I У
Transkript
I У
A ZO RJJAYCM N KKSl’ UBl lK A S IN IN D O V L O T IliM N l Musiqisi Dzeyir //a a h jy o v u n , siizbri cfhm.*d t uvadmdir. A/nrbaycan! Azorbaycan! I iy q#hr*man ovladin $anli Votoni! Sondon oiru can vcrmoye ciimlo haziriz! S h ik Ihii otrii qan tokmoye ciimlo qadiriz! I )<;rongli bayragmla mesud ya§a! M inlorlo can qurban oldu! S i non herbo meydan oldu! I Klqnqundan ke<;on esger, I Inn) bir qohroman oldu! Son olasan giiliistan, Sono hor an can qurban! Sono min bir mehebbet Sinomdo tutmu? mokan! N HifiiiNiinn hit'/ ctmoyo, Ним.mini yiiksoltmeyo ( (ImiIiii giindor mu$taqdir! Sunli V h I im i! Jjanli Voton! Л /m iniyi .ml A/orbaycan! f it H C W ■ Ш # I i /н Y 0 H Y A K O R lM O V AZORBAYCAN DILI -■ / ./ г U M U M T 9 H S IL M Q K T G B L G R lN lN 2-ci S lN F I U Q U N D Q R SLlK Azdrbaycan Respublikasi Tdhsil N a zirliy in in 28 dekabr 2001-ci il ta rixli 1313 nomrali dmri ild tdsdiq edilm i§dir. •• a n / . b h w s r h a y I y v c a a " n t i B A K I - 2006 К I 0(06) М 0КТЭ В Ы D0ST! BU KiTAB S 0 N 8 A Z 0 R B A Y C A N f)O V L 0 T iN IN H 0 D iY Y 0 S iD iR ! El mi redaktoru: Faiq §ahbazli, filologiya elm lari namizddi К 10(06) Kerim ov Y. §. Azarbaycan dili. Omumtehsil makteblarinin 2-ci sinfi iigiin darslik. - Baki, “Azarbaycan” ne§riyyati, 2006. — 112 s. K 4804000000 - 010(06) sifarisla M670(07) - 2006 © Azarbaycan Respublikasi Tahsil Nazirliyi, 2006. © “Azarbaycan” na§riyyati, 2006. 1 D lL lM lZ l Y A X § I 0 Y R 9 N 9 K ! 3 S9 SL 9R V 9 H 9 R F L 9 R I. $t>killurria frnrdiiyunuz a§yalarin adlanni deyin. Нэг hus var? Onlann sayini sira ila deyin. мо/.di» песо Biz dam^arkan saslardan istifada edirik. Onlar damgiq soslori adlamr. Dani§iq saslari dam§iq orqanlarmm komayi ila эшэ!э galir. 2. Tnpmacalari oxuyun, cavablanm tapin. Tapmaca A g tala, qara toxum, Olim ila saparam, Dilim ila bigaram. A g varaqlarin Ustiinda gazar. Sozlari bir-bir K a g iza dtizar. 'Olim ila saparam" cumlasini neca ba§a dii§ursiinuz? Bas 'Dilim ila bi^arem" na demakdir? 4 3. §akillarda gordiiyuniiz a§yalarin adlarim day in. Alt-alta verilmi§ §akillarin adlarmda hansi saslar eynidir? Has bu sozlar hansi saslara gora farqlanir? §akillarin adlarmdaki saslari sira ila talaffiiz edin. Onlar §aklin qar§isindaki sxemlara uygundurmu? Alt-alta verilmi§ sxemlarin neganci damalarindaki harflar farqlanir? 4. Oxuyun. Qo§a verilmi§ sozlar hansi saslara gora farqlanir? od - ot ad - at yad - yat l dag - tag addim - atdim adli - atli 5. Oxuyun. Qar§i-qar§iya verilmi§ sozlarda ox§ar va farqli cahatlari gostarin. r gol od on dar doz - giil ot un dar diiz q°§ soz qur duz don - siiz gur diiz ton sac cala gal dar yag - sag gala kal tar yax 6 . Oxuyun. Her bir cargada sozlarin neca dayi§diyini izah edin. bag, dag, tag, yag, sag bag, bog, bug, big bag, ba§, bal, bar, bak 5 7. Oxuyun. Qar§i-qar§iya verilmi§ sozlarin deyiligindaki |<и <11 i/nh edin. - nr i tor tar yar - ayi toy tay yay dara qara qarmaq qan§ - daya qaya qaymaq qayi§ yan m quru oraq qargi - yayim - quyu - oyaq - qaygi 8 . Oxuyun. §ar, nar, dara, bir, sargi, sarin, §ira, kirpi, karpic, armud, radio, soru§ur • Bu sozlerde г sasini aydin talafftiz etmaya gali§in. Bir педэ Ье1э soz tapib deyin. 9. Oxuyun. §eirda r va § saslarini aydin talaffuz etmaya V'ali^in. Darsa gedan bir u§aq, Qixdi buz iista qogaq. Siirii§du birdan-bira Daydi tiz iista yera. M irzd Э 1эк Ьэг Sabir Sozlar saslardan amala galir. B iz saslari <lf»yiriк va e§idirik. Soslar yazida harflarla i§ara olunur. Biz horfluri y a zin q va goriiriik. 10. Koviiriin. quru - duru, a§ - as, qalam - kalam, kas - kiis, kalgal, stol Htul. kigik - kiigiik, oraq - oyaq, qala- qaya, koz - g'oz, qur - gur • Qo§a vorilmiy Hozluri forqlandiran harflarin altindan xatt gakin. 6 11. Qara harfi dayi§makla yeni sozlar duzaldin. Qaradag, sahar, qaya, кйгэк, tala, barmaq qulaq, saman, qaymaq, 12. Yayi neca kegirmayiniz haqqinda hekaya qurub dam§in. 13. Ana, ata, ses, dad, tut, lil, yay, mum, kok sozlarini aw a l soldan saga, sonra sagdan sola oxuyun. Sozlarin manalarina fik ir verin. 14. Da§, men, kel, pay, ttik, sim sozlarinin avvalindaki harflari axirindaki harflarla avaz edib oxuyun. Alinan sozlari yazin. 15. Sozlari avval soldan saga, sonra sagdan sola oxuyun. кэрэк, кэ1эк, k igik , k iig iik , qagaq, qalaq, qapaq, qu llu q, q in q , adda, uddu, assa, assa, amma • Bela sozlar tapin. 16. Э1i, tay, pay, zay, alaq, kelem, taz, lif, ktit, pas, doy, eded sozlarini avval soldan saga, sonra sagdan sola oxuyun. Alinan sozlari kasma alifba ila diizun. 17. Oxuyun. Har bir sonraki soziin neca amala galmasini izah edin. un yun oyun qoyun az i yaz ayaz dayaz al ala alak kalak эк gak igak gigak 7 IH. Oxuyun. Sozlarin avvalina her dafa bir harf artirmaqla ...... ... diizaldin. or, dam, a§, at Numuna: эг - sar - asar - kasar 19. Oxuyun. maktab, sin if, m iiallim , §agird, yolda§, dost • Нэг bir sozda nega sas var? Sozlari kasma alifba ila duziin. Onlan ciimlada igladin. 20. Oxuyun. Har bir sozda nega sas e§idirsiniz? aila, teatr, daira, N aila, Faiq, §air, §aiq, seans 21. Sxemlari gakin. Bo§ damalan doldurub sozlar diizaldin. 22. Azerbaycan sozundaki harflardan istifada etmakla yeni sozlar diizaldib yazin. S A 1 TL9 R V 9 S A M IT L 0 R 23. Oxuyun. Har bir sasi uzatmaga gali§in. Azar, A yd in , Tural, tufan, §ola, coka • 11in isi saslar asanliqla uzamr? Bas hansi saslari uzatmaq olmiir? 24. Oxuyun. Kam al, meyva, §ola, qatiq, kiiga, inak, toxum , top, A y g iin • Har sozda nega sas var? Onlardan negasi uzamr? Hansi saslar uzanmir? Saslar ik i ciir olur: saitlor vq samitler. S a itlar asan liqla u zam r, sam itlar isa asanliqla uzanmir. 25. Oxuyun. Hansi saslar uzanmir? top, kottik, get, qog, quzu, kiiga, kitab, §akil • KoQurun. Uzanan saslari ifada edan harflarin altindan xatt gakin, r, z, s, 9 saslarini uzatmaga galigin. 26. Saitlar alava etmakla sozlar duzaldib yazin. mf.kt.fb, s/.n.^f, §.Vg.frd, k/.t.%, d .!ft..r, k.^r.^nd.6^ , x.^tk.?§, t.^b.^/.r q.ll.fm , 27. Har bir cargadaki §akillarin va raqainlarin adlannin ba§ harfini gotiirmakla sozlar duzaldib yazin. D v '- 'e » Ss>4 f* I \r !> A % i Ot У 2 Н. Oxuyun. •inyiq, qoruq, me§a, dil, kotiik, camaat Ovvalca saitlari, sonra samitlari segib yazin. SA1TL9R Saitiar bunlardir: a, 1, о, и. e, 9, i, о, и 29. Oxuyun. baliq, toyuq, kega, di§, hortik Saitlari segib talaffuz edin. 30. Koguriin. Tapmaca A lt i da§di, da§ deyil. Ustti da§di, da§ deyil. H eyvan kim i otlayir, H eyvana yolda§ deyil. • Snitlarin altindan xatt gakin. Tapmacada hansi saitiar iglanmayib? 31. Oxuyun. Har bir sozda hansi saitlarin i§lanmasina fik ir verin. qarpiz, garni, toxum , g.rak, yemi§, coka, qoyun, kopiik, giina§, taxil 32. Oxuyun. liar bir sozda hansi saitiar i§lanib? tiziim, quyu, alak, iris, araba, qirm izi, solo • Bela sozlar tapib yazin. 10 33. Oxuyun. Tarkibindaki a saiti о saiti i la avaz edildikda sozlarin manasinin neca dayi§masina fik ir verm. §ar-§or, tar-tor, yar-yor, sal-sol, bal-bol, kal-kol, yal-yol, qal-qol, tax-tox, gax-gox, qaz-qoz 34. Oxuyun. Qara harflarla yazilmi§ a saiti sozlarda neca talaffiiz edilir? f adam, §air, qa§, sahil, Azarbaycan, m avi, dayi, alim, mala, §aban, daira, xala, baza, M alik, tarix, §ad 35. Oxuyun. Sozlardaki e saiti neca talaffiiz edilir? elan, qeyrat, E tib ar, memar, meydan, rebus ceyran, e tira z, m eyva, • E saitinin daha gox uzun talaffiiz edildiyi sozlari takrar oxuyun. 36. Oxuyun. Sozlardaki a saitini neca talaffiiz etdiyinizi deyin. malum, alak, talim , tarazi, tam ir, mana, maruza, ta cili ariza, ta r if, ta til, • Э saitinin daha uzun talaffiiz edildiyi sozlari segib yazin. 37. Oxuyunw Sozlarda qo§a saitlari bir uzun sait kimi talaffiiz edin. ' quma§, maa§, sat, saat, talaba, matbaa, salamat, camaat, ox§at, in§aat saat camaat il Я8 . Oxuyun. Sozlarda l, i saitlarinin talaffiiziina fikir vi'i in. Bu saitlarin qisa talaffiiz olundugu sozlari segib yazin. gom ij bigaq, arik, kilim , qilga, kitab, dari, kasmik, qapilar, sifat 39. Oxuyun. Sozlarda u saitinin talaffiiziina fik ir verin, bu saitin uzun talaffiiz olundugu sozlari takrar oxuyun. Nuru, N uriyya, §u§a, Tubu, qum, Turan, tur§u, tufan, Rusiya, tula, musiqi, Musa 40. Oxuyun. Hansi sozlar saslanmasina gora bir-birina ox§ayir? Onlan segib qabaq-qabaga yazin. qalam, yarpiz, qayiq, kalam, dallak, papaq, qatiq, damir, qarmaq, qarpiz, gallak, qapaq, xam ir, barmaq 41. Buraxilmi§ harflari alava edib kogiiriin. m..§, s..tsaz, d..v§an, d..yandi, M ..qsud, in§..t ПО Ш ГЭ cam ..t, novba q..hum, dovlat n..mra, dovr 1 42. a, o, u, e, 0 , i, o, ii saitlarinin har biri ila ba§lanan bir nriiun adi deyin. HECA 43. Oxuyun. Kikir verin. Ela bil har soz hissalarla talaffiiz edilir. ana, odun, u§aq, Etibar, alak, iris, okiiz, iiziim 12 44. Oxuyun. Alt-alta yazilmi§ sozlara fik ir verin. Bu sozlarin tarkibi bir-birindan naya gora farqlanir? tar qatar da§ j yolda§ I) duz ulduz §am ax§am 45. Oxuyun. ayi, oyun, u§aq, eni§, arik, inak, orii§, litii • Sozlarin birinci hissasi nega sasdan ibaratdir? Onlar neca saslardir? 46. § e iri mahnisi ila oxuyun. Sozlarin hissalara neca ayrilm asm a fik ir verin. Cip-cip, cucalarim, Cip-cip, cip-cip, cucalarim. Na yesaniz man veraram, Su veraram, dan veraram ... Tofiq M il tellibov • Har sozda ne?a sait var? Bas nega hissa var? D ani§iqda soz asanliqla hissalara a y n lir . S oziin bela h issalari heca a d lan ir. 47. Sozlari hecalarla oxuyun. ana ayna toxum toxm aq nar A n ar dan giildan • Har siitundaki sozlarda avvalca saslarin, sonra hecalarm sayini deyin. Farq nadadir? L3 ■IH. УокШэгэ baxin. Gorduyiintiz iimmmlayib hecalarla yazin. a§yalarin < la w ..zil.. mo.. adlanni 1 gi..lak Heca saitin i§tiraki ila dtizalir. B ir hecada yalniz bir sait olur. Sozda nega sait olursa, о qadar da heca olur: ay (1), ana (2), araba (3), gamamalar (4) t _________________________________________________________________________________________________________________________________ 49. Sozlari hecalarla oxuyun. Har sozda nega heca oldugunu deyin. ancir, nagil, §amama, §u§a, lift, fahla, toxum, sunbiil, Qarabag, giinabaxan 50. Sozlari hecalara ayirib kogiirtin. q a n , giina§, m aktab, q a ri§q a , q a r g id a li, kotu k, giin ab axan , k ita b , ta x il, k iira k , ta x ga , d a fta r, ta rla , kata 51. Bo§ damalara sag tarafdaki gargivalarda verilmi§ hecalardan uygun galanini alava edib sozlar diizaldin. 