Bayındırlık ve İskan Bakanlığından Yapı Malzemeleri
Transkript
Bayındırlık ve İskan Bakanlığından Yapı Malzemeleri
Bayındırlık ve Āskan Bakanlıÿından Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’ne (89/106/EEC) ĀliĂkin Açıklayıcı Dokümanlar Hakkında Tebliÿ (Tebliÿ No:TAU/2004-008) Genel GiriĂ l. Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nin (89/106/EEC) 4üncü, 5inci ve 8/c (Direktif 3 ve 12) maddelerinde sözü geçen Açıklayıcı Dokümanların Yönetmeliÿin EK-I’inde belirtilen Temel Gerekler hakkındaki açıklamalarını kapsar. Yapı Daimi Komitesi’nin görüĂü alındıktan sonra Avrupa Toplulukları Resmi Gazetesi, Seri C’de yayımlanmıĂtır. Açıklayıcı Dokümanlar, Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi (89/106/EEC) Madde-5’ de belirtildiÿi üzere Bayındırlık ve Āskan Bakanlıÿı tarafından da tebliÿ olarak yayımlanmaktadır. 2. Açıklayıcı Dokümanların temel hedefi Komisyonun Avrupa standardizasyon mercilerine uyumlu standartların belirlenmesi ve Avrupa Teknik Onay KuruluĂuna Avrupa Teknik Onayı Kılavuzlarının belirlenmesi için verdiÿi Temel Gerekler ve talimatlar arasında baÿlantı kurmaktır. Bunun gerçekleĂtirilebilmesi için, aĂaÿıdaki konuların göz önüne alınması gerekir: - Terminolojinin ve temel teknik kavramların uyumlaĂtırılması (uyumlu hale getirilmesi) veya bu tür bir uyumlaĂtırmaya iliĂkin ihtiyacın tanımlanması - Temel Gerekler için sınıfların veya düzeylerin gerekli ve mümkün olduÿu ölçüde belirtilmesi - Sınıflar veya düzeyler ve teknik Ăartnameler arasındaki korelasyon yöntemlerinin belirtilmesi - Avrupa Teknik Onayları ile ilgili uyumlu standartların ve ortak esasların belirlenmesi amacıyla bir referans olarak kullanılması 3. Yapı Malzemeleri Direktifinde (CPD) yapı iĂleri için geçerli olan Temel Gerekler kapsamlı bir Ăekilde belirtilse bile, bu durum Üye Ülkelerin bunları uygulamasını gerektirmez; diÿer bir deyiĂle, Üye Ülkeler yapı iĂlerini bunlara göre düzenlemek veya düzenlememek konusunda serbesttir. Bununla birlikte, yapı iĂlerini bunlara göre düzenlemeleri ve yönetmeliklerin yapı malzemeleri üzerinde bir etkiye sahip olması halinde, Üye Ülkeler Direktif hükümlerine uymalı ve sonuç olarak da kendi ulusal yönetmeliklerini adapte etmelidir; bu nedenle Direktifte belirtilenlerin dıĂında baĂka Temel Gerekleri uygulayamazlar ve imalatçı tarafından yapı iĂlerinde kullanılması amaçlanan yapı malzemelerinin piyasasına bu malzemeleri sürmelerine, ancak bu malzemelerin kullanım için uygun olması halinde izin verebilirler. Yapı malzemesi amaçlanan kullanım için, geçerli Temel Gerekleri karĂılayacak Ăekilde kullanıldıÿında uygundur; yapı malzemesinin amaçlanan kullanımı için uygun olduÿu, CE iĂaretini taĂıması halinde kabul edilir; bu iĂaret yapı malzemesinin teknik Ăartnamelere ve düzenlemelere (uyumlaĂtırılmıĂ standartlara, Avrupa Teknik Onaylarına, Topluluk Prosedürlerine ve Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nin 6-a, b, c, 7. maddelerinde tanımlanan Ăartlara uyumunu gösterir. Yapı malzemeleri ile ilgili uyumlaĂtırılmıĂ standartlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esasları standart kuruluĂlarına ve EOTA'ya verilen talimatlar temelinde belirlenmiĂtir; bu talimatlar yapı malzemeleri ile ilgili olarak Temel Gereklerle ait bilgilerin bulunduÿu Açıklayıcı Dokümanlara atıfta bulunularak belirlenir. 4. UyumlaĂtırılmıĂ bir standardın bulunmaması halinde, ulusal teknik Ăartnamenin kabul edilmesi için Temel Gerekleri saÿlayan yapı malzemeleri ile ilgili belgeler, Avrupa Birliÿi Komisyonu’na iletilir.Komisyon yapı malzemelerinin Temel Gereklere uygun olduÿunu kabul ettiÿinde, yapı malzemesinin cinsi/tipi/sınıfı göz önünde bulundurularak, ulusal standart geçerli olacaktır. 5. Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nin uygulanması çerçevesinde, Açıklayıcı Dokümanlar yapı malzemesinin aĂaÿıdaki iki durumda deÿerlendirilmesi için referans oluĂturur : - Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nin 6-c (Direktifin 4(4)) maddesi (bir imalatçının mevcut teknik Ăartları uygulamamıĂ olması veya yalnızca kısmen uygulamıĂ olması halinde kullanıma uygunluÿun onaylanmıĂ bir laboratuar tarafından deÿerlendirilmesinin olmadıÿı hallerde) - Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nin 8-d (Direktifin 9(2)) maddesi (Avrupa Teknik Onaylarına iliĂkin ortak esasların olmadıÿı, EOTA içerisinde ortak hareket eden onay mercileri tarafından gerçekleĂtirilen, bir Avrupa Teknik Onayında verilmiĂ olan kullanıma uygunluk deÿerlendirmesinin bulunmadıÿı hallerde) 6. Açıklayıcı Dokümanlar deÿiĂkenlik gösteren bir yapıya sahiptir ve bu nedenle de daha fazla geliĂtirilmeye açıktır. Aslında, bunlar aĂaÿıdakilerin bir kombinasyonuna dayanmaktadır: - Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi EK-I’de (Direktifin I numaralı ekinde) belirtilen Temel Gerekler, - Kamu kurum ve kuruluĂları da dahil olmak üzere, ihtiyaç ve/ veya performans sınıflarının veya düzeylerinin belirlenmesini gerekli kılabilecek olan coÿrafi veya iklimsel koĂullardaki farklılıklar veya olası farklı koruma düzeyleri gibi yaĂam tarzındaki farklılıklar da göz önüne alınarak, yapı iĂleri için geçerli olan mevcut ulusal yönetmeliklere iliĂkin bilgiler, - Yürürlükteki mevzuata göre mevcut olan yapı malzemelerine iliĂkin teknoloji düzeyi, - Yapı malzemelerinin amaçlanan kullanımı. Bu farklı unsurlar geliĂme gösterebilir. Temel Gerekler hedefler açısından ifade edildiÿinden, belirli bir anda Açıklayıcı Dokümanlarda verilen anlayıĂ temel olarak teknolojik geliĂmeye ve son teknolojiye baÿlı olarak geliĂebilir. Bu geliĂimci unsurlar, Açıklayıcı 1 Dokümanların adaptasyonu için gerekli zemini yaratabilir ve Temel Gereklere iliĂkin anlayıĂı etkileyebilir. Bir Üye Ülke, Temel Gerekler kapsamında yer alan yapı iĂlerinin gerçekleĂtirilmesi için önerilen ek düzenleyici Ăartların da içeriÿe dahil edilmesini saÿlamak üzere, bir veya daha fazla sayıda Açıklayıcı Dokümanın revize edilmesini isteyebilir. Bu tür istekler Komisyon ve Yapı Daimi Komitesi tarafından öncelikli konu olarak ve 83/189/EEC sayılı Direktif altındaki resmi bildirim süreci ihlal edilmeksizin ilgilenilecektir. 7. Bu Açıklayıcı Dokümanlarda performans sınıfları veya düzeyleri Açıklayıcı Doküman No:2'de belirlenmiĂtir (Yangın Durumunda Emniyet). Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nde, ihtiyaç ve/veya performans sınıflarının veya düzeylerinin, gerekli olması halinde, Açıklayıcı Dokümanlar haricinde de belirlenebileceÿi belirtilmektedir. Yapı malzemelerindeki tehlikeli maddelerin varlıÿı söz konusu olduÿunda, teknik Ăartnamelerin atıfta bulunacaÿı performans sınıfları ve/veya düzeyleri, iĂlerin amacı da göz önüne alınarak, iĂlerin garanti edilmesi için gerekli olan koruma düzeylerini mümkün kılacaktır. 8. Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’nin amacı mevcut yasal, düzenleyici veya idari hükümlerden gelen ticaret önündeki engellerin ortadan kaldırılması olduÿundan, Yönetmelikte ortaya konan teknik Ăartlarda Üye Ülkelerdeki haklı teknik düzenlemeler ve Ăartnameler tamamen göz önüne alınmalıdır. Bunun anlamı, teknik Ăartnamelerin, yapı iĂlerinin Temel Gereklere uygun olmasına olanak veren ve Üye Ülkelerde kullanılmakta olan yapı malzemelerinin kullanımını engellemeyecek veya zorlaĂtırmayacak olmasıdır. Yapı Malzemeleri Yönetmeliÿi’ne (89/106/EEC) ĀliĂkin Açıklayıcı Dokümanlar Hakkında Tebliÿ (Tebliÿ No:TAU/2004-008) Ekleri : EK-1 MEKANĀK DAYANIM VE STABĀLĀTE EK-2 YANGIN DURUMUNDA EMNĀYET EK-3 HĀJYEN, SAþLIK VE ÇEVRE EK-4 KULLANIM EMNĀYETĀ EK-5 GÜRÜLTÜYE KARāI KORUMA EK-6 ENERJĀDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI 2 EK-I Temel Gerek No: l "MEKANøK DAYANIM VE STABøLøTE" øÇøNDEKøLER 1. GENEL 1.1. Amaç ve kapsam 1.2. Temel Gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları 1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda kullanılan tanımlar 1.3.1. Yapı iúleri 1.3.2. Yapı malzemeleri 1.3.3. Normal bakım 1.3.4. Kullanım amacı 1.3.5. Ekonomik olarak makul çalıúma ömrü 1.3.6. Etkenler 1.3.7. Performanslar 2. “MEKANøK DAYANIM VE