İş Sağlığı Kavramı ve İş Kazaları
Transkript
İş Sağlığı Kavramı ve İş Kazaları
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İş sağlığı kavramı – Ülkemiz İSG göstergeleri İş Kazaları–Fiziksel etkenler Prof.Dr.Halim İŞSEVER İstanbul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD İ.Ü İSG Koordinatörü İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Amaç Üniversitemiz Rektörlük teşkilatı çalışanlarının İş sağlığı ve güvenliği kavramı, Ülkemiz İSG göstergelerini , Meslek hastalıkları, Fiziksel etkenler, Temel ergonomi kavramları konusunda bilgilenmelerini sağlamak İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İş Sağlığı kavramı, kapsamı bütün mesleklerde çalışanların bedensel – ruhsal – sosyal iyilik hallerinin korunması, geliştirilmesi, en üst düzeyde sürdürülmesi işin insana – işçinin kendi işine uyumunun sağlanması • Tanım 1995 de gözden geçirilmiş, • aynı ifade korunarak, bu amaca ulaşmak için iş “ortamının sağlığı ve güvenliği geliştirecek şekilde düzenlenmesi” gerektiğine işaret etmiştir ILO – WHO, 1951 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SAĞLIĞIN DOĞAL GİDİŞİ ETKEN ÇEVRE İYİLEŞME ÖZÜRLENME ÖLÜM İNSAN ORGANİZMASI HER ÜÇ FAKTÖR GRUBU KARŞILIKLI OLARAK ETKİLEŞİR HASTALIK UYARANI KONAKÇI REAKSİYONU KLİNİK DEVRE KLİNİK ÖNCESİ DEVRE PRİMER KORUMA SAĞLIK KAPASİTESİNİN YÜKSELTİLMESİ ÖZGÜL KORUMA SEMPTOMLAR SEKONDER KORUMA ERKEN TANI VE UYGUN TEDAVİ İŞGÖRMEZLİĞİN DURDURULMASI TERSİYER KORUMA KAZANMA GÜCÜNÜN İADESİ 4 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SAĞLIĞIN DOĞAL GİDİŞİ ETKEN ÇEVRE İYİLEŞME ÖZÜRLENME ÖLÜM İNSAN ORGANİZMASI HER ÜÇ FAKTÖR GRUBU KARŞILIKLI OLARAK ETKİLEŞİR HASTALIK UYARANI KONAKÇI REAKSİYONU KLİNİK DEVRE KLİNİK ÖNCESİ DEVRE PRİMER KORUMA SAĞLIK KAPASİTESİNİN YÜKSELTİLMESİ ÖZGÜL KORUMA Kaza ve MH öncesi devre Sağlıklı dönem SEMPTOMLAR SEKONDER KORUMA ERKEN TANI VE UYGUN TEDAVİ İŞGÖRMEZLİĞİN DURDURULMASI TERSİYER KORUMA KAZANMA GÜCÜNÜN İADESİ Kaza ve MH sonrası dönem Hastalıklı dönem İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SAĞLIĞIN DOĞAL GİDİŞİ ETKEN ÇEVRE İYİLEŞME ÖZÜRLENME ÖLÜM İNSAN ORGANİZMASI HER ÜÇ FAKTÖR GRUBU KARŞILIKLI OLARAK ETKİLEŞİR KLİNİK ÖNCESİ DEVRE Olumsuz işyeri koşullarını düzeltmek İş organizasyonu PRİMER KORUMA Risk değerlendirmesi, İşe giriş muayeneleri Sağlık eğitimi … SAĞLIKErgonomi ÖZGÜL İşyeri faktörlerinin optimize KAPASİTESİNİN KORUMA YÜKSELTİLMESİ Edilmesi Eğitim.. Kişisel koruyucular Primer koruma.. HASTALIK UYARANI KONAKÇI REAKSİYONU SEMPTOMLAR KLİNİK DEVRE SEKONDER KORUMA Periyodik muayeneler Risk faktörlerine yönelik Tarama muayeneleri,uygun VeriTANI tabanın ERKEN VE hazırlanması İŞGÖRMEZLİĞİN UYGUN TEDAVİ Erken tanı, DURDURULMASI ……. TERSİYER KORUMA KAZANMA GÜCÜNÜN İADESİ 6 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Hizmetleri • Amaç: Çalışanın sağlığını korumak • Strateji: İSG Uygulama İlkeleri – Uygun işe yerleştirme – İşyeri risklerinin saptanması – İşyeri risklerinin kontrolü – Aralıklı kontrol muayenesi – İşyeri sağlık ve güvenlik hizmetleri – Sağlık eğitimi • İnsangücü: Doktor, mühendis diğer sağlık ve teknik elemanlar • Yasal dayanak İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ (İSG) KANUNU No. 6331 Kabul: 20.06.2012 RG: 30.06.2012 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ (İSG) KANUNU No. 6331 Kabul: 20.06.2012 RG: 30.06.2012 Amaç • MADDE 1 – (1) Bu Kanunun amacı; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir. Kapsam ve istisnalar • MADDE 2 – (1) Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • İstisna: • TSK, emniyet, afet müdahale ekipleri, ev hizmetleri, kendi nam ve hesabına tek başına çalışanlar… İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KAMUDA İSG HİZMETLERİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Hizmetleri • Amaç: Çalışanın sağlığını korumak • Strateji: İSG Uygulama İlkeleri – Uygun işe yerleştirme – İşyeri risklerinin saptanması – İşyeri risklerinin kontrolü – Aralıklı kontrol muayenesi – İşyeri sağlık ve güvenlik hizmetleri – Sağlık eğitimi • İnsangücü: – Doktor ve diğer sağlık elemanları – Mühendis ve diğer teknik elemanlar İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSG HİZMET MODELLERİ Kısmi süreli işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdamı Tam süreli işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdamı Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminden hizmet alımı İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Ülkemizin göstergeleri.. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Çalışma Yaşamı ve Sağlık İlişkisi Çalışma İlişkileri Çalışma Koşulları Çalışma Ortamı SAĞLIK Bireysel Özellikler Yaşanan Çevre Toplumsal Özellikler A.Ergör İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İş çevresi İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Zararlar Durum Fiziksel Biyolojik Kimyasal İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Risk seviyesi Sonuçlar • İş kazaları • Yüksek kişisel talep • Yüksek profesyonel talep • Kısıtlı veya talebin kontrol edilmemesi • Meslek hastalıkları, mesleksel kanserler Artan riske maruziyet • Absenteism, İş devamsızlık İş kaybı • Ağrı , hastalık, rahatsızlık Ergonomik Psikososyal • • • • • • • Stress Şiddet Depresyon Bağımlılık (Alkol, ilaç, sigara …) Yetersiz beslenme Yetersiz hareket Cinsiyet ayrımcılığı • Yeti kaybı • Ölüm İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İş ve sağlık arasındaki ilişki Aşırı iş yükü.. Sağlık problemleri Meslek hastalıkları Çalışanın sağlığına Gelen riskler Güvencesiz koşullar Güvencesiz davranışlar İş kazaları İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İş kazası* • a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, • b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, • c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, • d) Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, • e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır. *5510 sayılı yasa Md:13 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İş kazası* • İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle getiren olayı . 6331 sayılı yasa* İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Meslek hastalığı* • Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir. • Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı -6331 sayılı yasa *5510 sayılı yasa Md:14 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Ülkemizde İş Kazaları Her yıl 70.000 - 80.000 İş Kazası 1200-1500 Ölüm/300 : Her gün 3-4 ölüm 1800 - 2200 Malul/300 : Her gün 5-6 malul İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI SAYILARI SÜREKLİ İŞ GÖRMEZLİK YILLAR 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Sigortalı sayısı 6.181.251,00 6.918.605,00 7.181.642,00 8.505.390,00 8.802.989,00 9.030.202,00 10.030.810,00 11.030.939,00 11.939.620,00 Kaynak: SGK istatistikleri İŞ KAZASI ÖLÜM MESLEK MESLEK MESLEK İŞ KAZASI İŞ KAZASI HASTALIĞI HASTALIĞI HASTALIĞI 83830 73923 79027 80602 72963 64316 62903 69227 384 519 574 1208 539 429 533 697 1421 1374 1953 1550 1452 1668 1976 2093 272 265 314 406 242 217 109 123 841 1072 1592 1043 865 1171 1444 1700 2 24 9 1 1 0 10 10 74871 395 2036 173 744 1 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Sigortalı YILLAR sayısı İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İŞ KAZA sayısı İŞ KAZA ÖLÜM HIZ MES.HAS HIZI-YÜZ ONBİNDE BİNDE İŞ KAZASI- MESLEK İŞ KAZA ölüm HASTALIĞI HIZI 2004 6.181.251,00 83830 841 384 13,56 1,36 6,21 2005 6.918.605,00 73923 1072 519 10,68 1,55 7,50 2006 7.181.642,00 79027 1592 574 11,00 2,22 7,99 2007 8.505.390,00 80602 1043 1208 9,48 1,23 14,20 2008 8.802.989,00 72963 865 539 8,29 0,98 6,12 2009 9.030.202,00 64316 1171 429 7,12 1,30 4,75 2010 10.030.810,00 62903 1444 533 6,27 1,44 5,31 2011 11.030.939,00 69227 1700 697 6,28 1,54 6,32 2012 11.939.620,00 74871 744 395 6,27 0,62 3,31 06.08.2014 24 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 2001-2003 YILLARI ARASI STANDARDİZE EDİLMİŞ İŞ KAZASI ORANLARI FAALİYET GRUPLARI (*) TOPLAM SİKO FAAL GR TOP. SİKO FAAL GR TOP. SİKO 11 KÖMÜR MADENCİLİĞİ 7104 1119,37 11 6587 1117,9 5 11 5647 1086,88 34 METAL.MÜTEA.ESAS ENDÜS. 4895 514,95 34 4077 494,69 34 4453 501,29 35 METALDEN EŞ.İM.(Makina Hariç) 8409 395,47 35 8563 373,16 35 9682 377,08 25 AĞAÇ VE MANTAR MAMÜLLERİ 1393 271,11 25 1430 288,37 33 4657 276,99 33 TAŞ,TOPRAK,KİL,KUM VS. İMA. 3792 246,50 33 4079 262,28 25 1378 257,37 12 KÖMÜRDEN GAYRİ MADENLER 367 241,60 12 281 230,60 36 4598 221,26 30 KAUÇUK SANAYİİ 615 226,43 36 4146 230,16 12 242 207,25 36 MAKİNA İM. VE TAMİRATI 3918 223,16 30 616 207,36 38 5243 198,83 26 MOBİLYA VE TESİSAT İMALATI 1211 192,81 26 1248 192,28 30 647 193,08 27 KAĞIT VE KAĞIT.EŞYA İMALATI 663 177,75 27 665 186,34 26 1451 186,47 38 NAKİL ARAÇLARI İMALİ 4145 162,89 38 4217 174,47 27 639 175,82 21 İÇKİ SANAYİİ 274 155,97 13 59 169,31 23 7382 148,74 23 DOKUMA SANAYİİ 6235 150,20 23 7097 155,45 39 1640 133,54 19 METAL OLMAYAN DİĞER 178 147,56 14 419 145,82 17 398 127,13 14 TAŞ,KİL VE KUM OCAKLARI 358 130,97 21 223 143,65 37 1208 115,12 H.İşsever-İstanbul Tıp İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 2004-2006 YILLARI ARASI STANDARDİZE EDİLMİŞ İŞ KAZASI ORANLARI FAALİYET GRUPLARI TOP. SİKO FAALİ GR TOP. SİKO FAALİ GR TOP. SİKO 11 KÖMÜR MADENCİLİĞİ 5481 1049,94 11 6011 1392,87 11 6722 1525,87 34 METAL.MÜTEA.ESAS ENDÜS. 5636 577,51 34 4964 613,07 34 5506 653,17 35 METALDEN EŞ.İM.