşılması bakımlarından ayrı bir önem taşımaktadır. 31 Ekim-1 Kasım 2008 tarihlerinde TÜBİTAK enstitülerinde çalışan araştırmacılar ile bir çalıştay daha gerçekleştirilmiştir. Araştırma yapmayı engelleyen faktörler ile çözüm önerilerinin ele alındığı çalıştayda, Türkiye’yi bilim insanları için cazibe merkezi haline getirebilmek için gerekli mekanizmalar ve öneriler değerlendirilmiştir. 19 Kasım 2008 tarihinde TÜBİTAK Savunma ve Güvenlik Teknolojileri Araştırma Grubu (SAVTAG) ile Kamu Araştırmaları Grubu (KAMAG) tarafından desteklenen projelerin yürütücüleri ile Ankara’da bir çalıştay düzenlenmiştir. TÜBİTAK KAMAG ve TÜBİTAK SAVTAG proje yürütücüleri, araştırma yapmanın önündeki engelleri ve çözüm önerilerini değerlendirerek; Türkiye’nin araştırmacılar için cazibe merkezi haline getirilebilmesi için gerekli önerileri tartışmıştır. Ayrıca Kamu Kurumları Araştırma Projelerini Destekleme Programı (1007) da değerlendirilmiştir. Son olarak 23-25 Kasım 2008 tarihleri arasında TÜBİTAK Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB) tarafından desteklenen doktora bursiyerleri ve TÜBİTAK projelerinde görev alan doktora öğrencilerinin, 25-27 Kasım 2008 tarihleri arasında ise rektör yardımcılarının katıldığı iki çalıştay daha TÜSSİDE’de düzenlenmiştir. Bu çalıştaylarda araştırma yapmanın önündeki engeller ve çözüm önerileri, araştırma görevlilerinin ve rektör yardımcılarının gözüyle değerlendirilmiştir. Ayrıca Türkiye’yi araştırmacılar için cazip hale getirebilmek için gerekli mekanizmalar tartışılmıştır. Çalıştayların çıktıları, Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Stratejisi ve Eylem Planı'nın hazırlanmasında kullanılacaktır. BTYK’nın strateji ve eylem planının hazırlanması ile ilgili sorumlu kuruluşlar olarak belirlediği Maliye Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Yüksek Öğretim Kurumu, Devlet Planlama Teşkilatı, TÜBİTAK ve ilgili diğer kurum/kuruluşlar ile birlikte yapılacak çalışmalar sonunda, belge son haline getirilecektir. Sorumlu ve ilgili kuruluşların birlikte yapacağı çalışmalar, 2009 yılı içinde TÜBİTAK'ın koordinasyonunda başlayacaktır. Çalıştaylara katılım hakkındaki özet bilgiler Tablo 36‘da sunulmaktadır. Tablo 36. Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Çalıştayları Özet Tablosu No Çalıştayın Adı Davetli Profili Çalıştayın Yapıldığı Tarih Çalıştayın Yapıldığı Yer Davetli Sayısı Katılımcı Sayısı 1 Konuk Araştırmacılar Gözüyle Türkiye -1 Konuk Araştırmacılar 17 Nisan 2008 TÜBİTAK-Başkanlık 43 15 2 Konuk Araştırmacılar Gözüyle Türkiye -2 Konuk Araştırmacılar 22 Nisan 2008 İstanbul 51 24 3 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Birinci Çalıştayı TÜBİTAK-ARDEB Tarafından Desteklenen Ulusal Genç Araştırmacı Kariyer Geliştirme Programı Yürütücüleri 19-21 Eylül 2008 TÜBİTAK-TÜSSİDE 120 24 4 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi İkinci Çalıştayı TÜBİTAK-ARDEB Tarafından Desteklenen 1001 Programı Yürütücüleri 21-23 Eylül 2008 TÜBİTAK-TÜSSİDE 120 24 5 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Üçüncü Çalıştayı Uluslararası Projelerin Yürütücüleri 23-25 Eylül 2008 TÜBİTAK-TÜSSİDE 130 29 6 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Dördüncü Çalıştayı TÜBİTAK-TEYDEB Tarafından Desteklenen Özel Sektör Proje Yürütücüleri 8-10 Ekim 2008 TÜBİTAK-TÜSSİDE 117 28 7 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Beşinci Çalıştayı TÜBİTAK-TEYDEB Tarafından Desteklenen Özel Sektör Ar-Ge Yöneticileri 10-11 Ekim 2008 TÜBİTAK-TÜSSİDE 132 23 8 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Altıncı Çalıştayı TÜBİTAK Enstitülerinde Çalışan Araştırmacılar 31 Ekim-1 Kasım 2008 TÜBİTAK-TÜSSİDE 82 77 181 Tablo 36. Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Çalıştayları Özet Tablosu (Devamı) No Çalıştayın Adı Davetli Profili Çalıştayın Yapıldığı Tarih Çalıştayın Yapıldığı Yer Davetli Sayısı Katılımcı Sayısı 9 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Yedinci Çalıştayı TÜBİTAK-SAVTAG, TÜBİTAK-KAMAG Tarafından Desteklenen Projelerin Yürütücüleri 19 Kasım 2008 TÜBİTAK-Başkanlık 160 57 10 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Sekizinci Çalıştayı TÜBİTAK-BİDEB tarafından desteklenen doktora bursiyerleri ve TÜBİTAK projelerinde görev alan doktora öğrencileri 23-25 Kasım 2008 TÜBİTAK-TÜSSİDE 179 40 11 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynakları Stratejisi Dokuzuncu Çalıştayı Rektör Yardımcıları 25-27 Kasım 2008 TÜBİTAK-TÜSSİDE 132 70 Toplam 1266 411 EK • W - 182 Ek Kararlar 183 KARAR NO Y 2005/3 Ulusal Bilim ve Teknoloji Sistemi Performans Göstergeleri Ülkemizin bilim ve teknoloji performansı, aşağıdaki göstergeler başta olmak üzere çeşitli ulusal ve uluslararası kabul görmüş göstergeler bazında izlenecek ve değerlendirilecektir: 1.Gayri Safi Yurt İçi Ar-Ge Harcamalarının (GSYARGEH) GSYİH’e Oranı 2.Kişi Başına GSYARGEH 3.Toplam Araştırmacı (Tam Zaman Eşdeğer) 4.Bin Çalışan Kişi Başına Araştırmacı Sayısı 5.Özel Sektör Tarafından Gerçekleştirilen GSYARGEH’in Toplam GSYARGEH’e Oranı 6.Kamu Sektörü Tarafından Gerçekleştirilen GSYARGEH’in Toplam GSYARGEH’e Oranı 7.Yüksek Öğretim Sektörü Tarafından Gerçekleştirilen GSYARGEH’in Toplam GSYARGEH’e Oranı 8.Üçlü Patent Sayısı 9.Milyon Kişi Başına Bilimsel Makale Sayısı 10.Milyon Kişi Başına Atıf Sayısı 11.Kendi içinde Yenilik Yapan KOBİ’lerin Tüm KOBİ’lere Oranı 12.Birlikte Yenilik Yapan KOBİ’lerin Tüm KOBİ’lere Oranı 13."Pazara Yeni" Ürünlerin Satış Gelirinin Toplam Ciroya Oranı 14.Yüksek Teknoloji Sektörlerinde Katma Değerin Toplam İmalat Sanayi Katma Değerine Oranı 15.Yenilik Harcamalarının Toplam Ciroya Oranı 16.A-tipi Üniversite ve İleri Araştırma Programları Mezunlarının İşgücüne Katılım Oranı 17.Genel Rekabetçilik Sırası 18.Küresel Rekabet Endeksi Sırası: Altyapı 19.Rekabetçilik Sırası: Teknolojik İşbirliği 20.Rekabetçilik Sırası: Teknolojik Gelişmenin Finansmanı 21.Rekabetçilik Sırası: Ar-Ge'yi Etkileyen Hukuki Ortam 22.Teknoloji Ödemeler Dengesi Bu göstergelerin çeşitli ülkeler için bilinen son değerleri karşılaştırma amacıyla 2005/3 – Ek 1’de sunulmaktadır. Bu göstergelerin doğru ve güvenilir şekilde derlenmesi ve izlenmesi bilim ve teknoloji stratejimizin hem geçmiş uygulamasını değerlendirmek, hem de gelecek ile ilgili hedefler belirlemek açısından önemlidir. Bu nedenle, tüm ilgili kuruluşların, sorumlu kuruluşların veri toplama, tasnif ve analiz çalışmalarında azami işbirliğini sağlamalarına karar verilmiştir. İL G İLİ Dİ ĞE R K AR A RL A R W • DAHA ÖNCE GELİŞME RAPORLANAN TOPLANTI LAR • • • • • Eylül 2005; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 12. Toplantısı Mart 2006; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 13. Toplantısı Eylül 2006; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 14. Toplantısı Kasım 2007; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 16. Toplantısı Mayıs 2008; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 17. Toplantısı SORUMLU KURULUŞ L AR • I BTYK İL G İLİ KURULUŞ L AR • • W W • • Maliye Bakanlığı TÜBİTAK 184 DPT TÜİK G E LİŞ ME I Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından gerçekleştirilen 2007 Yılı Ar-Ge Faaliyetleri Araştırması ile yukarıda anılan 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 numaralı göstergeler; OECD Bilim ve Teknoloji Temel Göstergeleri 2008/1 ile 8 no.lu gösterge; Bilimsel Enformasyon Enstitüsü (Institute for Scientific Information - ISI) endekslerine göre 9 no.lu Ulusal Bilim ve Teknoloji Sistemi Performans Göstergeleri güncellenmiştir. Güncellenen göstergeler ve bu göstergelerin AB-15 ile AB-27 değerleri bu bölümün sonunda yer alan Tablo 46’da özetlenmektedir. Bu bölümde, 2008 sabit fiyatlarıyla açıklanan rakamlar, dosya genelinde olduğu gibi DPT’nin Kamu Sabit Sermaye Yatırım ve Dış Para Deflatörleri’nin Diğer Hizmetler kalemi kullanılarak hesaplanmıştır. Ar-Ge Harcamaları Açıklanan son verilere göre 2006 yılında % 0,60 olan Gayri Safi Yurt içi Ar-Ge Harcamalarının (GSYARGEH) Gayri Safi Yurt İçi Hasılaya (GSYİH) oranı 2007 yılında % 18,3’lük bir artışla % 0,71’e yükselmiştir. (Şekil 32) TÜİK 2008 yılında GSYİH istatistiklerinde revizyona gitmiştir. Yapılan bu çalışma sonucunda yıllar itibarıyla GSYİH rakamlarında eski seriye göre bir artış gerçekleşmiştir. Bunun sonucu olarak, Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payı eski hesaplamalara göre açıklanan seriye kıyasla azalmıştır. Yeni değerlerin yanında karşılaştırmanın yapılabilmesi için eski değerler de aynı şekilde verilmektedir. Bu eski değerlere göre ise, 2006 yılında % 0,76 olan rakam, 2007 yılında % 22,4’lük bir artışla % 0,93’e yükselmiştir. * Yeni GSYİH ile hesaplanan 2006 ve 2007 yılı değerleri için yükseköğretim kesimi Ar-Ge personel harcamalarında brüt ücretler kullanılmıştır. Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Şekil 33. Gayri Safi Yurt İçi Ar-Ge Harcamaları ile Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (2008 sabit fiyatlarıyla) ** 2007 yılı için GSYİH değeri eski yöntemle açıklanmamış olup, mevcut verilere göre tahmini bir değer elde edilmiştir. Ayrıca, yükseköğretim kesimi Ar-Ge personel harcamalarında brüt ücretler kullanılmıştır. Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Şekil 32. Gayri Safi Yurt İçi Ar-Ge Harcamalarının Gayri Safi Yurt İçi Hasılaya Oranı (%) Şekil 33’te, 2008 sabit fiyatlarıyla yıllar itibariyla GSYİH ve GSYARGEH’teki artışlar gösterilmektedir. Kamu ve özel sektördeki araştırma birimleri ve personelini kapsayan anket sonuçları ile üniversitelerin kesin hesapları, detay yatırım programları, bütçe ve personel dökümlerine dayanarak yapılan hesaplamalara göre, 2006 yılında 5 milyar YTL olan GSYARGEH % 28’lik bir büyüme ile 2007 yılında 6,4 milyar YTL’ye yükselmiştir. GSYİH ise 2006 yılından 2007 yılına %4’lük bir artış göstererek 863 milyar YTL’den 897 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Bu oranlardan da anlaşılacağı üzere, 185 * Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Şekil 34. Yıllara Göre Gayrı Safi Yurt İçi Ar-Ge Harcamaları (2008 sabit fiyatlarıyla) GSYARGEH’deki büyüme GSYİH’deki büyümeye göre daha fazladır. Şekil 34’te de 2008 sabit fiyatlarıyla 1995’ten 2007 yılına kadar açıklanan GSYARGEH değerleri verilmektedir. 