elamenter kemik lezyonları
Transkript
elamenter kemik lezyonları
ELAMENTER KEMİK LEZYONLARI Dr Remide ARKUN Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi KEMİK - genel özellikler KEMİK ANATOMİSİ Sert intersellüler matriks içinde yerleşik hücreler kemik İskelet Aksiyel • kranium ve yüz kemikleri • kulağın kemikçikleri • kolumna verterbralis • sternum ve kostalar Periferik(apendiküler) • omuz kuşağı • üst ekstremite • pelvik kuşak • alt ekstremite KEMİK - genel özellikler KEMİK ANATOMİSİ tübüler (uzun,kısa) • vucut ağırlığına destek • hareket fonksiyonu yassı • büyük kaslara yerleşim alanı • kemik iliği yapımı ve korunması • önemli organların korunması kübik İskelet vücudun mineral deposudur KEMİK – yapısal özellikler endosteal yüz Kemik matriksi %65 organik • hücresel komponent • Tip 1 kollojen (%90-95) • nonkollojenoz protein %35 inorganik (Ca, P) • kristalize hidroksi apatit trabeküler kemik kompakt kemik Hücresel yapı osteoblast kemik yapıcı osteoklast kemik yıkıcı osteosit kemiğin temel hücresi(yaşlı osteoblast) osteoprogenitör hücreler osteoblastın son şekli, kemiğe Ca giriş ve çıkışını kontrol eder Osteon: osteositler ve tip 1 kollogen tarafından oluşturulur Haversian kanallar: damar ve sinirleri içerir Wolkman kanallar : osteonları biribirine bağlar KEMİK – yapım /yıkım döngüsü remodeling: yapım/yıkım dengesi 40 yaşına kadar dengede 40 yaş % 10 kayıp/ 10 yıl 15-30 mg Ca/gün parathormon rezorbsiyon gonadal steroidler rezorbsiyon kalsitonin rezorbsiyon Uzun kemikler epifiz metafiz diafiz korteks medulla Büyüme kıkırdağı Epifiz konum ve sayısı 1. metakarpta proksimal 2-5. metakarpta distal metakarp ve metatars’ ta tek El bileği kemikleri ossifikasyonu –yaş tayini kapitatum yaşamın ilk yılında saat kadranın ters yönü psiform kemik 9. yaşta ve en son KEMİK – gelişme / büyüme İskelet Gelişimi:Kemik mezodermal dokudan gelişir. Vücutta ilk ossifiye olan kemik klavikuladır. Ossifikasyon : • İntramembranöz ossifikasyon • Enkondral ossifikasyon Uzunluğuna büyüme / enkondral ossifikasyon Ossifikasyon merkezleri Primer diafiz Sekonder epifiz Tersiyer apofiz KEMİK – periost / damarlanma Epifizer arter Nütrisyonel arter bebek çocuk DİREK RADYOGRAM-1 3 boyutlu objelerin 2 boyutlu görüntüsü DİREK RADYOGRAM-1 Mutlaka iki yönlü grafi Mümkünse karşılaştırmalı Yaş, cinsiyet, klinik bilgi Öykü ve labratuvar bulgular Eski grafiler DİREK RADYOGRAM-1 Mutlaka iki yönlü grafi Mümkünse karşılaştırmalı Yaş, cinsiyet, klinik bilgi Öykü ve labratuvar bulgular Eski grafiler DİREK RADYOGRAM-1 Mutlaka iki yönlü grafi Mümkünse karşılaştırmalı Yaş, cinsiyet, klinik bilgi Öykü ve labratuvar bulgular Eski grafiler 20 y E DİREK RADYOGRAM-1 Mutlaka iki yönlü grafi Mümkünse karşılaştırmalı Yaş, cinsiyet, klinik bilgi 1999 Öykü ve labratuvar bulgular Eski grafiler 1998 DİREK RADYOGRAM-2 Yumuşak doku planları DIŞ Periost reaksiyonunun varlığı Korteks dansitesi ve devamlılığı Medulla ve endosteal yüzde değişiklik Subkondral kemik Eklem aralığı Büyüme kıkırdağı ve epifiz İÇ DİREK RADYOGRAM-2 Yumuşak doku planları Periost reaksiyonunun varlığı Korteks dansitesi ve