a, -e
Transkript
a, -e
i•I | ] . Tuncay O Z T U R K jSepaj AK( A V > I Huseyin P i J R U 1 SalihGUN Huseyin B A R G A N , H a m z a ERSOV Abdullah VIGIT www.dilset.coni ADIM ADIM T U R K Q E OfiRETlM SETi Hazirtayanlar Tuncay C Z T l j R K Sezgin AKQAY HOseyin DURU Salih G U N HOseyin BARGAN Hamza ERSOY Abdullah Y i G i T Dani§ma K u r u l u Dog. Dr. Ali Fuat BiLKAN Orhan KESKIN Ali QAVDAR Abdullah UYSAL Kapak v e Say Fa Tasarimi Ayhan K A R A K U § - Ahmet TURKER Resimleyen Ercument MORGOK Yayma Hazirtik ZambaK Dizgr ve Grafik F i l m Clki? S.G.SM Baski-Cilt Kelebek Matbaacilik Bu kitabin tamaminin ya da bir ktsminin. kilabi yayiniayan §irketin onceden izni olmaksizin elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayit sistemi ile gogaltilmasi. yayimlanmasi ve depolanmasi yasaktir. Bu kitabtn tum haklari. Copyright © Zambak Basim Yaym Egilirn ve Turizm i§letmeleri Sanayi Ticaret A . § . ye aitlir. Bu kitabin hazirlanmasinda Turk Dil Kurumunun Imla Kilavuzu (2000) esas alinnnjtir ISBN : 975-6576 02-2 Altunizade Mah. Kisikli Cart Kujbaki?! Sok. Nu.: 4 USKUDAR-lSTANBUL www dilset.com P.K. 198 81020 ACIBADEM - ISTANBUL telefon : (0.216) 474 08 36 (Pbx) fax : (0.216) 474 01 58 81190 igiNDEKiLER 1. Turk alfabesi.... 2. § a h i s zamirleri 3. 5 8 Soru zamirleri 13 4. i^aret zamirleri 15 5. Qoguleki 19 6 Soru eki 21 7. Onsuz y u m u § a m a s i 2 2 8. Unsuz u y u m u 23 9. isimlerde olumsuzluk 2 4 10. Var-Yok 2 6 11. Emir kipi 2 8 12 31 Sira s a y i sifatlari 13. iJle§tirme s a y i sifatlari 3 5 14. Kesir s a y i sifatlori 3 6 15. Soru sifatlari 37 13. iyelik ekleri (zamirleri) 4 0 17. isim t a m l a m o l o r i 4 3 18. ilgi / ш и ш "ki" 4 7 19. Soru zamirleri 4 9 20. Zamir 'n' 'si' (-n, -da / -n, -de) 54 21. § i m d i k i z a m a n 56 22. Sifatlarda derecelendirme 62 23. i s m i n h a l l e r i 6 4 24. Belgisiz zamirler 8 2 25. Belgisiz sifatlar 26. Gorulen gepmi§ z a m a n (-di'li gegmi§ z a m a n ) 27. Ek fiil (-imek) 8 4 * 86 92 28. Don0§lul0k zamiri 100 29. Gelecek z a m a n 101 30. Geni§ z a m a n 1°7 31. Zarf 114 32. Yeterlik fiili 116 33. Gerektik kipi 1 2 3 34. istek kipi (-a, -e) 35. D u y u l a n gepmi§ z a m a n ( mi^'li gegmi§ z a m a n ) 36 N o k t a l a m a i§aretleri 128 ...132 136 3 Г ON SOZ Turkgenin yabancilara, y o y g i n olarok ogretiminin yakin gegmi§i vardir. B u yuzden Turkgeyi yabancilara ogretirken metot v e u y g u l a m a d a birtakim problemlerle kar§ila§ilmaktadir. B u g i i n e k a d a r hazirlanmi? olan dil bilgisi kitaplarinda, b u problemler azaltilarak a§itmaya gali§ilmi§sa d a istenilen seviy e y e gelinememi§tir. Bu kitap uzun ve titiz bir gali§manin urunudur. Oncelikle o n yila v a r a n bir Turkge ogretimi surecinde kar§ila§ilan problemler not edilmi§, g o z i i m u u y g u l a m a l i olarak b u l u n m a y a goli§ilmi§tir. Kitaptaki konular, a k a d e m i k dil bilgisi k o n u l a r i n d a n z i y a d e , dili k u l l a n m a y a ve u y g u l a m a y a yonelik becerilerin kazondirilm a s i esasina dayanir. Konular kolaylikla anla§ilabilecek §ekild e anlatilmi§tir. Ogrencinin konu§masina, y a z m a s i n a y a r d i m c i o l a c a k dil bilgisi kurallari one gikarilmi§tir. Bu kitap A d i m A d i m Turkge Ogretim Seti paralelinde hazirlanrnistir. Ogrenci kitabindaki k o n u l a r d a gegen dil bilgisi konularina kisa ve o z agilimlar yapilmi§tir. Konu siralamasi, dili ogrenenlerin kar§ila§tiklari zorluklar g o z o n u n d e bulundurularak belirlenmistir B u t u n d e n p a r g a y a m e t o d u esas alinmistir. K o n u y a giriste, k o n u y l a ilgili tanim ve дйпЮк k o n u § m a dilinde d i y a l o g l a r verilmi§tir. K o n u n u n peki§tirilmesi ve u y g u l a n m a s i n a yonelik k o n u oli§tirmolari d o o y r i c a eklenmi§tir. Konu anlatimindaki kelimeler ozenle segilmi§tir. B u kitabin farkli ozelliklerinden biri d e seviyesidir. Dili o g r e n m e y e yeni b a § l a y a n l o r igin, t e m e l seviye duzeyiride, hazirlonmiijtir. Bu kitabin hazirlonmasinda m a d d i ve manevT destegini esirgemeyen, S a y i n M e h m e t COKELiK'e, Ercan TA§DEMiR'e, G o k h o n DAYl'ya, M e h m e t PALA'ya, M e h m e t KUTAY'a, Omer Faruk EREN'e, A s i m K A N G A L ' a , Kadir YILDIRIM'a, Atilla O Z D O G A N ' a , Fatih AKTA§'a, Bulent KOQYiGiT'e, A h m e t Ali AYDIN'a ve M e h m e t GENQ'e te§ekkQru bir borg biliriz. DiLSET Yayinlari 4 L TURK ALFABESi GjH§ Д ! Я Dillerin bojlica seslerini yazida karjilayan i§aretlerin tOmune alfabe denir. Turk alfabesiride 2 9 harf vardir. Buyiik h a r f l e r ABCQDEFGG H l i J K L M N O O P RS § T U OVYZ Kuguk h a r f l e r a b c g d e f g g h i i j к I m n о 5 p r s § t u u v y z Harflerin O k u r i u § u A Be Ce Qe De E Fe Ge Yumu§ak Ge (Ge) He I i Je Ke Le Me Ne О О Ре Re Se §e Те U U Ve Ye Ze Harfler iki gruba ayrilir: 1. Sesli Harfler : 2. Sessiz Harfler : a, e, i, i, о, о, u, и b, c, g, d, f, g, g, h, j, к, I, m, n, p, r, s, 5, t, v, y, z Sesli h a r f l e r i n ozellikleri YUVARLAK DUZ Geni§ Dar Geni§ Dar Kolin a 1 0 и ince e 1 0 0 HECE b с с ba со § да d f TABLOSU s be C8 i bt CI da Se de fa fa Si di 8 h 00 ha ge he i к i _ J^ ka Iе ke le me ne pe m n I !n ma na P r PO ra 5 sa §a ta va § t ' ya za У г j [ bi ci 9 о bo CO 50 do di T fa 9' hi 9» hi go ho H kt i< id !i io h mt m pi re se §e te ve J SI ye ze Zl 1 mi ni pi . ко b mo no po ro ; б bo CO Ф do fa du Ф gu ho hu jo kd io mo no pp so so su to §0 to vi vo vo У yi Zl yo yo zo zo 00 hO ju ku ID ku §o VI «0 du fo iu mu ro tl и ЬО си fa nu pu ru si si ti §• и bu cu gu w yu zu j m0 nu pii rO sO §0 Ю vu yu zO Not: Turk^e'de "yumu§ok g" kelimenin ortasinda veya sonunda bulunor. Ba§indo bulunmoz. Ornekler: Dag, Sag, Bag, Saglik, Bagci, Egri, Yagmur Ali§tirmala г 1 A§agidaki bo§luklari uygun horflerle doldurunuz. А В 2. 3. D G ... T VY. I.Falih 2. k a l e m 3. о к и I 4. m и d и г 5. o g r e t m e n 6. s i n i f A j a g i d o k i bojluklari uygun sesli harflerle doldurunuz. n 4. h _ rf г.ДКРЬе 3. h c_ 5 _ y§ 6. _ I _ A j a g i d a k i bo§luklari uygun sessiz harflerle doldurunuz. I.O 4. 5. PRS A j a g i d a k i kelimelerdeki sesli horfleri i§aretleyiniz. 1. _ d 4. JKLMN E A 2. 1 _ 5. _ О AM R 3. U 6. _ i _ _ A E A_A Adinizin harflerini yaziniz. A§aQidakileri ejlejtiriniz. 1- 5 2. о ~ . 3. i 4 . b~ a. kalin sesli kb. ince sesli 5. к 6. о 7 SaNIS iAMlHtJli Gjri§ §ahislarin yerini tuton kelimelere §ahis zamirleri denir. O r n e k divaloq: : Merhaba A h met. A h m e t : Merhaba All. : Nasilsm? A h m e t : {Te$ekkut ederim.) lyiyim. Sen nasilsm? : Ben de iyiyint. Tekil Sahis Zamirleri i. Sen (1. Tekil §ahts Zamiri) (2. Tekil §ahts Zamiri) О (3. Tekil §ahis Zamiri) <^ogul §ahis Zamirleri Biz Siz Cogul §ahis Zamiri) (2. £ogul §ahis Zamiri) Onlar (3. C ° 9 U ' §ahis Zamiri) • Kullanimi: Aym ya§takiler, birbirlerine seslenirken "sen" §ahis zamirini kullanabilirler. . 'rnek divalog: : Nasilsin Ay§e? : Te§ekkur ederim. Sen nasilsin? : Ben de iyiyim. ! 2 Buyukler, ku^uklere seslenirken "sen" §ahis zamirini kullanabilirler. ' O r n e k diyalog: : Ahmet amca nasilsiniz? I hmet Bey : Te§ekkui ederim. iyiyim. Sen nasilsin? : Ben de iyiyim. i 3 Ayni yajtaki buyukler, birbirine seslenirken "siz" §ahis zamirini kullanabilirler. 1 Ornek diyalog; Merhaba A y j e Hanim. I Ay§e Hanim : Merhabo Ali Bey. I Ay§e Hanim : Te§ekki}r ederim. iyiyim. Siz nasilsiniz? Nasilsiniz? Te§ekkur ederim. Ben de iyiyim. sJL. 4. Kugukler, buyOklere sesleriirken "siz" §ohis zamirini kullanirlai. O r n e k diyalog: M e r h a b a Aykut. Aykut : M e r h a b a Ali amca. Aykut : Te§ekkur ederim. lyiyim. Siz nasilsiniz? Nasilsm? Te§ekkur ederim. Ben de iyiyim. Adi ge<,en ki§i yerine "o" §ahis zamiri kullanilir. Ornek diyalog: Alo, Ali Bey nasilsiniz? Ali Bey : Tejekkur ederim. lyiyim. Sen nasilsm? Te§ekkur ederim. Ben de iyiyim. Ahmet nasil? Ali Bey : О da iyi. 2 Aii§t«rmalaг 1. A j a g i d a k i diyaloglori tamamlayiniz. Diyalog 1: Diyalog 2: Ali Salih : Gunaydin Ay§e. Ay§e Ali Ali. Leyla : Nasilsm? Salih Ay?e Sen nasilsin? Ali : Ahmet Ayla. : M e r h a b a Ahmet. Ahmet Aylo Ahmet 10 ? Leylo ? ' Salih Diyalog 3 : Ayla Iyi geceler Leyl6. -Salih ? Te§ekkiir ederim : Ben de iyiyim. Diyalog 4 : Ali Bey: M e r h a b a Salih. M e r h a b a Ali Bey. Ali Bey: ? Salih ? Tejekkiir ederim. lyiyim. Siz nasilsiniz? Ali Bey: Sag ol. Ben d e iyiyim. A j a g i d o k i diyaloglan tamamlayiniz. Diyolog 1: Ahmel Bey Diyalog 2: : Iyi ak§amlar Leylo Hanim. > la I k m i m Ahmet Bey via Hatuni Nui Hanim Ahmet Bey. Nasilsiniz? Te§ekkur ederim. iyi geceler Ay§e Hanim. Ау'ч- i !<;FHi it Nut Hanim lyiyim. 7 ? Ayso Hanim ? I Jui Hanim Diyalog 4 : Diyalog 3: Nilufm Hanim : Salih Bey Salih Bey. Merhaba Nilufer Hanim. Niliifei Hctnim Salih Bt»y ? 2 nasl|? Merhaba Ali. : Ali 5. ? Sag ol. iyiyim. Sen nasilsin? : Ajagidaki bojluklari о iyi. 1. Sen nasilsin? Ben iyiyim. 2. ...<?.. nasil? iyi. 3 nasilsiniz? Biz iyiyiz. 3 . O j d b ? : . nasillar? 4 nasillar? Onlar iyiler. 4. A f a g i d a k i kelimeleri e§le§1iriniz. 1. Biz a. iybin 3.5(2 b. iyiler U. O n l a r d . iyiyiz 5. О e . iyisiniz 6.5en f .iyi uygun o l o n §ahis zamirleriyle doldurunuz. nasilsm? Ben iyiyim. О Salih Bey Salih Bey Nilufer Hanim : Te§ekkur ederim. Ben de iyiyim. 1. Merhaba Salih Bey. Ali Te§ekkur ederim A§a£jidaki bo§luklari doldurunuz. Ali 6. iyiler. nasilsiniz? Ajagidaki bulunuz. tablodan s S & a . . iyiyiz. §ahis zamirlerini О 5 N В i 2 L E 0 2 о В E N R A L N 0 E H ft t N i 5 A D С 5 DiKKAT! Ek fiilin $ekim toblosu C!, ( e, о, и с, 0 Ben Hastc-y-im .'yi-y-im Yorgun-um Ozgun-um Sen Husta-stn fyi-S4n Yorgyn-sun Uzgiin-sOn О H o * M Yorgun Uzgun Biz Hesia-y-iz lyi-y-iz Yort4Un-UZ Uzgun-uz Siz Hasta-siniz iyi-siniz Yorgun-sunuz Uzgun-s0nU2 Onlar Hasta-lar iyiler Yoryun-iar UjgunJer Ornekler: Nasilsin? Nasilsin? /.у./yi..C. .Нм.ШУлю. Nasilsin? \rtUm 12 Nasilsin? ~Lf>r> SORU ZAMiRLERi G j •"•§ isimlerin yerini soru yoluyla tuton kelimelere soru zamirleri denir. Kullanimi: • "Kim" soru zamiri insanlar igin kullanilir. Ornekler: Bu kim? Ogretmen ^ С Bu kim? Ogrenci "Ne" soru zamiri, insan di§indaki varliklar igin kullanilir. tekler: Bu ne? Sira Bu ne? Kopek Bu ne? Cetvel 13 • 2 A l i §t« f i n a I d r Kim? i§ARET lAH Rim 3i«-i§ i§aret zamirleri, varliklarin yerlerini igaret ederler. I§aret zamirleri gunlordir: Tekil i§aret Zamirlerj Тек varligi i§aret eden zamirlerdir. Soz soyleyene gore, yakinda bulunon vorligi i§oret eder. 3<jz soyleyene gore, biraz uzaktoki varligi ijaret eder. — | — 5oz soyleyene gore, daha uzokto bulunon vorligi i§oret eder. 2. J f 3. i Bu ne? Bu, cetvel. §u ne? §u,teyp. О ne? O , sandalye. Bu kim? Bu, Ali Bey. §u kim? §u, ogrenci. О kim? O , Ahmet. .er: 4. 15 2. £ogul l§aret Zamirleri Q Birden fazla varligin yerini i§aref yoluyla tulan zamirterdir. Bynlar Soz soyleyene gore, yakinda bulunan vorliklan i§are1 edei §uniar : Soz soyleyene gore, biraz uzaktaki varliklari i§aref eder Onlar : Soz soyleyene gore, daha uzakta bulunan varliklar i§aret eder. Bunlar ne? §unlar ne? O n l a r ne? Bunlar kalem. §unlar araba. O n l a r tebe§ir. 5. Bunlar kim? Bunlar ogrenci. 16 §unlar kim? §unlar Ali, Ahmet ve Ay§e. 6. O n l a r kim? O n l a r ogretmen. Aliftcrmalioi r r ^ a g i d a k i bo§luklari resimlere bakarak doldurunuz. 1 I 2. Bu ne 9 Bu lamba 4. 6. A§agidaki bojluklari doldurunuz. Bu .. flj k*tll л.? ? Bu, Ali ? §иКе№1е. Bu .. . . j f „ . ."a / / ' ' .? Bu, bilgisoyai. ....? O, kardejim Mehmet. ^ a g i d a k i bojiukiari doldurunuz. 17 A j a g i d a k i bo§luklari resimlere bakarak doldurunuz. 1 Bunlar ne? Bunlor gonta. AjaQidakileri e§le§tiriniz. I. B o . a. Sunlar Л ^ Ь . Ъ.О Onlar ^ - c . Bunlar Giri§ | Tjrkgede biraen fazla varligi ifade еттек ign "-lar, -ler" gogul eki kullanilir. Kelimenin son heces n d e kalin ses1' harf (a, i, o, u) «arso " - l a r " ; kelimenin son hecesinde ince sesli harf (e, i, o, u) varsa "-ler" §ekli.'de yazili1a , i, о , и - l a r e , i, о и - l e r <ler: -br =!ег masa-lar tebe§ir-ler kitap-! a r pencere-ier ^anta-lar ogrenci-ler okul-lar defter-ier televizyon-lar cetvel-ler Aii^tif a• A j a g i d a k i b o j l u k l a r a uygun gogul eklerini yaziniz. l.Araba.... 2. Ordek 3. Elma 4. Kapi 5. Siigi... 6. Sinif 7. Sozluk 8. Ogrenci 19 A§agidaki bo;luklari resimlere bakarak doldurunuz. ? 1 ... 3 rfl^n 4- ....... 5... 6 fij У s, SOKU EKi Gjri§ 'urkgede soru eki "mi" (mi, mu, mu) dir. Kendinden onceki kelimeden ayri yazilir. a,i mi? e,i mi? o,u mur •» o,u mu? •• Bu, defter mi? §u / cocuk m u 9 Bu, sozluk mu? §u, silgi mi? O , okui mu? Bu, gozluk mu? O , kalem mi? O , tiyairo mu? §u, Qui mu? A|i§t«rmalar A j a g i d a k i bojluklari resimlere bakarak doldurunuz. 1 2. 3. .. Evet, siigi. Evet, k a l e m . 4. 5. 4. 6. 5. Evet, arabo. П р trvet 6 masa. Evet, gozluk. A j a g i d a k i b o j l u k l a r a uygun soru eklerini yaziniz. Bu, pencere ? §u, ogrenci Bu, tahta ? ? 2 Bu, sozluk 5 O , sinif 6 O , Sadik 8 Bu, lelevizyon O , gozluk ? 1 I §u, Ay§e 3 O , lamba ? 14 §u, mudur 3 Bu, teyp ? ? ? 9 O , doktor 12 Bu, otobus ? ? ? ? ? ? A UNSUZ YUMU§AMASI i I Turkgede " p , t, k " ile biten kelimeler ijnlij ile ba§layan bir ek alinca " b , c, d , g - g " ye donufur. Buna unsuz yumujarnasi denir. Ornekler: P b s с t d к g-g Ornekler: Mektup-u mekfubu Bor^-u borcu Yogurt-u yogurdu Kopek-i ко peg! Hot:1. Genellikle tek heceli kelimeler bu kurala uymaz. 