STABøLøTE” TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR 2.1. "Mekanik Dayanım ve Stabilite" Temel Gerek metninde kullanılan terimlerin anlamları 2.1.1. Yük taúıyıcı inúaat 2.1.2. Yapı iúleri üzerinde etkili olan yükler 2.1.3. Çökme 2.1.4. østenmeyen deformasyon 2.1.5. Baúlangıçtaki nedenle orantılı olmayan ölçüde bir olayın neden oldu÷u hasar 2.2. Di÷er özel terimler 3. "MEKANøK DAYANIM VE STABøLøTE" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL øLKELER 3.1. Genel 3.2. Etkenler 3.3. Temel Gere÷in Sa÷lanması 3.4. Yapı iúlerinin mekanik dayanım ve stabilitesinin do÷rulanmasına iliúkin yöntemler 4. TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR 4.1. Genel 4.2. Yapı iúleri veya bunların bölümleriyle ilgili hükümler 4.2.1. Do÷rulama temeli 4.2.2. Etkenler 4.2.3. Kısmi emniyet faktörü formatı 4.2.4. Basitleútirilmiú kurallar 3 4.3. Yapı Malzemelerine iliúkin hükümler 4.3.1. Temel Gereklerle ilgili olabilecek malzemeler ve ilgili özellikler 4.3.2. Malzemelerin performansları 4.3.3. Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5.1. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi 5.2. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması EKLER 4 TEMEL GEREK-1 MEKANøK DAYANIM VE STABøLøTE 1. GENEL 1.1. Amaç ve Kapsam 1.1.1. Bu Açıklayıcı Doküman, bundan sonra ‘Direktif” olarak anılacak olan Üye Ülkelerin yapı malzemeleri ile ilgili kanunları, düzenlemeleri ve idari hükümlerinin uyumlaútırılması hakkında 21 Aralık 1988 tarihli 89/106/EEC sayılı Konsey Direktifi ile ilgilidir. Bu Direktif’e uyumlu olarak 08 Eylül 2002 tarih ve 24870 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i” (89/106/EEC) bundan sonra “Yönetmelik” olarak anılacaktır. 1.1.2. Açıklayıcı dokümanların amacı (Yönetmelik 4.veya 5./Direktif 3.maddelerine göre ); uyumlaútırılmıú standartların, Avrupa Teknik Onaylarının ve (Yönetmelik 4. ve 6./Direktif 4. ve 5. maddelerinde belirtilen ) di÷er teknik úartnamelerin kabul edilmesine iliúkin talimatlar arasında gerekli ba÷lantıların oluúturulması için (Yönetmelik EK-I /Direktif EK-I de belirtilen ) Temel Gereklere kesin biçim verilmesini sa÷lamaktır. Gerekli olan hallerde, yapı malzemeleri ile ilgili di÷er yönetmelikler de göz önünde bulundurulacaktır. 1.1.3. Bu Açıklayıcı Doküman “Mekanik Dayanım ve Stabilite” nin ilgili olabilece÷i iúleri kapsamaktadır. Yapı malzemelerini, malzeme guruplarını, özelliklerini ve performanslarını tanımlamaktadır. Malzemenin her bir amaçlanan kullanımı için, talimatlarda CEN/CENELEC/EOTA ile birlikte gerekli olması halinde malzeme özelliklerinin de÷iútirilmesine veya tamamlanmasına olanak veren adım adım bir prosedür kullanılmak suretiyle bu özelliklerden hangilerinin uyumlaútırılmıú úartnamelerde yer alaca÷ı detaylı olarak belirtilecektir. Yönetmelik EK-I ‘de (Direktif EK-I), iúlerin bu tür bir úart içeren yönetmeliklere tabii olması halinde geçerli olan Temel Gere÷in aúa÷ıdaki tanımı verilmektedir. "Yapı iúleri, yapı ve kullanım sırasında maruz kalacakları yüklerden dolayı aúa÷ıdaki durumlara yol açmayacak úekilde tasarlanıp, yapılmalıdır: (a) Yapılan iúin tamamının veya bir kısmının çökmesi, (b) Kabul edilemeyecek boyutta büyük deformasyonlar, (c) (d) Taúıyıcı sistemde önemli boyutta deformasyon oluúması sonucu, yapı iúinin di÷er kısımlarında veya teçhizat yada tesis edilen ekipmanlarda hasar meydana gelmesi, Sebebini oluúturan olayın boyutlarına oranla, çok büyük hasarların meydana gelmesi. 1.1.4. 7 Mayıs 1985 tarihli Yeni Yaklaúım Konsey Kararına ve Direktife göre, Temel Gere÷in bu açıklamasının amacı Üye Ülkelerdeki yapı iúleri için mevcut olan ve do÷rulu÷u gösterilen koruma düzeylerinin azaltılmamasıdır. 1.2. Temel Gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları 1.2.1. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3. (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar Topluluk mevzuatına göre tanımlandı÷ında ve onaylandı÷ında Temel Gerekler ve ilgili malzeme performans sınıfları gerekli olabilir. Bu sınıfların amacı yapı malzemelerinin serbest dolaúımının ve serbest kullanımının sa÷lanmasıdır. Söz konusu sınıflar Açıklayıcı Dokümanlar veya Yönetmeli÷in 8/c (Direktif’in 20. (2)(a)) maddesinde belirtilen prosedüre göre belirlenecektir. Bu prosedür bir malzeme performans sınıflandırılmasının kabul edilebilirlik sınırlarını tanımlar, Komisyon uygunluk için talimatla CEN, CENELEC veya EOTA’ yı ister. 5 Bir Üye Ülkenin Yönetmeli÷in 13. (Direktifin 6. (3).) maddesine uygun olarak sınıflar arasından yalnızca birine veya bu sınıflardan bazılarına kendi bölgesinde veya bu bölgenin bir bölümünde uyulması gerekti÷ini belirtmesi halinde,bunu yalnızca Yönetmeli÷in 5. (Direktifin3 (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar temelinde yapacaktır. 1.2.2. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3 (2).) maddesinde belirtilmiú olan onaylanmıú farklılıkların tanımlanmadı÷ı hallerde, malzeme performans sınıfları veya düzeyleri aynı zamanda standardı hazırlayanlara, imalatçılara ve alıcılara kolaylık sa÷lanması amacıyla kullanılabilir. Belirli malzemeler için, sınıflar veya düzeyler standardın malzeme performansının amaçlanan kullanıma uyumlaútırılmasını kolaylaútırır. Malzemelere iliúkin bu tür performans sınıfları veya düzeyleri konusunda Yönetmeli÷in 4. ve 8(c). (Direktifin 4 (1).) maddesine atıfta bulunulabilir, bu nedenle de Komisyonu ve Yapı Daimi Komitesini talimatların uygulanması çerçevesinde bu konu ile ilgili olarak yürütülen iúlerden haberdar kılmak standardı hazırlayanlar tarafından yapılacaktır. 1.2.3. Yapı iúleri veya malzemeler için sınıfların her tanımlanmasında, en az bir Üye Ülkenin söz konusu alanda hiçbir yasal úartı olmaması halinde, "performans belirlenmemiútir" adında bir sınıfın oluúturulması gerekir. 1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda Kullanılan Tanımlar 1.3.1. Yapı iúleri; Hem bina hem de di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerini ifade eder. Yapı iúleri örne÷in; konutları, endüstriyel, ticari, ofis, sa÷lık, e÷itim, e÷lence ve tarım binalarını, köprüleri, yolları ve otobanları, demiryollarını, boru úebekelerini, açık ve kapalı spor tesislerini, rıhtımları, platformları, dokları, yükseltme havuzlarını, kanalları, barajları, kuleleri, tankları, tünelleri, vb. kapsar. 1.3.2. Yapı malzemeleri 1.3.2.1.Bina ve di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerinde kalıcı olarak kullanılmak amacıyla üretilen bütün malzemeleri ifade eder. "Yapı malzemeleri" veya "malzemeler" ifadesi, Açıklayıcı Dokümanlarda kullanıldı÷ında, yapı iúlerinin Temel Gereklere uymasını sa÷layan prefabrike sistemlerin ve/veya tesisatların malzemelerini, unsurlarını ve bileúenlerini de (tek baúlarına veya bir kit içerisinde) içerir. 1.3.2.2.Bir malzemenin yapı iúleri içerisinde kalıcı olarak kullanılması, malzemenin çıkartılmasının yapının performans kapasitelerini düúürmesi ve malzemenin demonte edilmesinin veya de÷iútirilmesinin yapı faaliyetlerini içermesi anlamını taúır. 1.3.3. Normal bakım 1.3.3.1.Bakım, yapının kullanım süresince tüm fonksiyonlarını yerine getirebilmesini sa÷lamak amacıyla yapıya uygulanan koruyucu tedbirlerden ve di÷er tedbirlerden oluúan çalıúmaların bütünüdür. Bu tedbirler temizli÷i, servisi, yeniden boyamayı, tamiri, gerekli olması halinde iúlerin parçalarının da de÷iútirilmesini, vb. içerir. 1.3.3.2.Normal bakım genellikle incelemeleri kapsar ve sonuçta ortaya çıkan maliyetler göz önüne alınarak yapılması gereken müdahalenin maliyetinin ilgili iú parçalarının de÷eri için uygun oldu÷u hallerde gerçekleútirilir. 1.3.4. Kullanım amacı Yapı malzemesinin kullanım amacı, malzemenin ekonomik açıdan makul çalıúma ömrü boyunca Temel Gereklerin yerine getirilmesidir. 1.3.5. Ekonomik çalıúma ömrü 1.3.5.1.Ekonomik çalıúma ömrü, iúlerin performansının Temel Gereklerin yerine getirilmesi için uygun olan bir düzeyde tutuldu÷u süredir. 