İçindekiler - Zafer Kalkınma Ajansı
Transkript
İçindekiler - Zafer Kalkınma Ajansı
İçindekiler TABLOLAR VE ŞEKİLLER DİZİNİ ÖNSÖZ 1.Ka A k Bertaraf ve Geri Dönüşüm Tesisi Ya rım Öncesi Sunulan Raporlar 1.1.UKOSB Ka A k Karakteris ğine Yönelik Çalışma Raporu 1.2.TÜBİTAK MAM Çevre Ens tüsünün 09.02.2011 tarihli Bertaraf/Geri Kazanım Yöntemlerinin Araş rılmasına Yönelik Karakterizasyon Çalışma Raporu 2.UKOSB Ka A k Bertaraf Geri Kazanımına Yönelik Belirlenen Yöntemin Tanı mı 2.1.Gazifikasyon Yöntemi Hakkında Genel Bilgi 2.2.Gazlaş rma Prosesleri 3.Ka A k Bertaraf ve Geri Dönüşüm Tesisi Teknik ve Mali Detaylı Fizibilite Çalışması 3.1.Proje Tanı mı 3.2.Şirket Tanı mı 3.3.Teknik Özellikler 3.4.Süreç Bilgisi 3.5.Teminatlar 3.6.Tedarik Kapsamı 3.7.Şan ye Montajı/Kurulumu/İşletmeye Almadan önce/İşletmeye Alma 3.8.Ek Bölümler 3.9.Kütle Dengesi Durumu 13.10.İfraz Planı / GA 4.1.Maliyetlendirme 4.2.Teslimat Süresi 1 Tablolar Tablo 1: PyroArc Prosesi Curuflarının Liç (Çözündürme) Sonuçları Tablo 2:Tabakhane a klarına uygulanabilecek işlemler Tablo 3:ADDDY/Ek-2 Analiz Parametreleri ve Analiz Yöntemleri Tablo 4:Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri Analiz Sonuçları ve ADDDY/EK-2 Limit Değeri Tablo 5:Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri Kompozisyon Belirleme Tablo 6:Yarı Kan ta f Element Analizi Tablo 7:Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri Kimyasal Analiz Sonuçları Tablo 8:Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri Kısa Elementel Analiz Sonuçları Tablo 9:Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Ön Çökel m Havuzu A ğı Numunesinin AYGEİY-EK 3B Maddesine göre irdelenmesi Tablo 10:Bazı ka fosil yakıtlar ve a k çamurlara ilişkin ısıl değerler [Punnaru anakun ve ark., 2003] Tablo 11:Deri Yağı Üre m Bölümü Tablo 12:Kurutma Bölümü Tablo 13:Gazifikasyon Bölümü Tablo 14:Oksidasyon ve Buhar Üre mi ve Gaz Temizleme Tablo 15: Kütle Dengesi Durumu Tablo 16:İfraz Planı / GA 2 Şekiller Şekil 1:Sabit Yataklı Gazlaş rıcı Akış Şeması Şekil 2:Akışkan Yataklı Gazlaş rıcı Akış Şeması Şekil 3:Püskürtmeli Yataklı Gazlaş rıcı Akış Şeması Şekil 4:PyroArc Gazlaş rıcı Akış Şeması Şekil 5:Şa Tipi Gazlaş rıcı Şekil 6:Plazma Jenaratörü Şekil 7:Parçalama Reaktörü Şekil 8:PyroArc Prosesinde Enerji Geri Kazanımı Şekil 9:Deri Sanayi A klarından bazik hidroliz yöntemiyle laboratuar ölçeğinde krom geri kazanımının akış şeması Şekil 10:Nanofiltrasyonla A ksulardan Krom Giderme Şekil 11:Laboratuar pi UF/NF süzme tesisi şeması Şekil 12:Entegre UF/NF Yöntemiyle deri sanayi a klarından krom giderme Şekil 13:Krom içermeyen a klar için giderme yöntemleri Şekil 14:Krom içermeyen a klar için giderme yöntemleri Şekil 15:UKOSB Endüstriyel A k Numuneleri Şekil 16:UKOSB Endüstriyel A kları için A k Depolama Alanı Şekil 17:UKOSB Endüstriyel Tesislerin Sektörel Dağılımı Şekil 18:Eluat Hazırlanması Şekil 19:Ön Çökel m Havuzu A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Azot Ortamı) Şekil 20:Ön Çökel m Havuzu A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Hava Ortamı) Şekil 21:Teks l Elyaf A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Azot Ortamı) 3 Şekil 22:Teks l Elyaf A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Hava Ortamı) Şekil 23:Pet-Plas k Geri Dönüşüm A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Azot Ortamı) Şekil 24: Pet-Plas k Geri Dönüşüm A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Hava Ortamı) Şekil 25:Deri Traşlama A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Azot Ortamı) Şekil 26:Deri Traşlama A ğı Numunesine ait TG ve DTG Eğrileri (Hava Ortamı) 4 ÖNSÖZ Bölgemizin ve Ülkemizin sürekli büyümesinde OSB'lerin önemli yeri bulunmaktadır. Özellikle düzenli sanayileşme, sürdürülebilir çevrenin korunması, bölgenin rekabet seviyesinin artmasında yeni ya rım imkânlarının sağlaması gibi görevleri bulunan OSB'lerin; bu görevlerini yerine ge rmesi ile sürdürülebilir gelişme sağlanabilecek r. TR 33 Bölgesinde özellikle deri olmak üzere teks l ve geri dönüşüm sektörlerinin yer aldığı Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi (UKOSB) de bu amaçlar doğrultusunda Uşak ili ve TR 33 Bölgesinin gelişmesi için çalışmaktadır. Kurulduğu günden i baren önemli ya rımlar yapan UKOSB'nin bölgedeki firmaların ih yacına daha etkin cevap verebilmesi için altyapısını güçlendirmesi gerekmektedir. UKOSB'nin altyapısını güçlendirmek için ya rıma yönelik fizibilite çalışması yapılmış r. Bu kapsamda Zafer Kalkınma Ajansı 2013 Doğrudan Faaliyet Desteğinden hibe alınarak Ka A k Bertaraf Ve Geri Dönüşüm Tesisi Ya rım Öncesi Teknik Ve Mali Fizibilite Çalışmasına yönelik proje gerçekleş rilmiş r. Yapılan projenin amacı; UKOSB'de ka a kların geri dönüşümü için kurulması planlanan altyapı ya rımına yönelik fizibilitenin yapılmasıdır. Uşak başta olmak üzere TR 33 Bölgesinde önemli yeri olan UKOSB'nin gerçekleş rdiği projenin genel hedefi ise UKOSB'nin kri k önem taşıyan alt yapısını güçlendirerek TR33 bölgesi OSB'leri ve diğer OSB'ler arasında rekabet düzeyini ar rmak r. Proje kapsamında piroliz ve gazlaş rma tesisine yönelik fizibilite raporu ve bu rapora göre sonrasında yapılması planlanan ka a k bertaraf tesisine yönelik detaylı teknik ve mali analizler gerçekleş rilmiş r. Yapılan çalışma; UKOSB'nin en önemli alt yapı sorununun çözümünü olanaklı hale ge rmede önemli katkı sağlamış r. Bu durum UKOSB'nin bölgede etkinliğinin artmasına sanayi firmaları tara ndan daha fazla ya rım için tercih edilmesine ve OSB'ler arasında daha rekabetçi hale gelmesine katkıda bulunacak r. Zafer Kalkınma Ajansı tara ndan hibe alınarak gerçekleş rilen Projenin yarar ve sonuçları ise aşağıdaki gibidir; Büyük ölçekli ka a k Piroliz ve Gazlaş rma bertaraf ve geri dönüşüm tesisinin teknik ve mali konularını içeren detaylı fizibilite raporu hazırlanması. Projenin bölgede etkin tanı mı yapılarak diğer kuruluşlara örnek olunması sağlanacak r. TR 33 Bölgesindeki OSB'ler arasında ilk olacak çalışma, diğer OSB'lere de hem büyük ölçekli ya rım öncesi fizibilite yapmak hem de ka a k v.b. konular için yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelme yönünde özendirici ve örnek olacak r. 5 1.KATI ATIK BERTARAF VE GERİ DÖNÜŞÜM TESİSİ YATIRIM ÖNCESİ SUNULAN RAPORLAR 1.1.UKOSB Ka A k Karakteris ğine Yönelik Çalışma Raporu Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesinde kurulması planlanan günlük 455 tonluk Enerji Geri Kazanım Sistemli Tabakhane A k Arıtma Tesisi ile ilgili teknik rapor (tasarım, mühendislik, malzeme, tesise dağı m, inşa etme, montaj, işletmeye alma öncesi, başlangıcı kapsayan işletmeye alma) hazırlanmış r.Bu tesis dizayn edilirken a kların bertara yla ilgili en uygun yöntemin Gazifikasyon olacağı kanısına varılmış r.Bu konuyla ilgili olarak da Aralık 2011 tarihinde Ege Üniversitesi Öğre m Görevlisi Prof. Dr. Zafer AYVAZ tara ndan aşağıdaki detay çalışma yapılmış r. A. Ka A k Geri Kazanım/Bertaraf Yöntemleri UKOSB'deki a kların bertara n da aşağıda sıralanan yöntemler uygulanabilir. a.Düzenli Depolama: Tehlikeli a klar herhangi bir işlem görmeksizin ancak I. Sınıf düzenli depolama tesislerinde depolanabilirler. UKOSB'deki tesisler bu kriterleri taşımamaktadır. Bu a kların III. Sınıf düzenli depolama tesislerinde depolanabilmesi için solidifikasyon/stabilizasyon veya kimyasal proseslerle inert a k haline ge rilmesi gereklidir. Bu yöntemin yüksek maliyet gerek rmesi ve depolama alanının ömrünün sınırlı olması nedeniyle sürdürülebilir olmadığı açık r. b. Yakma: Ka a kları ayrış rmadan, topluca gidermek için başvurulabilecek başlıca yöntem yakmadır. Bu a klardan özellikle teks l elyaf a ğı, pet-plas k geri dönüşüm a ğı ve deri raşlama a ğının kalorifik değerleri, bazı ka fosil yakıtlara yakın olup yüksel ısıl değere sahip rler. Ancak bunlar toplam ka a k miktarın üçte birini oluşturmakta olup, geri kalan üçte ikilik kısım ön çökel m havuzu a ğı ve a ksu arıtma çamurudur. Bu iki a ğın su içeriği yüksek olduğundan, ısıl değerleri oldukça düşüktür. Dolayısıyla kurulacak bir yakma tesisinde tam yanma sağlanabilmesi için ek ısıtma gereklidir. Ayrıca bu tesisler plas klerin yanması esnasında oluşan kanserojen dioksin ve furanların parçalanabilmesi için 1600oC gibi çok yüksek sıcaklıklara ih yaç duyarlar. İlaveten baca gazlarından çıkan par küllerin, ağır metallerin ve asitli gazların ayrılması için özel filtre ve ayırıcılarla dona lmalıdırlar. İZAYDAŞ'ın yıllık a k yakma miktarının yaklaşık 22 bin ton olduğu düşünüldüğünde, sadece UKOSB'deki ka a kların miktarı buna eşit olduğu için kurulacak bir tesisin fizibıl olabileceği söylenebilir. Zira 1993 yılında 3 milyon DM keşif bedeliyle