2. Yabanci dillerden giren kelimelerin bir kismi bu kurala uymaz. Ornekler: sap, et, u^, ok, koq Ornekler: hukuk, millet, merhomet, goyrel 3. " k " yumujayinca " g " oluyordu. "n" harfinden sonra gelen "k" ler ise "g" olur. Ornekier: Denk dengi Fronk • - — F r a n g i (^elenk » (^elengi Rcnk E rengi 2 Ali§t«rmalar 1. A§agidok'i kelimeler! verilen eklerle yeniden yaziniz. Ornek: Yemekjil —»yemegi 1 Kitap (a) -> 2 Aga^ (1) 3 Ekmek (o) -> 4. Kulak (1) -» f> Tat (1) -> Щ Ш и Now/ и AJMU Gjres urkgede se-1 unsu Jerdeil b : riyle biten bir kelimeye unsuzle oa§layan bir ek gelir'digindn, bu ekin ilk harfi sert olr ralidir. Buna "unsuz uyumu" denir. Unsuz uyumuna "unsuz benze§mesi" de den r. a,ede unsuzler ikiye ayrilir: 1. Sert unsuzler 5, f, h, k, p, s, 5, t 2. Yumu§ak unsuzler b, c, d, g, g, I, m, n, r, v, y, z Ornekler: f Sinif-ta s (^igek-te + t Kitap-ta к + 5 Millet-te -5 + к Agag-ta § Sa bah-tan h gigek-^i P Kitap-51 CJali§-kan Pi§-kin ? Ah§tirm a iar A j a g i d a k i kelimeleri yeniden yaziniz. I -тек: (Jigekci —> qicekg 1. Saatci —* 2. Ayakda —» 3. A§ci -» 4. Agagda —» 5. Sokakda —» HEME OLUMSUZLUK G.rp i • Н И Isirnlerde olumsuzluk "degil'' kelimesi ile уа р1 | 1г . Ornekle : A: Bu kitap mi? Hayir, bu kitap degil. A §u pencere mi? hayir, 2 §u pencere degil. Aii§tirmala 1• A j a g i d a k i sorular, resirrlere bakarak cevaplay,r 2. O, araba mi? Hayir, 24 3. §u, radyo mu? Hayir, Гтр y f f , „ i^ -inrgi Bu, 1ebe§ir m i ? 5 Hayir, 7. O, sekreter mi? 10. Onlar, gozluk mu? fcj, |rt!)? ггауи 8. §u, Ahmet mi? 6. O, siigi mi? Hayir, 5. O , kitap mt? 12. O, koyun mu? 25 VA* - YOK Я Isim soylu kelimelerdir. O l u m l u cumlelerde "var"; olumsuz cumlelerde "yok" kullanilir. Ornek: Haftalik Hafta i§i Gunteri Pazartesi Sali 1 ;rk';c Programi Hofto Sonu GOnleri Car§ambc Perjembe i. • Т.Ч.: Ders Cuma . • T a t i I G Ki-.sim 1. A: Pazartesi gunu hangi dersler var? ! 2. Turkge, muzik, resim ve ingilizce var. Hayir, pazartesi fizik yok. A§a£jidaki sorulart yukandaki ders p r o g r a m i n a gore cevaplayiniz. 1. A: Sail gunu kimya vor mi? I., 2. A: (Jargamba gunu muzik var mi? В 3. A: Pergernbe gOnu Turkge var mi? B: 4. A : C u m a gunu ders var mi? B: 26 n A Pazartesi fizik var mi? 2 AhStirmalar 1. и I e r A$ogidaki cevaplora uygun sorular yaziniz. (Haftalik ders p r o g r a m i n d a n faydalaniniz.) A ? Evet, «jarjamba gunu fizik var. : A: ? Hayir, bugun Turkge yok. : a ? Evet, pazartesi muzik var. - A: ? 3 Hayir, sail gunii reslm yok. A j a g i d a k i b o j l u k l a r i doldurunuz. A: Sail gunu beden egitimi ' sail gunu beden egitimi var. 2. A: Qar§amba gunu muzik B: ? gar§amba gunu muzik yok. 3. A: Per§embe gunu fizik В per§embe g u n u fizik yok. 4. A: C u m o gunu kimya B: ? ? cuma gunu kimya var. 5. A: Cumartesi gunu ders var mi? B: cumartesi gunu ders yok. ] Gj*-t§ Bir eylernin yapilmasini emrederken kullanilan kiptir. O n tekler: Siz konugun- O n l a r okusun. O n l a r yazsin. Sen konug. Sen oku. Sen yaz. 2 i ^i« Qg&im leM 1. Emir Kips (Olumlu) Almok Silmek Sen A! Sil Gel О Alsin Silsin Gelsin Ben _ Biz - Siz Aliniz Silmiz Geliniz Onlar Alsinlar Silsinler Gelsinler Orneklei: Dellerleriniji o u n Kopiyi kapcit Tahtayi sil. Odevlen yapsinlor. 2. Emir Kipi (Olumsuz) Aimok Silmek Ben - - Sen Aima Silme О Airnasin Silmesin Biz - _ Siz Almayiniz Silmeyiniz Geimeyiniz Onlar Almasinlar Silmesinler Gelmesinler Gelme Gelmesin - - Jen gikmayin. Dersten s o r r a eve gitmeyin Стсик1аг bahgeye gikmasinlar. Arkadaginla tartijma. :-ii/r Kip (Soru* AlmaL Silmek Gelmek Alsin m i ? Silsin mi? Gelsin m i ? Alsinlar m i ? Silsinler m i ? Gelsinler m i ? Ogrenciler sinifa girsinler mi? A h m e t maga gitsiri mi? C o c u k l a r oyun oynasinlar mi? Misafirlei s o l o n a g e l s i n l e r mi? Bozen e m i r kipinin ikinci tekil §ahsi, cOmleй y a l v a r m a a n l a m i katar. 2. Bazen e m i r k i p i n i n ikinci gogul §ahsi rica anlatir. O r n e k : Buyurun, soyleyin O r n e k : A l l o h ' i m beni koru! Bana §u kalemi veriniz. A l l a h ' i m beni bagi§la' Ali§tifmalar 4§aj~idaki o l u m l u emirleri olumsuz yapiniz. 2. A § a g i d a k i o l u m l u emirleri olumsuz yapiniz. (3. <JoQul §ahis) •:k: Tchtoyi sil. 1. Dl§ari 51k. Tahtayi silme. : 2. Pencereyi ag. : 3. Telsfon et. : 4 . D i j i e r i n i firgala. : O r n e k : Basketbol oynasinlar. Basketbol o y n o m a s i n l a r . 1. I§igi agsinlar. : 2. O n u b a n a versinler. : 3 . Beni beklesinler : 4 . Muzik dinlesinler : 5. Konujsunlar : 29 3. 4. 5. A§agidakileri ejlejliriniz. 1. Wtap a. g*r. 3. Televizyon b. 3. 5mifa c . yapma. a. Ders d. 5. e. a?.. V GOcGltO s-aii?. oku. A j a g i d a k i cCmleleri emir kipiyle tamamlayiniz. I . Siz boligede futbol (oynamok) (olumsuz) 2. O n l a r y a n r erken (gelmek) (olumlu) 3 О smifto gurultu (yapmak) (olumsuz) t . Siz lutfen yemek (yemek) (olumlu) 5 O n l a r b u r a d c sigara (igmek) (olumsuz) A§agidaki kelimelerden anlamli cumleler kurunuz. 1 о / girmek / §u / kapidon / lutfen 6. A§agidoki olumlu soru cumlelerini, olumsu soru §ekliyle yaziniz. ] Sincftan giksin mi? 2 onlar / y e m e g e / g e j kalmak / bu ak§am (olumsuz) / Sinemoyo gitsinler mi? 3 dinlemek / beni / lutfen / siz 4. konu§mak / lutfen / sesli / kutuphancde (olumsuz) й Televizyon seyretsinler mi? Ь sulamak / siz / bugun / ^igekleri 7. о Ders ^alfgstn mi? A$acjidaki fiilleri emir kipinde {ekimleyiniz. Oturmak (olumlu) Ben Sen О Biz Sir Onlar Uyumok (olumsuz) SIRA SAYI SIFATLARI Gjri§ Nesneierin sirasim ve derecesini belirlen kelimelere sua soyi sifatlari denir. Soyilarin son hecesinde "a" veya "i" seslilerinden biri varsa "-inci"; "e" veya "i" seslilerinden biri - - inci"; "o" veya "u" seslilerinden biri varsa " uncu"; "o" veya "u" seslilerinden biri varsa "-uncu" soyi sifati kullanilir. 0,1 in CI e,i inci o,u uncu 5,u uncu ekler: Kirk-inci Be§-inci Dokuz-uncu U 9-uncu Sonu sesli ile biten sayilara ekler ;oyle gelir: Sonu " i " ile biterse "-nci" Sonu " i " ile biteise "-nci" "lekler: alti-nci yedi-nci iki-nci 2 Sonu sessiz ile biten soyilora ekler §oyle gelir: Son hecesinde "e, i" varsa "-inci" Son hecesinde "о, u" varsa "-uncu" Son hecesinde "о, u" varsa "-uncu" geklinde gelir. Ornekler: bit-inci be§-inci dokuz-uncu on-uncu dord-uncO ug-uncu Ornekler: Rakam Yazi Sira sayi Rakamla 1 bir birinci 1. 2 iki ikinci 2. 3 ug uguncu 3. 4 dot! dorduncu 4. 5 be§ be§inci 5. 6 alti altinci 6. 7 yedi yedinci 7 8 sekiz sekizinci 8. 9 dokuz dokuzuncu 9 Rakamlann sagina konan nokta sira sayi (-inct) ifadesi ta§ir. Ornekler: 1. (birinci) 2. (ikinci) 100. (yuzuncu) 2 Ahfurmalar 1. A§agidaki rakamlari sira sayi sifati olarak yaziniz. 17.: 23.: 36.:. 54.: 139.: 505. 1000. (bininci) ak sorulari resimlere bakarak cevaplayiniz. A Bev kaginci katta? A>je h a n i m kagnci katta? Kaginci katta parti var? Kedi kaginci katta 7 Di§gi kaginci katta? 33 3. A§agidakileri e§le§firiniz. I. yedinoi i. 3. doKuzuncu 4. b . 100. 3 . y i r m i GC-GncG c . 33. a. b i r i n c i d . <?. 5. ytizOncG e . 7. A§agidaki bo§luklari uygun eklerle doldurunuz. 1. Yedi 2. Dokuz 3. Alti 4. Yirmi bir. 5. ^ ogrenci. (7.) sinif. (9.) sporcu. (6.) sokak. (21.) A§agidaki bulmacayi doldurunuz. Soldan saga Yukaridan a ; a g i y a 1. 2 + 2 5. 6 + 3 2. 1 0 + 8 6. 7 + 8 3. 3 + 5 7. 4 6 + 4 4. 4 0 + 1 5 8. 1 Ol R | T 6 LI 34 ПТ *JLE§TlfcME SAYI SiFATI jri§ - ~ie, ayirma, paylagtirma, dagitma ifade eden sifatlara "Cilegti-me sayi srfatlari" denir. кшшшшшш alti alti-§ar yedi yed : -§er sekiz sekiz-er E3J И К - V . J t , dokuz dokuz-ar ori on-ar bjr эе§ ^ i l sayi sifatlarina "-ar, -er" eki getirilerek yapilir. Sonu sessizle biten kelimeye "-ar"; sonu • D.fen kelimeye "-(§) or" eki getirilir. egtirme sayi sifatlari ikileme geklinde de kullariilir. igeri tj^er u^ei girmeyin. • leker teker konugun. ;er ikiger sira o l u n . O n a r onat g r u p yapin. sei beger yijrumeyin. Siraya ikiger ikiser oturun. /Oi§tirmalar Agagidaki bogluklari "-ar, -er / -(5) a r , -(§) er" eklerinden uygun olaniyla d o l d u r u n u z . Bize bir. .-> Bir..... I. porsiyon doner getirin. -1 Arkadaglar! Kutulari iki bir... 4 Paketleri beg iki bir Э. alti tagiyin. dokuz a. iw konugun. beg Agagidakileri eglegtiriniz. dizin. a ?er b ar с er d §ar er 35 KESIR SAYI SIFATI I VcirliHann pargalarmi belirten sayi sifallarina kesir sayi sifoti denir. Ornekler: ШШ 2/8 ттктт j МШпийшяНКЯ Mb altida dort 5/9 dokuzda be§ 1/2 yarim ЩВШШШ 1/4 5/5 1 2 Ali§tirmalar A§agidaki kesirli sayilarr yaziyla yaziniz. 3. Resimlere bakarak kesirli sayilari yaziniz. 2/4 6/9 3 1/3 3/4 : Г 2. A§ogic!o yoziyla verilen kesirli sayilari rakamla yaziniz. I ug bolu be§ - '?. yedi bolu on 36 3 doille be§ : 4 altida O9 : 1 SORU SIFATLARI Gi«-L§ | Soru sifatlari varliklarin durumlarini, yerlerini, sayilarini soru yoluyla belirten sifatlardir. Kag <ag" soru sifati, varliklann sayisini soran sifattn. c kalem? Dort kalem. с ogrenci? O n sekiz ogrenci. "agkitap? jki kitap. i Kag ya$indasin? 15 ya^indayim. 2. Bir ay kaq hafta? Bir ay dort hafta. 3. A Bir gun kag saat? Bir gun yirmi dort saat. H a n g s 'Hangi" soru sifati, ayni ge§it varligin hangisi oldugunu sorcin bir sifathr. -<ier Hangi kalem? H a n g i ogrenci? Hangi sinif? Hangi masa? Kirmizi kalem. Uzun boylu ogrenci. D o k u z u n c u sinit. KCiguk masa. 3. Nasi! "Nosil" soru sifoti, bir varligin niteligini, ozelligini soron srfattir. Omeller Nasil a d a m ? Nosil kagit? Nasil silgi? Zayif o d a m . Beyaz kagit. Turuncu silgi. 2 Ali§t*rmalar 1. A^aQidaki sorulari cevaplayiniz. ' A- kac ya§indusin? 2 A: Telefon n u m a r a n kag? 3 A: Kac; kilosun? 4. A Bu kac? (115) t>. A: Pazartesi gOnu ka^ ders var? 6. A: Resimde kag a d a m var? 38 tjagidaki cevaplara uygun sorular sorunuz. ? (^ar§ambc gunij alti ders var. Bir saat altmi§ dakika. 9 Bir yil uc yuz altmi§ be§ gun. A^agidakileri e§le§tiriniz. 5en kag Bir gun kag saat? Tele fori nufnaran kag.? hafta. yuz on с Bukag? Bir ay kag dort yafmdasin? bir. 7315113 с yirmi dort hafta? ben on ug saaT. yafindayim. '.$agidaki sorulari resimlere bakarak ceyaplayiniz. A. Hangi kalem guzel? К Hangi ev eski? A§agidaki sorulari resimlere bakarak cevaplayiniz. ^ Nasil ev? Z1 Nasil araba? A Nasil ogrenci? A Nasil balik? A Nasil hayvan? 2. A- Hangi araba buyuk? Hangi kitap ilgin^? IYELIK EKLERi (ZAMIRLERI Nesnenin bir §ahsa veya nesneye ait oldugunu belirten ekfere iyelik (zamiri) ekleri denir. leklm Bu senin ganta Ayhan mi? Mohmet : Evet, benim ganta Bu senin bilgi mi? Haypr, benim silgi' degil. Not: 1. Sonu sesli harf ile biten kelimelere iyelik ekleri (zamirleri) §u §ekilde gelir: a, i 40 e, 1 о, U Ben Benim Arabam Silnim Poltom Ottm Sen Senin Araban Silgin Palton U№n О Onun Arabasi Silgisi Pall : su U'jsij Biz Bizim Arabamiz Silgimiz Pol^'muz UtCmiiz Siz Sizin Arabaniz Silginiz Paltonuz Ut inuz Onlar Onlartn Arabalari Silgileri Pattclari Cltuleri sessiz harf ile biten kelimelere iyelik ekleri deri) 5u §ekilde gelir: Betiil §u kim? Kardejim. O n u n adi ne? Hasan. a, i Adim Ad in Adi Adimiz Adiniz Ad Ian Benim Sen in Onun Bizim Sizin Onlarin e, i Karde§im Karde§in Karde§i Karde§imiz Kardejiniz Kardejleri 6, 0 Okulum Okulun Okulu Okulumuz Okulunuz Okullari K6> um Koyun Koyij Koyumuz Koyunijz Koyleri li§tlrmala r A$agidaki isimlere uygun iyelik ekleri getirmiz. 3. A§agidoki isimleri iyelik ekleriyie t o m o m layiniz. Benim araba Senin baba Onun tahta.... Bizim gazete. Sizin silgi 4 Bizim §apko Onlarin perde 5 Sizin masa 1 Benim qanta 7 Senin harita 3 O n u n anne A j a g i d a k i kelimelere uygun iyelik ekleri cetiriniz. Ben kalem Sen sinif О telefon Biz ders Siz ogretmen... Onlar..... .... defter. - 6 O n l a r i n tahta 7 A: Telefon nurnara kag? В Telefon numara 8 A D o g u m tarihi.. ri ... kag? D o g u m tarihi... 9. A: Senin dede.'.... kag y a j i n d a ? Benim dedet':'... 6 5 ya§inda Agagidakileri eglegtiriniz. I.Bizim <^anta 2.5eninsilgi 3. Onun ,a. lari Я b. unuz ayakkabt >J.5izin okul 5. Onlarm araba Agagidaki isimlere uygun iyelik elderi getiriniz. 6. 1. Benim bilgisayar.i;.'.' Ornek: O n u n kedisi vai mi? Agagidaki sorulari cevaplayiniz. A: Evet, var 2. Senin sepetJ!'. ч В: Hayir, yok. 3. O n u n ev.'. 1. §u, senin baban mi? 4 Bizim okulW.m.U?„ A: 5. Sizin B: z\\!.'..ly. v ' 4>lt I 4 2. Sizin daireniz ikinci kotta mi? 6. Onlarm yatak.S.^.', A: 7. A: Kag kardegin var? B: 3. Onlarm arkadaglari galigkan mi? В U j kardeg.'.^var. A: 8. A: Senin adi... ne? B: B: Benim adj.-.1. Salih. 4. Ali'ninlsQglari uzun mu? 9. A: Okul numara.-.'..'...-. kat;? B- B. Okul numara . JS&.fo*i...-if.40. Agagidaki sorulara, ornekteki gibi olumlu ve olumsuz olarak cevaplar yaziniz. Ornek: 3. A: Bu, Ali'nin kardegi mi? A: Bu, senin kalemin mi? B: Evet, benim kalemim. Hayir, benim kalemim degil. 4. A: Senin kalemin mavi mi? 1. A Onlar senin arkadaglarin mi? В , . ГЛ B: В 2. A O , senin araban mi? В gvt / 5. A: Fuat'in bisikleti guzel mi? iSIM TAMLAMALARI i r'§ I Aralarinda anlamca ilgi bulunon iki уa d a daha 50k ismin belirli kurallar ^ergevesinde bir araya gelmesiyle olu§an soz obeklenne isim tamlamasi denir. kgede temel olarak yardimci unsuilar once, temel unsurlar sonra gelir. Buna gore isim t a n v nda tamlayan yardimci unsur, tamlanan ise asil unsurdur. Evin kapisi Tamlayan Tamicsnan (Yardimci unsur) (Temel unsur) Kalemin Tamlayai 1 (Yardimci unsur) ucu Tamlanan (Temel urisur) in so si tumlumasi vcndii Belirtili isim tamlamasi. Belirtisiz isim lamlamasi. tin Zincirleme isim tamlamasi. Belirtili isim Tamlamasi if Bir ismin anlamini bir ba§ka isimle belli hale geliren tamlamaya belirtili isim tamlamasi denir. Belirtili isim tamlamasinda tamlayan ilgi hali eki, t a m l a n a n da iyelik eki alir. l.isiml + (tamlayan) 1П' in un on + (lomlanan) Ш с it SI, si, «а, Л i, i, u, 0 A?,,, 43 SI Omeklet Smifin tahtasf Okulun bahc^esi Televi/yonun anteni Evin anahtcm Karde§imin defter! Gulun rengi Yapili§i: 2. Isiml и + Пn n n - isirn2 + in in un un i, i, и , и Ornekler Aii'nin arabasi O n u n evi Bohgcnin kapisi Arabanin tekeri Kedinin gozu Caddr-nin sonu О Un Aliftirniala r 1. si, si, su, su A$agidaki bojluklara uygun olan lamlayan ve tamlanan eklerini yaziniz. 