6 1.3.5.2.Ekonomik çalıúma ömrü, aúa÷ıda örnekleri verilen ilgili tüm konuların dikkate alınmasını gerektirir: - Tasarım, yapım ve kullanım maliyeti, - Kullanımın durmasından kaynaklanan maliyetler, Çalıúma ömürleri boyunca iúlerdeki hata riskleri, bunların sonuçları ve bu riskleri kapsayan sigorta maliyetleri, - Planlanan kısmi yenileme, - ønceleme, bakım ve onarım maliyetleri, - øúletme ve idare maliyetleri, - Elden çıkarma, - Çevre ile ilgili konular. 1.3.6. Etkenler Yapı iúlerinin Temel Gereklere uyumunu etkileyebilecek olan etkenler yapı iúleri veya iú bölümleri üzerinde etkili olan faktörler tarafından ortaya çıkarılır. Bu tür faktörler mekanik, kimyasal, biyolojik, termal ve elektromanyetik faktörleri içerir. 1.3.7. Performans Performans, yapı iúlerinin, iúlerin bir bölümünün veya malzemenin amaçlanan hizmet koúulları (yapı iúleri veya iúlerin bölümleri ) veya (malzemeler için) kullanım amacı koúulları altında maruz kaldı÷ı veya üretti÷i davranıúın niceliksel bir ifadesidir. 2. "MEKANøK AÇIKLAMALAR DAYANIM VE STABøLøTE" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN 2.1. "Mekanik Dayanım ve Stabilite" Temel Gere÷i metninde kullanılan terimlerin anlamları1: 2.1.1. Yük taúıyıcı inúaat Yapı iúleri için Mekanik Dayanım ve Stabilite sa÷lamak üzere tasarlanmıú olan ba÷lanmıú parçaların organize olarak tesis edilmesidir. Bu Açıklayıcı Dokümanda "yük taúıyıcı inúaat" "yapı" olarak adlandırılmıútır. 2.1.2. Yapı iúleri üzerinde etkili olan yükler Yapım ve kullanımları sırasında yapı üzerinde baskıya, deformasyona veya bozulmaya yol açabilecek olan etkenler ve di÷er faktörlerdir. Bu Açıklayıcı Dokümanda, "etkenler ve di÷er faktörler" "etkenler" olarak adlandırılmıútır. 2.1.3. Çökme Bölüm 3.4.1'de anlatılan úekilde yapının çeúitli hata biçimleridir. 2.1.4. østenmeyen deformasyon Yapı iúlerinin veya bunların bir bölümünün stabilitesi, mekanik dayanım veya hizmet verebilirli÷inin belirlenmesi ile ilgili olarak yapılan varsayımları geçersiz kılacak veya iúlerin dayanıklılı÷ında önemli bir azalmaya yol açacak úekilde iúlerde veya iúlerin bir bölümünde meydana gelen deformasyon veya çatlamalardır. 2.1.5. Baúlangıçtaki nedenle orantılı olmayan ölçüde bir olayın neden oldu÷u hasar Bunun anlamı, baúlangıçtaki nedenle orantılı olarak (patlamalar, darbe, aúırı yükleme veya insan hatalarının sonucu gibi olaylar nedeniyle) iúlerde meydana gelen ve kabul edilemeyecek olan 1 Aúa÷ıdakilerde verilen bu terimlerin anlamında 15.12.1987 tarihli Uluslararası Standart ISO 8930 dikkate alınmıútır. 7 zorluklar veya maliyetler olmaksızın kaçınılması veya sınırlandırılması mümkün olan büyük hasarlardır. 2.2. Di÷er özel terimler Di÷er özel terimler, metinde geçtikleri yerlerde tanımlanmıú veya açıklanmıútır. Özellikle Bölüm 3'e bakınız. 3. "MEKANøK DAYANIM VE STABøLøTE" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL øLKELER 3.1. Genel 3.1.1. Bu bölümde, "Mekanik Dayanım ve Stabilite" Temel Gere÷inin sa÷lanması için Üye Ülkelerde kullanılmakta olan temel prensipler tanımlanmaktadır. Yapı iúlerinin bu Temel Gere÷i içeren yönetmeliklere tabi oldu÷u hallerde, halihazırda bu prensiplere uyulmaktadır. Bölüm 4'te bu Temel Gere÷e, Yönetmeli÷in 4.ve 6. ( Direktif 4. ) maddelerinde sözü geçen teknik úartnamelere uyularak nasıl uyum sa÷lanabilece÷i konusunda ortak esaslar açıklanmaktadır. 3.1.2. Temel Gerek, mümkün olan ölçüde, yapı iúleri için ekonomik çalıúma ömrü boyunca kabul edilebilir. 3.1.3. Temel Gere÷e uyum, özellikle aúa÷ıdakilerle ilgili ve birbirleriyle iliúkili olan çok sayıda tedbirle sa÷lanır: - Yapı iúlerinin planlanması, tasarlanması, gerçekleútirilmesi ve gerekli bakımı; - Yapı malzemelerinin özellikleri, performansları ve kullanımı. 3.1.4. Yapıların planlanmasının, tasarlanmasının ve yapılmasının denetlenmesine, ilgili tarafların ve kiúilerin yeterliliklerine iliúkin tedbirlerin alınması, gerekli oldu÷unu düúündükleri hallerde, Üye Ülkelerin seçimidir. Bu denetimin ve bu yeterlik kontrolünün malzemelerin özellikleriyle do÷rudan ba÷lantılı oldu÷u hallerde, ilgili hükümler, ilgili malzemelere iliúkin Avrupa Teknik Onayı ortak esasların ve standartların hazırlanmasına iliúkin talimatlarla belirlenecektir. 