(Makina Hariç) 11584 395,35 35 10283 398,64 35 11039 396,92 33 TAŞ,TOPRAK, KİL, KUM VS. İMA. 5626 299,92 30 902 304,44 33 5311 303,67 30 KAUÇUK SANAYİİ 938 265,97 33 4891 297,20 30 757 250,69 12 KÖMÜRDEN GAYRİ MADENLER 307 265,94 36 4875 237,47 36 5331 249,44 25 AĞAÇ VE MANTAR MAMÜLLERİ 1544 259,33 25 1219 236,19 25 1304 239,41 36 MAKİNA İM. VE TAMİRATI 5412 221,94 38 5388 207,44 38 5807 211,36 27 KAĞIT VE KAĞIT.EŞYA İMALATI 736 194,74 12 231 206,20 27 639 200,74 26 MOBİLYA VE TESİSAT İMALATI 1846 191,46 27 569 183,04 12 239 192,96 38 NAKİL ARAÇLARI İMALİ 5871 187,59 13 51 173,19 26 1752 179,65 39 DİĞER MUH.EŞYA İMALATI 1939 140,42 26 1508 171,92 31 1129 141,56 23 DOKUMA SANAYİİ 6839 134,09 14 534 154,63 39 1710 139,35 13 HAM PETROL VE TABİİ GAZ 49 131,77 23 5869 146,85 23 5155 137,09 14 TAŞ, KİL VE KUM OCAKLARI 449 126,54 39 1677 143,04 37 1449 134,37 31 ECZA VE KİMYEVİ MAD.SANAYİİ 1215 120,78 31 1149 142,18 18 151 131,32 21 İÇKİ SANAYİİ 151 119,57 37 1325 129,49 14 479 125,61 37 ELEKT.MAK.CİHAZ MALZ.İMA. 1408 116,98 21 105 99,51 13 34 117,49 SIKO 2008 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ KOD 01 02 FAALİYET GRUPLARI BİTKİSEL VE HAYVANSAL ÜRETİM ORMANCILIK VE TOMRUKÇULUK 03 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 BALIKÇILIK VE SU ÜRÜNLERİ YETİŞ. SIKO2009 49,890 25,911 SIKO 2010 SIKO 2011 SIKO2012 88,09 79,32 74,09 88,78 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 49,06 45,25 45,62 37,13 41,256 93,53 62,91 128,94 111,77 1396,495 2213,23 2591,86 2842,86 2763,14 HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ DİĞER MADENCİLİK VE TAŞ OCAK. MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET GIDA ÜRÜNLERİ İMALATI İÇECEK İMALATI TÜTÜN ÜRÜNLERİ İMALATI TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI GİYİM EŞYALARI İMALATI DERİ VE İLGİLİ ÜRÜNLER İMALATI AĞAÇ,AĞAÇ ÜRÜNLERİ VE MANTAR ÜR. KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI KAYITLI MEDYANIN BASILMASI VE ÇOĞ. KOK KÖMÜRÜ VE PETROL ÜRÜN. İM. KİMYASAL ÜRÜNLERİ İMALATI ECZACILIK VE ECZ.İLİŞKİN MAL.İM.. KAUÇUK VE PLASTİK ÜRÜNLER İM. METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA. 96,447 241,576 122,795 10,840 70,513 83,594 74,045 130,603 23,257 52,656 232,930 192,470 39,005 85,125 111,516 130,376 161,583 250,528 182,55 282,79 156,67 196,76 103,00 101,70 100,58 159,75 34,42 50,90 232,51 247,18 55,78 134,27 154,15 40,83 200,27 306,70 243,95 283,15 154,87 117,32 107,98 110,48 227,59 155,40 35,85 42,83 234,23 249,04 68,62 76,53 174,52 21,16 211,75 345,82 219,40 322,32 195,59 503,84 108,67 92,34 126,89 131,48 30,27 51,98 245,20 251,98 71,24 86,83 156,77 40,84 211,73 348,44 186,76 298,15 153,89 309,62 116,00 79,38 76,14 190,05 29,56 45,27 232,73 245,48 61,67 76,38 157,13 36,20 216,51 294,26 24 25 26 27 28 29 30 31 33 35 ANA METAL SANAYİ FABRİK.METAL ÜRÜN.(MAK.TEC.HAR) BİLGİSAYAR, ELEKRONİK VE OPTİK ÜR. ELEKTRİKLİ TECHİZAT İMALATI MAKİNE VE EKİPMAN İMALATI MOTORLU KARA TAŞITI VE RÖMORK İM. DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI İMALATI MOBİLYA İMALATI MAKİNE VE EKİPMAN.KURULUMU VE ON. ELK.GAZ,BUHAR VE HAVA.SİS.ÜRET.DA. 410,349 237,409 102,573 321,207 330,232 280,856 73,901 736,669 163,295 37,762 572,87 316,21 153,44 273,66 186,20 406,41 237,86 433,28 125,44 51,91 508,15 340,85 174,40 300,65 205,22 276,77 210,88 143,20 107,16 43,90 531,10 323,72 121,71 225,34 208,31 233,76 212,31 180,53 105,70 44,59 477,84 313,96 168,03 302,69 226,59 229,63 173,21 181,10 107,34 51,34 36 41 42 49 50 51 52 55 56 58 68 91 93 97 SUYUN TOPLANMASI ARITILMASI VE DAĞT. BİNA İNŞAATI BİNA DIŞI YAPILARIN İNŞAATI KARA TAŞIMA.VE BORU HATTI TAŞIMA. SU YOLU TAŞIMACILIĞI HAVAYOLU TAŞIMACILIĞI TAŞIMA.İÇİN DEPOLAMA VE DESTEK.FA. KONAKLAMA YİYECEK VE İÇECEK HİZMETİ FAAL. YAYIMCILIK FAALİYETLERİ GAYRİMENKUL FAALİYETLERİ KÜTÜPHANE,ARŞİV VE MÜZELER SPOR, EĞLENCE VE DİNLENCE FAAL. EV İÇİ ÇALIŞANLARIN FAALİYETLERİ 107,748 0,000 214,839 62,380 136,375 138,011 92,909 140,532 91,675 1996,689 94,504 1361,526 92,275 2579,415 100,44 69,90 89,64 80,74 163,06 56,44 122,81 143,90 73,97 21,22 12,57 29,46 38,64 94,07 73,10 59,51 88,55 70,82 128,57 216,32 141,67 85,75 41,79 3,16 10,33 10,46 20,85 9,95 72,80 65,35 94,14 70,82 128,57 132,28 120,15 79,61 43,03 6,27 6,69 7,97 17,75 7,69 67,39 70,08 98,65 66,52 151,88 130,37 127,93 79,03 47,52 8,60 7,65 36,34 26,62 2,94 KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI 2008 2012 Yılları arasında Standardi ze edilmiş İş kazası oranları İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 2007 -2012 yılları arasında kaza nedenlerine göre yüzde dağılımlar Kod no yıl2012 yıl2011 yıl2010 yıl2009 yıl2008 yıl2007 4,76 4,17 4,03 4,14 3,45 3,64 11,41 14,26 14,30 13,00 11,67 11,75 400- Makinelerin Sebep Olduğu Kazalar 17,90 13,38 12,08 15,06 14,22 14,50 600- Normal Sınırlar Dışındaki Isılara Maruz Kalmak Veya Temas Etmek 1,35 1,69 2,34 1,80 1,92 1,98 14,81 18,68 19,01 17,71 18,18 16,26 26,15 34,67 37,11 30,01 33,34 34,82 17,72 8,46 5,48 13,30 12,24 10,09 100- Taşıt Kazaları - 300- Kişilerin Düşmesi 700- Düşen Cisimlerin Çarpıp Devirmesi 800- Bir Veya Birden Fazla Cismin Sıkıştırması, Ezmesi,Batması, Kesmesi 1900- Diğer Nedenler İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 2007 -2012 yılları arasında kaza nedenlerine göre yüzde dağılım grafiği yıl12 yıl11 yıl10 yıl09 yıl08 yıl07 37,114 34,820 34,667 33,344 30,010 26,150 19,007 18,682 18,178 17,713 16,259 14,809 17,899 14,295 14,259 13,005 11,748 11,674 11,408 15,058 14,498 13,378 14,222 12,084 13,303 12,239 10,094 8,458 5,477 4,759 4,175 4,137 4,027 3,635 3,447 100- Taşıt Kazaları - 17,722 2,340 1,981 1,916 1,796 1,686 1,352 300- Kişilerin Düşmesi 400- Makinelerin Sebep Olduğu Kazalar 600- Normal Sınırlar Dışındaki Isılara Maruz Kalmak Veya Temas Etmek 700- Düşen Cisimlerin Çarpıp Devirmesi 800- Bir Veya Birden Fazla Cismin Sıkıştırması, Ezmesi,Batması, Kesmesi 1900- Diğer Nedenler İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Heinrich’s “Classic” Accident Pyramid For every major injury, there are about 30 minor injuries and 300 non-injury incidents (H.W. Heinrich Industrial Accident Prevention: A Scientific Approach, 1931) İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Bird’s Accident Pyramid Ölümlü kaza 1 Diğer yaralanma -10 Maddi hazar 30 Ne yaralanma ne hasar 600 Bird of the Insurance Company of North America further accidents involving 297 companies and 3 billion (milyar) work hours. Frank E. Bird and Germain, Practical Loss Control Leadership, 1969) İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ R A T I O S İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KAMU İŞYERLERİNDE İSG HİZMETLERİ “YÜKÜMLÜLÜKLER” • İşveren yükümlülüğü – – – – İSG hizmetlerini temin sağlamak Çalışanlara İSG eğitimi vermek Risk değerlendirmesi yapmak İşe alırken “uygunluk” konusuna dikkat etmek • Çalışanların yükümlülüğü – Kendi can güvenliğini korumak • Kurallara uymak, KKD kullanımı ... – Başkalarının can güvenliğine dikkat etmek – Alet-araç-gereci “doğru” kullanmak – Tehlikeli durum farkederse derhal haber vermek İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KAMU İŞYERLERİNDE İSG HİZMETLERİ “ÖRGÜTLENME” • İSGB: İş Sağlığı ve Güvenliği Birimi – İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere işyerinde kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan birim • OSGB: Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi – Kamu kurum ve kuruluşları, organize sanayi bölgeleri ile Türk Ticaret Kanununa göre faaliyet gösteren şirketler tarafından, işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere kurulan gerekli donanım ve personele sahip olan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birim • TSM Hizmeti: – İşyeri hekimliği hizmeti vermek üzere yetkilendirilen Sağlık Bakanlığına bağlı toplum sağlığı merkezi İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ FİZİKSEL ETKENLER İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İNSAN SAĞLIĞINA ETKİ EDEN FİZİKSEL ETKENLER ELEKTRO MANYETİK RAD. İYONİZDE EDEN (x GAMMA) İYONİZE ETMEYEN UV RADYASYON GÖRÜNÜR IŞINLAR INFRARED RADYASYON RADYO FREKANSLARI MİKRO DALGA BOYLULAR UZUN DALGA BOYLULAR PARTİKÜLER RADYASYON NÖTRONLAR İYONİZE EDEN ALFA IŞINLARI BETA IŞINLARI İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İNSAN SAĞLIĞINA ETKİ EDEN FİZİKSEL ETKENLER SES ULTRASES İŞİTİLİR SES İNFRASES VİBRASYON LOKALİZE TÜM VÜCÜT VİBRASYONU BASINÇ ALÇAK YÜKSEK ISI SICAK SOĞUK İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Elektromanyetik radyasyonlar ve sağlık üzerine etkileri Dr.Halim İşsever -İstanbul Tıp Fakültesi İş Sağlığı Bilim Dalı İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Fiziksel özellikler • Dalga özellikli radyasyonlar . • Boşlukta aynı hızla yayılırlar . • Bu hız ışık hızına eşittir. Saniyede 300.000 km. (3x10 10 cm/sn) • Kuantum denen partiküller tarafından taşınırlar . Dr.Halim İşsever -İstanbul Tıp Fakültesi İş Sağlığı Bilim Dalı İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Sinüzoidal dalga ve özellikleri Dr.Halim İşsever -İstanbul Tıp Fakültesi İş Sağlığı Bilim Dalı İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Dalga boyu frekans arasındaki ilişki c= f x f= c / C= Işık hızı f: frekans : Dalga boyu Dr.Halim İşsever -İstanbul Tıp Fakültesi İş Sağlığı Bilim Dalı İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Dalga boyu frekans arasındaki ilişki • Kısa dalga boyu • Uzun dalga boyu • Yüksek frekans Düşük frekans İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Dr.Halim İşsever -İstanbul Tıp Fakültesi İş Sağlığı Bilim Dalı İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Dalga boyu frekans ilişkisi Dr.Halim İşsever -İstanbul Tıp Fakültesi İş Sağlığı Bilim Dalı İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Elektromanyetik dalganın bileşenleri İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • İyonlaştırmayan radyasyon olarak da tanımlanan elektromanyetik radyasyon, enerjinin boşlukta elektrik ve manyetik alanlar şeklinde yayılmasıdır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Bir elektromanyetik dalga ; maksimum değeri ile “0” değeri arasında salınan manyetik ve elektrik alanlar içerir. Bu alanların büyüklüğü bir ortalama değer veya tepe değerinin büyüklüğü ile belirlenir. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Elektromanyetik spektrum İyonize eden İyonize etmeyen İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ 530-1605 KHz İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Raydo dalgaları 88-108 MHz İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Mikro dalga boyları İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Elektromanyetik Spektrum İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Elektromanyetik radyasyonun tanecik özelliği • X ve Gama ışınları gibi kısa dalga boylu elektromanyetik dalgalar, madde ile karşılaştıklarında, dalga olmaktan çok partikülmüş gibi tepki görür ve gösterirler . • Gerçekte bu dalgalar enerji demetleri olup kuantum veya foton adını alır . İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Tanımlar İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Elektrik alan şiddeti (E) : Elektrik alanındaki bir elektrik yüküne etki eden vektörel kuvvet miktarı (Volt/metre) • Manyetik alan şiddeti (H) : Manyetik akı yoğunluğunun ortamın geçirgenliğine oranı (Amper/metre) • Elektromanyetik alan : Elektrik ve manyetik alan bileşenleri olan dalganın oluşturduğu alan • Güç yoğunluğu (S): EM dalganın hareket doğrultusuna dik , birim alana düşen güç miktarı (Watt/m2) İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Güç yoğunluğu 1 m2 lik bir alandan geçen 1 W ’lık elektromanyetik dalganın güç yoğunluğu 1W /m2 dir. Dr.Halim İşsever -İstanbul Tıp Fakültesi İş Sağlığı Bilim Dalı İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Elektrik alanlar • Voltajlardan meydana gelir • Gücü (Volt/metre) olarak ölçülür • Elektrikli cihazın anahtarı kapalı iken de meydana gelir. • Alanın gücü kaynaktan uzaklaştıkça azalır • Bina materyallerinin çoğu elektrik alanlarına karşı küçük çapta kalkandır Manyetik alanlar • Mevcut akımlardan meydana gelir • Gücü (amper/metre) olarak ölçülür • Yaygın olarak EMA göstergesi mikrotesla (T)veya militesladır (mT). • Manyetik alanlar cihaz çalışır duruma geldiği zaman oluşur . • Alanın gücü kaynaktan uzaklaştıkça azalır • Manyetik alanlar materyaller tarafından zayıflatılmazlar İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Çok düşük, orta ve yüksek frekanslı elektrik ve manyetik alanlar • Çok düşük frekanslı alanlar : • 300 Hz’ e kadar olan frekansa sahiptirler, elektrikli güç kaynakları ve elektrik kullanan cihazlar, gerilim hatları ana kaynaklarıdır. • Orta frekans alanlar : (300 Hz-10 Mhz) Bilgisayar ekranı, alarm ve güvenlik cihazları ana kaynaklardır. • Yüksek frekans alanlar : (10 Mhz-300 Ghz) Radyo,TV, Radar ve cep telefonu antenleri ve mikro dalga fırınlar ana kaynaklardır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Düşük frekanslı manyetik alanlar, vücut içinde akımlar meydana getirmektedir. Bu akımların gücü dışarıdaki manyetik alanın yoğunluğuna bağlıdır. Eğer manyetik alan yeterli kadar büyük ise , bu akımlar sinir ve kasların uyarılmasına neden olur veya diğer biyolojik prosesleri etkileyebilirler . İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ IARC- Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı • Manyetik alanlar (Extremely low frequency )- Grup -2B • Elektrik alanlar (Extremely low frequency )- Grup -3 • Statik elektrik ve manyetik alanlar- Grup -3 • Group -2B- Şüpheli kanserojen• Grup 3- insanlara karşı kanserojen olduğu sınıflanılmayan ajanlar İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Radyo frekanslarındaki zararlar • Cep telefonlarının kullanım frekanslarındaki yükselme ve dalga uzunluklarının mikro dalga özelliği göstermesi bu günlerdeki tartışmayı daha da attırmıştır. Radyo frekanslarında elektromanyetik alanların ana biyolojik etkisi ısıtmadır . İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Cep telefonlarında, dolayısı ile baz istasyonlarına kullanılan iletişim frekansları • 900 Mhz: 0,9 Ghz , = 33,3 cm • 1800 Mhz :1,8 Ghz, = 16,7 cm • Mikrodalga fırınlar : 2,4 Ghz : =12,5cm İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Bu frekanslarda bir elektromanyetik dalgaya maruz kalındığında ne kadar elektromanyetik enerji soğuruluyor ? İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SAR (Spesific Absorbsion RateSpesifik enerji soğurma hızı) • Mikro dalga boylarında bir dalgaya maruz kalındığında , “m” gibi bir vücut kütlesinde soğurulan enerji hızı = m E2 /p dir • = dokunun iletkenliği • p = dokunun yoğunluğu • E = elektrik alan değeri • E2 /p ise dokunun SAR değeri • Bu değer vücudun farklı yerlerinde farklı farklıdır . İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SAR • Birimi Watt/kg • Vücudun 1 kg’ ının sıcaklığını 1 o C yükselten elektromanyetik enerji miktarıdır. • ICNIRP ( International Comission for Non Ionising Radiation Protection) • SAR = 4 Watt/kg kabul etmiş. • Mesleksek maruziyet = 0,4 watt /kg • Genel halk (mesleksel maruziyetin 1/5 i) = 0,08 Watt/kg İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Baz istasyonlarının çalışma prensipleri 60 W Güç yoğunluğu 100mW/m2 5V/m: Elektrik alan 0,02 T : many. alana sahip Kule üzerine monte edilmiş biz baz istasyonundan yayınlanan ana ışın İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Hücresel bilgi sistemleri Baz istasyonlarının kent içine hücresel bilgi sistemi ile yerleştirilmesi İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Tablo 4. Türkiye’de geçerli elektromanyetik radyasyon sınır değerleri Elektrik Alan Şiddeti (V/m) GSM Operatörü Frekans Bandı Manyetik Alan Şiddeti (A/m) Tek bir cihaz Ortamın Tek bir cihaz Ortamın için toplamı için için toplamı için A 900 MHz 10,23 41,25 0,027 0,111 B 900 MHz 10,23 41,25 0,027 0,111 C 1800 MHz 14,47 58,34 0,038 0,157 2100 MHz 15 61 0,04 0,16 3G (Her Üç Operatör) Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu yönetmeliğinde ortamın toplamı için olan sınır değerler ile tek bir cihaz için olan sınır değerler birbirinden ayrılmıştır ve ortamın toplamı için olan sınır değerin %25’i alınarak tek bir cihaz için olan sınır değer belirlenmiştir. Buna göre baz istasyonlarının çalıştığı frekanslar için ülkemizde geçerli sınır değerler Tablo 4’deki gibidir İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İki önemli nokta ! • 1) Manyetik alanın gücü tüm cihazlarda , cihazdan uzaklaştıkça hızlı bir şeklide düşmektedir . • 2) Elektrikli cihazların çoğu vücuda çok yakın tutulmamalı • 3) 30 cm uzaklıkta manyetik alanı değeri genel halk için verilen 100 T limit değerin den 100 kez daha düşük hale gelmekte . İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Elektromanyetik alanlardan korunmak için öneriler • Elektrikli aletlerin kendimizden mümkün olduğunca uzakta çalıştırılmalı . Etki mesafe ile ters orantılı, • Kullanmadığımız aletler kapalı tutulmalı yada fişten çıkarılmalı, • Araç telefonlarının antenleri araçların tepesinde olmalı , İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Elektrikli saat, radyo baş ucumuzda olmamalı , kullanmak zorunda isek mümkün olduğunca uzakta olmalı, • Yatağımız mümkün olduğunca EM alanlarda uzak olmalı, • Yatak odasında TV ve radyo bulunmamalı, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Saç kurutma makinesinin elektrik alanı oldukça yüksek, sürekli kullanılmamalı aralıklar ile kısa süreli kullanılmalı, • Mikrodalga fırın çalışırken en az 1 m , fotokopi makinesinden en az 50 cm uzakta durulmalı, • Elektrikli tıraş makinesi tercih edilmemeli , jilet veya şarjlı olanlar tercih edilmeli, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • TV ekranlarının ön ve arkasından 2 m uzakta durulmalı • Çamaşır ve bulaşık makinesi çalışır iken yakınında durmamalı, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Mobil telefon kullanımı ve beyin tümörü riskini araştıran çalışmaların özeti –Kaynak – ICNIRP –Envi.Healt –Pers. 2004 Çalışm a popülasyonu Hardell ve ark (1989) İsveç (Vaka-kontrol) Tüm or tipi (vaka/kontrol) tüm tüm ör(209/425) Acustic neurom a Maruziyet değerlendirm esi sorgulam a form u ve görüşm e Muscatt ve ark 2000 (Vaka-kontrol) Mal. Beyin tüm (469/422) sorgulam a form u ve görüşm e Tüm tüm ör (782/799) Gliom a (489/799) Meninglom a (197/799) Acustic neurom a(98/799) Acustic neurom a(90/86) sorgulam a form u ve görüşm e Tüm tüm ör(389/1986) Gliom a(198/989) Benin (129/643) Salivar gland(34/170) Tüm tüm ör( 1303/1303) Üyelik bilgileri Referans Inskip ve ark-2000 (Vaka-kontrol) Muscatt ve ark 2000 (Vaka-kontrol) Auvien ve ark-2002 (Vaka-kontrol) Hardell ve ark 2002 (Vaka-kontrol) ABDayaktan hast Boston ABDayaktan hast Boston Pitsburg ABDayaktan hast New york Finlandiya İsveç sorgulam a form u ve görüşm e sorgulam a form u ve görüşm e Hardell ve ark 2002 İsveç Acustic neurom a(159/422) sorgulam a form u (Vaka-kontrol) ve görüşm e Johansen ve ark 20021982-1995 Tüm tüm ör(154) Abonelik süresi Kohort cep tel.aboneleri Gliom a(66) Menigiom a(16) Christansen ve ark 2004 Daim arka Acustik neurom a(106) populasyak kontrol(212) Mobil tel tipi/ süresi Analog 450-900Mhz %16 >5 yıl Analog 450-900Mhz %5 >4 yıl Analog 450-900Mhz %8 >4 yıl OR-RR(%95 CI) 1,0(0,7-14) 0,8(0,1-4,2) 0,9(0,6-1,2) 0,9(0,7-1,1) 1,0(0,7-1,4) 0,8(0,5-1,2) 0,8(0,5-1,4) 0,9 Analog 450-900Mhz %7 >3-6 yıl, analog ort 1,3(0,9-1,8) 2-3 yıl üyelik 1,5(1,0-2,4) Dijial <1 yıl üyelik 1,1(0,5-2,4) 1,3(0,4-4,7) analog 450-900 Mh1,3(1,0-1,6) m edyan 8 yıl dij. 1900 MHz m edyan 3 yıl Analog 3,5(1,8-6,8) Dijital 1,2(0,7-2,2) Analog 450 -900MHz SIR 1,0(0,8-1,1) dijiral 15 yıllık takip0,9(0,7-1,2) 0,9(0,5-1,4) 0,9(0,51-1,6) İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 9 SORU CEVAPLANMALI ! CELLULAR EX POSURE DOSE–RESPONSE STATISTICS HUMAN REPRODUCIBLE AN IMAL PATHOLOGY EPIDEMIOLOGY Kaynak : www.who.int/peh-emf/about/whatisEMF İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Kısa vadeli zararlar • Kalp pilinin bozulma riski • Yoğun stres ve yorgunluk • Konsantrasyon bozukluğu, dikkati toplayamama • Kulak çınlaması, kulaklarda ısınma • Geçici işitme kayıplar • Baş ağrısı, sersemlik hissi İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Olası uzun vadeli zararlar • • • • • • • • • • Genetik yapıda bozulmalar Lenfoma Kan beyin bariyerinde zedelenme Kalp rahatsızlıkları Hafıza zayıflaması beyin tümörü riski Embriyo gelişiminin zarar görmesi Kadınlarda düşük riskinin artışı Kan hücrelerinde bozulmalar Bağışıklık sisteminde bozulma Hipertansiyon , Sperm sayısında azalmalar İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Cep telefonu ile ilgili önemli noktalar Kaynak : Şeker S., Çerezci O: Radyasyon kuşatması .B.