1. Defter. sayfa 3 Sinif pencere 4 Kapi kol 5. Ogretmen kalem 6. Ogretmen kitap S. О onluk ceket 7. Salih 9. Akvaryum 2 Ev .... 10 Huseyin cam bahge bilgisayar.. A§agidaki bo§luklara uygun olan tamlayan ve tamlanan eklerini yaziniz. 1. Masa ust 3. Kutu !>. Pencere 2. Ay§e kutuphane.. 15 A Araba teker cam 6. Palto dOgme / . Tahta silgi 8. Ay§e ganta 9 Sandalye alt 1 !. O d a 44 is ... 10. Televizyori — kumanda... Be irtisiz i s i m T a m t a m c s j с mlayanin ek almadigi, yalnizca tamlanoriiri ek aldigi tamlomalara belirtisiz isim tamlamasi denir. am t a m l a m a l o r m d a tamlayon, tamlananin, cinsini, tiirunu, nedenini, kaynagini, niteligini Yatak odasi Yemek odasi Oturma odasi Turk koleji hftirmaia r A ^ g i d a k i belirtisiz isim tamlamalarmi belirtili isim tamlamasi yapiniz. I > - 1 Araba lastigi : O k u l bahgesi : Sinif ba§kani . un muduru Ogrenci karnesi .... Cocuk arabasi Tjagidaki b o j l u k l a r a uygun olan t a m l a n a n eklerini yaziniz. Okul kapi 2. f u t b o l top Otobus durak 4. Yuzme havuz.. D o g u m gijnu parti. 7 Futbol saha 'f Сер telefon Koltuk takim.... i Qocuk doktor.-.. 6 Tren istasyon... 8. Qop kutu 10 Sinif defter.,.. 12. O k u l mudur... 14. Ra§ a g n 45 3. Zincirleme Isim Tamlamasi | Tamlayarii, tamlonam ya do her ikisi de isim tomlamasindcn olu§an soz obekleririe zincirleme tamlamasi denir. Bu tamlamamn olu§masi igin en az ug ismin bir araya gelmesi gerekir. Ornekler: Rielirfeiz isim tamiamosi Okul takimi Tamlayan Tamlanan Belirtili isim i t inlu i w n Ayje'nin gantasi Tamlayan Tamlanan ncirlt i iamiarrtasi Ayfe'nin gantasinin Tamlayan Benim evimin Tamlayan rengi. Sinif kapisinin kolu. Tamlanan Tamlayan Tamlanan Dedemin gozlugunun cami. Satisi. Tamlanan Tamlayan Ali§urmala r 1. A j a g i d a k i bogluklara uygun o l a n tamloyan ve t a m l a n a n eklerini yaziniz. 1. Benim o d a m ig 2. Senin evin gati 3. O n u n a r a b a marka 4- Bizim §ehrimiz kale 5. Sizin doktorunuz tavsiye 6. O n l a r i n kitaplari ad 7. Turgut'un evi pencere 8. Yatak odasi hall 9. Benim kedim gozler. 10. O k u l yemekhanesi 46 sandalyeler. Tamlanan ILGI ZAMIRi "W* ilgi zomiri, bir belirtili isim tamlamasindan kaldinlmi§ olari t a m l a n a n l o ilgisini gostermek uzere tamlayana eklenen " - k i " ekine denir. Ali'nin Tamlayan (arabasi.) Tamlanan © Ali'nin diyalog: Merhoba Ay§e. Benim derslerim seninki (senin derslerin) kadar iyi degil. 'v§e Hayir, bu dogru degil. Seninkilei de iyi. TEKiL gOGUL Benim evim Benimki Benim defterlerim Benimkiler Senin evin Seninki Senin ayakkabilarin Senitikiler O n u n evi Onunki O n u n karde§leri Onunkiler Bizim evimiz Bizimki Bizim gocuklarimiz Bizimkiler Sizin eviniz Sizinki Sizin problemleriniz Sizinkiler Onlarin evleri Onlarinki O n l a n n problemleri Onlarinkiler 3enim gantam kahverengi. Ali'ninki siyah. f atih'in ceketi buyuk. Benimki kuguk. Bizim okulumuz gak gijzel. O n l a n n k i guzel degil. Bizim orabamiz Dogan. Sizinki Jahin. 2 Aii§t*rmaiar 1. A§agidaki cumleleri ornekteki gibi yeniden yaziniz. Ornek: Onlarin ayakkabtlan siyab Bizim ayakkobilanm vaz. Onlariiiki siyah bizimki beyaz. 1 Benim babam ogretmen. Tarkan'in babasi doktor. 2 Bizim evimiz Uskudar'da. Ay$e'nin evi Alibeyko/de. 3. Benim karde§im on yajinda. O n u n karde§i bef ya§inda. 4. Bizim Turkge ogretmenimiz geng. Onlarin ТигЦе ogretmeni ya|ti. 2. A§agidaki kelimeleri ornekteki gibi tamlama feklinde yaziniz. Ornek: Benimki uzun. Seninki? (Sat;) Benin; saglarirn U7UP Seninki kisa. 1 Benimki beyaz. Seninki? (§apka) 2 Bizimki ya§li. Sizinki? (kopek) 3. Bizimki zor degil. Sizinki? (okul) 4. Benimki mavi. Seninki (araba) 3. A j a g i d a k i cevaplora uygun - k i l l sorufar yozmfz. Ornek: A. Bu Ali ninh mi? B: Eve!, a Ali'nin kalemi. 1. A: ? В Hayir, о benim kifabim degil. ? A ? 'I Evet, о bizim evimiz. 3 ? В Hoytr, о benim ^orrtom deQil. 4. A: 3 Evel, о benim ceketim, 48 ? SORU Z^AftlKLERt simlerir yerini soru yoluyla tutan kelimelerdir, Nerede? ierede "Ne" soru zamirinder, turetilmi§tir. Bir yerde buiurima o n l a m i ifade eder. A: A'i nerede? A : G g r e t m e n nerede? B: Evde B: Sinifta. ^ A: Sen neredesin? Doktor nerede? В Hostohanede. B: Ben mutfaktoyim 49 A: Siz neredesiniz? A: Onlar nerede? В: Biz boh(;ec!eyiz. B: O n l a t sinemadalar. Not: Tuikgede sesli ile biten bii kelime sesli ilc ba§layan bir ek aldiginda (iraya kaynajtirma harl girei. "y, s, n" kayna|tirma harflerinden en go к kullanilanlai i "y" ve "n" koyna§tirma harfleridir lyiyim У Hostayi/. Ntyocieyiz? Ali§t«rTlaCo r I. Agagidaki bo;luklari uygun eklerle doldurunuz. A Ku§ nerede? Ku§ kafes Aj Onlar neiede? Ali, Istanbul1...- O n l a i sinema nerede? I§<;i fabrika Ogrenci sinif. 50 Sekieter ofis Ali nerede? A Ogrenci nerede 7 л •*• Sekreter nerede? Biz neredeyiz 9 Biz yatakhane.. Siz neredesiniz? Siz gerni Arcba nerede? Ben neredeyim? Arabn garaj... Ben balkon . A$agidaki b o f l u k l a r i u y g u n eklerle t o m a m l a y i n i z . A Biz neredeyiz? Ben neredeyim? Biz lokanto Sen evde A Siz neredesiniz? Sen neredesin? Biz gati Ben y a t a k h o n e A- O n l a r neredeler? О nerede? O n l o r piknik О sokak Neresinde? Yer, y o n ifade eden bir soru zamiridir. Neresinde? 2. A Neresinde? 4. A 6- ^ Neresinde? 8. A 10. A: Neresinde? Turkiye'nin kuzeyinde. Kapintn saginda. Neresinde? 12. A Neresinde? ingiltere'nin batisinda. Sinemantn kar^isinda. Neresinde? Neresinde? O k u l u n solundci. ignde. Neresinde? Neresinde? Kitabin iginde. Panonun allmdci. Kuiunui Neresinde? Dolabin aliinda. Kapinin arkastndo. Neresinde? Neresinde? Duvarin arkasinda. O d o n i n iginde. 14. A Neresinde? Ilalya'nip d o g u s u n d a . Sinifin iginde Neresinde? Amerika'nin guneyinde. Sesli ile biten kelimenin son hecesinde " a " veya seslilerinden b i n varsa " - n i n " ; " e " veya " i " seslilerinden biri varsa " - n i n " ; " o " veya " u " seslilerinden biri varsa " - n u n " ; " o " veya " u " seslilcrbiri varsa " - n u n " ekleri gelir. o,u - nun 51 Ornekler: Masonin ustunde Pencerenin 2. Kutunun altinda ignde Utunun yaninda Sessiz ile bilen kelimenin son hecesinde " a " veyc " i " seslilerinden birr versa " - i n " ; " e " veyc seslilerinden biri vaisa " - i n " ; " o " veya " u " seslilerinden biri varsa " - u n " ; " o " veya seslilerinden biri varsa " un" ekleri gelir. a,i - m f , i - И Ы i n °'u ~ 6 , u - un u n Ornekler: Apartmanin iginde Balkonun kosesinde Evin arkasindo Koyun kuzeyinde Ali§tirm 1. 2. a ia r Agagidaki bogluklora uygun o l a n tamlayan eklerini yaziniz. 1 (Janta iginde 2. UtO yanindo 3. Sinema kargisindo 4 Oda kogesinde 5 Sandalye yaninda 6. Sehpa ustunde Agagidaki bogluklara uygun olan tamlayan eklerini yaziniz. 1 Tuvalet iginde 2 Tezgah ustunde 3. Televizyon altinda 4 Koltuk yaninda 5. G a r a j iginde 6. Market kogesinde Televizyon, odanin neresinde? E.yah kedi, sehpanin neresinde? 3eyaz kedi, sandalyenin neresinde? Cigek, pencerenin neresinde? Koltuk, dolabin neresinde? §eler, dolabin neresinde? "nblo, dolabin neresinde? Sehpa, odanin neresinde? Sandaiye, sehpanin neresinde? 53 ZAMIR "n" Si (-n -da/-n Tamm: Bilinen "n" kayna§1irma harfidir. Ornek: dti-n-da igi-n-de DcijncO §ahis iyelik ekleriyle d u r u m ekleri arosina girer ve Oguncij zamirleriyle kullanilir. "n" kayna^tirma harfi iki unlu arasina gelirken, ugul §ahista, y a n l i j kullannnin yayginlagmasindan dolayi bu §ekti almi§tir. Ornekler: Ali masa ile tahtanin arasinda Masamn altinda Masanin ustilnde Evin yaninda O k u l u n bcihgesindc Futbol scihasinda Caddenin k6$esinde Kutunun iglnde Yemek odasinda Yemek odasinda G a r a j i n yaninda Bulasik makinesinde Ali'nin odasinda Yuzme havu/unda Субр sepetinde All nerede? Yemek odasinda. O n l a r nerede? O n l a r futbol sahasinda. Kopek nerede? Kulubesinde. $apkam nerede? Elbise dolabinda. A1 nerede? Yuzme havuzunda. razo nerede? Televizyonun ustunde. khStiPmala r idaki sorulari, ornekteki gibi cevaplayiniz. Ali nerede? (okulun bahgesi) Ali okulun bahgesi-n-de Kopek nerede? (kapinin onu) Park nerede? (evin yam) Top nerede? (kutunun igi) Tarkan nerede? (agacin alti) Postahane nerede? (caddenin ko§esi) Hastahane nerede? (parkin arkasi) Kedi nerede? (gatinin ustu) O n u n evi nerede? (sinemanin ustu) Ali'nin gantasi nerede? (oturma odasi) §IMDIKI ZAMAN (-yor) G i1 * " ' 5S " §imdiki г а т о п , fiilin belirttigi 15 ve olu§un, ignde bulundugumuz zamanda bajladigini ve etmekte oldugunu bildirir. Ornek diyaloQ A: Ay§e nerede? 'i"b Yatak odasindci. Al Ne yopiyot? P Uyuyor. Al Ahmel nerede? Oturmo odasinda At Ne yopiyor? Kiiap okuyor. Yapiliji: Bir fiile jimdiki zoman eki (-yor) getirilerek yapilir. Fiil + §imdiki zaman eki + §ahis eki Ornek: Yuriimek Ornekler: Getiriyoi uz Yazmak Yoziyorum Gelii inek Bakmak Bakiyoi sun Sormok Soruyorsunuz Qikmok Qikiyor Ta§imok To§iyorlat iil Q e k i m leri mdiki Zcman (Olumlu) Jimdiki l o m a r eki + §ahis eki Okumak Bilmek Okuyorum Biliyorum Geliyorum Okuyorsun Biliyorsun Geliyorsun Okuyor Biliyor Geliyor Okuyoruz Biliyoruz Geliyoruz Okuyorsunuz Biliyorsunuz Geliyorsunuz Okuyorlar Biliyorlar Geliyorlar mdi ders gali§iyorum. (Jocuklar di§arida futbol oynuyorlar. i n e m mutfakta yemek yapiyor. Babam oturma odasinda gazete okuyot. • z karde§im gama§ir yikiyor. Kac d e j l e r i m satrang oynuyorlar. Sonu sessizle biten fiillerde §imdiki zaman eki ile fiil arasina kayna§tirma seslileri girer. (-1, -i, -u, o,u - uyor e,i - tyor 6,u - uyor Nerede oturuyorsun? Ogrenciier fikraya guluyorlar. Bu ak§am size geliyoruz. Тек heceli birkag fiilin " t " sessizi yumuguyor, " d " oluyor. et —> ediyor git —» gidiyor 2. §imdiki zaman eki " y o r " , koklerin ya da govdelerin sonlarindaki duz geni§ seslileri daralti e i Ornekler: 3. Anlu —» Anliyorsun Dinle —> Dinliyorum Sakla —> Sakliyor Bekle —> Bekliyoruz Bagla —> Bagliyorlai Ye -> Yiyor §imdiki zamon eki "-yor" koklerin ya da govdelerin sonlarindaki duz genig seslileri dor' Darlagan sesli (a, e), iki yuvarlak sesli arasinda kalirsa dar yuvarlak olur. a и e - > u Ornekler: Oyna —> Oynuyorum Soyle —> Soyluyor Kokla —> Kokluyoruz Gozle —> Gozluyorlar 2. ^imdikl Zaman (Olumsuz) i Yapiligi: Turkgede, fiilleide olumsuzluk " - m a , -me" ekiyle yapilir. §imdiki z a m a n d a sesli daralir dan dolayi; "-ma, -me" gu gekillere donijgur: Fiilin son hecesinde "a" veya V seslilerinden biri varsa "-ma" "-mi" olur. Fiilin son hecesinde "e" veya "i" seslilerinden biri vaisa "- me" "-mi" olur. Fiilin son hecesinde "o" veya "u'' seslilerinden biri varsa ''-ma" "-mu" olur. Fiilin son hecesinde "o" veya "C ' seslilerinden biri varsa ''-me" "-mu" olur. Fiil + Olumsuzluk eki + §imdiki zaman eki + §ahis eki Okumak Bilmek Ben Okumuyorum Bilmiyorum Gelmiyorum Sen Okumuyorsun Bilmiyorsun Gelmiyorsun О Okumuyor Bilmiyor Gelmiyor Biz Okumuyoruz Bilmiyoruz Gelmiyoruz Siz Okumuyorsunuz Biimiyorsunuz Gelmiyorsunuz Onlar Okumuyorlar Bilmiyorlor Gelmiyorlar Ornekler: Ben sigara igmiyorum. Babaannem yemek yemiyor. Karde§im basketbol oynomiyor. Ahmet ders gait§miyor. (^ocuklar eve gelmiyorlar. S'mdiki Zaman (Soru) - i + §imdiki Z o m o n eki + Soru eki + §ahis eki Okumak Bilmek Okuyor muyum? Biliyor muyum? Geliyor muyum? Okuyor musun? Biliyor m u s u r ? Geliyar musun? Okuyor mu? Biliyor mu? Geliyor mu? Okuyor muyuz? Biliyor muyuz? Geliyor muyuz? Okuyor musunuz? Biliyor musunuz? Geliyor musunuz? Okuyorlar rni? Biliyorlcr mi? Geliyorlar mi? 4< agliyor mu? Tahtayi siliyor musunuz? etmen derse geliyor mu? CJocuklar fulbol oynuyorlar mi? :evlerini yapiyor musun? AhStirrnaia r Ajagidaki kan§ik kelimelerle §imdiki i 3 m a n l i cumleler kurunuz. 2. A§agidaki olumlu soru cumlelerini olumsuz yapiniz. ogrenciler/ okuyorlar/ kitap 1 Yagmur yagiyoi mu? bakiyor/ pencereden/ b a b a m 2 Basketbol oynuyor musun? oynuyorlar/ gocuklar/ di§arida/ futbol 3 Ogrenciler kitap okuyorlar mi? i j i y o r / bebek/ sut 4 Futbolculcu sahaya gikiyorlar mi? anlatiyor/ ders/ ogretmen 5. Misafirlei geliyorlar mi? 59 3. A j a g i d o k i sorulara ornekteki gibi "evet" ve "hayir" §eklinde cevaplor yaziniz. Ornek: — A l i ders mi gali§iyor? — Evet, ders gali§iyor. — Hayu, ders gali^miyor. 1. Maltepe'de mi oturuyorsun? 2. Istanbul'u seviyor musun? 3. Ogrenciler ders galijiyorlar mi? 4. Sinemadan mi geliyorsuri? 4. A§agidaki cumleleri ornekteki gibi t a m a m layiniz. 5. A j a g i d a k i cevaplara uygun sorular y u j 1 A: Her sabah saat yedide kalkiyoi Ornek: Yolculai otobus bekliyorlar. (btikleniek) A. 1 Bahgivan bahgeyi (temizlemek) 2 A Ogrenciler §arki (soylemek) 3 A: Dedem masal (anlatmak) Hayir, b a b a m galijmiyor. A: (yuzmek) Her ak.jam kitap okuyorum. 6. Babam bahqede gigekleri (sulamak) A (yikamak) 8. A: Evet, resim giziyorum. 8. Ogretmen sinifta ders A: (anlatmak) 10. Ku§lar dalda §arki (soylemek) , Telefonda arkadafimla konu§uyor; A n n e m mutfakta bulajiklari 9. Ali odasirn J A: (oynamak) / J Hayir, onlar futbol oynamiyorla Evet, biz kek yapiyoruz. 