Training on Eletroctofishing sampling - TR
Transkript
Training on Eletroctofishing sampling - TR
Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyetitarafından ortaklaşa finanse edilmektedir. Su Kalitesi İzleme Konusunda Kapasite Geliştirme Teknik Yardım Projesi BALIK ÖRNEKLEME METODOLOJİSİ Bu doküman 28 Mart 2014 tarihinde gerçekleşen biyolojik kalite unsurları örneklemesi konulu saha eğitimi kapsamında eğitim materyali olarak hazırlanmıştır. Bu yayın Avrupa Birliği’nin mali desteğiyle hazırlanmıştır Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Stamatis Zogaris Saniye Cevher Özeren Denizlerdeki Biyolojik Kaynaklar ve Kıtaiçi Sular Enstitüsü, Yunanistan Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı, Tandoğan-Ankara 2014, 1.0 sayılı Versiyon s.i Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey İçindekiler 1 Örnekleme Metoduna ilişkin Genel Bilgiler....................................................................... 1 2 Örnekleme Malzemeleri Kontrol Listesi ............................................................................ 1 3 Sağlık ve Güvenlik .............................................................................................................. 2 4 Örnekleyici Türleri ve Özellikleri ........................................................................................ 2 4.1 Sırtta Taşınan Elektrikli Balık YakalamaCihazı............................................................ 2 5 Örnekleme Sırasında Uyulacak Güvenlik Tedbirleri .......................................................... 2 6 Örnekleme Nerede Yapılmalı? ........................................................................................... 3 7 Örnekleme Ne Zaman Yapılmalı? ...................................................................................... 3 8 Elektrikli Balık YakalamaYöntemiyle Örnekleme Yaparken UyulacakAşamalı Prosedür ... 4 9 Örneklerin Depolanması ve Taşınması .............................................................................. 5 10 Diğer Metotlar: Göller ve Geçiş Suları için Hızlı Değerlendirme Prosedürü (Gırgır Ağlar) ....................................................................................................................................... 6 Ek I: Saha Formları ................................................................................................................. 8 A. Protokollerin Kullanılması ............................................................................................ 8 B. Büyüklük-Sınıfa Dayalı Balık Listesi Saha Formu ........................................................ 9 C. Hızlı Balık Örneklemesi Saha Formu .......................................................................... 10 D. SahaBilgiFormları....................................................................................................... 19 Bu yayın Avrupa Birliği’nin mali desteğiyle hazırlanmıştır s.ii Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey 1 Örnekleme Metoduna ilişkin Genel Bilgiler Bu belgede açıklanan örnekleme metotları ve protokol uygulamaları; nehirlerin, göllerin ve geçiş sularının ekolojik durumunun değerlendirilmesine imkan sağlayacak yeterli ve güvenilir verilerin toplanması amacıyla oluşturulmuştur. Söz konusu biyolojik değerlendirme prosedürünün, bu su kütlelerinden alınan balık topluluğu örneklerine ait bir veri tabanı oluşturmaya yardımcı olması beklenmektedir. Balık topluluğuna ait özellikler (tür, balık sayısı, büyüklük sınıfı) bu su kütlelerinde antropojenik bozulmaların etkilerinin değerlendirilmesi açısından bilim insanlarına bilgi verecektir. Burada açıklanan prosedür nehirler gibi su kütlelerinde daha etkin ve uygulanabilirdir. Göl ve geçiş suları gibi açık su koşullarının olduğu yerlerde balık örneklemesi, hızlı değerlendirme çerçevesi kapsamında nehirlerdeki kadar etkili veya tutarlı yapılamaz. Önerilen örnekleme metodolojisi balık örneklemesine rutin ve tutarlı bir yaklaşım getirmek amacıyla yerel koşullara uygun olacak şekilde uyarlanmalı ve standart hale getirilmelidir. Diğer metotlar (tekne kullanımı ve özel solungaç ağı/galsama ağı kullanımı gibi) bu metodolojiye daha sonraki aşamalarda eklenebilir. Burada önerilen metotlar, Su Çerçeve Direktifinin gerektirdiği koşullar çerçevesinde balıklar için geçerli biyolojik kalite unsurunu kullanarak ilk eleme düzeyi değerlendirmesininyapılmasına yönelik hızlı bir örnekleme biçimidir. 2 Örnekleme Malzemeleri Kontrol Listesi Elinizde var mı? Ekipman Miktar Sırtta taşınanElektrikli Balık Yakalama Cihazı (24 V Batarya veya benzinle çalışan) 1 Tatlı sularda balık örneklemesi Iğrıp / sürütme ağı / yavru balık ağı 1 GPS cihazı 1 Göllerin ve geçiş sularının sığ yerlerinde küçük balık örneklemesi için Örnekleme noktasının izinin sürülmesi ve koordinatların kayıt altına alınması için El kepçesi 3 Plastik konteynır Kova Her bir örnekle me noktası için bir tane 2 Kullanım Balık toplama; plastik veya tahta çubuk Örnekleri koymak ve taşımak için Ayrı derinliklerden alınan Teknik Özellikler Bataryaların şarj edilmiş olduğu sırt çantası (24 V bataryalarla). Günde en az iki sahada çalışabilmek için iki bataryanın da tam şarj edilmiş olması gerek. En az 5 metre uzunluğunda ağ kullanılmalı; göz büyüklüğünün çapı 5 ila 7 mm arasında değişmeli. WGS84’le çalışabilir (ondalık derecelerle koordinat belirlenir) ve/veya