Ü yayınları ,2000 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Cep telefonu görüşmeleri mümkün olduğunca kısa tutulmalı, • Eğer kullanabileceğiniz sabit telefon hattı var ise o tercih edilmeli, • Çocuklara zorunlu durumlar haricince cep telefonu kullandırılmamalı , İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Cep telefon görüşmelerini kulaklık aracılığı ile yapılmalı. Kulaklık kullanmanın % 100 güvenli hale getirmediği bilinmeli , • Cep telefonunu görüşme dışında ekstra özelliklerini kullanmaktan kaçınmalı, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Yaşamımızı kolaylaştıran bir cihazın sağlığımıza bazı yönlerden zararlı olabileceği unutulmamalı , • Kendimize sınırsız konuşma olanakları tanımamalıyız, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İYONİZE EDEN RADYASYON İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Yüksek dalga boyu Düşük frekans Düşük enerji Elektromanyetik Spektrum Alçak dalga boyu Yüksek frekans Yüksek enerji İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Elektromanyetik Radyasyon Türlerinin Ortak Özellikleri 1) Hızları ışık hızına eşittir. 2) Geçtikleri ortama enerji transfer ederler(Lineer enerji Transferi) 3) Maddeyi geçerken emilim ve saçılma nedeniyle yoğunlukları azalır. 4) Boşlukta yoğunlukları uzaklığın karesi ile ters orantılıdır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Elektromanyetik Radyasyon Çeşitleri: İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İyonlaştırıcı Radyasyon • İnsanlar için potansiyel yarar • yada zarar İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İyonlaştırıcı Radyasyon Kaynakları 1- Doğal Radyasyon • Uzayda (Kozmik ışınlar) • Doğal Radyoaktif Elementlerde (U238, Radon) 2- Yapay Radyasyon • X-ışınları, yüksek enerjili elektronlar • Yapay Radyoaktif Elementler İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ • USA ; • Yıllık Background Radiation Maruziyeti 360 mrem • rem == “röntgen equivalent in man, a unit of dose . İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 18% 8% 55% 8% 11% Radon (198 mrem) Internal Emitters (40 mrem) Cosmic (29 mrem) Terrestrial ((29 mrem) Man-Made (65 mrem) İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İyonlaştırıcı Radyasyon Türleri X-ışınları -ışınları Alfa parçacıkları (He atomu tanecikleri) Beta ışınları( Elektronlar) Nötronlar(Çekirdek tanecikleri) partiküler İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Dalgalar • X-ray • Gamma-ray Partiküller – Enerjiyi kinetik enerji veya hareket halindeki kütle biçiminde taşıyan atomik partiküller • Alfa-partikül: 2 proton + 2 nötron • Beta-partikül: yüksek hızlı elektron İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Tıpta Kullanılan Radyasyon Türleri X-ışınları -ışınları Beta parçacıkları Alfa parçacıkları İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Tıpta Radyasyon Kullanımı • • • • Radyoloji Nükleer Tıp Radyasyon Onkolojisi Diğerleri – Anjiografi Ünitesi – Ameliyathane – Acil Servis İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Atom çekirdeği • A X • Z • KÜTLE NUMARASI(N+P) ATOM NUMARASI İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Atomun yapısı Protons Neutrons Electrons ..atomların hepsi kararlı değil .. Kararlı olmayan atomlar : Radyoaktif atomlar .. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Kararsız atomlar İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Alfa 2 proton ve 2 nötron . Helyum atomu 4 2 He İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Alfa skin will can’t Your penetrate skinstop it internal hazard stopped by paper found in soil, radon and other radioactive materials İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Beta Yüksek enerjili elektron … negatif yüklü .. - İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Beta skin, eye and internal hazard stopped by plastic found in natural food, air and water İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Gamma Radyasyonu Gamma ışın, X ışını gibi kısa dalga boyu Enerjisi yüksek , kütlesi yok …. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Bazı atom çekirdeklerin yarılanma süresi Element İzotop Zaman 238U Uranyum 4,5. 109. yıl 239Pu Plütonyum 24.000 yıl 14C Karbon 5730 yıl 3H Tritium 12,36 yıl 137Cs Sezyum 30 yıl 236Ra Radyum 1622 yıl 222Rn Radon 3,8 gün 223Fr Fransiyum 22 dakika 223Th Toryum 0,9 saniye -6 0,3 · 10 84Po Polonyum saniye İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Alfa, beta, gama ışınlarının özellikleri İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İYONLAŞTIRICI RADYASYONUN HÜCRE ÜZERİNE ETKİLERİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Absorblanma Doz Birimi (Rad) : ışınlanan maddenin 1 kg‘ına 10-2 joule'Iuk enerji veren radyasyon miktarıdır. • Gray (Gy) : ışınlanan maddenin 1 kg‘ına1 joule'luk enerji veren radyasyon miktarıdır • Doz Eşdeğeri (rem) : SI birimler sisteminde Doz Eşdegeri Birimi joule/kg olup bunun özel adı Sievert (Sv) dr ve 1 Sv. 1 Gy'lik X ve gamma ışını ile aynı biyolojik etkiyi meydana getiren herhangi bir radyasyon miktarı olarak tanımlanmıştır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Fiziksel adım • İyonize radyasyon enerjisinin canlı dokuya transferi sonucunda, dokuyu oluşturan atom ve moleküllerde meydana gelen iyonlaşma ve uyarılma, • Kimyasal adım • Hasar görmüş atom ve moleküller diğer hücresel yapılar ile reaksiyona girerek serbest radikallerin ortaya çıkması.. • Biyolojik adım • Organizmada radyasyonun etkisi ile oluşan bu tür moleküler değişiklikler, son kademe olan Biyolojik kademeyi başlatır İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ RADYASYONDAN KORUNMA PRENSİPLERİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ AMAÇ • Yüksek dozlara bağlı kısa dönemde ortaya çıkan deterministik etkilerin ortadan kaldırılması, • Düşük dozlara bağlı uzun dönemde ortaya çıkan, tahmin edilemeyen, stokastik etkilerin oluşma olasılığının kabul edilebilir seviyelere çekilmesi, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ ALARA • ALARA (ICRP, 1927, 26 no.lu yayın) (As Low As Reasonably Achievable) Mantıklı olarak alınabilecek en düşük doz • Çünkü hiçbir radyasyon dozu tamamen güvenilir değildir. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KORUNMADA TEMEL PRENSİPLER • • • • UZAKLIK ZAMAN ZIRHLANMA AKTİVİTE İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ RADYASYON BİRİMLERİ AKTİVİTE IŞINLAMA Curie Röntgen Bq (Becquerel) Coulomb/kg (c/kg) ABSORBLANAN DOZ EŞDEĞER DOZ Rad Gray (Gy) Rem Sievert (Sv) İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Aktivite Radyoaktif maddenin saniye başına gerçekleştirdiği bozunma sayısı • CURIE (Ci): 1 sn’de 3,7x1010 bozunma • BECKEREL (Bq): 1sn’de 1 bozunma 1Ci = 3,7x1010 Bq İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Işınlama • RONTGEN ( R ): 1 cm3 havada bir elektrostatik yük birimi (2,5x10 -4 coulomb )oluşturan X veya gama ışını miktarı İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Absorbe Edilen Dozlar • RAD (Radyasyon Absorbsiyon Dozu): Işınlanan maddenin 1 gramının absorbe ettiği enerji 100 Erg ise aldığı doz 1 RAD’dır. • GRAY ( Gy ): 100 RAD (1 Joule/kg) İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Eşdeğer Dozlar • REM: RAD’ın biyolojik yapılardaki (memelilerdeki) karşılığı • SIEVERT (Sv): Etkin eşdeğer doz birimi (Gray karşılığı). Bir doku veya organın 1 kg’ ında 1 joule’ luk enerji soğurulmasına karşılık gelen radyasyon dozu. • 1 Sv = 100 Rem İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ RADYASYONUN BİYOLOJİK ETKİLERİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Biyolojik hasara etki eden faktörler • Radyasyonun • Cinsi • Miktarı • Hızı • Vücudun maruz kalan bölgesi • Maruz kalan bölgenin büyüklüğü İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ RBE (Relatif Biyolojik Etkinlik) • Farklı tiplerdeki iyonlaştırıcı radyasyonların eşit dozlarının aynı etkiyi göstermemesi • Beta, X , Gama 1 RBE • Alfa 10 RBE • Nötron 20 RBE İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Radyasyon enerjisinin hücre tarafından soğurulması İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Hücre Çekirdek İyonlaşma ve uyarılma Radyasyon XX XX •DNA zincirinde kırılmalar Kromozomlar İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Radyasyonun Biyolojik Etkileri DOLAYLI ETKİ DİREK ETKİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Direk Etki • Isı artışı, uyarılma, iyonizasyon • Mutasyon, hücre ölümü İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İndirek Etki • Radyasyonun indirek etkisi atoma enerji transferi sonucu, serbest radikaller oluşturarak molekülün parçalanmasını kapsar. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İndirek Etki H20 iyonize radyasyon H20+ + e- H + OH H H2 0H H2O2 SERBEST RADİKALLER İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SERBEST RADİKALLER • Diş orbitallerinde paylaşılmamış elektron içeren son derece aktif kısa ömürlü moleküllerdir . • Organizmada diğer molekülleri ile hızlı rekasiyona girerek onların yapısını değiştirirler. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Serbest radikallere karşı savunma mekanizmaları • 1. Enzim savunması • Sitokrom oksidaz • Superoksiditdismutaz (SOD) • Katalaz • Glutatyon peroksidaz • Glutatyon redüktaz • 2. Serbest radikal tutucu antioksidanlar • A ,C, E vitamini • Glutatyon • Biyoflavanoidler İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Serbest Radikaller • Kritik hedefler – lipid, enzim ve nükleik asit, protein ,DNA/RNA • Hücre fonksiyonlarının yitirilmesi, HÜCRESEL ÖLÜM İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Deterministik Etkiler (Rastlantısal Olmayan) Hücre ölümü Etki eşik dozu yüksektir Sessiz evre genellikle kısa Doz yüksek olduğunda etki kesin Etkinin şiddeti doz ile artar Doz hızının etkiler üzerinde büyük bir tesiri var İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Stokastik Etkiler (Rastlantısal) Kanser ve kalıtımsal etki Uzun sessiz evre Belli bir eşik dozu yok Meydana gelme olasılığı doz ile artar Şiddet derecesi doz ile artmaz Doz hızının risk üzerine küçük bir etkisi olabilir Kanser için birkaç yıllık, kalıtımsal etkiler için ise daha uzun sessiz evre mevcut İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Yüksek Doz Radyasyonun Etkileri 1. Akut Etkiler (Akut Radyasyon Sendromu) 2. Kronik Etkiler İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Yüksek Doz Radyasyonun Etkileri Akut Radyasyon Sendromu Birkaç dk. veya saat içinde çok yüksek doz radyasyona (100 RAD ve daha fazla) tüm vücudun maruz kalması İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Yüksek Doz Radyasyonun Etkileri Kronik Etkiler • Uzun dönemde • Ciltte değişiklikler, yanıklar, dermatitler, kansere dönüşüm, • Yaşamın kısalması, • Fizyolojik yaşlanma sürecinin hızlanması, • Lösemi ve diğer tümör sıklığında artış (8-10 yıl) • Katarakt (5-10 yılda) • Tirod kanseri (15-30 yılda) İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Estimated Years of Life Expectancy Lost 6.5 6 5 4 3 2.7 0.83 0.9 Industry Type Or Activity day cigarettes a Smoking 20 20% Quarrying Mining and Government 0.15 Overweight by Janice Brock University RPO Manufacturing 0.12 30 years Radiation – years 1 mSv/yr for 70 0 3.4 mSv/yr for 0.13 0.09 0.76 Construction 1 Agriculture 2 Radiation - Estimated Years Lost 7 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Risk in perspective – Scenarios with one in million chance of death: • A 5 hour flight by jet aircraft Cancer (Cosmic Rays) • Living for 2 weeks in a granite building Cancer (radioactivity) • Travelling 100 km by car Road Accident • Travelling 1,000 km by air Accident • Smoking 1 - 3 cigarettes Cancer & Lung Disease • Drinking a half bottle of wine Liver & Other Disease • Working as a Radiographer for 1 month Cancer (X-Rays) • Working as a Radiologist for 2 weeks Cancer (X-Rays) Janice Brock University RPO İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ RADYASYON GÜVENLİĞİ MEVZUATI İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ YASA • TÜRKİYE ATOM ENERJİSİ KURUMU (TAEK) KANUNU Resmi Gazete Tarih/ No: 13 Temmuz 1982/ 17753 Kanun No: 2690 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ TÜZÜK • RADYASYON GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ Resmi Gazete Tarih/ Sayı: 07.09.1985/ 18861 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ YÖNETMELİKLER • RADYASYON GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarih/Sayı: 24.03.2000/23999 • TIPTA TEDAVİ AMACIYLA KULLANILAN İYONLAŞTIRICI RADYASYON KAYNAKLARINI İÇEREN TESİSLERE LİSANS VERME YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarih/Sayı: 21.07.1994/21997 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ YÖNETMELİKLER • GAMMA VE ELEKTRON DEMETİ IŞINLAMA TESİSLERİNİN GÜVENLİĞİ VE LİSANSLANMASI YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarihi/Sayı: 18.06.1994/21964 • DİŞ HEKİMLİĞİNDE KULLANILAN RÖNTGEN CİHAZLARI LİSANSLAMA YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarih/Sayı : 12.09.1993/21666 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ YÖNETMELİKLER • RADYOAKTİF MADDENİN GÜVENLİ TAŞINMASI YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarihi/Sayı : 10.09.1997/23106 • NÜKLEER ve RADYOLOJİK TEHLİKE DURUMU ULUSAL UYGULAMA YÖNETMELİĞİ Resmi Gazete Tarihi/Sayı: 15.01.2000/23934 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ YÖNETMELİKLER • ÖZEL İŞLEM GEREKTİRMEYEN RADYOAKTİF ATIKLARA İLİŞKİN YÖNETMELİK Resmi Gazete Tarih/Sayı: 15.01.2000/23934 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ TAEK YASASI İLE • Barışçıl amaçlarla Türkiye’de atom enerjisinin kalkınma planlarına uygun olarak ülke yararına kullanılmasını sağlamak, ……,…..,koordine etmek ve denetlemek yetkisi Türkiye Atom Enerjisi Kurumuna verilmiştir. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Lisans Yükümlülüğü • Radyasyon Güvenliği Tüzüğü ve Yönetmeliği kapsamına giren radyasyon kaynaklarının imal, ithal ve ihraç edilmesi, alınması, satılması, taşınması, depolanması, bakımı, onarımı, kurulması, sökülmesi, değiştirilmesi, radyasyon kaynaklarıyla çalışılabilmesi ve her türlü amaçla bulundurulması ve kullanılması için Kurum’dan lisans alınması zorunludur. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Çalışma Alanları • Denetimli Alanlar: Radyasyon görevlilerinin giriş ve çıkışlarının özel denetime, çalışmalarının radyasyon korunması bakımından özel kurallara bağlı olduğu ve görevi gereği radyasyon ile çalışan kişilerin ardışık beş yılın ortalama yıllık doz sınırlarının 3/10’undan fazla radyasyon dozuna maruz kalabilecekleri alanlardır. Denetimli alanlarda kişiler film veya cep dozimetresi kullanır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Çalışma Alanları • Gözetimli Alanlar: Radyasyon görevlileri için yıllık doz sınırlarının 1/20’sinin aşılma olasılığı olup, 3/10’unun aşılması beklenmeyen, kişisel doz ölçümünü gerektirmeyen fakat çevresel radyasyonun izlenmesini gerektiren alanlardır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Radyasyon Uyarıcı İşaretler • Radyasyona maruz kalınabilecek bölgelere görünebilecek şekilde konmalıdır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Basic Safety Factors • Keep exposures As Low As Reasonably Achievable (ALARA) – Time - Keep exposure times to a minimum – Distance - Inverse square law: by doubling distance from a source, exposure is dec by a factor of 4 – Shielding – wear lead, use lead wall 151 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Basic Safety Factors • Shielding 152 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Çalışma Koşulları • Çalışma Koşulu A: Yılda 6 mSv’den daha fazla etkin doza veya göz merceği, cilt, el ve ayaklar için yıllık eşdeğer doz sınırlarının 3/10’undan daha fazla doza maruz kalma olasılığı bulunan çalışma koşuludur. • Çalışma Koşulu B: Çalışma Koşulu A’da verilen değerleri aşmayacak şekilde radyasyon dozuna maruz kalma olasılığı bulunan çalışma koşuludur. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Resmi Gazete Tarihi: 05.07.2012 Resmi Gazete Sayısı: 28344 – Sağlık Personeli • b) Denetimli alanlar: Radyasyon görevlilerinin giriş ve çıkışlarının özel denetime, çalışmalarının radyasyondan korunma bakımından özel kurallara bağlı olduğu ve görevi gereği radyasyon ile çalışan kişilerin ardışık beş yılın ortalama yıllık doz sınırlarını 3/10’undan fazla radyasyon dozuna maruz kalabilecekleri alanları, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • d) Gözetimli alanlar: Radyasyon görevlileri için yıllık doz sınırlarının 1/20'sinin aşılma ihtimali olup, 3/10'unun aşılması beklenmeyen, kişisel doz ölçümünü gerektirmeyen fakat çevresel radyasyonun izlenmesini gerektiren alanları, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SAĞLIK HİZMETLERİNDE İYONLAŞTIRICI RADYASYON KAYNAKLARI İLE ÇALIŞAN PERSONELİN RADYASYON DOZ LİMİTLERİ VE ÇALIŞMA ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK Resmi Gazete Tarihi: 05.07.2012 Resmi Gazete Sayısı: 28344 • Radyasyon doz limitleri • 2) Radyasyon kaynağı ile çalışan personelin maruz kalacağı etkin doz, göz merceği ve tüm vücut için ardışık beş yıl toplamında 100 mSv’i, herhangi bir tek yılda 50 mSv’i geçemez. Bu kurala aykırı olmayacak şekilde ayrıca; • a) Etkin dozun ayda 2 mSv’i, • b) El ve ayaklar için eş değer dozun aylık 50 mSv’i, • c) En yoğun radyasyona maruz kalan 1 cm2’lik alan referans olmak üzere cilt için eş değer dozun aylık 50 mSv’i, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Yıllık doz sınırları • Radyasyon görevlileri için • (2) Radyasyon kaynağı ile çalışan personelin maruz kalacağı etkin • • • • doz, göz merceği ve tüm vücut için ardışık beş yıl toplamında 100 mSv’i, herhangi bir tek yılda 50 mSv’i geçemez. Bu kurala aykırı olmayacak şekilde ayrıca; a) Etkin dozun ayda 2 mSv’i, b) El ve ayaklar için eş değer dozun aylık 50 mSv’i, c) En yoğun radyasyona maruz kalan 1 cm2’lik alan referans olmak üzere cilt için eş değer dozun aylık 50 mSv’i, geçmesi halinde bu seviyeler, inceleme düzeyi doz seviyeleri olarak değerlendirilir. . İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Yıllık doz sınırları • Toplum üyesi kişiler için etkin doz herhangi bir yılda 5 mSv’i, ardışık beş yılın ortalaması ise 1 mSv’i geçemez. El, ayak veya deri için yıllık eşdeğer doz sınırı 50 mSv, göz merceği için 15 mSv’dir. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Kişisel dozimetre zorunluluğu • Yıllık dozun, izin verilen düzeyin 3/10’unu aşma olasılığı bulunan Çalışma Koşulu A durumunda görev yapan kişilerin, kişisel dozimetre kullanması zorunludur. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Gebelik-Radyasyon • Çocuk doğurma çağındaki radyasyon görevlilerinin maruz kaldıkları radyasyon dozunun mümkün olduğu kadar düşük düzeyde tutulması için gerekli önlemlerin alınması zorunludur. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Gebelik-Radyasyon • Hamileliği belirlenmiş olan radyasyon görevlileri ancak gözetimli alanlarda çalıştırılır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Sağlık Kontrolü • Radyasyon görevlileri işe başlamadan önce sağlık raporu istenir, ayrıca hematolojik, dermatolojik ve hekim tarafından gerekli görülmesi halinde radyolojik tetkikleri yapılır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Sağlık Kontrolü • Denetimli alanlarda görev yapanların hematolojik tetkikleri yılda en az bir kez yapılır. Kurum tarafından gerekli görüldüğü hallerde ise bu süre kısaltılır ve raporları saklanır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Radyoaktif atıklar • Kapalı radyasyon kaynakları hiç bir şekilde radyoaktif atık olarak çevreye verilemez ve lisans sahibi tarafından Kuruma önceden yazılı olarak bilgi verilmeden bir başka resmi veya özel kişi yada kuruluşa devredemez. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Güvenlik şeridi dışında doz şiddeti 1mSv/saat (0,1mR/saat) olacaktır İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Bakım-onarım • Lisans sahibi radyoaktif madde içeren radyasyon kaynaklarının bakımı, onarımı, kurulması, sökülmesi ve değiştirilmesi için TAEK’e yazılı olarak başvurur ve Kurumun onayı alınır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Kayıt tutma ve saklama yükümlülüğü a) Personele İlişkin Kayıtlar b) Radyasyon Kaynaklarına İlişkin Kayıtlar c) Radyoaktif Atıklara İlişkin Kayıtlar d) Kazaya İlişkin Kayıtlar İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SONUÇ Tıbben gerekli olmayan radyasyona izin verilmemeli ALARA Dikkatli, öngörülen kurallara uygun çalışılırsa toplum ve radyasyon görevlilerinin sağlığı riske atılmadan radyasyondan yararlanılabilir İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ GÜRÜLTÜ ve SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ 169 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Ses ve fiziksel özellikleri 170 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 171 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Ses günlük hayatımızın vazgeçilmez bir parçası, • Müzik veya kuş ötüşü gibi hoş zevkleri tattırır , konuşarak anlaşabilmemizi sağlarken, kimi zamanda bizi tehlikelere karşı uyarır, • Günlük yaşamda kullandığımız cihazlar hakkında kalite değerlendirmesi yapabilmemizi sağlar. 172 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Sesin fiziksel özelikleri • • • • • • Sesin dalga boyu , hızı Sesin frekansı Sesin gücü, yoğunluğu Ses basıncı Ses yoğunluk düzeyi Ses basıncı düzeyi 173 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SESİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ Ses havada bir sinüzoidal dalga şeklinde yayılır 174 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Frekans ve dalga boyu • Frekans birim zamandaki dalga sayısıdır. • Frekans , dalga boyuna bağımlı , dalga boyu ile ters orantılı bir özelliktir. • Frekans = hız/ dalga boyu (f=c/) olarak ifade edilir . • Dalga boyu ne kadar kısa ise birim zamana o kadar çok dalga sığar. • Dalga boyu uzun ise frekans düşük • Dalga boyu kısa ise frekans yüksektir. 175 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SESİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ FREKANS • Frekans birim zamandaki dalga sayısıdır. • Frekans birimi Hertz (Hz) dir. • Dalga boyu ne kadar kısa ise birim zamana o kadar çok dalga sığar. • • Dalga boyu uzun ise frekans düşük Dalga boyu kısa ise frekans yüksektir. 176 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Sesin frekansı • Frekans birimi Hertz (Hz). • İnsan kulağı 20 ile 20.000 Hz. Arasında olan sesleri işitebilmektedir. • Kulağımızın algılamadığı 20 Hz den az olan seslere infrasound • 20.000 Hz üzerindeki seslere ultrasound denilmektedir. 177 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İşitme Sınırları 140 Acı Verme Eşiği 120 Ses Basınç Düzeyi [dB] 100 Zarar Görme Riski 80 Müzik 60 Konuşma 40 20 İşitme Eşiği 0 20 50 100 200 500 1k Frekans [Hz] 2k 5k 10k 20 k İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Ses Frekans Aralığı Duyulabilir Infra 0.02 0.2 2 20 200 2000 Ultra 20.000 200K Hz Frekans İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İnsan sesleri İnsan sesleri yaklaşık olarak 250 - 500 - 1000 - 2000 Hz'lik frekanslarda yer almaktadır. Erkek sesleri daha düşük frekanslarda (250 - 500 Hz) , kadın sesleri ise daha yüksek frekanslarda (1000 - 2000 Hz) yer almaktadır. 180 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Sesin hızı • Sesin hava ve su gibi ortamlarda birim zamanda aldığı yoldur . • Sesin yayıldığı veya içinden geçtiği ortamların elatisitesine, yoğunluğuna bağlı olarak değişir. Hız havada , suda veya diğer katı ortamlarda farklı farklıdır. 181 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SES HIZI • • • Sesin hava ve su gibi ortamlarda birim zamanda aldığı yol olarak tanımlanır. Sesin yayılma hızı içinde bulunduğu ortama (elatisite, yoğunluk) ve ortamın sıcaklığına bağlıdır. Hız havada , suda veya diğer katı ortamlarda farklı farklıdır. Hava : 0 °C 332 m/s Hava : 20 °C 344m/s Hava : 100 °C 386 m/s 8/6/2014 Karbondioksit m/s 277 Hava : 344 m/s Alkol : 1213 m/s Su : 1463 m/s Altın : 1743 m/s Bakır : 3560 m/s Demir : 5130 182 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Sesin gücü • Sesin kaynağından çevreye yayılan enerji anlamına gelir. • Watt birimi ile ifade edilir. 183 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Sesin yoğunluğu • Ses gücünün birim zamanda birim alana düşen miktarını gösterir. (W/m2) • Ses yoğunluğu bakımından kaynakla etkilene yer arasındaki uzaklık önemlidir. • Gürültünün işitme eşikleri üzerindeki etkilerini değerlendirmede önemli bir özelliktir. 184 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Ses basıncı • Ses iletimi havadaki veya bulunduğu ortamdaki titreşimler ile olmaktadır. Sesin havayı titreştirmesi, havada basınç oluşturması demektir. • Ses basıncı paskal ölçü (Pa) birimi ile değerlendirilmektedir. • İşitme eşiği olan 10-12 W/m2 ses yoğunluğu 2x10-5 Pa kadar basınç oluşturur. 185 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SİNUS DALGALARI Kaynak :Druzman İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SİNUS DALGALARI Dalga Boyu λ (cm) Genlik-Şiddet - (dBA) Çukur Noktası Tepe Noktası Temel Çizgi İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SESİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ Sesin Hızı-V (cm/sn) (Sesin 1 saniyede aldığı yol) BASINÇ Şiddet (Genlik) Frekans-F (Hertz&1/sn) (Sesin 1 saniyedeki dalga sayısı) Dalga Boyu-λ (cm) B Periyot-T (t) S: Sıkışma-Max Basınç (Sinüs Tepe Noktası) S ZAMAN KONUM G G: Genleşme-Min Basınç (Çukur Noktası) G İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SESİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ SESİN DALGA BOYU (λ) (cm) SESİN PERİYODU (T) (sn) SESİN FREKANSI (F) (1/sn & Hertz-Hz) Arka arkaya gelen iki sinüs tepe noktası arasındaki uzaklık. Bir dalga boyu için geçen zaman. Birim zamandaki (bir saniyedeki) dalga sayısı. Ses dalgaları boyuna dalgalardır. Titreşimle ortaya çıkan sıkıştırma dalgalarıdır. Ses dalgaları maddesel ortamlarda (katı, sıvı, gaz) hareket edebilir, ancak boşlukta hareket edemezler. Birim saniyedeki devir sayısı. Bir dalganın boyu arttığında frekansı azalır. İşitilebilir Frekanslar 20 – 20.000 Hz 20 Hz – 20 kHz Pratikte 4000 Hz üzeri frekanslara rastlanmaz. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SESİN ŞİDDETİ Ses Şiddeti Ses Yoğunluğu Semptomatik Ses Gücü Ses Kaynağı Ses Basıncı Kuvvet Ses kaynağının maddesel bir ortamda oluşturduğu titreşimler «sıkışma ve genleşme dalgaları» Ses dalgalarının sıkışma ve gevşeme sırasında maddesel ortamda birim yüzeye uyguladığı kuvvetin nesnel olarak ölçülmesiyle elde edilen değer «Birim alana uygulanan ses kuvvet düzeyi» Newton/cm² (Bar) Newton «Kulağın 1 metre uzağındaki ses basınç düzeyi» Ses gücünün, belirlenmiş «birim zamanda, birim alana düşen miktarı» «Birim alandaki sesin yoğunluk düzeyi» «İnsan kulağının seslere verdiği logaritmik tepki» «Ses basıncı; kulağın ses kaynağına olan mesafesine de bağlıdır» dB W/m² Newton*m/sn (Watt=W) Ses Basıncı «Ses Gücü» 1 Metre Uzaklık İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Ses yoğunluk düzeyi • Herhangi bir zamanda kulağımıza çok değişik frekans ve yoğunlukta sesler gelmektedir. Kulağımızdaki özellik dolayısı ile , kulağımız bu değişikliklere doğrusal değil, logaritmik olarak tepki vermektedir. • Ses yoğunluğu ve basıncındaki değişim işitme eşiği değerine orantılı olarak logaritmik bir artış şeklinde ölçülür. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Ses yoğunluk düzeyi • Ses yoğunluk değerinden logaritmik olarak türetilen değere “Bell”, günlük yaşamda Bell’ in onda biri anlamına gelen dB değeri kullanılmaktadır. • Yoğunluk düzeyi (dB) = 10 log I/Io • Io= referans ses yoğunluğu (işitme eşiği : 10-12 W/m2 • I= değerlendirilen ses yoğunluğu 192 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Ses basıncı düzeyi • Ses yoğunluğu kullanılarak yapılan hesaplamaya benzer şekilde basınç değerleri kullanılarak ses basıncı düzeyi hesaplanır. • Basınç düzeyi(dB)= 10 log10 (p/po)2 • = 20 log 10(p/po) • Po =referans ses basıncı ( 2x10-5 Pa) • P = değerlendirilen ses basıncı 193 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ ENDÜSTRİDE GÜRÜLTÜ Dr.Halim İşsever 194 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Ses basıncı oranı ile işitme şiddeti arasındaki ilişki P/Po dB 10 20 100 40 1000 60 10000 80 Ses basıncı şiddeti oranı üstel arttığı halde , işitme şiddeti aritmetik olarak artmaktadır. 