İklim Değişikliği, Ekolojik Kriz Ve Gıda Güvenliği

İklim Değişikliği, Ekolojik Kriz Ve Gıda Güvenliği

İklim Değişikliği, Ekolojik Kriz Ve Gıda Güvenliği
Küresel iklim değişikliği başta olmak üzere diğer önemli ekolojik sorunlar (biyoçeşitlilik kaybı, azot
çevrimi, fosfor döngüsü sorunları, okyanusların asitlenmesi, kimyasal kirlilik, çölleşme, toprağın
bozulması, tatlı su kaynaklarının kirlenmesi ve temiz su sıkıntısı, hava kirliliği, ormanların yok olması vb.)
ve bununla birlikte ortaya çıkan ekolojik kriz ile birlikte dünya yeni bir döneme doğru, ‘devrilme
noktasına’ (tipping point) hızla sürüklenmektedir.1,2,3,4,5,6 Ekoloji ile ilgili dokuz gezegensel sınırdan
üçünde (iklim değişikliği, biyoçeşitlilik kaybı, biyojeokimyasal döngü ile ilgili olarak azot çevrimi)
limitler aşılmış durumdadır.2 İklim değişikliğinde son derece hassas ve aynı zamanda kırılgan bir
döneme girilmiştir.7,8,9,10,11,12,13,14,15 2 derecelik bir atışın sonucu ünlü bilim adamı Hansen’in deyimiyle
felaket olacaktır.16 İklim değişikliğinden endişelenmek için çok önemli nedenler vardır.17,18,19,20,21
Dünyadaki fosil yakıtlarının yüzde yirmisinden fazlasını tükettiğimiz zaman küresel iklim değişikliği
kontrol edilemez hale gelecektir.22 Bunun yanında bu çevre sorunları birbirleri ile son derece
bağlantılıdır.
Ve ne yazık ki şu ana kadar iklim değişikliği başta olmak üzere birçok konuda alınan önlemler
yetersiz kalmıştır. Kuzey Kutbu’nda buzullar hızlı biçimde erimektedir.23,24 Kuzey Kutbu’ndaki buzulların
erimesi ile yüz milyarlarca ton metan serbest kalabilir. Bunun ne kadar hızlı ve kadar zaman içinde
olacağını kimse bilmiyor. Fakat metan, karbondioksitten daha fazla miktarda ısı tutma özelliğine sahip
bir gaz. Bunun yanında birde Antartika'daki buzullarda metanı da hesap etmek gerekebilir.25 Buradaki
buzulların erimesi iklim değişikliğini hızlanması gibi26 birçok çevre sorununu da beraberinde
tetikleyecektir. İklim krizi de hesaba katıldığında oluşan büyük ekolojik kriz gıda güvenliği olmak üzere
birçok önemli sorunu beraberinde getirecektir.27,28,29,30 Hali hazırda iklim krizi Ortadoğu’da Suriye vb.
gibi birçok ülkeyi yoğun biçimde etkilemektedir.31,32,33 Hatta bu ülkelerde ortaya çıkan toplumsal
hareketlerin, Arap Baharı vb., iklim krizi ile bağlantılı olduğu söylenebilir.34,35,36 Türkiye’nin de bu
krizlerden etkilenmemesi düşünülemez. Birçok rapor ve araştırma iklim değişikliği vb. sorunların
Türkiye’yi de önemli ölçüde etkilediğini ve çok daha şiddetli biçimde etkileyeceğini ortaya
koymaktadır.37,38,39,40,41 Son zamanlarda artan saman fiyatları42,43,44, sık sık görülen seller, taşkınlar,
gittikçe artan kuraklık45, kuruyan göller46,47,48 bunun göstergelerinden biridir.