2007 yılında satın alma gücü paritesi (SAGP) cinsinden Ar-Ge harcamaları, 2006 yılına göre % 34,7 artarak 4883 milyon ABD Doları’ndan 6578 milyon ABD Doları’na yükselmiştir. Satın alma gücü paritesi cinsinden kişi başına düşen Ar-Ge harcaması ise aynı yıllarda 69,8 ABD Doları’ndan % 33.5’lik bir artışla 93,2 ABD Doları’na yükselmiştir. Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Şekil 36.Fonlayan Sektörlere Göre GSYARGEH’ninToplam GSYARGEH’ye Oranı (%) Şekil 35. Kişi Başına GSYARGEH ( SAGP$) Şekil 36’da yıllar itibarıyla GSYARGEH’in fonlayan sektörlere göre dağılımı verilmektedir. Özel sektör tarafından Ar-Ge’ye ayrılan fonların toplam GSYARGEH içindeki payının 2003 yılından itibaren arttığı ve 2007 yılında % 48,4’e ulaşarak, ilk defa kamu sektörü tarafından Ar-Ge’ye ayrılan fonların payını geçtiği gözlenmektedir. * Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Şekil 37. Gerçekleştiren Sektörlere Göre Gayri Safi Şekil 38. Yıllara Göre Kamu Sektörü Ar-Ge Harcamaları (2008 sabit fiyatlarıyla) Yurt İçi Ar-Ge Harcamalarının Toplam Gayri Safi Yurt İçi Ar-Ge Harcamalarına Oranı (%) 186 Şekil 37’de ise yıllar itibarıyla GSYARGEH’in gerçekleştiren sektörlere göre dağılımı verilmektedir. Özel sektör tarafından gerçekleştirilen araştırma harcamalarının oranı 2005’te % 33,8’den 2006 yılında % 37’ye, 2007 yılında ise % 41,3’e yükselmiştir. Kamu sektöründe bu oran, 2005’te %11,6’dan 2006 yılında %11,7’ye yükselmiş, 2007 yılında ise % 10,6’ya gerilemiştir. Yükseköğretim sektöründe ise 2005 yılında % 54,6 olan oran 2006 yılında %51,3’e, 2007 yılında ise % 48,2’ye gerilemiştir. Gerçekleştiren sektörlere göre Ar-Ge harcamalarının yıllara göre dağılımı Şekil 38, 39 ve 40’ta gösterilmektedir. Genel anlamda şekillere bakıldığında, son yıllarda tüm sektörler adına bir artışın göze çarptığını ve bu artışın en fazla özel sektörde gerçekleştiğini söylemek mümkündür. * Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Şekil 39. Yıllara Göre Yüksek Öğretim Sektörü Ar-Ge Harcamaları (2008 sabit fiyatlarıyla) Şekil 40. Yıllara Göre Özel Sektör Ar-Ge Harcamaları (2008 sabit fiyatlarıyla) Tablo 37’de 2002-2007 yılları arasında çeşitli ülkelerin satın alma gücü paritesi (SAGP) doları cinsinden Ar-Ge harcamalarındaki artışı sunulmaktadır. Tabloya göre Türkiye 2007 yılındaki Ar-Ge harcamaları bakımından 41 ülke arasında 23. sırada, 2002-2007 yıllarında Ar-Ge harcamalarında gözlenen artış yüzdesi bakımından ise 2. sıradadır. 187 Tablo 37. Çeşitli Ülkelerin Gayrı Safi Yurtiçi Ar-Ge Harcamaları (Milyon Cari SAGP Doları)* Ülke 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2002-2007 Değişim (%) Çin 39445 46945 57670 71063 86758 144280 266 23 Türkiye 3009 2843 3573 4417 4884 6578 119 31 Arjantin 1162 1363 1630 1931 2318 2524 117 27 Güney Afrika 2330 2724 3154 3654 4271 4992 114 24 Singapur 3004 3119 3668 4248 4783 6390 113 20 Meksika 4171 4388 5109 5919 7132 8595 106 29 Çek Cumhuriyeti 2064 2299 2458 2932 3489 4047 96 13 İspanya 9809 10917 11800 13284 15596 18590 90 12 Tayvan 10428 11676 13131 14528 16553 19684 89 37 Romanya 580 645 733 833 1067 1076 85 Miktara Göre Sıra 3 6 Güney Kore 22507 23969 27936 30618 35886 41181 83 32 İrlanda 1430 1615 1832 1985 2290 2490 74 10 Hindistan** 12832 13837 14956 16770 18803 21083 64 41 İzlanda 264 251 243 293 354 427 62 35 Yunanistan 1245 1421 1471 1643 1735 1980 59 18 İsrail 6140 5964 6430 7148 7985 9668 57 14 Avustralya 9885 10683 11698 12809 14026 15359 55 21 Avusturya 5230 5704 6012 6781 7249 7865 50 38 Slovenya 578 520 621 673 784 854 48 28 Norveç 2792 2998 3094 3352 3686 4062 45 34 Portekiz 1453 1445 1553 1698 1840 2105 45 9 Rusya Federasyonu 15980 18027 17808 18121 20155 22893 43 33 Macaristan 1493 1460 1439 1617 1831 2120 42 36 Yeni Zelanda 1010 1107 1085 1189 1303 1429 41 39 Lüksemburg 424 452 486 512 542 578 36 2 Japonya 108166 112274 117495 128695 138782 147353 36 30 Polonya 2472 2478 2774 2936 3110 3312 34 1 ABD 277055 289722 301016 324465 343748 370854 34 16 İsveç 9651 10408 10463 11231 11815 12743 32 19 İsviçre 6704 7081 7479 7900 8344 8814 31 25 Finlandiya 4815 4956 5394 5566 5945 6283 31 4 Almanya 56657 59484 61393 62448 66689 70659 25 8 Kanada 19142 20057 21536 22823 23306 23839 25 15 Brezilya** 12053 12154 12397 13057 13997 15005 24 26 Danimarka 4147 4229 4341 4457 4652 5126 24 7 İngiltere 30636 31071 32057 33413 35591 37602 23 40 Slovak Cumhuriyeti 398 420 404 436 467 473 19 17 Hollanda 8891 9042 9641 9843 9959 10426 17 22 Belçika 6011 5897 6036 6177 6472 6884 15 11 İtalya 17269 17309 17501 17827 18754 19729 14 5 Fransa 38153 36887 38025 39594 41436 43340 14 Kaynak: OECD Bilim ve Teknoloji Temel Göstergeleri 2008/1 * Veri bulunmayan yıllar için 1995-2007 yılları arasındaki ortalama artış yüzdesi kullanılarak tahmin yapılmış ve elde edilen veriler italik olarak yazılmıştır. ** Brezilya’ya ve Hindistan’a ilişkin veriler Unesco İstatistik Ofisi kaynaklıdır. 188 Ar-Ge İnsan Kaynağı 2006 yılında 54.444 olan Tam Zaman Eşdeğer (TZE)1 Ar-Ge personeli sayısı 2007 yılında 63.377’ye yükselmiştir. TZE araştırmacı sayısı ise aynı yıllar arasında 42.663’ten 49.668’e yükselmiştir. (Şekil 41) 10.000 çalışan başına toplam TZE Ar-Ge personeli sayısı 2006’da 26 iken 2007 yılında 29,9’a yükselmiştir. 10.000 çalışan başına toplam TZE araştırmacı sayısı ise 2006 yılında 20 iken, 2007 yılında 23’e yükselmiştir. (Şekil 42) Türkiye, TZE Ar-Ge personeli için belirlediği 2010 hedefine 2007 yılında ulaşmıştır. Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Şekil 41. TZE Toplam Ar-Ge Personeli ve Araştırmacı Sayısı Şekil 42. On Bin Çalışan Kişi Başına TZE Ar-Ge Personeli Sayısı ve Araştırmacı Sayısı Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri Şekil 43. Yıllar İtibarıyla TZE Ar-Ge Personelinin İstihdam Edildiği Sektöre Göre Dağılımı Şekil 44. Yıllara Göre TZE Özel Sektör Ar-Ge Personeli Şekil 43’te TZE Ar-Ge personelinin istihdam edildiği sektörlere göre yıllar itibarıyla dağılımı, Şekil 44’te ise yıllara göre özel sektörde istihdam edilen Ar-Ge personelinin sayısı verilmektedir. Şekillerden de görüldüğü gibi, özel sektör tarafından istihdam edilen Ar-Ge personeli sayısında, 2006 yılında olduğu gibi 2007 yılında da önemli bir artış gerçekleşmiştir. Bu durum, özel sektör tarafından Ar-Ge’ye ayrılan fonların ve özel sektör tarafından gerçekleştirilen Ar-Ge harcamalarının artışı ile de paralellik göstermektedir. Özel sektör tarafından istihdam edilen TZE Ar-Ge personeli sayısı 2007 yılında, 2006 yılına göre % 34,6 oranında artarak 24.261’e ulaşmıştır. 2002-2007 yılları arasında çeşitli ülkelerin TZE Ar-Ge personeli sayıları Tablo 38’de, TZE araştırmacı sayıları ise Tablo 39’da sunulmaktadır. Tablolara göre, Türkiye 2007 yılındaki hem TZE Ar-Ge personeli, hem de TZE araştırmacı sayısı bakımından 38 ülke arasında 18. sırada, 2002-2007 yılları arasındaki artış bakımından da 2. sırada yer almaktadır. 1 Tam Zaman Eşdeğer: Bir yıl içerisinde Ar-Ge’de çalışan insan gücünün Ar-Ge faaliyetlerine ayırdığı zamanı kişi/yıl olarak tanımlayan değerdir. Bir TZE bir kişi-yıl olarak düşünülebilir. Dolayısıyla zamanının % 30'unu Ar-Ge çalışmaları için ve kalanını da diğer faaliyetlerde harcayan bir kişi, 0,3 TZE olarak ele alınmaktaktır. Benzer olarak, tam zamanlı bir Ar-Ge çalışanı, bir ArGe biriminde sadece 6 ay istihdam edildiyse, bu 0,5 TZE anlamına gelir. 189 Tablo 38. Çeşitli Ülkelerin TZE Ar-Ge Personeli Sayısı (*) Miktara Göre Sıra Ülke 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2002-2007 Değişim (%) 14 Meksika 51263 59875 80685 89398 104417 121959 138 18 Türkiye 28964 38308 39960 49251 54444 63377 119 23 Çek Cumhuriyeti 26032 27957 28765 43370 47729 52522 102 27 Singapur 21871 23514 25492 28586 30129 36079 65 10 Brezilya** 125092 142229 157595 170203 183819 198524 59 1 Çin 1035197 1094831 1152617 1364799 1502472 1638892 58 9 İspanya 134258 151487 161933 174773 188978 212387 58 32 Yeni Zelanda 19343 21664 20695 23178 25959 29074 50 7 Güney Kore 172270 186215 194055 215345 237599 249708 45 12 Tayvan 120013 127628 138604 149154 161314 172001 43 28 Güney Afrika 23404 25189 29696 28798 30994 33357 43 34 İrlanda 13582 14450 15713 16690 17647 18979 40 21 Avusturya 38893 39852 42891 47584 50322 54159 39 24 Arjantin 37413 39393 42454 45361 49359 51388 37 38 İzlanda 2797 2940 2960 3226 3516 3833 37 26 Yunanistan 29195 31849 30803 33603 35140 38334 31 37 Lüksemburg 3850 4010 4318 4392 4586 4777 24 13 Avustralya 107209 113875 118145 122575 127172 131941 23 8 Kanada 183240 189520 199060 207244 215764 224634 23 31 Portekiz 24250 25529 25629 25728 27426 29236 21 29 Norveç 27335 29014 29748 30492 31745 32686 20 36 Slovenya 8615 6805 7132 8994 9765 9755 13 16 İsveç 71314 72978 72459 77704 78715 80552 13 19 Finlandiya 55044 57196 58281 57471 58257 62123 13 33 Macaristan 23703 23311 22826 23239 25971 26741 13 11 İtalya 164023 161828 164026 175248 178928 182686 11 25 Danimarka 42406 41607 42687 43499 45182 47217 11 15 Hollanda 87423 85986 91565 89526 94689 96316 10 20 Belçika 52054 52256 52253 53517 55161 57091 10 35 Slovak Cumhuriyeti 13631 13354 14329 14404 15028 14931 10 2 Japonya 857300 882414 896211 921173 935182 934025 9 5 Fransa 339847 342307 348714 353554 357443 361375 6 6 İngiltere 321543 319239 313848 321919 334686 341041 6 22 İsviçre 51731 51990 52250 52511 52774 53038 3 4 Almanya 480004 472533 470729 480758 489145 492051 3 17 Polonya 76214 77040 78362 76761 73554 72751 -5 3 Rusya Federasyonu 986854 973382 951569 919716 916509 896269 -9 30 Romanya 32799 33077 33361 33222 30802 29417 -10 Kaynak: OECD Bilim ve Teknoloji Temel Göstergeleri 2008/1 * Veri bulunmayan yıllar için 1995-2007 yılları arasındaki ortalama artış yüzdesi