14 par mud tar ar 11ЭГ ran да cey xal gaq bi гэк QO la ta giz 52. Oxuyun. Hecalarm her birinin artirmaqla qu§ adlanni diizeldin. avveline bir heca ga, ga, tal, rac, ruz, lak, yuq, na, bul, dak 53. Yana§i verilmi§ iki §8kildeki э§уа adlarmin birinci hecalarmi ardicil birle§dirib sozlar duzaldin. 54. Hecalarm axirina bir heca artirmaqla heyvan adlan diizaldib yazin. ma, qo, da, cey, ke, till, pa, pi, da, qu I.4» hft. Noqtalarin yerina hecalar alava edib sozlar diizaldin. la 56. Boyiik harfla verilmi§ sozlarin har birina uygun galan sozii qo§ub yeni soz diizaldin. Diizaltdiyiniz sozlari daftara yazin. A y , dar, §an, El, qar, gtil, Тэг, nur, II, Giil 57. Sol siitunda verilmi§ sozlara sag; siitundan uygun galan sozlari lieca kimi alava edib, yeni sozlar diizaldin. diiz, ver, a§, il, ev, hey, az, ton, goy, giil, giin, dar, kal, giil, gak, paz, g il, qal, gaz, biz 58. Oxuyun. Elsevar dedi: — Н э ... U§aqlar alava etdilar: mid, sail, yat, kim , zi, car • llnnsi sozlar alindi? Hamin sozlari yazin. 59. I’ayizda tabiat iizarinda mu§ahidalariniza asasan hekaya qurub tux11 (Klin. 60. Oxuyun. Qabaq-qabaga verilmi§ sozlarda eyni hecalan tapib goHtorin. baba-bnla nana Nobi 16 lala-lapa N ad ir-d irrik patak-takna Xazar-zargar ei^Oxuyun. Sozlarin neca diizalmasina fikir verin. X alxal, Tarter, §ax§ax, marmar, bulbul, baba, nana, dada, baba, si, lala, cticu, Tutu, ququ, barbar, kiikii, laylay _ 62. Oxuyun. diizgtin, dayaz, kisa, gapar, dayan, taka • Sozlarda hecalarm yerini dayi§in. Har birinin qar§isinda alinan sozu yazin. 63. Oxuyun. Qara harflarla diizalmasina fik ir verin. yazilm i§ sozlarin neca Galan sansan? Kanda sizsiz ‘getmayacayam.,) Dardiyim папэ na nanana, na Nabiya, na da sana gatacaq. iydada.de, dadada da da hecasi var. 64. Har bir hecam iki dafa takrar etmakla alinan sozlari yazin. ba, da, na, bi, ba, cu, kii, la, bul, tu, xa§, gax, mar, tar, bar, §ax 65. Sozlari hecalara ayinb yazin. fir fir a , zumzuijia, sirsira, vicvica, qarqara, valvala, zalzala, circirama, m igm iga, marmara, $abdaba, saksaka 66 . Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogurtin. d/.v§an, .^rik, Hziim, ^.lduz, s„.har, g/?na§, f.ktiz, b.?stan, §.2har, m.^§a, d $ vga, t£ yu q dov§an dovga SOZLORlN S9 T IR D 9 N -S 9 T R 9 KE(?lRlLM 9Sl Yazarkan soz satrin axirina yerla§madikda bir hissasi yeni satra kegirilir. Sozlar bir satirdan digarina hecalarla k egirilir: masalan, ma-la, al-ma, дд-гэк, par-ta, mek-teb, trak-tor. 67. Oxuyun. Satirdan-satra neca kegirmak duzgundur? u-zumgiilar iiz-umgtilar uzu-mgular iizum-gular uzumg-ular uziimgti-lar iiziimgul-ar lizumgiila-r 6 8 . Sozlari satirdan-satra kegirila bilan hissalara ayinb yazin. maktabin, direktora, miiallirni, §agirdlar, darsdan B ir saitdan ibarat hecani satrin axirm da saxlamaq va yeni satra kegirmak olmaz. 69. Oxuyun. ana, oxu, uzun, iki, akiz, e§ik, uca, ala, ozak, iitii, An ar, oyun, okiiz, iiziim , inak • Bu sozlari na iigiin satirdan-satra kegirmak olmaz? 70. ^okillara baxib, suallara cavab yazin. Ana no edir? 18 Qiz na edir? Oglan na edir? 71. Qara harflarla verilmig sozlari satirdan-satra kegirila bi lan hissalara ayinb yazin. Goy budaqlar - gatir-gatir, Har tarafa ya yir atir. Gorunmayir rizlar, yollar, Kaha qurub ya§il kollar. Tar gigaklar nega rangdir, Harasi b ir kapanakdir. Cavad Cavadli Niimuna: bu-daqlar, budaq-lar 72. Har bir sozii satirdan-satra kegirila bilan hissalara ayinb yazin. Hasan, Hasanov, rayon, rayona, §ahar, §aharin, yolda§, yolda§i, galdi, galacak, kata, katman 73. Har bir sozii satirdan-satra kegirila bilan hissalara ayinb yazin. gakic, K arim , karanda§, Sirab, qalam, Firangiz, qoruq, takar, gozlar, qalpa, sirka, karki, karton, qorxaq, takna, gakma, A za r karanda§ karton 74. Sozlari satirdan-satra kegirila bilan hissalara ayinb yazin. Sonra har birina bir sait alava edib, yena hamin i§i yerina yetirin. daftar agac ulduz qalam qazet gilas kitab saat Niimune: daf-tar, daf-ta-ra, daf-ta-ri 7 ft. Satirdan-satra kegirilmasi miimkun olmayan sozlar tn|>iI» deyin. Q A L IN V 9 IN C 9 SA1TL9R 76. Oxuyun. Saitlarin neca saslanmasina fik ir verin. Hansi saitlari deyanda sasiniz qalin (yogun) gixir? Bas hansi saitlari deyanda sasiniz inca (nazik) fixir? Borulardan dumanlar Goylara karvan gakir. Tiistiilanan zavodlar Е1э bil qalyan gakir. Qiyas Ocaib Saslanmasina gora saitiar qalin va inca olur. Saitiar / qalin a, l, o, u / \ \ inca e, a, l, o, u 77. Oxuyun. Ovvalca qalin, sonra inca saitlari tapib talaffiiz edin. A y kigicik, soluq ciicam, Boynu biiktik, yoluq ciicam! Agm a о nazla dim diyin, Ba§lama qamli cikciyin. Abdulla §aiq 78. Kogurun. Qalin saitlarin altindan xatt gakin. qaranqu§, goyargin, qirqovul, biilbiil, tjirac, qartal, leylak, sigirgm 20 79. Tarkibinda eyni qalin saitlari olan sozlari segib yazm. qapi, quyu, qatar, qirm izi, A ytac, quzu, §amama, (|ayiq, qizil, tama§a, tumurcuq, qa§iq, araba, A yd m , (ju§Quluq 80. Tarkibinda eyni inca saitlari olan sozlari segib yazm. qalam, coka, ye§ik, T erek , ancir, iiztim , kapaпвк, du§man, ordak, b irin c i, Sarvar, me§a, iy ir m i, dam ir, qazet, k irp i, giina§, varaq, maktab, nomra 81. Oxuyun, a saitini e saiti ila avaz etdikda soztin manasimn neca dayi§masina fik ir verin. baba-baba, dara-dara, tala-tala, dana-dana, balabala, mala-mala, dam-dam,1tap-tap, daya'-daya, hakimhakim, §an-§an 82. §akilda gordiiklariniz haqqinda dam§in. “tJztiin bagmda” inovzusunda in§a yazin. 88. Qar§i-qar§iya verilmi§ incudir? o-o saitlarin hansi qalm, u-u hansi i-i~ • Hansi sait verilmayib? Dilimizda hansi saitla ba§lanan soz yoxdur? 84. Buraxilmi§ harflari alava etmekle kofuriin. .^fetim, y..§ik, g..na§, b..stan, m..§e, ..rik, ..lduz, q..zet, s.-har, ..kiiz, dii§m..n, §..har, n..qta qezet 85. Yalmz qalm va yalmz inca saitlari olan be§ soz yazm. N u m u n e: arabalar, tizum^iiluk S O Z L 0 R D 0 BOZt S A lT L O R tN Y A Z IL I§ I V 0 D E Y lL l§ I 8 6 . Ucadan oxuyun. a, yoxsa o? mator kjmpot k^mandir k^basa kusmonavt • Sozlari ciimlada i§ladin. k^manda p.vmidor kombayn k.ombinat 87. Diizgiin yazmagi va talafftiz etmayi oyranin. ] - / Ве1э yazilir: Bele deyilir: komanda kollektiv kosmonavt kombayn komandir kamanda kallektiv kasmanaft kambayn kamandir samovar 88. о saitinin a saiti kimi talafftiz olundugu sozlari segib yazin. portagal, kompot, konsert, vaqon, komissar, pomidor, orden, motor, kombayn, parovoz, kosmos, koman dir, paroxod, komanda, kolleksiya, kombinat 89. Buraxilmi§ harflari alava etmakla oxuyun. 0, yoxsa e? i>.kiz р^псэк р^псэгэ J. rt8 p£ndir ni§ sjfrtkiz Har bir sozti ciimlada i§ladin. pendir £.nli g .<tir rn.tbax k.^.tman 5)0. Buraxilmi§ harflari alava etmakla oxuyun. u, yoxsa ii? niimuna s.4but g..§a n..mayi§ §..a g-.ya §..ar ш..Ьагэк Har bir sozii ciimlada i§ladin. 91. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. q^drat g^mrahN g^ab_ g.^ u ltuyl z^frafa ) n£frnayanda mffeiqi mi&iafia si^rsat r£$ubat mffhariba m..kafat 92. Buraxilmi§ harflari alava etmakla oxuyun. o, yoxsa o? q#nga npqsan tpvla n£qta x^baxt x^rak \ v $2se £ ПЩ1ГЭ n£>ba д&кэ tfyVbe d^vga • Har bir sozii ciimlada i§ladin. 93. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. o, zP.vq §#vq S..vda d..vlat ^ yoxsa e? d..vr d..vra M..vlud d..vran Dovlatda dava, ..vladda nava. (Atalar sozii) 24 94. Buraxilmi§ harflari alava etmakla oxuyun. ii, yoxsa i? timjUd ЪySnovra s'.$£ra Mtir§;..d k..fta F..zuli ' mu§t..k Mti§f.. q miid..r Ulv.. mucr.. dovr.. • Har bir sozii ciimlada i§ladin. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. S..vda, dii§m.Л1, camAt, Hus..yn, n^.qta, ki.manda, q.izet, k.fmandir, arm.'fd, p.fndir, M^vstim, sab.'.'n, p.fncak, k.^smonavt, n.^muna, p.^ncara, k/fmbayn, in.^barak, n/.%iayi§ sabun SAMITL9R Samitlar bunlardir: b, c, p, d, f, g, g, h, x, j, k, q, ITm, nrp, fr s , §Tt, v r y r z 96. Oxuyun. Qar§i-qar§iya yazilmi§ hecalan miiqayisa edin. Hansini daha asan talafftiz edirsiniz? Buna sabab nadir? pa-ap ro-or §u-u§ di-id sii-tis ta-at ru-ur ma-am le-el ni-in 25 1)7. Oxuyun. Soztin manasimn песэ dayi§diyini izah edin. od-ot, ad-at, yad-yat, ac-ag, sac-sag, sariq-sayiq, qara-qaya, para-paya, az-as, qab-qap, val-fal 98. Oxuyun. Soztin manasimn песэ dayi§diyini izah edin. qalam - kalam, dam§ - tam§, §axta - saxta, kand qand, qara - qala, dala - tala, baxir - paxir, zaman saman, §ahar - sahar, quru-quyu, dara-daya 99. ................. • 9§yalann adlannin avvalina mtixtalif samitlar alava etmakla, har birindan bir nega soz dtizaldin. 100. Har soztin qar§isina bir samit alava edib yeni soz dtizaldin. Sozlari yazin. agil, oyiid, ami, a§iq, ayaq, ayiq, alak, etdi, azir 101. Har bir soztin axirina samit alava edib oxuyun. ayi, dara, qoru, sari, orta, mala, bala, ala, qala, cala QO§ASAMtTLl S0ZL9R 102. Oxuyun. Mahammad, yeddi, dirrik, sakkiz, doqquz, kassa, vanna, mahaccar, giilla, banna, qiiwatli, lazzatli, qtilla • Her bir sozde hansi samit qo§a i§lanmi§dir? 26 103. Oxuyun. Mahabbat, Miinawar, Fizza, Sariyya, Gladdin, Cannat, Abbas, Telli, Htimmat, Sattar, Diirra, Saccara, Giillii, Miizaffar, Izzat, Maharram, Sayyara • Kogiiriin. Qo§a samitlarin altindan xatt gakin. Bazi sozlarda eyni samit qo§a i§lanir. Bela sozlarda qo§a samit bir uzun samit kimi talaf ftiz olunur. Buraxilmi§ sozlara alavalar etmakla ctimlalari tamamIiiyin. Bunun tigtin sag tarafdaki stitunda verilmi§ sozlardan Intifada edin. 104. 1. 2. 3. 4. 5. Anam moruqdan ... bi§irdi. Gtillar eyvamn yanlanria ... vurdu. Nargizin ... ya§i var. ,.. canavann ba§ina daymi§di. Taravazgilar ... i§layirlar. mahaccar dirrikda giilla murabba yeddi Kogiiriin. Qo§a samitlarin altindan xatt gakin. dirrik tenafftis 105. §akillara baxm. • Oordtiytintiz a§yalarm adlarim yazin. altindan xatt gakin. Qo§a samitlarin 106. Raqamlarin adlarim deyin. 7 8 9 50- Hamin sozlari ciimlada i§ladib yazin. Qo§a samitlarin altindan xatt gakin. yeddi sakkiz doqquz 107. Suallarm cavabmi deyin. Be§ dafa on nega edar? Dadli soziinii hansi sozla avaz etmak olar? Sovqat, bax§i§ sozlarini hansi sozlarla avaz etmak olar? Тэууагауэ banzar miniyin adi nadir? 108. Suallarm cavabmi yazin. Ancaq, lakin sozlarini hansi qo§asamitli sozla avaz etmak olar? Zahmat soziinii hansi qo§asamitli sozla avaz etmak olar? 7 ila 9-un arasmdaki adadin adi nadir? Ba§ soziinii hansi qo§asamitli sozla avaz etmak olar? 109. Kogiiriin. Har bir satrin qar§isinda uygun galan qo§asamitli soz yazin. Haftanin gunlarinin sayi Sada soztintin aksi Taravazin akildiyi yer Darslar arasmdaki fasila -z . , Giiclti soziina eyni manali soz addim 28 naqliyyat hadiyy о 110. Buraxilmi§ harflari alava etmakla oxuyun. dir..ik, ye..di, sak..iz, do..quz, to..qa, qii..vatli, vu..qal, a..dim, mutak..a, sa..qal, тйгэк..