ihale edilen ve 1996'da faaliyete geçen İZAYDAŞ yılda yaklaşık 6milyon kWhelektrik enerjisi satmakta olup, 20 Krş/kWh'lık fiyat ile bunun yıllık ge risi yaklaşık 1,2 milyon TL'dir. c.Gazlaş rma: A kların organik içeriğinin yüksek olması nedeniyle muhtemel giderme yöntemlerinden biri de gazlaş rmadır. Sadece evsel a ksu arıtma çamurunun gazlaş rılmasına yarayan 16 bin ton KM/yıl kapasiteli bir 1 MW'lık gazlaş rıcının tesis maliye yaklaşık 3 milyon Avrodur. Böyle bir tesis, üre ği elektrikle 5 yıl içinde kendini amor etmektedir. Ancak UKOSB'deki ka a kların içerdiği kimyasallar nedeniyle gazlaş rıcıda ek arıtma düzeneklerine ih yaç duyulacak r. Gazlaş rıcıların, sabit yataklı, akışkan yataklı ve püskürtmeli yataklı pleri mevcu ur. Aşağıdaki şekillerde bu gazlaş rıcı plerinin akış şemaları gösterilmiş r. Şekil 1:Sabit Yataklı Gazlaş rıcı Şeması 6 Şekil 2:Akışkan Yataklı Gazlaş rıcı Akış Şeması Şekil 3:Püskürtmeli Yataklı Gazlaş rıcı Akış Şeması B. PyroArc gazlaş rma prosesi Finlandiyalı EnviroArc® firmasının geliş rdiği patentli PyroArc gazlaş rma prosesi 2001 yılından beri Norveç'teki tabakhane a klarına uygulanmaktadır. Bu proses iki kademelidir. İlk kademedeki gazlaş rıcı karşıt akımda çalış rılır. Gazlaş rıcının üst bölümünde sıcaklık 3-500°C arasındadır. Üs en beslenen ka a klar dikey şa pi gazlaş rıcıda aşağıya düşerken, bünyesinde bulunan su ve uçucu maddeler buharlaşır. Gazlaş rıcının alt tara ndan ısı lmış hava verilir. Sıcaklığın 1500°C'a ulaş ğı aşağı kısımlarda yanabilen bütün maddeler gazlaşır. Yanmayan anorganik maddeler erir ve alt tara an cüruf halinde gazlaş rıcıyı terkeder. İkinci kademe plazma reaktörüdür. Burada plazma jeneratörüyle oluşturulan yüksek hız ve sıcaklığa sahip (600-800 m/s ve 3000-5000°C) hava je nin yardımıyla PAH ve dioxin gibi klorlu olanlar dahil bütün hidrokarbonlar CO, H2, N2 ve CO2 gibi küçük moleküllere parçalanır. Bu yanıcı gazlardan elektrik, buhar veya sıcak su üre lir. 7 Şekil 4:PyroArc Gazlaş rıcı Akış Şeması C. PyroArc gazlaş rma prosesinin avantajları PyroArc gazlaş rma prosesinin, klasik yakma ve gazlaş rma tesislerine göre bazı avantajları vardır. Klasik tesisler yılda en az 30 bin ton a k işleyecek büyüklükte kurulur ve buraya beslenecek a kların ön işlem görmesi veya sınıflandırılması gerekir. Ayrıca bunların çok iyi a k gaz temizleme üniteleriyle dona lmaları lazımdır. Diğer mahzurları arasında, uçucu kül ve taban külündeki maddelerin çözünebilmesi, NOx oluşumu ve dioxin gibi halojenli hidrokarbonların tamamen parçalanmamasıdır. %70-75 gibi bir hacım azalması sağlansa da, hala %25-30 gibi bir kalın bulunmaktadır. Bunun depolamaya gitmesi gerekir. Yakma sonucu oluşan uçucu külün, taban külünün ve curufun içinde dioxin, halojenli hidrokarbonlar ve ağır metaller bulunduğu için tehlikeli a k sını ndadır. Bunların vitrifikasyon işlemiyle inert hale ge rilmesi için ilave enerjiye ih yaç duyulur. Akışkan yatak teknolojisinde yakma işlemi daha iyi olmakla birlikte kül miktarı, kontamine olmuş kumdan dolayı ar ş gösterebilir. PyroArc teknolojisinde ise eritme, vitrifikasyon ve piroliz işlemleri tek bir ünitede gerçekleş rilmektedir. Gazlaş rma ile kombinasyon halinde, piroliz ürünlerini parçalamak için plazma teknolojisini kullanan tek proses PyroArc' r. Şekil 5:Şa Tipi Gazlaş rıcı 8 Şekil 6:Plazma Jeneratörü Şekil 7:Parçalama Reaktörü Şekil 8:PyroArc Prosesinde Enerji Geri Kazanımı 9 Hollanda'daki bir laboratuarda yapılan analizlere göre PyroArc Prosesi curuflarının liç(çözündürme) direnci yüksek r ve tehlikesizdir(Tablo 2). A k içindeki silisyum miktarının yetersiz olması durumunda camlaş rmayı kolaylaş rmak için gazlaş rıcıya bir miktar kum ilave edilebilir. Tablo 1:PyroArc Prosesi Curuflarının Liç(Çözündürme) Sonuçları: Technology Elements As PyroArc MSW mg/kg Dutch U1 limits mg/kg > 0.01 0.3 Ba 0.017 Cd > 0.0007 0.1 Co 0.0014 0.2 Cr 0.75 1 Cu 0.071 0.35 Hg N/A 0.005 Ni 0.19 0.35 Pb 0.01 0.8 V Zr > 0.1 0.08 4 0.7 1.4 According to Dutch U1-standart (CEN TC 292) D.Tabakhane A klarından Kromun Giderilmesi Deri sanayi ka a kları içinde çok değişik materyaller bulunmaktadır. Bunlar arasında kıllar, deri parçaları, et, yağ, kan, hayvan gübresi, kir, tuz, kireç, proteinler, sülfürlü bileşikler, aminler, krom tuzları, tanenler, soda külü, şeker, nişasta, yüzey ak f maddeler, mineral asitler, boyalar ve çözücüler bulunur. a.Çöktürme Kromla tabaklama işleminde krom(III) sülfat hidrat kullanılır. Bu işlemde pH 3,5 veya daha düşük bir değerden başlar işlem sonunda 4'e gelir. Banyodaki kromun %60 ila %80'i derideki kollagen molekülleriyle çapraz bağlar oluşturarak kullanılır. Geri kalan çözel nin litresinde yaklaşık 6 gram krom bulunur ki bu da başlangıçtaki krom miktarın % 20-40'ı kadardır. Baziklik derecesinin ve sıcaklığın yüksel lmesi ve sürenin uza lması ile kromun deriye bağlanması (fiksasyon) ar rılabilir. Fakat ne önlem alınırsa alınsın arıtma çamurunda krom bulunacak r. Bunu önlemenin yolu tabaklama sıvısı içinde kalan kromu gidermek r. Bunun için önce çözel ye bazik madde ilave edilir. pH yükselir ve krom çöker. Daha sonra bu çökel ye sülfürik asit ilavesiyle krom çözündürülür ve tekrar tabaklama işleminde kullanılabilir. Kromu giderilmiş a klar III. Sınıf düzenli depolama tesislerinde depolanabilecek özellik kazanır. A k içinde krom(III) bulunması durumunda bunun krom(VI)'ya yükseltgenmesiyle toksik etki ortaya çıkar. Dolayısıyla krom giderme hem ekonomik, hem de çevresel öneme sahip bir işlemdir. Evsel a ksu arıtma çamurunda olduğunun aksine tabakhane çamuru fazla miktarda Cr(III), az miktarda organik madde içerir. Bu kromun da %80-90'ı inorganik formda iken %10-20'si organik ligandlara bağlı haldedir. Cr(III) ayrıca, bakteri, mantar ve odun talaşı gibi biyokütleler tara ndan da çok iyi absorbe edilen bir metaldir. Bu nedenlerle organik maddenin mevcudiye , Cr(III)'ün çamurdan ayrılmasını ve daha sonraki aşamada santrifüjleme veya filtrasyonla yapılacak olan ka -sıvı ayırımını güçleş rir. 10 Şekil 9:Deri Sanayi a klarından bazik hidroliz yöntemiyle laboratuar ölçeğinde krom geri kazanımının akış şeması (Meksika) b.Nanofiltrasyon Kimyasal çöktürme dışında diğer bir krom giderme yöntemi nanofiltrasyondur. Bu metotla krom %97-99 oranında geri kazanılır ve tekrar tabaklamada kullanılabilir. Bu sonuç, 14 bar basınç ve 25oC sıcaklıkta, 3 saatlik süzme işlemiyle elde edilmiş r. İşlemin akım şeması aşağıda görülmektedir. Şekil 10: Nanofiltrasyonla A ksulardan Krom Giderme (Polonya): (a)Permeat geri beslemesiz, (b)Permeat kısmen geri beslemeli (1:nanofiltrasyon modülü; 2 ve 3: dengeleme tankı) 11 c. Entegre UF/NF(Ultrafiltrasyon/Nanofiltrasyon) Yöntemiyle Krom Gidermek Deri sanayi a klarından entegre UF/NF(Ultrafiltrasyon/Nanofiltrasyon) yöntemiyle krom gidermek de mümkündür. A k suya ilk olarak ultrafiltrasyon uygulanır. Bu aşamada askıda ka maddeler %84, yağlı maddeler de %71 oranında tutulur. Nanofiltrasyon aşaması sonunda 10 g/L konsantrasyonunda krom(III) retenta elde edilir ve bu da tekrar tabaklamada kullanılır. Geri kazanılmış kromla yapılan tabaklamanın, yeni kromla yapılanla karşılaş rıldığında ayni deri özelliklerini sağladığı görülmüştür. Bu yöntemle krom geri kazanımının laboratuarda ve sanayide uygulama şeması aşağıda görülmektedir. Şekil 11:Laboratuar pi UF/NF süzme tesisi şeması (1:Besleme tankı 2:Besleme pompası 3:Kartuş filtre; 4:Basınç pompası; 5:Membran modülü; 6:Isı değiş ricisi; 7:Permeat tankı; F:Debi ölçer; M:Manometre; T:Termometre Şekil 12:En UF/NF (Ultrafiltrasyon/Nanofiltrasyon) yöntemiyle deri sanayi a klarından krom giderme (İtalya) 12 d.NF Yöntemiyle Sülfat Giderme Kullanılan fazla miktardaki sülfürik asit ve sülfit nedeniyle tabakhane a ksularının sülfat içeriği oldukça yüksek r(2500-3000 mg/L). Nanofiltrasyon yöntemi, a ksudaki sülfat konsantrasyonunun azal lması için de uygulanabilir. Tüy dökme işlemindeki a ksuyun ıslatmada kullanılması ve nanofiltrasyonla geri kazanılan sülfat sayesinde, işlenen1 ton ham deride 6,5 Avroluk tasarruf sağlanabilir. E. Endüstriyel Uygulamalar Krom giderme işlemi merkezi veya bireysel tesislerde yıllardır başarıyla uygulanmaktadır. Örneğin İtalya'da merkezi bir kromgeri kazanım tesisi, 150'den fazla tabakhanenin a k kromlu banyo çözel sini işleyerek günde 21 tondan fazla krom üretmektedir. Benzer tesisler Portekiz, Hindistan, Kolombiya ve Brezilya'da da mevcu ur. Almanya'da ünlü bir deri üre cisinin krom geri kazanım tesisi 1923 yılından beri çalışmaktadır. Bogota(Columbia)'daki organize deri sanayi bölgesinde krom içeren a klar ayrı olarak toplanmakta ve geri kazanım işlemiyle elde edilen krom çözel si tekrar tabaklamada