195 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İşitme • Basınç etkisi ile havada oluşan titreşim kulağa ulaştığında kulak zarını titreştirir. • Zar titreşimleri orta kulaktaki kemikçiklere (incus, malleus ve stapez ) (çekiç –örs-üzengi) ulaştırır. • Kemikçikler aracılığı ile ses dalgaları iç kulağa iletilir. • Bu şekilde iç kulaktaki (koklea) sıvı (endolenfa) titreşir ve sonunda kokleadeki tektorial membran üzerinde bulunan titrek tüylü hücreler titreşim hisseder . • Tektorial membran üzerindeki titrek tüylü hücreler (hairy cells) titreşimi hisseder. Bu hücreler tarafından hissedilen ses işitme siniri (akustik sinir) aracılığı ile beyindeki temporal loba iletilir ve ses algısı oluşur. 196 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İstanbul Tıp İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Kulak Dr.Halim İşsever 198 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 199 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 201 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 202 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 204 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 205 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 206 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İstanbul Tıp İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Dr.Halim İşsever 207 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ ENDÜSTRİDE GÜRÜLTÜ İstanbul Tıp Fakültesi Dr.Halim İşsever 208 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Frekans Ağırlık Eğrileri Lp D [dB] Lin. 0 C D B+C A -20 A B -40 -60 10 20 50 100 200 500 1k 2k 5k 10 k 20 k Frekans [Hz] İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Eşdeğer Sürekli Ses Düzeyi, Leq Leq 10 log10 1 T 0 T pt dt p0 2 Lp Leq Zaman T İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Leq Ölçümü Lp Leq Zaman İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İnsan sağlığı açısından gürültünün tanımı • Gürültü yapay olarak ortaya çıkan niteliği • (frekansları farklı ses dalgasınınüst üste gelmesi ) • ve niceliği bozulmuş arzu edilmeyen seslerdir(Şiddetinin zararlı seviyelere ulaşması ). 212 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ dB(A) İnsan kulağının en çok hassas olduğu orta ve yüksek frekansların özellikle vurgulandığı bir ses değerlendirmesi birimidir. 213 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ GÜRÜLTÜNÜN İŞDEĞERLENDİRİLMESİ • İşitme kayıpları göz önüne alınarak, gürültü ölçmeleri yapılacaksa, gürültü ölçme cihazları dB(A)'ya göre kalibre edilmelidir. • Gürültü ölçme cihazında dB(A) değeri, insan kulağının duyma eğrisine en yakın değerleri ifade eder. Bir işyerinde, sekiz saatlik çalışma süresince toplam gürültü düzeyi ölçülmeli ve iyi bir frekans analizi yapılmalıdır. 8/6/2014 214 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ GÜRÜLTÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ [A skalası ölçümü] [A skalasındaki ölçme, insan kulağının duyduğu değerdir. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Eşdeğer Gürültü Seviyesi (Leq): Verilmiş bir süre içinde süreklilik gösteren ses basınçlarının ortalama değerini veren dB(A) biriminde bir gürültü ölçeğidir. Simgesi Leq olup aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır İstanbul Tıp Dr.Halim İşsever 216 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Gürültü türleri • Kararlı gürültü : Sürekli olarak aynı düzeyde gürültüyü tanımlamak için kullanılan bir terimdir . • Kararsız gürültü : Ses basıncı düzeyi zaman zaman iniş ve çıkışlar göstermektedir • Aralıklı gürültü : Belirli aralıklar ile çalışan motorun çıkardığı • Darbe gürültüsü : Çekiç veya pres makinelerinin çıkardığı gürültü 217 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ GÜRÜLTÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ AYNI ORTAMDA VE EŞİT İKİ GÜRÜLTÜ KAYNAĞININ TOPLAM GÜRÜLTÜ DÜZEYİ BİRİNCİ SES KAYNAĞI (dB) 2 3 4 5 10 20 50 70 80 90 100 110 İKİNCİ SES KAYNAĞI (dB) TOPLAM SES DÜZEYİ (dB) 2 3 4 5 10 20 50 70 80 90 100 110 Toplam Gürültü Düzeyi = Birinci Ses Kaynağı + 3 5 6 7 8 13 23 53 73 83 93 103 113 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ GÜRÜLTÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ AYNI ORTAMDAKİ FARKLI İKİ GÜRÜLTÜ KAYNAĞININ TOPLAM GÜRÜLTÜ DÜZEYİ 1. Ses Kaynağı 2. Ses Kaynağı İki Kaynak Farkı Eklenecek dB 10 10 0 3.0 15 13 2 2.6 20 17 3 1.8 25 21 4 1.5 30 25 5 1.2 50 44 6 1.0 60 53 7 0.9 70 62 8 0.8 90 80 10 0.4 100 88 12 0.3 120 106 14 0.2 130 114 16 0.1 (Yüksek Ses Kaynağı – Düşük Ses Kaynağı) / (Farka Karşılık Gelen + Yüksek Ses) İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Gürültüye bağlı sağlık sorunları • • • • • • • Endüstriyel işitme kayıpları Yorgunluk baş ağrısı ve kafada sersemlik Gürültüye bağlı hipertansiyon Erkeklerde libido azalması Kadın çalışanlarda çeşitli şikayetler Konsantrasyon zayıflığı Gürültülü ortamda kaza riskinin artması 220 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri Psikolojik Etkiler: Davranış bozuklukları, öfkelenme, genel rahatsızlık duygusu, sıkılma Fiziksel Etkiler: Geçici veya kalıcı işitme hasarları Fizyolojik Etkiler: Vücut aktivitesinde değişiklikler, kan basıncında artış, dolaşım bozuklukları, solunumda ve kalp atışlarında hızlanma, ani refleksler. Performans Etkileri: İş veriminde azalma, konsantrasyon bozukluğu, 221 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Gürültüye bağlı işitme kayıpları • Uzun süreli şiddetli gürültüye (85 dB üstü) maruz kişilerde iki tür de işitme kaybı oluşmaktadır . • Geçici İşitme kayıpları • Sürekli işitme kayıpları 222 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ ENDÜSTRİDE GÜRÜLTÜ İstanbul Tıp Fakültesi Dr.Halim İşsever 223 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Gürültünün göreceli değerlendirilmesi Gürültü seviyesi(dB) 140 120 110 110 90 80 70 50 30 20 0 Çevresel kaynak Siren Jet kalkışı Perçin makinesi Havalı çekiç Metro Vakum temizleyici Geniş çevre yolu Yol trafiği Kütüphane Radyo stüdyosu İşitme eşiği İnsan konuşması _ _ _ Kulağa bağırmak 60 cm den bağırarak _ Yüksek sesle konuşma Normal konuşma Yumuşak tonda fısıltı _ _ 224 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Geçici işitme kayıpları • Uzun süre gürültüye maruz kaldıktan sonra ortaya çıkan ve belirli bir süre dinlendikten sonra ortaya çıkan işitme kayıplarıdır . • Geçici işitme kaybının ortadan kalkabilmesi için maruz kalınan sürenin karesi veya 10 katı bir sürenin gerekli olduğu çeşitli literatürlerde belirtilmektedir. 225 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Sürekli işitme kayıpları • Gürültülü ortamlarda çalışan kişilerin anılan bu sürelere sahip olması çalışma yaşamında mümkün olmamaktadır . • 8 saatlik çalışma sonunda 16 saatlik dinlenme sürelerine sahip çalışanlarda bu işitme kayıpları yığılmalı şekilde oluşarak sürekli işitme kayıplarını oluştururlar. 226 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Sürekli işitme kayıpları • Tekrarlı bir şekilde ve çok uzun süre işitme reseptörleri üzerine gelen bu fiziksel enerji , reseptörlerin bozulmasına , sinirsel iyileşemez tipteki kayıpların oluşmasına neden olur. • Kulağımızın en hassas olduğu frekans bölgesi 4000 Hz ‘lik frekans bölgesidir. 227 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 228 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ SAF SES ODİOMETRİSİ İŞİTİLEBİLİR FREKANS ARALIĞI «Kullanılan odiometri aygıtlarında hava-kemik yolu eşitleri birbirine çakışacak tarzda kalibre edilmiştir.» 20 250 500 1000 2000 3000 4000 6000 8000 10000 20000 KULAĞIN EN DUYARLI OLDUĞU FREKANSLAR Konuşma Frekansları E:500-1000/K:1000-2000 İlk Kayıp En Hassas 4000 Yaşlılığa bağı işitme kayıpları yüksek frekanslardan düşük frekanslara doğru olur. Odiometrik Testlerde Kullanılan Frekanslar Odiometrik Testlerde kulağa gönderilen sesin şiddeti 0-110 dB(A) aralığındadır. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Cüneyt xxxx VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 4 YılİŞ SAĞLIĞI Çubukhadde Hz dB -5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 250 500 1000 2000 4000 8000 sağ dB 10 10 15 20 45 5 sol dB 15 15 20 25 55 30 İstanbul Tıp Fakültesi Dr.Halim İşsever 230 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Hasan xxxx VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 4 Yıl İŞ SAĞLIĞI Çubukhadde Hz dB -5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 250 500 1000 2000 4000 8000 sağ dB 10 15 15 20 75 65 sol dB 20 15 20 30 70 70 İstanbul Tıp Fakültesi Dr.Halim İşsever 231 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 2010 Yılı SSK İstatistikleri (Fiziksel Etkenlerle oluşan meslek hastalıkları) E Grubu- Group E E-1 E-2 63 İyonlayıcı Işınlarla Olan Hastalıklar 64 Diseases caused by ionizing radiations Enfraruj Işınları İle Katarakt Cataracts caused by heat radiation E-3 65 Gürültü Sonucu İşitme Kaybı (Akustik Çentik) Erkek Kadın Topla m 0 0 0 0 0 0 13 0 13 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 2 0 0 0 7 0 7 14 0 14 2 0 2 0 0 0 232 514 19 533 Hearing impairment caused by noise (Acustic slot) E-4 66 Hava Basıncındaki Ani Değişmelerle Olan Hastalıklar(Polinöropati) Diseases caused by atmospheric compression or decompression (polyneuropathy) E-5 67 Titreşim Sonucu Kemik-Eklem Zararları Ve Anjönöratik Bozuklukları Osteoarticular diseases of the hands and wrists caused by mechanical vibration E-6 A 68 Sürekli Lokal Baskı Sonucu Artiküler Bursaların Hastalıkları Diseases of articulare bursitis resulting from continious local pressure E-6 B 69 Aşırı Yükleme Sonucu Veter, Veter Kılıfı Ve Periost Hastalıkları Veter, veter case and periost diseases due to over looding E-6 C 70 E-6 D 71 Fazla Zorlama Sonucu Vertebra Prosesuslarının Yırtılması E-6 E 72 Tearing of vertebal processis due to over forcing Sürekli Lokal Baskı Sonucu Sinir Felçleri E-6 F 73 Neural paralyses due to continous local pressure Kas Krampları E-7 74 Muscular cramps Maden İşçileri Nistagmusu Maden Ocağı Ve Benzeri İşyerlerindeki Meniskus Zararları Meniskus diseases in mining sites and so Miners’ nystagmus Toplam Tota l İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 233 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İŞİTME KAYBI DERECESİ SINIFLANDIRMASI • • • • • • 10-26dB 27-40 41-55 56-70 71-90 91 ve üstü Normal işitme Çok hafif derecede İK Hafif Orta İleri Çok ileri Saf ses ortalaması (500-2 kHz.) İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Gürültünün sağlık etkilerinden korunma önlemleri • Gürültüye bağlı işitme kayıpları bir meslek hastalığı olduğuna göre meslek hastalıklarına korunma önlemleri burada da geçerli olmaktadır. • Teknik koruyucu önlemler • Tıbbi koruyucu önlemler • Organizasyona ait önlemler. 