yerel koordinat sistemleri (metre cinsinden koordinat verir) kullanılabilir Ağ gözünün çapı= 7 ila 10 mm. Hacim=1000 mlveya toplanacak balık sayısına bağlı olarak daha büyük de olabilir (genelde tanımlama amacıyla çok az miktarda balık toplanır) En az 10 L s.1 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Tükenmez kalem, kurşun kalem,açacak ve yazı yazılacak yüzey Formaldehit/ Etanol çözeltisi 3 4.1 Az miktard a örneklerin karıştırılması Balık toplanırken not alınmalıdır Örneği koruma amaçlı Saha bilgi formları fotokopiyle çoğaltılmalı ve üzerine yazı yazılacak şekilde dosyaya konulmalıdır Balığın taşınması için %4 formaldehitçözeltisi; Genetik çalışmalar içinse mutlak etanol Sağlık ve Güvenlik 4 Birkaç tane Göğüs çizmesi,can yeleği, Su geçirmez kıyafetler, Şapka, güneş gözlüğü, güneş kremi, Örnekleme kışın yapılacaksa sıcak tutan kıyafetler, Kol saati Örnekleyici Türleri ve Özellikleri Sırtta Taşınan Elektrikli Balık YakalamaCihazı Önemli Bilgiler Elektrikli balıkçılık ruhsatlı bilim insanları veya devletin görevlendirdiği teknisyenler tarafından yapılmıyorsa yasadışıdır. Elektrikli balıkçılık yaparken sahada çalışanlar genelde gelip geçenlerde merak uyandırır. Bu nedenle sahadakiler sorulara hazırlıklı olmalı ve gerektiğinde yetkililere gösterme amaçlı tüm belgelerini yanlarında bulundurmalıdır. Sahada çalışan kişiler balıkları yöredeki insanlara dağıtmamalı ve yaptıkları çalışmanın koruma ve su yönetimi amaçlı olduğunu açıklamalıdır. Benzinle çalışan jeneratörlü sırtta taşınan elektrikli balık tutma cihazı. Batarya güç kaynağı çok benzerdir fakat kullanırken daha az gürültülüdür. Teknelerde özel eğitim almış saha çalışanları tarafından daha büyük jeneratörler kullanılabilir. 5 Örnekleme Sırasında Uyulacak Güvenlik Tedbirleri s.2 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Kullanılan cihaza ve çevresel koşullara bağlı olarak örnekleme sırasında sağlık ve güvenliğe yönelik ciddi riskler söz konusu olabilir. Örneklemeyi yapacak tüm saha çalışanlarına uygun eğitimlerin verilmesi esastır. Güvenli örnekleme için ihtiyaç duyulacak malzemeler şunlardır: 6 Göğüs çizmesi, Can yeleği, Su geçirmez kıyafetler, Şapka, güneş gözlüğü, güneş kremi, Örnekleme kışın yapılacaksa sıcak tutan kıyafetler, Kol saati Örnekleme Nerede Yapılmalı? Aşağıda açıklanan balık örnekleme prosedürü ve kayıt alma metodu her bir nehir suyu kütlesinden temsili bir kol seçilerek en az bir örnekleme alanında uygulanmalıdır. Örnekleme alanları nehir suyu kütlesinde bulunan tüm habitatları temsil eder nitelikte olmalıdır. Örnekleme yapılan alan nehrin boylamasına uzunluğu üzerinde mevcut tüm habitatları kapsayacak kadar uzun olmalıdır (örnekleme yapılan alanın uzunluğu nehrin suyla kaplı bölgesinin genişliğinin en az 10 katı olmalı ve en az 100m2 olmalıdır).Önemli kesitlerinde 100 cm’den fazla derinliğe sahip nehirlerde elektrikli balık tutma cihazıyla birlikte yürünmemelidir. Göller ve lagünlerde ağlar kullanılmalıdır. Bu uygulamada tanıtılan metot eleme düzeyinde yapılacak bir değerlendirmedir ve sadece sürütme ağ kullanımını içerir. Metot kapsamında göller, lagün veya geçiş suyu kütlelerinde örnekleme yapılması söz konusudur. Şu koşullar söz konusu olduğunda ek örnekleme noktaları seçilmelidir: 7 Göl çok büyükse (örn. 50 km2’dendahafazla ise) Birden fazla ana (önemli) koy varsa Morfolojik koşullar su kütlesinin farklı kısımlarını açıkça birbirinden ayırıyorsa. Örnekleme Ne Zaman Yapılmalı? Balıkların düzenli örneklemesi yapıldığı sırada (nihai izleme programının tamamlanmasından sonra) örnekleme Mayıs başı ila Ekim başı arasında, tercihen de yaz aylarında yapılmalıdır (yıl içerisinde en fazla baskıya maruz kalınan dönemle ilgili sonuç elde etmek amacıyla). Doğal yollarla oluşan geçici nehir kollarından sadece mevsim başında (bahar sonu, yaz başında) örnek alınmalıdır. Çok yıllı daha geniş çaylardan iki kez örnek alınmalıdır. Varyasyonun ilk başta anlaşılması amacıyla örnekleme sıklığı bu dönem içerisinde en az iki olmalıdır. s.3 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey 8 Elektrikli Balık YakalamaYöntemiyle UyulacakAşamalı Prosedür Örnekleme Yaparken A)Örnekleme noktasına yaklaşırken Adım 1: Öncelikle güvenlik! Tüm çalışanların elektrikli balıkçılık yöntemiyle ilgili eğitim almış olması gerek (ve sağlık ve güvenlik prosedürleriyle ilgili) Adım 2: Örnekleme sahasının “temsil edebilme özelliğine sahip bir alan” olması ve atipik veya olağan dışı koşullara sahip bir ortam (nehirlerin birleşme noktası, köprü vs) olmaması önemlidir. Adım 3: Nehir kıyısında yürüyün ve elektrikli balıkçılığın yapılacağı alanda etüt yapın. Etüde başlamadan önce planlayın. Sadece içine girip yürüyebileceğiniz nehirlerde çalışın. B)Örnek Adım4: Nehrin içerisinde yürüyebileceğiniz bir alanında üç veya dört kişilik ekipler genelde 20 m’den az bir genişliğe sahip bir nehir kolunda yeterince örnek alabilmelidir (hızlı değerlendirme yaklaşımı). Adım5: Elektrikli balıkçılığı her zaman memba yönüne doğru yürürken yapın. Dereye ait tüm alandan örnekleme yapmaya çalışın (“tüm” örnekleme yaklaşımı). Önemli Bilgiler Elektrikli balıkçılık yapan kişiler işlerini yaparken suya dokunmamaya dikkat edin. Küçük örneklerin tanımlanmasına özellikle dikkat edin, doğru tanımlama eğitim ve uygulama deneyimi isteyen bir beceri ve sanattır. Balıkların habitat kullanımıyla ilgili hususları kaydetmek için fazladan