Ekoloji ve buna bağlı gıda ve su güvenliği krizi aynı zamanda politik bir krizdir. Ve bu kriz bu açıdan
kapitalizmin ve neo-liberalizmin küresel ölçekte bir krizidir. Ve aynı zamanda dünya kaynaklarının
şirketler tarafından amansızca kullanılması, eşitsizce ve adil olmayan ve eko-sisteme de zarar verici
biçimde sömürülmesi sonucu oluşan bir krizdir. Bugüne kadar ekolojik krizi önemsemeyen neo-liberal
politikalar gıda ve temiz su krizi başta olmak üzere birçok önemli sorunu içinden çıkılmaz bir hale
getirmiş, çözümden ziyade sorunun ana nedenlerinden biri haline gelmiştir.49,50,51,52
Tarımda neo-liberal politikaların uygulanması birçok ülke için ciddi bir felaket olmuştur. Serbest
piyasa ekonomisi sanıldığı gibi gıda sorununu çözen bir yöntem değildir. Piyasa ekonomisi parası
olanın, daha zengin ve güçlü olanın, güç odaklarının istediği yönde bir çözümdür. Ve bunun sonucunda
bazı insanların açlıktan ölmesi de mümkündür. Geçmişte İrlanda’da da piyasanın kaderine bırakılan ve
bu yüzden açlıktan ölen bir milyona yakın veya bir milyondan fazla İrlandalı akıllardadır. Bugün de bu
olaylar yaşanmaya devam etmektedir. Örneğin Hindistan’da son 16 yıl içinde neo-liberal politikalar ve
endüstri tarımı yüzünden 250.000’den fazla çiftçi intihar etmiştir.53,54 Meksika’da neo-liberal tarım
politikalarının etkisi son derece yıkıcı olmuştur.51 Benzer etkileri Afrika’da ve dünyanın birçok yerinde
defalarca gördük; hala da görmeye ve yaşamaya devam ediyoruz.51
1
Neoliberal ekonomik politikaların sonucunda büyük şirketlerin tarım ve gıda üzerinde etkileri ve
denetimleri olağanüstü düzeyde arttı51,55,56,58,59, gıda fiyatları spekülasyonlara açık hale geldi,51,52,56
ekolojik çevre zarar gördü57,62,63, halkın sağlığını da olumsuz biçimde etkileyen gıdalar üretildi60,61, dünya
şirketlerin ürettiği yeni ürünler (pestisistler, nükleer atıklar ve kimyasal atıklar, GDO’lar, gıda katkı
maddeleri vb.) için bir nevi deney alanı haline geldi, bilim bile şirketlerin yönlendirilmesi doğrultusunda
çarpıtıldı (şirketlerin fonları ile yapılan gerçeklere aykırı ama şirketlerin çıkarlarını savunan sözde bilimsel
makaleler ve çevre ve küresel iklim karşıtı propaganda çalışmaları bunun örneğidir), 64,65,66,67,68 tarım
alanları biyo-yakıt üretimine açıldı. Büyük şirketler daha az parası olan insanlar için yiyecek
üreteceklerine daha çok parası olanlar için biyoyakıt ve sığır yetiştirmeyi üretmeyi daha uygun gördü.
Amazon ormanları biyoyakıt üretimi için yok edilirken, Dünya Bankası’nın gizli bir raporuna göre biyo
yakıt üretimi gıda fiyatlarını %75 oranında arttırdı68. Utsa Patnaik şöyle diyor: “Hindistan İngiliz kolonisi
olduğu zaman açtı çünkü buğdayını İngiltere’ye ihraç ediyordu, modern Hindistan bugün yurt dışındaki
zengin müşterileri için salatalık ve gül yetiştirmek zorunda kaldığı için az yiyor.”51 Ki bu politikalar
yüzünden birçok insan için gıda ve temiz su güvenliği en önemli sorunlardan biri haline geldi.70,71
Büyük gıda, gübre ve tarım şirketlerinin kârları gıda krizleri sırasında büyük oranlarda arttı.51 Bir
bakıma bu tür krizler büyük şirketlerin kârlarını arttırmak için fırsat haline geldi. Bugün birçok şirket
gıda güvenliğinin önem kazanacağını düşünerek Afrika ve dünyanın birçok bölgesinden çok miktarda
arazi almaktadır.72 Arazi ile birlikte önemli su kaynakları da kontrol edilmekte veya hızlı biçimde
özelleşmektedir.72,73,74,75,76 Bu politikalarla insan hayati için son derece önemli ve hayati olan kaynaklar
(toprak, temiz su ) parayla alınıp satılabilecek bir meta olarak değerlendirilmektedir. En çok parası ve
gücü olan bu krizden en çok nasıl kazanabiliriz derdi ile hareket etmektedir. Ama bu tür politikalar
‘Halkların Trajedisi’ denilen şeye yol açar ve bu krizi daha da derinleştirir.