kullanılarak tahmin yapılmış ve elde edilen veriler italik olarak yazılmıştır. ABD ve Hindistan için ise TZE Ar-Ge Personeli verisi bulunmadığı için tabloya dahil edilememiştir. ABD sıralamaya dahil edildiğinde ilk sırayı alacak, bu da diğer ülkelerin sıralamada bir sıra geriye gitmesi sonucunu doğuracaktır. Hindistan’ın eklenmesi ise aralarında Türkiye’nin de bulunduğu pek çok ülke için sıralamayı değiştirecektir. ** Brezilya’ya ilişkin veriler Unesco İstatistik Ofisi kaynaklıdır 190 Tablo 39. Çeşitli Ülkelerin TZE Araştırmacı Sayısı* Miktara Göre Sıra Ülke 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2002-2007 Değişim (%) 15 Meksika 29206 33558 44614 48401 55613 63899 119 18 Türkiye 23995 32660 33876 39139 42663 49668 107 26 Çek Cumhuriyeti 14974 15809 16300 24169 26267 29134 95 29 Yeni Zelanda 13386 15822 14581 17235 20372 24079 80 31 Güney Afrika 12519 14131 17915 17303 19531 22045 76 2 Çin 810525 862108 926252 1118698 1223756 1373317 69 25 Singapur 18120 20024 21359 23789 25033 30161 66 10 İspanya 83318 92523 100994 109720 115798 131020 57 7 Güney Kore 141917 151254 156220 179812 199990 218004 54 32 Yunanistan 14268 15631 17884 19593 19907 21809 53 12 Tayvan 69887 75111 81209 88859 95176 105455 51 11 Brezilya** 71859 79301 84979 91990 99579 107794 50 38 İzlanda 1743 1917 1959 2155 2371 2608 50 35 İrlanda 9376 10039 11010 11587 12167 13396 43 21 Arjantin 26083 27367 29471 31868 35040 36636 40 39 Lüksemburg 1819 1949 2031 2227 2346 2514 38 23 Avusturya 24124 24060 25955 28795 30452 32850 36 36 Slovak Cumhuriyeti 9181 9627 10718 10921 11776 12004 31 28 Portekiz 18984 20242 20684 21126 22858 24733 30 17 İsveç 45476 48186 48784 55090 55729 59049 30 37 Slovenya 4642 3775 4030 5253 5834 5935 28 13 Avustralya 73173 78160 81384 84741 88237 91876 26 9 Kanada 115860 118860 125330 131318 137592 144166 24 34 Macaristan 14965 15180 14904 15878 17547 18618 24 19 Hollanda 38159 37282 41441 40436 45852 47201 24 24 Danimarka 25547 24882 26167 28179 28653 30726 20 20 Finlandiya 38630 41724 41004 39582 40411 45541 18 14 İtalya 71242 70332 72012 82489 83231 83980 18 6 Fransa 186420 192790 200064 204484 211641 219048 18 22 Belçika 30668 30917 32400 33146 33924 35328 15 30 Norveç 20260 20989 21163 21653 22433 23240 15 1 ABD 1342454 1430551 1393523 1387882 1435070 1483862 11 3 Japonya 646547 675330 677206 704949 709691 713166 10 27 İsviçre 24474 24933 25400 25876 26361 26856 10 5 Almanya 265812 268942 270215 277628 282063 287714 8 8 İngiltere 174433 178035 173715 179387 183535 187872 8 16 Polonya 56725 58595 60944 62162 59573 60556 7 33 Romanya 20286 20965 21257 22958 20506 19808 -2 Rusya Federasyonu 491944 487477 477647 464577 464357 454259 -8 4 Kaynak: OECD Bilim ve Teknoloji Temel Göstergeleri 2008/1 * Veri bulunmayan yıllar için 1995-2007 yılları arasındaki ortalama artış yüzdesi kullanılarak tahmin yapılmış ve elde edilen veriler italik olarak yazılmıştır. Hindistan için ise TZE Araştırmacı verisi bulunmadığı için tabloya dahil edilememiştir. Hindistan’ın tabloya eklenmesi aralarında Türkiye’nin de bulunduğu pek çok ülke için sıralamayı değiştirecektir. ** Brezilya’ya ilişkin veriler Unesco İstatistik Ofisi kaynaklıdır. 191 Patent ve Faydalı Model Sayıları * 31.10.2008 tarihi itibariyle Yerli patent ve faydalı model başvuru sayılarının yıllara göre dağılımı Şekil 45’te görülmektedir. Yıllar itibariyle gerek yerli patent başvurusu gerekse yerli faydalı model başvurusu sayılarında sürekli olan bir artış göze çarpmaktadır. 2008 yılı patent ve faydalı model başvuru sayıları yalnızca 10 aylık dönemi içermektedir. 2008 yılı Ekim sonu itibariyle yerli patent başvuru sayısı 1910, faydalı model başvuru sayısı 2445’tir. 2007 yılının aynı döneminde yerli patent ve faydalı model başvuru sayıları sırasıyla 1412 ve 2464 olarak gerçekleşmiştir. Kaynak: Türk Patent Enstitüsü Şekil 45. Yerli Patent ve Faydalı Model Başvurularının Yıllara Göre Dağılımı * 31.10.2008 tarihi itibariyle * 31.10.2008 tarihi itibariyle Kaynak: Türk Patent Enstitüsü Kaynak: Türk Patent Enstitüsü Şekil 46. Yerli Patent Tescillerinin Yıllara Göre Dağılımı Şekil 47. Yerli Faydalı Model Tescillerinin Yıllara Göre Dağılımı Şekil 46 ve 47’de yerli patent ve faydali model tescil sayıları yıllar itibariyle verilmektedir. Her iki şekilde de TÜBİTAK ve Türk Patent Enstitüsü işbirliği ile başlatılan patent teşvik sisteminin de etkisiyle son yıllarda diğer yıllara göre daha hızlı bir artış gözlenmektedir. 2008 yılı Ekim sonu itibariyle yerli patent tescil sayısı 290 iken, 2007 yılının aynı aylarında bu sayı 245’tir. Faydalı model sayısına bakıldığında ise, 2007 ve 2008 yılları Kasım ayına kadar olan sürede sırasıyla 1829 ve 1625 yerli faydalı model tescil edilmiştir. Türkiye’den yapılan Avrupa patent başvuruları ve tescil sayılarında da 2005 yılından 2007 yılına önemli ölçüde bir artış gerçekleşmiştir. Başvuru sayısı ve tescil sayısında ikişer kat bir artış olmuştur. Türkiye’den yapılan Avrupa patent başvuruları ve tescil sayıları Şekil 48’de, yıllara göre çeşitli ülkelerin Avrupa patent tescillerinin sayısı ise Şekil 49’da verilmektedir. Şekil 49’dan da izlenebileceği gibi Türkiye 2007 yılında AB-27 içinde yer alan pek çok ülkenin önüne geçmiştir. Artış oranı itibariyle de en hızlı artış sağlayan ülkedir. Kaynak: Avrupa Patent Ofisi Yılık Raporları Kaynak: Avrupa Patent Ofisi Yıllık Raporları* Şekil 48. 2005, 2006 ve 2007 Yıllarına Göre Türkiye’den Yapılan EP Başvuruları ve Tescilleri Şekil 49. 2005, 2006 ve 2007 Yıllarına Göre Çeşitli Ülkelerin EP Tescil Sayısı 192 Şekil 48 ve 49’da da görüleceği üzere, TÜBİTAK’ın 2006 yılından bu yana WIPO Nezdinde Yapılan Uluslararası Patent Başvuru (PCT) sahiplerine ve Avrupa Patenti (EP) başvuru sahiplerine sağladığı destekler başvuru sayılarını dikkate değer bir şekilde arttırarak Türkiye menşeli daha fazla buluşun uluslararası arenada etkin bir şekilde korunmasını ve ülke ekonomisine katkı sağlamasını mümkün hale getirmiştir. Tablo 40’tan da anlaşılacağı üzere, Avrupa Patent Ofisi tarafından tescil edilen patent başvurularında, Türkiye en fazla koruma talep edilen ülkelerlerden biridir. Türkiye’nin koruma talep edilen ülkeler içerisinde yer aldığı tescilli Avrupa Patenti sayısı, toplam tescilli Avrupa Patenti sayısının % 47,9’udur. Ayrıca koruma talebi sayısı, Tablo 40 ve 41’den anlaşılacağı üzere yıldan yıla artış göstermektedir. Tablo 40. Avrupa Patent Başvurularında ve Tescillerinde Türkiye’nin Koruma Kapsamındaki Ülkeler İçerisine Alınması Yönündeki Talep Sayıları ve Türkiye’de Tescil Edilen Avrupa Patentleri EP Başvuru Sayısı EP Tescil Sayısı Türkiye’nin Koruma Talep Edilen Ülkeler İçerisinde Yer Aldığı Tescilli EP Patenti Sayısı (TR elected state) 2001 110.025 34.704 1 2003 116.613 59.992 2.166 2006 135 429 62.777 24.947 2007 140 725 54 699 26.219 Yıl Kaynak: Avrupa Patent Ofisi Yıllık Raporları* Tablo 41. Avrupa Patent Tescili Alan Başvurular Kapsamında Başvuru Sahiplerince Koruma Talep Edilen Ülkelerin Belirlenme Sayıları (2007)* Ülkelerin Belirlenme Sayısı Ülkelerin Belirlenme Oranı Almanya 53 934 %98.6 Fransa 51 301 %93.8 İspanya 35 437 %64.8 Türkiye 26 219 %47.9 Macaristan 15 840 %29.0 Polanya 8 858 %16.2 Ülke Kaynak: Avrupa Patent Ofisi Yıllık Raporu Tablo 42’de OECD ülkeleri tarafından WIPO nezdinde yapılan uluslararası patent başvurularının (PCT) sayıları görülmektedir. Tabloya göre Türkiye 2006, 2007 yıllarında ve 2008’in ilk 10 aylık döneminde başvuru sayısı bakımından 38 ülke arasında 26. sırada; 2002-2007 yılları arasındaki artış yüzdesine göre de % 320’lik bir artışla 2. sırada yer almaktadır. 193 Tablo 42. OECD Ülkeleri Tarafından WIPO Nezdinde Yapılan Uluslararası Patent Başvuru (PCT) Sayıları Sıra * 7 Ülke 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (Kasım ayı itibari ile) Sıra** 2002-2007 Değişimi (%) Çin 1018 1295 1706 2503 3926 5438 3757 1 434 85 111 115 174 269 357 239 2 320 9 15 11 20 20 32 16 3 256 2520 2949 3558 4689 5946 7061 4466 4 180 26 Türkiye 37 Arjantin 4 Kore 32 Portekiz 34 36 49 55 68 91 59 5 168 2 Japonya 14063 17414 20264 24868 27025 27743 18532 6 97 34 Slovenya 44 65 62 85 79 86 69 7 95 19 Avusturya 552 644 709 851 913 1002 602 8 82 16 İspanya 719 785 823 1125 1200 1292 923 9 80 30 Çek Cumhuriyeti 73 83 95 117 107 131 102 10 79 18 Belçika 696 776 832 1076 1031 1122 735 11 61 22 Singapur 330 282 431 443 474 531 349 12 61 11 İtalya 1982 2163 2189 2348 2706 2949 1846 13 49 15 İsrail 1174 1129 1227 1454 1595 1736 1236 14 48 36 Slovakya 26 26 26 31 31 37 28 15 42 27 Meksika 132 131 118 141 168 187 138 16 42 9 İsviçre 2755 2861 2899 3291 4 3778 2441 17 37 20 Rusya 539 586 519 657 695 737 494 18 37 35 İzlanda 39 58 46 44 56 52 40 19 33 25 Yeni Zelanda 300 300 339 349 351 399 230 20 33 23 İrlanda 308 311 322 340 422 408 311 21 32 1 ABD 41296 41032 43352 46826 51242 54118 33777 22 31 5 Fransa 5090 5171 5184 5748 6260 6567 3761 23 29 12 Kanada 2260 2271 2104 2319 2573 2845 1866 24 26 3 Almanya 14326 14662 15214 15984 16732 17826 12121 25 24 38 Romanya 25 16 18 15 26 31 10 26 24 10 İsveç 2990 2612 2851 2883 3333 3656 2594 27 22 17 Danimarka 979 1036 1049 1122 1161 1154 868 28 18 33 Yunanistan 75 67 79 55 83 88 77 29 17 13 Avustralya 1759 1680 1837 1996 2000 2053 1299 30 17 29 Lüksemburg 143 117 125 119 128 164 126 31 15 14 Finlandiya 1762 1557 1672 1893 1844 1995 1342 32 13 21 Norveç 549 533 476 584 609 607 428 33 11 8 Hollanda 3977 4479 4284 4500 4544 4356 2715 34 10 24 Güney Afrika 384 357 411 358 424 405 258 35 5 6 İngiltere 5376 5206 5027 5085 5086 5532 3644 36 3 31 Polonya 116 154 107 97 101 105 79 37 -9 28 Macaristan 185 114 136 158 146 166 110 38 -10 *2007 yılı patent başvuru sayısına göre sıralama **2002-2007 yılları arasındaki değişim yüzdesine göre sıralama 194 Üçlü (Triadik) Patent Sayıları Türkiye kaynaklı üçlü patent sayısının 2006 ve 2007 yılı değerlerine ilişkin veri bulunmadığından 1995-2005 dönemine ait veriler Şekil 50‘de sunulmaktadır. Yıllara göre çeşitli ülkelerin triadik patent sayıları ise Tablo 43’te görülmektedir. Bu tabloya göre, Türkiye 2000-2005 yılları arasında % 420’lik bir artışla 5’ten 26’ya yükselmiştir. Türkiye, triadik patent sayısındaki artış bakımından OECD ülkeleri arasında ilk sırada yer almaktadır. Kaynak: OECD Bilim ve Teknoloji Temel Göstergeleri 2008/1 Şekil 50. Yıllara Göre Türkiye Kaynaklı Triadik Patent Sayısı Tablo 43. Yıllara Göre Çeşitli Ülkelerin Triadik Patent Sayıları Triadik Patent Sayısı 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Almanya 6071 6085 5975 6077 6212 6298 Fransa 2280 2317 2345 2462 2512 2472 İngiltere 1659 1677 1698 1695 1667 1651 Hollanda 1078 1300 1125 1110 1120 1092 İsviçre 798 789 775 793 802 807 İtalya 664 701 668 714 718 722 36 30 27 38 41 41 Macaristan Türkiye 5 8 9 12 16 26 Çek Cumhuriyeti 8 14 15 16 16 16 Polonya 8 8 13 14 13 13 Yunanistan 8 6 8 10 9 11 Portekiz 4 6 6 7 7 11 Slovak Cumhuriyeti 2 2 2 3 3 3 Kaynak: OECD Bilim ve Teknoloji Temel Göstergeleri 2008/1 195 Bilimsel Yayın Sayıları Uluslararası kabul görmüş, Institute for Scientific Information (ISI) atıf endekslerinde bilimsel yayın sayısı bakımından ülke sıralamasında Türkiye 2000 yılında 25. sıradayken 2007 yılında 18. sıraya yükselmiştir. Toplam yayın sayısı, milyon kişi başına düşen yayın sayısı ve ülke sıralamalarının yıllara göre dağılımı sırasıyla Şekil 51, 52, 53 ve 54’te verilmiştir.