kullanılmaktadır. Büyük ölçekli işletmelerin kendilerine ait bir krom geri kazanım tesisi kurmaları ekonomik olabilir. Örneğin günde en az 500 ila 1000 sığır derisi işleyen bir tabakhane, 60.000 ila 100.000 dolara bir krom geri kazanım tesisi kurabilir. Kasur(Pakistan)'da 200'ün üzerinde tabakhane bulunmaktadır. Tabakhanelerden oluşan günlük 9 bin m3 a ksu ve 150 ton ka a ğın neden olduğu kirliliğin önlenmesi amacıyla BM Kalkınma Programı UNDP'nin 2,5 milyon dolarlık katkısıyla 1996 yılında 6,5 milyon dolarlık bir proje başla lmış r. Bu proje sonunda 13 bin m3/gün kapasiteli bir a ksu arıtma tesisi devreye alınmış, ka a k düzenli depolama tesisi ve bir de pilot ölçekli krom geri kazanım tesisi kurulmuştur. Geri kazanılmış kromun yeni bir banyoda kullanılabilecek maksimum oranı % 15' r. % 85 oranında yeni krom kullanılmalıdır. Aksi takdirde kalite kaybı meydana gelmektedir. Bu durumda Cr geri kazanım tesisi 5-6 yıl içinde kendini amor etmektedir. Banyoda kalan krom miktarını azaltmanın bir yolu da bazifikasyon için soda yerine enzimler ve magnezyum oksit kullanmak r. Bu sayede krom kullanımı % 40'lardan %80-85'lere yüksel lebilir. Bu yöntem UNIDO tara ndan Kanpur(Hindistan)'daki orta ve büyük ölçekli 6 tabakhanede uygulanmış r. a. Kromlu deri traşlama a ğından kolajen hidroliza ve krom elde edilmesi Krom içeren deri traşlama a ğındaki proteinleri jela n ve kolajen hidroliza şeklinde ayırmak ve kromu geri kazanmak mümkündür. Bunun için krom oksit cinsinden %3-4 krom içeren traşlama a klarından önce jela n izole edilir. Bu maksatla 1 kg a ğa 5 kg su, %0,1 iyonik olmayan surfaktant ve pH'yı 8-9 değerine ge rmek için % 6 MgO ilave edildikten sonra sıcaklık 72oC'a ayarlanır ve dakikada 16 devir yapan tambur içinde 6 saat döndürülür.. Çözel ye geçen jela n, filtre edilerek kromlu çamurdan ayrılır. Bu yolla 6 kg başlangıç karışımından 3 kg jela n bulamacı elde edilir. İkinci adım kolajen hidroliza nın kazanılmasıdır. Bunun için krom çamuruna %200 su, %0,1 surfaktant, %2 MgO ve %0,0125 alkalen proteaz enzimi eklendikten sonra sıcaklık yine 72oC'a ayarlanır ve dakikada 16 devir yapan tambur içinde 1,5 saat döndürülür. Bütün işlem boyunca kromun çözünmesini engellemek ve enzimin ak vitesini sağlamak için pH değeri 9,0'da sabit tutulmalıdır. İşlem sonunda kolajen hidroliza filtrepreste süzülerek krom kekinden ayrılır. Üçüncü kademe krom kekinden Cr2O3 elde edilmesidir. Bunun için krom keki pH değeri 1-1,2 olacak şekilde %98'lik konsantre sülfürik asitle çözülür. Bu maksatla başlangıçtaki traşlama a ğının %23'ü kadar asit kullanılır. Daha sonra %50'lik(w/w) NaOH kullanarak pH değeri 1,9-2,1 aralığına ge rilir, 30 dakika süreyle 60oC'ta ısı lır. Gece boyu oda sıcaklığında bekle lerek kromun tamamen çözünmesi sağlanır. Çöken organik malzeme süzüldükten sonra çözel deki kromun çöktürülmesi için filtra n pH değeri, başlangıçtaki traşlama a ğının %7,5'i miktarında %50'lik(w/w) NaOH kullanarak 9,0'a ayarlanır. 70oC'ta 2 saat ısı ldıktan sonra, 2-3 saat çökelmeye bırakılır. Çöken krom(III) oksit filtrepreste sıvıdan ayrılır ve suyla yıkanarak temizlenir. Bu işlemde elde edilen en değerli ürün jela ndir. 24 saat çalışan bir geri kazanım tesisinde 9 ton deri traşlama a ğından 1 günde 900 kg jela n elde edilir. Kısmen buharlaş rılmış jela nin 1 kg'ı 0,52 dolara mal olmaktadır. Düşük kaliteli jela nin(100 g Bloom) piyasa fiya ise 3,2 dolar/kg'dır. Kolajen hidroliza ve krom ise piyasa fiya na eşit maliyetle üre lebilmektedir. 13 b. Kromlu Deri Traşlama A ğından Kromlu Pigment Üre mi Krom içeren deri traşlama a ğındaki proteinleri ayırdıktan sonra geriye kalan krom kekinden “kobalt kromit yeşili” ve” krom kalay pembesi” pigmentleri üretmek mümkündür. Bazik hidroliz için pH değeri NaOH, CaO veya MgO ile 9,5-10'a ayarlanan karışım önce 90-95oC'ta 6 saat süreyle karış rılır. Daha sonra 75-80oC'a soğutulup enzim ilavesiyle 5 saat daha karış rılır. Hidrolizlenen proteinler süzüldükten sonra geriye kalan krom keki kurutulup öğütüldükten sonra yeşil kobalt kromit(CoCr2O4) pigmen elde etmek için stokiyometrik oranda Co3O4 ile karış rılıp mineralizasyon için B2O3, CaF2 veya NaF eklenerek 1000-1400oC'ta 2 saat süreyle kalsinasyona tabi tutulur. Bu yüksek sıcaklıkta oluşan inorganik kristal yapı içinde krom(III) stabilize olduğu için zehirli krom(VI)'ya oksitlenmesinin önüne geçilmiş olur. Ayrıca kalsinasyon esnasında bütün organik bileşikler elimine edilir. Krom-kalay pembe pigmen (CaSnSiO5 xCr2O3) elde etmek için kurutulup öğütülmüş krom kekine stokiyometrik oranda SnO2, CaCO3 ve SiO2 eklenerek 1400oC'ta 2 saat süreyle kalsinasyon yapılır. c.İyon Değişimiyle A ksudan Krom Giderme Makro gözenekli karboksilik reçine(örneğin Purolite C106) yardımıyla tabakhane a ksularındaki krom, demir ve alüminyum tutulur. Birinci rejenerasyon adımında bazik ortamda (pH 12) H2O2 kullanarak katyonik reçineden kromat ve alüminatlar uzaklaş rılır. İkinci adımda 1 M sülfürik asitle demir bileşikleri ayrılır. Demir ve alüminyum sülfat çözel lerinden flokülasyon maddesi elde edilir. Kromat çözel si ise ya krom kaplama sanayinde ya da tekrar krom(III)'e indirgenerek tabaklamada kullanılabilir. d.Bitkisel yüzey ak f maddelerle ve oksida f işlemle a k çamurdan krom geri kazanımı Şili'ye endemik Quillaja saponaria Molina ağacının kabuğu %5 oranında bir yüzey ak f madde olan saponin içerir. Bu madde krom içeren çamurdan kromun geri kazanılması için kullanılabilir. 33oC'ta, pH 2'de, 6 saat saponinle yıkanan çamurdaki kromun ancak %24'ü ekstrakte olmuştur. Oksida f işleme tabi tutulan çamurdaki Cr(III), H2O2 ile Cr(VI)'ya yükseltgendikten sonra oda sıcaklığında (21oC), pH 2'de, 4 saat sülfürik asitle muamele edildiğinde ise kromun %70'i kazanılabilir. Bu sonuçlar çamurdan krom geri kazanımı için oksida f işlemin uygun, saponin kullanımının uygun olmadığını göstermektedir. e.Biyoliçle a k çamurdan krom giderme A k çamurlardan kimyasal metotlar dışında mikrobiyolojik yöntemlerle de krom gidermek mümkündür. Asidofilik kükürt oksitleyici Acidithiobacillus thiooxidans bakterileri bu iş için uygundur. Ka a klardaki metallerin bakteriyel yöntemle biyoliçlenerek uzaklaş rılması, kimyasal yöntemlere göre %80 daha ucuzdur. Çünkü asit ve kireç gereksinimi çok daha azdır. Ancak bakterilerin sülfürik asit oluşturabilmesi için ortama elementel kükürt ilave edilmesi gereklidir. Yöntemin dezavantajı uzun zamana ih yaç duyulmasıdır(8-25 gün). Zhejiang Teknoloji Üniversitesinde(Çin) kabarcıklı kolon reaktörüyle yapılan bir deneysel çalışmada Acidithiobacillus thiooxidans bakterilerinin pH derecesini 4 gün içinde 2'ye indirdikleri, 30oC ve 160 devir/dakika işletme koşullarında sallamalı şişe reaktörde, 6 gün sonra tabakhane a k çamurundaki kromu %99 oranında çözdükleri tespit edilmiş r. 2-1 kabarcıklı kolon reaktörle yapılan çalışmada ise 30oC'ta ve 0,5 vvm havalandırma miktarıyla 5 günde çamurdaki kromun %97,7'si çözülmüştür. Her iki çalışmada ortama eklenen kükürt miktarı 2 g/l dir. Quebec Üniversitesinde(Kanada) yapılan bir çalışmada kükürt oksitleyen bakterilerin pH 1,5'ta ve 5,93 mg/l gibi yüksek krom(III) konsantrasyonunda bile haya a kaldıkları tespit edilmiş r. f.Çözel deki kromun adsorpsiyonla (lignoselülozik malzemelerle ve yumurta kabuğuyla) uzaklaş rılması Ucuz oluşu ve bol miktarda bulunuşu nedeniyle biyosorbentler a ksulardaki Cr(III) veya Cr(VI) iyonlarının uzaklaş rılması için tercih edilmektedir. Bunlara odun talaşı, mısır koçanı, buğday veya pirinç kepeği örnek olarak verilebilir. Her bir malzeme için op mum giderme verimi; reaksiyon süresi, pH ve başlangıçtaki Cr konsantrasyonu gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Madras Üniversitesi'nde(Hindistan) yapılan bir çalışmada yumurta kabuklarının a k sudan Cr(VI) iyonlarını %49 oranında giderdiği tespit edilmiş r. F.Kromlu Deri Traşlama A ğının Termal Stabilizasyonu Tabakhane a kları içinde en fazla krom içeren kısım deri traşlama a klarıdır. Deri traşlama a ğında ıslak bazda %2-3 oranında krom bulunur. Bu a ğın içeriğindeki kromun liçlenerek doğaya karışmasının önüne geçmek için sabitlenmesi(immobilizasyonu) gerekir. Fırat Üniversitesinde yapılan bir çalışmada, kromlu traşlama a kları karbondioksit atmosferinde 350oC'ta 60 dakika termal stabilizasyonuna tabi tutulmuştur. Stabilize edilen a klara daha sonra liçleme yapılmış ve çözünen Cr miktarının USEPA limit değeri olan 5 mg/l'den düşük olduğu görülmüştür. Stabilize edilmemiş kromlu traşlama a klarından liçlenen Cr miktarı ise USEPA limit değerinden 30 kat fazla bulunmuştur. 