4. Kardefim ve ben satrang 5. O n l a r denizde Buyuk bir §irkette gali§iyorum. Hayu, uyumuyorum. (toplamak) 10 A Evet, bahgedeki gigekleri suluyc" A j a g i d a k i cumleleri §imdiki z a m a n ekleriyle tamamlayimz. A n n e m supermarkete git Babam kahvalti yap (Jocuklar gizgi film seyret Antalya'ya mi git Ben sigara ig ? (olumsuz) A j a g i d a k i kelimelerle §imdiki zamanli soru cumleleri kurunuz. Mehmet Bey / televizyon seyretmek Me1 me1 Bey televizyon seyiediyoi mu? Turgay / telefon etmek Onlar / denizde yuzmek Biz / piknicje gitmek Kopek / havlamak Aykut / konseie / gitmek A j o g i d a k i fiilleri §imdiki zamona g o r e gekimleyiniz. Taramak (Olumlu) Ozlemek (Olumsuz) oy 10k к 61 SIFATLARDA DERECELENDIRM i Gj»"•§ Yapili§i: Sifatlarda derecelendirme "50k, рек, daha, en" kelimeleriyle yapilir. Karjila^tirmak digimiz varliklann sifatlarinin onune "90k, рек, daha, en" kelimeierini getiririz. Omek: Arobcj Ivr Isim Daha iyi nnj Sifat Isim En iyi araba Sifat Sifat Isim araba Isim 1. tv 1. Derece Iyi ev 2. Ко let г Iyi kalem Daha iyi kalem En iyi kalem 3. Takim iyi takim Daha iyi takim En iyi takim 4. Aga<; iyi aga$ Daha iyi agag En iyi agag 2. Derece Daha iyi ev 3. Derece En iyi ev Not ) : Eger varliklann ozellikleri e§it degil ve biraz forklc ise "daha" kelimesini kullaniriz. Bu oze'^ daha ustunse "en" kelimesini kullaniriz. Рек iyi Sifat Omek. Сок araba Isim buyuk <Jok iyi Sifat ev Рек araba kim guzel kiz Not 2: Bir ozeligin herhangi bir varlikta sinirsiz ve a§iri derecede bulundugu gostermek i g n "peve "90k" zarflarini kullanabiliriz. Not л' Niteleme sifati dnundeki "daha" ve "en" kelimeleri zarf gorevini ustlenirler. Yani sifatlarda dereceleme zarflarla yapilir. рек: Daha Zarf iyi ev. Sifat Isim f -<ler: En kalabalik ulke Q n ' d i r . En Cnl En buyuk nehir Missisipi'dir. En b0V0k ,ePe Everest tePesidir- ° akt6r K e m a l Sunol'd,r- All §tirm alar Agagida verilen arabalari (yeni-eski, hizli-yava§) kar§ila§tiriniz. §ahin 1 9 7 4 model, TOO km/s - j m p o l o 1951 model, 135 k m / s Volvo 1963 model, 115 km/s - Renault 1969 model, 105 km/s \5ag1daki sorulari cevaplayiniz. En hizli a r a b a hangisi? En yava§ araba hangisi? En eski a r a b a hangisi? En yeni a r a b o hangisi? Agagidaki aylari kar§ila§tirmiz. Aralik 10°C Nisan 20°C Agustos 27°C -^ogidaki sorulari cevaplayiniz. Hangi ay daha sicak? "'angi ay daha soguk? daki §ehirleri nufuslarina gore karjilajtiriniz. r*anbul: 15 milyon •nir: 7 milyon •sa: 4 milyon 63 ISMIN N -LLLERI Gji-i§ isimler, bulunduklori d u r u m a ve aldiklari hdl eklerine gore sekize ayrilir: 1. YALIN HAL 2. YONELME HALI 3. BULUNMA HALi 4. AYRILMAHAL! 5. BEURTME HALi 6. VASITA HALI 8. E§iTLIK. HALI 1. Yalin Hal isimlerin hal eki a l m a m i j yalin durumudur. Ornek: Ali kalem aliyor. Ahmet kitop okuyor. Not: Bir isim iyelik eki ve gogul eki de alsa yalin sayilir. Ornek: Kalemler Kitabim 2. Yonelme Hali (-a, -e) Kollanimi: Ismi fiile baglar ve fiilin yonunu ve nereye yoneldigini gosterir. Nereye ? Ornek: A: Nereye gidiyorsun? I! O k u l a gidiyorum. Sonu sesli ile biten isimlere yoneime hali eki "-a, -e" direk gelmez. Tekil 3. §ahis eklerinden -onra araya "n" kayna§tirma harfi, diger butun kelimelerde "y" kayna§tirma harfi girer i'nin dogum gOnu parlisine gidiyorum, r obomin yonino gidiyorum. Kapiya bokiyorurn. Mosoyo koydum. os duragsna gidiyorum Ю т е bakiyorsun? ye baktyorum. •Mi Dana bak. S i e mi? V-Vi^irf? C j n k u ben size ders anlatiyorum. Эпа bak. Boguluyor ^зпа soru sormaym зпа manmiyorum. ? ze yalan soyluyor. Oniata yardim ediyoruz. 5 ze gelmeyin. 5 zamirlerine yoneime hali eki geldiginde 1. tekil ve 2. tekil §ahis zamirinde degi§iklik oiur. Onlar E335E 65 Aliftirmaia г 1. Agagidaki bogluklari yonelrrie hali ekiyle doldurunuz. I Ali bugun tiyatro gidiyor. gikiyorlar. Ayse kitaplarini gantasi 4 O g r e t m e n sinif koyuyor. giriyor. j . Ogrenciler minibus 6. Ayge resimler. 7. О tahta biniyor. bakiyoi. yaziyor. 8. Biz bugun piknik 9 Hirsiz ev 10. Otobus Agagidaki bogluklari yonelme hali ekiyh doldurunuz. '-' Ogrenciler teneffus 3 2. .... gok kiziyor. (sen) para veriyor musun? (o yemek yapmiyor. (biz) kitap getiriyor. (ben) bir surprizim var. (o) lutfen yaklagma. (ben) ... izin vermiyor. (biz) gidiyoruz. giriyor. biniyorlar. gitmek istemiyorum. (onla kizmayin. (biz) bir surprizim var. (siz) 3. Bulunma Hali (-da, -de) u "-de" hal eki ismi fiile baglar ve fiilin meydana geldigi yeri ve zamani gosterir. Ismin son hecesinde "a, i, о, u" sesli harflerinden biri varsa hal eki " - d a " ; ismin son hetj^irn "e, i, о, и" harflerinden biri varsa hal eki " - d e " olur. Ornek: Bahqede Okulda Not: Isim "f, s, t, k, 5, g, h, p" harflerinden biriyle bitryoraa "-d", "-t" ye donugur. Ornek: Sinitto Sepette Nerede? Ornek: A' Nerede ders galigiyorsun? С Kutuphanede ders galigiyorum. 66 Bulunma hali eki iyelik eklerine d o g r u d a n gelmez. Araya V kayna§t»rma harfi girer. ' r A : Nerede otobOs bekliyor? Otobus duraginda otobus bekiiyor. A: Nerede televizyon seyrediyorsun? O t u r m a odasinda televizyon seyrediyorum. A; Nerede §arki soyiuyorsun? Gengler kuiubunde §arki soyluyorum. 1 A ; Nerede futbol oynuyorsun? Okul и n bahgesinde futbol oynuyorum firnci m - Kimde kalem var? Bende kalem var ier: 1. Kimde TOrkge kilabi var? 2. Sizde kim var? 3 Bizde para yok. 4. Bizde dedem ve ninem var 5 O n l a r d a televizyon yok. 6. O n l a r d a misafir yok. 7. Bende scat var. 8. Bende telefon korti var 67 Not: Bulunma hdli §ahis zamirlerine §u §ekilde gelir: Onlar Ali§t«rmola r 1. Agagidaki bo§luklan bulunma hali ekiyle doldurunuz. 1. Agag 2. Ev. ku$lar var. b a b a m yok. 3. O k u l kantin yok. 4. Ali durak otobus bekliyor. 5 Ogrenciler bahge l o p oynuyorlar. 6 Ay§e hastahane yatiyor. / . Dedem bahge 8. Sinif suluyor. televizyon var. 9. Annem mutfak 10. Sekreter ofis 2. A j a g i d a k i bo§luklari bulunma hdli ekiyle doldurunuz. 1. Yasemin tiyatro bileti var. 2. Ogrenciler. 3. Erol 4 Baban b. Doktor. kitap yok. silgi var mi? сер telefonu var mi? big sira yok. 6. Siz ders gali§alim mi? 7. Biz... b u g i i n misafirvar. 8 Polis 9. Siz 10 Ali 68 yemek yapiyor. gali§iyor. telsiz var. fazla otobus bileti var mi? сер telefonu yok. • Onfarda J -den hal eki ismi fiile baglar ve fiilin cikip uzakla§tigi yeri gosterir. Ismin son hecesinde " a , i, о, u" seslilerinden biri varsa hal eki "-dan"; ismiri son hecesinde о, u" seslilerinden biri varsa hal eki "-den" olur. Okuldan 'sim "f, s, t , k, iiniffan Evden §, h, p" harflerinden biriyle bitiyorsa "-d", " t" ye donu§ur. Sepetlen reden? Nereden geliyorsun? Piknikten geliyorum. Not: Ayrilma hali eki iyelik ekleriric dogrudan gelmez. Araya "n" kayna§tirma harfi girer A: Nereden geliyorsun? Futbol sahasindan geliyonjr- 69 Kimden? A: Kimden korkuyorsun? f Drakufadan korkuyorum. Ornekler: 1. Kimden korkuyorsun? Annenden m i , b a b a n d a n mi? 70 4. Dedemden bana miras Kahyor. 5 3j z den hig kimse sinei.iaya gitmiyor. 2. Senden hig ho§lanmiyorum. 6. B i n d e r , «efret ediyor. 3. Simfta Ali'den b a j k a kimse yok. 7. Bende" yardu^ bekleme fyrilma hali eki gahis zamirlerine §u gekilde gelir: ЬШйШЩ warn Onlar !i§tirma^Q r ^agidaki bogluklari ayrilma Hali ekiyle dolс jrunuz. Nere geliyorsun? Annem market О Amerika alig verig yapiyor. geliyor. Ogrenciler ders Ali kantin Onlar servis <;ikiyorlar. Qantasi.. lii Agagidaki bogluklari ayrilma hali ekiyle doldurunuz. 1. Ben sen 2. Ayge Ben / Siz .. bir geyler aiiyor. telefon var. hoglanmiyor. Onlar. 6 kaikiyor. bana mektup geliyor. 4. Fatih ben iniyor. bakiyor. hig korkmuyorum. 3. Baban kola aliyor. (Jocuk yatak О pencere 2. nefret ediyorum. para isteme. bir sey rica edebilir miyim? §u adam biz -Ontor!*^ 10. Siz yardim istiyor. bize fayda yok. hi^ haber alamiyoruz i . Hali (-1, -i) ismi fiNe baglayarok isme belirlilik anlami kazandi. ir. ? A: Ali, rieyi ariyorsun? Muzik kutumu ariyorum. 71 2. A: Neyi istiyorsun? В: Kalemi istiyorum. 3. A: Neyi ariyorsun? В Anohtarimi ariyorum. 6. A: Neyi suluyorsun? B: Agaglari suluyorum. 7. A Neyi yikiyorsun? В Elimi, yuzumO yikiyorum. 8. A: Neyi kopatiyorsun? B: Pencereyi kcipatiyorum. iNereyi? -eklf r: 1. A: Nereyi kontrol ediyorsun? Sinifi kontrol etiiyorum. л Mereyi d o h a gok seviyorsun? Antalya'yi d a h o gok seviyo. um. A Nereyi boyuyorsun? Yatak o d a m i boyuyorum. n Ne'eyi g o r r r e k istiyoisun? ItalyaV gormek isriyonjm. , A Nerevi ziyaret etmek istiyorsun? Arkeoloji muzesini ziyc-et etmek istiyorum. 73 Kimi? Ornekler: A: Mudur Bey sizi дбппек istiyor. R Beni mi? A : Evet sizi. t. A: Aileni ozluyor musun? Evet ailemi gok ozluyorum. ' Kimi gok ozluyorsun. Annemi gok ozluyorum. 2 Ali, A y j e ' y i ariyor. 3. Babami bekliyorum. 4. Ali Beyi taniyor musun? 5 Seni dinliyorum. • - Beni anliyor musunuz? Sizi seviyorum. Not: ismin belirtme hali §ahis zamirlerine §u §ekilde gelir: ШШ b i f l l i Onlar Ah§t«rmala r 1 A j a g i d a k i bo§luklari belirtme hali ekiyle doldurunuz 1. Sen Turkge seviyor musun? 2. Pencere 3. Yeni §apka gorebilir miyim? 4. Tahta 5. !ju kalem 7. Kujlar... 9. Bahklar. 74 istiyorum. dinliyor musunuz? gormuyorum. ag. sil. 6. Lutfen kitaplar. .... agin. 8. Televizyon agmayin. 10. Talli sevmiyorum. A§agidaki b o f l u k l a n belirtme hali ekiyle doldurunuz. Lutfen sinif 2 kirletmeyiniz. Istanbul 50k seviyorum. 3. (Jopgiiler soknklar..... 4. Bu lokanta temizliyor hafirliyor musun? 5. Kuleden, Uskiidar. 6. O d a n seyrediyorum. topla lutfen. 7. Yemek odasi 8. Muze temizliyorum. restore ediyorlar. 9. Ofis ta§iyorlar. 10. Londra unutamiyorum. A j a g r d a k i bo§luklari belirtme hali ekiyle doldurunuz. 1. Ben siz tammiyorum. 2. Ogrenciler, ogretmen 3. ^ a l i § k a n ogrenciler 4. Siz, ben bekliyor. seviyarum. hatrr Iryor musunuz? 5. (Jocuklarim gormek istiyorum. 6. Garson gagir lutfen. 7 artyor. Ali, sen 8. (^abuk о 9. Siz 1 0. Onlar. bana bulun. bekletmek istemiyorum. hig tebrik etmiyoruz. 75 ["lie" kelimeler arasinda gejitli anlam ilgileri kurar. En onemlileri, vasita, beraberlik ve durum ilgic Ne ile? (Neyle) "lie" vasita eki kendinden dnceki kelimeyle biti§ik yazilabilir. Bu d u r u m d a , i Kelimenin sonu sessizie bitiyorsa ve kelimenin son hecesinde kalin sesli harflerden biri var^: {a, i, о, u) ek " - l a " ; ince sesli harflerden biri varsa (e, i, o, u) ek " - l e " §eklinde yazihr. ШШШВ - • ;•-'-'* ! . S SUi- - i J Ugakia л1 vs*.;--. •'' V». x Trenle Kelimenin sonu sesliyle bitiyorsa ve kelimenin son hecesinde kalin sesli harflerden biri vara (a, i, о, u) ek "-y-la", ince sesli harflerden biri varsa (e, i, о , u) ek "-y-le" jeklinde yazihr. Gemiyle 76 Arabayla пек diyalogiai A: Nereye gidiyorsun? O k u l a gidiyorum. A. Ne ile gidiyorsun? Otobus ile gidiyorum. 2. A: Nereye gidiyorsun? Pazara gidiyorum. A Ne ile gidiyorsun? A r a b a ile gidiyorum. J. A. Nereye gidiyorsun? Tatile gidiyorum. A: Ne ile gidiyorsun? Ugak ile gidiyorum. nek: N e ile g i d i y o r s u n ? Vopcr.ile gidiyorum 77 Л Nereye gidiyorsun? Tatile gidiyorum. Kiminle gidiyorsun? Not: "ile" vasito hali gohrs zamirlerine gekilde gelir: Ailemle. Omek." Kiminle gidiyorsun? Annemle gidiyorum. Babamla gidiyorum. Teyzernle gidiyorum Onlar 78 Ali§tirmala г A§agidaki bo§luklari vasita hali ekiyle doldurunuz. 1. Okula otobijs gidiyorum. 2. Tatile ugak gidiyoruz. 3. O g r e t m e n tahtaya tebejir. 4. Tahtayi silgi 5. Okula bisiklet gelmeyin. 6. Kutuphaneden form Kalem 8. Gitar. yaziyor. silin. kitap alin. oynama. konser veriyor. 2. A§agidaki bo§luklari vasita hali eki "-la, -le" ile doldurunuz. ] . Ayje, araba markete gidiyor. 2. Ben, sen 3. Ben ders gali§mak istiyorum. sinemaya gelir misin? 4. Babam, ugak yarin tatile gidiyor. 5. Dedem satrang oynuyorum. 6. Arkada§larim 7. Sen futbol oynamak istiyorum. biraz konu§mak istiyorum. 8. Onlar. beraber oturmak istemiyorum. 9. O , Veli futbol oynuyor. A§agidaki b o j l u k l a r i uygun eklerle doldurunuz. Ev. I 2 Antalya okul.. yuruyerek gidiyorum. ijg gun kaliyoruz. 3 Ogrenciler sinif D encere I 5 Almanya э Ekmek Tebe§ir. 3 Benim - Kedi gati ogretmen bahge bakiyor. Turkiye bakkal bekliyor. ugak geliyor. al. masaya koy. sinema geliyor. yuruyor. 79 7. Ilgi Hali | B i r ismin b a j k a bir isimle ilgisini gosterir. Kimin? Ornekler: 1 Ali'nin gantasi. ? Ogretmenin arabasi. 3 Dedemin japknsi. 4 O n l a n n kitaplari. 5 Ahmet'in evi. 8. E§itlik Hali I E§itlik hali eki "-ca, -ce" dir. Bu ekler farkli a n l a m l a n d a igerir. isimlere gelerek e§itlik, gore lik, benzerlik a n l a m i verir. Kimce? Ornekler: Sence Istanbul guzel mi? Bence Ali gali§kan degil. Bizce bu okul gok zor. Sizce para degerli mi, degerli degil Bence matematik kolay, sence? 80 . Ismin e;itlik hali §ahis zomirlerine §u j e k i l d e gelir: Bana gore Sana gore n t t k ' * _ O n a gore Insorica Inson g i b i Askerce asker g i b i C^ocukga gocuk g i b i Yalin Hal -U, - u Sorular §ahis —^lirleri jaret .nmirleri Belirtme Hali н, -i, ckler EI Yonelme Hali Bulunma Hali -a, -e -da, -de Onlar Ayrilma Hali -dan, -den Bize g o r e Size g o r e I Onkwv Onlara gore Vasita Hali E§itlik Eki -ile -ca, -ce ilgi Hali -in, -in, - u n , -On Kim? Kimi? Kime? Kimde? Kimden? Kiminle? Kimce? Kimin? Ne? Neyi? Nereye? Nerede? Nereden? Ne ile? Nece? Neyin? Ben Beni Bana Bende Benden Benimle Bence Benim Sen Seni Sana Sende Senden Seninle Sence Senin 0 Onu Ona Onda Ondan Onunla Onca Onun Biz Bizi Bize Bizde Bizden Bizimle Bizce Bizim Siz Sizi Size Sizde Sizden Sizinle Sizce Sizin Onlar Onlari Onlara Onlarda Onlardan Onlarla Onlarca Onlarin Bu Bunu Buna Bunda Bundan Bununla Bunun §unun §u §unu §una §unda §undan §ununla О Onu Ona Onda Ondon Onunla Bunlar Bunlari Bunlara Bunlarda Bunlardan Bunlarla Bunlartn §unlar Sunlari §unlara §unlarda §unlardan §unlarla Sunlarin Onlar Onlari Onlara Onlarda Onlardan Onlarla Onlarin * * * * * * * Onun BELGiSiZ ZAMiRLER i Cajrl§ Я isimlerin yerini belirsiz bir j e k i l d e tutan kelimelerdir. Bunlar isim gekim eklerini alabilirler 1 i J n e r x e s Kullanimi: insanlor igin kullanilir. Omekier: Herkes buroda mi? Herkes nigin bono bokiyor? Herkes beni dinlesin. Herkese soyledin mi? Bu dunyodo herkes ya§amok igin c;ali§iyor. Herkes di§an giksin. Ben herkesi uyardim. Fokat beni dinlemediler. Hi«j k i m s e Kullanimi: Insonlar i g n kullonihr. "Herkes" belgisiz zamirinin kargiti geklinde kullonilir. Ornekler: Hit; kimse beni a n l a m o k istemiyor. Bugun evde hig kimse yok. Hig kimse ile goru§mek istemiyorum. Beni hig kimse aramadi mi? Hii; kimse beni takip etmesin. Hi<; kimseye yalan soylemernelisin. Bugun hi<; kimse futbol oynamok istemiyor O d o m o hig kimseyi sokma. 