Şekillerden de görüldüğü üzere Türkiye kaynaklı yayın sayısı ve milyon kişi başına düşen yayın sayısı yıllar itibarıyla artış göstermektedir. Kaynak: ISI Veritabanı Şekil 51. Yıllara Göre Türkiye Kaynaklı Bilimsel Yayın Sayısı Kaynak: ISI Veritabanı Kaynak: ISI Veritabanı Şekil 52. Yıllara Göre Türkiye’de Milyon Kişi Başına Düşen Yayın Sayısı Şekil 53. Yıllara Göre Bilimsel Yayın Sayısı Bakımından Türkiye’nin Dünya Sıralamasındaki Yeri Tablo 44’te dünyada 2007 yılında en fazla bilimsel yayın yapılan 35 ülke ve AB-27 verileri yer almaktadır. Bilimsel yayın sıralamasında Türkiye 18. sıradadır. Ancak, 2002-2007 yılları arasındaki artış oranında dünya genelinde İran ve Çin Halk Cumhuriyeti’nden sonra 3. sırada yer almaktadır. Tablo 45’te dünyada 2007 yılında milyon kişi başına en fazla bilimsel yayın yapılan 45 ülke ve AB-27 verileri yer almaktadır. Türkiye, 2002-2007 yılları arasındaki artış oranı bakımından Grenada, Palau, Seyşel Adaları, Litvanya ve Liechtenstein’ın ardından 6. sıradadır. *Sıralamada ABD’de yer almaktadır. Kaynak: ISI Veritabanı Şekil 54. Yıllara Göre Milyon Kişi Başına Düşen Bilimsel Yayın Sayısı Bakımından Türkiye’nin Dünya Sıralamasındaki Yeri 196 Tablo 44. Yıllara Göre Çeşitli Ülkelerin Bilimsel Yayın Sayısı Miktara Göre Sıra Ülke 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2002-2007 Değişim (%) 27 İran 2450 3285 4295 5589 7345 10457 327 4 Çin Halk Cumhuriyeti 41935 51473 63624 74569 91400 98953 136 10315 12425 15403 16679 18889 21779 111 9051 9909 11385 12466 74 18813 19918 22525 28295 74 27434 29746 32708 34081 73 25268 27907 31450 36185 72 8028 8061 69 20087 21394 69 8090 9125 62 7264 7816 7822 56 8101 8393 9748 56 37549 41488 45800 53 8801 9420 50 18127 19337 50 6571 7542 49 55370 59400 41 23378 24528 40 16556 17508 18577 38 11467 12029 13236 37 33326 35175 38329 39988 37 6355 6791 7232 7576 36 55087 58935 62644 64201 34 18 Türkiye 25 Yunanistan 7151 7734 14 Brezilya 16257 17076 12 Güney Kore 19728 23120 11 Hindistan 21092 25352 32 Portekiz 4765 5240 5991 6430 19 Tayvan 12696 14052 15814 17539 31 Çek Cumhuriyeti 5634 5940 6801 7140 33 Singapur 5020 5723 6567 28 Meksika 6257 6981 7772 9 İspanya 30028 31410 34694 29 Norveç 6278 6495 7258 7912 20 Polonya 12892 14206 16056 16147 35 Güney Afrika 5056 4982 5446 5726 8 İtalya 42241 44726 48676 51446 16 İsviçre 17580 18580 20517 20998 21 Belçika 13418 14399 15518 23 Avusturya 9649 10184 11173 10 Avustralya 29194 31373 34 Yeni Zellanda 5582 5730 7 Kanada 47838 50750 13 Hollanda AB 27 30 Hong Kong 2 İngiltere 24 25488 26602 28762 31023 32942 34024 33 452323 475432 508616 532977 567640 599064 32 7294 8427 8912 8938 9647 9375 29 100116 110708 114697 118791 124329 128212 28 Danimarka 10140 10501 11112 11835 12313 12930 28 85212 85789 91547 95285 99296 104524 23 8973 9275 9737 9858 10647 10820 21 3 Almanya 26 Finlandiya 6 Fransa 58366 59487 62335 64568 68015 69212 19 17 İsveç 18705 18954 20014 20634 21596 22053 18 22 İsrail 12435 12869 13331 13337 13726 13776 11 5 Japonya 86440 90279 91507 90206 93917 90396 5 15 Rusya Federasyonu 27730 26721 27065 26910 26302 27385 -1 1 ABD 311207 307449 293027.6 310520.8 Kaynak: ISI Veritabanı * 2006 ve 2007 yılı için ABD değerine ulaşılamamıştır. 197 Tablo 45. Milyon Kişi Başına Düşen Bilimsel Yayın Sayısı Bakımından Ülke Sıralamaları Miktara Göre Sıra Ülke 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2002-2007 Değişim (%) 38 Grenada 29 145 163 162 303 568 1858 30 Palau 152 402 899 696 692 738 386 40 Seyşel Adaları 108 202 106 222 279 439 305 37 Litvanya 211 218 290 315 409 597 183 17 Liechtenstein 625 1061 963 1012 1117 1532 145 44 Türkiye 149 177 216 231 270 311 109 33 Luksemburg 368 352 484 512 661 682 85 36 Hırvatistan 349 374 428 491 531 639 83 23 Yunanistan 648 699 817 893 1024 1118 73 27 Estonya 523 532 611 656 716 899 72 31 Güney Kore 417 487 575 621 681 707 69 26 Tayvan 565 622 695 766 877 933 65 29 Portekiz 461 503 572 611 759 759 65 2 Monako 1554 2292 2500 2338 2208 2537 63 28 Çek Cumhuriyeti 552 583 667 701 794 896 62 18 Slovenya 928 1002 1049 1191 1232 1494 61 42 Kıbrıs Rum Kesimi 237 217 248 283 342 376 59 41 Lübnan 250 273 312 352 384 393 57 35 Slovakya 412 439 503 480 546 641 56 43 Bulgaristan 220 219 236 257 258 336 52 39 Polonya 336 371 420 423 475 508 51 15 Singapur 1206 1356 1536 1679 1784 1763 46 9 Norveç 1381 1419 1575 1706 1885 2005 45 19 İrlanda 1015 1038 1196 1280 1392 1469 45 24 İspanya 726 746 811 865 945 1034 43 45 Malta 210 249 175 238 230 298 41 25 İtalya 728 768 832 877 942 1009 39 1 İsviçre 2400 2525 2776 2828 3136 3277 37 14 Belçika 1306 1396 1498 1592 1679 1776 36 5 İzlanda 1693 1769 1878 1853 2175 2296 36 16 Avusturya 1181 1240 1354 1383 1445 1583 34 34 Macaristan 499 522 551 617 625 665 33 932 976 1040 1087 1154 1218 31 7 AB 27 Hollanda 1583 1643 1768 1900 2011 2072 31 12 Avustralya 1489 1581 1660 1732 1867 1928 29 13 Yeni Zellanda 1414 1433 1569 1658 1747 1813 28 11 Kanada 1528 1604 1724 1826 1923 1953 28 4 Danimarka 1888 1949 2057 2185 2268 2376 26 6 İngiltere 1686 1855 1913 1972 2055 2110 25 21 Almanya 1033 1039 1108 1153 1202 1265 22 20 Hong Kong 1079 1237 1300 1296 1353 1301 21 8 Finlandiya 1725 1778 1861 1879 2024 2050 19 3 İsveç 2097 2116 2224 2283 2379 2418 15 22 Fransa 975 988 1028 1059 1109 1123 15 32 Japonya 678 707 716 705 734 706 4 10 İsrail 1963 1994 2028 1993 2016 1989 1 Kaynak: ISI Veritabanı 198 ABD değerlerlerine ulaşılamadığından, sıralamaya dahil edilmemiştir. * 2006 ve 2007 yılları için milyon kişi başına düşen bilimsel yayın sayısı Gösterge No Tablo 46. Güncellenen Bilim, Teknoloji ve Yenilik Göstergeleri, AB-15 ve AB-25 Değerleri ile Karşılaştırması 1 Gösterge Adı TÜRKİYE 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Hedef 2010 0,61 0,67 0,79 0,76 0,93* 2 Gayri Safi Yurt İçi Ar-Ge Harcamalarının (GSYARGEH) GSYİH’e Oranı (1987 bazlı GSYİH ile) 0,66 Gayri Safi Yurt İçi Ar-Ge Harcamalarının (GSYARGEH) GSYİH’e Oranı (1998 bazlı GSYİH ile) 0,53 0,48 0,52 0,59 0,60** 0,71** 2**** 2 Kişi Başına GSYARGEH (SAGP $) 42,8 41,6 51,4 60,7 69,8 93,2** 124 3 Toplam Araştırmacı (Tam Zaman Eşdeğer) 23.995 32.659 33.876 39.139 42.663 49.668 Toplam Personel (Tam Zaman Eşdeğer) 28.964 38.308 39.960 49.252 54.444 63.377 Bin Çalışan Kişi Başına Araştırmacı Sayısı 1,1 1,5 1,6 1,8 2 Bin Çalışan Kişi Başına Ar-Ge Personeli Sayısı 1,4 1,8 1,8 2,2 28,7 23,2 24,2 Kamu Sektörü Tarafından Gerçekleştirilen GSYARGEH’in Toplam GSYARGEH’e Oranı 7,0 10,4 Yüksek Öğretim Sektörü Tarafından Gerçekleştirilen GSYARGEH’in Toplam GSYARGEH’e Oranı 64,3 4 5 Özel Sektör Tarafından Gerçekleştirilen GSYARGEH’in Toplam GSYARGEH’e Oranı 6 7 8 Üçlü Patent Sayısı Bilimsel Yayın Sayısı AB27 2006 AB15 2006 1,76 1,88 491,7 590,5 1.332.397 1.133.469*** 150.000**** 2.258.669 1.955.965*** 2,3 2,3 6 6,4*** 2,6 3 - 10,2 11,1*** 33,8 37 41,3 50 63 63,8 8 11,6 11,7 10,6 12 13,8 13,0 66,3 67,9 54,6 51,3 48,2 38 22,1 22,1 9 12 16 26 - - 100 14.575*** 14.467*** 10.315 12.425 15.573 16.679 18.889 21.779 - 567.640 465.113 149 177 216 231 270 311 400 1154 1179 9 Milyon Kişi Başına Bilimsel Yayın Sayısı 17 Genel Rekabetçilik Sırası 48 46 39 43 48 35 - 18 Küresel Rekabet Endeksi Sırası: Altyapı 45 44 43 45 45 45 - 19 Rekabetçilik Sırası: Teknolojik İşbirliği - - - 55 40 - - - 20 Rekabetçilik Sırası: Teknolojik Gelişmenin Finansmanı - - - 45 39 - - - 21 Rekabetçilik Sırası: Ar-Ge'yi Etkileyen Hukuki Ortam - - - 38 36 41 * 2007 yılı için GSYİH değeri eski yöntemle açıklanmamış olup, mevcut verilere göre tahmini bir değer elde edilmiştir. Ayrıca, yükseköğretim kesimi Ar-Ge personel harcamalarında brüt ücretler kullanılmıştır. ** 2006 ve 2007 yılı değerleri için yükseköğretim kesimi Ar-Ge personel harcamalarında brüt ücretler kullanılmıştır. Tablo 50. Güncellenen Bilim, Teknoloji ve Yenilik Göstergeleri, AB-15 ve AB-25 Değerleri ile *** 2006 değeri olmayan veriler için 2005 değerleri kullanılmıştır. ****Söz konusu göstergeler için verilen hedefler BTYK 17. Toplantısı’nda yapılan revizyon nedeniyle 2013 yılına aittir. 199 - E K KARAR T AS L AĞI I Ar-Ge personeli sayısı 2013 yılı hedefi göz önüne alınarak, bin çalışan başına düşen araştırmacı sayısına ilişkin hedef revize edilerek, 2013 yılı hedefinin 5 olmasına karar verilmiştir. 