14 G.A klardan Biyogaz Üre mi Havasız (anaerobik) şartlarda organik içerikli a kların mikroorganizmalar yardımıyla parçalanarak (diges on= çürütme) metan ve karbondioksite dönüştürülmesiyle oluşan gaza biyogaz adı verilir. Gazlaş rılmadan geri kalan a k stabilize haldedir ve gübre olarak kullanılabilir. Tabakhane a klarının krom içeriğinin yüksek olması, parçalamada rol alan mikroorganizmalar için toksik etki yap ğından, bunlar evsel a ksu arıtma çamurlarıyla karış rılarak Cr konsantrasyonu düşürülür ve birlikte “anaerobik co-diges on” işlemine tabi tutulur. Oluşan biyogazdaki metan(CH4) oranı %50-70, karbondioksit(CO2) oranı ise %30-50'dir. Bunlar dışında az miktarda hidrojen, karbon monoksit, azot, oksijen ve hidrojen sülfür(H2S) gazları içerir. 1 m3 biyogazın kombine ısı-elektrik sistemlerinde kullanılmasıyla 1,7 kWh elektrik ve 2,5 kWh ısı enerjisi elde edilir. Bu yöntemle a k miktarı azal lmış, ısı ve elektrik enerjisi üre lmiş ve geri kalan a klardan da gübre olarak yararlanılmış olur. Tablo 2:Tabakhane a klarına uygulanabilecek işlemler A k İşlem/Geri Kazanım Etkiler Kullanılmış kromlu tabaklama çözel si Toplama ve geri kazanım tesisinde Cr(III) Ka a klardaki Cr miktarında azalma. bileşiği elde etme. Büyük işletmeler kendi İşletme için ayda en az 1000 dolarlık geri kazanım ünitesini kurabilir. maddi kazanç Kullanılmış sülfürlü kıl giderme banyosu çözel si Tesiste toplama ve oksidasyon veya banyoyu tekrar kullanmak ve sonunda geri kazanmak Diğerleri Orta ölçekli tabakhaneler: Nötralizasyon ve tesiste ön çöktürme, daha sonra BOI ve KOI değerlerinde azalma kanalizasyon verme. A ktan sülfürün geri kazanımı Krom içermeyen a klar için giderme yöntemleri Krom içermeyen etleme, trimming cu ng a kları Araziye sermek Uygulanmaktadır ancak durdurulması gerekir. Açıkta Yakmak Uygulanmaktadır ancak durdurulması gerekir. Zamk, jela n ve kozme k üre minde hammadde olarak kullanmak Kısmen uygulanmaktadır. Pazar/talep durumuna bağlı iyi bir çözümdür. Açık havada kurutmak ve toprak iyileş rici veya hayvan yemi olarak kullanmak. En iyi çözümdür. Pazar durumuna bağlı değildir. Şekil 13: Krom İçermeyen A klar İçin Giderme Yöntemleri 15 Krom içeren a klar için giderme yöntemleri Krom içeren traşlama, cu ng, buffing a kları Araziye sermek Uygulanmaktadır ancak durdurulması gerekir. Açıkta Yakmak Uygulanmaktadır ancak durdurulması gerekir. Cr fiksasyonu amacıyla pH’yi yükseltmek için kireçle muamele etmek, kireç ilavesiyle düzenli depolamak İyi bir çözümdür. En iyi çözümdür. Kurutmak ve yakmak Çimento fabrikası veya kömürlü santralde de yakılabilir Şekil 14: Krom İçeren A klar İçin Giderme Yöntemleri H. Ka A k Geri Kazanım/Bertaraf Yöntemleri Değerlendirmesi Yukarıda ayrın sı verilen ka a k geri kazanım/bertaraf yöntemlerinden bir kısmı a ğı ayrış rmadan topluca uygulanabilir. Diğerlerinin uygulanması için a kların ayrış rılması gerekmektedir. Mevcut durumda a kları ayrış rma uygulanabilir görülmemektedir. Ancak projenin ileriki aşamalarında ele alınması mümkündür. Toplu bertaraf yöntemleri içinde en uygun olanı a kların gazlaş rılmasıdır. Bu işlem sonunda gazlaşan kısım yakılarak ısı ve elektrik enerjisi elde edilir. Isı enerjisiyle sıcak su veya buhar üre lerek proseslerde veya ısınma amaçlı yararlanılabilir. Yenilenebilir kaynaklara dayalı elektrik üre minin teşvikini amaçlayan yasa hükümleri gereği biyokütleye dayalı üre m tesisi için, (çöp gazı dahil) üre len elektriğe 13.3 dolar sent/kWh alım garan si ge rilmiş r. 31 Aralık 2015 tarihine kadar işletmeye girmiş ya da girecek YEK destekleme mekanizmasına tabi üre m lisansı sahipleri için bu fiyat 10 yıl süreyle uygulanacak r. Gazlaş rma prosesi uygulandığında, kül ve curuf içindeki krom stabil hale ge rilerek, kimyasal kirlilik oluşturmasının önüne geçilmelidir. Bunun için en uygun teknoloji PyroArc gazlaş rma prosesi olup, a ktaki tehlikeli kimyasallar vitrifikasyon işlemiyle inert hale ge rilir. Genel olarak uzun vadeli a k yöne mi planlamasında 1.Aşamada gazlaş rma yöntemiyle ka a klar topluca bertaraf edilmeli, 2.Aşamada ka a ğı oluşturan bileşenlerin ayrı ayrı değerlendirme imkanları için ayrın lı çalışma yapılmalı, 3.Aşamada ise tabakhane a klarının her bir tesis bünyesinde en aza indirilmesi ve geri kazanımına yönelik ayrın lı çalışma yapılmalıdır. Bunlara a.Proses suyu kullanımının azal lması, b.İşlemlerin birleş rilmesi, c.Sıcaklık, pH, işlem süresi, reak f konsantrasyonu gibi proses parametrelerinin op mizasyonu, d.İşletmede tuz, sülfat ve krom miktarının azal lması örnek olarak verilebilir. 16 1.2.TÜBİTAK MAM Çevre Ens tüsünün 09.02.2011 Tarihli Bertaraf/Geri Kazanım Yöntemlerinin Araş rılmasına Yönelik Karakterizasyon Çalışması Raporu 1.2.1. UKOSB Ka A k Karakterizasyon Çalışması Kapsamı TÜBİTAK Marmara Araş rma Merkezi tara ndan Şekil 15' de verilen a k döküm sahasından alınan söz konusu endüstriyel a k numunelerinin (Şekil 15) bertaraf/geri kazanım yöntemlerinin araş rılmasına yönelik karakterizasyon çalışmasının yapılması, elde edilen analiz sonuçlarının raporlanması ve en uygun bertaraf/geri kazanım yöntemlerinin araş rılması istenmiş r. Bu kapsam doğrultusunda, endüstriyel a k numunelerinin “A kların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik” Ek 2: A kların düzenli depolanabilmesi için a k kabul kriterleri ve “A k Yöne mi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik (AYGEİY)” EK–3B: Tehlikeli a k eşik konsantrasyonları kirlilik parametreleri esasları çerçevesinde analiz edilmesi, analiz sonuçlarının limit değerlere uygunluğunun incelenmesi ve değerlendirilmesi ve a ğın karakterizasyonunun yapılması uygun görülmüştür. a)Ön Çökel m Havuzu a ğı b)Teks l Elyaf A ğı c)Plas k Geri Dönüşüm A ğı d)Deri Traşlama A ğı Şekil 15: Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri 17 Şekil 16: Uşak Deri (Karma) OSB endüstriyel a kları için a k depolama alanı 18 1.2.2. Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesinin Tanı lması 29.01.2004 tarihinden i baren Karma Organize Sanayi Bölgesi olarak faaliye ni sürdüren Bölgenin toplam brüt alanı 2.641,685 m2, sanayi parseli olarak kullanılan alan 1.641,976 m2'dir. Bölgede 2013 yılı i bariyle 228 firma faaliye e, 25 firma ise inşaat aşamasındadır. Bölgede faal durumda olan firmalarda yaklaşık 4.000 kişi is hdam edilmektedir. UKOS Bölgesinde faaliyet gösteren 228 firmanın sektörel bazda dağılımı Şekil 17'de verilmiş olup başlıca sektörler arasında deri sanayi ve teks l sanayi yer aldığı gözlenmektedir. Şekil 17: Uşak Deri (Karma) OSB endüstriyel tesislerin sektörel dağılımı 1.2.3. Ölçüm Ve Analiz Yöntemleri Endüstriyel a k numunelerinin “A k Yöne mi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik (AYGEİY) EK-3B” kapsamında incelenebilmesi için gerekli olan kimyasal kompozisyon belirleme çalışmaları TÜBİTAK MAM ÇE laboratuvarlarında gerçekleş rilmiş olup nem, ka madde içeriği ve organik/inorganik madde muhtevası/miktarı ile pH, üst/alt ısıl değer, kısa ve elementel analiz ve termogravimetrik analizleri yapılmış r. Endüstriyel a k numunelerinin üst ısıl değer analizi (kuru temelde) ASTM D5865 metoduna göre LECOAC350 marka kalorimetrik bomba ile, alt ısıl değer analizi (kuru temelde) ASTM D240 metoduna göre hesapla yapılmış, endüstriyel a klardaki inorganik madde cinsi (kalita f faz – mineralojik analiz) PANaly cal X'Pert MPD Model X-Işını Difraktometre (XRD) cihazı ile Cu X-ışını tüpü (λ=1.5405 Angstrom) kullanılarak gerçekleş rilmiş r. Kimyasal kompozisyonda bulunan inorganik elementlerin yarı kan ta f analizi Philips PW-2404 model dalgaboyu dağılımlı X-Işını Floresans Spektrofotometre (XRF) cihazı ile saptanmış r. Yarıkan ta f element analizlerinde periyodik cetvelde Oksijen-Uranyum arasındaki elementler tanımlanabilmektedir. Endüstriyel a klardaki organik madde cinsi FTIR ve GC-MS cihazları ile, A k numunelerin nem/ka madde tayini Sartorious MA 45 marka nem tayin cihazı ile 105 0C' de, pH ölçümü WTW Inolab Mul level1 marka pHmetre ile, organik/inorganik madde miktarı ise 550 0C' de kül rınında yakma yolu ile belirlenmiş r. 19 A kların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik (ADDDY) EK 2 Analizleri Endüstriyel a k numuneleri (Ön Çökel m Havuzu A ğı, Teks l Elyaf A ğı, Pet-Plas k Geri Dönüşüm A ğı, Deri Traşlama A ğı) TS EN 12457 – 4 standardına uygun olarak analize hazırlanmış r. TS EN 12457' nin 4. bölümü (TS EN 12457-4): A kların nitelendirilmesi - Ka dan özütleme analizi - granül halindeki a klar ve çamurların özütlenmesi için uygunluk deneyi - bölüm 4: Sıvı ka oranı (L/S) 10 L/kg olan ve par kül boyutu 10 mm' den küçük, yüksek ka madde muhtevalı malzemeler için tek aşamalı par deneyi (Şekil 4). A kların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik – EK 2 Analiz Parametreleri ve Analiz