Bu sorunların çözümü için tek başına bireysel faaliyetler yetersiz kalacaktır. Dünyadaki tarım
alanlarına, temiz su ve doğal kaynaklara alınıp satılabilecek bir mal olarak bakan, krizleri fırsat olarak
gören ve her türlü krizden azami şekilde kâr elde edilmesini en öncelikli amaç olarak gören çevreyi,
ekolojiyi umursamayan neo-liberal politikalar elbette bu krizleri daha da kötüleştirmektedir.49,50
Ekolojik krizin yansımalarını artan gıda fiyatları, ekonomik krizler, seller, kasırgalar, çevre felaketleri
şeklinde biçimde hissetmekteyiz ve hissedeceğiz. Şu açık biçimde anlaşılmıştır ki kapitalizm ve
neoliberal politikalar ekolojik kriz için çözüm değildir. Üstelik bu politikaların eskisi gibi devamı da
mümkün gözükmemektedir, çünkü kapitalizm artık ekoloji için sürdürülebilir değildir.
Yine bu krizi üretim tüketim ilişkilerini köklü biçimde sorgulamadan basit yöntemlerle çözmek de
mümkün değildir. Ekolojik krizin geldiği bu noktada büyümeye dayalı paradigmaların bu krize çözüm
olmayacağını belirtmek gerekir.29,49,50,77,78,79,80 Eldeki veriler sürekli büyümeye dayalı olan şimdiki
ekonomik paradigmaya oldukça terstir. Örneğin gelişen teknoloji ve artan verimlilik kapitalist sistemde,
Jevons Paradoksunun bir sonucu olarak, kaynakların çok daha şiddetli biçimde tüketilmesini sağlayarak
krizi derinleştirmekten başka bir işe yaramayacaktır. Albert Einstein’ın dediği gibi problemlerimizi onları
oluşturan düşünce sistemi ile çözemeyiz. O yüzden içinde yaşadığımız dönemde neo-liberal ve
kapitalizmin eskisi gibi devam edemeyeceğini, devam etse bile bunun asla geçiştirilemeyecek çok daha
büyük yıkıcı etkiler meydana getireceğini söyleyebiliriz. Bu yüzden ekolojik kriz bir bakıma neoliberal
politikaların şu veya bu biçimde sonunun gelmesi gerektiğinin veya başka biçimde sona doğru hızla
yaklaşıldığının işaretidir.
Buna karşı fosil yakıtlarından ziyade yenilebilir enerji kaynaklarının kullanılmasını, küçük ölçekli 81
ekolojik tarım82 gibi ekolojik çözümleri merkeze alan ve şirketlerin çıkarlarından ziyade sıradan halkın
çıkarlarını koruyan buna bağlı olarak da kaynakların daha eşitlikçi biçimde dağılmasını savunan
2
politikaların işçi sınıfı ve yoksullar için daha hayati, elzem olacağını özellikle vurgulamak gerekir.
Çünkü bu krizden en çok etkilenecek olanlar sıradan halk ve yoksul insanlar olacaktır. Ve yine doğal
kaynaklara zarar vermeden sürdürülebilir olmayı amaç edinmek de en önemli öncelikler arasında
olmalıdır.
Fosil yakıtlarına ve pestisitler, kimyasal gübrenin kullanılmasına dayalı sanayi tarımı iklim krizine de
önemli düzeyde katkı da bulunduğu gibi bunlar bir sürü çevre sorununa yol açmakta, su kaynaklarını
kirletmekte, toprağın erozyona uğramasına neden olmakta, çiftçileri büyük şirketlere bağımlı hale
getirmekte ve gıda güvenliğini de tehdit etmektedir.29,83,84,85,86 En önemlisi ekolojik olmayan bu tarım
modeli sürdürülebilir değildir. Enerji ile su ve gıda güvenliği, gelir dağılımının adaletli olup olmaması,
kaynakların nasıl kullanıldığı ve buna bağlı olarak ekolojik ve çevre sorunları birbiri ile önemli ilişki
içindedir. Bunları ayrı ayrı sorunlar alırsak yanılgıya düşeriz. Ekolojik kriz ile birlikte gıda ve su güvenliği
çok önemli bir sorun haline gelecektir.27,28,29,87
Paradigmamızı değiştirirsek, ekolojiyi merkeze alıp sürekli büyümeye dayalı ekonomik yaklaşımlardan
vazgeçersek bazı önemli şeyler başarabiliriz. Örneğin küçük üreticilere dayalı ekolojik tarım ile dünya