эЬ, am..a, Si>t..ar, aya..qabi, di..qat, a..val, ba..na • Sozlardan ikisini ciimlada i§ladib yazm. Oxuyun. Sozlarin yazili§ini va talaffiiziinii yadda нихтаут. ixtayir /1 1 1 . Bela yazilir: doqquz saqqal Qaqqal toqqa raqqasa naqqa§ Bela deyilir: dokquz sakqal gakqal tokqa rakqasa nakqa§ [12. 1 Oxuyun. Sozlarin yazili§mi va talaffiiziinii yadda axlaym. Bela yazilir: miiallim Makka sakkiz mutakka murakkab Sattar Bela deyilir: mallim Makga sakgiz miitakga miirakgab Satdar 113. Oxuyun. Har bir soziin talaffiiziina fikir verin. pilla, addim, yeddi, alii, giilla, hissa', sallaq, silla, balli, yollar, Fizza, hissa • Har bir sozda qo§a samitlardan birini atib talaffiiz edin. Onlardan be§ini ciimlada i§ladib yazin. saqqal ?aqqal ayaqqabi 114. Нэг bir sozii awalca biitov, sonra hecalarla oxuyun. Qaffar, Mahabbat, Dtirra, madda, minnat, hadiyya, Izzat, millat, murakkab, §iddatli, qiivvatli, vanna, cannat, amma, favvara, ciilliit, riyaziyyat, lazzatli Qo§asamitli goxhecali sozlari satirdan-satra kegirarkan samitlardan birini satrin axinnda saxlamaq, о birini yeni satra kegirmak lazimdir: masalan, dir-rik, meh&c-cer. 115. Tarkibinda mm, rr, 11, nn, yy qo§a samitlari i§lanan insan adlari yazm. ^16^) Oxuyun. yurdda§, dilli, sassiz, agilli, dillan, gtillar, yollar, havassiz, qanddan, suallar, bolluq, yadda§, yellancak • Ovval oyrandiyiniz qo§asamitli sozlardan bunlarm farqi na dir? Bunlar neca amala galmi§dir? millet 117. Verilmi§ sozlardan qo§asamitli sozlar diizaldib yazm. ayaq yel yurd kas 30 gtil his kol dil - 118. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. s..t, p. .ПСЭГ8, m..§, p..ndir, cam..t, p..ncek, re. .earn, q..zet, y..§ik, ne..qa§, arm..d, sab..n, to..qa, n..dim, hedi..ye, azi..yet, re..qasa, dir..ik, aya..qabi 119. §akillara baxin. • liar §akla aid bir ctimla qurub yazin. Qo§asamitli sozlarin altindan xatt gakin. 120. Oxuyun. Sozlari dtizgtin yazmagi va talafftiz etmayi tiyranin. hedd sedd qodd hiss tibb zidd hezz sirr xett hell S0ZL9RD9 B9ZI SAMITL9RIN YAZILI§I V 9 DEYlLl§I 121. Ctit sozlari oxuyun. Onlan bir-birindan farqlandiran saslar hansilardir? d z с t s 9 od ot val fal zal sal gdl kal ac ад boz poz g 122. Oxuyun. qutab kitab cavab siid tiind dord ulduz qarpiz yarpiz yamac gakic karpic • Har stitunda sozlarin axinndaki samitlar neca saslanir? 123. Oxuyun. Sozlardaki axirmci samit neca saslanir? kitab, xoruz, qanad, yarpiz, palang, agac 124. Oxuyun. Sozlarin axirmci hecasinda samitin neca seslanmesina filar verin. corab - coraba turac - turaci bulud - buludu „ ulduz - ulduzu zang - zangi yarpiz - yarpiza • Qo§a verilmi§ sozlarin hansmin axirmci hecasindaki samit daha aydin saslanir? Sozlarin axinnda d, yoxsa t; b, yoxsa p; z, yoxsa s; g, yoxsa k; c, yoxsa д samitinin yazilacagim bilmak iigiin onlara sait alava edin: masalan, palid, yoxsa paht yazmaq lazimdir? Onlarm har birina a saitini alava edak. Palita gatin talaffiiz olunur, palida isa asan. Demali, bu soz palid §aklinda yazilmalidir. d -t samitlari 125. Oxuyun. ad - at od - ot yad - yat dar - tar dik - tik doy - toy • (I va t samitlarinin soztin manasim песэ dayigmasina fikir vorin. Bela sozlar tapm. 126. Oxuyun. Qar§i-qar§iya yazilmi§ sozlarda t samitinin wtiHlonmasini mtiqayisa edin. qaytan - bostan fayton - karton kata - hafta Kalantar - daftar piti - isti pilta - dasta 127. Sozlara avvalca saitla, sonra samitla ba§lanan §akil?i ilnvu edib deyin. Har bir soztin axirmdaki samitin neca daylymasina fikir verin. Hiid, qanad, bulud, palid, polad, dord, band, qand polad palid bulud qanad dord 128. Sozlara sait alava edib oxuyun. Onlarin saslanmasinda tluyisiklik ba§ verirmi? oyiid, kand, ttind, soyiid, bulud, qurd, armud, band, kobud 129. Oxuyun. Yazili§im va talaffiiziinii yadda saxlaym. Bela yazilir: qanad siid kand dord bulud soyiid Bele deyilir: qanat siit kant dort bulut soyiit 130. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kdgtirtin. pah.., ari.., kan.., 9sa.., e§i.., oyii.., ban.., sii.., kiir.., igi.., quru.. ttind kand qand 131. Oxuyun.Yazili§mi va talaffiiziinii yadda saxlaym. Bela yazilir: daftar hafta dasta xasta isti tiistii usta bostan 34 Bela deyilir: dafdar hafda dasda xasda isdi tiisdii usda bosdan 132. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. das..a, daf..ar, dor..uncti, tax..a, Mas..an, kan.Ji, 1н..i, §ax..a, pola.., bos..an, pali.., us..a, ..ukan, c’t>f..a, haf..a, Bas..i, kiif..a, tiis..ii, kar..on deftar dasta bostan §axta taxta 133. A§agidaki kimi deyilir. Bas neca yazilir? dasda, usda, asda, bosdan, isdi, hafda 134. §akillarda gordtiklariniz haqqmda dam§m. - T O 135. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. arm..d, to..qa, aya..qabi, bulu.., qana.., dor.., ни... t i i n . . , kan.., bos..an, qan.., ban.., §ax..a, daf..ar, do.s u usta isti tiistu hafta xaste z - s samitleri 136. Oxuyun. Qo§a yazilmi§ sozlarin axirmdaki z vu * mimitlarini aydin talafftiz etmaya gali§m. I ulduz - namus Firuz - rus kahriz - Idris Giilbas - gunbaz daryaz - ilyas daniz - Munis talafftiz - tanafffiH gilas - palaz Oxuyun. Qo§a yazilmi§ sozlarda z va s samitlarinin Muslonmasina fikir verin. 137. zar - sar sal - zal dars - darz tarz - tars zor - sor az - as mis - miz zil - sil az - as say - zay 138. §akillarda gordiiklarinizin adlarim yazm. • Onlarin son samiti песэ saslanir? 139. Oxuyun, z v a s saslarini diizgun talafftiz etmaya sali§m. Kapaz, Mayis, Tabriz, Ilyas, Araz, pahriz, Munis, qarpiz, Almaz, oktiz, bakmaz, valas, Solmaz, xoruz, Giindiiz, yarpiz, xudahafiz, Yunis, atlaz, akiz, idris xoruz qarpiz ulduz 140. §akilda gordiiklariniz haqqinda hekaya qurub naql edin. b - p samitlari 141. Oxuyun. Qo§a yazilmig sozlarin axirmdaki b samitini •4'<11 n talafftiz etmaya gali§m. qutab - qab Zeynab - adab cib - kitab cavab - corab hob - qalb klub - Turab 142. Oxuyun. Qo§a yazilmi§ sozlarin avvalindaki b samitinin iiHilunmasina fikir verin. Hansi p kimi talafftiz edilir? bilik - bigin budaq - bulaq big - bigaq (1 1 btikmak - bulbul btirtinc - btitov bi§irmak - bilik Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. makta.£ alma.# kita^, dani.£ cora^? cava. {$? $iti§ik, ywi’piSc» .yiitov, qol.6, *.igin, кара.# ..tit tin, Tabri.# fly/jnz, Atac, $alta, llalqiq, fli&k, I'hgqi, btikmak, ^ili, q a li^ quta.;, di.tgak, uldu.^ res^ublika dibgak tapmaca 144. Oxuyun, b va p samitlarini dtizgtin talafftiz etmayi ttyrenin. «11bgak, biti§ik, bitki, bi§mi§, budaq, bigaq, buxar, 111..iк, a§paz, tappilti, §appilti, guppultu, bapbalaca, rippilti, bah-bah с samiti 146. Oxuyun. С samiti ila bitan sozlarda hamin sas neca sasloim 7 Moktabin Jtiayatinda goxlu agac akdik. IJitmirgixanadan gakic saslari e§idilir. «? \ if Kandimizda ganc qahramanin tunc heykalini qoydular. $axta qilmc kimi kasirdi. 146. §akillarda gordiiklarinizin adlarmi yazm. • Onlan deyarkan son samitinin neca saslanmasina fikir verin. Sozlari ciimla igarisinda i§ladin. 147. Buraxilmi§ harflari alava etmakla oxuyun. Hansi sozda с sasi i§lanmir. a..dad sa..da vi..dan mii..da ktin..da tun..dan burun..dan gi..itkan 148. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. btirtinC., kita.^j sakkiz, kan<j(, qihn.C, yama.£, do^quz, tiifan^ aga.C* das£a, karpi^, pali(i, gaki&, gan^ $akic agac yamac karpic q - g samitlari 149. Noqtalarin yerina uygun galan samitlari alava edib oxuyun. U§a<Jur me§ada oynayirdilar. Onlar aya..» sasi e§itdilar. Bir az kegmi§ ba§mda qula.Vli papa.^olan bir ki§inin kolluqda gizlandiyini gordular. U§ad.lar sarhadgilara xabar verdilar. 38 150. $akillarda gordtiytintiz a§yalarin adlarmi deyin. • No/lari yazib, sonundaki harflarin altindan xatt gakin. 151. Oxuyun. Qara harflarla verilmi§ sozlarin neca talafftiz . <111<Iiyini deyin. Mirali baba cokadan qa§iq duzaldir. Sos-kiiydan agiz deyani qulaq e§itmirdi. Kondimizin me§asi qoruq elan olundu. Anam sufraya bal va qaymaq gatirdi. 152. Oxuyun. Birinci stitundaki sozlarin axirmda q sasi lltin» talafftiz edilir? Bas hamin sozlarin sonundaki q samiti Iklnci stitunda na tigtin g samiti ila avaz olunub? bayraq qayiq daraq moruq pambiq bulaq papaq bayragi qayiga daragin morugun pambigi bulaga papagi 153. Oxuyun. Sonu q samiti ila qurtaran sozlarda q ■Bnitinin iki sait arasmda neca dayi§diyina diqqat edin. I'.iz amak darsinda qayiq diizaltdik. Qayigi golm;> fliyo buraxdiq. Dirriyi alaq basmi§di. U§aqlar alagi tamizladilar. Qarda§im goxlu baliq tutdu. O, baligm эп boytiyunti bi§irdi. bayraq varaq 154. Oxuyun, q samitinin g samiti ila avaz olundugu hallan gostarin. Sagliq olsun, har §ey duzalacak. Burugu tamir etdilar. Almalarm yanagi qizarmi§di. Qorugu dolamb, dagin do§iina qalxdiq. 155. Sozlara saitla ba§lanan §akil?i alava edib yazm. u§aq, qoruq, qayiq, qulaq, daraq, gaylaq 156. §akla baxm, gordiiklarinizi naql edin, sonra hekaya qurub yazm. I !>7. Noqtalarin yerina uygun galan harfi elnvu Hmoklu •hiM(/',q)m, az(q,g)m, tut(q,g)un, sat(g,q)m, ma(f|./nn(<|,g)ara, ma(g,q)aza, fur(g,q)on, kelo(f’. .«I b* vi. •l**V(l4»q)m» vur(g,q)un, yor(q,g)an, qir(q,g)in vaqon vagzal l!»8. О soziinii man sozii ila avaz etmakla ciimlaleri dityiyili itHiiyun. (), qogaqdir. O, u§aqdir. 0 , sayiqdir. O, qivraqdir. 1f>9. Sozlari ela dayi§ib kogiiriin ki, q samiti g samiti Н.» §vwz olunsun. Viraq, budaq, yarpaq, yaylaq, caynaq, qulaci 1(10. Suallara cavab verin. kitabi haradan aldin? 'Pebile banzar galgi alatinin adi nadir? (^itar haradan yola dti§dti? к samiti Mil. Har bir satrin qar§ismda aid olan sozlari yazm. On qiymatli arzaq Qargidan hazirlanmi§ galgi alati K;)silmi§ agacm yerda qalan hissasi I In э1этэк tigtin istifada olunan alat - Yjix§i gormak tigun istifada olunan alat 01 in qola biti§diyi hissasi • Sozlarin axirmdaki samitin neca talaffiiz edildiyina fikir verin. 162. Oxuyun. Qo§a yazilmi§ sozlarda к samitinin iki sait arasmda neca dayi§diyina fikir verin. s ktilayi - kiilak ipak - ipaya dirayin - dirak gorayin - gorak alak - alaya balayi - balak • Bela sozlar tapib deyin. 163. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. Pi§ik siganlarm du§manidir. in dirnaqlan iti, tiikti yum§aq olur. U§aqlar sinfa dibgak gatirdilar. Onlar dibga^i pancaraya qoydular. Yetkin agacdan arik dardi. O, arii/i yuyub vedi. 164. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. L ma§gala 42 magaza Noqtalarin yerina motarizadaki sozlari uygun §akilda i is i.il», alava etmakla oxuyun. НИ». ... (dirrik) goxlu pomidor yeti§mi§di. Hi/. ... (dirrik) getdik. Ibyatda iki boyuk palid ... (kottik) var. On il kegmi§di, amma ... (kottik) gtirtimami§di. I'.lsad dostuna ... (komak) etdi. DoHtu bu ... (кошэк) unutmadi. HUi. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. Yn/. ktila..i zamini daniz kimi dalgalandinr. Qorak iii<^i» педэ pe§a sahibinin ama..i ila ba§a galir. Tnxilgilara u§aqlarm da к б т э .л lazimdir. Q6ra..in i|«m111 ni bilin. Atalar sozlari | t Qocamn bili..i, cavamn bila..i. I • (,!ora..i ver gorakgiya, birini da tistalik. 107. Sozlari ela dayi§ib kogiiriin ki, axirmdaki к harfi у Ihii h 11.) avaz olunsun. hil.uk, gigak, lagak, атак, yemak, komak, balak 1в8. Sonu к ila bitan sozlarin birinci va ikinci siitunda neca Цц|м11inusina fikir verin. Onlarin saslanmasi arasmdaki farqin ■ill ml(I midir? (,'igak toxumu gorak atri in ik bagi in a k otaran gigak akdik gorak magazasi arik agaci inak stidti 169. §akla baxm. Gordiiklariniz haqqmda hekaya qurub <lnm§in. 170. Sxemlar iizra sozlar diizaldib deyin. Har bir sxem tizra diizaltdiyiniz sozlari miiqayisa edin. Bu sozlarda к harfi hansi saslari ifada edir? leksiya 171. deyin. Oxuyun. Sozlarda к harfinin hansi saslari ifada etdiyini kotan - kotlet kosa - kosmos kol - kollektiv karvan - karusel к о та - komanda koramal - koridor 172. Kogiiriin. Har bir sozda к harfinin hansi sasi ifada etdiyini deyin. konfet, kukla, kitab, kosmos, kaklik, karanda§, koridor, maktob, karton, dirrik, traktor, kirpi, elektrik, kalam, klub, kerpic, krem, кэрэпэк, kotan, marka, park Ф 44 IV.'t. Oxuyun. Sozlari dtizgtin yoxlamagi va talafftiz etmayi ••\ i wtlil). I кran kombayn makaron kartof kraxmal koridor direktor karanda§ kreslo krem I 74. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. yarpa.tf das£a, qana.g^ y e ^ i , кэп cL, Cosmos, knr/.on, bayra.^r aga.£, de^abr, vara.^ ^ rid o r^ .o n fe t, чти, tfomanda, /j.aranda§, .£ombayn g samiti f 17Г>. Sozlari tamamlamaqla ciimlalari oxuyun. (lozatgiya taza ttifan.. verdilar. Zon.. vuruldu, muallim sinfa girdi. I’i>ncera gargivalarina гэп.. gakdim. Ni»r..iz sahan.. goturub, bulaga getdi. c^i/lar gigakdan galan.. diizaltdilar. I 76. Sozlari tamamlayib, ciimlada i§ladin. Ciimlalari yazm. fiyan.., palan.., ktiltin.., ahan.., qa§an.., galan.. rang 177. palang Qar§i-qar§iya verilmi§ sozlarin mana farqina diqqat yttlrin. gop, qur-gur, qor-gor, qami-gami, qarib-garil), •liilla-gulla 45 178. Buraxilmi§ harflari alava etmakla oxuyun. g, yoxsa ? ЭЭЛЭГ .£Ontil ^.шэ§ ./(ДЬгэ asjli .oobud •|obak Yet .Ain kiis.idin ^tm an 179. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. is^andar, is/Cana, asi2ildi, Jobalak, ^onullu, (^.ostabak, galan Q.omba mas./fcan, esger 180. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. go^arti, a.^irir, ЬэЛэгкН, yu.&tirur, ojiiiniir, o^iid, o^ranmak, do.(tii§, i(?na, soyiid, d u *iu /g i^id , i.iAd, 0 ^ri, dii^ma, i^jjar, d.CJar, go^argin, da j^rman Г igid ] Qdytid J [j3oyud]] 181. Hansi diizgiindiir? iyid - igid niyaran - nigaran agri - ayri diiyma - dugrna zigil - ziyil ytiyan - ytigan 182. §akillarda gordiiklarinizin adlarmi yazin. • Bas onlan neca talaffiii edirsiniz? 46 IНИ. Huallara cavab yazin. I'.ixili harada iiyiidiirlar? Donizin rangi necadir? ! <11 111 qu§unun adi nadir? Diiymeni na ila tikirlar? • Qlymet soziina yaxmmanali soz nadir? I 184. Suallara cavab verin. (Jnyir soziinii hansi sozla avaz etmak olar? Diiz soziinun aksi nadir? Hiima soziinii hansi sozla avaz etmak olar? • Yrtiymek soziinii yaxmmanali sozla avaz edin. t НГ». Muraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. (lo.rf)uz, bulu^, aga.^ v^ fpq, kopa.^ is^i, iJirmi, ||||«^U,; (),7iid, go.tfprgin, d ir/ik , yarpart, U M , i m e , (|llii<t(X as.Qar, md§^ala, resyaublika * diiyma iyirmi goyargin |H«. ,Si)killarda gordiiklarinizi naql edin. ciyar n - m samitleri 187. Oxuyun. Sozlari bela yazinq. lampa, kombayn, tramvay, kombinat, qumbara, komba, тй §этЬ э, pambiq • Bas onlan neca talafftiz edirik? 188. Sozlari ciimlada i§ladib yazin. anbar, Qanbar, sonmaz, zanbaq, zanbil, tanbal, dinmaz 189. Oxuyun. Dtizgtin yazmafi va demayi oyranin. Bela yazilir: zanbil stinbtil gtinbaz tanbal §anba zanbil Bela deyilir: zambil sumbiil giimbaz tambal §amba §anba gar§anba 190. Oxuyun. Bela deyirsiniz, bas neca yazirsiniz? ambar, komba, bomba, dimmaz, gar§amba, zambaq, panbiq, mii§amba, siimbiil 191. Dtizgtin yazmagi va demayi oyranin. n, yoxsa m? gar§a..ba a/Tbar bo..ba 1 anbar tanbpl 48 za..baq giL.baz ta..bal zanbaq lampa И»:: Sxcin iizra sozlar dtizaldib yazm. aq ar 0 il э э1 ill za a §a za £ЭГ§Э to sii I Mil. Huraxilmi§ harflari alava etmakla oxuyun. а|фаг, koftlba, zanbaq, lafllpa, traftvay, ••..HI•пуп, раедЬщ, koWbinat, mu§awba, ofliba, siifflbul, 1н^Ьл, t»i у " Ц \ 1» л , zanbaq pambiq kombayn i§ik H fth u h k Illh, t/ura uldu -§■ s (5f> stinbiil bulu & t j|ubra & P к 8 i^qi harflarla verilmi§ samitlar talaffiizda hansi ■Mtdl'H i i 10(1» (‘d i r ? HVl'Miml, bigaq, Turacli, siidlii, dasta, gtinbaz, Hu/.i sozlarda muxtalif samitlar yana§i inlitnii: pla§, kran, qrup, stul, klub va s. 196. Oxuyun. Eyni soztin yazili§inm hansi dtizgtindtir? kulub, pla§, traktor, qrafin, pilan, qrip, tiraktor,| qirafin, plan, klub, pila§, qirip qrip qrafin qrup 197. Yazili§i dtizgtin olmayan sozlari dtizaltmakla kogiiriin. qrim, qiranat, sutul, plov, qiram, birqadir, istol, sentiyabir, sodir, pilakat, oktyabr, metir, istakan, noyabir, kran, rosim, dekabr 198. Dairalara kr, qr samit birla§malarindan uygun galanini alava etmakla sozlar dtizaldin. kran 199. Dairalara pi, br, tr, rd samit birla§malarindan uygu galanini alava etmakla sozlar dtizaldib yazin. aktor olleybus amvay ibuna J i)< 50 ezent iqada iqadir ily^nt yu qu do fa ПЭ mmtyabr 10(1. oktyabr noyabr dekabr Nxom iizra sozlar duzoldib yazin. po ol bii ra ansiya adion udiya экап M l . Hxom iizra sozlar dtizaldib yazin. t о r t о a 9 9 9 U stol stul avqust dostluq МИ. Oxuyun. Qo§a yazilmi§ sozlordaki forqi izah edin. Im lik - briqadir (|ii(|Ovul - qrafin pi 1h> - pilta qirgi - qram sutka - stul tire - tribuna O L IF B A 01ifba harflarin шйэууэп sira ila duzulu§udur. Azarbaycan alifbasmda 32 harf var. Har bir harfin oz adi va alifba cadvalinda oz yeri var. 203. Harflarin cadvalda dtiztilti§iina fikir verin. Har bir harfin adim dtizgtin demayi oyranin. Harfin ?ap §akli Harfin Harfin yazili adi §akli Aa Bb Cc Cc Dd Ее 9a Ff Gg 6g Hh Xx Ii A/a BS Cc с <? foci bi d. a be ce ?e de e Э ef 9<f st li 0 Як SCx> Л Jo Jj Kk file ge ge he xe l i je ke, ka Harfin ?ap §akli Harfin Harfin yazili adi §akli Qq LI Mm Nn Oo 06 Pp Rr Ss Of u иСнь Jftv Oo Oo §§ Tt Uu Uti Vv Yy Zz $4 Tt Uu 204. Familiyalari alifba sirasi ila yazm. Jr Яъ Si il* iTr Zz qe el em en 0 o pe er se §e te и ti ve ye ze s 91i^ev, AllahVerdiyev, Imamzada, Faracoglu, Xalilbayli, Cabiyev, Rahimli, Mehdizada, Tahirli, Salimxanh, Hasalfroglu, Qadirli, Bahluf^ada, §afizada 52 И(К>. Гм,ok adlarmi alifba sirasi ila oxuyun. bttndvyo, yasaman, nargiz, zanbaq, qizilgiil, atir§ah, |itiulungiilti, Qobanyastigi, lala JOe. Oyun adlarmi alifba sirasi ila yazm. gMonqag, sigan-pi§ik, futbol, voleybol, gilingagac, Цккпу. $ahmat, dama, loto, tennis, qagdi-tutdu 1И И mi/ v u r Gu Oxuyun. pOylu soyladi $ 001/1.• Ho/iinda hansi hecam daha gticlti dediniz? Bas soyladi wwlliidt»? I Sozda hecalardan biri daha gticlti deyiIIr: masalan, qaya, gtina§, torba. Bu sozlunlo ikinci heca daha gticlti deyilir. Bu •in heca v u rg u lu heca adlamr. (ОН <) к 11 v11 n. Stitunlardaki sozlarda vurgunun hansi hecamn iialiin •dnyduyunii muayyanla§dirin. vmuy vmii^ma viii u.smada maktab maktabli maktablilar tiztim tiztim^ti tiztimgtiltik § M*»#I*»i i kogiiriin. Vurgulu hecamn altmdan xatt gakin, tis|(litit«i vurj'u i^arasi (‘ ) qoyun. Dlllmizda vurgu aksar hallarda soztin пнiriiici hecasinm tizarina dti§tir: maktab, | Hlttktobli, maktablilar, maktablilarin 209. Oxuyun. t)zarina vurgu dti§an hecalan gostarin. yazda - yazdaki qayiq - qayiqgi meyva - meyvali Baki - bakili me§a - me§alik guna§ - guna§li Bazan vurgudan asili olaraq soztin manasi dayi§ir. 210. Sozlari sxemlara uygun talafftiz edin. / А1 1ЛЖШ УНУГ / / -ПШЮ alma suzma • Sozlari ctimlada i§ladin. Ciimlalari yazin. 211. Oxuyun. Vurgudan asili olaraq soztin manasimn neca dayi§masina fikir verin. qazma - qazma / / galma - galma / / horma - horma to x u n ^ - toxuma / / gozla - gozla / / gakma - gakma Sozlari ctimlada i§ladin. 212. Vurgunun yerini dayi§makla har bir sozti iki dafa oxu yun. Manamn neca dayi§diyina fikir verin. sapin, akin, bi^in, yazdir, yayma, gigirtm a, gakma, qirma, darin, gtildtir, sarin • Qara harflarla yazilmi§ sozlarin har birini ctimlalarda iki manada i§ladib yazin. * 54 illH. Kogiiriin. Har bir soztin vurgusunu i§ara ila gostarin. vurun - vuru§ tikinti - tikin kasin - kasik 11 agm - agiq qagi§ - qagm tokiin - toktir 1. Oxuyun. Qara harflarla verilmi§ sozlarda vurgunun ypiinl gontarin. Bu da sane gakma bagi, Geyando дох gakma bagi. t Я; . */ §umlambdir akin yeri, Gecikm0yin, akin yeri. Ydhya Kdrimov Yaylaqdan g0l0n Laladir. Olindaki piyal0dir. Lalalardan segilmayir. Lalalarin arasinda Ljila ozii bir laladir. Qiyas Qcaib lift, himix 11 мм:,; harflari alava etmakla kogiiriin. I do r.j, улт.0, st.aj, as&ar, kar^.on, p/rmidor, и-m " H i " . I>.i\ i ;i.v, тпа§лэ1э, dti^.ma, palanft, daf(.;>i\ .1 In,./pa, zetojbil, uas-^a, p.Cncara QOHUM S0ZL9R \ — - 216. Oxuyun. Maktabimizin yamnda gozal bag var. Kandimizin har tarafi bagliq, gamanlikdir. Baglara bagban qulluq edir. Hayatimizda balaca bagga saldiq. • Qara harflarla verilmi§ sozlari alt-alta yazm. Bu sozlarda hansi hissa timumidir? Onlarm bir-biri ila qohum olmasma sabab nadir? Bag, bagliq, bagban, bagpa sozlari qohum sozlardir. Bu sozlar bag sozii ila alaqadardir. Bag sozii onlarm hamismda i§lanan iimumi hissadir. 217. Kogiiriin. Sozlarin iimumi hissasinin altindan xatt gakin. ba§liq, ba§, ba§gi iiziimgiiluk, iiziirn, iizumgu, iiziimliik dagli, dag, dagliq 218. Oxuyun. Umumi hissali sozlari segib yazm. U§aqlar maktaba giil tinglari gatirdilar. Onlar maktabin hayatinda giilliik saldilar. Giillara yax§] qulluq etdilar. Yazda baggada alvan giillar agdi. Hamin giillardan darib giildana qoyduq. 