zaman ayırın. Saha bilgi formunda gerekli yerleri doldurmak için yeterli zaman kalması için günlük örnekleme sayısını en fazla üçle sınırlandırın. Adım6: Elektrikli balıkçılığa başladığınız ve bitirdiğiniz tam saati ve elektrikli balık tutma cihazının ayarlarını (volt, frekans, görev döngüsü) not alın. Özel koşullara göre elektrikli balık tutma cihazını en iyi şekilde ayarlamak amacıyla başlamadan önce her zaman iletkenliği test edin. Adım7: Bir kişi protokol saha formları üzerinde kayıt tutulmasından sorumludur ve bu kişi her zaman balık tutan kişiye yakın durmalıdır. “Çabanın” ve alanın (metre kare cinsinden elektrikli balıkçılık yapılan alanın kapsamı) kaydedilmesine dikkat edilmelidir. C)Habitat Verilerinin ve Antropojenik Baskıların Kayıt Altına Alınması Adım8: Tüm habitat parametrelerini ve sahadaki insan baskısını kayıt altına almak için habitatla ilgili hızlı saha bilgi formunu kullanın. Diğer nehir içi ve nehir kenarı protokolleri ek olarak kullanılabilir. s.4 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Adım 9: Sahanın fotoğraflarını ve videosunu çekin. Adım 10: Sahada kolayca tanımlanamayacak balık örnekleri toplayın (birçok saha çalışanı laboratuvar tanımlaması için örnek almaya ihtiyaç duymaz; çünkü balık tanımlaması konusunda zaten iyi eğitim almışlardır). Adım 11: Arkanızda hiç çöp bırakmayın. Tüm çizmeleri, ağları, cihaz ve çamur veya enkaza bulanmış diğer tüm materyalleri yıkayın; çünkü yerli olmayan türler bir sonraki örnekleme sahasına kolayca taşınabilir. 9 Örneklerin Depolanması ve Taşınması Balık örnekleri formalin çözeltisi (taşımak için %4 formaldehit) veya etanol içinde toplanabilir. Sadece sahada tanımlama mümkün değilse veya biyolojik dokuların başka şekilde incelenmesine gerek varsa ancak o zaman balıklar laboratuvara götürülür. s.5 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey 10 Diğer Metotlar: Göller ve Geçiş Suları için Hızlı Değerlendirme Prosedürü (Gırgır Ağlar) İletkenlik çok yüksek olduğunda (>1000 μS) elektrikli balıkçılığın etkililiği de azalır ve bu durumda diğer örnekleme metotları kullanılabilir. Elektrikli balıkçılığın bir “sefer” uygulanmasında yapılanlara benzer şekilde içinde yürünebilecek kadar sığ su kütlelerindegırgır ağ veya yavru balık ağı kullanılarak örnekleme yapılabilir. Bu araç; kanallar, nehir ağızları, acı su lagünleri ve geçiş sularında oldukça faydalıdır. Gırgır ağ iki veya daha fazla kişi tarafından kullanılabilecek şekilde dizayn edilmiş uzun bir ağdır. Ağın her iki ucunda bir çubuk vardır. Alttaki ipin bulunduğu taraftan yükle dolan ağ aşağıya doğru çekilir ve üstteki ip sayesinde su üzerinde yüzer. Bu ağ, balığı yavaşça belli bir yöne “yönlendirmek” ve yakalamak için kullanılır. Bir kişi kıyıya yakın bir şekilde durup ağın bir ucundan tutar ve diğer bir kişi de suya girer ve ağ bu iki kişi arasında gerilir. Ağı kavis haline getirerek bu iki kişi belli bir mesafe boyunca kıyıya paralel biçimde ağı sürükler. Sonra da kıyıda duran kişi hareket etmeyi bırakır ve suyun daha derin kısmında bulunan kişi kıyıya doğru yürürken ağı toplamaya başlar. Ağ kıyıya doğru çekilirken ağın içinde kalan her şey de kıyıya doğru çekilmiş olur. s.6 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Farklı ağ türleri: a. Kıyı gırgır ağı veya torbasız yavru balık ağı b. Normal iç su gırgır ağı c. Asimetrik asılmış torbası olan özel bir gırgır ağ biçimi. Stok değerlendirmesi yapmak için gırgır ağ kullanmanın getirdiği temel avantaj balıkçılık açısından koşullar elverişli olursa nispeten kısa bir zamanda yakalanabilecek örnek büyüklüğüdür. Bu koşullar arasında en önemlilerinden birisi de dipteki morfolojik durumdur. Sığ sularda gırgır ağ kullanılması için suyun dibinin sert, berrak ve hafif eğimli olması gerekir. Ağ bir botun arkasından sürüklenirse ağın etkinliği önemli ölçüde azalır. Kıyı veya nehir kenarının türü ve çeşitli beşeri faaliyetler de gırgır ağların kullanımını kısıtlayabilir. Eğer elektrikli balıkçılık ve bota bağlı özel galsama ağlar kullanılamayacaksa;lagünler, göller, baraj gölleri ve kıyı sularında kıyıya yakın yaşayan balık topluluklarının temel özelliklerine dair örnekleme yapmak için gırgır ağ yaklaşımı genelde yeterlidir. Çok önemli bir husus da şu noktalara dikkat edilmesidir: Habitatı iyi temsil edebilecek genişlikte bir alanda çalışın ve tüm türlerden örnek toplayın. Yaş gruplarından mümkün olduğunca fazla örnek toplamaya dikkat ederek örneklemeyi organize edin. Nehir yatağında doğal bariyer veya engeller kullanarak balıkları “ağın içine hapsetmek” veya yakalamak önemlidir. Balık yakalayan görevliler toplanan örneğin analiz için yeterli olup olmadığını ihtiyatlı biçimde değerlendirmelidir. Bu kapsamda birim çabadaki av miktarı hesaplanmalı ve bu hesaplamada kapsanan alan, lotik veya lentik su kütlesinin boylamasına uzunluğu ve/veya balık tutulan süre kullanılmalıdır. Önemli Bilgiler Sürütme ağ, gırgır ağ ve/veya yavru balık ağı gibi selektif tedbirlerle örnekleme yapıldığında ortaya çıkan yanlılık elektrikli balıkçılıkta görülen yanlılıktan çok daha fazladır. Elektrikli balıkçılığı tuzlu sularda kullanabilir misiniz? Hayır. Tuzlu suyun iletkenliği balıkların iletkenliğinden daha fazladır. Tuzlu suda elektrik balığın içinden değil de etrafından geçer. Bu nedenle bu teknik balık örneği toplamak açısından etkili değildir. s.7 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Ek