Ayşe KACAROĞLU VİCDAN - Hemşirelik Yüksekokulu
Transkript
Ayşe KACAROĞLU VİCDAN - Hemşirelik Yüksekokulu
Hemşirelikte Profesyonellik Ayşe KACAROĞLU VİCDAN* ÖZET Teknoloji yaşamla eşdeğer bir hız içinde yenileniyor. Yaşam hızla akarken her an yeni teknik gelişmeler de yaşanmakta. Bu gelişmeleri insan yararına doğru kullanmak içinse çalışılan alanda gerekli olan bilgiye ve mesleki donanıma sahip olunması gerekiyor. Bu çalışmanın temel amacı, hemşirelik mesleğinin temel niteliklerinden biri olan “profesyonellik” ilkesine dikkat çekmek ve hemşirelerin temel bilgi ve becerilerinin bu doğrultuda gelişmesine katkı sağlamaktır. Bu amaçla, bu alanda yapılmış çalışmalar incelenmiş ve bir derleme çalışması oluşturulmuştur. Çalışmada, “profesyonellik” kavramının sadece hemşirelik mesleğiyle sınırlı tutulması, mesleğe katkı sağlaması açısından önem taşıyacaktır. Anahtar Sözcük: Hemşire, hemşirelik, profesyonellik, ABSTRACT Professionalism in Nursing Technology is modernized wit in an equivalence speed with the life. As the life continues, suddenly, technique progresses happen too. It is necessary that the information and Professional equipment is required to field of labour for using true to benefit of people these progresses. The basic goal of this labour, it is call attention to principle “professionalism” being one of the qualities basic of the nursing profession and contribute to its develop to this direction of the basic information’s and abilities of nurses. In this goal, Works in this field were examined and were constituted a collection work .In work, if the concept of professionalism is limited to only the nursing profession, it will be vital to contribute to profession. Key words: Nurse, nursing, professionalism PROFESYONELLİK NEDİR? Günümüzde çağdaĢ toplumların en çok önem verdiği konulardan birisi profesyonelliktir. GeçmiĢten gelen birikimlerin ortaya çıkardığı geliĢmeler her alanda yeni anlayıĢ ve yaklaĢım biçimlerini de beraberinde getirmektedir. Ġnsanlığın geliĢiminin yüksek olduğu bu yüzyılda profesyonellik ön plana çıkmıĢ, daha da bir önem kazanmıĢtır. Belirli bir alanda “ yüksek oranda uzmanlık, bilgi, beceri, turum ve davranıĢ biçimine” profesyonellik denir (Gökçora 2005,Yıldırım 2001). BaltaĢ’a göre (2003) profesyonellik “çeĢitli yetkinlikleri içeren bir tutum, bir bakıĢ açısı ve bir davranıĢ biçimidir. Profesyonelliğin davranıĢ boyutundan yola çıkan Columbia Üniversitesi Sosyoloji profesörü Bernard Barber (1952 ) profesyonelliği “bireysel çıkardan çok toplumsal çıkarlara yönelme ve yüksek derecede genel ve sistematik bilgi” olarak açıklar. * Öğretim Görevlisi, Selçuk Üniversitesi AkĢehir Kadir Yallagöz Sağlık Yüksekokulu 262Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı 2010 PROFESYONEL KİMDİR? Bir alanla uğraĢan kiĢinin alanı ile ilgili gerekli teorik ve teknik bilgiye sahip olması gerekir. Çünkü, her meslek uzmanlaĢmayı gerektirir. Profesyonel kiĢi, “bir alanı meslek olarak seçen bu alanda derinleĢen ve o alandaki bilgi ve deneyimi ile hayat kazanan kiĢidir” (BatlaĢ 2003). Profesyonel kiĢi “iĢini iyi