3.2. Etkenler 3.2.1. Bölüm 2.1.2'ye bakınız. 3.2.2. Temel Gere÷e uyum düúünüldü÷ünde, aúa÷ıdaki etken türleri arasında bir ayrım yapılabilir: Kalıcı etkenler: Yerçekimine ba÷lı kalıcı etkenler, toprak ve su basıncı etkenleri, inúaat sırasında oluúan deformasyonlar, vb. De÷iúken etkenler: Zeminler, çatılar veya iúlerin di÷er parçaları üzerine uygulanan yükler, kar ve buz yükleri, rüzgar yükleri (statik ve dinamik), su ve dalga yükleri, termal etkenler, don, silolar ve tankların içindeki yükler, köprüler ve döúemeler üzerindeki trafik yükleri, vinçlerin oluúturdu÷u etkenler, makinelerden kaynaklanan dinamik etkenler, yapı yükleri, vb. 3.3. Kazayla oluúan etkenler: Darbe, patlamalar, sismik etkenler, yangına ba÷lı etkenler, vb. Temel Gere÷in Sa÷lanması 3.3.1. Üye Ülkelerde geçerli olan do÷rulama usulleri ilgili tüm de÷iúkenleri içeren uygun tasarım modelleri kullanılarak (gerekli olması halinde testlerle desteklenen) Bölüm 3.4'te açıklanan sınır de÷erleri kavramına dayanır. Bu durum, modellerin yapının davranıúını öngörmek konusunda yeterince do÷ru oldu÷unu ve normalde elde edilmesi muhtemel olan minimum iúçilik standardını dikkate aldı÷ını ve tasarımın dayandı÷ı bilgilerin ve bakımla ilgili olarak yapılan varsayımların güvenilirli÷ini gösterir. 3.3.2. Testler aynı zamanda hesaplama yöntemlerinin uygulanamadı÷ı veya uygun olmadı÷ı hallerde de kullanılır. Bu tür durumlarda, test, bu Bölümde verilmiú olan temel prensiplerle de uyumludur. 3.3.3. Bazı etkenler, örne÷in sismik etkenler veya yangın ya da darbe etkisi için özel tedbirler gereklidir. 8 3.3.4. Baúlangıçtaki nedenle uyumlu olmayan ölçüdeki bir olayın iúler üzerinde yaratabilece÷i potansiyel hasar, aúa÷ıdaki tedbirlerden birinin veya bir kaçının gereken úekilde seçilmesi ile sınırlandırılabilir veya bu yolla bu tür bir hasardan kaçınılabilir: Yapının maruz kalabilece÷i tehlikelerden kaçınılması, bu tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılması, - ølgili tehlikelere karúı düúük hassasiyete sahip olan bir yapısal biçimin seçilmesi, - Enerjinin emilmesi için yeterli yapı elastikiyetinin sa÷lanması 3.4. Yapı iúlerinin mekanik dayanım ve stabilitesinin do÷rulanmasına iliúkin yöntemler 3.4.1. Sınır de÷erleri, bu de÷erlerin ötesine geçildi÷inde performans úartlarının artık karúılanmadı÷ı hallerdir. Sınır de÷erleri, iúlerin çalıúma ömrü boyunca meydana gelen sürekli durumlarla veya iúlerin gerçekleútirilmesi sırasında ortaya çıkan geçiú durumlarıyla (inúaat safhası ve / veya tesisat veya onarımı) veya amaçlanmayan kullanımlar yada kazalarla ilgili olabilir. Genel olarak, nihai sınır de÷erleri ve hizmet verebilirli÷e iliúkin sınır de÷erleri arasında bir ayrım yapılır. 3.4.2. Nihai sınır de÷erleri, pratik amaçlar dahilinde de nihai sınır de÷erleri olarak kabul edilen ve yapısal hataya yakın olan çeúitli yapısal hata biçimleri veya durumlarla ilgili olanlardır. 3.4.3. Dikkate alınması gereken nihai sınır de÷erleri aúa÷ıdakileri içerir: Sa÷lam bir gövde olarak kabul edilen yapının veya herhangi bir parçasının dengesini kaybetmesi, Yapının veya herhangi bir parçasının, destekler ve temeller de dahil olmak üzere aúırı deformasyon veya oturma, bir mekanizmaya dönüúme, kırılma veya stabilite kaybı nedeniyle ortaya çıkan hatası, 3.4.4. Hizmet verebilirlik sınır de÷erleri, yapı için kullanımı veya fonksiyonu ile ilgili olarak tanımlanmıú olan kriterlerin ötesinde karúılanamadı÷ı durumlardır. 3.4.5. Dikkate alınması gereken hizmet verebilirlik sınır de÷erleri aúa÷ıdakileri içerir: Endiúeye yol açan veya iúlerin etkin kullanımını engelleyen veya boyalarda ya da yapısal olmayan elemanlarda kabul edilemeyecek ölçüde hasara yol açan deformasyonlar veya sapmalar, ønsanlarda rahatsızlı÷a yol açan veya iúlerin ya da bunların içeriklerinin hasar görmesine neden olan veya fonksiyonel etkinli÷ini sınırlandıran titreúimler; - Zarar verici çatlamalar 4.TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR 4.1.Genel 4.1.1."Teknik ùartnameler" Yönetmeli÷in 4 ve 6. (Direktif 4) maddesinde belirtilenlerdir. Yapı malzemesinin "Avrupa Teknik Onayına øliúkin Ortak Esasları", Yönetmeli÷in 4.5 ve 8/c (Direktif 11.) maddeleri ile EK-III’ de sözü geçenlerdir. 