I: Saha Formları A. Protokollerin Kullanılması Nehirler, akarsular ve diğer iç su kütlelerinde yapılacak iktiyolojik etütler için iki temel saha bilgi formu kullanılır. SÇD izleme şartları ve diğer amaçlara (örn. Balık topluluğu tanımları, koruma durumu değerlendirmeleri) yönelik örnekleme etüt şartlarının çoğunun bu protokollerle yerine getirilmesi amaçlanmaktadır. Bu temel örnekleme protokolleri kapsamında aşağıdaki şu iki saha formu yer almaktadır: Büyüklük-sınıfa dayalıbalık listesisaha formu Hızlı balık örneklemesisaha formu Bu formların her ikisi de diğer Avrupa ülkelerinde uygulanan örnekleme protokollerinden uyarlanarak oluşturulmuştur ve Akdeniz’deki iç suların sahip olduğu özel ihtiyaçlara (özellikle de lotik koşullar fakat başka koşullar da dahil olmak üzere) uyması için çok az değiştirilmiştir. Bu protokollerin ikisi de Portekiz ve Yunanistan’da kullanılmıştır (protokollerin dizaynı Yunan Deniz Araştırmaları Merkezi’ne aittir -HCMR, Yunanistan). Her iki protokolün de yapıları itibariyle kasten basit ve esnek tutulduğu unutulmamalıdır. Burada amaç çeşitli örnekleme cihazları kullanılarak hem izleme amacıyla hem de araştırma veya keşif amaçlı örnekleme etütlerinin pratik biçimde yapılabilmesidir. Aslında protokolün kullanım alanı sadece nehirlerdeki elektrikli balıkçılık örnekleme etütleri veya örnekleme ile kısıtlı değildir. Yavru balık ağı kullanılarak yapılan örnekleme, gırgır ağ kullanılarak yapılan örnekleme, şnorkelle yapılan etütler ve balık adamlarla yapılan av mülakatlarında da bu kayıt formatları başarıyla kullanılmıştır. Bu protokollerin aslında lotik sular için tasarlanmış olmasına rağmengöllere ve sulak alanlara ait koşullarda da kullanılması mümkündür. Lotik ortamlardan uzak alanlarda bu saha formları kullanılıyorsa lotik olmayan koşullarla ilgisi olmadığı için boş bırakılan özelliklerin yanına N/A (=Uygulanamaz) yazılır. s.8 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey B. Büyüklük-Sınıfa Dayalı Balık Listesi Saha Formu Bu form herhangi bir su kütlesinin örnekleme yapılan alanında toplanan (veya karşılaşılan ve/veya gözlemlenen) balık örneklerine ait türler ve sayıların tutulduğu basit bir listedir. Örnekler büyüklük-sınıf kategorilerine göre kaydedilir. Kayıt tutmayla ilgili bu hızlı listeleme yaklaşımı elektrikli balıkçılıktaki geleneksel popülasyon etütlerinde kullanılan geleneksel yaklaşımdan farklıdır (yani bu geleneksel yaklaşımda tüm balıklar çıkarılır, oksijenli kaplarda saklanır, anestezi verilir, hassas ölçek ölçümleri kullanarak balıklar tek tek sayılır/tartılır). Büyüklük-sınıf yaklaşımı çok hızlı uygulanır; balıklar ağda yakalanır ve anot üzerinde birskala veya el kepçesi çubuğu kullanılarak ölçülür. Bunun hemen ardından da balıkçının arkasında serbest bırakılır. Balıkçı memba yönüne doğru ilerler ve şoke edilmiş balıkları tekrar yakalamaz. Balıklar tek tek büyüklük ve sınıflarına göre cm cinsinden (toplam boy) uygun sütuna kaydedilir. Büyüklük sınıfları genç bireylerin (YofY) belirlenmesini de içerir. Boy Sınıfı (cm) Türler Boy Sınıfı (cm) Türler Y of Y sütunu: “yılın genci”, etüt çalışmasıyla aynı senede son üreme döneminde doğan bireyler. Yüzdesi (%), parazit, anomali: Yakalanan toplam balıkta her bir tür için yapılan parazit/anomali görülen balık yüzdesi tahmini Tür başına düşen balık sayısının haricinde belli bir hastalığa yakalanmış,bariz biçimde parazitlerden etkilenmiş veya anomalisi olan balık yüzdesine dair bir tahmin de sağ dıştaki sütuna not edilir. (Bu özelliğin su kirliliği gibi insan kaynaklı baskıların popülasyon üzerindeki stresinin bir ölçüsü olması bakımından önemli olduğu ortaya çıkmıştır). s.9 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Protokolün üst kısmı sadece örnekleme yapılan alanla ilgili temel bilgilerin kayıt altına alınması amacıyla kullanılır (sahanın adı, nehir, tarih). Böylece,“HCMR Hızlı Balık Örneklemesi Saha Formu” da bu protokolle beraber illa ki doldurulduğu için aynı verilerin tekrar tekrar belgelenmesi ihtimali kısıtlanacaktır. Sahanın adı: ………………………….Nehir veya Su Kütlesi: ……………..Tarih: …………………………. Özel notlar veya gözlemler sayfanın altındaki panel kısmına veya sayfanın arkasına yazılabilir. Karşılaşılan balık veya diğer türlerle ilgili koşullara dair notlar buraya kaydedilmelidir; fakat “HCMR” hızlı balık örneklemesi saha bilgi formu”nda da habitat kullanımı verileri, mülakatlar vs. için de not tutulacak boşluk vardır. Notlar C. Hızlı Balık Örneklemesi Saha Formu Bu saha formu balık popülasyonunun yaşadığı habitatı etkileyen yapılar da dâhil olmak üzere örnekleme yapılan alanın özelliklerine dair hızlı fakat ayrıntılı bir değerlendirme yapılması için oluşturulmuştur. Rutin olarak bu form “büyüklük-sınıfa dayalı balık listesi saha formu” ile beraber kullanılır ve hiçbir durumda bu ikinci liste şeklinde olan form bu form olmadan tek başına kullanılmamalıdır. Bu standart saha formu örnekleme işleminden hemen sonra doldurulmalı ve örneklemeyle erişilen alanın dikkatlice ve hızla etüt edilmesi için sahada bir kişinin olması gerekir (bu saha incelemesi ve ayrıntıların kayıt altına alınması işlemi 20 dakikadan fazla sürmemelidir). Protokolün ön sayfasında üst tarafta bulunan kutuda metodun uygulanması açıklanmaktadır (yani habitat dışı unsurlarla ilgili bilgi). HCMR Hızlı Balık Örneklemesi Saha Formu 1. 4. 6. 