devamlılığı Medulla ve endosteal yüzde değişiklik Eklem aralığı Subkondral kemik Büyüme kıkırdağı ve epifiz 1 Direk radyografi – yumuşak doku dansite değişiklikleri dansite azalması yağ dansitesi • lipom, lipoblastom hava dansitesi • açık kırık • anaerobik enfeksiyon • iatrojenik ( post op., ponksiyon ) dansite artışı mineralizasyon (-) • ödem, sellülit • yumuşak doku tümörleri mineralizasyon (+) • yabancı cisim • yumuşak doku tm • hemanjiyom • sinovyal sarkom • distrofik • metastatik Mönkeberg’in medial sklerozu Yabancı cisim Myozitis ossifikans Ekstra ossöz osteosarkom Skeletal Radiol (2009) 38:549–558 hemanjiyom Ateşli silah yaralanması Sinovyal sarkom Sinovyal sarkom Murphey M D et al. Radiographics 2006;26:1543-1565 Heterotopik ossifikasyon DİREK RADYOGRAM-2 Yumuşak doku planları Periost reaksiyonunun varlığı Korteks dansitesi ve devamlılığı Medulla ve endosteal yüzde değişiklik Eklem aralığı Subkondral kemik Büyüme kıkırdağı ve epifiz DİREK RADYOGRAM-2 Yumuşak doku planları Periost reaksiyonunun varlığı Korteks dansitesi ve devamlılığı Medulla ve endosteal yüzde değişiklik Eklem aralığı Subkondral kemik Büyüme kıkırdağı ve epifiz DİREK RADYOGRAM-2 Yumuşak doku planları Periost reaksiyonunun varlığı Korteks dansitesi ve devamlılığı Medulla ve endosteal yüzde değişiklik Eklem aralığı Subkondral kemik Büyüme kıkırdağı ve epifiz 2 Endosteal çanaklaşma Enkondrom/santral kondrosarkom Multipl myelom Fibröz displazi Hiperparatiroidizm Meduller dansite değişikliği enkondrom infarkt Meduller dansite değişikliği Kompakt kemik adası FD DİREK RADYOGRAM-2 Yumuşak doku planları Periost reaksiyonunun varlığı Korteks dansitesi ve devamlılığı Medulla ve endosteal yüzde değişiklik Eklem aralığı Subkondral kemik Büyüme kıkırdağı ve epifiz DİREK RADYOGRAM-2 Yumuşak doku planları Periost reaksiyonunun varlığı Korteks dansitesi ve devamlılığı Medulla ve endosteal yüzde değişiklik Eklem aralığı Subkondral kemik Büyüme kıkırdağı ve epifiz kondrokalsinozis DİREK RADYOGRAM-2 Yumuşak doku planları Periost reaksiyonunun varlığı Korteks dansitesi ve devamlılığı Medulla ve endosteal yüzde değişiklik Eklem aralığı Subkondral kemik Büyüme kıkırdağı ve epifiz DİREK RADYOGRAM-2 Yumuşak doku planları Periost reaksiyonunun varlığı Korteks dansitesi ve devamlılığı Medulla ve endosteal yüzde değişiklik Eklem aralığı Subkondral kemik Büyüme kıkırdağı ve epifiz Normal / D vit. Raşitizm Kurşun zehirlenmesi DİREK RADYOGRAM-3 Tübülasyon Dansite değişikliği Kemik konturu Kemiğin pozisyon ve matürasyonu Kemiğin boyutu Sayı üstü kemik Takipte oluşan değişiklikler Tedavi ile oluşan değişiklikler DİREK RADYOGRAM-3 Tübülasyon Dansite değişikliği Kemik konturu Kemiğin pozisyon ve matürasyonu Kemiğin boyutu Sayı üstü kemik Takipte oluşan değişiklikler Tedavi ile oluşan değişiklikler DİREK RADYOGRAM-3 Tübülasyon Dansite değişikliği Kemik konturu Kemiğin pozisyon ve matürasyonu Kemiğin boyutu Sayı üstü kemik Takipte oluşan değişiklikler Tedavi ile oluşan değişiklikler Klinodaktili • 5. parmal orta falanks hipoplazisi • DIF eklemde radial deviasyon • Herediter, sporadik, • Down sendromu