82 Birkcg anirni: Insanlar ve nesneler igin kullonilir. Tekler: 1. Bunlorin hepsi deli. 2. 3. Bu ogrenciler kolejde okuyor. 4. л Bu gigekleri nereye birakayim? 6. Birkagini buraya, birkacini do §uraya birakin. 7 л Su agaglarin hepsi gam mi? Hayir, onlarin birkagi mese agaci. Evet, amo birkagi kolejde okumuyor. 5. Meyveler taze degil. Bak birkaci taze. Hayir, birkagr okilli. Bu kitaplar gok agir. Birkacini bana verebilirsin. Erkek ogrenciler sinifo gitsin. Birkagmiz da kantinde beklesin. -iepsi (Hepimiz, Hepini*} nimi: Insanlar ve nesneler igin kullonilir. "ekler: 1. Biraz yaramazlar. Fakat hepsi gok akilh 2. Bu elmalarin hepsi ek§i mi? 3. Bu ceketlerin hepsi pahali mi? 4. A: Bunlar kirn? B: Benim gocuklanm. A: Heosi de babasina benziyor. 5. Hepimiz size yardim etmek istiyoiuz 6. Hepiniz di§art grkin. Burada hig kimse beklemesin. 7. Konferans bajlayacak. Hepiniz yerlerinize oturun. jzisi (Bazinrz, В а г и i, t t o z n a n j animi: Insanlar igin kullonilir. ^fcakler: BGZISI balik tutmokfon hostcnir. Baztsi da batik yemekten ho§lontr Bu sinifto bazilan beni dinlerniyor. Bazilon her sabah radyo dinler, bazilori da gazete okur Bazisi sinemaya gider, bazssi tiyatroya. BELGiSiZ SIFATLAR isimleri, belirsiz olcrak belirten sifotlordir. Kullanimi: insanlar ve nesneler igin kullanilabilir. Varliklar arasinda segme, ayirma yapan bir belc siz sifattir. Ba/i insanlar (/ J- uyijyo* Вол gOnlei (.arum i^ok sikiliyot Babom bnnn ba/i gunlei para veriyor, bo/i gunlei hie paici veinnyoi. Bc/i Olkelerti col- turlst gidiyoi Kullanimi: insanlar ve nesneler igin kullanilabilir. Varhgin eksiksiz, tarn oldugunu anlatan bir belg siz sifattir. Rutun insanku ha§anli degiklrt Вал insanlur bu;<tiibdn. T Butun onnelei iyi kalplidn Butun giqeklnr gu/eldii. Kullanimi: insanlar ve nesneler igin kullanilabilir. Varliklann miktanni иди, be§i gegmemek u z 4 belirsiz olarak gosterir. Birkag sifatinin belirttigi isim, gogul olamaz. 84 V . •>mekler: . Sinifto sadece birkag ogrenc! var, Bona birkag g u n izin verir misiniz? Birkag kilo patetes almak istiyorum. Birkag ay sonra tatile gidecegim. Sizinle birkag dakika konugabilir miyim? rni: Nesneler igin kullonilabilir. Var liklarin miktarini gosterir. Sayilai nesneler igin kullanilir. er: Bana biraz geker verir misin? Biraz sonra gelecek. ^eni biraz bekler misin? Biraz dinlenelim. Mt*rmala r Agagidaki test sorularini cevaplayiniz. 1. Agagidaki ciimle hangisiyle t a m a m l a n m a l i d i r ? "Babam A. birgok saat sonra ig yerine geldi." B. bazisi C. birkog D. hig kimse Agagidaki cumle hangisiyle t a m a m l a n m a l i d i r ? " insanlor alkollu a r a b a kullaniyorlar." A. bazi B. birgok C. hepsi D. hepimiz Agagidaki cumlelerden hangisi yanligtir? A. Bazi ogrenciler 50k yaramaz. B. Butun koyuniar yatiyor. C. Masada birgok kagit var. D. O g r e l m e n ogrenciye birkag sorular soruyor. Agagidaki cumlelerden hangisi dogrudur? A. Birkag a r a b a l a r m igi 50k genig. B. Hepsi insanlar zengin o l m a k istiyor. C. Sinifta bazisi lambalar yaniyor. D. Sinifto bazi siralarda ogrenci yok. Agagidaki cumlelerden d o g r u olanin bagina "D"; yanlig olanin bagina ' T ' yaziniz 1. ( ) Birgok kilo domates a l m a k istiyorum. 2. ( ) Butun gilekler kirmizidir. 3. ( ) Bazi Olkeler gok soguktur. Bazi ulkeler 50k sicaktir. 4. ( ) Sinifta butun ogrenciler oturuyorlar. 5. ( ) Bazilari her sabah sut iger. 6. ( ) Bona biraz kolem ver. 7. ( ) Birkag insanlar guler yuzlu degildir. GORULEN GECMl§ ZAMAN (-di'li GEgMi| ZAMAN) Gsri§ Fiilin belirttigi 15 ve olugun, ignde bulunulon zomandan once yapildigmi ve kesinlikle bii ni ifade eder. Gergekle§en fiil curmleyi soyleyen tarafindan gorulrnu§tur. Ornek diyalog: Aysc: Merhabo Ali. Merhabo Ay§e. Ay^e Dun ne yaptin? Piknige gittim. Ayse Piknikte ne yoptin? Bol bol futbol oynadim Yopili§t: Bir fiile (unlu uyumu ve unsuzler benze§mesine gore) "-di" eki getirilerek yapilir. Fiil + Gorulen gesmi§ zarnan eki + §ahis eki Ornek: Gelmek i Fiil i Gorulen i Jjcihis e k i gec_mi§ z o m a n eki OrneWer: 86 Okumak Okudum Bogirmak - — Aglamak Agladin Yorulmak — Yoruldunuz Qali§mak (Jolijtp Durmak Durdular » ———•»• Bogirdik f"si 1. G o r u l e n G e c m i f Z a m a n ( O l u m l u ) Fiil + Gorulen g e g m i ; z a m o n eki + §ahis eki Gitnek Oynamak Sen Gittim Oynodim Guldum Sen Gittin Oynodin Guldijn О Gitti Oynadi GuldO ъ Gittik Oynadik Gulduk 5z Gittiniz Oynadiniz Guidunuz l.nlar Gittiler Oynadilar Gulduler —ekler: Dun ak§am iki soot ders <;oli§tim. C^ocuklor teneffuste futbol oynadilar. Babam i§e gitti. Karde§im yemekten sonra uyudu. A k j a m yemeginde tavuklu pilav yedik. 87 2. Gorulen Gegmi$ Zaman (Olumsuz) Fiil + Olumsuzluk eki + Gorulen g e j m i § z o m o n eki + §ahis eki Oynamak Ben Gitmedim. Qynamadtm Sen Grtmedin Oynarnadin Gulmedin О Gitmedi Oynamadt Gulrnedi Gulmedik GOlmedim Biz Gitmedik Oynamadik Siz Gitmediniz Oynamadiniz Gulmediniz Onlar Giirnediler Oynamcdilnr Guimedsler Ornekler Bu soboh kahvalti yapmadim- Dun gece hig uyumadik. Ahmet odevlerini yazmadi. Futbolculor sahaya gikmadilar. Bobom eve erken gelmedi. Televizyonu cgmcdik. 3. Gorulen Ge^rnif Zaman (Soru) Fiil + G o r u l e n ge;mi§ z a m a n eki + §ahis eki + Soru eki C"' Oynamak Ben Gitrim mi? Oynadirn .v>i? G u l d u m mu7 Sen Gittin mi? Oynndin m i ' Guldun m u ' О Gitti mi? Oynndimi- Guldu mu? Biz Gittikmi? Oynadik mi? Giilduk mu? Siz Giitiniz mi? Oynadiruz mi? Guldunuz mu? Onlar Gittiler mi? Oynadilar m i ' Guiduler mi? Ornekler: Ак'Л1П! ' «lll'l Qocuk agtadi mi? Baban maga gitmedi mi? Kuzular gayira 9И1 mi? Scat be? oldu mu? AUMMl-dfO г A g a ^ i d o k i bo§luklari g o r u l e n gegmi§ z a m a n ekleriyle d o l d u r u n u z . Pazar g u n u futbol o y n a 2 Ali'nin b a b a s i bir a r a b a sotin a l 3 D i i n k u mogi seyret ? 4 Nigin ders gali§ 5. K i m gel ? (olumsuz) ? 6. Turkiye'de kag g u n kol ? (sen) 7 Turkiye'yi b e g e n 8 Kahvciltp y o p ? (sen) ? (siz) 9 Nigin geg kal ? (sen) A § a § i d a k i kari§ik kelimelerle ornekteki g i b i g o r u l e n gegmi§ z a m a n l i c u m l e l e r kurunuz. riu bl»n*»l /(!• ' • 1• i •! • .£. • It , o g r e t m e n / f u t b o l o y n a m a k / b a h g e d e / ogrencilerle ali§ v e r i f y a p m o k / s u p e r m a r k e t / biz / d u n seyretmek / a r k a d a j l a r / s i n e m a / f i l m 4. geg k a l m o k / Ali / o k u l o / gegen g u n 89 Hayir, dun ak§am hig televizyon seyretrnedim. 9 4 Evet, onceki gun okula geg kaldim. 5 Hayir, Ali'yi gormedirn- 4. A j a g i d a k i sorulari omekteki gibi "evet" ve "hayir" ile cevaplayiniz. Ornek: Doktora gitti mi? Evet, gitti. Hayir, gilmedi. 1. Ahmet odevini yapti mi? Evet, Hayir 2. Dun ingilizce gali§tin mi? Evet, Hayir, 3. Deden gigekleri suladi mi? Evet, Hayir, 4. Polisler hirsizi yakaladi mi? Evet, Hayir, 5. Gegen yaz tatile gittin mi? Evet Hayir, Agagidaki gimdiki zamanli cijmleleri ornekteki gibi gorulen gegmig zamana geviriniz. Bugun kar yagiyor. Bugun kar yagdi. 1. Leyla otobijse biniyor. 2. Ayge ile Ahmet eve gidiyorlar. 3. Kemal Fransa'dan geliyor. 4. Annetn gamagir yikiyor. 5. Turistler muzeyi geziyoi lar. Agagidaki cumleleri tamamlayiniz. (Gorulen gegmig zamanin olumsuzu) 1. Ben d u n akgam pastahaneye git 2. Babam kardegime para ver. 3. O g r e t m e n ogrencilere odev ver. 4. Doktor hastayi ameliyat et 5. Ahmet dun bize gel Agagidaki fiilleri gorulen gegmig zamana gore gekimleyiniz. Sulamak (Olumlu) Kapatmak (Olumsuz) Fia (-1гй»к) ir'§ isimlerin sonuna gelerek onlarin yuklem olmasini saglayan ektir. Ek fiilin iki gorevi va. Isim soylu kelimeleri yuklemlejtirir. Basit zamonlara gelerek birle§ik zaman yapar. O m s k . iiyaioq: A: Ali Bey be§ yil once neredeydiniz? Ankara'daydim. A: Doktor muydunuz? Hayir, doktor degildim. Tip fakultesinde ogrenciydim. Ek fiilin a§agidaki kiplerde gekimleri vardir: A. ,EK I'lKJN OEM ZAM*4I С EK • II. M OUYUI.Atsl G E C M l i EK FIIUN Dfl£K >ARTI 'amAN A-Ek Fiilin Geni§ Zamam 1. Geni§ Zaman (Olumlu) I Isim ve isim soylu kelimelerin sonuna bildirme ekleri getirilerek yapilir. Isim + Bildirme eki бфгепа Ben Sen sin <Jali§kan . ' HIS til II <,ah$kahs«i О . u dit ill'.ku Biz • u yiz : uii-.ii. Siz Onlar 92 •• ii'i.im i K.isiniz ;iu dirlei Qaliikansu 1 -•'erBen o g r e n c i y i m . A h m e i gok yakigiklidir. Kardeglenm g a l i j k a n d i r l a r . B a b a m ya§lidir. Kopek gok zayiftir. GenS§ Zaman (Olumsuz) Ek fiilin olumsuzu "degil" kelimesiyle yapilir. Ogrenci <Qa)iskan O g i inci d e g i l i m i~a gkan d e g i l i m Guzei d e g i l i m O g r e n c i degilsin C a l i g k a n degilsin G u z e l degilsin O g i r a i c i degil Cali§kan d Guzei degil O g r e n c i degiliz 4 Guzei degiliz i I" ком u > G u z e l dapilsini? O g i e n c i degilsiniz О д н 'I,.. i degiller - m b e l bu ogrenci degil. Icular s a h a d a degiller. ^augkaq d JIIL> Guzel degilbr A n n e m evde d e g i l HOseyin b u r a d a degil. Geni§ Zaman {Soru) Isim v e isim soylu kelimelerin s o n u n a soru eki getirilerek y a p i l i r . •••ar Ogrenci Coli§kan Ogrenci niiyim? (Jaligkan m i y i m 9 Guzel miyim? O g r e n c i misin? ( J a i i j k a n misin? Guzel misin? Ogrenci midir? £ o l t § k a n midsr'- Giizel midir? O g r e n c i miyiz? Qnligkan miyiz 7 Guzel m : y i z ? O g r e n c i misiniz? (Jali§kan mismiz? G i i z e l misiniz? Ogrenci midirler'' Caligka Gf-zel midirler? гиг 1 r л -ler: Sen A h m o l misin? I Babe. 'j«rta ., Si/ lutbolcu musunu»? Siz, A h m e t a r m o degil misiniz? 93 В- Ek Fiilin Gorulen Gegmi§ Zaman 1. Ek Fiilin Gorulen Ge§mi§ Zamani (Olumlu) Isim soylu kelimelere "-idi" getirilerek yapilir. Hasta Ogretmen Ben O g r e t m e n idim Ogretnnendim Hasta idim Hastoydim Sen Ogretmen idin Ogretmendin Hasta idin Hastaydin О O g r e t m e n idi Ogretmendi Hasta idi Hastaydi Biz Ogretmen idik Ogretmendik Hasta idik Hastaydik Siz Ogretmen idi-niz Ogrermendiniz Hasta idiniz Hasta ydiniz Onlar Ogretmen idiler Ogretmendiler Hasta idiler Hastaydila Ornekler: Babam dun hastaydi Babaannem ya$!iydt. Ben tip fakuitesmde ogrencpyd»^ Aksarn hava yagmuriuyau Karde^im Ah ku^uktu 2. Ek Fiilin Gorulen Ge^mif Zamani (Olumsuz) Ek fiilin olumsuzu "degil" kelimesiyle yapilir. Ogretmen Hasta Ben Ogretmen degildim Hasta degildim Kuguk degildim Sen Ogretmen degildin Hasta degildin Кидик degildin О Ogretmen degildi Hasta degildi Kiigiik degildi Biz O g r e t m e n degildik Hasta degildik Kuguk degildik Siz Ogretmen degildiniz Hasta degildiniz Kiiguk degildiniz Onlar O g r e t m e n degillerdi Hasta degillerdi Kuguk degillerdi Ornekler: Pazar gunu hava gijzel degildi. A m c a m eskiden §ofor degildi. O n l a r galijkan degildi. K a r d e j i m evde degildi. Gegen yil §ismcn degildim. Ogrenciler gegen yil tembel degillerdi. 94 2 . Ek Fiilin Gorulen Gegmi§ Zamani (Soru) Isim ve isim soylu kelimelerin s o n u n o soru eki getirilerek y a p i l i r . Hasta Ogretmen Ogretmen miydim? Hasta m i y d i m ? Kugiik m u y d u m ? Ogretmen miydin? Hasta miydin? Kugiik m u y d u n ? Ogretmen miydi? Hasta miydi? Kuguk m u y d u ? 4; O g r e t m e n miydik? Hasta m i y d i k ? Kuguk m u y d u k ? Sc O g r e t m e n miydiniz? Hasta miydiniz? Kuguk m u y d u n i i z ? O g r e t m e n miydiler? Hasta m i y d i l a r ? Kuguk m u y d i j l e r ? 1 -ilar C-iekler: D u n hava cjunesli m i y d i 7 I 'П d u n ol ulda d e g i i miydin? ' izarda, meyvcl' ' p o i i a t ' m t y d i ' Bauan m u h e n d i s mt? d u n bu sootlerde piknikie d e g i l iydi Ek Fiilin Duyulan Ge£mi§ Zamani *. Ek Fiilin Duyulan Gegmi§ Zamani (Olumlu) Isim soylu kelimelere "-imi§" getirilerek yapilir. Buyuk Insan 9вг< BuyOkmujum nsanmijim Tembelmi§im Sen BuyijkmujsOn nsanmi§sin Tembelmi§sin о Buyukmu§ nsanmi§ Tembelmi§ •в Buyukmu§uz nsanmi§iz Tembelmi§iz ь Buyukmujsunuz nsanrrnssiniz Tembelmi§siniz Buyijklermi§ nsanlarmi§ Tembellermij '•nlar rkler: Bebekken gok y a r a m a / . m i § i m . O n u n b a b a s i be§ yil o n c e gok zenginmi§. Ay§e i l k o k u l d a gok tembelmi§. A h m e t Bey §i§man bir n d a m m i § . 2. Ek Fiilin Duyulan Geg~ni§ Zomani (Olumsuz): Ek fiilin o l u m s u z u "degil" kelimesiyle yapilir. BOyiii nsan Tembei Ben Buyuk d o g i l m i j i m nsan d e g i l m i j i m Tembei Sen Buyuk degilmi§sin nsan d e g i l m i j s i n Tembei degilmijsin BOyijk d e g i l m i ' j n s a n degilmi^ Tembei dejjitrnij О degilmi§im Biz Buyuk d e g i l m i j i z r :;an de§ilrni$iz Tembei degilmisiz Siz Buyuk degilmi'j£iniz nsan de§ilrni$siniz Tembei degilmijsiniz Onlar Buyuk d e g i l l e r m i j nsan degillerrni? Tembei degillermis Ornekler: 3, Ek Fiilin Duyulan Gegmii Zamani {Soru) Isim ve isim soylu kelimelerin s o n u n a soru eki getirilerek yapilir. ВОубк insan Ben Buyuk m u y m u j O m ? Insan mtynrujim? T e m b e i rrtiymi^im? Sen Buyuk muyrnu§sun? Insan iTHymrjsrp? Tembei miyrnijsin? О Buyuk mCymii$? Insan rniyrnii? Tembei m i y m i j ' ' Biz buyuk m O y m u j u z ? insan iniymi§iz? Tembei miymijiz? Siz BCjyuk muyrnu^sunuz? insan miymi§sinrz' ; ' Terribel miymi§sinrz Onlar Виуйк m C y m u j I e r ? insan rraymi^lor 7 Tembei miymi^ler? Ornekler: O g r e n c i l e r futbol magrnda rrnymr§? Ali (jali^kan miymi§? H a k a n iyi bir futbolcu m u y m u j ? A d i l Bey zengin bir insan miymrsj? Tombel -Ek Fiilin Dilek-§art Kipi 1. Ek Fiilin D«lek-§art Kipi (Olumlu) Isim soylu kelimelere "-ise" getirilerek yapilir. Zengin Fakir 4«r. Ml 0 Zenginsem Fakirsem Hastaysam Zenginsen Fakir sen Hastaysan Zenginse Fakirse Hastaysa *> Zenginsek Fakirsek Hastaysak Sa Zenginseniz Fakirseniz Hastaysaniz Onlar Zenginseler Fakirseler Hastaysalar ekler: 2. Ek Fiilin Dilek-^art Kipi (Olumsuz) Ek fiilin olumsuzu "degil" kelimesiyle yapilir. Zengin Fakir Sen Zengin defiilsem Fakir deg Isem Hasra degilsem >;n Zengin degilsen Fakir deg Isen Hasto degilsen Zengin degilse Fakir deg Ise Hasta degilse w iz Zengin clegilsek Fakir deg Isek Hasta degilsek Zengin degilseniz Fakii deg Isenii Hasta degiiseniz Dnlar Zengin degilseler Fakir deg Iseier Hasta deQilseler Q mekler. Ogretmen okulda degilse eve gidiri. Hava yagmurlu degilse piknige gidebilirsiniz. Iyi bu degilsf^n yemek v Q pamazsin Ogrenciler sinifta degilseler derse girmeyfn. 