8. Araştırmacı:…….. Örnekleme Sahası: Hidrografik Havza: Yer Tanımı: 10. GPS Koordinatları 2. Balıkçı: ………………….. 3. Formu Dolduran:……. İsim Kod 5. Tarih: 7. Su Yolu/Nehir kolu: 9. Referans Sahası Evet Yakını Hayır 11. Zaman 12. Yükseklik s.10 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Başlangıç Bitiş 14. Örnekleme Cihazı: 15. Örnekleme Çabası: A B Cihazın türü: Yorumlar: İmalatçı: Elektrik: DC PDCDiğer Ortalama Volt: Ortalama Frekans: 16. Örnekleme Stratejisi: a)tüm saha… kısmen tüm saha… b) suda yürüme … tekne ….. 17. Balık tutulan 18. Balık tutulan Alanın uzunluğu: Alanın genişliği: (m) (m2) 13. Eğim C D tek kıyı… ortam… diğer… yürüme + tekne…. Diğer… 19. Akış rejimi: Çok yıllık: Geçici/müteferrik: Mevsimlik: 1-3nolu kısımlar: Baş araştırmacı(lar)nın adını (araştırmacı=keşif heyetinin takım lideri), balıkçılıkta kullanılan av aletini kullanan kişinin adını (balıkçı) ve saha formunu dolduran kişinin adını yazın. 4-5nolu kısımlar: Örnekleme istasyonunun bulunduğu sahanın adını (ve kodunu) ve örnekleme çalışmasının yapıldığı tarihi yazın. “Sahanın adı” genelde alfabetik ve sayısal koddan farklıdır (genelde kod daha sonra verilir ve veritabanlarında tutulan resmi izleme/etüt noktalarıyla uyumlu olmalıdır). Sahanın adı sahaya özgü ve akılda kalıcı olmalıdır. (Eğer başka bir seferde yine aynı sahada örnekleme yapılırsa, bu seferde de tamamen aynı saha ismi kullanılmalıdır. Fakat aynı nehir bölgesinde olmasına rağmen az da olsa daha farklı bir alanda örnekleme yapılırsa, başka bir isim kullanılmalıdır). 6-7nolu kısımlar: Hidrografik nehir havzasının ismini öncelikle yazın (bu isim hidrografik nehir havzasıyla ilgilidir (yani nehir havzası alanı). Daha sonra su yolunun (yanı nehir kolunun) veya göl ya da sulak alan içerisindeyse su kütlesinin ilgili kesiminin adını yazın. 8nolu kısım: Örnekleme istasyonunun yerini, gidiş yönünü, ulaşıma yönelik rehber bilgileri veya sahaya ulaşırken karşılaşılacak problemleri tanımlayın. 9nolu kısım: Referans sahalar (tüm nehir kesiti boyunca asgari insan etkisinin görüldüğü yerler) için “Evet” kutucuğunu işaretleyin. “Yakını” kutusu, “Referans sahaya yakın” yerleri ve sadece küçük çaplı etki ve insan kaynaklı bozulmanın koşulları değiştirdiği durumlara işaret eder. “Hayır” kutucuğu ise referans olmayan sahaları yani antropojenik etkilerin gözle görülür olduğu yerleri (koşullar “iyi” durumda olsa bile) işaret eder. Eğer bir saha bakirse veya doğala yakın koşullara sahipse buna ilişkin yorumları ve değerlendirme kriterlerini arka sayfada açıklamak önemli olabilir. 10nolu kısım: Örnekleme istasyonunun yerine ilişkin GPS koordinatları. 11nolu kısım: Örnekleme çalışması kapsamında elektrikli cihazın balık tutmak için kullanılmaya başlandığı ve bu işlemin bitirildiği zaman (örnekleme çalışmasının süresini tahmin etmek için). 12-13nolu kısımlar: Elinizde uygun cihazlar varsa örnekleme istasyonunun boylamsal eğim değişimini kaydedin. Cihazlar yoksa bu kısım ofise dönüldüğünde doldurulmalıdır. s.11 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey 14nolu kısım: Etüt çalışmasında kullanılan cihazın türü ve özelliklerini tanımlayın. Elektrikli balıkçılık etütlerinde dalga biçiminin türünü (DC: doğrudan akım, PDC: darbeli akım), kullanılan voltaj ve frekansı yazın. Eğer frekans ve voltaj değişiklik gösteriyorsa ortalama değerleri yazın. Eğer etüt çalışması yapılmamışsa (diğer gerçekleştirilmeyen tüm faaliyetler için de olduğu gibi), saha sorgulaması kapsamında ilgili alana “uygulanamaz N/A” yazın. 15nolu kısım: Örnekleme çabasını derecelendirin. Örnekleme çabası balık tutmanın verimliliğini etkileyen cihaz verimliliği, habitatın tamamının kapsanması, yerel koşullardan kaynaklanan zorluklar (akış, su derinliği, bulanıklık vs.) gibi birçok parametrenin ürünüdür. Buna ek olarak, örnekleme çabası değerlendirilirken her zaman yakalanan toplam balık sayısı dikkate alınmalıdır. Bunun nedeni, örnekleme verilerinin istatiksel analiz için yeterli olması gerekliliğidir. Belli bir yer ve nehir türünde yakalanan balık sayısı beklenenden az ise, arka sayfada ilgili boşlukta ayrıntılar açıklanmalıdır. Örnekleme çabasının derecesini belirlerken dört aşamalı aşağıdaki ölçek kullanılır ve şu şekilde yorumlanır: ASahanın tamamında mümkün olan en üst düzey çaba ve en iyi örnekleme koşulları altında örnekleme yapılmıştır. Bu kategori içerisinde niceliksel (tüketme metodu) veya yarı niceliksel örnekleme yer alır. Bu anlamda tüm balık habitatının örneklemesi yapılır ve balık topluluğundaki tüm balık türleri ve bu balıkların göreceli bolluğuüst düzey bir çabayla belgelendirilir. BSahada örnekleme nispeten iyi biçimde gerçekleşmiştir. En üst düzeye yakın bir çaba mümkün olduğunca gösterilmeye ve en iyiye yakın örnekleme koşulları sağlanmaya çalışılmıştır (örn. Örnekleme yapılmayan daha derin kısımlar veya akış koşullarıyla suyun bulanıklığı örneklemenin etkililiğinin her yerde aynı olmamasına yol açar). Bu kategoride yarı niceliksel örnekleme yer alır. Bu kapsamda tüm balık habitatından yeterince örnek alınır, tüm balık türleri yakalanır fakat göreceli bolluk gerçek koşullardan az da olsa sapabilir. CSahada örnekleme verimsiz yapılmıştır. Tüm balık habitatında yeterince örnek alınmamıştır ve koşullar veya harcanan zaman çok iyi bir yarı niceliksel örnekleme için yeterli değildir. Yine de, birçok durumda balık türleri ve göreceli bolluk söz konusu olduğunda örnekleme verileri