4.1.2. Aúa÷ıdakiler arasında genel bir ayrım yapılır: Kategori A: Bunlar, Direktifte belirtilen Temel Gere÷in karúılanması amacıyla, binaların ve inúaat mühendisli÷i iúlerinin ve bu iúlerin bölümlerinin veya bunların özel yönlerinin tasarımı ve uygulanması ile ilgili olan standartlardır. Üye Ülkelerin yasalarında, yönetmeliklerinde ve idari hükümlerinde varolan farklılıkların uyumlu malzeme standartlarının geliútirilmesini önledi÷i hallerde, Direktif kapsamında Kategori A'da yer alan standartlar dikkate alınmalıdır. Kategori B: Bunlar, Yönetmeli÷in 10,11ve 12.maddeleri ile EK-III’e (Direktif madde 13, 14 ve 15’e) göre münhasıran uyumu onaylanmasına ve iúaretlemeye tabi olan yapı malzemeleri ile ilgili olan Avrupa Teknik Onayına iliúkin teknik úartnameler ve ortak esaslardır. Bunlar bir ürünün; temel gerekleri, test etme ve uyum kriterlerinin gerçekleútirilmesini etkileyebilecek karakteristiklerin performans ve/veya dayanıklılık dahil di÷er özellikleri kapsayan úartlarla ilgilidirler. 9 Yapı malzemesi veya çok sayıda yapı malzemesiyle ilgili olan Kategori B standartlar farklı bir karaktere sahiptir ve yatay (Kategori Bh) standartlar olarak adlandırılırlar. 4.1.3. A ve B Kategorileri arasındaki ayrımın amacı ilgili belgelerde sözü geçen iúe iliúkin farklı önceliklerin belirlenmesi de÷il, Üye Ülkelerdeki ve Avrupa Standardizasyon ve Teknik Onay mercilerindeki yetkililerin Direktifin uygulanması konusundaki sorumlulukları arasında varolan farkın yansıtılmasıdır. 4.1.4. Temel Gere÷e uyum açısından bu belgelerin kaliteli olmasının sa÷lanması için, bu Açıklayıcı Doküman hükümleri, Avrupa standartlarının Avrupa Teknik Onayına iliúkin ortak esasların hazırlanması amaçlı talimatlarda özel koúullarda yer alacaktır. 4.1.5. Kategori A standartlarda yapılan varsayımlar ve Kategori B standartlardakiler birbiri ile uyumlu olacaktır. 4.1.6. Kategori B' deki teknik úartnameler ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında, ilgili malzemelerin kullanım amacı belirtilecektir. 4.2. Yapı øúleri veya bunların bölümleriyle ilgili hükümler 4.2.1.Do÷rulama temeli Mekanik dayanım ve stabilite hakkındaki Temel Gere÷in karúılanması için, Üye Ülkelerde yapılan iúler aúa÷ıdaki prosedür temelinde onaylanmaktadır: (a) Dikkate alınacak olan ilgili sınır durumlar da dahil olmak üzere bu Açıklayıcı Dökümanın 3 numaralı bölümünde yer alan hükümlere uyumun sa÷lanması; (b) Hizmet verebilirlik sınır de÷erleri ile ilgili hükümlerin belirlenmesi; iúlerin sahibi, iúlerin fonksiyonuna ba÷lı olarak özel veya ek hizmet verebilirlik úartları belirlenebilir. 4.2.2 Etkenler 4.2.2.1.Yapı iúlerinin tasarımı, gerçekleútirilmesi ve kullanımı için de÷erlendirilmesi gereken etkenlerin ve di÷er etkilerin aralı÷ı halihazırda ulusal yönetmeliklerde verilmektedir. Bunlar aynı zamanda etkenlerin ve etkilerin temsil niteli÷i taúıyan de÷erlerini de içermekte ve belirli iú türleri için düúünülmesi gereken etken türlerini ve de÷erleri veya sınıfları belirtmektedir. 4.2.2.2.Yorulma tasarımı ile ilgili olarak, 4.1 (2)'de sözü geçen Kategori A standartlar veya ulusal yönetmelikler, farklı çalıúma ömürlerine iliúkin kuralları ve geri dönüú süresi kurallarını kapsayabilir. 4.2.3. Kısmi emniyet faktörü formatı Teknik úartnamelerde ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında yer alan tasarım kuralları, malzemelerin eylemleri ve özellikleri için temsil niteli÷i taúıyan de÷erler kullanılarak kısmi bir emniyet faktörüne dayandırılabilir. Bu tür bir durumda, emniyet ve hizmet verebilirlik düzeylerinin kalite güvence sistemine ba÷lı oldu÷u gerçe÷i dikkate alınır. østenen emniyet ve hizmet verebilirlik düzeyleri muhtemel güvenilirlik yöntemleri kullanılarak belirlenebilir. 