yöntemleri Tablo 1' de verilmiş r. Şekil 18: Eluat (ekstraksiyon çözel si) hazırlanması Parametre Eluate Analiz Parametreleri (*) Arsenik (As mg/I) (*) Baryum (Ba mg/I) (*) Kadmiyum (Cd mg/I) EPA 6020 A 2007 - 02 (ICP - MS) (*) Krom (Cr mg/l) (*) Bakır (Cu mg/I) (*) Civa (Hg mg/I) TS 2537 EN 1483 1999-04 (*) Molibden (Mo mg/l) (*) Nikel (Ni mg/l) (*) Kurşun (Pb mg/l) EPA 6020 A 2007 - 02 (ICP - MS) (*) An mon (Sb mg/l) (*) Selenyum (Se mg/l) (*) Çinko (Zn mg/l) 20 (*) Klorür (Cl mg/l) SM - 4110 B İyon Kromatografi (*) Florür (F mg/l) 4500 - F C İyon Seçici Elektrot (*) Sülfat (SO4 mg/l) SM - 4110 B İyon Kromatografi (*) Çözünmüş Organik Karbon (ÇOK mg/l) SM - 5310 B Yük. Sıc. Yakma (*) Toplam Çözünen Ka lar (TÇM mg/l) SM - 2540 C Gravimetrik (*) Fenoller (C6H5 OH mg/l) SM - 5530 D Fotometrik Orijinal Atık Analiz Parametreleri (*) Toplam Organik Karbon (TOK mg/kg) TS 12089 en 13137 (*) BTEX (benzen, toluen, e lbenzen, ve xylenes) (mg/kg) EPA 8015 C (*)PCBs (mg/kg) ISO 10382 (*) Mineral Yağ EN 14039:2004 GC (*) Yanma Kaybı (%) DS/EN 12879 (*) Kuru Madde Miktarı (%) TS 9546 EN 12280 / Nisan 2002 SM: Standard Methods For the Examina on of Water and Wastewater, 21 th Edi on (2005) 1.2.4. Analiz Sonuçları 1.2.4.1. A kların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik (ADDDY) EK 2 Analiz Sonuçları Endüstriyel a k numuneleri (Ön Çökel m Havuzu A ğı, Teks l Elyaf A ğı, Pet-Plas k Geri Dönüşüm A ğı, Deri Traşlama A ğı) TS EN 12457 – 4 standardına uygun olarak analize hazırlanmış r. Hazırlanan endüstriyel a k numuneleri elua (ekstraksiyon çözel si) ve orijinal endüstriyel a k numunelerinin analizi ne cesinde elde edilen değerler, ADDDY / EK - 2' de verilen limit değerleri mukayese edilmiş Tablo 2 ve devamında verilmiş r. Tablo 4: Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri Analiz Sonuçları ve ADDDY/EK-2 Limit Değeri ADDDY / EK-2 Ön Çökel m Parametre/ Havuzu Numune A ğı PetPlas k Geri Dönüşüm A ğı Deri Traşlama A ğı A)İnert a kların depolanabilme kriterleri III. Sınıf depolama tesisleri için sınır değerler B) Tehlikesiz a kların depolanabilme kriterleri II. sınıf depolama tesisleri için sınır değerler C) Tehlikeli a kların depolanabilme kriterleri I. sınıf depolama tesisleri için sınır değerler 21 Eluate Analiz Parametreleri (*) Arsenik (AS mg/l) 0,108 0,0128 0,0052 0,0897 0,05 0,2 2,5 (*) Baryum (Ba mg/l) 0,130 0,0439 0,161 2 10 30 0,0086 0,004 0,1 0,5 123,7 0,05 1 7 (*) Kadmiyum (Cd mg/l) 0,080 0,00017 0,00025 0,00008 (*) Krom (Cr mg/l) 0,589 (*) Bakır (Cu mg/l) 0,0486 0,0449 0,030 0,038 0,2 5 10 (*) Civa (Hg mg/l) 0,0036 0,008 0,0008 0,001 0,001 0,02 0,2 (*) Molibden (Mo mg/l) 0,028 0,007 >0,005 0,048 0,05 1 3 (*) Nikel (Ni mg/l) 0,0931 0,0557 0,0242 0,0937 0,04 1 4 (*) Kurşun (Pb mg/l) 0,0123 0,0259 0,0109 0,131 0,05 1 5 (*) An mon (Sb mg/l) 0,0055 0,111 0,0045 0,0009 0,006 0,07 0,5 (*) Selenyum (Se mg/l) 0,0079 0,0087 0,0078 0,0242 0,01 0,05 0,7 (*) Çinko (Zn mg/l) 0,280 0,405 0,281 0,974 0,4 5 20 (*) Klorür (Cl mg/l) 6423,5 9,3 2,7 5809,35 80 1500 2500 > 0,2 0,61 0,05 0,58 1 15 50 1290,59 23,38 6,7 2567,25 100 2000 5000 (*) Florür (F mg/l) 0,0133 0,0027 > (*) Sülfat (SO4 mg/l) (*) Çözünmüş organik karbon (ÇOK mg/l) 2022 115,5 5,52 133,8 50 80 100 (*) Toplam çözünen ka madde (TÇKM mg/l) 16319 349 161 13340 400 6000 10000 (*) Fenoller (C6H5OH mg/l) 47,47 0,11 0,09 0,36 0,1 22 Tablo 4'ün devamı (Uşak Deri (Karma) Organize Sanayi Bölgesi Endüstriyel A k Numuneleri ADDDY / EK-2 Ön Parametre/ Çökel m Havuzu Numune A ğı PetPlas k Geri Dönüşüm A ğı Deri Traşlama A ğı A)İnert a kların depolanabilme kriterleri III. Sınıf depolama tesisleri için sınır değerler B) Tehlikesiz a kların depolanabilme kriterleri II. sınıf depolama tesisleri için sınır değerler C) Tehlikeli a kların depolanabilme kriterleri I. sınıf depolama tesisleri için sınır değerler Orijinal Atık Analiz Parametreleri (*) Toplam Organik Karbon 236575 (TOK mg/kg) (*) BTEX (benzen, toluen, e lbenzen ve xylenes) (mg/kg) (*) PCBs (mg/kg) (*) Mineral Yağ (mg/kg) (*) Yanma Kaybı (%) 540320 564621 379865 30000 0,163 0,127 0,063 0,284 6 > 0,01 > 0,01 > 0,01 > 0,01 1 924,56 2478,4 500 1494,86 7766,44 42,10 98,64 84,26 87,16 28,35 97,98 97,26 55,19 %5 %6 100000 (%10) (*) Kuru Madde Miktarı (%) 23 Termogravimetrik Analiz (TGA) Sonuçları: TGA, karakterizasyonu destekleyen ve yapıların termal özellikleri ile termal bozunma kine ği verilerinin hesaplanmasına olanak sağlayan yararlı bir anali k teknik r. Endüstriyel a k numunelerinin termal bozunma davranışı; termogravimetrik analiz (TGA) yöntemi ile incelenmiş olup 30 ml/dk gaz debili azot ve hava atmosferleri al nda Perkin Elmer Pyris1 model Termal analiz cihazı kullanılarak izotermal olmayan (dinamik) koşullarda yapılmış r. Numuneler oda sıcaklığından başlanarak 900 0C' ye kadar 10 0C/dk ısıtma hızında yapılmış r. Endüstriyel a k numunelerine ait termal bozunma ve buna bağlı kütle kayıplarını gösteren TG/DTG eğrileri eş-zamanlı çizilmiş r. Şekil 19: Ön Çökel m havuzu numunesine ait TG ve DTG eğrileri (azot ortamı) 24 Azot atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, ön çökel m havuzu a k numunesi için dört bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 150°C' nin al ndaki ilk bozunma bölgesinde kütle kaybı yaklaşık %3 olup, bu kütle kaybının a k numunesindeki nem çıkışını, 150-550°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde iki adımda gerçekleşen %35 lik kütle kaybının ise yapıdaki uçucu organik bileşiklerin ve bağlı (kristal) suyun çıkışını göstermesi muhtemeldir. 550-620°C arasındaki üçüncü bozunma bölgesinde %10 luk kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın organik yapının bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 620-900°C arasında gözlemlenen dördüncü bozunma bölgesindeki %14 lük kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak yorumlanabilir. 900 °C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 42 dir. Ön çökel m havuzu a k numunesinin azot ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 580°C olarak gözlenmiş r. Şekil 20: Ön Çökel m havuzu a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (hava ortamı) 25 Hava atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, ön çökel m havuzu a k numunesi için dört bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 150°C' nin al ndaki ilk bozunma bölgesinde kütle kaybı yaklaşık %3 olup, bu kütle kaybının a k numunesindeki nem çıkışını, 150-645°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde iki adımda gerçekleşen %41 lik kütle kaybının ise yapıdaki uçucu organik bileşiklerin ve bağlı (kristal) suyun çıkışını göstermesi muhtemeldir. 645-790°C arasındaki üçüncü bozunma bölgesinde %8 lik kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın organik yapının bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 790-900°C arasında gözlemlenen dördüncü bozunma bölgesindeki %1 lik kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak yorumlanabilir. 900 °C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 46 dır. Ön çökel m havuzu a k numunesinin hava ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 730°C olarak gözlenmiş r. Şekil 21: Teks l elyaf a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (azot ortamı) 26 Azot atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, teks l elyaf a ğı numunesi için dört bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 110°C' nin al ndaki ilk bozunma bölgesinde kütle kaybı yaklaşık %1 olup, bu kütle kaybının a k numunesindeki nem çıkışını, 110-560°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde iki adımda gerçekleşen %77 lik kütle kaybının ise yapıdaki uçucu organik bileşiklerin ve bağlı (kristal) suyun çıkışını göstermesi muhtemeldir. 560-620°C arasındaki üçüncü bozunma bölgesinde %20 lik kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın organik yapının bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 620-900°C arasında gözlemlenen dördüncü bozunma bölgesindeki %0,086 lık kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak yorumlanabilir. 900 °C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 1,3 tür. Teks l elyaf a ğı numunesinin azot ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 580°C olarak gözlenmiş r. Şekil 22: Teks l elyaf a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (hava ortamı) 27 Hava atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, teks l elyaf a ğı numunesi için dört bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 150°C' nin al ndaki ilk bozunma bölgesinde kütle kaybı yaklaşık %1 olup, bu kütle kaybının a k numunesindeki nem çıkışını, 150-510°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde iki adımda gerçekleşen %78 lik kütle kaybının ise yapıdaki uçucu organik bileşiklerin ve bağlı (kristal) suyun çıkışını göstermesi muhtemeldir. 