temsili olabilir (örn. Sahada örnekleme yeterince verimli bir şekilde yapılmamış olabilir fakat nehrin belli bir kolu sadece birkaç türün habitatı olabilir). Buna ek olarak, bu kategori kapsamında herhangi bir örnekleme metodu, stratejisi veya çabası ile doğası gereği yeterince örnek alınamayacak sahalar (örn. Büyük veya derin ya da hızlı akan nehirler gibi)söz konusudur. Dolayısıyla yapılan örnekleme mümkün olan en iyi örnekleme çalışmasıdır. DSahada örnekleme yetersiz biçimde, aşırı hızlı ve/veya tamamen eksik biçimde gerçekleşmiştir. Bu kategoride balık topluluğunun genelde sadece niteliksel yönlerini ortaya çıkaran resmi ve gayri resmi örnekleme metotları ve stratejileri yer almaktadır (örn. Nehrin sadece küçük bir kısmına girmek, nehrin içinde yürürken bir yandan da yakalanan balık sayısını üstünkörü yazmak, eğlence amaçlı balık tutan bir balıkçının tuttuğu balıkların sayısını kaydetmek veya nehrin kıyısından ya da bir köprü vs. üzerinden dürbünle gözlem yaparak balıkların sayısını kaydetmek). s.12 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Yorum yazılacak bölüme verimliliği azaltan sebepleri yazın (hava/akış koşulları, ekipman yetersizliği vs.). C olarak derecelendirilen bir örnekleme çabası kapsamında toplanan veriler eksik temin edilmiş olarak kabul edilip öyle kullanılacaktır. D olarak derecelendirilen bir örnekleme çabası kapsamında toplanan veriler yetersiz olarak kabul edilecek veya sadece niteliksel amaçlar için kullanılacaktır. 16nolu kısım: Aşağıdaki örnekleme strateji seçenekleri arasından birini seçin: a) a) Bu kısımda herhangi lotik bir su kütlesinin (nehir, akarsu, kanal veya diğer yapay kanal formları) boylamsal bir kesitini kapsama metoduna atıfta bulunulur. Lotik olmayan ortamlarda bu ayrımlar yine geçerlidir. Eğer koşullar böyle bir tanımın yapılmasına izin vermiyorsa o zaman “N/A”(uygulanamaz) yazabilirsiniz. “Tüm Saha”: örnekleme planı nehir kıyıları ve orta kanalda dahil olmak üzere sahada bulunan tüm balık habitatını kapsar. Seçilen sahanın çoğunluğunda örnekleme yapılır (örnekleme genelde memba yönüne doğru ilerlerken zig-zag çizerek yapılır). “Kısmen Tüm Saha”: Örnekleme planı nehir kıyısı ve orta kanal habitatları da dahil olmak üzere sahada bulunan balık habitatlarının çoğunu kapsar. Yine de seçilen alanın kayda değer bir orandaki kısmında örnekleme yapılmamıştır. “Tek Kıyı”: Örnekleme planı nehrin kıyısında bulunan tek bir balık habitatını kapsar. Seçilen sahanın çoğunda örnekleme yapılmamıştır. “Ortam”: Örnekleme planı sahanın sadece bazı parçalarını kapsar. Bu nedenle sahanın toplam kapsanma oranı yetersiz olmakla beraber sadece belli bir habitat kapsanabilmektedir (genelde tüm habitatlar yeterli düzeyde kapsanmıştır). Fakat çoğunlukla seçilen alanın sadece küçük bir kısmında örnekleme yapılmıştır; çünkü balık tutan kişi önden “atlayarak gitmektedir” ve mevcut tüm habitatlara dikkat ederek “temsili” bir örnekleme yapmaya çalışmaktadır. “Diğer”: Uygulana diğer örnekleme planlarını kapsar. b) Örneklemenin hangi şekilde yapıldığına bağlı olarak uygun kutucuğu işaretleyin: “Suda Yürüme”: Eğer balık tutma ekibindekiler örnekleme çalışmasını yaya olarak akarsu içerisinde (genelde memba yönüne doğru) hareket ederek yapıyorsa. “Tekne”: Eğer balık tutma ekibindekiler tekne kullanarak örnekleme yapıyorsa. “Yürüme + tekne”:Eğer balık tutma ekibindekiler yukarıda bahsi geçen iki metodu bir arada kullanarak örnekleme yapıyorsa. “Diğer”:Kullanılan diğer örnekleme tekniklerini açıklayın. (Kullanılan teknik kombinasyonları yazılmalıdır (yani şnorkel kullanımı &balık tutan kişinin avının denetlenmesi gibi). 17-18nolu kısımlar: Örnekleme yapılan nehrin uzunluğunu metre (m) cinsinden yazın. Bu uzunluk, başından sonuna kadar kanalın toplam boylamasına mesafesidir (aradaki kesitlerde ortam tipi örneklemede olduğu gibi yeterince örnek alınmamış olsa bile). “Balık tutulan” alanın büyüklüğü göz kararı ile metre kare (m2) cinsinden tahmin edilir. Balık tutulan alan s.13 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey ölçülecek en önemli alanlardan birisidir; çünkü bu alan etüt çalışmasının kapsadığı alanda popülasyon yoğunluğu (ve CPUE’nin potansiyel ölçümü) hakkında bir “fikir” verir. 19nolu kısım: Örnekleme istasyonundaki akış koşullarını en iyi açıklayan lotik su kütlelerinin akış rejimini kontrol edin. “Çok yıllık” nehirler, yazın bile kurumayan akarsular anlamına gelmektedir (fakat kuraklığın olduğu istisnai senelerde bazı çok yıllık akarsular havuza dönebilir veya nehir yatağının bazı kısımları kurumuş olabilir). Geçici akarsular kuru geçen mevsimlerde belli bir dönem için (genelde en az 2 ay) kurur fakat küçük havuzlar kalmış olabilir. Mevsimlik olanlarsa yağış veya karların erimesinden sonra kısa bir süre için su taşıyan akarsulardır (bunlarda genelde balık yaşamaz!). Bu sınıflandırma uzman görüşüne göre tahmin edilir (hidrolojik özellikler, akarsu yatağının morfolojisi, nehir içi ve nehir kıyısı bitki örtüsünün araştırılması neticesinde). Habitatın Değerlendirilmesi 20-22nolu kısımlarda sahanın büyüklüğüyle ilgili bilgiler kayıt altına alınır. 