200 KARAR NO Y 2005/9 Ulusal Uzay Araştırmaları Programı 1.Ulusal Uzay Araştırmaları Programının uzun vadeli ve sürdürülebilir yapıda bir devlet politikası olarak bütçesi ve yol haritası ile birlikte gerçekleştirilmesi için gereken tüm tedbirlerin alınmasına, 2.Ulusal Uzay Araştırmaları Programı koordinasyonunun ulusal kurum ve kuruluşlarla birlikte tam bir eşgüdüm içinde TÜBİTAK tarafından yapılmasına, 3.Türkiye’nin Avrupa Uzay Ajansına üyeliğini gerçekleştirecek koordinasyonunda zaman geçirilmeden başlatılmasına, çalışmaların TÜBİTAK’ın karar verilmiştir. İL G İLİ Dİ ĞE R K AR A RL A R • W - DAHA ÖNCE GELİŞME RAPORLANAN TOPLANTI LAR • • • • • • Eylül 2005; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 12. Toplantısı Mart 2006; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 13. Toplantısı Eylül 2006; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 14. Toplantısı Mart 2007; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 15. Toplantısı Kasım 2007; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 16. Toplantısı Mayıs 2008; Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 17. Toplantısı SORUMLU KURULUŞ L AR • I TÜBİTAK İL G İLİ KURULUŞ L AR • W W TARAL Kapsamındaki Kuruluşlar G E LİŞ ME I 10 Mart 2005 tarihinde yapılan BTYK 11. toplantısında “Ulusal Uzay Araştırmaları Programı” 2005/9 nolu karar gereği son dönemde gerçekleştirilen faaliyetler aşağıda program başlıkları altında sıralanmıştır. A. Faaliyetler Bilim, Teknoloji ve Uygulamaya Yönelik Projeler Ulusal Uzay Araştırmaları Programı’nın 10 yıllık eylem planı kapsamında Türk Silahlı Kuvvetleri, Bakanlıklar, üniversiteler ve özel kurum ve kuruluşlar tarafından bilim, teknoloji ve uygulamaya yönelik projeler geliştirilmeye ve DPT, TÜBİTAK ve diğer kurumlarca desteklenmek üzere önerilmeye devam edilmektedir. Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (TÜBİTAK-UZAY) tarafından özgün olarak tasarlanan, geliştirilen ve üretilen yaklaşık 8 metre optik çözünürlüklü RASAT yer gözlem uydusunun 2009 yıl sonunda veya 2010 yılında uzaya gönderilmesi için uluslararası uydu fırlatıcısı firmalarla görüşmeler devam etmektedir. Türk Silahlı Kuvvetleri ve diğer kamu kurumlarının sivil uydu görüntü ihtiyacını karşılamak amacıyla başlatılan, TÜBİTAK-UZAY ve TAİ işbirliğiyle gerçekleştirilen “2,5 Metre Çözünürlüklü Görüntüleme Amaçlı Bilimsel Araştırma ve Teknoloji Geliştirme (Göktürk 2)” projesinin birinci yıl çalışma planı tamamlanarak tasarım sürecine girilmiştir. Bu proje kapsamında geliştirilecek olan yer gözlem amaçlı uydu ilk Türk tasarımı ve üretimi uydu olacaktır. Uydunun 2012 yılında uzaya gönderilmesi hedeflenmektedir. 201 İnsan ve Bilgi TÜBİTAK-2230 no.lu Yurt Dışı Yüksek Lisans Burs Programı, “Ulusal Uzay Araştırmaları Programı” çerçevesinde belirlenen hedeflere ulaşmak için ülkemizde, uzay bilimleri ve teknolojileri alanlarında yeterli sayıda ve gerekli nitelikte uzmanların kısa vadede yetiştirilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Bu burs çağrısı sonucunda 2008 yılında 294 adet başvuru yapılmıştır. Başvuruların değerlendirilmesi sonucu uygun bulunan 10 öğrenci yurtdışında eğitim görmek üzere gönderilmiştir. Eğitimlerini tamamladıktan sonra Türkiye’de ilgili kuruluşlarda çalışmaya başlayacaklardır. TÜBİTAK 2230-Yurt Dışı “Uzay Araştırmaları” Yüksek Lisans Burs Programı kapsamında seçilen bursiyerler için 22 Temmuz 2008 tarihinde bir uyum programı düzenlenmiştir. Bu programda uzayla ilgili kurum ve kuruluşlar ziyaret edilmiş; kendilerine eğitimlerini tamamladıktan sonra çalışabilecekleri ülkemizdeki potansiyel işyerleri tanıtılmıştır. Bilim ve Toplum Etkinlikleri Öte yandan TÜBİTAK, uzayın ve uzay bilimlerinin ilköğretim ve lise öğrencilerine, öğretmenlere ve halka tanıtılmasını hedef alan etkinliklere de yoğun destek sağlamaktadır. Bu kapsamda her yıl TÜBİTAK tarafından Ulusal Gözlem Şenlikleri düzenlenmektedir. 2008 yılında, TÜBİTAK Bilim Toplum Dairesi tarafından Antalya’da TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nde düzenlenen gözlem şenliğine yaklaşık 500 kişi katılmış, iki gün boyunca seminerler, çeşitli eğitsel faaliyetler, teleskopla gökyüzü taramaları ve yarışmalar yapılmıştır. Ayrıca, TÜBİTAK bilim toplum etkinlikleri kapsamında desteklenen Ankara Üniversitesi Gözlemevi tarafından, Ankara’da eğitim gören yaklaşık 5000 ilköğretim ve lise öğrencisine uzayın tanıtılması amacıyla seminerler verilmiş ve TÜBİTAK tarafından proje kapsamında sağlanan teleskoplarla gök cisimlerinin gözlenmesi sağlanmıştır. TÜBİTAK, bilim toplum etkinlikleri çerçevesinde öğretmenlerin uzay konusunda eğitilmesine de destek vermektedir. 2008 yılında TÜBİTAK tarafından desteklenen ve Sabancı Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen “Uzay Konusunda Eğiticilerin Eğitimi” seminerine İstanbul’da görev yapan 80 öğretmene bir hafta boyunca uzay konularında eğitim verilmiştir. Uluslararası İlişkiler Avrupa Organizasyonları ile Uzay Alanında Stratejik İşbirliği Faaliyetleri 1. Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Avrupa Komisyonu (EC) ve Avrupa Savunma Ajansı (EDA) Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Avrupa Komisyonu (EC) ve Avrupa Savunma Ajansı (EDA) tarafından 9 Eylül 2008 tarihinde Brüksel, Belçika’da “First Joint EC-ESA-EDA Workshop on Critical Space Technologies for European Strategic Non-Dependence” konulu bir çalıştay düzenlenmiştir. Bu çalıştaya ülkemizden özel davetli olarak TÜBİTAK’tan katılım sağlanmıştır. Çalıştayın amacı, Avrupa’nın Kritik Uzay Teknolojilerindeki stratejik bağımsızlığının (non-dependence) daha uyumlu bir Avrupa için ilgili anahtar taraflarla (Avrupa Birliği ve ESA üyeleri, Avrupa Komisyonu, ESA, EDA ve Avrupa sanayi kuruluşları) mevcut durumu tespit etmek ve acil bir eylem planı ortaya koymaktır. Konusunda ilk olan bu girişim ile 3 Avrupa Kuruluşu (ESA, EC ve EDA) kritik uzay teknolojileri için Avrupa’nın stratejik bağımsızlığını sağlamada bundan sonra birlikte hareket edecektir. Avrupa’nın kritik uzay teknolojilerinde bağımlılığının üst düzeyde görüşüldüğü bu toplantıda Sadece AB’ye üye uzay teknolojilerinde gelişmiş ülkelerin katıldığı bu toplantının sonucunda Avrupa’da kritik uzay teknolojileri için bir görev gücü (Task Force) kurulması kararlaştırılmıştır. Bu görev gücü içinde TÜBİTAK da yer almaktadır. 2. Küresel Yer Gözlem Grubu (GEO) Avrupa Çalışma Grubu, Avrupa Komisyonu, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) GEO “Avrupa Proje Çalıştayı” Avrupa Komisyonu, Avrupa GEO Çalışma Grubu, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından 3-4 Eylül tarihlerinde Brüksel, Belçika’da gerçekleşmiştir. Bu çalıştayda GEO ve AB Çerçeve programlarında devam eden projelerin koordinatörleri ile konuyla ilgili Avrupa’daki tüm taraflar (GMES, INSPIRE, GEO FP7 projeleri, JRC, Pan Avrupa Organizasyonları ör; EUMETSAT gibi) çalıştay da temsil edilmişlerdir. Türkiye’den TÜBITAK davetli olarak katılmıştır. Bu süreç, ülkemize yeni projeler ve Avrupa’daki genel resmin içinde yer alınmasında kolaylaştırıcı fırsatlar yaratacaktır. Bu çalıştay ile GEO üyelerinin kritik uzay teknolojilerindeki son durumu ve Avrupa Birliği Çerçeve Programları uzay projeleri hakkında bilgi alınmış; ilgili organizasyonlar ve uzmanlarla işbirliği olanakları görüşülmüştür. TÜBİTAK bu sürecin devamında da yer alacaktır. 202 Avrupa Uzay Ajansı (ESA) İle İlişkiler ESA ile 2008 sonrası çalışma planı ve faaliyet listesi 28-29 Nisan 2008 tarihlerinde TÜBİTAK Başkanlığında ESA Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı ile yapılan resmi toplantıda görüşülmüştür. Bu toplantıda Türkiye’nin ESA’ya tam üyeliğe geçişini kolaylaştıracak ara bir anlaşma hazırlanması konusunda görüş birliğine varılmıştır. Öncelikle ESA’nın opsiyonel programlarına katılımı sağlanacaktır. Böylece Türkiye ESA’nın resmi programlarında ortak olarak yer alacaktır. TÜBİTAK ile Avrupa Uzay Ajansının (ESA) ortak organizasyonu ile Hollanda’nın Noordwijk şehrinde yer alan Avrupa’nın en büyük Uzay Merkezi olan Avrupa Uzay Araştırma ve Teknoloji Merkezine (ESTEC) 4-5 Temmuz 2008 tarihlerinde resmi bir ziyaret gerçekleştirilmiştir. Ülkemizden uzay teknolojileri alanında çalışmalar yapan ilgili kamu, üniversite ve sanayi kuruluşlarından 18 uzman bu ziyarete katılmıştır. Ziyaret kapsamında Uzay Standartları, Telekomünikasyon, Uzay araçları ve Uydu Test merkezi, Sanal Tasarım Merkezi ile Malzeme ve Parça laboratuarları gezilmiştir. Ülkemiz kuruluşlarının Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tesislerinden faydalanması ve ikili işbirliğinin somut adımlarla geliştirilmesi, ESTEC tesislerinin işlevlerin yerinde görülmesi, uzmanlar ile ortak çalışmalar, ikili projeler konularında görüşmeler yapılmıştır. Türkiye’deki gelişmelere temel olabilecek veriler elde edilmiştir. Bu ziyaret sayesinde taraflar arasında ortak bir diyalog platformu oluşturulmuştur. Küresel Yer Gözlem Grubu (GEO) Gönüllü uluslararası hükümetler arası bir organizasyon olan Küresel Yer Gözlem Grubu’na (GEO) Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti adına TÜBİTAK’ın üyelik başvurusu kabul edilmiş ve Türkiye GEO ya 74 üncü üye ülke olarak girmiştir. Türkiye’nin üyeliği 18-20 Kasım tarihlerinde Romanya’nın Bükreş şehrinde yapılan 2008 yılı GEO’ya üye ülkeler zirve toplantısında ilan edilmiştir. International Astronautical Federation (IAF) Uzayın küresel düzeyde kullanımı ve incelenmesini teşvik etmek amacıyla 1951 yılında kurulmuş, dünyadaki uzayla ilgili faaliyet gösteren en büyük organizasyon olan ve kâr amacı gütmeyen “The International Astronautical Federation (IAF)” ile TÜBİTAK arasında üyeliği de kapsayan işbirliğine yönelik görüşmeler sonuçlanmıştır. TÜBİTAK’ın üyeliği 2009 yılında IAF tarafından ilan edilecektir. Eurisy TÜBİTAK, toplumda uzay ile ilgili farkındalık yaratmak amacıyla ortak faaliyetleri destekleyen ve organize eden, Avrupa Uzay Ajansı (ESA)’nın da üyesi olduğu bağımsız bir Avrupa kuruluşu olan EURISY’a üye olmuştur. Üyeliğinin ilk yılında ortak çalışmalara aktif olarak katılım sağlamış; “Gelecekteki Uzay Sektörü için İnsan Kaynaklarını Güven Altına Almak” konulu çalıştayın organizasyonunda ve içeriğinin hazırlanmasında program komitesinde yer almıştır. Bu çalıştay Mart 2009 tarihinde Çek Cumhuriyetinin Prag şehrinde düzenlenecektir. Bölgesel Uzay-Yer Gözlem Araştırma Platformu Girişimi “SharEARTH” TÜBİTAK’ın koordinatörlüğünde, Rusya, Ukrayna, Almanya, İspanya, İtalya, Bulgaristan, Romanya, Yunanistan, Polonya, Lüksemburg, Moldova, Azerbeycan, Macaristan, Hırvatistan, Gürcistan, Slovakya, Slovenya gibi ülkelerin ortak olarak katıldığı Uzay genelinde Yer Gözlem alanında “SharEARTH” kısa başlığı altında bir platform oluşumu için girişim başlatılmıştır. Bu girişim ile Türkiye’nin özellikle Karadeniz Havzasında sözkonusu ortak platforma önderlik etmesi ilgili ülkelerce 24-25 Temmuzda TÜBİTAK başkanlığında gerçekleştirilen bir çalıştay sonucunda benimsenmiştir. Bu girişime Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ve Birleşmiş Milletler Dış Uzay Ofisi, Uzay Uygulamaları Birimi tarafından da destek verilmiştir. Platform ortakları düzenli olarak görüş alışverişinde bulunacak ve bölgedeki araştırmalarda özellikle AB Çerçeve Programları kapsamında ortak çalışmaları teşvik edecektir. Asya Pasifik Uzay İşbirliği Organizasyonu (APSCO) Türkiye, uzay teknolojisi ve uygulamalarında Asya Pasifik İşbirliği Örgütü’ne (APSCO) Haziran 2006’ da kurucu üye sıfatıyla katılmıştır. Türkiye’nin APSCO üyeliğine ilişkin kanun tasarısı TBMM gündemine alınmıştır. APSCO Genel Sekreteri ve idare heyeti 13-15 Ekim tarihlerinde TÜBİTAK’ı ziyaret etmiştir. 