Slayt 1 - Süleyman Demirel Üniversitesi
Transkript
Slayt 1 - Süleyman Demirel Üniversitesi
GÖLLER BÖLGESİNDE YERALTISUYU VE KARŞILAŞILAN SORUNLAR Doç. Dr. Ayşen Davraz Süleyman Demirel Üniversitesi Jeoloji Müh. Bölümü Dünyada yaklaşık olarak 1386 kentrilyon litre su var. DÜNYADA SUYUN DAĞILIMI SU KAYNAĞI MİKTAR (1000 km3) Okyanus ve Denizler 1 338 000 96.5 - Buzullar 24 064 1.74 68.7 Yeraltısuyu 23 400 1.7 Tatlı Tuzlu TOPLAM YÜZDE 10 500 12870 TATLI SU YÜZDESİ 0.76 0.94 30.1 Toprak nemi 16.5 0.001 0.005 Zemin buzu ve sürekli don olan toprak 300 0.022 0.86 Göller 176.4 0.013 - Tatlı Tuzlu 91.0 85.4 0.007 0.006 0.26 Atmosfer 12.9 0.001 0.04 Bataklık 11.47 0.0008 0.03 Nehirler 2.12 0.0002 0.006 Biyolojik su 1.12 0.0001 0.003 1385 984 100 100 TOPLAM Gleich, 1996 Taşınma Yoğunlaşma Yağış Terleme Kar erimesi Buharlaşma Yüzeysel akış Yeraltına süzülme Bitkilerin su kullanımı Yeraltısuyu akışı TÜRKİYE’NİN SU POTANSİYELİ Türkiye’nin yıllık yağış ortalaması 643 mm Türkiye’ye düşen yıllık ortalama yağış miktarı 501 km3 YERÜSTÜ SULARI Yıllık ortalama akış Kullanılabilir yüzey suyu miktarı 186.05 km3 98 km3 YERALTISUYU Çekilebilir yıllık su miktarı 14 km3 Tahsis edilen miktar 10 km3 Isparta Isparta Ovası Atabey Ovası Keçiborlu Ovası Senirkent-Uluborlu Ovası Yalvaç-Gelendost Ovası Hoyran Ovası Şarkikaraağaç Ovası Korkuteli Burdur Burdur Ovası Çine Ovası Kestel Ovası (Bucak-Ürkütlü) Tefenni Ovası Çeltikçi Ovası Erli, Irla, Yazı Ovaları Armutlu-Gölhisar Ovaları ISPARTA OVASI Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık olarak 35x106 m3/yıl’dır (Davraz Irlayıcı, 1993). Davraz (Irlayıcı), 1993 KEÇİBORLU OVASI ATABEY OVASI Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık olarak 54.8x106 m3/yıl’dır (Irlayıcı Davraz, 1998). Davraz (Irlayıcı), 1998 Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık olarak 54x106 m3/yıl’dır (Aksever Seyman, 2005). Seyman, 2005 Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu rezervi Hoyran Ovası’nda 21.64 x 106 m3/yıl, Yalvaç-Gelendost ovalarında 63.71 x 106 m3/yıl’dır. MODFLOW model ile kireçtaşı akiferinden Eğirdir Gölü’ne boşalım 114 x 106 m3/yıl olarak belirlenmiştir (Soyaslan, 2004). Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık olarak 74.08x106 m3/yıl’dır (Örmeci Varol, 2003). Örmeci, 2003 BURDUR OVASI (Ertunç vd., 2000; Davraz vd., 2003) Karagüzel vd., 1995 (Davraz vd., 2006) Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık olarak 97.65x106 m3/yıl’dır (Varol, 2011). Varol, 2011 Halen 30 x106 m3/yıl yeraltısuyu kullanılıyor. Özdemir, 2013 Yeraltısuyu Havzalarında Karşılaşılan Problemler Alüvyon Akiferler • Beslenim-Boşalım dengesinin kontrol edilememesi • Yeraltısuyu seviye düşümleri • Kirlilik problemleri (Antropojenik ve Jeojenik kökenli) Kireçtaşı Akiferleri • Veri yetersizliği • Rezerv hesaplamalarındaki sıkıntılar • Kirlilik problemlerinin uzak mesafelere taşınma riski (1) Paleozoyik yaşlı metamorfik kayalar, (2) Mesozoyik yaşlı karbonatlı kayalar, (3) Antalya napları, (4) Likya napları, (5) Beyşehir-Hoyran napları, (6) Denizel Tersiyer tortulları, (7) Karasal Neojen tortulları, (8) Neojen volkanitleri, (9) Antalya travertenleri, (10) Normal faylar, (11) Bindirme fayları. Yağmurlu ve Şentürk, 2005 Davraz (Irlayıcı), 1998 Batı Torosları oluşturan nap sistemleri tabanında Beydağları birimine ait Mesozoyik karbonatlar bulunmaktadır. Otokton konumlu karbonatlar tektonik kuvvetler ve karstlaşmanın etkisiyle gelişen kırıklı, çatlaklı ve erime boşluklu yapıları ile oldukça geçirimli bir özellik göstermektedir. Karstlaşma ile gelişen boşluklu yapı büyük derinliklere ulaşarak yanal yönde de yeraltısuyu hareketine olanak tanımaktadır (Ekmekçi, 2005). Kestel Ovası Drenaj Kanalı ve Düden Boşalımları Atık suların deşarj edildiği düden Uzun Mesafeli Koruma Alanı Senirkent Uluborlu Atabey Isparta Ağlasun Bucak Kırkgöz Kaynakları AKDENİZ Otokton kireçtaşlarına olan kirletici boşalımı bu bölgede uzak mesafelere taşınabilmektedir. NE YAPILMALI ? Su potansiyeli ve kalitesi açısından içme-kullanma suyu teminine yönelik yönetim planlarının yapılması zorunludur. Yönetim planları yeraltısuyu ve yüzey suyu havzalarında yapılacak havza etütlerine göre tespit edilen , havzaların etkileşimde olduğu bölgeler dikkate alınarak yapılmalıdır. Yönetim planlamaları il bazında değil yeraltısuyu ve yüzeysuyu akımları ve kullanım unsurları göz önünde bulundurularak bölgesel ölçekte düşünülmeli ve bölge içerisinde bulunan yerel yöneticiler koordinasyon içerisinde çalışmalıdır.