bile ve bunu çevresine kanıtlamıĢ olan bilgi düzeyini sürekli güncel tutan kiĢidir.” Aynı zamanda “kendi kariyerini kendisi çizen; bireysel niteliğe, yaptığı iĢin niteliğine, çevresiyle iliĢkilerin niteliğine özen gösteren kiĢidir.” Profesyonel kiĢi “yaptığı iĢten coĢku ve heyecan duyan, mesleğini destekleyen, mesleğin ahlak kurallarına uyan ve mesleğin gerektirdiği fazla iĢleri de yapar.” ( Phillips S., Lavin R. 2004). MESLEKİ PROFESYONELLİK Meslek, bir arada yaĢayan insan topluluklarının iĢ bölümünden ortaya çıkan insana statü veren bir iĢ ve uğraĢtır. Ulusoy ve Görgülü(1996) çağdaĢ bir yaklaĢımla meslek kavramını “genellikle uzun ve yüksek dereceli bir öğrenimi gerektiren, kendine özgü yasal ve ahlaksal kuralları buluna ve bir kimsenin geçimini sağlayan uğraĢ” olarak tanımlamaktadırlar. Mesleki profesyonellik ise, kiĢisel profesyonelliği kurumsal profesyonelliğe dönüĢtürmektir. Çünkü “bir mesleğin standartlarının oluĢturulmasında ve kaliteli hizmet sunulmasında mesleki profesyonellik oldukça önemlidir”.Yıldız’a göre (2003), “her meslek kendine özgü görev, rol ve iĢlevlerin yanı sıra genel bazı iĢlevlerde de yer alır. Bunlardan mesleğe özel spesifik rol ve iĢlevler o mesleğe profesyonellik kazandırır.” Mesleki profesyonelliğin yeterince geliĢmemiĢ olması önce bireyi ardında da kurumu etkileyecektir. Bu da hizmet kalitesinin düĢmesine ve kurumsal sorunlara yol açacaktır. HEMŞİRELİK VE PROFESYONELLİK HemĢirelik ve hemĢirelik eğitimi, hemĢireliğin rol ve iĢlevlerindeki değiĢimleri ve geliĢimleri etkilerken, aynı zamanda bu değiĢimlerden de etkilenmektedir. Bu değiĢimleri; dünya nüfusunun çok hızlı artması ve sağlık hizmetine olan talebin arttırması, yaĢam süresinin uzaması ve kronik hastalıklarının artması, hastanın hastanede yatıĢ süresinin kısalmıĢ olması, buna karĢın refakatçi eĢliğinde evde bakım hizmetlerinin artması, sağlık bakım hizmetinde maliyetin azaltılması eğilimi, bilimsel geliĢmelerin özellikle hastalıkların önlenmesi, tanılama yöntemlerinin geliĢmesi, tedavi yöntemlerinin değiĢmesi olarak sayabiliriz (Atalay ve Tel 1999). Bu nedenle günümüzde hemĢirelik mesleğinin profesyonel olarak uygulanması gerekmektedir. Günümüzde hemĢireler; sağlık bakımı vermenin yanı sıra araĢtırmalar yapma, teoriler geliĢtirme, mesleki örgütler ve politik aktivitelere katılma gibi profesyonellerin yerine getirdiği birçok iĢlevi yerine getirmektedirler. Tüm bu aktivitelerin profesyonel Ģekilde yerine getirilmesi ancak profesyonel hemĢirelik eğitimi ile sağlanır. Profesyonel hemĢirelik eğitimi, kültürel ve mesleki bilgi, klinik ve kavramsal beceri ve bireyin değerler sistemi üzerine odaklanır (Karadağ ve Uçan 2006, Özlük 2006). Öhlen ve Segesten’e göre (1998), hemĢirelikte profesyonel kimliğin üç boyutu vardır. Birincisi kiĢisel boyuttur. Bu boyuta göre, profesyonel kimliğe, hemĢirenin bütüncül bir parçası olarak bakılmaktadır. Yetkin ve sorumluluk alarak hemĢireliği uygulayabilen bir kiĢi olma duygusuna sahip olma olarak tanımlanmaktadır. Ġkincisi kiĢilerarası boyuttur. Bu boyuta göre, profesyonel kimlik diğer hemĢirelerle etkileĢim