nüfusunu sürdürülebilir biçimde beslemek mümkün olabilir.88 Üstelik ekolojik tarım çevreye daha az
zarar verir, bunun yanında küresel ısınma gibi krizlere karşı daha etkili bir çözüm yoludur. Hem çevreye
ciddi zararlar verilmez hem küresel ısınmaya katkı da bulunmaz, hem de bu tür ekolojik krizlere karşı
daha dayanıklı ve güven verici olabilir.29 Buna karşın tek yanlı biçimde fosil yakıtlarına bağımlı olmanın
tehlikesi büyüktür. 19. yüzyılda İrlanda’da insanların açlıktan ölmesinin bir nedeni de tüm gıda
ihtiyaçlarını sadece tek bir üründen, patatesten, karşılamaya çalışmalarıydı. Elbette bu piyasa
ekonomisinin onlara kaçınılmaz bir şekilde zorladığı bir dayatmadan da kaynaklandı.89
Yine şimdiki kapitalist sistemin dayandığı enerji kaynaklarından biri olan fosil yakıtlar küresel
ısınmanın ve daha başka bir sürü çevre sorunun en büyük kaynaklarından biridir. (Mevcut fosil
kaynaklarının yüzde 20’sini bile kullanmak ekolojik krizi insanlık için kontrol edilemez bir noktaya
taşıyabilir.22) İkincisi fosil yakıtları yenilenebilir enerji kaynakları değildir ve sınırlıdır. Ve son zamanlarda
bazı çalışmalar (başta petrol olmak üzere) fosil yakıtlarında hızla sınırlara doğru yaklaştığımızı
belirtmektedir. Buna göre ekonominin büyümesi için gerekli olan ucuz petrol dönemi kapanmıştır.90,91,92
Fosil yakıtlarında meydana gelecek ani fiyat artışları gıda güvenliği için bir tehlikedir. 1970’li yıllarda
petrol fiyatlarındaki ani artış Afrika’da gıda güvenliğini sorununu başlatan önemli nedenlerden biri idi.
Artan petrol fiyatlarıyla başlayan kriz ve bu krizi bahanesiyle başlatılan tarımdaki neoliberal politikalar
Afrika’yı gıda konusunda hızla dışa bağlı duruma getirdi.51 Ve yine 2008 yıllarında petrol fiyatlarında
görülen artış gıda fiyatlarına da yansıyınca birçok ülkede ciddi sıkıntılar başladı. Her iki neden de, gerek
fosil kaynaklarının çevre için yol açtığı sorunlar, gerek bu enerji kaynağının yenilenemez enerji kaynağı
olup sınırlı olması, göz ardı edilemeyecek kadar önemlidir. Enerji ile gıda, temiz su arasında önemli bir
ilişki olduğu açıktır. Eğer enerji kaynaklarımız büyük oranda yenilenebilir ve daha ekolojik enerji
kaynaklarına dayalı hale gelirse gıda güvenliği konusundaki kırılganlık da önemli oranda azalacaktır.
Kuşkusuz insanlık tarihinde daha önce eşi benzeri olmayan olağanüstü bir döneme girmiş
bulunuyoruz. İklim krizi ile birlikte ekolojik kriz çok büyük ciddi bir krizdir. Bu kriz insanlık tarihi
boyunca yaşanan tüm ekolojik krizlerden daha büyüktür. Dinozorların yok oluşundan bu yana türlerin
en hızla biçimde yok olduğu bir zaman döneminde yaşamaktayız. Buna “Altıncı Yok Oluş Dönemi”93 de
deniyor. Bunun sonuçları insanoğlunun varlığını hatta gezegendeki tüm canlı yaşamını tehdit edecek
kadar son derece geniş etkiye sahip olabilir.16 Tüm bunların ötesinde kaçınılmaz olarak çok daha farklı
paradigmalara da bu dönemde ihtiyaç duyacağımız anlaşılıyor. Tabii burada zamanı iyi kullanmak ve
hazırlıklı olmak da çok önemli. Çünkü belli bir zaman sonra ekolojik sorunlara çözüm yolu bulmak
imkansız olabilir. Ekolojik krizden dolayı yok olan, son derece zayıflayan ve çöken toplumlar,
3
medeniyetler ortadadır.94 Bu yüzden eşik noktasına gelmeden sorunlara çözümler bulmak ve bu
çözümleri uygulamak zaruri hale gelmiştir.
12/05/2013
Ekolojik Toplum
ekolojiktoplum.wordpress.com
TEMEL KAYNAKÇA
1.
Intergovernmental Panel on Climate Change, Climate Change 2007: The Physical Science Basis (Cambridge:
Cambridge University Press, 2007).
2.