56 £ i UIU Oxuyun. Qohum sozlari qrupla§dirm. ммi*, мк'уэ, slid, gaynik, saglam, gay, me§ali, stidgii, mi'Hiil i К, sagliq, siidamar, sagalmaq, stidlu, saglamliq, vHVvi. iiu^ogi, gaydan, me§0bayi 1 Ц0 . (Joluim sozlari tapib kogiiriin. Hiimaq, damir, ba§maq, qi§liq, sulamaq, gaygi, ill, ijH.t, bn§qa, damirgi, sugu, qi§qiriq, ba§liq, gayir, •uiyi, i, nuluq, damirgixana, gayxana, soyuq, qi§laq linn. ||ll llunixilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. Mu I.....at, aya. ;qabi, a^.bar, bayra.., bos. .an, bulii.,, H e il. vu..zal, do^quz, d or^ , i&id, ^arton, (■fiitnln.v, ko..bayn, тэ§.'.э1э, la'?.pa, р^псэгэ raqs rasm rassam H I , J.lulull.iri) baxin. "Alma bagmda" adli hekaya qurub yazm. 1111% 9§YANIN ADINI BiLDtRON S0ZL9R ‘*r 223. Oxuyun. Qara harflarla verilmi§ sozlar hansi suallara cavab olur? Qalib me§aya getdi. O, bulbul sasi e§idib dayandi. Tala alvan <?i$ak sargisina ox§ayirdi. Orada bir oglan dana otarirdi. Qalib bir sabat giyalak yigib eva qayitdi. Anasi sevindi. 9§yanm adim bildiran sozlar kim?, пэ?, hsira? suallanndan birina cavab olur: kim? (adam), п э? (meyva), hara? (Azarbaycan) 224. Oxuyun. Kim? sualina cavab olan sozlari tapm. Maktabin zalmda amak ustalan ila goru§ kegirilirdi. Goru§u direktor agdi. O, galan qonaqlari salamladi. Qocaman neftgi, qabaqcil toxucu, gorkamlj/in§aatgi gixi§ etdi. Zala topla§an muallimlar, §agirdlar, valideynlar onlan alqi§ladilar. 225. Oxuyun. Ovvalca qohumluq, sonra pe§a va sanat bildiran sozlari segib yazm. ana, fahla, baci, nava, ata, siiriicii, nana, satici, baba, qarda§, miiallim, dayi, hakim, ami, aqronom, xala, toxucu, bibi, miihandis, montyor, §air, rassam Insan bildiran sozlar kim? sualina cavab olur: Elnur, a ta , ana, miiallim, insan, fahla, u§aq. 58 У’, 'fl Oxuyun. Qara harflarla verilmi§ sozlar hansi suala tvnli olur? (ittnii getdikc© kigilib gozdan itdi. Din cigir ila yamaca qalxdiq. (Htnuty i^lanmi? mis pargasina ox§ayirdi. (Iliclii kiilok qumu goyo sovurdu. Ц 7. No? sualina cavab olan sozlari segib kogurun. 1 Ф (0 I liH : Ivvulca kim?, sonra ne? sualina cavab olan sozlari 110 Kim? minima cavab olan sozlari segib qar§isinda пэ? 9 Нй1 пн1 «iiviib olan qohum sozlar yazin. jlfjik lo r. liitiingu, pambiq, taxilgi, pambiqgi, Щ.пн.п, lorovoz, traktorgu, tutiin, teravezgi, uzum liny vim Inrin V0 cansiz §eyl0rin adlarim 111|i 11rt>11 so zlar no? sualm a cavab olur: ^ Iwyvnti, ayi, at, ддгэк, kitab, alma, serge, ни. Ц 0 /»/!/»/!</, qa§iq, benov§ 9 . ( lit 11 у и и i Qiirn harflarla verilmi§ sozlar hansi simllimi i *»>иI• mIiii У VI Azerbaycan bizim vatanimizdir. Respublikamizm paytaxti Bakidir. Goy gol Azarbaycamn an gozal goludur. Ktir gayi Xazera tokiilur. 231. Oxuyun. Hara? sualma cavab olan sozlari segib yazin. Sahil adamla dolu idi. Kandimiz gox gozaldir. Turkiya bizimla qarda§ olkadir. Camaat meydana topla§di. Yer bildiran sozlar hara? sualina cavab olur: о1кэ, Gened, §эЬэг, kand, дэтэпИк, park , N eft Da§lari. 232. Kogurim. Нэг bir satrin qar§ismda onlann iimumi adim yazm. moruq, giyalak, qaragat, boyurtkan xiyar, pomidor, badimcan, turp, sogan bugda, dan, arpa, qargidali, galtik banov§a, lala, qizilgiil, zanbaq - Niimuno: banov§a, lala, qizilgiil, zanbaq - gigak 233. Tasvir olunan a§yalarm adlanni qar§ismda yazm. tayyaraya banzar naqliyyat vasitasi itlarin va marallarm qo§uldugu naqliyyat vasitasi suda harakat edan naqliyyat vasitasi yerin alti ila harakat edan naqliyyat vasitasi at qo§ulan naqliyyat vasitasi gallak 60 Й1И. ;>vvalca ev heyvanlarimn, sonra vah§i heyvanlarm пИимт Hegib yazin. I m. У # canavar, ceyran, pi§ik, palang, at, ayi, it, liilkii, gaqqal, oktiz, §ir, кэ1, ziirafa < )vvolca ev qu§larinm, sonra vah§i qu§larm adlanni ri|||||t O N U y U n . MM,nh iyuq, goyergin, qaz, qirqovul, tutuqu§u, M il» u k lik , qagayi, qarga, qartal, ordak N,.kilda gordiiklariniz haqqmda hekaya qurub naql Wo Ice ?ay, sonra xorak iigtin lazim olan qab-qacaq mim;iI» yazm. i. vjiydan, bo§qab, stakan, nalbaki, bigaq, I, HnnwJVar, qandqabi, дотдэ, kasa, cam, tava, , i|"bvoda!i, a§siizan, kafkir, fincan 61 238. 9vvalc8 meyva, sonra ше§э agaclarimn adlarmi segi oxuyun. в * * * » palid, alma, §am, 0heyva, kiiknar, fistiq, nar, gilas, $ 4 Я\ qizilagac, qovaq, alga, zogal, qaragac, badam, albali ancir, ginar, coka 239. §экП1эгэ baxm. 9w alco otaq, sonra bagga, daha sonr^ ?ol Qigaklarinin adlarm i yazm. Istifade etmdk iigun sozler: qaranfil, novruzgiilii, lala, gobanyastigi, incigigayi, qizilgiil, zanbaq, atir§ah, yasaman, banov§a 240. Suallara cavab verin. Taxtadan nalar diizaldirlar? Gildan nalar diizaldirlar? Damirdan nalar diizaldirlar? Daridan nalar hazirlayirlar? Pargadan nalar tikirlar? Neftdan nalar alinir? 141. NiKnr dilimiza rus dilindan kegmisp sozlari bela talaffuz n{||, (ltdIii dilimizda onlan avaz edan sozlari i§latmakda Nigara MtntUcdnk. iiivKh, kravat, daska, pol, patalok, xaladilnik, zvanok, MUllviil. balkon, lager, astanovka, baraban, qastinsa, iMfll, <Ink tor, injener, marojna, bogka, tarelka, pesok, HiPfnh. poyezd, gulki, lodka, abed, plyaj, vi§ka, fontan nvtomobil avtobus avtomat 1411. «ж. lyun. Qohum sozlardan hansi kim?, hansi пэ?, М Ц hum'/ Hiialina cavab olur? domirgi, Azarbaycan - azarbaycanli, amakgi ЦЦнЬ, liMi nnia - baramagi, bakili - Baki, maktabli unlit.Hi, bug - bagban, vatanda§ - vatan, darzi (ffjfllllk. yoherimiz - §aharli, saatsaz - saat §41, Окну ini, Sozlarin manalanna fikir verin. - sogan hakim yol adamin bulagm §kafm gozii (Akltii i ciimla igarisinda i§ladib yazm. Ш ()N11 v1111. Sozlarin manalanna fikir verin. ^>burnu I ВЦП ИIli ^ stolun maclisin ayagi yerm goyiin sudtin do§ayin uzu adamin gayin dastanm qolu 245. Suallara cavab verin. Tapdigimz pe§a adlarma sual verin, Pargani kim toxuyur? Saati kim tamir edir? Baga qulluq edan kimdir? Azarbaycanda hansi qu§lar qi§layir? Yazda hansi gigaklar agir? Tayyarani kim suriir? Numune: toxucu - kim? 246. Tikintida istifada olunan alat va m ateriallarm adlarmi deyin. Har bir alatla goriilan i§lardan dam§m. 247. Oxuyun. Har bir soza aksmanali soz tapib yazm. sual, geca, yer, ba§, astar, siilh, dost, tam§, eni§ 248. §akillara fikir verin. • Qaz va pay sozlarinin har birini ug ciimlada mtixtalif manalarda i§ladin. 1I4U. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogtirun. i ,iiiiii, ре..сэк, k..nfet, k..ridor, ye..di, p..nclir. Щ м !/, m a..aza, do..quz, st..kan , go..argin, li.liin n d a , a..tobus, tax..a, aga.., i..id , p..ncor>, . palan.. himn gerb siilh SOZL0R1N 9W 9LtN D 9 BOYOK HGRFtN t§L9NM9Sl §50. Oxuyun. Ceyhun, Vafa, Ruhangiz, ilqar, Viiqar va Nargiz... Yigi§ib on be§imiz, Burda fabrik tikirik, Yaman goxdur i§imiz. Agasafa 4Pl)|||(|lni in adlari neca yazilib? Ad va fam iliyalarm birinci harfi boyuk vn/iln : Mohammad, Qliyev, Fatma, Babazado, MitIttyко, Qodirli. Mft), N«м11i>lori vergiil ila avaz edarak kogiirun. Hansi нп/lm i Kb nit Inti l |i> baylayacagimza fikir verin. M idilm . Fob la. Mammadzada. Nana. Hacioglu. Ain КвиннI. Ann. Firangiz. Miiallim. Sevar. RuHtetii'/iuln MhIhhuI, Qefarli. 9fandizada. §ahla. Adam metr harf •A 262. 9vval adlari, sonra fam iliyalan segib oxuyun. Abbas Karimli, 9yyuboglu, Rahila, Qo§qar, iskandarzada, Nu§aba, Rustamxanli, Siirayya, Manafli, Niyaz, Hasanoglu, Cabbarzada, Rafiqa, Osmanoglu 253. Oxuyun. Boyuk Azarbaycan bastakan Uzeyir Hacibayov, xalqimizm sevimli §airi Samad Vurgun, gorkamli rassami Sattar Bahlulzada, ma§hur mugannisi Btilbul xalqimizm faxridir. • Ad va fam iliyalan segib yazm. 254. Azarbaycan xalqinm qahraman ogullarmdan be§inin fam iliyasm i va adim yazm. 255. Oxuyun. Elnur, §tikufa, Giiney va Aygun sirka getdilar. Sirkda Qapgozun ad gtinii idi. Xorayi 9yripanca bi§irirdi. Qab-qacagi Mastan da§iyirdi. Galanlari Toplan qar§ilayirdi. Qafasdan boylanan Yan§aq adli tutuqu§u “Qapgoz” sozunu demakdan yorulmurdu. U§aqlar baxib giilu§iirdular. • Heyvanlarm adlari neca yazilib? Heyvanlara verilan xiisusi adlarm birinci harfi boyiik yazilir: Qirat, Bozdar, Mastan. 256. §akla baxin. • U§aqlara ad vermakla hekaya qurub yazm. 257. Soldaki sutunda verilmi§ heyvan adlarm a, saftdnki Hiitunlardan uygun galan xtisusi adlari segib oxuyun. Mastan Vafali Narmc Qa§qa Yelqanad Giimu§ Yumaq Xalli Ceyran Yalli Toplan Maral Ktiran Yumru Alapaga Qizil Topol A lnbay Bozdar Polony Heyvan adlarmi onlara verilen xiisuHi txuyun. r»H. a d la rla ov»/ Hlbor gamanlikda balaca pi§ikla oynayirdi. 0 , Hi ^mimnliya aparmi§di. Orada Rahman inayi otam 1 I. Nudi i- ati gapib yammizdan kegdi. it do on tin «l-igdi. Dilbarin balaca iti onlara baxib h 11r«I n Ши )Шш: Dilbar gamanlikdo balaca Mestanla oymiymli ft/ 269. Oxuyun. Hansi sozlarin boyuk harfla ba§lanmasina fikir verin. Vatanimiz Azarbaycan Gurciistan, Dagistan, Ttirkiya va Iranla qon§udur. Azarbaycanm paytaxti Baki §aharidir. Gurciistamn paytaxti Tbilisi, Dagistamn paytaxti Mahagqala, Tiirkiyanin paytaxti Ankara, Iranin paytaxti Tehran, Canubi Azarbaycanin markazi §ahari isa Tabrizdir. Bakmm Bina aeroportundan Turkiyaya va irana tayyaralar ugur. Olka, §ahar, kand adlarmin birinci harfi boyiik yazilir: A zarbaycan, Baki, §aki, Ilisu. 260. §ahar, kand adlarmi alava etmakla ciimlalari tamamlayib yazm. Biz ... §aharinda (kandinda) ya§ayinq. §aharimiz (kandimiz) ... §aharinin (kandinin) yaxmligmdadir. Qon§u ... dovlatindan biza qonaqlar galir. Biz da qon§u ... dovlatin yaxinliqdaki ... §aharina (kandina) qonaq gedirik. Azarbaycan Baki 261. Oxuyun. dZlZ N9N9M! Salam! Atam mani Zaqatalaya apardi. Bakidan ma§inln yola du§diik. Qobustan, §amaxi, Agsu, Goygay, Л#da§, Yevlax, §aki va Qaxdan kegib getdik. Ax§amyni 68 gi Zaqatalaya gatdiq. Zaqataladan Gurciistaim Ыг atliq yol var. §aharin yaxmligindaki Tain vtt ( kandlari xo§uma galdi. Zaqatala Azarbaycanm »<<> §aharlarindan biridir. Novim I'm • Parvizin maktubunda ad lari gakilan olka, ynlu.i . hi adlarm i segib yazm . Parviz zarfin ustunii Ье1э yazdi: Naxgivan, Nizami ktigasi, ev 15, manzil 7. M om m adovn Til к it Baki, istiqlaliyyat kiigasi, ev 5, manzil 9. N uriyev Гогу • Siz zarfin iistiinu neca yazardmiz? 262. Oxuyun. §ahar va rayon adlarm i diizgiin l,i»li»f uliaeyi oyranin. Tabriz, Ganca, Naxgivan, Sumqayit, 91i Bay nun I Ltinkaran, Tovuz, Beylaqan, Saatli, §arur, Ycvlwi Eilhocar, Qabala, Bilasuvar, Neftgala Ull.'l. Buraxilmi§ harflari alava etinekle kociiriiiK К /. и y cL- " n . .ir , I s t a n b u l, Ma..a<;qala, A s l . a r a , S . . l y a n , 0 1 'V. ISalakrhi, Zaqatala, tf.'ki, Q^/.наг, Xagml S ,4 i on, Q ..ba §114. Oxuyun. Hansi sozlarin boyiik harfla Ьа§1апптми1 film Vt'l in. Vnvdii Xezarin sahilinda dincaldim. Sonra 1 I I "iikn i ana apardi. Biz Hnciqabul goliinii /гопIDM Kiir gayim kegdik. Lankaranda gecaladik. Sahar Xanbulangay goltina getdik. Ora gox gozal idi. Daniz, gol, gay adlarmin birinci harfi bo yuk yazilir: Qara doniz, Goy g o l , Araz. 265. Buraxilmi§ harflari alava etmokla kogiiriin. 