97 3 . Ek Fiiliri D i l e k - § a r t Kipi (Soru) Isim ve i s i m soylu kelimelerin s o n u n a soru eki getirilerek y a p i l i r . Zengin Fala'r Hasta Ben Z e n g i n s e m mi? Fakirsem m i ? Hastaysam m i ? Sen Zenginsen m i ? Fakirsen m i ? Hastaysan mi? О Zenginse mi? Fakirse mi? Hastaysa mi? Biz Zenginsek m i ? Fakirsek m i ? Hastaysak mi? Siz Zenginseniz m i ? Fakirseniz m i ? Haslaysamz m i ? Onlar Zenginseler m i ? Fakirseler m i ? Hastaysalar m i ? 2 Ah§tirmalar Diyalog: A: Ali Bey beg yil once neredeydiniz? B: A n k a r a ' d a y d i m . A: Doklor muydunuz? B: Hayir, d o k l o r degildim- Tip fakultesinde ogrenciydim A . Код yagindaydiniz? В Y i r m i beg yagindaydim. A : Evli miydiniz? B. Hayir, evli d e g i l d i m . B e k a r d i m . A : Eviniz ve a r a b a n i z var miydi? B: Hayir, evim ve a r a b a m yoktu. 1. Agagidaki bogluklari y u k a r i d a k i diyaloga §imdi 5 yil once 1. istonbul'dayim. Ankara 2. Doktorum. Ogrenci 3. 3 0 yagmdayim. 2 5 yaginda 4. Bekdr. Evliyim. (Досидит yok 6. Evim var. Evim yok 7. A r a b a m yok A r a b a m var. A g a g i d a k i cumleleri ornekteki g i b i olumsi_ yapiniz. gore doldurunuz. 5. Bir д о с и д и т var. 2. O r n e k : Ben m u h e n d i s i m . Ben m u h e n d i s d e g i l i m . 1. ( , o c u k hastadir. 2. O g r e t m e n siniftadir. 3. Burasi kuguk b i r gehirdir. 4. O g r e n c i l e r spor s a l o n u n d a d i r . A j a g i d a k i sorulara ornekteki g i b i "evef ve "hayir* ile cevap veriniz. . n e k : Annen doktor mu? - Evet, a n n e m doktor. — Hayir, o n n e m doktor degil. 1. A h m e t hasta mi? 2. Hava sicak rnidir? 3. Ali Bey ogretmen midir? 4. O t u r m a odasi ikinci katta midir? « A§aQidaki diyologu tamamlayiniz. (Ek fiilin gorulen gegmi§ zamani) Polis Ismail Bey dun nerede.. ismail Bey Evde Polis Hayir, evde degil. ismoil Bey Hayir, otelde degil Polis Iyi. О §imdi nerede? Ismail Bey Bilmiyorum. Polis Pekala. 5 Nisanda nerede. ismail Bey Polis 9 Otelde evde Karimla beraber.. 1 Hatirlayamadim. . Istanbul'da Ismail Bey Hayir, Istanbul'da degil Polis Evet, Istanbul'da Ismail Bey H i m m m . §imdi hatirladim. Ben 5 Nisanda hapiste Polis : !!! DONU§LULUK ZAMIRI "KENI ее «« Girls I Д Д l§i yapanci d o n m e anlami vardir. Diger §alns zamirleri gibi "kendi" zamiri de §alns belirtii Isim gibi gekimlenebilir ve iyelik ekleriyle kullanilabilir. Ornek d i y c b t j : All Aysf All Av§e : Bu pastel harika! Bunu kim yapti? Kendirn yaptim. : Kendin mi yaptin? Evet, kendim yaptim. Not: Donujluluk zamiri "kendi", ^ahislcira gore ^u j e k i l d e gekimlenir: Kendimi^ • if 1 . $ Kertdileri Orneklei !. Bula^iklari kendim yikiyoium. 7 3. Arkada§i da kendi gibi iyi kalpli. 8. A Tamirci gagiralim mi? 4. Bu p i o b l e m i kendimiz gozebiliriz. 5. M u d u i Beyle kendiniz k o n u j u n . 100 G o r u j u r u z . Kendine iyi bak. Sen de. V. Kendi kendine konu§uyor. Kendinizi nasil hissediyorsunuz? Hayir, kendim tamir edebilirim. GELECEK ZAMAN (-acak, -ecek) Fiilde bildirilen i§in ve hareketin, iginde bulunulan z a m a n d a n sonra yapilacagini belirtir. •ek diyalog Ay§e Merhaba Ali. Nasilsin? Tofekkur ederim. Ay§t Yarin ogleden sonra ne yapacaksin? Sinemaya gidecegim. Ya sen? Ay§e Ben de ailemle piknige gidecegim. Sana iyi eglenceler. Ay§e Sana da. 151: Bir fiile, gelecek zaman eki (-acak) getirilerek yapilir. Fiil + Gelecek zamatt eki + §ahis eki Gelmek Gel I I Fiil Gelecek zaman I §ahis eki eki 1. Fiilin sonundo ijnlu harflerden biri varsa araya "y" unsuzu girer. 2. Unsuz yumu§amasindan dolayi birici §ahista "k" sessizi yumu^ayarak "g" olur. C^ali§acagrm k/g Yuzecegim k/g Yuruyecek у (kayna§tirma harfi) Okuyacagrm у (kayna§trrma harfi) .feler: Qalr^acagiz Gitmek Gidecegim C^alr§mak Yurumek Yuruyeceksin izlemek Izleyeceksiniz Okumak Okuyacak Yuzmek Yuzecekler 101 Ki Шri 1. Gelecek Zaman (Olumlu) | Ш ж Fiil + Gelecek zaman eki + §ahis eki Yurumek Qaligmak YQsarr.ek Ben Yurijyecegim gali§acagim Yuzecegim Sen Yuruyeceksin Qalijacaksin Yuzeceksin О Yiiruyecek Qalijacak Yuzecek Biz YOruyecegiz <Jali§acagiz Yuzecegiz Siz YOruyeceksiniz <Jali§acaksiniz Yuzeceksiniz Onlar Yijruyecekler Qali§acaklar Yuzecekler Ornekler: Yarin ak§am parka gidecegim. Cocuklar dersten sonra sahile gidecekler. Babam yemekten sonra gazete okuyacak. Onlar hafta sonu muzeye gidecekler. O , pazartesi gunu Ankaraya gidecek. 2. Gelecek Zaman (Olumsuz) Fiil + Olumsuzluk eki + Gelecek z a m a n eki + §ahis eki Yurumek Qali§mak YQzmek Ben YOrijmeyecegim <Jali§mayaca6im YDzmeyecegim Sen Yurumeyeceksin (Jaligmayacaksin Yuzmeyeceksin О Yurumeyecek (Jaligmayacak Yiizmeyecek Biz Yurijmeyecegiz (Jalijmayacagiz Yijzmeyecegiz Siz Yurumeyeceksiniz <Jali§mayacaksiniz YOzmeyeceksin iz Onlar Yijrumeyecekler Qaligmayacaklar Yiizmeyecekler Ornekler: Yann pazara gitmeyecegim. A h m e t ' e mektup yazmayacagim. Bu sene tembel o l m a y a c a g i m Ahmet yann akgam sinemaya gitmeyecek. Yann kar yagmayacak 102 3. Gelecek Zamon (Soru) Fiil + Gelecek z a m o n eki + Soru eki + §ahis eki Qali§mak Yurumek (Jalijacak miyim? Yuzecek miyim? Yuruyecek misin? Qatijfacak misin? Yuzecek misin? YOrOyecek m i ' ' (Jaltfacak mi? Yuzecek mi? Yuruyecek miyiz'? Qalijacak miyiz? Yuzecek miyiz? S.z Yuruyecek misiniz? Cali^acak misiniz 7 Yuzecek misiniz? Onlar Yuruyecekler mi? ^alisjacaklnr mi? Y uzecekler mi? Ben Yuruyecek ien 0 = z miyim7 Dmekler: Ogrenciler a k j o r n voleybol oynayacaklat rra? Babamz hostohoneden фкасак mi? Onlar denize gitmeyecekler mi? Doktor Bey gelecek mi? Tatilde kitcp okuyacak misin? A l i f o r m alar Ajagidoki cumleleri ornekteki gibi uygun fiillerle tamamlayiniz. (Gelecek zaman olumlu) 2. A§agidaki cumleleri ornekteki gibi uygun fiillerle tamamlayiniz. (Gelecek zamon olumsuz) . nek: Bugun ona telefon edecegim. Ornek: Seni affetmeyecegim. 1 Seni durakta bekle 1. Sizinle sinemaya git 2. Yarin ak§am size bir kitap getir. 3. Seni her zaman hatirla 2. Babam yarin gel 4. Ali Beyle gelecek hafta goru§ 3. Yarin yagmur yag 5. Yarin futbol ayna 4. Sana yardirn et 6. Bir saat sonra yemek yi 5. Sizinle futbol oyna 7 Yarin denize git 6. O d o m i topla - 7. Yemek yap 8. Ayla §arki soyle A | a g i d a k i cumleleri uygun fiillerle tamamloyiniz. (Gelecek z a m a n olumlu) 1. Burayc tekrar gel (sen) 3. Beni dinle (siz) 2. Yarin imtihan ol 4. Gelecek hafta piknige git (siz) 5. Bana y a r d i m et (sen) 6. Ali§ veri§ yap (siz) 7. Misafirler gel (onlar) 8. Bana para ver (o) 103 4. A j a g i d a k i cumleleri uygun eklerle t a m o m - 6. layiniz. (Gelecek zaman olumsuz soru) 1' Y e m e l < 'sen' 2- B e n i d i n l e 4- Uyu tamam |ayiniz. Ornek: Babam yartn istonbul'a gidecek. (slz) 3. Bona yard.m et A j a g i d a k i cumleleri ornekteki gibi uygekler,e I. Yann yagmur yag (sen) ? (o) (Olums HOseyin'i bekle Ahme1j - (Olumlu) 5. Vo ley bo I oy. 3. Annem kahvalti hazirla 6. O n l a r buraya gel (onlar) 7. Burada otur. (siz) 8. Otobuse bin (o) (Olumsuz) 4. Ben bu ak§am sinemaya git (Olumlu) 5. O n l a r bu a k j a m parka git (Olumlu) 5. A§agidaki sorulara ornekteki gibi "evef ve "hayir" ile cevap veriniz. Omek: Ogle yemeginde makarna yiyecek misin? 7. Ajagidaki kari§ik kelimelerle ( - v c l yjyecegim zamanli cumleler kurunuz. Hayir, yemeyecegim. -j A h m e t gelec^ / ggrenecek / bilgisayar /tatil 1. Tatilde Izmir'e gidecek misiniz? 2. Televizyon seyredecek miyiz? 104 2. babam / dikecek / baharda / agag / gel . 3. Ogrenciler basketbol oynayacaklar mi? 3. pi§irecek / kek / a n n e m / hafta sonu 4. Kitap okuyacak misin? 4' onlar 1 5. Ogleden sonra maga gidecek miyiz? 5- yazacak / Ay§e / mektup / Ahmet'e Sleekier ' t e m m u z d a 1 ,a,ile A§ogidoki gorulen gegmi? zamanli cumleleri gelecek zomono geviriniz. 1 I A j a g i d a k i sorulari cevaplayiniz. ! : 1. Bobam Ankorc'ya gitti. Bu yaz Amerika'yo gidecek misin? Evet, Hofta sonu dedeni ziyaret edecek misin? 2 Ogrenciler kahvoltido peynir, zeytin ve bol yediler. Hayir, " Bona borg pora verecek misin? Evet, 3 Fulbolcular sohoyo giktilar. 4. Yorin ok§em d i j a n gikacak misin? Hayir, 4. Ali sagini kestirdi. 5. A Tarkan'in yeni kasetini alocok misin? Evet, 5. Siz supermarkete gittiniz mi? 6. \ Bu geceki partide dans edecek misin? Hayir, A j a g i d a k i f i m d i k i zamanli cumleleri gelecek z a m a n a geviriniz. 1. Ahmet ile Ay§e hafta sonu evleniyorlar. 2 istanbul'a ti.;nle gidiyorum 3. Vole:iisiya ile Bayern Munih final oynuyorlar. 4. Bebek uyuyor. 5. Arkada§larla sinemaya gidiyoruz. A j a g i d a k i bo§luklari gelecek z a m a n ekleriyle doldurunuz. 1. O , araba satin al 2. Sen yarin i§e git ? (olumsuz soru) 3. O k u l ne zaman agil 4. Kahvaltr yap ? ? 5. Bu gece Ali bana telefon et 6 O , bizimle yarin piknige gel (olumsuz) 12. A^agidoki cevaplara uygun sorulor yaziniz. 1. A: ? В Hayir, yarin gece konsere gitmeyecegim. 2. A: ? B: Evel, bu yaz tafile gidecegim. 3. A ? B: Evet, seni gok ozleyecegim. 4. A: ? B: Hayir, bugun antrenman yapniayacagim. 5. A: ? B: Evet, yarin sabah erken kalkacagim. 6. A: ? B: Hayir, kahve igmeyecegim. 13. A§a§idaki b o j l u k l a r i gelecek z a m a n elderiyle doldurunuz. Nilufer yarin Antalya'dan Istanbul'a ugakla gel Birlikte Istanbul'u gez git 14. Ben giizel bir plan yaptim. Pazartesi gijnu Topkapi Saray- Sali g u n u Ayasofya git Islanbul'da iki hafta kal Muzesini ziyaret Per§embe gunij Dolmabahge Sarayini gez et £ar§amba giinu Hafta sonu denize git A j a g i d a k i fiilleri gelecek zamano gore sekimleyiniz. Gotormek (Olumlu) Konu§mak (Olumsuz) Yemrak (Soru) Ben Sen О Biz Siz Onlar 106 adalc 3 |6INi§ ZAMAN (-r) Gj '§ r Я G e n i f z a m a n , i§in b a j l a y i p d e v a m ettigini ve d e v a m edecegini gosterir. Genig z a m a n ; gegmig, gelecek ve §imdiki z a m a n i igine a l a n b i r z a m a n d i r . Bu z a m a n d a higbir s i n i r l a m a ve kesinlik yoktur. BIR G U N U M Ben her sabah saat altida kcilkarim. Elimi ve wf- ptzumu yikarim. A n n e m guzel bir kahvalii hazirlar. Saat edide kahvalti y a p a r i m . D a h a sonta okula giderim. 'J С^иИ^И ' u l d a n saat on iki bugukta g k a r i m ve eve gelirim. Evde az dinlenirim. Digari g k a r ve arkadaglarimla futbol > юпт. Futboldan sonra eve gelir, ders :.J 1 galigirim. a m vakii karde§lerimle oyun oynar ve televizyon •."^Btff .V•' frederim. Saat o n d a yatarim. -piii§i: Bir fiile genig z o m o n eki (-r, -ar, -er, -ir, -ir, -ur, -Or) getirilerek yapilir. Fiil + Geni§ zaman eki + §ahis eki Ornekler: Soylemek ek: Gelmek Gel Kalkmak I Toplamak izle.nek * - Soylerim ——Kalkarsin »- Toplar — — » • izleriz Oynamak——Oynarsiniz Varmak Onlu ile biten fiillere "-r" gelir. k: Soyle-r, Oku-r, Yuru-r, 2. Bekle-r Varirlar Тек heceli fiillere "-ar, -er" eklerinden biri gelir. O r n e k : Bak ar, Yaz-ar, Qz-er, Gez-er 107 Dikkat! A j a g i d a k i 13 fiil bu kuralin istisnasidir. 3. jM « I Unsuz ile biten birden fazla heceli fiillerin sonuna "-ir, -ir, -ur, -ur" gelir: Ornek: £ali§-ir, 2 Fiji Konu§~ur, Ogren-ir, Q e k | Gotur-ur, m Sevin-ir l e r i 1. Geni§ Zaman (Olumlu) Fiil + Geni§ z a m a n eki + §ahis eki Yazmak Bilmek Ben Yazarim Bilirim Okurum Sen Yazarsin Bilirsin Okursun О Yazar Bilir Okur Biz Yazariz Biliriz Okuruz Siz Yazarsiriiz Bilirsiniz Okursunuz Onlar Yazarlar Bilirler Okurlar Ornekler: Her yemekten sonra di§lerimi firgalarim. Babam her sabah saat yedide i§e gider. Ahmet gok guzel §arki soyler. Emre gok guzel futbol oynar. Biz her hafta sonu tiyatroya gideriz. 2. Geni§ Zaman (Olumsuz) Fiil + Olumsuzluk eki + §ahis eki 108 Yazmak Bilmek Ben Yazmam Bilmem Sen Yazmazsin Bilmezsin Okumazsin Okurrram О Yazmaz Bilmez Okumaz Biz Yazmayiz Bilmeyiz Okumayiz Siz Yazmazsiniz Bilmezsiniz Okumazsiniz Onlar Yazmazlar Bilmezler Okumazlar пеИе-': Mehmet hig kitap okumaz. Ki§ mevsiminde uzum olmaz. Bobom sigora igmez. Kardejim hig aglomoz Bizim ogrenciierimiz yalan soyfemezler xA: Geni§ zamanin olumsuzu, obiir zomanlorin ve kiplerin olumsuzlorina gore, gok oyri yopidodir. Birinci tekil ve <;ogul kifilerde olumsuzluk "-me" bigiminde; diger ki§ilerde "-mez" bigimindedir. 3 Geni§ Zaman (Son Fiil + Geni§ zoman eki + Soru eki + §ahis eki •rUZPld 1 ''. bilmek Yazar miyim? i i r miyim? O k u r muyum? Yozar misin? Bii r misin? O k u . musun? 0 Y-jzar r r ? BP r mi? O k u r mu? la. Yazci rniyfz? Bit r m i y i i ? O k u r muyuz? Siz Yazar-nisniz? Bil r misiniz? O k u r musunuz? I nlar Yaznrljr Bii rier m i r O k u d a r mi? it :«n en ni? ekler: Annen hafta sonu kek yapar mi? Ak§amlari parka gidei misin? (Jocuklar sabahlari erken kalkar mi? Qigekleri sevmez misin? Ogle yemegini lokantada yemez misin? 109 2 Ali§tirmalaг 1. A§agidaki kari§ik kelimelerle ornekteki gibi geriif zamanli cumleler kurunuz. O r n e k : ile / gel- / eve / a r a b a / her ak§am / .> О her a k ; a m eve araba iie gelir 1. yat- / genellikle / siz / saat kagta? 7 2. arkada§larini / ziyaret et / sik sik ? 3. balik tut- / bo§ z a m a n l a r i m d a ? 4. git- / genellikle / okula / yiiruyerek ? 