203 B. Ulusal Uzay Teknolojileri Platformunun Kurulması Uzay teknolojileri, devletlerin gelişme süreçlerini hızlandırmada, ülkelerin kalkınmasında, toplumların yaşam kalitesinin yükseltilmesinde ve güvenliğinde anahtar rol oynamaktadır. Bu nedenle, uzay bilimleri ve uzay teknolojileri alanındaki çalışmalar, tüm dünyada hızla artmaktadır. Özellikle 2000’li yıllarda uzay araştırmaları dünya çapında bir rekabet alanına dönüşmüştür. Başta A.B.D olmak üzere, Avrupa (Avrupa Birliği, Avrupa Uzay Ajansı, Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere gibi ülkeler), Rusya, Çin, Japonya, Hindistan, Kanada ve Brezilya gibi ülkelerin uzaya ayırdıkları yıllık bütçelerin toplamı yaklaşık 180 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Türkiye’de uzay faaliyetleri özellikle 1990'lı yıllardan sonra ülke gündemine (bilimsel araştırma projeleri, uzay gözlemevi, yer istasyonları, haberleşme uyduları, vb) girmiştir. Fakat bu faaliyetler ülkemizin uzay alanında yetkin olması için gerekli ve yeterli uzmanın yetiştirilmesini, altyapının kurulmasını, ülke kalkınmasına destek olacak uzay teknolojilerinin ve ulusal uzay sanayisinin gelişmesini sağlayamamıştır. 2004 yılı ve sonrasında “Uzay Araştırmaları” Sayın Başbakan’ın himayelerine aldığı öncelikli alanlardan biri olmuştur. BTYK’nın 10 uncu ve 11 inci toplantılarında alınan kararlarla birlikte “Ulusal Uzay Araştırma Programı” ve 10 yıllık gelişme planı öngörü bütçesi ile birlikte hazırlanmış ve Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Uluslararası alanda TÜBİTAK’ın özellikle Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ile yaptığı işbirliği anlaşması ve Asya Pasifik Uzay Organizasyonuna (APSCO) kurucu üye olarak girmesi ülkemizin küresel alanda etkin olmaya başladığının somut göstergeleridir. 2008 yılı Kasım ayı itibariyle Ulusal Uzay Araştırmaları Programı temelinde gerçekleştirilen girişimler, gelişmeler, işbirlikleri, projeler ve birçok atılım ve somut çalışmalar sayesinde Türkiye’nin uzay araştırmaları alanında uluslararası itibarı ve görünürlüğünde sürekli bir ilerleme gözlenmektedir. Diğer taraftan ülkemizin uzay araştırmalarında uzun erimli, kendi kaynakları ve kendi insan gücü ile yol alabilmesi ulusal bir uzay altyapısının kurulmasına bağlıdır. Ancak böyle bir altyapı ile uzaya ulaşabilme (fırlatma merkezi, fırlatıcı sistemler, roket geliştirme yeteneği) ve uzayı kendi kontrolünde kullanabilme (uydular, uzay araçları, uzay istasyonlarında uzay teknolojisi geliştirme) yeteneği kazanılabilir. Bu alandaki araştırmalar zorunlu ve stratejiktir. Uzaya yönelik olarak, Türkiye’de Yer Gözlem (Uzaktan Algılama) ve Bilimsel araştırma amaçlı uydu ve teleskop verilerinin kullanımında ve yer istasyonlarının uydularla operasyonel işletiminde deneyim kazanılmıştır. Uzaktan algılama sistem ve teknolojileri ile üretilen veriler birçok bilimsel disiplinde araştırma ve uygulamaya dönük olarak kullanılmaktadır. Bunlar, örneğin, atmosfer bileşenleri ve atmosferdeki değişimler, deniz üretkenliği, afet araştırmaları, fiziksel planlama, yerleşim yerlerinin, tarım alanlarının, orman arazilerinin, yeryüzü değişimlerin gözlenmesinden askeri amaçlı keşif ve istihbarat toplanmasına kadar çok geniş bir yelpazede uygulama alanı bulmaktadır. Sivil ve askeri amaçlı haberleşme uygulamaları sayesinde çok geniş bir alanı kapsayacak şekilde görüntü ve ses haberleşmesi yapmak mümkün olabilmektedir. Türkiye’nin jeo-stratejik konumu gereği yer gözlem ve haberleşme uydularına kendi kontrolü altında sahip olması son derece önemlidir. Türkiye’nin bugüne kadar sahip olduğu uydular (Dört adet Haberleşme ve 1 adet Yer Gözlem Araştırma uydusu) yurtdışından tedarik edilmiştir. Ancak uydu teknolojileri alanında sürdürülen çalışmalar ve bugüne kadar gerçekleştirilen projeler kapsamında edinilen deneyim ve altyapı, uydu sistemlerinin tasarım ve üretimine yönelik çalışmalara başlangıç olabilecek nitelikte sayılabilir. Ülkelerin, uzay harcamalarının önemli bir bölümü, hazırlanan uyduların istenilen dünya yörüngesine ulaştırılmasını sağlayacak uydu fırlatma hizmetlerine gitmektedir. Bunun yanında zaman içinde uyduların ağırlık ve boyutlarının küçülmesi, küçük ölçekli ve düşük maliyetli fırlatma sistemlerine duyulan ihtiyacı da artırmaktadır. Günümüzde kullanılan uydu fırlatma sistemleri, birden fazla küçük uyduyu tek seferde yörüngeye taşıyabilecek şekilde kullanılabilmesine rağmen, bu yöntem fırlatma maliyetlerinin yeterince düşmesini sağlayamamış, ayrıca birden fazla uydunun birlikte taşınması, kritik bir problem anında tüm sistemlerin birden etkilenmesini hatta yok olması tehlikesini getirmiştir. Bu sebeple, gelecekte, uydu fırlatma sistemleri için ana hedef olarak aşağıdaki başlıklar sayılabilir: yüksek güvenilirlik, düşük maliyet, esnek görev profili, faydalı yükün boyut ve ağırlığında azalması ve dayanıklılıktır. Uzay ortamı için ürün geliştiren ülkeler, uydu ve uzay teçhizatının uzay ortamında çalışırlığının onaylanması ve ürünün kalifiye olabilmesi için geliştirilen ürünün kısa bir süre için de olsa uzay ortamına çıkarılmasına ihtiyaç duymaktadır. Bu amaçla “sonda roket”leri kullanılmaktadır. Diğer taraftan, milli güvenlik ve savunma, haberleşme, uzaktan algılama ve bilimsel çalışmalar amacıyla 204 kullanılacak uyduların milli olmayan fırlatma sistemleri ile fırlatılması, bağımlılığa, gizliliğin korunamamasına ve uydu görevlerinin tehlikeye atılmasına neden olmaktadır. Dünyada mini/mikro uydular için fırlatma hizmeti güvenli ve maliyet etkin bir şekilde elde edilememektedir. Bu tip uyduların, büyük uyduların yanında ve birkaç tanesi birlikte olmak üzere esas fırlatılacak uydunun yörünge planına göre atılmasından dolayı istenilen zamanda istenilen yörüngeye uydu fırlatmak mümkün olmamaktadır. Ülkemizin hedefleri doğrultusunda, önümüzdeki dönemde, uzay ortamı için üretilmiş pek çok ürünün ülkemiz kaynakları ile geliştirileceği öngörülmektedir. Uzay için üretilen ürünlerin uzay ortamında kalifikasyonu ve bilimsel deneyler için düşük maliyetli bir test platformuna ihtiyaç vardır. Kısa dönemde, bu testlerin, milli olmayan imkânlarla yapılması daha maliyet etkin görülebilir. Ancak, milli imkânların kullanımı, orta/uzun vadede maliyet avantajı ve buna ek olarak teknolojik kazanç sağlayacaktır. Belirtilen sebeplerden dolayı, ülkemizde geliştirilecek uydu ve uzay teçhizatı için düşük maliyetli bir test platformu olarak da kullanılabilecek bir uydu fırlatma sisteminin maliyet etkin olarak geliştirilmesinin ve kullanılmasının önemli bir milli yetenek olduğu değerlendirilmektedir. Bu kapsamda ülkemizde uzay teknolojilerinin geliştirilmesi için gerekli ortamların yaratılması ve bu teknolojilerin kritik ve stratejik durumu gözetilerek ilgili kurum, kuruluş ve sanayinin bir platform etrafında koordine edilmesi ülke kaynaklarının daha verimli ve etkin kullanılması için gereklidir. Türkiye kurum ve kuruluşları ile birlikte sürekli artan bir ivme ile uzay alanında gelişmesine devam etmektedir. Ancak böyle bir platform ortamı farklı kurum ve kuruluş arasındaki koordinasyon ve işbirliğini daha da güçlendirecektir. Bilindiği üzere 2006/31 sayılı Başbakanlık Genelgesi’nde belirtilen karar çerçevesinde, sorumlu kuruluş olma sıfatıyla TÜBİTAK tarafından Teknoloji Platformlarının kurulması girişimini başlatmıştır. İlk aşamada Elektrik ve Elektronik, Tekstil, Denizcilik, Otomotiv, Metal, Enerji, İlaç ve Tarım sektörlerinde Teknoloji Platformu kurma çalışmaları başlatılmıştır. 7 Mart 2007 tarihinde gerçekleştirilen BTYK’nın 15. toplantısında ise Enerji, İlaç ve Tarım sektörleri için Teknoloji Platformu kuruluş çalışmalarının başlatılmasına karar verilmiş ve TÜBİTAK tarafından çalışmalar başlatılmıştır. Teknoloji Platformlarının amacı Ar-Ge ve yenilik desteklerinin anılan sektörlerde rekabet gücünü artırmaya yönelik kullanılması sürecini desteklemek ve bu amaçla paydaşlar arasında iletişim ve koordinasyon ortamı sağlamaktır. Dolayısıyla, bu platformların işlevi sektörün güncel sorunlarını ve vizyonunu belirleyerek, stratejik araştırma gündeminin saptanması ve somut uygulama önerileri, ihtiyaç duyulan program ve proje konularının ortaya konulması olacaktır. E K KARAR T AS L AĞI NO BTYK’nın 2005/9 ve 2006/31 sayılı kararlar çerçevesinde sorumlu kuruluş olma sıfatıyla TÜBİTAK’ın koordinasyonunda “Ulusal Uzay Teknolojileri Platformu” kurulmasına karar verilmiştir. 