4 /yy X^zar, Mingag^vir, Ma.^al gol, Gir/man, Sa.$ur, T artar, Qu£yal, X a..xal, T u..yan, Haciq..bul, V a..vala, 9 ..r i gay, Go., gol, A la..an T9KI V9 C9M1 BlLDlR9N S0ZL9R 266. Oxuyun. Qar§i-qar§iya yazilmi§ ciimlalarda qara harflarla verilmi§ sozlar naya gora farqlanir? Qamanlikda inek otlayir. Agaca serge qondu. Ceyran bulaga endi. Qartal goy tiziinda siiziir. Qamanlikda ineklar otlayir. Agaca sergeler qondu. Ceyranlar bulaga endi. Qartallar goy iiziinda siiztir. Bir a§yanm adim bildiran soz tok, gox a§yanm adim bildiran soz com olur. 267. Oxuyun. Qo§a yazilmi§ sozlari kogiiriin. Bu sozlari farqlandiren hissanin altindan xatt gakin. adam - adamlar §agird - §agirdlar kitab kitablar daftor defterlar ev - evlar gay - gaylar gora к - goraklar bag - baglar Sozlari cam §aklinda i§latmak iigim oiilnm lar va ya Ja r alava etmak lazimdir: nlm/i almalar, iizum - iizumldr 268. Kogiiriin. Soztin la rva ler hissasindan avvolkl liurmU olan saitlarin altmdan xatt gakin. amilar, quzular, tittilar, danalar, §aharh>r\ kosovlar, tama§alar qnpilm , 269. Oxuyun. Qara harflarla yazilmi§ sozlar» no vnxl lur, na vaxt lar artinldigina fikir verin. Zirvalari agappaq,' Yamaclan gigakli. Dumanlari ttil kimi, Buludlan §im§akli. Rafiq Yusifogiu Xan ginarlar, §ah palidlar, Ayaginm altindadir. Yaratdigm imaratlar Goyiin yeddi qatmdadir. Emil M ehdiyev 270. Sozlari cam §aklinda i§ladib yazm. adam, qa§iq, kino, quzu bilet, arik, kisa, daftar, qalam • Birinci satirdaki sozlar ikinci satirdakindan tmyu iffM'e farqlanir? Axirmci hecasinda qalin sail olan sozlar Jar, inca sait olan sozlar isa le r qabul edir. 271. Нэг bir sozti cam §aklinda i§ladin. agac, saat, duz, armud, tir, sabat, oyun, dan, qanad, don, §ir, it, qoyun, kand, qanddan, qaz, nar, ot, ginar, diiz 272. Oxuyun. Sozlarin neca talaffuz edildiyine fikir verin. otlar, atlar, itlar, sabatlar, qanadlar, noxudlar, igidlar, §ahidlar; donlar, oyunlar, qo§unlar, danlar, akinlar, giinlar; §arlar, divarlar, §aharlar, torlar, tirlar, §irlar, zarlar; yollar, §allar, qullar, nagillar, §akillar, giillar, collar, yellar, kallar 273. Oxuyun. Sozlarin deyili§ini va yazili§mi yadda saxlaym. Bela yazilir: avtomatlar paroxodlar konfetlar giyidlar vaqonlar goyarginlar anbarlar daftarlar Bela deyilir: aftamatdar paraxoddar kanfetdar Qiyitdar vaqonnar goyarginnar ambarrar daftarrar • Bas qazlar, gdzler, agaclar, gekicler sozlarini neca talaffuz edirsiniz? 274. Com bildiran sozlari tamamlamaqla oxuyun. Qi§da gol.., taria.., dara.. qarla ortiilur. Me§ada dov§an.., tiilkii.., gaqqal.., canavar.. yem axtanr. Ac ■х canavar.., tulkti.. geca.. kanda galir. Bir do goriit Mim ki, harada isa qoyun.. mala§ir, toyuq.. qaqqildiu.tn. it.. hiirii§ur, at.. ki§nayir. 275. Buraxilmisp harflari alava etmakla kogiiriin. p..ncara, par..xod, i..irm i, p..ndir, sak..iz, st..kan, go..argin, i..id, рэ1эп.., ma§..ala, a..tor»..l>ll, bulu.., armu.., ta..bal, kar..on, daf..ar, za..ba(i, 1п..рм 9§YANIN NEC9LlYlNl BlLDtR9N SOZLQR 276. Oxuyun. Ya§il tag atar, Torpaqda yatar. Dema ki, kaldir, Tezca dor apar. Bes adi nadir? Axtaran tapar. Neca? San-san sandiqlar, igi dolu findiqlar. Ya§il tagim var, A1 otagim var, Boz paltanmda Goy zolagim var. Guna§ kimi girdadir, Goyda deyil, yerdadir. 9§yalan neca tamdiniz? Tapmacalarm cavabim lnpnuti|i|^ siza hansi sozlar komak etdi? 9§yanin boyukluyimu, formasini, rangini, dadim, iyini, Ьэгк va ya yum§aqligim bildiran sozlara necelik bildiren sozler deyilir. Bela sozlar n ece? hansi? suallarmdan birina cavab olur: yeka, yogu n , yasti, qirmizi, $irin, atirli, sigalli, isti va s. 277. §akillara diqqatla baxin. Har bir оуун ciitimu muqayisa edin. Hansi necadir? istifada etmak йдйп sozlar: enli, nazik, qalin, yo gun, ensiz 278. §akillara baxm. 9§yalar boyiikluytina gora neca fa rn la n ir? —^щпт|11пц)п^п»|41^41чи>цпипттг^ —ушгпл|ттттп^пщут^ Istifa d e etmak йдйп sozlar: hiindiir, qisa, yeka, uzun, kigik, algaq 279. 9§yalar formasina gora neca olur? Forma bildiran sozlar tapib ciimlada i§ladin. Ф 74 _ 280. Sol siitunda adlari gakilan a§yalar sag siiitiixljikiI mi (Imh hansma ox§ayir? Onlar nayina gora ox§ayirlar? I daftar 4 yemi§ top qaz nalbaki qarpiz ^bo§qab 3 yumurta tf qu f qapi 281. A§agidaki sozlari formasina gora mtiqayiso nil и naringi-portagal, sarimsaq-sogan, §ar-top, plylk palang, turp-gugundur, xiyar-badimcan, inoriiQ giyalak, §aftali-arik 282. Noqtalarin yerina a§yanm necaliyini bildinm alava etmakla oxuyun. yemi§ kandir Imx In Istifa d e etmak йдйп sozlar: enli, qalin, yiinnii, uzun, ensiz, godak, dadli, qisa, nazik, uzunsov, yo gun, §irin 283. Taravaz bitkisi va meyvalarin rangini ПЭ? yazm . necedir? nannci ag qirmr/i sari yayil 284. Tamdigimz gigaklarin adlarm i va ranglarini deyin. 285. 9§yalarin dadi neca olur? Necedir? aci tur§ §or §irin tur§maza Na? bal alga moruq nar istiot limon sanmsaq kok duz 286. 9§yalari necaliyina gora tamyin. ag, §irin, bark, kovrak yumru, sari, tur§, dadli, atirli yumru, qirmizi, tur§maza, sulu ag, di§-di§, aci, kaskin iyli ya§il, uzunsov, sigalli, sulu pomidor sanmsaq limon xiyar qand 287. Har bir soztin qar§isina uygun galan a§ya adi alava etmakla kogiiriin. duzlu ... atli ... danli qarli canli .. unlu .. 288. Noco? sualina cavab olan sozlari aid oldugu sozla birlikda segib yazm. 76 Atalar sozlari • • • • • A g illi adam agilsiza ba§ qo§maz. Yam an giintin omrii az olar. A ci soz qalb sm dirar. Igid ogul du§mana ayilmaz. Tamiz i§dan giil atri galar. 289. Dadli, nurlu, canli, sozlti, zarli, qanadli, etirli, yiinlu, otlu sozlarini ciimlada i§ladin. Onlardan be§ini yazm. 290. Oxuyun. Necalik bildiran sozlar hansilardir, niilni'i neca talaffiiz etdiniz? Dov§an qagdi me§aya, Rast galdi banov§aya. Banov§a dord lagakdi, О har gtildan goygakdi. Lagaklari atirli, (jstii kol-kos g a tir li. Dov§an onu yoxladi, Yum§aq yerda y u x la d i. МэтиинI Anhui 291. vOxuyun. Qapgoz ayi, yumru kirpi, Yanlarmda qara bocak. Dedilar ki, qi§ galmami§ Yuvalara enak garak. Mirvarid Dilbazi Pi§ik na pi§ik! A y d n d ... Yekaba§, palazquln<|. Darisi palang k im i, Sapsan, zolaq-zolnq. Mikayil Rzaqulir/.nd • 0§ya adlarmi onlarm necaliyini bildiran sozlar lu l>l deyin. !92. Su allan necalik bildiran sozlarla avaz edib kogiiriin. Goy (necadir?) Daniz (necadir?) Qay (necadir?) Gol (necadir?) Me§a (necadir?) Dag (necadir?) Bag (necadir?) Tarla (necadir?) Ntimuna: Me§a ya§ildir. 293. Noqtalarin yerina uygun galan sozlar alava edib :uyun. ..., ..., ... yumrudur. ..., ..., ... §irindir. ..., ..., ... xirdadir. ..., ..., ... qirmizidir. ,. maraqlidir. • • • у • •• у ,. narmdir. 294. Har bir soziin qar§isinda onun necaliyini bildiran bir iege soz yazm. qizilgiil ..., ..., ... pomidor ..., ..., ... buz ...9 •••9 * qand ...у •••> 296. Birinci stitundaki sozlarin har birini ikinci stitundaki uytfiui galan sozla birla§dirib oxuyun. boz §alaquyruq'v dacal gapgoz yastidaban 78 A- a y i /f- dov§an "I tiilkii canavar meymun I 296. Birinci stitundaki har bir sozti ikinci stitundan uygun galan sozla birlikda yazm. qargidali giina§ qar kapanak xiyar moruq oglan j yum§aqdir ./"ya^ildir f saridir ^ §irindir Xmehribandir /Iparlaqdir L,alvandir 297. §akillara baxm. Har bir qu§un gortinti§tinti tasvir edin. 298. Oxuyun. Qara harflarla yazilmi§ sozlari hansi sozlarla avaz etmak olar? Qamanlar ya§il, Gtillar rangbarang, Daniz 1эг mavi, Lapalar qa§ang. Rafiq Y usifoglu 299. Oxuyun. Qara harflarla verilmi§ sozlardan manaca yaxin olanlanm segib deyin. Balaca Mahira ya§il talada gigak darir. Onun kigik qarda§i da goy, gamanda oynayir. Baki gozal §ahardir. Qa§ang binalar, parklar ona yara§iq verir. Mahir gali§qan oglandir. Hami onu bacanqli §agird kimi tam yir. 300. §akilda gordiiklariniz haqqmda hekaya qurub naql edin. 301. 4 M a n a c a y a x i n s o z la r i se c ib y a z m . «• J 4 3~ %> 4 ' у yeni, isti, dar, gticlti, §ad, hiindiir, qiivvatli, taza, boyiik, qgfynar, uca, y&ka, ensiz3, §aii 302. Kogiiriin. Yaxmmanali sozlarin altindan xott gakin. Uca binalar arasmda hiindiir agaclar goriintir. Sa mi rin paltan ya§ oldu. О bilirdi ki, namli paltarla gazmak zarardir. 303. Qara h a r f l a r l a avaz edib kogiiriin. y a z ilm i§ h a r b i r so z ii y a x i n m a n a l i s o z la sassiz me§a iliq su rangbarang gigaklar 80 lazzatli §aftali uca bina duzsuz xorak 304. Qar§i-qar§iya verilmi§ cumlalarde neca? minium fitvidi olan sozlari tapib miiqayisa edin. Yax§i u§aq ata-anaya sevinc gatirir. Taza ma§m enli ktiga ila §uttiyiir. Cali§qan §agird sinfin faxridir. Pis u§aq ata-anuyn ilnnl gatirir. Kohna ma$in dnr km.»» ila gedir. Tanbal §agird sinfin n d m i batinr. 305. Noqtalarin yerina necedir? sualina cavab olan mty alava etmakla oxuyun. Palang boytikdiir, pi§ik isa ... . Dag hundurdiir, tapa isa ... . Yol enlidir, cigir isa ... . Kitab qalmdir, daftar isa ... . Palid yogundur, §am isa ... . Alga iridir, zogal isa ... . 306. §akilda gordiiklariniz haqqmda hekaya qurub noql edln. 307. Ciimlalari tamamlayib kogiiriin. Narmina anqdir, Madina isa . . . . Baba qocadir, nava isa ... . Qarda§ gali§qandir, baci isa ... . Qayin suyu §irindir, danizin suyu isa ... . Qovagm yarpagi enlidir, soyiidun yarpagi isa ... . • Har ciimladaki aksmanali sozlarin altindan xatt gakin. 308. Noqtalarin yerina uygun galan aksmanali soz alava etmakla ciimlalari tamamlayib yazm. Ziilmat geca kegdi ... sahar agildi. Ma§mdan qoca ki§i va ... oglan dii§dii. Stullardan biri bark, digari ... idi. Aran isti, dag isa ... idi. 309. Har bir soza aksmanali soz tapib yazin. aci, agir, qamli, uzun, uzaq, pis, qaranliq 310. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. '.-у‘ a..tobus, va..on, y..§ik, za..baq, k..nfet, do..lat, la..pa, dir..ik, sii..biil, va..zal, a..tomat, yam a.., tap..аса, pa..biq, dos..luq, §a..ba, a..bar 82 Ф 9§YANIN H9R9K0TINI BiLDlHON 9 311. §akillara baxin. Har bir §akilda uya#in ntt p i , L 312. Kogiiriin. Samad tovlaya qagdi, Tezca qapini agdi. Tula oradan gixib Hiindiir hasan a§di. Bu galan kohlon /ltdI, Yiikii belindon nidi. * +* A tam taxtam yondu, Anam toyuftii yoldn. • Harakat bildiran sozlarin altindan xatt g o k in . 313. Harakat bildiran sozlari segib oxuyun. Tural oztinti Malikin qucaginn aUU. Qardnyi out iiziindan opdii. Saglanm ox§ayib, ye re qoydu. (,'nny danmdan tankgi papagim g ixarib , zarnfn tln шиш I §ina qoydu, gozlarinin ustuno enriirrii. Hir nzdnn ralgila goxlu qonaq galdi. Malik onlnrn oMgurlllc In tmdan maraqli sohbatlar etdi. 314. Ciimlalari tamamlayib kogiiriin. 