5. ile / kavga et- / asla / a r k a d a j l a r i / о 9 2. A§agidaki cumleleri tamamlayiniz. (Geni§ z a m a n olumsuz) 1. Yaz mevsiminde kar 2. B a b a m sigara 3. K a r d e j i m futbol (yagmak) (igmek) (oynamak) 4. Kopekler denizde 5. Ben sabahlari geg 3. (ya§amak) (kalkmak) A j a g i d a k i cumleleri olumsuz yapiniz. O r n e k : O n l a r her ak§am sinemaya giderler. O n l a r her a k j a m sinemaya gitmezler. 1. Ahmet 50k yalan soyler. 2. Karde§im futbolu 90k sever 3. Ben her gun gazete okurum. 4. Sinifta yuksek sesle konu§urum. 5. Ogretmenimiz her zaman bagirir. 110 A j a g i d a k i sorulori ornekteki gibi "evet" ve "hayir" ile cevaplayiniz чек: Ak^amlan televizyon seyreder misin? livet, seyrederim. Hayir, seyretmem. 1 O g l e yemegini lokantada mi yersin? 2 Mehmet sabahlari erken kalkar mi? 3 Ki§rn hava gok soguk olur mu? 4 Gulu sever misiniz? 5. Bu duraktan 32 numarali otobus geger mi? A§agidaki gelecek zamanli cumleleri geni§ zamana "nek: Yarin seninle parka gidecegiz. Yarin seninle parka gideriz. 1. Babarn yarin ak§am gelecek 2 K15 mevsiminde kalin elbiseler giyecegim. 3. Sonbahar mevsiminde ku§lar 909 edecek. 4. Babacigim bana para verecek misin? 5. (Jocuklar hafta sonu kursa gidecekler mi? Agagidaki sorulara uygun cevaplar yaziniz. Diglerini gunde kag defa firgalarsin? ; Sinemaya gider misin? Kitap okumaktan hoglanir inisin? 4 Sabahlari erken kalkai misiri? У Arkadaglarmla kavga eder misin? Agagidaki cevaplara uygun sorular yaziniz. ? Hayir, big yalan soylemem. Evet, fulbol oynamaktan hoglanirim. 9 Hayir, muzik dinlemez. 9 Evet, arkadaglarimla sik sik tiyatroya giderim. Haytr, karanliktan korkmayiz. Agagidakileri eglegtiriniz. l . Ders ^.aHjmaktan a. ycvrd/m ederim. 3 . Sabahtarf 90k b. ho^an/r/m. 3. H a f t a d a bir Here c. Ы9 ho^lanmarn. >•!. rtaft a sontar/ allege d. erken kalkar/m. 5. YfcrCmekTen (jo к e. tiyatroya giderim. A§agidaki pargayi tamamlayiniz. MEHMET BEY VE AiLESi Mehmet Bey ve ailesi Istanbul'buyuk bir evde ya§a if^^tttb ehmet Bey her sabah gocuklarini abayla okula birak git у Sonra \ / Mehmet Bey'in e§i Ayla hanimidtr. Herkes gittikten sonra № < - • V ^ ev i§lerini yop ffc^ Genellikle at on ikide ogle yemegi ye \ \ 3zen ogleden sonra a r k a d a j l a i t y l a lu§ hbet et uldan d o n Birlikte gay ig ve Ak§am gocuklar trT J Л ~ / v «V Vj O n l a r saat on birde yat Durmak (olumlu) / '^^T / л ^ в щ й д Ak§am yemeginden Mehmet Bey ve e§i televizyon seyret A j o g i d a k i fiilleri geni§ zamona gore gekimleyiniz. эеп / ^ ^ J / Mehmet Bey eve her ak§am geg d o n nra gocuklar ders gali§ ap oku У) Yurumek (olumsuz) Bazen de ZARF Я Fiillerin, sifatlarin, ya d a ba§ka bir zarfin anlamini yer, yon, d u r u m , zaman ve soru yonur den belirleyip sinirlayan kelimelerdir. Ornekler: Ogrenciler derste 50k konu§tu. (Ne kadar?) Luifen yava§ yuiu. (Nasil?) Ku§ kafesten kolay kagti. (Nasi!?) 2 Zorftonn Qe§it ler 1. Zaman Zarflan Я Fiilin yapilma zamanini bildiren kelimelerdir. "Ne zaman" sorusuna cevap veren kelimelerdi d u n , b u g u n , yorin, simdi, once, s o m a , s a b a h , a k $ a m , gece, yazin, ki§in Ornekler: Istonbul'c dun g e l d i m (Ne zaman?) Zil ог 6nce gciloi (Ne zaman?) Ders j i m d i ba^ltyor. (Ne zamon?) 2. Miktar (Azhk-^okluk) Zarflan Д Я Fiilin anlamini azlik-gokluk bakimindan belirleyen kelimelerdir. "Ne kadar" sorusuna cevap vere kelimelerdir. qok, az, d a h a , biraz, fcizla, en Ornekler: Sizinle biraz konu§abilir miyiz? Sen daha gitmedin mi? Yanimizda gok oturmadi. Sinifta fazla konu§mayin. 3. Yer - Yon Zarflari Л Fiilin yoneldigi yeri bildiren kelimelerdir. o§agi, y u k a n , iceri, d i s a n Igeri girin A^agi in. Di§ari gikmaytn. Yukart gikin. 4. Soru Zarflari Щ Fiilleri soru yoluyla belirleyen kelimelerdir. Ne zaman?, Nigin? Ne kodat?. |Crneklen Eve nasil gidiyorsun? Koridorda nigin kojuyorsunuz? Turkiye'de ne kadar kalacaksin? Tatil ne zaman ba§layacak? A i i § t « t nrtaia r A j a g i d a k i b o j l u k l a r i uygun kelimelerle doldurunuz. igen jitndi fazla dana 1 Arkada§lar, lutfen siniftan 4 Film 5 Daha 6 Pazardan dison gikmayin. 2 Yagmur yagiyor. (Jocuklari 3 Biraz - gagir. pilava verir misin? ba§layac.ak mi? ders gali§acagim. meyve ve sebze alacagim? A i a g i d a k i kelimeleri e§le§tiriniz. 1. l^-eri a. bugGn 2.a$ag/ b. d i j a r i 3 az c, yukart M. Ilerl d. ger» 5. dCn e. £ok YETERUK FILLL Gi^'s | Fiile, bir igi yapabilme, gucu yetme, rica, izin verme ve ihtimal anlami kazandirir. Butun fiil kipleriyle gekimlenir. Ornekler: Gifar <;alabilirim. (yapabilme) Taksi gagirabilir misin? Yartn y a g m u r yaQabilir. (ShtimaS) Ornek diyalog: Sekietei Buyurun beyefendi. Bu girkette qaligmak istiyorum. Sekietei Bilgisayar kullonabilir misiniz? Evet, kullanabilirim. Sekietei Peki, Ingilizce konugobilir misiniz? Hayir, konugamam. Sekietei 116 Sonucu biz size doba sonra bildiririz. apili§i: Bir fiil kokune "-ebilmek" getirilerek yapilir. Fiil + Yelerlik fiili + Geni§ zamari e k i + Sahisek Ornek: Gelmek Gel ebil I I sin i Q'nekler: Kanujmak Oturmak Giymek Bakmak —Konujabilirim —— Oturabilirsin »• Giyebilir —Bakabiliriz (Jalmak *•• (Jalabilirsiniz Kapatmak — »- Kapatabilirler pffl C ^ K i ™ ler j 1. Yeterlik Fiili (Obrnlu) Fiil + -ebil + Geni§ z a m a n eki + §ahis eki Вактак Giymek ben Jakabilirim Giyeb!lirim 'Jalabi'irim Sen Bakabilirsin (iiyebilirsin (Ja'abilirsin О bakabi'ir Giyebilir Qalubilir Biz Bakabiliriz oiyebiliriz ^ jlabiliriz Siz Bakabilirsiniz Giyebilirsiniz Qa'abilirsiniz Onlor Bakabilirler Giyebilirler <Jalabilir!er •rnekler: O g l e d e n sonra supermarkete gidebilirim. A n r r e t de sten sonra basketbol oynayabilir. Babam ak§am eve geg gelebiiir. O g r e t m e n yarin imtihan yapabilir. Arkada§larim hafta sonu piknige gidebilirler. 2. Yeterlik Fiili (Olumsuz) F i i l + - a + Geni§ zaman olumsuzluk eki + §ahis eki Bakmak Giymek Ben Bakamam Giyemem Sen Bnkamazsin Giyemezsin 'Jalamazsin О Bakamaz Giyemez (Jalamaz Biz Bakamayiz Giyemeyiz (Jalamayiz Siz Bakamazsiniz Giyeinezsiniz (Jalamozsimz Bakamazlar Giyemezler (Jalamczlar Onlar Qaiamam Ornekler: Arkada^im denizde yuzemez. Babam utu yapamaz. Ahmet derste sessiz oturamaz. O n l a r baskeibol oynayamazlar. Karde§im hig uslu duramaz. 3. Yeterlik Fiili (Soru) Fiil + -ebil + Geni§ z a m a n eki + Soru eki + §ahis eki Bakmak Giymek Ben Bakabilir miyim? Givebilir miyim? £alabilir miyim? Sen Bakabilir misin? Giyebilir misin? Qalabilir misin? О Bakabilir mi? Giyebilir mi? (Jalabilir rni? Biz Bakabilir miyiz? Giyebilir miyiz? (^olabilir miyiz? Siz Bakabilir misiniz? Giyebilir misiniz? C,alofcilir misiniz Onlar Bokabilirler mi? Giyebilirler mi? Caiabilirler mi? Ornekler: Ogretmenim, di§ari gikabilir miyim? Ali Bey voleybol oynayabilir mi? Anneniz tatli yapabilir mi? Hafta sonu benimle kayak yapmaya gelebilir misin? О basketbol oynayamaz mi? Kopek kediyi yakalayamaz mi? Yeteriik Fiilinin Zamonlara Gore (Jekimi I. Olumlu Fiil + -ebil + Z a m a n eki { - y o r , - d i , -ecek) + §ahis eki Geiecek zarr.nn §imdiki zaman Yazmak Gorulen ge$mi§ z. Yazmak Yazmak Yazabufyor jit> Yazabildim Yczabileceoirr Sen Yazabliyo-sun Yazabildin Yazcibtleceksir 0 Yazabiiiyor Yazabitdi Yazabilecek 3iz Yazobiliyoruz Yazabildik Yozabiiecsgiz Siz Yozabiiiyorsunuz Yazabildiniz Yazabileceksiniz Onlar Yazabiiryortar Yazabildiler Yazabilecekter 3en Imekler: Sabahtan ak§ama k a d a r kitap okuyabilirim. Odevleri iki saatte ancak bitirebildim. Papaganlar insan g i b i konu§abilirler. Ahmet bilgisayarda o n parmagiyla yazi yazabiliyor, Kurtlar koyunlari yiyebilirler. Gelecek seneye yeni b i n a d a ders yapabilecegiz. 2. Olumsuz Fiil + - e + O l u m s u z l u k eki + Z a m a n eki (-yor, - d i , -ecek) + §ahis eki §imdiki zaman Yazmak Gorulen ge$mi§ z, Yazmak (Jefecek zaman Y&zmak 3en Yazamiyorum Yazamadtm Yazoroayacagim Sen Yazamtyorsun Yazamadm Yazamayaccksin 0 Yazamiyor Yazamadi Yazamayacak 3iz Yazamryoruz Yazamadik Yazamayccagii Siz Yozomiyorsunuz Yazamadimz Yozomayocaksiniz Onlar Yazoiniyorlor Yazamadilar Yazomoyocaklar nek c u m l e l e i : Huseyin a m c a iyi goremiyor. D u n a k § a m elektrikler gitti. O d e v l e r i m i b i t i r e m e d i m . Hafta sonu y a g m u r y a g a c a k . Biz p i k n i g e gidemeyecegiz. Bagim agrtyor. Ders g a l i j a m i y o r u m . B u n d a n sonra a r k a d a § l a r i n a b a g i r o m a y a c a k s i n . Ay§e Oniversiteyi bitiremedi. 3. Soru Fiil + -ebil + Z a m a n eki (-yor, -di, -ecek) + Soru eki + §ahis eki §imdiki zaman Yazmak Gdrulen ge£mi§ z. Yazmak Ben Yazabiliyor muyum? Yazabildim mi? Yazabilecek miyim? Sen Yazabiliyor musun? Yazabildin mi? Yazabilecek misin? О Yazabiliyor mu? Yazabildi mi? Yazabilecek mi? Biz Yazabiliyor muyuz? Yazabildik mi? Yazabilecek miyiz? Siz Yazabiliyor musunuz? Yazabildiniz mi? Yazabilecek misiniz? Yazabiliyorlar mi? Yazabildiler mi? Yazabilecekler mi? Onlar O r n e k cumleler: Dun oglederi sonra pazara gidemedin mi? Televizyondaki magi izleyebildiniz mi? (^ocuk yemegi sag eliyle yiyemiyor mu? Tahtadaki soiulari cevaplayamayacak misin? Denizde yuzemez misin? Gijzel resim gizebiliyor muyum? A h m e l sinavda b a j a n l i olabildi mi? Yarin akgam maga gelebilecek misin? Dersten sonra beni bekleyebilir misin? 2 Aii§tirnrialar 1. A j a g i d a k i cumlelerden dogru olanin 1. ( ) Insan konujabilir. 2. ( ) Tavjan ugamaz. 3. ( ) Bebek yemek yapabilir. 4. ( ) Hindi §arki soyleyebilir. 5. ( ) Balik yuzebilir. 6. ( ) Asian hizli kojabilir. A j a g i d a k i cumleleri e§le§tiriniz. 1. O n l a r £.ok a j / r a. £ok i§lm var. 2. Ahmet 'fOY me§gul b. Икп'Зе gideblliriz. 3. Bu С. I hava 5.0k gCzel >L "... U. AU Bey c-ok ya$l/ d. Ay$e onlar' ka'. J r u m a i . 5. ingfdzce <^ok zor e. о piknige geieme-. 6. Sana yard/m edemem f . yemek yiyemem. 7. jDtyrni ^ektirdfm g . b e n konu?arriarri. A§agidaki sorularin numaralanni uygun resimlerin yanina yaziniz. I Hangi hayvan ugabilir? hayvan yuzebilir? - Ы ) Hangi hayvan konu§abilir? 5 Hangi hayvan hizli ko§abilir? 4 Hangi hayvan fare yakalayabilir? Hangi Agagidaki cumSeleri ornekteki gibi yeterlik fiilinin olumsuzu yapimz. Dmek: Ressam, bu resmi gzebilir. Rfessafn, bu resmi gizemez. 1. O g i e d e n sonra eve gidebilirsiniz. 2 Turk^eyi ogrenebiiiyor musunuz? 3. Ak§amlari kitap okuyabiliyor musun? 4. Maa§inizi ayin sonunda alobilirsiniz 6 Bu dar yoldan kamyon gegebilir mi' /f 4i 5 . A§agidaki gelecek zamanli fiilleri ornekteki gibi yeterlik fiiline geviriniz. Ornek: Hcfto sonu Uludag'o g k o c o g i m . Hafta sonu Uiudog'a qikabilirim. I. Salih'e para vermeyecegim. 2 Yaz tatilinde Palandoken'e gidecegiz. 3. Gelecek yil a r a b a alacagim. 4. Universiteyi bitirince doktor olacagim. 5. Ayje'nin d a g u m gunu igin bluz alacagim. 6. A§agidaki yeterlik fiillerini gekimloyiniz. §imdilci z a m a n igmek GorOlen gegmi? z a m a n Gormek Gelecek z a m a n Silmek Genij zamr- Surmek Ben Sen О Biz Siz Onlar 122 - C?|EREKLiK KIPI (-moli) И Bu k i p , o l m a s i ve y a p i l m a s i g e r e k e n §eyleri ifade eder. Belirli bir z a m a n i gostermez. Omekier: Saat y e d i d e evde o l m a l i s i n . Yarin i m t i h a n var, ders g a l i j m a l i s i n . A r k a d a j l a n n l a konu§urken nazik olmalisin. Ornek divalog: : Ay§e, yemekle ilgili bir sdz v a r d i . H a t i r l a d i n ml? "Yemek igin y a j a m a l i , y a f a m a k igin y e m e m e l i . " : Hayir, Ay§e oyle d e g i l d i . Peki nasildi? -'i : "Yemek igin y a f a m a m a l i , ya§amok igin yemeli." (*opili§i: Bir fiile " m a i l , -meli" eki getirilerek yapilir. Fiil + -mail, -meli + §ahis eki Or nek: Gelmek Gel i I У i Ornekler: Satmok Satmaliyim Doldurmak Doldurmaliyiz Okumak Okumalisin Vermek Vermelisiniz Ormek Ormeli Ko§mal< Kojmalilar 123 2 Fiji Qek'i™leri 1. Gereklik Kipi (Olumlu) Fiil + Gereklik kipi + §ahis eki Verniek Ko§mak Ben Vermeliyim Ko§maliyim CJali§maliyim Sen Vermel isin Ko§malisin <Jali§malisin О Vermeli Kogmali Qalijrnuli Biz Vermeliyiz Ko§maliyiz <Jali§maliyiz Siz Vermelisiniz Ko§malisiniz (Jali§malisiniz Onlar Vermeliler Kojmalilar (Jali§malilar Ornekler: Basketbol antrenmonina erken gelnielisin. Bu yil gok kitap okumaliyim. Buyuklerimize k a r j i saygili olmaliyiz. Erken yatmali, erken kalkmaliyiz. 2. Gereklik Kipi (Olumsuz) Fiil + Olumsuzluk eki + Gereklik kipi + §ahis eki Vermek Ko§mak Ben Vermemeliyim Kojmamaliyim (Jalt§mamaliyim Sen Vermemelisin Ko§mamalisin (Jalijmarnalisin О Vermemeli Kojmamaii Qali§mamali Biz Vermemeliyiz Ko§mamaliyiz <Jali§mamaliyiz Siz Vermemelisiniz Ko§mamalisiniz <Jali§mamalisiniz Onlar Vermemeliler Ko§mamalilar CJbh§mamalilar Ornekler: Derste bagirarak konufmamaliyiz. Kutuphanede gilrultu yapmamalisiniz. Ak§am geg yatmamalisin. O k u l u n gevresini kirletmemeliyiz. 124 3. Gereklik Kipi (Soru) Fiil+Gereklik k i p i + S o r u eki+§ahis eki VfcTiel' Kngmak Вел Vermel! miyim? Kogmali miyim? (Jaligmali miyim? Ser Vermeli misin? Kogmali misin? C r ' i g m a l i misin? О Vermeli mi? Kogmali mi? (Jaligmali mi? Biz Vermeli miyiz? Kogmali miyiz? (Jahgmali miyiz? Siz Vermeli misiniz? Kogmali misiniz? (Jaligmali misiniz? Onlar Vermeliler mi? Kogmalilar mi? (Jaligmalilar mi? Ornekler: Pencereyi agmali miyirn? Yemekten sonra diglerimizi firgalomali miyiz? Akgam futbol oynamalilar mi? О saglarini kestirmeli mi? Ayge Hanim, akgam yemegi hazirlamah mi? AliViS niala r 1. Agagidaki karigik kelimelerle gereklik kipinde cumleler kurunuz. 1. yardimci / babamiza / olmaliyiz / annemize 2. yemekten / diglerimizi / sonra / firgalamaliyiz 3. soguk / kalin / havalarda / elbiseler / giymelisin 4. otobus duragtnda / torn / olmalidir / onlar / saat sekizde 5. bitirmeliyim / bu kitabi / hafta sonu 2. Agagidaki cumleleri gereklik kipinin olumlu gekline gore tamamlayiniz. 