20. SAHA BÜYÜKLÜĞÜ 21. GENİŞLİK (m)22. DERİNLİK (m) Genişlik (m) Islak genişlik Suya kadar sol nehir kıyısı Suya kadar sağ nehir kıyısı *sahanın ortalaması <1 1 ≤ L <5 5 ≤ L < 10 10 ≤ L < 20 ≥ 20 % % % % % *balık tutulan alana referans < 0.25 0.25 ≤ P <0.5 0.5 ≤ P < 1 ≥1 Ortalama % % % % Maks 20nolu kısım: “Islak genişlik” yazan kutucuğa örnekleme yapılan alanın ortalama genişliğini metre cinsinden yazın. Bu kısım sadece örnekleme yapılan belli bir alanı değil sahanın tümünü kapsamaktadır ve sahanın kapladığı tüm alan hakkında bir izlenim edinilmesini sağlar (Şekil için Ek 1’e bakınız). “Suya kadar sol nehir kıyısı” yazan kutucukla “suya kadar sağ nehir kıyısı” kutucuğuna mansap yönüne doğru aktif kanalın (suyun kenarından nehrin en yüksek akışta aktığı noktaya kadar olan bölge) ortalama genişliğine dair tahmini bir değer yazın. Bu üç özelliğe ait değerler toplandığı zaman nehrin “ana kanalının” genişliğine dair bir fikir elde etmiş oluruz (Şekil için Ek 1’e bakınız). 21nolu kısım: Örnekleme yapılan alanın genişliğine ilişkin yüzde cinsinden tahmini bir değer yazın. Eğer örnekleme nehrin örgü yataklı bir kesitinde yapılıyorsa, örgü yataklı kanalın bütün genişliğini dikkate alarak ilgili yüzdeyi belirleyin (bu değer aynı zamanda 20. kısma da yansıtılacaktır). 22nolu kısım: Derinlik koşullarını temsil etmek amacıyla derinlik sınıflarına yüzdelik değerler verilir. Ortalama ve maksimum derinlikler de kayıt altına alınır (sahada uygulamaya katılan kişiler tarafından ellerinden geldiği kadar doğru biçimde tahmini olarak yazılır). Ölçümlerin s.14 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey sadece örnekleme yapılan alanla mı yoksa nehir sahasının kapladığı alanla mı ilgili olacağını uygulamada görev alan personel seçebilir. Eğer örnekleme sahasında yapılan ölçümler “tüm alan” stratejisi kullanılarak gerçekleştirilirse, bu kısma otomatik olarak nehir sahasının kapladığı alanla ilgili bilgiler girilir. Dikkatli bir saha tahmini kullanarak uygun sütunu (veya her iki sütunu da) doldurun. (*Suyun derinliğini göz kararı ile tahmin etmenin bir yolu da hem çizme hem de göğüs çizmesinin üstüne derinliği gösterecek çizgiler çizmektir). 23. SUBSTRAT (%) Sürekli kaya Büyük kaya > 256 mm İri çakıl 64-256 mm Çakıl 16-64 mm İnce çakıl 2-16 mm 24.GÖLGELİLİK (%) Kum< 2mm Silt Kil Organik Yapay * Örnekleme alanının üzerindeki Kanopi örtüsü *Örnekleme alanına referans 25. HAVA Güneşli ….Bulutlu ….. Yağmurlu…. Diğer: * sonbirkaç gündeki hakim koşullar 23nolu kısım: Örnekleme yapılan alanın substrat bileşiminin temsil edilmesi için her bir substrat türü için ilgili yüzdelik değeri buraya yazın. 24nolu kısım: Örnekleme yapılan alan üzerindeki kanopi örtüsüne yakın bir değer yazın. 25nolu kısım: Hava koşullarıyla ilgili olarak uygun kutucuğu (uygun hava durumuna dair bir kutu yoksa elle yazabilirsiniz) işaretleyin. Ayrıca hidrolojik koşullar üzerinde etkisi varsa son birkaç günün hava koşullarını da yazabilirsiniz (özellikle de yoğun yağış veya uzun süren yağmurlardan sonrasıysa). 26. HIZ (* tahminiortalamahız) < 0.1 m/s 0.1-0.25 m/s 0.25-0.5 m/s 0.5-0.75 m/s 0.75-1 m/s > 1 m/s 27. FİZİKOKİMYASAL ÖLÇÜMLER İletkenlik (mS/m) Hava sıcaklığı (o C) s.15 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Çözünmüş oksijen Su sıcaklığı (o C) pH Tuzluluk Bulanıklık: Duru…. Az bulanık (>1m) … Bulanık (<1m)…. Çok bulanık ..… 28. HELOFİTLER Yok Çok nadir Bazen Görülen Yaygın Bol Dominant tür 29. DİP BİTKİ ÖRTÜSÜ Yok Bazen Görülen Yaygın Bol Dominant 30. HABITAT TİPİ(%) Havuz (derin/durgun) Kaygan (sığ/hareketli) Akış (derin/hareketli) Kumluk (sığ/engebeli) Hızlı (basamaklı/hızlı) Diğer …………………………………………….. *balık tutulan alana referans 31. Önemli Baskılar: 26nolu kısım: Örnekleme sahasındaki ortalama akış hızını gösteren uygun kutucuğu işaretleyin (m/s kısaltmasının anlamı metre/saniye’dir). Suda yüzen bir nesneyi suya atarak buna ilişkin göz kararı tahmini yapabilirsiniz. 27nolu kısım: Her bir fiziko-kimyasal unsur için ölçülen değerleri kutuya yazın. Sadece ölçülen unsurları işaretleyin (su sıcaklığı ve iletkenlik verilerinin doldurulması zorunlu olmalıdır). Bulanıklık için uygun kutuyu da doldurun. 28 &29nolu kısımlar: Örnekleme sahasında, helofitleri temsil eden kutuyu doldurun (28. Kısım) ve su altı bitkileriyle ilgili olan dip bitki örtüsü başlıklı kutuyu da doldurun (29. Kısım). Bitki örtüsünün özelliklerini tanımlamak için eke bakınız (aşağıda). Dominant tür varsa bunları da not edin (yani kapladığı alan açısından en bol olan türler). s.16 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey 30nolu kısım:Balık yakalanan alanda habitat bileşimini niceliksel olarak ifade etmek için her bir habitat türüne yüzdelik değer verin. Bu, dikkatli yapılmalıdır ve saha ölçeğini yansıtması gerekir (eğer tüm saha veya ortam örneklemesi stratejisi benimsenirse bunun “saha ölçeği” değerlendirmesinin aynısı olması gerekir). 31nolu kısım: Örnekleme sahasında mevcut olan önemli baskıları listeleyin. Bu kapsamda herhangi bir bilgi kaynağından (mülakatlar vs.) faydalanılarak hem önceden bilinen baskılar veya çevresel bozulma durumları açıklanır. Ayrıca örnekleme çalışmasında gözlemlenen diğer tüm baskılar da burada belirtilir. 32.Balık Habitatına ilişkin Ayrıntılar: spp sayısı: …. 32.a Örnekleme Yapılan Habitat Tipleri 32b. Habitat Örneklemesinin Etkililiği Kütük/büyük ahşap Altı oyuk kıyı 1 Yetersiz kapsama birikinti Üstten sarkmış bitki Kalın kök örtüsü 2 örtüsü Yoğun makrofit yatakları Bataklık halindeki 3 Yeterli kenarlar Derin havuzlar İzole/Su birikintisi 4 şeklindeki havuzlar Büyük kaya/iri çakıl Kumluklar 5 Mükemmel kapsam Diğer doğal örtü türleri: … … … … ….