Rockstrom, J., Steffen, W., Noone, K., Persson, A., Chapin, F.S., Lambin, E.F., Lenton, T.M.,
Scheffer, M., Folke, C., Schellnhuber, H.J., Nykvist, B., de Wit, C.A., Hughes, T., van der
Leeuw, S.,Rodhe, H.,
Sorlin, S., Snyder, P.K., Costanza, R., Svedin, U., Falkenmark, M., Karlberg, L., Corell, R.W., Fabry, V.J., Hansen, J.,
Walker, B., Liverman, D., Richardson, K., Crutzen, P., Foley, J.A.,2009. A safe operating space for humanity. Nature
461, 472-475
Dokuz gezensel sınırla ilgili olarak:
http://www.stockholmresilience.org/research/researchnews/tippingtowardstheunknown/thenineplanetarybound
aries.4.1fe8f33123572b59ab80007039.html
3.
Living Planet Report 2012
http://www.footprintnetwork.org/images/uploads/LPR_2012.pdf
4
4.
James Hansen, Küresel Isınmanın Kırılma Noktası, Ayrıntı Yayınları, 2009
5.
Joe Romm, “New Science Study Confirms ‘Hockey Stick’: The Rate Of Warming Since 1900 Is 50 Times Greater Than
The Rate Of Cooling In Previous 5000 Years”, 8 Mart 2013
6.
Dana Nuccitelli,” In Hot Water: Global Warming Has Accelerated In Past 15 Years, New Study Of Oceans
Confirms”,Mar 25, 2013
http://thinkprogress.org/climate/2013/03/25/1768601/in-hot-water-global-warming-has-acceleratedin-past-15-years-new-study-of-oceans-confirms/
7.
http://climate.nasa.gov/evidence/
8.
Joe Romm, Bombshell: “Recent Warming Is ‘Amazing And Atypical’ And Poised To Destroy Stable Climate That
Enabled Civilization”, 8 Mart 2013
http://thinkprogress.org/climate/2013/03/08/1691411/bombshell-recent-warming-is-amazing-and-atypical-andpoised-to-destroy-stable-climate-that-made-civilization-possible/
5
9.
Lauren Morello, ClimateWire, “The Arctic Shifts to a New Climate Pattern in Which "Normal" Becomes Obsolete”,
22 Ekim 2010
http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=the-arctic-shifts-to-new-pattern
10. Rate of ocean acidification the fastest in 65 million years, 15 Şubat 2010
http://phys.org/news185444922.html
11. J.E.N.Veron, “The end is in sight for the worlds coral reefs”, 7 Aralık 2010
http://thinkprogress.org/climate/2010/12/07/207141/j-e-n-veron-coral-reefs-bleaching/
12. Fiona Harvey, “1.5C rise in temperature enough to start permafrost melt, scientists warn”, 21 Şubat 2013
http://www.guardian.co.uk/environment/2013/feb/21/temperature-rise-permafrost-melt
13. National Science Foundation, “Methane Release Could Cause Abrupt, Far-Reaching Climate Change”, 28 Mayıs
2008
http://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=111554&govDel=USNSF_51
14. Dana Nuccitelli, “Cherrypicking to Deny Continued Ocean and Global Warming”, 6 Mart 2013
http://thinkprogress.org/climate/2013/03/06/1684211/cherrypicking-to-deny-continued-ocean-and-globalwarming/
6
15.
Human activities during the twentieth century drastically influenced the amount of greenhouse gases to the atmosphere.
Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007.
Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA
16. James Hansen, Storms of My Grandchildren: “The Truth About the Coming Climate Catastrophe and Our Last
Chance to Save Humanity”, 2010
http://www.independent.co.uk/environment/tax-on-carbon-the-only-way-to-save-our-planet-2175130.html
http://www.ted.com/talks/james_hansen_why_i_must_speak_out_about_climate_change.html
http://climatesoscanada.org/blog/2012/10/31/we-have-a-planetary-emergency-hansen-leading-nasa-climatescientist-urges-unions-to-act/
17. David Roberts, “Two reasons climate change is not like other environmental problems”, 19 Mart 2013
http://grist.org/climate-energy/two-reasons-climate-change-is-not-like-other-environmental-problems/
18. Dorsi Diaz, “Climate change: Is it game over for Earth?”, 20 Mart 2013
http://www.examiner.com/article/climate-change-is-it-game-over-for-earth
19. Melissa C.Lott,” Methane hydrates – bigger than shale gas, “game over” for the environment”, 19 Mart 2013
http://blogs.scientificamerican.com/plugged-in/2013/03/19/methane-hydrates-bigger-than-shale-gas-gameover-for-the-environment/
20. Tim McDonnell, “Climate Change Could Mean Seven Times As Many Katrinas”, 18 Mart 2013
http://www.motherjones.com/blue-marble/2013/03/one-degree-warming-twice-many-katrina-sized-hurricanes
21. Joe Romm, “The Dangerous Myth That Climate Change Is Reversible”, 17 Mart 2013
http://thinkprogress.org/climate/2013/03/17/1731591/the-dangerous-myth-that-climate-change-is-reversible/
22. Katherine Bagley, “The Most Influential Climate Science Paper Today Remains Unknown to Most People”, 14 şubat
2013
7
http://insideclimatenews.org/news/20140213/climate-change-science-carbon-budget-nature-global-warming-2degrees-bill-mckibben-fossil-fuels-keystone-xl-oil?page=2
23. Joe Romm, “Arctic Death Spiral Bombshell: CryoSat-2 Confirms Sea Ice Volume Has Collapsed”, 14 Şubat 2013
http://thinkprogress.org/climate/2013/02/14/1594211/death-spiral-bombshell-cryosat-2-confirms-arctic-sea-icevolume-has-collapsed/
24. James Hansen,Makiko Sato, 26 Aralık 2012
http://www.columbia.edu/~jeh1/mailings/2012/20121226_GreenlandIceSheetUpdate.pdf
Greenland (a) and Antarctic (b) mass change deduced from gravitational field measurements by Velicogna
(2009) and best-fits with 5-year and 10-year mass loss doubling times
25. Michael D. Lemonick, “Antarctic Methane: A New Factor in the Climate Equation”, 29 Ağustos 2012
http://www.huffingtonpost.com/2012/08/29/antarctic-methane
climate_n_1840996.html?utm_hp_ref=fb&src=sp&comm_ref=false
26. Fred Pearce, With Speed and Violence: Why Scientists Fear Tipping Points in Climate Change, 2008
27. Lester Brown, Full Planet, Empty Plates: The New Geopolitics of Food Scarcity, 2012
28. Lester R. Brown, World on the Edge: How to Prevent Environmental and Economic Collapse, 2011
29. Vandana Shiva, Petrol Değil Toprak, Sinek Sekiz Yayınevi, 2012
30. Nafeez Mosaddeq Ahmed,”Why food riots are likely to become the new normal?”, 6 Mart 2013
http://www.guardian.co.uk/environment/blog/2013/mar/06/food-riots-new-normal
8
31. Irin, “SYRIA: Drought pushing millions into poverty”, 9 Eylül 2010
http://www.irinnews.org/Report/90442/SYRIA-Drought-pushing-millions-into-poverty
32. Irin, “SYRIA: Why the water shortages”, 25 Mart 2010,
http://www.irinnews.org/Report/88554/SYRIA-Why-the-water-shortages
33. IFRC, “Syria: Drought”, 2010
http://www.ifrc.org/docs/appeals/09/MDRSY001eu2.pdf
34. Caitlin E. Werrell, Francesco Femia, and Anne-Marie Slaughter,
“The Arab Spring and Climate Change”, February 28, 2013
http://www.americanprogress.org/issues/security/report/2013/02/28/54579/the-arab-spring-and-climatechange/
35. Tim McDonnell, “How Climate Change Worsened Violence in Syria”, 6 Mart 2013
http://www.motherjones.com/blue-marble/2013/03/how-climate-change-worsened-violence-syria
36. Francesco Femia, Caitlin Werrell, Syria: “Climate Change, Drought and Social Unrest”, 3 Mart 2012
http://thinkprogress.org/climate/2012/03/03/437051/syria-climate-change-drought-and-social-unrest/
37. Alan Buis, Steve Cole, Janet Wilson, “NASA’s Startling Satellite Data Shows Massive Drop In Mideast Freshwater