1. Erken yat 2. Yemekten once ellerimizi yika 3. (Jok ders galig 4. Diglerimizi her gun firgala 5. Digan gikmadan once annemizden izin al 3. A j a g i d a k i cumleleri t a m a m l a y i n i z . (Gereklik k i p i n i n olumsuzu) 1 Sigara ig 2 Sinifta (:ok konu§ 3 A r k a d o g l a r m l a k a v g a et •I Yalan soyle 5 4. Dersten o n c e televizyon seyret A § a g i d a k i sorulori ornekteki g i b i cevaplayiniz. Ornek: Aikadosim? t^ok hizli : n a k i kulluniyoi O n . ' ne '".'lisniiz?) H i / i i ciraba kullunmcinioliMii I O g r e t m e n ders anlotiyor. Toyfun k o n u f u y o r . ( O n a ne soylemelisiniz?) ? Ismail gok hasta. A m a hostahaneye g i t m e k istemiyor. ( O n a ne soylemelisiniz?) 3 Ali o k u l a gidecek. Fakat hala yatiyor. ( O n a ne soylemelisiniz?) 4 Yarin sinav var. Ay§e ders gali§miyor ( O n a ne soylemelisiniz?) Kar yagiyor. A h m e t o k u l a gidecek. ( O n a ne soylemelisiniz?) 5. A j a g i d a k i cumleleri ornekteki g i b i soru h a l i n e getiriniz. O r n e k : kiirruzi isildn d u i m a l i y i z K . n n i / i ^il to :iuir lali m i y i z v 1 Karde§imi a r a m a l i y u n . ? 2 H a y v o n l a r i beslemelisin. 3 Bol b o l spor yapmaliyiz. 4 . Yemekten sonra ellerini yikamalisin. ? 5. Ahmet'i d o k t o r a g o t u r m e l i y i m . ? 6. A § a g i d a k i cumleleri ornekteki g i b i verilen fiillerle t a m a m l a y i n i z . O m e k : (atmpk) Bahgeye c o p atmamalisinrz. 7. 1. Sinifta gereksiz (konu§mak, olumsuz) 2. A r k a d a § i n a y a l a n (soylemek, olumsuz) 3. O g r e n c i l e r tatilde kitap (okumak, olumlu) 4 . Ali universite i m t i h a n i n i (kazanmak, olumlu) 5. Pantolonumu (utulemek, o l u m l u ) A § a g i d a k i sorulari ornekteki g i b i "evet" ve "hayir" ile cevaplayiniz. O m e k : A k § a m ders galibmaii miyiz? Evet, cahsrnohyu. Hayir, gali§mamaliyiz. 1. O n l a r yarin b u r a y a gelmeliler m i ? 2. S e l m a , gay h a z i r l a m a l i mi? 3. Takim elbisemi giymeli m i y i m ? 4 . H a f t a sonu hayvanat bahgesine gitmeli miyiz? 5. O g r e n c i l e r i m t i h a n a h a z i r l a n m a l i l a r mi? 3 A § a g i d a k i fiilleri gereklik k i p i n d e gekimleyiniz. Yurumek (olumlu) 3en Sen О Biz Siz Dnlor Yazmak (olumsuz) Okumak (soru) iSTEK Kipi (-a, -e) Tanim: Bir i§in, horeketin yapilmasmin istendigini bildiren kiptir. Z u m a n kavrami agik degildir. A m a i§in sonra yapilacagi bellidir. Fiilin yapilmosindaki istegi ya d a niyeti gosterir. Ornek: Gdevlerinn yczcyim Not: Kullanimina gore emir anlami do ta§ir. Ornek: Okuyalim. Ornek diyalog: Ali Alo, Ay§e ne yapiyorsun? I§in var mi? Hayir, i§im yok. Bugun canim gok sikiliyor. Ali Hayvanat bahgesine gidelim mi? Evet, gidelim. Qok iyi olur. Ali Nerede bulu§alim? Otobus duraginda bulu§alim. Aii Goru§uruz. Tamam. Yapilifi: Bir fiile "-a, -e" eki getirilerek yapilir. Fiil + -a, -e + §ahis eki Ornek: Gelmek C4 Fill I istek kipi > i Kayna§tmna harfi i §ahis eki Ornekler: 128 Vurmak • - Vurayim Kalmak - Durmak - Duralim Bulmak - Kalalim Gelmek- Gelesiniz Bulasin Aramak - • Ai ayalim 2 F i j i Q g k i r r , l e M 1. istek Kipi (Olumlu) fiil + istek kipi eki + §ahis eki Bulmak Aramak Ben Bulayim Arayayim Durayim Sen Bulasin Arayasin Durasin О Bula Araya Dura Biz Bulalim Arayaltm Duralim Siz Bulasintz Arayasiniz Durasiniz Onlar Bulalar Arayalar Duralar Ornekler: Yarin ak§am size geleyim mi? D i j a n d a yagmur yagiyor. §emsiyeyi alalim mi? Pencereleri kapatalim mi? 2. istek Kipi (Olumsuz) Fiil + Olumsuzluk eki + istek kipi eki + §ahis eki Bulmak Aramak Ben Bulmayayim Aramayayim L Durmayayim Sen Bulmayasin Aramayasin Durmayasin Durmaya О Bulmaya Aramaya Biz Bulmayalim Aramayalim Durmayahm Siz Bulirayasintz Aramayasiniz Durmayasiniz Onlar Bulmqyalar Aramayalar Durmayalar Ornekler: Arkada§lar! Koridorda bagirmayalim. Yerlere tukurmeyelim. Caddenin oriasinda durmayayim. Ak§ama kadar orada beklemeyesin. 3. Istek Kipi (Soru) Fiil + Istek kipi eki + §ahis eki + Soru eki BulmOK Aramak Ben Bulayim mi? Arayayim mi? Duraymt mi? Sen - - - Arayolim mi? Duralim mi? О - Biz rfuia im mi ? Siz Onlar Ornekler: O g l e yemegini lokontada yiyelim mi? Suboh kahvolti yapmayaltm mi? Ahmet'e mektup yozmoyayim mi? Futbol magindo bagirmayayim mi? з Ah§tirmala 1. Agagidaki karigik kelimelerle istek kipinde cumleler kurunuz. 1. eczahaneden / ololim / ilag 2. her saboh / k o j a l i m / bir saat 3. tatilde / bitireyim mi? / bu kitabi 4. gideyim / bugun / erken / eve 5. koruyalim / hayvanlari 130 A j a g i d a k i cumlelerin fiillerini istek kipiyle 4. olumsuz yapiniz. tamamlayiniz. 1. Ali gok oynuyor. O n u ders gali§maya gagir. A§agidaki cumlelerin fiillerini ornekteki gibi Ornek: Aksaray'a kadar yuruyelim. Aksoray'a kadai yurumeyeiim. (olumlu) 1. Teneffuste futbol oynayalini. 2. Bu sandalye 50k kirli. Buraya otur. (olumsuz) 3. Lutfen sigara ig (olumsuz) 4. (Jok televizyon seyret (olumsuz) 2. Hafta sonlarinda bol bol uyuyalim. 3. Sabah kahvaltisinda gorba igelim. 5. O k u l a geg kalacagim. Hizli yuru (olumlu) 4. Yaz tatilinde Ankara'ya gidelim. 6. Ali'ye borg ver. (olumlu) 7. О bono telefon etmedi. Ben de ona tele fon et A | a g i d a k i cumlelerin fiillerini istek kipinin Bu kitaplan okuyayim mi? 2. Aciktik. Haydi yemek yi 50k A§agidaki cumleleri ornekteki gibi istek ki- Ornek: Bu kitaplori okuyayim. 1. CJok yoruldum. Biraz otur. hova 5. pinin soru jekliyle yeniden yaziniz. olumlu j e k l i n e gore tamamlayiniz. 3. Bugun 5. Bugun ogleden sonra ali§ verif yapalim. (olumsuz) guzel. Piknige git 1. Supermarketten sebze ve meyve alalim. 9 2. Bu sorulari ogretmene sorolim. 4. Arkada§lar, top oyna 5. Film bafladi. Ay§e'yi de gagir. 9 3. Kantinden gay getireyim. 9 6. Ders ba§ladi. Lutfen sus 7. Yagmur yagiyor. Taksiye bin 4. Yagmur yagiyor §emsiyeyi alayim. 9 8. Hava soguk. Paltomu giy. 9. Bugun Ali'nin d o g u m gunu. O n a hediye al 5. Otobuse binmeyeyim. 9 DUYULAN GEgMi§ (-mifli G E g M i f ZAMAN ZAMAN) Gjri§ I Duyulan gegmif zarnanda duyulmu§ veya 6grenilmi§tii. olu§, hareket, konu§an tarafindan g6rulmemi§, sonradan BiR RUYA Bir varmi§, bir yokmu§. Eski zamanlarda bir padi§ah varmi§. Bu padi§ahin buyuk bir sarayi varmi§. Sarayda 90k akilli bir gocuk v a r m i j . Bu qocuk, bir g u n ruyasinda padi§ahin halkina ekmek dagittigini gormu§. (^ocuk bu ruyasini p a d i j a h a anlatmi§. Padi§ah bu ruyayi yorumlatmi§. Yorumcu, padi§aha 50k seviyor, demif. Padijah halk ruyayi seni goren gocugu 50k sevmi§ ve ona hediyeler vermi§. Yapili§i: Bir fiile duyulan g e y n i j zaman eki (-mi§, -mi§, -mu§, -mu§) getirilerek yapilir. Fiil 4- D u y u l a n g e ^ m i f z a m a n e k i + § a h i s e k i Ornek: Gelmek Ge! nn§ I i Fiil D u y u l a n ge<jmi§ 511 H Z I §ahis eki z a m a n eki Огпек1ег: Sevmek 1» Sevmijim Temizlemek Satmak — Qikarmak — — •> <Jikormi§iz Temizlemi§sin Kurmak «• Satmij Anlatmak 1»- Anlatmi§lai Kurmu$sunuz Fiji Cgkimleri 1. Duyulan Ge;mi§ Zaman (Olumlu) M H H B H H i Fiil + Duyulan gejmi§ zaman eki + §ahis eki Sevmek Korkmak Qizmek Ben Sevmijim Korkmujurn (Jizmi§im Sen Sevmi§sin Korkmu|Sun <Jizmi§sin О Sevmijj Korkmu§ Gizmi§ Biz Sevmijiz Korkmujuz Qizmijiz Siz Sevmi§siniz Korkmu§sunuz (Jizmi§siniz Onlar Sevmi§ler Korkmu§lar (Jizmi§ler Ornekler: Kardejim kopekten 50k korkmu§. Babam maa§ini almi§. Bebek iki saat aglamij. Onlar sabah saat dokuza kadar yurijmu§ler. Turistler §ehri 50k begenmi§. 2. Duyulan Gegmi§ Zaman (Olumsuz) Fiil + Olumsuzluk eki + Duyulan g e j m i j zaman eki + §ahis eki Sevmek Korkmak CJfzrriek Ben Sevmemigirr Korkmami|im (Jizmemijim Sen Sevmemi§sin Korkmami§sin £izmemi§sin О Sevmemi§ Korkmamij <Jizmemi§ Biz Sevmemi§iz Korkmamijiz Qizmemi§iz Siz Sevmemijsiniz Korkmamijsiniz (Jizmemijsiniz Onlar Sevmemijler Korkmamijlar Qizmemigler Ornekler: Ogrenciler, ogretmeni gormemi§ler. Ogrenciler ders gali§mami§lar. Ahmet beni beklememij. Sabah saat dokuza kadar uyumamij Gune§ heniiz dogmami§. 3. Duyulan Gegmi§ Zaman (Soru) Fiil + D u y u l a n gegmig z a m a n eki + Soru eki + §ahis eki Sevmek Korkmak Ben Sevmis miyim? Korkmuj muyum? Q z m i § miyim? Sen Sevmi-5 misin? Korkmu!} musun? Q z m i § misin? О Sevmig m i ? Korkmug m u ? (Jizmij m i ? Biz Sevrnij miyiz? Korkmu§ muyuz? ^ i z m i j miyiz? Siz S e v m i j misiniz? Korkmu§ musunuz? CJizmi§ misiniz? Onlar Sevmijler m i ? Korkmu§lar m i ? ^izmi§ler mi? . Ornekler: Misofirlei yemeklcri becjenmi§ler mi? Ahmet, Kemal ile konu§mami§ mi? Mag ba§lami§ mi? Ogrenciler sinifa girmemi§ier mi? Ben, Cemal'i dovmu§ muyum? N o t : D u y u l a n gegmi§ z a m a n , s o n r a d a n farkina v a n l a n o l a y l a i d a d a kullanilir Ornek Eyvah! Saglcirim agarmi§. A a a ! Kar yagmig. з Ali?t«rmalar I. A j a g i d a k i kari§ik kelimelerle d u y u l a n gegmi§ z a m a n l i cumleler kurunuz. 1. dagcilar / kalmi§ / d n g d o 2. arkadagim / hastahaneden / o l m u § / t a b u i c u 3. g e l m e m i j / Ay§e / o k u l a / b u g u n 4. igmi§ mi / gocuk / s u t u n u f>. ogrenciler / gelmi§ler / sinifa ? 2. A j a g i d a k i cumleleri ornekteki g i b i o l u m s u z 3. A j a g i d a k i d u y u l o n gegmi§ z a m a n l i O r n e k : Kadir yuzmeyi o g r e n m i j . Ornek: (^ocuk kediden k o r k m u j . Kadir yuzmeyi ogrenmi§ mi? (Jocuk kediden k o r k m a m i j . 1. O g r e n c i l e r konuyu anlami§. 1. O t o b u s scat 8 : 0 0 ' d e g e l m e m i s . 2 Ay§e H a n i m a k § a m y e m e g i hazirlami§. 2. Sinemaya gok insan gilmi§. 3. Kalemin boyasi bitmi§. 3. Ogrenciler voleybol oynamaya gitmijler. 4. M e h m e t otobusu kagirmi§. 4. Levent odevlerini y a p m i s . 5. Basketbolcular s a l o n a girmi§. 5 . Leyla ile Kerem e v l e n m i f . A j a g i d a k i c u m l e l e r i ornekteki g i b i u y g u n fiillerle t a m a m l a y i n i z . 1 cum- leleri ornekteki g i b i soru h a l i n e getiriniz. yapiniz. (Duyulan gegmi§ z a m a n ) Ornek: Ahmet'in k a l e m i kaybolmu$. (kaybolmak) 1. Evimizin o n j n d e k i erikler gigek (agmak) 2. (^ocuklar denize (gitmek) 3. A n k a r a y a k i n l a r i n d a tehlikeli bir kaza (olmak) 4. Sicaktan yemekler (bozulmak) 5. Hirsiz 21 n u m a r a l i eve (girmek) A § a g i d a k i fiilleri d u y u l a n g e g m i f z a m a n a g o r e gekimleyiniz. Yurumek (Olumlu) Ben Sen О Biz Siz Onlar Beklemek (Olumsuz) къяюк (Soru) ЩР N О K T A L A M A 1. Nokta (.) 1. C u m l e n i n soriuna konur. O r n e k : A l i o k u l d a n geldi. 2 . K i s a l t m a l a r d a kullanilir. O r n e k ' Prof. (Profesor), Dr. (Doktor) 3 . Sayilardan s o n r a -inci ekinin yerine kullanilir. O r n e k : 3 . (uguncij), 5 . (behind) 4 . Tarihlerin yazili§inda sayilarin a r a s i n a k o n u r . Ornek: 21. 02. 2 0 0 0 , 13. 1 2 . 1 9 9 9 5 . Saatlerde kullanilir. O r n e k : 1 2 . 3 0 (on iki buguk) 2. Virgul (,) 1. E§ gorevli kelime ve k e l i m e g r u p l a r i a r a s i n a k o n u r . O r n e k : Uzun, si§man, biyikli bir a d a m d i . Kirtasiyeden k a l e m , defter, silgi aldi. 2 . H i t a p c u m l e l e r i n d e n s o n r a kullanilir. O r n e k : C a n i m Arkadci§im, Sevgili A n n e c i g i m , 3 . Evet ve hayir k e l i m e l e r i n d e n s o n r a kullanilir: ) r n e k : Evet, k o n u § a b i l i r i m . Hayir, ben g i t m i y o r u m . 4 . I§aret z a m i r l e r i n d e n sonra kullanilir: O r n e k : Bu, guzel degil. O , baria k a l e m verecek. 3. Sot и i§nreti (?) Я Soru bildiren kelime veya c u m l e l e r i n sonuna k o n u r : Ornek: A d i n ne? Sen kimsin? Girebilir miyim? l § A R E T L E R I 4. Unlem !§areti (!) Я Sevinme, kizma, acirna, korku gibi duygulari anlotan kelime ve cumlelerin sonuna konur: Ornek: A m o n Allohiii Al!ci> im! On Bravo' AhI 5. Ski Nolcta List Oste (:) Я A j r k l o m a gerektiren ciimlelerden sonra kullonilir. Ornek: Bir yilda dorl mevsim var. Ilkbahar, yaz, sonbahar, ki§. 6. Uzun gizgi ( ~ ) • Я Bu igarete konu§ma gizgisi de denilmektedir. Konusrna cumlelerinin ba§ina gelir. Ornek: - Benimle nigin hi<; konu^ muyorsun 9 -• CJunku ben seni tanimiyorum. 7. Kisa (Jizgi (-) Sahr sonuna sigmayan kelimeler kisa gizgi ile ayrilir: Ornek: ti. Fiil kok ve govdelerinden sonra konur. gul-, oku-, seyret- 137 5 Ah§tirmaiaг 1. A j a g i d a k i test sorularini cevaplaymiz. 1 Nokta ile ilgili olarak a§agidakilerden hangisi yanli§tir? A. Cumle sonuna nokta B. Bazi kisaltmalardan konur. konur. sonra C. E§ gorevli kelimeleri nokta konur. 2 Soru ijareti nerede nokta ayirmak igin D. Sira bildiran sayilardan sonra nokta konur. 3. Virgiil nerede ayirmada kullanilir. kelime veya cumled. sonra kullanilir. C. Saat gosteren sayilorda zaman biriml-. arasinda kullanilir. D. Tarihlerin yazilijinda gun, ay ve yili b birinden ayirmak igin kullanilir. sozlerin bajindc hangi noktalama ijareti kullanilir? A. Iki nokta B. Kisa gizgi C. A k l a r m a cumlelerinin sonunda C. Unlem ijareti D. Uzun gizg sigmayan kelimeleri Satir sonuna sigmayan kelimeleri ayirma* 5. A a m a , seving, ofke, j a g m a gibi duygulari belirten kelime ya da cumlenin sonuna hangi noktalama i§areti konur? igin hangi noktalama ijareti kullanilir? A. Kisa gizgi B. Tiinak i§areti A. Unlem i§areti B. Virgul C. Uzun gizgi C. Soru i§areti D. Nokta D. i j g nokta A j a g i d a k i o k u m a pargasinda le§tiriniz. HOCA'NIN bo§ birakilan yerlere uygun olan BOLBOLLOGU Nasrettin Hoca bir agagta guzel kayisilai gorui ( ) Dayonamaycirak agaca gikar ( ) Kayisilari yemeye b a i l o r ( ) ( )Bu aroda bahgenin sahibi gelir ( ) Hoca'yi agagta goi unce soroi: ( ) O r a d u ne s§in var ( ) Hoca cevap verir: ( )Ben bulbulum ( ) Bahgenin sahibi der ki: ( )Haydi biroz ot de dinleyelim ( ) Hoco otmeye ba§lar ( ) A d a m buna gol< guler ( ) Hoccyc: ( )Bulbul boyle mi oter ( ) Hoca da: ( (Acemi bulbul bu kcidar oter ( ) der ( ) 138 bildiren B. Sira cumleleri ayirmada D. Satir sonuna ayirmado 2. B. Soru Kar$ilikli k o n u j m a l a r d a kullanilmaz? A. E§ gorevli kelimeleii kullanilir? A. Sira cumleleri ayirmak igin noktalama i§aretlerini yer-