510-680°C arasındaki üçüncü bozunma bölgesinde %20 lik kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın organik yapının bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 680-900°C arasında gözlemlenen dördüncü bozunma bölgesindeki %1 lik kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak yorumlanabilir. 900 °C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 1 dir. Teks l elyaf a ğı numunesinin azot ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 610°C olarak gözlenmiş r. Şekil 23:Pet-plas k geri dönüşüm a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (azot ortamı) 28 Azot atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, pet-plas k geri dönüşüm a ğı numunesi için dört bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 100°C' nin al ndaki ilk bozunma bölgesinde kütle kaybı yaklaşık %0,25 olup, bu kütle kaybının a k numunesindeki nem çıkışını, 100-550°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde tek adımda gerçekleşen %79 luk kütle kaybının ise yapıdaki uçucu organik bileşiklerin çıkışını göstermesi muhtemeldir. 550620°C arasındaki üçüncü bozunma bölgesinde %17 lik kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın organik yapının bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 620-900°C arasında gözlemlenen dördüncü bozunma bölgesindeki %0,45 lik kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak yorumlanabilir. 900 °C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 2,7 dir. Pet-plas k geri dönüşüm a ğı numunesinin azot ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 450°C olarak gözlenmiş r. Şekil 24:Pet-plas k geri dönüşüm a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (hava ortamı) 29 Hava atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, pet-plas k geri dönüşüm a ğı numunesi için üç bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 100-500°C arasındaki ilk bozunma bölgesinde iki adımda gerçekleşen %78 lik kütle kaybının yapıdaki uçucu organik bileşiklerin çıkışını göstermesi muhtemeldir. 500-680°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde %15 lik kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın organik yapının bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 680-900°C arasında gözlemlenen üçüncü bozunma bölgesindeki %1 lik kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak yorumlanabilir. 900 °C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 4,6 dır. Pet-plas k geri dönüşüm a ğı numunesinin azot ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 590°C olarak gözlenmiş r. Şekil 25: Deri traşlama a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (azot ortamı) 30 Azot atmosferi al nda TG/DTG eğrileri birlikte incelendiğinde, deri traşlama a ğı numunesi için dört bozunma bölgesi olduğu görülmektedir. 150°C' nin al ndaki ilk bozunma bölgesinde kütle kaybı yaklaşık %8 olup, bu kütle kaybının a k numunesindeki nem çıkışını, 150-560°C arasındaki ikinci bozunma bölgesinde tek adımda gerçekleşen %59 luk kütle kaybının ise yapıdaki uçucu organik bileşiklerin çıkışını göstermesi muhtemeldir. 560620°C arasındaki üçüncü bozunma bölgesinde %18 lik kütle kaybı meydana gelmiş olup bu kaybın organik yapının bozunmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. 620-900°C arasında gözlemlenen dördüncü bozunma bölgesindeki %1,75 lik kütle kaybı inorganik maddelerin (CaCO3, MgCO3 vb.) bozunması olarak yorumlanabilir. 900 °C' ye kadar olan ısıtma sonucu kalan bakiye a k numunesindeki kok (residue) olup yüzdesi 12 dir. Deri traşlama a ğı numunesinin azot ortamında maksimum bozunma hızı gösterdiği sıcaklık ise 580°C olarak gözlenmiş r. Şekil 26:Der, traşlama a ğı numunesine ait TG ve DTG eğrileri (hava ortamı) 31 3.4.17. Basınçlı Hava Akımı Van latörü Basınçlı Hava Akımı Van latörü Sayısı : 1 adet Tip : Santrifüjlü Madde : Karbon çeliği Motor hızı : Sabitlenmiş Motor : 560 kW Kapasite : 100,000 kg/s hava @ P 68 mbar 3.4.18. Egzoz Çıkış Borusu Boşal m yüksekliği : zeminden 30 metre Tip : tek baca, kendini taşıyan gövde Madde : karbon çeliği Ön kimlik : tba mm 3.4.19. Tasarım Kodları ve Standartlar Bu rapor sağlam mühendislik uygulamalarına ve tecrübeye dayanır. Bu tesis aşağıdaki uygulanabilir kodlara ve standartlara göre tasarlanacak. Elektrik : IEC, DIN, ISO, VDI, VDE Elektrik sınıflandırması :CENELEC, ATEX Kontrol sistemi : BS 7671, BS EN 60204, BS EN 746, EN ISO 13849, IEC 61511, IEC 61508, BS EN 60079 Materyal ser fikaları : Basınç kısımları için BS EN 10204 – 3.1 Basınçsız kısımlar için BS EN 10204 – 2.1/2.2 Flanşlar : ASME B16.5, EN 1759-1 Boru tesisa : ASME B31.3, EN13480 Tanklar : ASME kısım VIII bölüm 1, EN 13445 Su boruları tasarımı için EN 12952 Yangın boruları tasarımı için EN12953 Kaynakçı niteliği : EN 287 ve ilgili PED gerekliliği Kazan kodu : BS EN 12953, Basınçlı Ekipman Direk fi Buna uygun olarak 97/23/EC ve CE işaretli. PED onayı 3.5.Teminatlar Yapılacak iş aşağıdaki gibi Enta Mühendislik tara ndan güvence al na alınacak r. i)Tasarımın termal kapasitesi : 30 MW (HHV'ye dayalı) ii)Termal oksitleme ısısı : 850 OC iii)Termal oksitleme kalma süresi : 2 saniye iv)Gürültü (ses basınç seviyesi) : her bir kaynaktan 85 dB(A) @ 1 m v)Termal oksitleyicide oksijen fazlalığı (minimum) : %6 vol (kuru bazda) vi)Doymuş buhar basıncı : 10,000 kg/s @ 7.0 barg vii)Gaz yayılım sınırları (1) -NOx : 200 mg/Nm3 -Toz / par küller : 10 mg/Nm³ -HCI : 10 mg/Nm³ -SOX : 50 mg/Nm³ -CO (2) : 50 mg/Nm³ -VOC : 10 mg/Nm³ -Krom ve bileşimi(3) : 0.5 mg/Nm³ -Dioxin : 0.1 ng TEQ/Nm³ 53 Notlar : (1) baca çıkışındaki ve 273K & 1013 mbar'daki kuru gaza dayalı ve %11 O2 dayanaklı düzel lmiş emisyonlar. (2) Karbon monoksit (CO) için emisyon sınır değerleri aşmamalı (çalış rma ve çalışmayı durdurma aşamasını da kapsayan): Günlük ortalama değer olarak belirlenen 50 mg/Nm³ 'lük yanma gazı. 10 dakikalık ortalama değerler olarak belirlenen Bütün ölçümlerin en azından %95'indeki 150 mg/Nm³ 'lük yanma gazı, veya 24 saatlik bir dilimde alınan yarım saatlik ortalama değerler olarak belirlenen bütün ölçümlerin 100 mg/Nm³ 'lük yanma gazı. (3) Resim minimum 30 dakika, maksimum 8 saatlik örnek süre üzerindeki ortalama değerlere dayalıdır. Bileşim krom (Cr)olarak açıklandı. 3.6 Tedarik Kapsamı 3.6.1. Kizmet Kapsamı NO 1. AÇIKLAMA Süreç tasarımı, iş akış diyagramındaki sonuçlanma, P&I şemaları, İşletme ve çalış rma talimatları, kontrol man ğı ve süreç veri sayfaları FİRMA X 2. Makine mühendisliği, malzeme seçimini kapsaması, hesaplamalar, çizimler, balataları tasarımı, şartnamelerin sa n alımı, alt sa cı mühendisliğin kontrolü, yedek parça listesi, el kitapçıkları X 3. Tesisat mühendisliği, esas olarak boru ha şemasını içerir, malzemelerin faturaları, izometrik, standart olmayan boru tedariki için çizimler, şartnamelerin sa n alınması. X 4. 5. 6. 7. 8. 9. Arazi cihazları mühendisliği, süreç ve tasarım verisiyle birlikte başlıca gereç listesini içermesi, veri sayfaları, bağlan çizimleri, kablo bağlan ları şemaları, şartnamelerin sa n alımı, kablo planları, bağlan şemaları, montaj ve işletme kılavuzları Elektrik mühendisliği, başlıca veri sayfaları kapsama, tüke ci listesi, bağlan şemaları, montaj ve işletme kılavuzu PLC - sistemleri mühendisliği, örneğin; kurulum, programlama, ara yüz (interfaz) mühendisliği Yukarıda bölüm ‘’de listelenen materyallerin tedariki ve uygun bir şekilde paketlenip teslimi Kalite kontrol, atölye te işi, yukarıda bölüm 4.2'de listelenen materyaller için hızlandırma Temin edilen ekipmanın ve yukarıda bölüm 4.2'de listelenen materyalin son belgelendirmesi, te iş dosyalarını ve geçerli olan yerlerdeki ser fikaları kapsama X X X X X X 10. 2 mühendis ile 3 günlük HAZOP - toplan sına ka lım X 11. Tesisi montajı ve işletmeye alma öncesi X 12. İşletmeye alma, kuraklaş rma, çalış rma, performans tes ve operatör eği mi X 54 OSB 3.6.2. Ekipman ve Malzeme Tedariki Kapsamı Sayı Adet 1. 3. 