….….….…. *X uzmanının görüşü ile not edin *X ile not edin 33. Diğer Notlar/Görüşmeler: (hidroloji, değişiklikler, kirlilik, girişler, geçmişteki balık varlığı, balık tutma metotları&aktiviteler) 32nolu kısım: Siyah dikdörtgene örnekleme sırasında yakalanan ve/veya gözlemlenen balık türlerinin sayısını yazın. Balıkların habitat kullanımı hakkındaki notlarınızı veya varsa diğer iktiyolojik gözlemlerinizi buraya yazın. 32a: Örneklemesi yapılan habitat özelliklerinin her biri için kutuları işaretleyin. Listede olmayan diğer özellikleri de yazın. s.17 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey 32b: Sahada mevcut olan tüm habitat türlerini kapsamak amacıyla sarf edilen örnekleme çabasının ne derece etkili olduğunuuzman görüşünden faydalanarak değerlendirmek amacıyla 1’den (yetersiz kapsama) 5’e kadar (mükemmel kapsam) bir puan verin. 33nolu kısım: Diğer önemli notları veya yöre insanıyla yapılan görüşmeleri buraya yazın. Burada gözlemlediğiniz diğer fauna ve flora ya da öne çıkan diğer gözlemlerinizi yazmak isteyebilirsiniz (özellikle çevresel/korumayla ilgili hususlar konusundaki gözlemleriniz). 34. Saha Çizimleri M e m b a M a n s a p Temel eskiz: kanalın biçimi, diğer önemli özellikler (havuzlar, kumluklar, derin havuzlar, su birikintileri, küçük göller veya engeller), balık tutma stratejisi. 34nolu kısım: Örnekleme sahasının morfolojik özellikleriyle ilgili net bir eskiz çizin. Habitat ve bitki örtüsü gibi önemli unsurları da ekleyin. Aynı zamanda balıkçılık/örnekleme yapılan gölgelik alanları da eskize ekleyin. s.18 Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey D. SahaBilgiFormları s.19 Hızlıİhtiyo-DeğerlendirmeProtokolü 1. Araştırmacı: 2.Balıkçı: 3.Formu Dolduran: İsim 4.Örnekleme Sahası: Kod 6.HidrografikHavza: 5. Tarih: 7. Su yolu: 8. Yer Tanımı: 9. Referanssahası (en yakın köy, köprülere uzaklığı vs …...) 10. GPS Koordinatları 11. Zaman: Başlangıç: 14.Örnekleme Cihazı: Cihazın tipi: ... ... ... İmalatçı: ... ... ... Elektrik:DC,PDC, diğer: ... ... ... Ort. Volt: ... ... ... , Ort. Frekans: ... ... ... 15.Örnekleme Çabası:A Evet Yakını Hayır Saha tahmini 12. Yükseklik: 13. Eğim: Bitiş: B C D Yorumlar: ... ... * Eğer “C” ise, örnekleme verileri :eksik temin edilmiş kabul edilip öyle kullanılacaktır. Eğer “D” ise örnekleme verileri eksik veya niteliksel kabul edilecektir. *Örnekleme koşulları: örn. Cihaz verimliliği, habitatın tam olarak kapsanması, balıkçılığın verimliliğini azaltan akış rejimi, derin su ve bulanıklık gibi zorluklar. . 16. Örnekleme Stratejisi:a)tümsahakısmen tüm sahatek kıyıortamdiğer: … … … b) yürümetekneyürüme + teknediğer: … … … 17.Balık tutulan alanın uzunluğu(m): 18.Balık tutulan alanın genişliği (m2): 19.Akış rejimi:Çok yıllıkGeçiciMevsimlik 20. SAHA BÜYÜKLÜĞÜ21.GENİŞLİK(m)22.DERİNLİK(m) Genişlik(m) Islak Genişlik Suya kadar sol nehir kıyısı Suya kadar sağ nehir kıyısı % % % % % * örgü yataklı kanallarda örnekleme alanına bakın <1 1≤L<5 5≤L<10 10≤L<20 ≥20 *sahanın ortalaması 23. SUBSTRAT(%) Sürekli kaya Büyük kaya >256mm İri çakıl 64-256mm Çakıl 16-64mm Örnekleme alanı <0,25 0,25≤ P <0,5 0,5≤P<1 ≥1 Ortalama Maks: Kum<2mm Silt Kil Organik Saha alanı % % % % (m) Ortala ma (m) Maks 24. GÖLGELİLİK(%) *örnekleme alanının üzerindeki Kanopi örtüsü İnce çakıl 2-16mm Yapay *örnekleme alanına referans 25. HAVA GüneşliBulutluYağmurludiğer:… … … … …* son birkaç gündeki hakim koşullar 26.HIZ(m/sec)27. FİZİKOKİMYASAL ÖLÇÜMLER < 0,1 İletkenlik (mS/m) Havanın T0 (0C) 0,1-0,25 Çözünmüş oksijen SuyunT0 (0C) 0,25-0,5 pH Tuzluluk 0,5-0,75 Bulanıklık:duru az bulanık(>1m) bulanık (<1m)çok bulanık 0,75-1 >1 28. HELOFİTLER 29.DİP BİTKİ ÖRTÜSÜ 30. HABITAT TİPİ(%) *tahmini ortalama hız Yok Çok Nadir Bazen Görülen Yaygın Bol Yok Bazen Görülen Yaygın Bol Havuz (derin/durgun) Kaygan(sığ/hareketli) Akış ( derin/ hareketli) Kumluk (sığ/engebeli) Hızlı (basamaklı/hızlı) Dominant tür: Dominant: Diğer..................... *örnekleme alanına referans % % % % (m) :(m) 31.Önemli Baskılar: 32.Balık Habitatına ilişkin Ayrıntılar: spp sayısı: 32a. Örnekleme Kütük/büyük ahşap birikintisi Üstten sarkmış bitki örtüsü Yoğun makrofit yatakları Yapılan Habitat Tipleri Altı oyuk kıyı Kalın kök örtüsü Bataklık halindeki kenar Derin havuzlar İzole/su birikintisi şeklindeki havuzlar Büyük kaya/iri çakıl Kumluklar Diğerdoğal örtü türleri: … 32b. Habitat Örneklemesinin Etkililiği 1yetersiz kapsama 2 3yeterli 4 5mükemmel kapsama *uzman görüşü … … … … … … … … 33.Diğer Notlar/Görüşmeler: (hidroloji, değişiklikler, kirlilik, giriş, geçmişteki balık varlığı, balık tutma metotları&aktiviteler vs.) Temel eskiz: kanalın biçimi, diğer önemli özellikler (havuzlar, kumluklar, derin havuzlar, su birikintileri, küçük göller veya engeller), balık tutma stratejisi. M a n s ap Me mb a 34.Saha Çizimleri: . Sahanın Adı: ……………………………………… Nehir veya Su Kütlesi: ……………...………... Tarih ……………………. Türler Notlar Uzunluk Sınıfları (cm) Y of Y ≤5 6 - 10 11 - 15 16 - 20 21 - 25 26 - 30 31 - 35 35 - 40 > 40 Parazit Anomali Yüzdesi Notlar: Technical Assistance for Capacity Building on Water Quality Monitoring Biyolojik Kalite Unsurları Örneklemesi Eğitimi This project is co-financed by the European Union and the Republic of Turkey Yayının içeriğinden yalnız ENVECO S.A. Konsorsiyumu sorumlu olup, hiçbir şekilde Avrupa Birliği’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.