Reserves During Warming-Driven Drought”, 17 Mart 2013
http://thinkprogress.org/climate/2013/03/17/1726611/nasas-startling-satellite-data-shows-massive-drop-inmideast-freshwater-reserves-during-warming-driven-drought
http://www.nasa.gov/mission_pages/Grace/multimedia/grace20130212i.html
38. David Kaniewski, Elise Van Campo, Harvey Weiss, 2012
http://leilan.yale.edu/pubs/files/Kaniewski_van_Campo_Weiss_2012_PNAS_109_10__3862__3867.pdf
39. Food Security: Near Future Projections of the Impact of Drought in Asia, Report, September 2012
http://www.lowcarbonfutures.org/reports/research-reports
40. Harvard Report, Climate Extremes: Recent Trends with Implications for National Security, October 2012
http://environment.harvard.edu/climate-extremes
41. ICA, Global Water Security Report, February 2012
9
http://www.transboundarywaters.orst.edu/publications/publications/ICA_Global%20Water%20Security[1]%20(1
).pdf
Global
Water Security Report, ICA, February 2012
42. Haber3, “Kars’ta Saman Fiyatları Yüzde Yüz Arttı”, 22 Eylül 2012
http://www.haber3.com/karsta-saman-fiyatlari-yuzdu-yuz-artti-1522043h.htm
43. Haberler.com, “Yüksek Saman Fiyatları Çiftçiyi Farklı Arayışlara Sürüklüyor”, 13 Şubat 2013
http://www.haberler.com/yuksek-saman-fiyatlari-ciftciyi-farkli-arayislara-4330457-haberi/
44. Radikal Gazetesi, “Saman Fiyatları Cep Yakıyor”, 26 Şubat 2013
http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=SendenHaberDetay&ArticleID=1562
45. NOAA, 27 Ekim 2011
http://www.noaanews.noaa.gov/stories2011/20111027_drought.html
46. Haber7, “50 yıl içinde 36 göl tamamen kurudu”, 3 Şubat 2013,
http://www.haber7.com/guncel/haber/985081-50-yil-icinde-36-gol-tamamen-kurudu
10
47. Sabah Gazetesi, “Manavgat baraj gölü kurudu”, 24 Ekim 2010
http://www.sabah.com.tr/Yasam/2010/10/24/manavgat_baraj_golu_kurudu
48. Vatan Gazetesi, “Akşehir gölü kuruyor!”, 1 Ağustos 2012
http://haber.gazetevatan.com/aksehir-golu-kuruyor/469803/7/Haber
49. John Bellamy Foster, Brett Clark, and Richard York, The Ecological Rift: Capitalism's War on the Earth,
Review Press,2011
Monthly
50. Fred Magdoff, John Bellamy Foster, What Every Environmentalist Needs to Know About Capitalism, Monthly
Review Press, 2011
51. Fred Magdoff, Brian Tokar, Agriculture and Food in Crisis: Conflict, Resistance, and Renewal, Monthly Review Press,
2010
52. Walden Bello, Food Wars, Verso, 2009
53. Farmer Suicides, Human Rights, And The Agrarian Crisis In India (New York: NYU School of Law, 2011).
http://www.chrgj.org/publications/docs/every30min.pdf
54. Farmers' Suicides in India: Magnitudes, Trends and Spatial Patterns, March 2008
http://www.macroscan.com/anl/mar08/anl030308Farmers_Suicides.htm
55. Wenonah Hauter, Foodopoly: The Battle Over the Future of Food and Farming in America, December 11, 2012
56. Center for Food Safety, “Seed Giants vs. U.S. Farmers”, Report, 2013,
http://www.centerforfoodsafety.org/2013/02/12/cfs-save-our-seeds-release-new-report-seed-giants-vs-u-sfarmers/
57. Centre for Ecology and Hydrology , “Our Nutritient World”, Report, 2013
http://www.gpa.unep.org/component/docman/doc_download/255-our-nutrient-world.html?Itemid=139
58. Kristina Hubbard, Out of Hand: Farmers Face the Consequences of a Consolidated
Seed Industry (Washington, DC: National Family Farm Coalition, December 2009)
http://farmertofarmercampaign.com/Out%20of%20Hand.FullReport.pdf
59. TC Group, Who Control Green Economy, 2011
http://www.etcgroup.org/content/who-will-control-green-economy-0
60. Michael Pollan, Etobur-Otobur İkilemi, Pegasus Yayınları, 2009
61. Vandana Shiva, Food Poisoning on a Global Scale”, 2 Ocak 1013, The Asian Age
http://www.commondreams.org/view/2013/01/02-9
62. Vandana Shiva, The Violence of Green Revolution: Third World Agriculture, Ecology and Politics, 1992
63. Daniel Rirdan, The Blueprint Averting Glopal Collapse, Corinno Press, 2012
11
64. Union of Concerned Scientist, A Climate of Corporate Control, May 2012 Report
http://www.ucsusa.org/scientific_integrity/abuses_of_science/a-climate-of-corporate- control.html