4. x 1 3 3 3 1 1 1 1 Kurutma tesisi kapsamı aşağıdakileri içerir -3 boşal mlı ortak kayış besleyici -Islak / kuru geri karış rma üniteleri -yakıt kontrol zinciri ile birleş rilmiş kurutma üniteleri -siklon ayırıcı üniteler -ortak toplama hunisi -üç boşal mlı ortak kuru a k mikseri -biofiltre pake ile birleş rilmiş ortak sulu yıkayıcı -kurutucu ısıtma ünitesi için BMS içeren PLC temelli kontrol sistemi x 1 1 1 1 1 Kuru parçalama ünitesi içeriği: -40 ton kapasiteli depolama konteynırı -parçalama ünitesi -konteynırdan parçalama ünitesi girişine taşıma için kayış besleyici -parçalayıcıdan huni ünitesine taşıma için kayış besleyici -kontroller serisi x Gazlaş rma/sentez gaz sistemi: -İşlem için her bir ünite yakıt ölçme ambarı ve yapısı, tescilli refrakter kaplama reaktör/ gazlaş rıcı ve siklon, gazlaş rıcı soğutma suyu sistemi, suyla soğutulmuş kül boşaltma taşıyıcısı, çok bölgesi gazifikasyon hava tedariki ve otoma k kontrollü döner besleyici içerir. Gazifikasyonun veya downstream ekipmanın beklenmedik kapa lması durumunda her gazlaş rıcı kirli gazı/ateş gazını atmosfere güvenli bir şekilde bırakmak için acil durum havalandırma deliği/ateş bacası içerir. -Sıcak gazların koşulunda söndürme sistemi -Ünite izolasyonu için kapatma val nın izolasyonu -Hava akımı harekete geçirici girişim sistemi -devamlı işlem kontrolü için standart endüstriyel PLC’li kontrol paneli ve arıza güvenceli PLC BMS/ güvenlik yöne mi x Son yakıcı termal oksidasyon sistemi kapsamı -Güçlendirici takviye, görme portları taşıyıcılar, işlem/alet ağızlığı ile tamamlanmış yatay yanma odası -Termal oksitleme odası için dahili refraktör (şan yede montaj) -yanma odası için personel koruması (sıcak kabuk tasarımı) -ana yakıcı, çi yakıtlı enjektörlerle birleş rilmiş birleş rici yakma havası rüzgarlık düzeni ve alev tarayıcı -ateşleyici ile tamamlanmış pilot yakıcı -yakıcının akın sı yönünde sentez gaz enjeksiyon manifoltu -motor ile tamamlanmış yanma havası fanı bağlan , korucular, ana şasi ve akus k zayıflama -devamlı işlem kontrolü için standart endüstriyel PLC’li kontrol paneli ve arıza güvenceli PLC’li kontrol paneli ve arıza güvenceli PLC BMS/güvenlik yöne mi. x 3 3 3 3 1 5. Firma Etleme tesisi kapsamı aşağıdakileri içerir -Kıyma / öğütme ünitesi -Sıkış rılmış e n pompalanması -buhar beslemesi, kondensat ha ve vanalarla birlikte iç içe geçmiş borulu ısı dönüştürücü -Elektrikli çalış rma ünitesi ile birleş rilmiş Trikantör ünitesi -Çıkış helezon konveyör -Yağ pompası -1000 litrelik donyağı tortusu toplama tankı -içten borulama -Trikantör için pla orm -PLC temelli kontrol paneli 1 1 1 1 1 1 1 1alan 1takı m 1 2. Açıklama 1 1 1 1 1 1 1 1 Osb 55 2 1 lot 2 set 1 lot Kapasite/fazlalık yangın tüpü pi a k ısı kazan sistemi aşağıdakilerle tamamlanmış r: 1 -numune soğutucu, blöf devresi ve kontrol sistemi -a k gaz geri kazanım sisteminin girişi için dahili refraktör astar (şan yede montaj) -motorlar, rakorlar, taban plakaları ve iç süzgeçlerle tamamlanmış kazan besleyici su pompaları -kazan besleme suyu için hava giderici 7. 1 -bikarbonat dozajlama sistemi ile tamamlanmış Seramik Filtre birleş rme ünitesi 8. 1 -amonyak enjeksiyon sistemi ile tamamlanmış Katali k DeNOx paket ünitesi 9. 1 -motor, rakor, koruyucu, ana şasi ve akus k zayıflama ile tamamlanmış cebri çekme fanı 6. x x x x x 10. 1 lot -Bütün birbiriyle bağlan lı boru tesisa sistemi ve tabakhane a ğı arıtma tesisinin çalışma sahası sınırı içerisinde kanal sistemi materyali 11. 1 lot -Bağlama cıvataları, pla ormlar, rabzanlar ve tabakhane a ğı arıtma tesisi içerisine giriş yollarını içeren yapı destekli çelik iskelet 12. 1 lot -Çalışma sahası sınırı içerisinde akus k ve termal yalı m 13. 1 lot -Güvenlikli saha sınıflandırmasına uygun Selas-Linde’nin tedarikinde Tabakhane a ğı arıtma tesisi için bütün saha araç gereçleri 14. 1 lot -Tabakhane a ğı arıtma tesisi (TAAT) içerisindeki araç gereçler için bağlan lı dökme malzeme x x x x 1 lot -Bölgesel bağlan kutularına kadar kablo teknesini ve desteklerini kapsayan, Tabakhane a ğı arıtma tesisi çalışma alanı sınırları içerisinde kablolama ve elektrik şebekesi kurma x 1 lot -NO , SO , O VOC ve par küllerin baca gazı için kesin siz emisyon gözlemleme sistemi (KEG) x 1 -İşletmenin çalışmasını başlatma normal çalışması ve çalışmayı sonlandırma yöne mi/ kontrolü için bütün ekipmanların TAAT içerisinde birleş rilmesi ağlayan Ortak DCS sistemleri x 18. 1 -30 metrelik baca gazı kirli hava çıkış borusu 19. 1 -Gerekli olan yerlerde buhar ısısı izlemesi 15. 16. 17. 20. -TAAT çalışma sahası sınırları bağlan kutularına kadar saha bağlan kutuları/yerel araç gereçler arasındaki araç gereç kablolarının tedarik ve tasarımı 21. -TAAT çalışma sahası sınırları bağlan kutularına kadar saha dağı m kutuları/yerel tüke ciler arasında elektrik kablosu şebekesi tasarım ve tedariki 22. -Gerekli olan yerlerde elektriksel ısı izleme; lokal dağı m kutusundan i baren 23. -Motor kontrol merkezinin tedarik ve tasarımı 24. -Tesis ışıklandırma sisteminin tasarım, tedarik ve kurulumu 25. -Tesis topraklama sisteminin tasarım, tedarik ve kurulumu 26. -Tesis ışıklandırma koruma sisteminin tasarım, tedarik ve kurulumu 27. 1 lot -Nakliye paketlemesi 28. 1 lot -Çizimler, belgelendirme, işletme ve bakım kılavuzu 29. 1 lot -Nihai belgelendirmenin ana dokümanlarının Türkçeye çevirisi (örneğin işletme ve bakım kılavuzu) -Seyahat ve Türkiye’de konaklamayı da içeren 2 kişiye dayalı inceleme toplan ları 30. 10 31. 1 lot 56 -Şan ye Montajı ve şan yedeki işlem ekipmanı ve yapısal çelik işlerinin kurulumu x x x x x x x x x x x x x x 32. 1 lot -Boru ha nın şan ye kurulumu ve şan yede kanal sistemi 33. 1 lot -Elektrikli ekipmanın ve TAAT çalışma sınırları içerisindeki saha araç gereçleri şan ye kurulumu 34. 1 lot -TAAT’nde uygulanabilir olan tedarik edilmiş araç gereç için ısıya dirençli gereçlerin şan ye kurulumu 35. -TAAT çalışma sahası sınırları bağlan kutuları ile kontrol odası arasında kablolama ve tel çekme 36. -TAAT çalışma sahası sınırları ve Motor kontrol merkezi odası arasında elektrik hatları kablolaması ve tel çekmesi 37. -Enerji dağı m şebekesinin tasarım, tedarik ve kurulumu, TAAT çalışma sahası sınırlarındaki kesin siz güç tedarikini içeren transferi düşürme -Yukarı yönde a k alımı, toplama, karış rma ve depolama olanakları 38. 39. -Bütün inşaat mühendisliği çalışmaları, topografik araş rmalar toprak analizi, kazık çakmak, drenaj, su tutma çukurları, kazı ve dolgu işlemleri, temel döşeği, bloklar, yollar, giriş yolları asite dayanıklı kaplama, yangından koruma vb. 40. -Tanımlanan TAAT’nin çalışma sahası sınırları içinde havalandırma ve pis su boşaltma borularını da içeren, yukarı ve aşağı yöndeki boru tesisa döşemesindeki bütün işlemler, kamu hizmetleri ve servisler 41. -Tesisi için bina 42. -Amonyak çözel si depolama tankı 44. -Bütün tehlikeli havalandırma ve pis su boşaltma borularının güvenli bir yerel boşal mı tesisa (TAAT çalışma sahası sınırları dışına boşal mı) -Kumanda odası ve döşemesi 45. -İle şim sisteminin tasarım, tedarik ve kurulumu 46. -Tesisinin performans deneyi için test ekipmanı ve kullanılabilirliği 43. 48. -Bütün güvenlik duşları, göz banyosu, lokal yangından korunma ekipmanı ve su püskürtücü sistemler -Uyumluluk için üçüncü par emisyonu gözlemleme 49. -Bütün üçüncü par te iş ücretleri yetkili kişi izinleri onay belgesi ücretleri 47. 51. -Asbestos veya diğer çevresel olarak tehlikeli veya zehirli maddelerin uzaklaş rılıp taşınması -Gerekli tablo kanalı yol geçişi tedariki 52. -Donanım için gerekli döşeme sahası tedariki 53. -Tesis için güvenlik ve şan ye duvarı 54. -İle şim sistemi hizmet ha nın tedariki 50. x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x 3.6.3. Çalışma Sahası Sınırları Tedarik kapsamındaki çalışma sahası sınırları Tabakhane A ğı Arıtma Tesisi Çizim alanının 2 metrelik alanı içerisinde yer alacak r. 3.7. Şan ye Montajı / Kurulumu / İşletmeye Almadan Önce/ İşletmeye Alma 3.7.1.Şan ye Montajı Tedarik Kapsamı İç kaynakları özel tasarım, mühendislik, proje yöne mi, tedarik ve yanma donanımı işleminin uzmanlar tara ndan yapılması gerekmektedir. Projenin şan ye montaj unsurunu da içeren bütün üre m çalışmaları, onaylı taşeron veya müşteri tercihli tedarikçilerle olacak r. 3.7.2. İşletmeye Alma Öncesi / İşletmeye Alma / Devir Teslim Bu tesisin anahtar teslim projenin bir parçası olarak Tabakhane A ğı Arıtma Tesisinin bütün işletmeye alma öncesini ve işletmeye almasını uzman bir firma tara ndan yürütülmesi gerekmektedir. 