205 Yeni Karar 206 KARAR NO E 2008/201 Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin Kurulması İL G İLİ Dİ ĞE R K AR A RL A R • T 2007/201 Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı SORUMLU KURULUŞ L AR • • • • • ... . ... I Dışişleri Bakanlığı Milli Eğitim Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı YÖK İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü • • • • Maliye Bakanlığı Sağlık Bakanlığı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı TÜBİTAK İL G İLİ KURULUŞ L AR • Üniversiteler • TOBB W G E RE K ÇE I Bilim insanı yetiştirilmesi ve geliştirilmesi Sayın Başbakanın 2004 yılından bu yana himayesinde olan konulardan biri olup, Ar-Ge’ye yatırılan mali kaynakların katma değere dönüşmesinde birinci derecede belirleyicidir. Bu nedenle, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) tarafından bilim ve teknoloji insan kaynağı strateji belgesi ve eylem planının hazırlanmasına ilişkin çalışmalar başlatılmış, bilim insanı sayısındaki gelişim için hedefler belirlenmiştir. Bu hedefler doğrultusundaki ilerlemeler de çeşitli göstergeler aracılığıyla BTYK tarafından izlenmektedir. Belirlenen nicel hedefleri yakalamanın, bilim ve teknoloji insan kaynağımızın nitel gelişimini desteklemenin bir yolu da, ülkemizin uluslararası araştırmacılar açısından cazibe merkezi haline gelmesinin sağlanmasıdır. Çünkü, deneyim veya yazılı olarak ifade edilmesi mümkün olmayan örtük bilginin etkin bir şekilde aktarımı ancak araştırmacıların aynı fiziki ortamda birlikte çalışmasıyla mümkün olabilmektedir. Ayrıca, aynı ortamda çalışırken kurulan ilişkiler, konuk araştırmacı başka bir ülkeye göç etse bile devam etmekte, uluslararası ve kurumlar arası işbirliklerinin gelişmesine de katkıda bulunmaktadır. Bu nedenle, ülkeler, farklı araştırma kültürlerinde yetişen nitelikli bilim insanlarının kendi ülkelerine gelerek araştırma faaliyetlerine katılmasını arzu etmekte ve bunun için çok çeşitli teşvik araçları geliştirmektedir. Dünyadaki araştırmacı dolaşımından azami ölçüde yararlanmak üzere çeşitli ülkelerin geliştirdiği strateji ve araçlar, Ekte Tablo 1’de özetlenmektedir. Uluslararası araştırmacıları cezbetmek için ülkeler arasında gözlenen rekabette ülkemizin durumunu değerlendirmek üzere 2008 yılı Nisan ayında iki defa “Konuk Araştırmacılar Gözüyle Türkiye” çalıştayı düzenlenmiştir. Bu çalıştaylarda, özellikle ailesiyle birlikte ülkemize gelmeyi planlayacak araştırmacılar için araştırmacının kendi başına aşması güç bazı sorunlar olduğu tespit edilmiştir. Bu sorunların başlıcaları aşağıda özetlenmektedir: 1. Araştırmacının çalışma ve oturma izni alması ve bu izinlerin yenilenmesi süreci Araştırmacıların çalışma ve oturma izinleri sözleşme süresine bağlı olmakta ve sözleşmeler yaygın olarak kısa süreli olarak yapılmaktadır. Bu nedenle, izinlerin çok sık yenilenmesi zorunluluğu doğmaktadır. İzinlerin yenilenmesi genellikle pahalı ve uzun bir süreç olarak değerlendirilmektedir. Yenileme süreci ilk başvurudan farksızdır. Uluslararası araştırmacıların, yenileme için gerekli dokümanlar, ödenecek hizmet bedelleri gibi konularda, tutarlı ve anlaşabilecekleri bir lisanda bilgi alabilecekleri bir irtibat noktası bulunmamaktadır. Bu bilgiler, internet ortamında da İngilizce olarak yer almamaktadır. Çalışma ve oturma izinlerinin kısa süreli verilmesi, konuk araştırmacıların Türkiye’deki 207 araştırma faaliyetlerine dahil olmak konusunda kararsız kalmalarına neden olmaktadır 2. Araştırmacının eşinin çalışma izni alması Yabancı uyruklu araştırmacıların eşlerine çalışma izni verilmesi konusunda kolaylık sağlanması, ailesiyle birlikte Türkiye’ye gelmek isteyen araştırmacılar için ailenin ekonomik refahının sağlanabilmesi açısından kritik bir önem taşımaktadır. 3. Araştırmacının çocuklarına sunulan eğitim olanakları Konuk araştırmacılar çocuklarını, yabancı dilde eğitim veren özel okullarda okutmak zorunda kalmaktadır. Özel okulların ücretlerinin yüksek olması, özellikle birden fazla çocuğu olan ailelerin bütçesini zorlamaktadır. Bir önceki maddede de ifade edildiği üzere, konuk araştırmacıların eşlerinin çalışma izni alamaması bu sorunu daha kritik bir hale getirmektedir. 4. Araştırmacının diploma denkliğinin sağlanması ve akademik yükselme süreci Akademik yükselmelerde, lise, yüksek lisans ve doktora çalışmalarına ilişkin belgelerin ve yazılan tezlerin Türkçe’si talep edilmektedir. Doktoralı araştırmacıların lise diplomalarının da denkliğinin aranması bürokrasiyi artıran bir uygulama olarak değerlendirilmektedir. Bu belgelerin temininin yanı sıra, tezlerin Türkçe’ye çevrilmesi zorunluluğu da zorluk yaratmaktadır. Akademik kadro ve derecelerde uluslar arası araştırmacıların önündeki engellerin (doçentlik sınavı gibi) Türkiye’ye gelmeleri ve uzun süreli kalmalarında caydırıcı olduğu gözlenmektedir. 5. Sağlık hizmetlerinden yararlanma Uluslararası araştırmacılar, sağlık hizmetlerinden faydalanırken, TC kimlik numaraları olmaması nedeniyle işlemlerde bazı sorunlar yaşamaktadır; nitelikli ve güvenceli sağlık hizmetlerine erişememektedir. Bir bölümü birden fazla kurumun katkısını gerektiren bu konuların, belli bir sürede, belli süreçlerle çalışacak sonuç odaklı bir komitenin tarafından ele alınması ülkemizin araştırmacı dolaşımından daha fazla yarar sağlayabilmesi açısından önem taşımaktadır. 6. Araştırmacıların özlük haklarının ülke sınırları arasında taşınabilmesi Çeşitli zamanlarda farklı ülkelerde çalışan uluslararası araştırmacılar, bir ülkeden diğerine göç ederken, bir önceki ülkede kazandığı özlük haklarını diğer ülkeye taşımakta önemli engellerle karşılaşmaktadır. Bu da genel olarak araştırmacıların dolaşımını olumsuz yönde etkilemektedir. Ülkemizin bu konuda uluslararası araştırmacılar lehine getireceği esneklikler, Türkiye’yi konuk araştırmacılar açısından daha cazip hale getirecektir. KARAR TASL AĞ I LA ĞI Ülkemizin uluslararası araştırmacılar için daha cazip hale gelmesini sağlamak üzere aşağıda çerçevesi çizilen Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin kurulmasına ve 1 Ocak 2009 tarihine kadar üye kurumların temsilcilerini belirleyerek, ad-soyad ve iletişim bilgilerini TÜBİTAK’a bildirmelerine karar verilmiştir. 1. Üyeleri: Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’ne üye kurumlar Dışişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Yüksek Öğretim Kurumu, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ve İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü’dür. 208 Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nde her kurum bir üst düzey yönetici ile temsil edilir. Daimi temsilci Genel Müdür veya dengi seviyedeki bir üst düzey yöneticidir. Bu temsilciye toplantı gündemine bağlı olarak orta düzeyde yönetici(ler) ve uzman düzeyinde çalışan(lar) eşlik eder. 2. Görev Süresi: Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin görev süresi Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu’nun (BTYK) 19. Toplantısının yapılacağı tarihte sona erer. BTYK tarafından gerek görülmesi halinde Komite’nin çalışma süresi alınacak bir ek karar ile uzatılabilir. 3. İşleyişi: Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi, TÜBİTAK’ın koordinasyonunda ayda en az bir kez toplanır ve toplantıların sekreterya hizmeti TÜBİTAK tarafından yerine getirilir. Komite, ihtiyaca bağlı olarak üyelerin bir bölümünün katılacağı alt çalışma grupları kurabilir. Ayrıca, Komite gündemle ilgili gördüğü kurum temsilcilerini veya kişileri davetli statüsünde Komite toplantılarına veya alt grup çalışmalarına davet edebilir. 4. Görevi ve Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin Çalışmalarından Beklenen Çıktılar: Uluslararası Araştırmacılar Koordinasyon Komitesi’nin görevi ülkemize gelen uluslararası araştırmacıların aşağıdaki konularda yaşadıkları sorunları, konu komite üyesi kurumun sorumluluğunda ise çözmek, değilse değişiklik önerisini hazırlayarak karar alacak makama sunmak veya sunulmasını sağlamaktır. i. Araştırmacının çalışma ve oturma izni alması ve bu izinlerini yenilenmesi süreci ii. Araştırmacının eşinin çalışma izni alması süreci iii. Araştırmacının çocuklarına sunulan eğitim olanakları iv. Araştırmacının diploma denkliğinin sağlanması ve akademik yükselme süreci v. Sağlık hizmetlerinden yararlanma süreci vi. Araştırmacıların özlük haklarının ülke sınırları arasında taşınabilmesi vii. Komite tarafından eklenecek konular EK W • Ek: Çeşitli Ülkelerin Uluslararası Araştırmacılara Yönelik Strateji ve Teşvikleri 209 2008/201 no.lu kararın ekidir. Tablo 1. Çeşitli Ülkelerin Uluslararası Araştırmacılara Yönelik Strateji ve Teşvikleri Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağının Ülkeye Girişini Kolaylaştırıcı Göç Politikaları Dolaşım (Mobilite) Stratejileri Avusturalya Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağının Dolaşımını Teşvik Edici Stratejiler Ülkeye Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Akışını Sağlayacak Bilgi Sağlayan Web Sayfaları ya da Organizasyonlar Araştımacıların dolaşımını da içeren uluslararası araştırma işbirliklerini teşvik edici girişimler FEAST (Forum for European –Australia S&T Cooperation – Avrupa –Avusturalya B&T İşbirliği Forumu) – www.mobility.org.au Diaspora Stratejisi Kolaylaştırıcı Prosedürler Özel Vizeler Uzun Dönem İş vizesi, Eğitim vizesi, Konuk Akademisyen vizesi Avusturya Avusturya Federal Hükümeti’nin 23. Yasama Dönemi Programı’nda dolaşım yer almaktadır. Araştırmacının Dolaşım PortalıAvusturya (www.research inaustria.at) Güney Amerika’da bulunan Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı için ağlar: • ASciNA (Güney Amerika’daki Avusturyalı Bilim insanları ve Bursiyerler) için site (www.ascina.at) • OST (Bilim ve Teknoloji Ofisi) bilim insanları ağı (www.ostina.org/content/view /7/26) Belçika Her eyalet bu konuyla ilgili önceliklerini kendisi belirler ama dolaşım her bölgenin öncelikli politikalarından birisidir. Araştırmacının Dolaşım PortalıBelçika (www.eracareersbelgium.be) European ERA-Link projesi çerçevesinde Amerika Birleşik Devletleri’nde iletişim ve işbirliği gibi konularda ağ oluşturma çalışmaları (Flaman hükümeti) Kanada Dolaşım, Kanada’nın ArGe’de dünyanın önde gelen ülkeler arasında yer almasını sağlamak ve Kanada’da yenilikçi ve rekabetçi bir ekonomi inşa etmek olan ulusal stratejisinin önemli araçlarından biridir. Genel Göç Politikaları Var Bilimsel Vize (2005/71 nolu EC Kanunu altında yer almaktadır.) Var Bilim ve Teknoloji Alanlarında Yetkin Kişilerin Ülkeye Girişini Kolaylaştırmak için Diploma Gibi Konularda Denkliklerinin Tanınması Kuruluşlar AEI-NOOSR ENIC-NARIC Avusturya Bilimsel Vize (2005/71 nolu EC Kanunu altında yer almaktadır.) Kanada’da dünyanın ileri gelen profösörleri için açılmış programa (Canada Researh Chairs Program) başvuran kişiler , geçici olarak çalışma vizesinden (Labour Market Opinion) muaf tutulurlar. 