91ava etdiyiniz sozlarin qar§ismda motarizada sualini yazm. Qiz telefonla Oglan kitab Mcuya&ify Qiz al-tizunti Oglan qapiya rang ШКЛ Qiz atasi ila §ahara ... Sarhadgi durbinla sarhada... Ntimune: Qiz telefonla dam§acaq (na edacak?). У 315. §akillara baxm. I Na edir? Na edir? Na etdi? Na etdi? • Ciimlalari §akillarin sirasina uygun oxuyun. Qara harflarla verilmi§ sozlar hansi suallara cavab olur? Oglan taxtam kasdi. Qiz divardan §akil asir. Oglan taxta kesir. Qiz §akli divardan asdi. K esir, a sir sozlari harakatin indi davam etdiyini bildirir. Bela sozlar п э ed ir? sualina cavab olur. Kdsdi, asdi sozlari isa harakatin bitdiyini bildirir. Bela sozlar п э etd i? sualina cavab olur. 316. Oxuyun. Nd etdi? sualma cavab olan sozlari tapm. Yagdi yagi§, gaylar da§di, Suya batdi gaman, gayir. Seller aydi qam i§lan... Xammana Gliboyli 317. Oxuyun. Kim? sualma cavab olan har bir soza пэ etdi? sualma cavab olan soz alava etmakla yazm. miiallim, gozal, toxucu, ctica, yara§iqli, sagici, sarga, qa§ang, ma§inist, miihandis, saliqali 318. Kogiiriin. Nd etdi? sualma cavab olan 'sozlarin altindan bir, пэ edir? sualma cavab olan sozlarin altindan iki xatt gakin. Nargiz in§a yazdi. Yaz galanda kogari qu§lar bizim yerlara qayidir. Rahila kollarm dibindan banov§a dardi. Murad §ahidlar xiyabanma gedir. Xalqimiz §ahidlarin xatirasini aziz tutur. 319. §akillara uygun sozlardan istifada etmakla ciimlalari mamlaym. .. .. .. .. .. darir. oxudu. tikir. kasdi. soyur. oxu 2 320. Ovvalca ne etdi?, sonra ne edir? sualina cavab olan sozlari segib oxuyun. galdi, akir, da§di, soru§du, gula§ir, ugdu, sardi, bilir, aridir, girdi, atdi, siiztir, getdi, galir 321. Noqtalarin yerina uygun galan harakat bildiran soz alava etmakla kogiiriin. Ovgunu goran ceyran Inak gamanlikda Qaranqu§ algaqdan cucularin dalmca ..(j£LC<ln Ordak golda . U^ 2 Kartankala qumun ustiinda Yad adami goran it .Ь^и '4 322. Oxuyun. Qara harflarla yazilmi§ sozlara suallar verin. Kimdir orda zang galir, Har giin $a§ir, karixir? Yox! Maktab haray $akir, U§aqlarsiz danxir. Ф v Teymur Elgin 323. Oxuyun. Qara harflarla yazilmi§ sozlara similar verin. Axar sular a§ir, da§ir, Dag, daralar ya§illa§ir. Sevincimiz haddan a§ir, Sevimli, xo§ bahar galir. *** Dagda goban galir ttitak, Ot otlayir qoyun, inak. 9sir sarin-sarin kiilak, Sevimli, xo§ bahar galir. *** Qu§lar ugur qatar-qatar, Qigaklanir goy baggalar. Ay u§aqlar, ay u§aqlar, Sevimli, xo§ bahar galir. м Zeynal Cabbarzade 324. Noqtalarin yerina sag stitundaki sozlardan uygun galanini alava etmakla oxuyun. Qartal ... Ma§m ... Dov§an .. Garni ... Qayirtka ^qa?ir ^ iiziir /siiztir $ hoppamr ;27§utuytir 325. Noqtalarin yerina ne edir? sualina cavab olan bir soz alava etmakla kogtirtin. Qatar ... Qaranqu§ ... At ... Qayiq ... inak ... it ... 326. Noqtalarin yerina heyvanlarm neca sas gixarmasmi olava edib kogiiriin. At ki§nayir, cami§ isa ... Pi§ik miyoldayir, it isa ... Inak boyurur, qoyun isa ... Sarga cikkildayir, qarga isa ... A n vizildayir, circirama isa ... Toyuq qaqqildayir, xoruz isa ... 327. Oxuyun. Na edir? sualma bir sozla cavab verin. Adil taxtam mi§arla (na edir?) ... Elmira donun soktiytinti iyna ila (na edir?) . . . . Parvana qalamla (na edir?) ... . Tarana pargam qaygi ila (na edir?) ... . Gtinel stakanlan dasmal ila (na edir?) . . . . 328. Kogiiriin. Har bir soztin qar§ismda onun harakatini bildiran bir nega soz yazm. ^agird ...) •••; ... • Ordak ...) ... . Traktor ...? •••, ••• • Cay •••> ••• • 329. Sxem iizra ciimlalar qurun. Qamar gamanlikda 88 gazir oturur oynayir qagir uzamr gigak darir 330. Birinci stitundaki sozlara ikinci sutundnlti « h/IhmIhi manaca yaxin olanlarmi segib gostarin. tulladi oturdu dartdi yigdi qagdi qirdi \ qalxdi j,oylo§di Сsmdirdi ^yuyurdu Vtopladi 3 gokdi £durdu 1 atdi 331. Har bir soza manaca yaxm soz tapib <|iu mi <|iiГ91 ум yazm. soyloyir, qazir, qagir, dagidir, sindirir, doyiir 332. Oxuyun. Har satirdaki sozlari bir sozlo i>vi>y, mllll I qar§ismda yazm. roqs edir yola dti§dti ba§a gatir dilo tutdu tama§a edir ba§ gokdi 333. Ciimlalari tamamlayib kogiiriin. Vertolyot havaya qalxir, toyyaro iso meydann... . A n sancmi§ Lotif aglayir, Riifot iso ona baxib . , Yazda gunduzlor uzanir, gecolor iso ... . Rohman topu atir, Ay ton iso onu ... . 334. Har bir soztin qar§isinda ona aksmanali soz tapib yazm. dti§tir, gedir, tutur, enir, soktir, alir, ayla§ir, daralir 335. Siiztir soztintin manalarim izah edin. Birinci va ikinci ctimlalarda siiztir sozunti hansi sozlarla avaz etmak olar? Goyda qartal siiztir. Stisan toyda siiztir. Ana a§i siiztir. Miiallim gozalti sinfi siiztir. 336. Oxuyun. Deydi soztintin har bir ctimlada hansi manada i§lanmasina fikir verin. Elgin kandda babasma daydi. Top diraya daydi. Me§ada goztima ttilkti daydi. Bagimizda §aftali daydi. Soztim Esmiraya daydi. • Har bir ctimlada deydi soztinti hansi sozla avaz etmak olar? 337. §akillara baxm. Har bir §akilda u§aqlarm gordtiklari i§lara dair bir ctimla qurun. Oxuyur va gakir sozlari hansi manalarda i§lanib? 90 338. Oxuyun. Qara harflarla yazilmi^ sozluru «mil Onlar harakatin na vaxt yerina yetirilmesini blldli It ? Axir dag §alalasi, Har yam tutub sasi, Tarlalardan kegacak, Collar sudan igacak, Siirular sahil boyu Igacak sarin suyu. Har yanda gtil agacaq, San stinbul agacaq. Kegib gamandim, <I»i /«lull, Bazan itacak goz«lmi, Sonra dara a§afti, Stansiyaya axacnq, Evlarda ax§am gn&i i§iqlar aligacaq. Yusif Hasotibuy 339. Oxuyun. Ciimlalari tamamlayin. Karim bu gun meyva darir. O, diinan da meyva ... . Karim sabah yena meyva ... . Daracak, к едэсэк , agacaq sozlari harakatin galacakda gortilacayini, galacakda ba§ vemcayini bildirir. Daracak sozti n e edacok? sualina cavab olur. 340. Sag tarafdaki siitundan uygun galan sozii olavo etmakla ciimlalari tamamlayin. Parlaq guna§ yeri ... . Bir azdan hava ... . Hamid sabah me§aya ... . Band gakilmazsa, sel sahili yuynb Sahar surti dagdan . . . . Su verilmasa agaclar ... . .^soyuyaeaq ^gedacuk isidacok ^qiiruyncmj ^aparnciH| j'enacok ui 341. Ciimlalari tamamlayib yazm. Qarda§im galan il maktaba ... . Man galan yay yaylaga ... . Rassam sabah kandimizdan bir manzara ... . Ilqar bir azdan darslarini ... . 342. A§agidaki sozlari ctimlada ela i§ladin ki, galacakla bagli olsun. dayan, yaz, keg, dti§, gat, bil, giil 343. Sag tarafdaki stitundan uygun galan sozii alava etmakla ciimlalari tamamlayib yazm. „.Yungtil mehdan agaclar ... . Sarga yolun kanarmda dan ... Sel korpunu ... . Kiiradaki damir ... . Atam odunu . . . . Said sabah me§aya ... . .la x ta n r . ^qizdi £gedacak 'fyardi / asir Juguracaq* 344. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogiiriin. das..a, bos..an, §a..ba, do..§an, a..tomobil, ma..aza, za..baq, ran.., no..ba, za..bil, a..tobus, sii..biil, do..lat, p..ncak, i..irm i, k..sm ..n avt, va..zal, i..id, st..kan, a..bar, go..argin, mu§a..ba, as..ar, bulu.., do..quz, ma§..ala lazzatli Ф 92 Ct)ML0 345. Oxuyun. Sasinizla cumlanin tamamlaninniniiil l»lIHliHi havalar isindi,yaz galdi zogal, alga, nrik. millnli gigak agdi,daglarda, me§ada banov§a, novni/gOlO gfl rtindti»qaranqu§lar kogtib galdUarilar agm-dmi мДшч ugu§uryhamidan gox u§aqlar sevinirlar. l»n/)lnnl«ii baggalardan onlarm §an saslari,e§idilir • Нэг bir ctimlada kimdan va nadan bahs oluntir? Havalar, yaz, zogal, alga, arik, §aftah, ba^lar, qaranqusplar, an lar, u§aqlar haqqmda na doyillr? шмум b ox IIVMM. • Har bir ctimlada kimdan va ya nadan bahs olunur? Ciimld sozlardan эшэ1э galir. Sozlor bir bil l ila baglamb, bitmi§ bir fikri bildirir. 347. Oxuyun. Tamiz yu al-uziinu, Dam§ soziin diizimu. Yera stirtma ozunii, Yax§i olur, yaxiji dur. t s n i n y i l S o l ft ш • §eirda nadan bahs olunur? §eirda подо ciimlii var? Har ciimladaki sozlarin sayini deyin. 348. Oxuyun. Cumlanin axirim sasinizla bildirin. qaranqu§ yuva qurmu§du,sargalar onun yuvasim tutdular,qaranqu§ yolda§larma xabai verdi^onlar yolda§mm komayina, galdilar qaranqu§lar sargalari qovdular > • Har bir ctimlada nadan bahs olunur? Kogiiriin. Har bir ctimlanin axirmda noqta qoyun. Ctimlani boytik harfla ba§lamagi unutmayin. 349. Oxuyun. Cay daglara, daralara sas sala-sala axir. Maral bulaga yaxinla§di. Ovgu sildirim qayaya qalxdi. • Bu ctimlalarda kimin va ya nayin haqqinda dam§ilir? Hamin sozlar hansi suala cavab olur? 350. Oxuyun. Yagi§ yagir. Daglara yagi§ yagir. Daglara giiclti yagi§ yagir. Uca daglara gticlti yagi§ yagir. • Birinci ctimlada nega soz var? О biri ctimlalarin har birinda nega soz var? Ctimlalarin manalarmdaki farqa fikir verin. 351. Oxuyun. Har bir ctimlaya bir soz alava edib geni§landirin. Sabir galir. Parviz galir. Diirra oxuyur. Kazim yazir. 94 t — Neca, yatmaq vaxtidir? — Bali, tez olun! — Ba§ tista, gedirik. • Har bir ctimlanin axirm da hansi i§an> C|oynliib? Gorasan na tigtin? 353. Oxuyun. Ctimlanin axinndaki iynntluri <и»м)i farqlandirin. Agac ban ila tanmar. San hansi kanda gedacaksan? Ya§asm yer tiztinda siilh! Bir gor na edirsan, bu ki dahgetdirl Magar dtiz elamiram? 9zizim, bacarmadigm i§i gonna. 354. Oxuyun. Siz sabah Darbanda gedacaksini/mi 1 Maktabimiza Canubi Azarbaycaudini qonaqlar galdilar Ya§asm Azarbaycanla Tiirkiyonin • Ctimlalarin hansmda soru§ulur, 1птмпн1н nittlllHHI verilir, hansmda hiss, hayacan bildirilir? • Kogiiriin. Ctimlalarin axirmda la/im nlnn ImummiI ij 355. Oxuyun. Ctimlalarin axirmda hansi i§aralar qoyulmalidir? — Yayda me§ada gazmayi xo§layirsan ? — 91batta, xo§layiram t • — Hara baxirsan ? — Goy qur§agina baxiram * — Ilahi, gor пэ gozaldir к/ ?! 356. Oxuyun. — Paho, пэ yaman istidir } — Magar burada kolgalanmak ugiin yer yoxdur ? — Galin gadir quraq • — Tufan galir! — Ham, baci? — Gormayirsan tir-tir asir §am agaci? — Tufan «ollil — Ham, imil? — Bir l>nx neca ynp.nbimi daniz, tfuini! <Л ?! • Hansi ctimlani oxuyanda sasinizi ucaltdmiz? Hansi ctimlada soru§dunuz? Kogiiriin. Ctimlalarin axirm da lazim olan i§aralari qoyun. 357. Ifadali oxuyun. — Banov§a (bir sas) — Banda du§a (xorla) — Bizdan siza kim dii§a (bir sas) — Sagi qara, gozti ala Bahar (xorla) 358. Ctimlalarin axirm daki i§aralarin loliiltinti «ним oxuyun. 359. Ctimlalarin axirm da lazim kogiiriin. g a la n i nnml i nl » Xazarim, ay Xazarim, Sana yox tay, Xazarim Yena ayil> dnf.nomti Oz haddini пу1ГМ(Ш Niya qazablanmisan, Nara gakan sanmisan Hirslamlirib kim н E§itmim>n к 1ниши Ш ?! • Har bir ctimlanin axirmda hansi i§arani qoymaq lazimdir? Na tigtin? 