ve sosyalizasyon süreci olarak kazanılan hemĢirelik mesleğinin bilgi, beceri, değerler, normlar ve kültürün içselleĢtirilmesi ile geliĢtirilebilecektir. Üçüncüsü ise sosyal ve tarihsel boyuttur. Bu boyuta göre, hemĢireliğe cinsiyet ayrımcılığı yoluyla ataerkil toplumlarda kadının aile içindeki ezilgen, boyun eğen konumu itibariyle daha az değer verilen bir meslek olarak kadınlık alanının bir parçası olarak (Öhlen ve Segesten 1998) görülmekteydi. Fakat 2007 yılında mesleğe erkek hemĢirelerin alınmasıyla değiĢen sistem toplumda bakıĢ açısın değiĢtirmiĢtir. Bugün bağımsız bir profesyonellik imajı olan hemĢirelikte iki farklı hemĢirelik imajından söz edilmektedir. Eski ve geleneksel görev merkezli normu takip eden hemĢireler kendilerini tıbbın Bildiriler 263 yardımcıları olarak tanımlarken, üniversite normlarını içselleĢtiren hemĢireler kendilerini hemĢirelik bakım uzmanı olarak tanımlamaktadırlar (Öhlen ve Segesten 1998). SONUÇ VE ÖNERİLER Profesyonellik yolunda ivme kazanmanın en temel yolu eleĢtirel düĢünme ve bilimsel problem çözme becerilerini kullanarak rutinlerden uzaklaĢmak ve yaratıcı güçleri ortaya koymaktır. HemĢirelerin mevcut mesleki durumları ile ilgili farkındalıkları uyandırılmalı, meslek adına yeni bir bakıĢ açısı için hemĢirelik mesleği üyelerinin birlikte hareket etmeleri sağlanmalıdır. Meslek üyeleri ile diğer disiplinler arasındaki iliĢkiler güçlendirmeli, hemĢirelerin politik etkinlikleri artırılmalıdır. HemĢireler mesleki dernek ve örgütlere üye olmalı, hemĢirelik mesleği üyeleri arasındaki farklı eğitim durumu ortadan kaldırılıp eĢit ve etkin eğitim olanakları sağlanmalıdır. KAYNAKLAR Atalay M, Tel H (1999). “Gelecek yüzyılda hemĢirelikte lisans eğitiminin vizyonu. Cumhuriyet Üniversitesi HemĢirelik Yüksekokulu Dergisi, 3(2):47-54. Barber B (1952). Science and social order.Newyork:,Free pres:288. BatlaĢ A (2003). BaĢarı için pasaport: profesyonel davranıĢ.Kaynak Dergisi,Nisan-Eylül:14. Gökçora ĠH (2005). Profesyonelliğe saygı. Üniversite ve Toplum,5(3):1-4. Karadağ G,Uçan Ö (2006). HemĢirelik eğitimi ve kalite. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi,1(3):42-41. Öhlen J, Segesten K (1998). The professioanl identy of nurse: conceprt analysis and development. Journal of Advanced Nursing.28(4):720-727. Özlük B (2006). Ülkemizde sağlık hizmetlerinde profesyonelleĢme kapsamında hemĢireliğin değerlendirilmesi ve Avrupa Birliği’ne uyum süreci. Sağlık Kurumları Yöneticiliği AD, Yüksek Lisans Tezi,Marmara Üniversitesi Sğlık Bilimleri Enstitüsü.Ġstanbul Phillps S, Lawin R (2004). Help needed now-from Professional nursing associations. Journal of Professional Nursing, Semptember-October:279-280. Ulusoy F, Görgülü S (1996). HemĢirelik Esasları. 2. Baskı. Ankara:72 TDFO Ltd. ġti. Yıldırım A (2001). MeslekleĢme süreci ve hemĢirelik. HemĢirelik Forumu, 4(1):23-25. Yıldız s. (2003). Profesyonel hemĢirenin rol ve iĢlevleri. Modern Hastane Dergisi, 7(2):35-40 İletişim Adresi: AyĢe KACAROĞLU VĠCDAN Selçuk Üniversitesi AkĢehir Kadir Yallagöz Sağlık Yüksekokulu Öğretim Görevlisi aysevicdan64@hotmail.com.