57 3.8. Ek Bölümler 3.8.1. Risk Matrisi Risk Öneri Kalan Risk Kri k süreç tesisinin elektrik veya mekanik arızasından dolayı kesin Ana tesis çok birimlidir, %120 kapasite sağlar, fazlalık dahil edilerek %100 kapasite sağlar. Çoklu hata mümkün fakat ayrık kablolamayla beklenilmeyen elektronik kontroller de modülerdir. Emisyon hatası Özellikler, tesis planı ve seçimi gösterildiği gibi aynı tasarıma dayalıdır. Düşük / yok. Emisyon standartları yine de Türk regülatörü ile bağdaşmalı. Kimyasal Risk (Cr VI) Cr VI, 3 mg/kg LOD’a göre süreç Düşük / yok; normal çalışma içerisinde üre lmez. şartları içerisinde. Patlama / Yangın HAZOP (Tehlike ve işle lebilirlik) / güvenlik bütünlüğü Düşük / yok; normal çalışma değerlendirmesin / ATEX tesis şartları içerisinde. mühendislik kapsamı içerisinde sonuçlandırılmalı Teknik Yenilik Teknik hazır bulunuş Belirsizlik Seviyesinin Matrisi 1 tanımlanmamış 2 ilke 3 kavram 4 proto p 5 alan 4 yeni çok yüksek çok yüksek yüksek orta uygulanamaz 3 değişiklik çok yüksek yüksek orta orta düşük 2 değişiklik yüksek orta orta düşük düşük uygulanamaz düşük düşük düşük düşük 1 eşitlik 3.8.2. İş Akış Diyagramı DERİ YAĞI ÜRETİM BÖLÜMÜ TABLO 11: DERİ YAĞI ÜRETİM BÖLÜMÜ 58 KURUTMA BÖLÜMÜ TABLO 12: KURUTMA BÖLÜMÜ GAZİFİKASYON BÖLÜMÜ TABLO 13: GAZİFİKASYON BÖLÜMÜ 59 OKSİDASYON VE BUHAR ÜRETİM VE GAZ TEMİZLEME TABLO 14: OKSİDASYON VE BUHAR ÜRETİM VE GAZ TEMİZLEME Kütle Dengesi Durumu 1 - Tasarım Durumu TABLO 15: Kütle Dengesi Durumu 1 - Tasarım Durumu MADDE AKIŞLARI TABLOSU Sentez Gaz Buhar 1.0000 Bölümü Sıcaklık C 800,0 Basınç 97,30 kPa Kütlesel Akış kgmole/s 575,1 Kütle kg/s 1,420e+004 Akışı Sıvı 20,28 Hacim m3/s Akışı Isı akışı kJ/s 3,264e+007 Buhar Çıkışı Buhar Bölümü C kPa Sıcaklık Basınç Kütlesel kgmole/s Akış Kütle kg/s Akışı Sıvı Hacim Akışı m3/s Isı akışı kJ/s 60 Ox’a Tahrik Sentez Atom Sulama giren Gaz sentez Buharı Basıncı Buharı suyu gazı Baca Gazı CBA Kazana WHR’den çıkan BHW in Giren baca Baca gazı Gazı 1,0000 1,0000 1,0000 0,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 0,0000 171,0 550,0 499,9 97,30 171,0 809,5 15,00 500,0 456,0 101,3 15,00 101,3 15,00 101,3 900,0 101,3 250 101,3 105,0 859,5 103,8 696,2 22,20 98,89 800,0 8,089 52,08 3195 3195 1753 1870 1,638e+004 400,0 1781 1,825e+004 137,2 1508 1,874 22,46 0,4008 1,785 24,34 0,4366 1,734 8,303e+004 8,303e+004 3,159e+004 95,94 95,9 31,65 2,462e+007 6,629e+007 5,269e+007 2838e+007 9,091e+007 5,947e+005 1,558e+004 2673e+008 3,421e+008 4,909e+008 Doğrudan gaz yakan hava ısı cısına CBA girişi Doğrudan gaz yakan hava ısı cısına baca gazı girişi Doğrudan gaz yakan kurutucuya kurutucudan giren baca çıkan baca hava gazı gazı ısı cısına tekrar geçiş Nem Gaz Ox’a giren temizleyiciden baca gazı sonraki kurutucusu baca gazı Su Sıvı A k 1.0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 0,0000 1,0000 1,0000 0,0000 0,0000 171,0 15,00 15,00 109,1 398,9 109,1 15,00 109,1 67,63 15,00 67,63 809,5 101,3 200,0 101,3 101,3 101,3 101,3 101,3 101,3 200,0 101,3 1753 1785 3,159e+004 5,168e+004 35,65 59,43 39,89 640,0 2,138 1129 2958 3497 2,964e+004 8,207e+004 9,177e+004 33,68 94,56 104,3 538,4 9700 9,720 2367 2423 6,231e+004 6,313e+004 70,60 71,60 166,5 111,0 3000 2000 3,006 2,004 4,161e+008 5,338e+005 3,00e+006 7,606e+007 7,988e+007 2,355e+008 1,545e+008 1,594e+008 1,758e+008 4,779e+007 3,140e+007 BİLEŞİMLER SENTEZ GAZ Mol Fraksiyonu Bileşimi (Metan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (Etan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (Propan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (i-Butan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (n-Butan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (i-pentan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (n-pentan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (n-Hekzan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (CO) Mol Fraksiyonu Bileşimi (CO2) Mol Fraksiyonu Bileşimi (Hidrojen) Mol Fraksiyonu Bileşimi (Nitrojen) Mol Fraksiyonu Bileşimi (H2O) Mol Fraksiyonu Bileşimi (HCl) Mol Fraksiyonu Bileşimi (SO2) Mol Fraksiyonu Bileşimi (SO3) Mol Fraksiyonu Bileşimi (Oksijen) Mol Fraksiyonu Bileşimi (Argon) Mol Fraksiyonu Bileşimi (H2S) Mol Fraksiyonu Bileşimi (Amonyum) BACA GAZI CBA KAZANA WHR’den GİREN çıkan baca BHW in gazı BACA GAZI 0,018600 0,000000 0,015365 0,000000 0,000000 0,013371 0,940000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,009300 0,000000 0,007682 0,000000 0,000000 0,06685 0,020000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,010000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,194600 0,000000 0,160751 0,000000 0,000000 0,139889 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,103600 0,000000 0,085580 0,000000 0,000000 0,074473 0,000000 0,000000 0,075439 0,075439 0,000000 0,138500 0,000000 0,114409 0,000000 0,000000 0,99562 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,415200 0,000000 0,342980 0,000000 0,000000 0,298469 0,030000 0,781200 0,528700 0,528700 0,000000 0,071000 1,000000 0,232591 1,000000 1,000000 0,332183 0,000000 0,000000 0,348930 0,348930 1,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000793 0,000793 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000053 0,000053 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,209500 0,040729 0,040729 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,009300 0,005356 0,005356 0,000000 0,004700 0,000000 0,003882 0,000000 0,000000 0,003379 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,044500 0,000000 0,036760 0,000000 0,000000 0,031989 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 Buhar Çıkışı Mol Fraksiyonu Bileşimi (Metan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (Etan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (Propan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (i-Butan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (n-Butan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (i-Pentan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (n-Pentan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (n-Hekzan) Mol Fraksiyonu Bileşimi (CO) Mol Fraksiyonu Bileşimi (CO2) Mol Fraksiyonu Bileşimi (Hidrojen) TAHRİK SENTEZ ATOM SULAMA Ox’a GİREN GAZ SENTEZ BUHARI BASINCI BUHARI SUYU GAZI doğrudan doğrudan gaz yakan gaz yakan hava ısı cısı hava ısı cısına CBA girişi baca gazı girişi doğrudan kurutucuya kurutucudan gaz yakan giren baca çıkan baca hava gazı gazı ısı cısına tekrar geçiş nem Ox’a giren gaz baca gazı temizleyiciden kurutucusu sonraki baca gazı su sıvı a k 0,000000 0,000000 1,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,016883 0,019956 0,016883 0,000000 0,016883 0,016496 0,000000 0,000004 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 61 Mol Fraksiyonu Bileşimi (Nitrojen) Mol Fraksiyonu Bileşimi (H2O) Mol Fraksiyonu Bileşimi (HCl) Mol Fraksiyonu Bileşimi (SO2) Mol Fraksiyonu Bileşimi (SO3) Mol Fraksiyonu Bileşimi (Oksijen) Mol Fraksiyonu Bileşimi (Argon) Mol Fraksiyonu Bileşimi (H2S) 0,000000 0,781200 0,000000 0,590003 0,697396 0,590003 0,000000 0,590003 0,576481 0,000000 0,000005 1,000000 0,000000 0,000000 0,261631 0,127231 0,261631 1,000000 0,261631 0,278554 1,000000 0,999990 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,209500 0,000000 0,124460 0,147114 0,124460 0,000000 0,124460 0,121607 0,000000 0,000001 0,000000 0,009300 0,000000 0,007024 0,008302 0,007024 0,000000 0,007024 0,006863 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000 3.10. İfraz Planı / GA TABLO 16: İfraz Planı / GA 62 4.1.Maliyetlendirme Teknik Bölüm de tanımlanan Enerji Geri Kazanımlı Tabakhane A ğı A k Giderme Tesisi için Anahtar Teslim fiya (+,- %10) € 48.500.000,00'dur. İşletmeye ilişkin toplam ya rım maliye aşağıdaki gibidir. Tesis Makine Ekipmanları Hesaplanan Maliyetler (Euro) Etleme tesisi pake 924.000 Doğrayıcı pake 1.258.000 3 adet kurutucu kısım 9.893.000 3 adet gazlaş rıcı 13.200.000 Genel Termal Oksidayzır 4.184.000 Kazan pake 5.004.000 Filtre Pake 8.486.000 Gaz Temizleyici/DeNOx pake 1.193.000 Kompresor / çelik yapı / inşaat işleri / boru taşıma direkleri / kanal sistemleri / Control paneli / CEM / Gövde / yardımcı ekipmanlar 4.358.000 TOPLAM 48.500.000 Yıllık İşletme Giderleri Kalemleri Maliyetler (Euro) Kimyasal Madde 742.222 Doğalgaz 2.264.094 Bakım Onarım 970.000 Elektrik Enerjisi 1.451.085 Kül Bertaraf Gideri 271.632 Gider Toplamı 5.699.033 Yıllık İşletme Gelirleri Kalemleri Maliyetler (Euro) Buhar Enerji Geliri 4.358.020 Yağ Üre m Geliri 2.168.288 Yıllık A k Bertaraf Maliye (455 ton*365 gün) 5.973.920 Gelir Toplamı 12.500.228 Yıllık Kazanç 6.801.195 63 4.2.Teslimat Süresi Mekanik Tamamlama tarihi Yürürlük Tarihinden i baren 22 ha adır. Bu süre bu tarz tesisler için normal teslim tarihini ifade etmektedir. Normal teslim tarihi, tesis zaman planlaması, temel mühendisliği içeren detaylı mühendislik ve tedarik süreleri aşağıdaki gibi özetlenmiş r. Temel Mühendislik : 14 - 16 ha a Müşteri Onayı : 2 - 3 iş ha ası (paralel olarak) Detaylı Mühendislik ve Tedarik : 44 - 46 iş ha ası Mekanik Tamamlamaya kadar tesis montajı : 30-32 ha a Teknik Belgelerin tahmini teslim tarihi, ilk olarak, aşağıdaki gibi olacak r: Akış diyagramı ve batarya sınır şartları : 8 ha a Isı & Kütle Dengesi : 8 ha a Proje çizimleri : 8 ha a Genel Yerleşim ve Fabrika Düzeni : 12 ha a Kurulum Temelleri : 12 ha a 64