235 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Teknik koruyucu önlemler. • Kaynakta ve çevrede alınabilecek teknik koruyucu önlemler • Kişisel koruyucu önlemler olmak üzere iki grupta incelenmektedir. 236 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Kaynakta ve çevrede alınabilecek önlemler . • • • • Makine bakımlarının yapılması Makine çalışma hızının düşürülmesi Makineleri susturucu cihazlar Çarpan yüzeylerin mümkün ise sert plastikten yapılmış malzeme ile kaplanması • Duvarların sesi absorbe eden malzeme ile kaplanması • Gürültü kaynağı olan makinenin kapatılması ve çevreden ayrılması. 237 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Kişisel koruyucu önlemler • Bu tip önlemler, gürültüde çalışan insanların gürültüden korunabilmelerini için kulak tıkaçları (earplug) ve kulak kepçesinin üzerine takılan (earmuff) kulaklıkları (Kulak manşonu) içermektedir. • Kulak tıkaçları 10- 20 dB lik bir azalma sağlar iken, kulak manşonlarının koruyuculuğu daha fazladır . Algılanan ses düzeyinde 30- 40 dB’ lik bir azalma sağlamaktadır. 238 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 239 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Tarama odyometresi 240 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KULAK KORUYUCULARI-KULAKLIKLAR 241 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ KULAK TIKAÇLARI 242 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İstanbul Tıp İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Dr.Halim İşsever 243 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Şekil'de her iki koruyucu cihazın kullanım şekli ile gürültünün azaltılması konusunda sağladıkları avantajı gösterir eğri görülmektedir. İstanbul Tıp Fakültesi Dr.Halim İşsever 244 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Tıbbi koruyucu önlemler • İşe giriş muayeneleri : • Gürültü riskini taşıyan işlerde çalışan kişilerin işitmeleri tam bir odyometrik muayeneden geçirilmeli. Hipertansif olanlar ve risk grubu oluşturanlar belirlenmelidir. • Periyodik muayeneler : Belirli aralıklar ile yapılan odyometrik muayeneler . 4000-8000 Hz’ lik işitme frekanslarında yapılan odyometrik muayeneler ile işitme kayıpları erken dönemde saptanır. • İşçi ve İşverene yönelik sağlık eğitimi : Mevzuat ve kulak koruyucuların sürekli kullanımı 245 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Organizasyona ait önlemler • Gürültüden oluşan işitme kayıpları belirli dinlenme süreleri sağlanır ise önlenebilir. • İşitme kayıplarının oluşmaması için literatürde kabul edilen limit değer 90dB(A) için 8 saattir. • Bu süre bir grup standarda göre 3 dB, bir grup standarda göre ise 5 dB dir. Yani gürültü seviyesi 95 dB olduğu zaman maruz kalma süresi 4 saat, 100 dB olduğu zaman ise 2 saate inmektedir. Uygulama tamamen kuramsal olup, pratikte pek tercih edilen bir yol değildir. 246 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Organizasyona yönelik önlemler 247 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Konu ile ilgili mevzuat • Gürültü kontrol yönetmeliği-Çevre bakanlığı • Meslekte kazanma gücü ve maluliyetin hesaplanması Yönetmeliği 2008 • Gürültü yönetmeliği (6331 –İş SG kanunu) 248 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • ÇALIŞANLARIN GÜRÜLTÜ İLE İLGİLİ • RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK • Resmi Gazete Tarihi:28.07.2013 Resmi Gazete Sayısı:28721 249 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ • İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ a) En yüksek ses basıncı (Ptepe): C-frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının tepe değerini, • b) Günlük gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8saat) [dB(A) re. 20 μPa]: TS 2607 ISO 1999 standardında tanımlandığı gibi en yüksek ses basıncının ve anlık darbeli gürültünün de dahil olduğu A-ağırlıklı bütün gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz saatlik bir iş günü için zaman ağırlıklı ortalamasını, • c) Haftalık gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8saat): TS 2607 ISO 1999 standardında tanımlandığı gibi A-ağırlıklı günlük gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz saatlik beş iş gününden oluşan bir hafta için zaman ağırlıklı ortalamasını, 250 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Maruziyet Değerleri ve İşverenlerin Yükümlülükleri • Maruziyet eylem değerleri ve maruziyet sınır değerleri • MADDE 5 – (1) Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından, maruziyet eylem değerleri ve maruziyet sınır değerleri aşağıda verilmiştir: • a) En düşük maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 80 dB(A) veya (Ptepe) = 112 Pa • [135 dB(C) re. 20 μPa](20 μPa referans alındığında 135 dB (C) olarak hesaplanan değer). • b) En yüksek maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 85 dB(A) veya (Ptepe) = 140 Pa [137 dB(C) re. 20 μPa]. • c) Maruziyet sınır değerleri: (LEX, (Ptepe) = 200 Pa [140 dB(C) re. 20 μPa]. 8saat) = 87 dB(A) veya 251 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • 2) Maruziyet sınır değerleri uygulanırken, çalışanların maruziyetinin tespitinde, çalışanın kullandığı kişisel kulak koruyucu donanımların koruyucu etkisi de dikkate alınır. • (3) Maruziyet eylem değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmaz. • (4) Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak tespit edildiği işlerde, maruziyet sınır değerleri ile maruziyet eylem değerlerinin uygulanmasında günlük gürültü maruziyet düzeyi yerine, haftalık gürültü maruziyet düzeyi kullanılabilir. Bu işlerde; • a) Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi, • 87 dB(A) maruziyet sınır değerini aşamaz. • b) Bu işlerle ilgili risklerin en aza indirilmesi için uygun tedbirler alınır. 252 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • 3) İşyerinde en yüksek maruziyet eylem değerlerinin aşıldığının tespiti halinde, • işveren; • a) Bu maddede belirtilen önlemleri de dikkate alarak, gürültüye maruziyeti azaltmak için teknik veya iş organizasyonuna yönelik önlemleri içeren bir eylem planı oluşturur ve uygulamaya koyar. • b) Gürültüye maruz kalınan çalışma yerlerini uygun şekilde işaretler. İşaretlenen alanların sınırlarını belirleyerek teknik olarak mümkün ise bu alanlara girişlerin kontrollü yapılmasını sağlar. • (4) İşveren, çalışanların dinlenmesi için ayrılan yerlerdeki gürültü düzeyinin, bu yerlerin kullanım şartları ve amacına uygun olmasını sağlar. • (5) İşveren, bu Yönetmeliğe göre alınacak tedbirlerin, Kanunun 10 uncu maddesi uyarınca özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumlarına uygun olmasını sağlar. 253 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ MARUZİYET SINIR VE ETKİN DEĞERLERİ En Yüksek Maruziyet Sınır Değeri Günlük/Haftalık >=87 Ortam Gürültüsünü Düşürme KKD koruyuculuğu dikkate alınır. Aşılmaması gereken gürültü değeridir. 85 – Maximum Günlük/Haftalık >=85 80 - 85 Zarar En Yüksek Maruziyet Eylem Değeri Kulak Koruyucu Kullandırma KKD koruyuculuğu dikkate alınmaz. En Düşük Maruziyet Eylem Değeri Günlük/Haftalık >=80 Kulak Koruyucu Bulundurma Yasal Kavramlar Sınır-Etkin Değerler Yapılacak İşlemler Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin olarak tespit edilmesi durumunda, maruziyet sınır ve etkin değerlerinde günlük maruziyet değerleri yerine haftalık maruziyet değerleri kullanılabilir. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ • Kimyasal maddeler ile oluşan işitme kayıpları 255 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Kaynak Mariola Sliwinska-Kowalskaa,.et al: Environmental Toxicology and Pharmacology 19 (2005) 547–553 256 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 257 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 258 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ 259 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ İşitme kayıplarına neden olan diğer etkenler • Hastalıklar • İnfeksiyonlar • Ototoksik ilaçlar – Aminoglycoside antibiotics ( streptomycin, neomycin, kanamycin); – salicylates (aspirin), – Diüretikler –lasix – Kemoterapik ilaçlar • Tümörler • Travma –Barotravmalar, hava basıncında ani değişiklikler • Yaşlanma 260 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Kaynaklar • Sabuncu H: Endüstri’ de gürültü ile oluşan işitme kayıpları ve alınacak önlemler • N.Bilir, Yıldız AN: İş sağlığı ve güvenliği :Hacettepe Üniversitesi.Yayınları ,2004 • Akustik ve titreşim ölçümlerine giriş .Proplan LTD .1-3 aralık 1999.Kurs notları. • http://vimm.it/cochlea/erişim: 10.12.2004 261 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Teşekkürler.. 262 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ Sağlıklı günler dileklerimle hissever@istanbul.edu.tr halimissever@gmail.com Tel :0212 531 03 40 GSM :0532 711 93 34