360. Oxuyun. Ogar kogtirsaniz, hor bir с(1)пЫп|Ц hansi i§arani qoyarsmiz? Aynlarm i koniil canditn Azarbaycan, Azarbaynii» Sunt ml 9gar ciimlada bir §ey haqqmda xabar verilirsa, axirmda noqta (.) qoyulur. 9gar ciimlada bir §ey soru§ulursa, axirmda su al i§arasi (?) qoyulur. 9gar ciimlada hiss, hayacan ifada olunursa, axirmda nida i§arasi (!) qoyulur. 96 Bir atirli giilam man, istayiram giilam man. Ay yoldan kegan oglan Mani incitma aman San monl <l<by Xatrimn do Neylamlyum Yolumi d l l z к и д м н м nil Is,,, I Мйэууэп malumat bildiran eumle neqli сйт1э adlamr. Cavab almaq maqsadi ila iglanen ciimlaya sual ciimldsi deyilir. Hiss, hayacan bildiran ciimla isa nida ctimlesidir. 361. tki sual ve iki nida cumlasi qurub yazin. CttML9D0 S6ZL9R ARASINDA 0LAQ0 362. Нэг bir satirdaki sozlari lazimi ardicilliqla diiziib bir ciimla qurun. X 3 1 atasi, neftgidir, Sabirin , ' ba§lanqi, sapini, taxil, tarlada / i( teatrmda, u§a^lar, ^baxdiiar, kukla, tama§aya galdi, yaylagin, xo|una, havasi 363. §akla baxib gordiiklariniz haqqmda hekaya qurub naql edin. 98 364. Sol stitundaki ctimlalara sa# stitundaki im..... uygun galanini alava etmakla kogiiriin. Baki ... paytaxtidir. ... sahila у an aldi. Narmin ... va sap gottirub duymani tikdi. U§aqlar ..., mi§ar, mismar gottiriib, qu§ yuvasi duzaltdilar. tax..a par..xod Az..rbav('Min J 1..П0 365. Sag tarafdaki stitunda verilmi§ sozlerdim lullf etmakla ctimlalari tamamlayib kogiiriin. * <... bahardir. ... me§0si canlamr. Qu§larm ... nagmalari e§idilir. ... agacdalan dimdiyi ila agaci doyaclayir. Dala budaqdan ... tullamr. Talada ... qagir. dovgan §an alabezok ilk budaftn pa lid 366. Suallarm yerina lazim galan sozlari obi vo <i ni< kogiiriin. (kimda?) maraqli kitablar var? (nada?) tig qaranqu§ yumurtasi gordiim? Elmas (kimdan?) yax§i §akil gakir? U§aqlar (nadan) garni dtizeltdiler? 367. Suallarm yerina lazimi sozlari alava etmakla ciimlalar dtizaldin. Turalm (neca) karanda§i var? Gtiney (neca) qizdir? Aysel nanasi ila Tabriza (na etdi?) Rustam iiguncti sinifda (na edir?) Ay tan tayyara ila Ttirkiyaya (na edacak?) Ciimladaki sozlar bir-biri ila bagli olur. Onlarm aralarmdaki alaqani suallarm komayi ila bilmak olar. 368. Oxuyun. Ciimlada nayin haqqinda danigilir va onun haqqmda пэ deyilir? Н э т т sozii tapm. Baggada bulbul gozal nagmalar oxuyur. Ciimlada nadan bahs olunur? Bulbul na edir? Harada oxuyur? Na oxuyur? Neca nagmalar? biilbuldan oxuyur baggada nagmalar gozal 369. Oxuyun. Har bir ciimladaki sozlar arasinda alaqani miiayyanla§dirin. U§aqlar bagda agac akdilar. Rahila siiratla va gozal yazir. 100 370. §akilda gordtiklariniza aid hekaya qurub yn*m 371. Oxuyun. Ciimladaki sozlarin har dafa fik ir verin. Ctimlanin manasi da dayi§irmi? Biitiin el qoy komak etsin. Qoy biitiin el komak etsin. Qoy komak etsin biitiin el. Komak etsin qoy biitiin el. 372. "Ayi те§вуэ girdi" ctimlasinda sozlarin yerini dwyl* makla ciimlalar dtizaldin. Onlarin manalan arasmdaki Гогц! izah edin. 373. Buraxilmi§ harflari alava etmakla kogtiriin. i..id, n..mra, d..v§an, dir..ik, a..tomat, va..on, za..bil, t..ba§ir, a..tobus, ye..di, k..mandir, me?..all», do..quz, a..bar, go..argin, sak..iz, st..kan, sii..b(U, res..ublika, qahr..man, Az..rbaycan, as..ar, bul..<l, d..vlat, dii§m..n, bayra.., bos..an, p..ncak §ahid taba$ir tapmara IDI IL BOYU KEglLMt§LGRlN T0KRARI 374. Oxuyun. Saitlari gostarin. Sozlari diizgiin talefTiiz edin. Tovuz, qahraman, radio, mukafat, dfiira, tnba§ir, omidor, Azarbaycan 375. Oxuyun. Birinci stitundaki sozlari hecalara, ikinci litundakilan isa satirdan-satra kegirmak tigiin ayn ib yazm. Salim §ahar meydan guna§ daftar Salimin §ahara meydani gtina§in daftara 376. Oxuyun. Qalin saitlari gostarin. §9LAL9 Giin altmda giimti§tak Me§aya nagma deyar, § i n l - § in l § ir ild a r Panl-panl panldar. Ela bil qanadi var, Mammad Aslan Pin l-pinl pinldar. 377. Kogiiriin. inca saitlarin altindan xatt gakin. Qayda salxim soyudlar Yuyur sagini tel-tel... Oz halal zahmatila Ag giina yol agir el. Ohinad Camil 378. Oxuyun. Нэг bir sozda vurgunu avvalca birinci, sonra ikinci hecamn iizarina salin. Har bir sozii ciimlada m iixtalif manalarda i§ladin. alma, suzrna, darin 379. Bag, duz, dag siid sozlarina qohum sozlar tapib yazin. 380. Oxuyun. Qara harflarla yazilnn§ sozlari dtizgtin talaffuz edin. Ordak birdan iiza-iiza, Su altindan gixdi iiza. itmi§ agar dimdiyinde. Xoruzun da, pi§iyin da Sevincindan tizti giildii, Alaba§m gozii giildii. Qanad galib gigirdi qaz: — Ham Solmaz, ham Solmaz?! Solmaz galdi giila-giila, Dedi: — Sag ol, aziz ordak, Gozlarindan opam garak. Mastan da gox razi qaldi, Oz payim ondan aldi. Sabir Mammedzado 10.1 3 8 1. §akilda gordiiklariniz haqqinda heknya qurub naql edin. 382. Oxuyun. CAQQAL V9 XORUZ Bir xoruz agaca gixib banladi. Qaqqal bunii e§idib idi: Ay xoruz qarda§, a§agi du§ub banla, men da ix^i e§idim. Xoruz dedi: Ay gaqqal baba, bir az dayan, qoy Alaba§ yuxuin oyansin, dti§tib banlaram. Qaqqal Alaba§ sozunu e§idan kimi qagdi. 11i>r bir ciimlada nadan bahs olunur? Qimi horflarla yazilmi§ sozlari dtizgun talaffiiz edin. * )4 383. Ciimlalari tamamlayib kogiiriin. ...respublikamizda ikinci boyuk §0hardir. Baggada ... akdim. ... yeddi ila ... arasmda olan raqamdir. sakkiz doqquzun agac Ganca • 91ava etdiyiniz sozlarin yaziligim va deyiligini yadda saxlay in. 384. Har bir ciimlada sozlarin yerini dayiynmkla yeni ctimlalar qurun. Bu giin dors ili ba§a gatir. Yayda kondo, yaylaga gedocoyik. Biz tig ay dincaloceyik. 385. Buraxilmi§ harflari alava edib kogiiriin. a..tobus, d8s..o, 0s..ar, ma..aza, la..pa, a..tomat, za..baq, m0§..0lo, aga.., Z0 ..bil, Az..rbaycan, zon.., i..irm i, a..bar, i..n 0 , i..id, bos..an, bulu.., yam..c, oyu.., qana.., q0hr..man, pol0 ..g, p..nc 0k, dof..0r, Р..ПСЭГЭ, do..quz, гоп.., d..vl0t, dor.., ko..bayn, go..0rgin 386. Yay tatilini neca kegiracayiniz haqqinda dam§in. KM ьи й от A addim agac anbar avqust avtobus avtomat avtomobil ayaqqabi Azarbaycan В Baki bayraq bostan bulud С camaat ciyar П gaqqal 50 k ic gallak garyanba D dekabr dasta dafiar dibgak dirrik dov§an dovga doqquz dostluq dovlat dovr dord \ diiyma 0 asgar aziyyat G gerb goyargin H hadiyya hall harf hafta himn К .a karandny karton kand karpic kombayn kran Q qanad qarpiz qazet qand qrafin qrip qrup X xasta xatt xoruz L lampa lazzatli i igid isti iyirm i magaza metr тэ§£э1э millat N naqliyyat noyabr novbo ПОШГЭ О oktyabr О oytid P palid pambiq pendir poleng polad R roqs rang rosm rossam S saat sabun saqqal samovar sentyabr sakkiz soytid stol stul stilh sunbtil § §axta §эпЬэ §ohid т taba§ir tapmaca taxta tanaffiis tanbal tiind tiistti yanmc yeddi zanbaq zonbil ZOhg U ulduz usta V vaqon vagzal varaq K lT A B I N t g t N D 9 K l L 9 R • ve h e rfla r................................................... 4 ir ve samitler ...............................................8 ................................................................................................................................... Ю ........................................................................ 12 rin satirden-satre kegirilmasi....................18 , ve ince saitlar ..........................................20 rda bazi saitlarin yazili§i va deyili§i........... 22 s a it la r i................................................................ 22 s a it la r i.................................................................23 saitlari ..............................................................24 s a it la r i.................................................................24 s a it la r i.................................................................24 s a it la r i.................................................................25 itler ...................................................................... 25 samitli s o z la r..................................................... 26 >rda bazi samitlarin yazili§i va deyili§i . . . 32 snmitlari ...........................................................33 z - s s a m itla ri ............................................................... 3 5 b - p samitlari ......................................................................37 с s a m iti...................................................................................37 q - g samitlari ......................................................................38 к sa m iti...................................................................................41 g sa m iti.................................................................................. 45 n - m sam itlari..................................................................... 48 B l i f b a ..................................................................................... 52 V u r g u ..................................................................................... 53 Qohum s o z l a r ......................................................................56 0§yanin adim bildiran s o z l a r ......................................... 58 Sozlarin avvalinda boyuk harfin i§lonmosi .................. 65 Taki va cami bildiran sozlar ............................................70 0§yanm necaliyini bildiran s o z l a r ..................................73 3§yanin harakatini bildiran s o z l a r ............................... 83 Ciimla ...................................................................................93 Ctimlanin axirmda noqta, sual va nida i$aresinin qoyulmasi ............................................................................. 95 Ctimlada sozlar arasinda a l a q a ......................................... 98 И boyu kegilmi^larin t a k r a n ......................................... 102 Lugat ...................................................................................106 111 Yahya §afi oglu Karimov AZORBAYCAN D t U Umumtdhsil тэЫ эЫ эптп 2-ci sinfi йдйп ddrslik Na§riyyat redaktorlan Gulnara Adigozalqizi Elnara 9sgarova Texniki redaktor Elmira Tagiyeva (t!apa imzalanmi§dir 12.06.2006. Kagiz formati 70X90 1/16. Fiziki gap varaqi 7,0. §arti gap varaqi 8,19. Ol'sot kagizi №1. Sifari§ 2037. Tiraji 128.000. PULSUZ “A/orbaycan” na§riyyatmm matbaasinda gap edilmi§dir. Л/ 1073 Baki, Matbuat prospekti, 529-cu mahalla. Tel.: (99 412) 438 00 10. Faks: (99 412) 497 69 83 E-mail: azerbnesly@azerin.com