ile birlikte DİREK RADYOGRAM-3 Tübülasyon Dansite değişikliği Kemik konturu Kemiğin pozisyon ve matürasyonu Kemiğin boyutu Sayı üstü kemik Takipte oluşan değişiklikler Tedavi ile oluşan değişiklikler Os trigonum DİREK RADYOGRAM-3 Tübülasyon Dansite değişikliği Kemik konturu Kemiğin pozisyon ve matürasyonu Kemiğin boyutu Sayı üstü kemik Takipte oluşan değişiklikler Tedavi ile oluşan değişiklikler KEMİKTE DANSİTE DEĞİŞİKLİĞİ Dansite azalması osteopeni Dansite kaybı osteoliz Dansite artışı osteoskleroz OSTEOPENİ Kemik oluşumunda Kemik rezorbsiyonunda Diffüz osteopeni • Osteoporoz: organik matriks eksikliği • Osteomalazi: inorganik tuz yetersizliği Lokalize osteopeni • Gezici osteoporoz • Sudeck atrofisi • İnflamatuar nedenler vs DİFFÜZ OSTEOPENİ Senil / post menopozal osteoporoz Juvenile / idiopatik osteoporoz Osteogenezis imperfekta Endokrin bozukluklar ilaca bağlı (steroid, heparin ) osteoporoz Hiperparatiroidizm Osteomalazi Kalsiyum ve / veya fosfor emilim bozuklukları Böbrek veya barsak kökenli Ca / P taşınmasındaki bozukluklar Kronik antikonvulziv tedavi Hipofosfatazya OSTEOPOROZ Azalmış kemik kütlesi Kemik dokusu mikro yapısında bozulma ve Kırılganlık artışıyla sonlanan sistemik bir iskelet hastalığı Normal Osteoporotik NIH Consensus Development Panel on Osteoporosis. JAMA, 2001 OSTEOPOROZ En sık dansite azalma nedeni Diffüz veya bölgesel Mineral içeriğinde %25-40 kayıp Radyolojik yöntemler(görüntülemeye dayalı) • ileri evre bulguları • komplikasyonların belirlenmesi Mineral içeriği kantifiye edilmeli Osteoporozda radyolojik değişiklikler femur boynu vertebra korpusu radius distal ucu simfiz pubis Erken tanı için : DXA OSTEOPOROZ Omurga Kortikal incelme- “çizgi” Stres taşımayan trabeküllerin rezorbsiyonu Vertebra şeklinde bozulma • Kompresyon • Kama • Balık vertebra • Schmorl nodülleri OSTEOGENEZİS İMPERFEKTA (kırılgan kemik, Vrolik, Lobstein hst) Kollajen tip I sentez bzk Anormal osteoblastlarla olgun olmayan osteoid matriks gelişimi, kolay kırılan ince trabeküller Kemik dansitesinde yaygın azalma Osteoporoz ve kırıklara ikincil bulgular: •“balık vertebra”, yükseklik kaybı, skolyoz •Kotlarda, pelvis kemiklerinde şekil bozuklukları •Uzun kemiklerde eğilmeler, kortekste incelme, ağırlıklı olarak diyafizeal kırıklar, kemik yapılarda geniş görünüm HİPERPARATİROİDİZM Paratiroid bezindeki fonksiyonel bozukluk Parathormon düzeyinde Kalsiyum metabolizmasında bozulma Üç klinik form • Primer(adenom, hiperplazi,karsinom) • Sekonder(persistan hiperkalsemihiperplazi) • Tersiyer(otonom paratiroid bezi) PTH Osteoklastik aktivitede Medüller kemikte trabekül yüzeyinde Kortikal kemikte havarsian kanal duvarında Osteofibrozis (vaskülarize fibröz doku) Brown tümörü Lüsent ve ince korteks Trabeküler kemikte distorsiyon İnfark, fraktür ve deformite subkondral subperiosteal trabeküler Brown tm ROD 3 HİPOFOSFATAZYA OR Düşük ALP Hiperkalsemi Hiperkalsüri OSTEOMALAZİ Vitamin D, Ca P eksikliği Yetersiz mineralizasyon gösteren aşırı osteoid formasyonu Epifiz kaynaklı büyümede bozulma Remodeling ile hatalı yapılanma Looser Milkman kırıkları : psödokırıklar