65. Union of Concerned Scientist, How Corporations Corrupt Science at the Public's Expense, February 2012
http://www.ucsusa.org/scientific_integrity/abuses_of_science/how-corporations-corrupt- science.html
66. FDA Medical Device Approval based on Politics, not Science
http://www.ucsusa.org/scientific_integrity/abuses_of_science/fda-medical-device-approval.html
67. Sheldon Rampton, John Stauber, Trust Us We're Experts: How Industry Manipulates Science and Gambles with
Your Future, 2002
68. Jennifer Washburn, University, Inc: The Corporate Corruption of Higher Education, 2005
69. Aditya Chakraborty, “Secret Report: Biofuel Caused Food Crisisis”, Guardian, 4 Temmuz 2008
70. Maude Barlow, Blue Covenant: The Global Water Crisis and the Coming Battle for the Right to Water, 2009
71. Fred Pearce, When the Rivers Run Dry: Water--The Defining Crisis of the Twenty-first Century, 2007
72. Fred Pearce, The Land Grabbers: The New Fight over Who Owns the Earth, 2012
73. Sophia Murphy, Land Grabs Spread Throughout Developing World, 21 Mart 2013
http://www.onthecommons.org/magazine/land-grabs-spread-throughout-developing-world
74. Grain, “The G8 and land grabs in Africa”, 11 Mart 2013
http://www.grain.org/article/entries/4663-the-g8-and-land-grabs-in-africa
75. Grain, “Squeezing Africa dry: behind every land grab is a water grab”, Report, 11 Haziran 2012
http://www.grain.org/article/entries/4516-squeezing-africa-dry-behind-every-land-grab-is-a-water-grab
76. Polaris Institute, “Land Grabs Leave Africa Thirsty”, Aralık 2011
http://polarisinstitute.org/files/OI_brief_land_grabs_leave_africa_thirsty_1.pdf
12
77. Richard Heinberg, The End of Growth: Adapting to Our New Economic Reality, August 9, 2011
78. Rob Dietz, Dan O'Neill, Herman Daly, Enough Is Enough: Building a Sustainable Economy in a World of Finite
Resources, January 7, 2013
79. Mason Inman, “Will Fossil Fuels Be Able to Maintain Economic Growth? A Q&A with Charles Hall”, 21 Mart 2013
http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=eroi-charles-hall-will-fossil-fuels-maintain-economic-growth
80. Jeff Rubin, David Suzuki, “The End of Growth”, 13 Mart 2013
http://www.cbc.ca/ideas/episodes/2013/03/13/the-end-of-growth/
81. Vandana Shiva, “Giant Walmart vs. the Small Farmer”, 15 Ekim 2012,The Asian Age
http://www.commondreams.org/view/2012/10/15-5
82. Miguel A. Altieri, “Agroecology, Small Farms, and Food Sovereignty”, Monthly Review (2009, Volume 61, Issue 03
Temmuz-Ağustos)
http://monthlyreview.org/2009/07/01/agroecology-small-farms-and-food-sovereignty
83. Tory Field and Beverly Bell, “The True Costs of Industrialized Food”, 25 Mart 2013 by Other Worlds
http://www.otherworldsarepossible.org/other-worlds/true-costs-industrialized-food
84. Vandana Shiva, “Tilling the Soil with Pesticides”, 11 Mart 2013, The Asian Age
http://www.commondreams.org/view/2013/03/11-8
85. Vandana Shiva, “Myths About Industrial Agriculture”, 23 Eylül 2012, Al Jazeera
http://www.commondreams.org/view/2012/09/23-4
86. Vandana Shiva, “Monsanto and the Seeds of Suicide”, 27 Mart 2013, The Asian Age
http://www.commondreams.org/view/2013/03/27-4
87. Stephen Leahy, “Water Crisis Hitting Food, Energy – And Everything Else”, 22 Mart 2013
http://www.ipsnews.net/2013/03/117379/
88. Richard Schiffman, “Only Organics Can Feed the Hungry World: Here's Why”, 13 Ekim 2012
http://truth-out.org/opinion/item/12018-only-organics-can-feed-the-hungry-world-hereswhy#13647224960041&action=collapse_widget&id=1733379
89. Tim Pat Coogan, “The Famine Plot: England's Role in Ireland's Greatest Tragedy”, Kasım 2012
90. Richard Heinberg, “The Party's Over: Oil, War and the Fate of Industrial Societies”, 2005
91. Richard Heinberg, “Peak Everything: Waking Up to the Century of Declines”, 2010
92. Jeff Rubin, “The Big Flatline: Oil and the No-Growth Economy”, Ekim 2012
93. Richard E. Leakey, Roger Lewin, “The Sixth Extinction: Patterns of Life and the Future of Humankind”, 1996
94. Jared Diamond, “Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed: Revised Edition”, 2011
13