210 Kampüs dışı çalışma izni Var Bilgilendirme Çalışmaları CICIC ENIC-NARIC Avusturya tarafından yürütülür. Diğer Tablo 1. Çeşitli Ülkelerin Uluslararası Araştırmacılara Yönelik Strateji ve Teşvikleri (Devamı – 1) Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağının Ülkeye Girişini Kolaylaştırıcı Göç Politikaları Dolaşım (Mobilite) Stratejileri Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağının Dolaşımını Teşvik Edici Stratejiler Ülkeye Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Akışını Sağlayacak Bilgi Sağlayan Web Sayfaları ya da Organizasyonlar Çek Cumhuriyeti Dolaşımın desteklenmesi ihtiyacı bir çok güncel dokümanda detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Örneğin, Ekonomik Büyüme Stratejisi, Ulusal Reform Programı, 2005-2010 Ulusal Yenilik Politikası, Çek Cumhuriyeti Ulusal Kalkınma Planı. Araştırmacının Dolaşım Portalı- Çek Cumhuriyeti (www.eracareers.cz) Var Finlandiya Bilim ve Teknolojinin ve yükseköğretimin uluslararası hale getirilmesinin genel hedefidir. Araştırmacının Dolaşım PortalıFinlandiya (Finlandiya Akademisi web sitesi olan “www.aka.fin” üzerinden portala ulaşmak mümkündür.) Göçmen Bürosu müdürlüğü ve yüksek öğrenim enstitüleri arasındandaki işbirliklerine dayalı resmi olmayan uygulamalar vardır. Japonya Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (MEXT) tarafından hazırlanan “Bilim ve Teknolojinin Uluslararası Aktivitesinin Stratejik Teşviki” (Stratejik Promotion of the International Activity of Science and Technology) . Öncelik sırasında yer alan en önemli konulardan birisi de Asya ülkeleri ve uluslararasılaştırılan üniversitelerle işbirliklerini güçlendirmektir. Diaspora Stratejisi Kolaylaştırıcı Prosedürler Özel Vizeler Bilimsel Vize (2005/71 nolu EC Kanunu altında yer almaktadır.) 211 Genel Göç Politikaları Kuruluşlar Bilgilendirme Çalışmaları Var NARIC NARIC tarafından yürütülür. Finlandiya Ulusal Eğitim Kurulu (ENICNARIC) Çoklu giriş vizesi Var Bilim ve Teknoloji Alanlarında Yetkin Kişilerin Ülkeye Girişini Kolaylaştırmak için Diploma Gibi Konularda Denkliklerinin Tanınması Diğer Tablo 1. Çeşitli Ülkelerin Uluslararası Araştırmacılara Yönelik Strateji ve Teşvikleri (Devamı – 2) Dolaşım (Mobilite) Stratejileri Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağının Dolaşımını Teşvik Edici Stratejiler Kore Araştırmacıların uluslararası dolaşımı iki ana başlık altında çalışmaktadır: yurt dışına eğitim ve araştırma için giden Kore vatandaşları ve Kore’ye gelen yabancı araştırmacılar. Hollanda Eğitim, Kültür ve Araştırma Bakanlığı araştırmacıların dolaşımını teşvik etmektedirler. Bu konuyla ilgli politika, Hollanda Bilimsel Araştırma Kuruluşu (NOW) tarafından hayata geçirilmektedir. Yeni Zelanda Araştırma, Bilim ve Teknolji Bakanlığı, şu anda olduğu gibi gelecekte de Yeni Zelanda’nın araştırma, bilim ve teknoloji alanında üstün performans gösteren kişi ve takımları yetiştirebilmesi, bu tür kişileri ülkeye çekebilmesi ve burada tutabilmesi için bir strateji planı hazırlamaktadır. Ülkeye Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Akışını Sağlayacak Bilgi Sağlayan Web Sayfaları ya da Organizasyonlar Diaspora Stratejisi Genel bir web sayfası bulunmamaktadır fakat her bir program için ayrı bir web sayfası vardır. Dünya genelinde Koreli araştırmacılar arasında bilgi paylaşımını sağlayacak bir portal oluşturulmuştur. Ayrıca kendi alanında dünya çapında önde gelen bilim insanları, hem Kore’yi tanımaları için ve hem de Kore’de bulunan araştırmacılarla işbirliği ağları kurmaları için Kore’ye davet edilmektedirler. Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağının Ülkeye Girişini Kolaylaştırıcı Göç Politikaları Kolaylaştırıcı Prosedürler Özel Vizeler Genel Göç Politikaları Bilim ve Teknoloji Alanlarında Yetkin Kişilerin Ülkeye Girişini Kolaylaştırmak için Diploma Gibi Konularda Denkliklerinin Tanınması Kuruluşlar Bilim kartı, Bilgi Teknolojileri Kartı, Altın Kart Araştırmacının Dolaşım Portalı: Hollanda (www.eracareers.nl) ve ayrıca NWO web sitesi (www.nwo.nl) Bilimsel Vize (2005/71 nolu EC Kanunu altında yer almaktadır.) Eleman arzının yetersiz olduğu meslekler için. 212 Üst düzey bilim insanları için, çalışma iznine gerek duyulmadan oldukça hızlı bir prosedür uygulanmaktadır. Ayrıca aile üyeleri için kolaylaştırıcı prosedürler mevcuttur. Var NZQA Bilgilendirme Çalışmaları Diğer Tablo 1. Çeşitli Ülkelerin Uluslararası Araştırmacılara Yönelik Strateji ve Teşvikleri (Devamı – 3) Dolaşım (Mobilite) Stratejileri Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağının Dolaşımını Teşvik Edici Stratejiler Ülkeye Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Akışını Sağlayacak Bilgi Sağlayan Web Sayfaları ya da Organizasyonlar Norveç Özel bir stratejisi bulunmamaktadır, ama hükümet Norveç’teki araştırma yapısının uluslararası hale gelmesine oldukça önem vermektedir ve bu konuda dolaşımın en önemli ayağı olduğu uluslararası araştırma programlarına büyük yatırımlar yapmaktadır. Araştırmacının Dolaşım PortalıNorveç (www.eracareers.no) Güney Afrika Bir çoğu Ulusal Araştırma Kurumu (NRF) tarafından yürütülen; araştırmacıları, doktora öğrencilerini ve Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağını ülkeye çekecek veya Güney Afrika vatandaşı olan bu alandaki kişilerin yurt dışına gidebilmeleri için destek sağlayacak mekanizmalar bulunmaktadır. NRF web sitesi (özellikle Güney Afrika Araştırma Başkanları Girişimi’nın linki), Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı’nın ülkeye gelişi ile ilgili bilgiler sunmaktadır. (www.nrf.ac.za/sarchi/) Afrika Birliği – Afrika Diaspora Bakanlar Konferansı gibi platformlar kullanılmaktadır. Ayrıca, Bilim ve Teknoloji Departmanı, Güney Afrikalıların bulunduğu bir çok bölgede “Güney Afrika Günleri” düzenlemektedir. İsviçre bilim, araştırma ve yenilik portalı. (www.myscience.ch) İsviçreli bilim insanlaryla İsviçreyle sıkı bağları olan bilim insanlarının da yer aldığı İsviçre Yetenekler Veri Tabanı oluşturulmuştur (www.swisstalents.org). Ayrıca soldaki hücrede belirtilen web sitesi de bulunmaktadırwww.myscience.ch İsviçre Konuyla ilgili açıkça belirtilmiş bir stratejileri bulunmamaktadır. Diaspora Stratejisi Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağının Ülkeye Girişini Kolaylaştırıcı Göç Politikaları Kolaylaştırıcı Prosedürler Kişi ile birlikte gelen aile üyeleri için kolaylaştırıcı prosedürler mevcuttur. Özel Vizeler Genel Göç Politikaları Araştırmacılar, bursiyerler ve öğretim görevlileri/okutman lar için çalışma izni. Kalifiye işçi ve uzman personel için iş izni kota planı 2002 Göç Kanunu yabancı uzmanlar için çalışma iznini içermektedir. Kuruluşlar Bilgilendirme Çalışmaları Diğer Norveç Eğitimde Kalite Güvencesi Ajansı (NOKUT) SAQA Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EUEFTA) üyesi olmayan ülke vatandaşları için 213 Bilim ve Teknoloji Alanlarında Yetkin Kişilerin Ülkeye Girişini Kolaylaştırmak için Diploma Gibi Konularda Denkliklerinin Tanınması ENIC İsviçre Almanya, Avusturya, İtalya ve Fransa ile diploma denkliği anlaşması Tablo 1. Çeşitli Ülkelerin Uluslararası Araştırmacılara Yönelik Strateji ve Teşvikleri (Devamı – 4) Ülkeye Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağı Akışını Sağlayacak Bilgi Sağlayan Web Sayfaları ya da Organizasyonlar Diaspora Stratejisi İngiltere Öğrenci ve araştırmacıların uluslararası dolaşımı ile ilgili konular, Küresel Bilim ve Yenilik Forumu (GSIFGlobal Science and Innovation Forum) tarafından yayınlanan “Araştırma ve Geliştirmede Uluslararası Katılım Stratejisi” içinde yer almıştır. İngiltere Ağı (Network UK)-araştırmacının dolaşım portalı (www.britishcouncil.or g/eumobility). Araştırma ve Geliştirmede Uluslararası Katılım GSIF Stratejisi’nde, İngiltere’nin İngiltere’de çalışan ya da daha önce çalışmış olan araştırmacıların envanterinin tutulacağı bir ağın kurulmasını teşvik etmesi ve bu ağın gelişimini sağlaması gerektiği belirtilmiştir. Royal Society,British Academy ve Kraliyet Mühendislik Akademisi ve Birleşik Krallık Araştırma Konseyleri tarafından ortaklaşa yürütülecek ve daha önce ülkede çalışmış olan araştırmacılar envanteri ile bağlantılı yeni bir uluslar arası burs programı da 20082009 döneminde yürürlüğe girecektir. Avrupa Komisyonu Bakınız Avrupa Komisyonu COM(2001)331 (20/6/2001). Stratejinin amacı; araştırmacılar için, açık ve Avrupa ülkeleri arasında çalışma iznine gereksinim duymadan iş gücü piyasası geliştirmektir. Araştırmacının dolaşım portalıAvrupa. (Haziran2008’den itibaren geçerli web sayfası EURAXESS portalı olmuştur – http://ec.europa.eu/era careers/index_en.cfm) Avrupa komisyonu tarafından, Avrupa dışında çalışan Avrupa’lı araştırmacıların iletişim ağının oluşturulması önerilmektedir. Bilim ve Teknoloji İnsan Kaynağının Dolaşımını Teşvik Edici Stratejiler Kolaylaştırıcı Prosedürler Özel Vizeler Genel Göç Politikaları Kuruluşlar Bilgilendirme Çalışmaları Belirli öğrenciler için iş izni aranmaz. Avrupa Ekonomik Alanı’na(EEA) dahil olmayan ülke vatandaşları için Desteklenen Araştırmacı (Sponsored Researcher) çalışma izni kategorisi Var. NARIC İngiltere NARIC İngiltere tarafından yürütülür. Bilimsel Vize (Scientific Visa) (2005/71 nolu EC Kanunu altında yer almaktadır.) Kaynak: OECD The Global Competition for Talent:Mobility of the Highly Skilled 214 NARIC ağı, ENIC ağı Diğer