4.2.4. Basitleútirilmiú kurallar Teknik úartnameler ve Avrupa Teknik Onayı ortak esasları sınır de÷erleri kavramına dayanan aúa÷ıdaki gibi basitleútirilmiú tasarım kuralları içerebilir: Durum 1 – Hesaplama yoluyla onaylama a) Nihai sınır de÷erleri ve/veya hizmet verebilirlik sınır de÷erleri için yapılan hesabın basitleútirilmesi yoluyla; b) Nihai sınır de÷erlerinin açık bir úekilde göz önüne alınması gerekmeyen hallerde yalnızca hizmet verebilirlik sınır de÷erleri göz önüne alınarak; Durum 2 – Hesaplama yapmaksızın onaylama a) Özel detaylandırma kuralları belirlenerek; 10 b) 4.3. Basit iúler için, somut deneyime dayanan özel hükümler belirlenerek Yapı Malzemelerine iliúkin hükümler 4.3.1. Temel Gerekle ilgili olabilecek malzemeler ve ilgili özellikler 4.3.1.1.Kategori B standartların ve Avrupa Teknik Onay ortak esaslarının hazırlanması amacıyla, ekte verilmiú olan listede piyasaya sürülebilecek olan ve bir bütün olarak iúlerin veya iúlerin belirli parçalarının Temel Gere÷e uyma yetene÷ine katkıda bulunan malzeme veya malzeme aileleri sıralanmaktadır. Malzeme listesi geniú kapsamlı ve ayrıntılı de÷ildir. 4.3.1.2.Bu listede, Avrupa Standardı talimatlarının ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarının hazırlanmasında dikkate alınması gereken Temel Gereklere iliúkin özellikler, her bir malzemenin veya malzeme ailesinin karúısında gösterilmiútir. Bunlar aynı zamanda listede yer almayan malzemeler için talimatlarda yer alması gereken özellikleri de gösterir. 4.3.1.3.Ekte sıralanan özellikler için aúa÷ıdakiler geçerlidir: a) Bahsi geçen yerlerde, boyutlara iliúkin toleransların genel tasarım veya uygulama ihtiyacına atıfta bulunularak düúünülmesi gerekir; b) ølgili hallerde (örne÷in plastik), özelliklerin geçerli oldu÷u sıcaklık aralı÷ının belirtilmesi gerekir; c) Bu durumdan özellikle bahsedilmeyen hallerde dahi, test oranının yanı sıra konvansiyonel yaú da belirtilmelidir; d) Dayanıklılı÷ın amacı özellik de÷erlerinin, de÷iúmesine iliúkin do÷al süreç altında çalıúma ömrü boyunca ne derece korundu÷unun, (agresif dıú eylemlerin etkisi hariç bırakılarak) belirtilmesidir. e) Açıklayıcı Doküman, performansı iúlerin yapısal bütünlü÷ünü etkileyen malzemeler için geçerlidir (bir bütün olarak veya ayrı parçalar halinde), 4.3.2. Malzemelerin Performansı 4.3.2.1.Mümkün oldu÷unca, malzemelerin özellikleri teknik úartnamelerde ve Avrupa Teknik Onay ortak esaslarında performans cinsinden açıklanmalıdır. Hesaplama, ölçüm ve test yöntemleri (mümkün olan hallerde), uyum kriterleri ile birlikte, ya ilgili teknik úartnamelerde veya bu úartnamelerde atıfta bulunulan referanslarda verilecektir. 4.3.2.2.Malzeme performanslarının ifadesi, Üye Ülkelerde halihazırda kullanılmakta olan ve Bölüm 3'te bahsedilen Temel Gerek do÷rulaması için kullanılan temelle uyumlu ve bu belgelerin gerçek uygulaması göz önüne alınarak, 4.1.2 'de belirtilen Avrupa Kategori A standartlarında verilen úekilde olacaktır. 4.3.3. Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması 4.3.3.1. Malzemelerin "uygunlu÷unun onaylanması", Yönetmeli÷in 10,11,12. (Direktifin 13, 14 ve 15.) maddeleri ile EK-III’de belirtilen hüküm ve prosedürlere uyuldu÷u anlamına gelir. Bu hükümlerin amacı, kabul edilebilir bir olasılıkla, bir malzemenin performansının ilgili teknik úartnamede belirtilen úekilde elde edilecek olmasının sa÷lanmasıdır. 4.3.3.2.Talimatlar Yönetmeli÷in EK-III (Direktifin EK III ) ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında ve teknik úartnamelerde belirtilecek olan ilgili hükümler çerçevesinde uyum onaylama prosedürlerine iliúkin göstergeleri içerecektir. 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5.1.Temel Gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi 11 5.1.1.Temel Gere÷in karúılanması ile ilgili olarak, her bir iú türü veya bunlardan bazıları ya da iúlerin bölümleri için makul oldu÷u düúünülebilecek olan çalıúma ömrü tedbirlerinin alınması, gerekli olduklarının düúünüldü÷ü hallerde Üye Ülkelerin seçimine ba÷lıdır. 5.1.2.Temel Gerekle ilgili olarak, iúlerin dayanıklılı÷ı ile ilgili hükümlerin malzemelerin özelliklerine iliúkin oldu÷u hallerde, bu malzemelerle ilgili olan Avrupa Standartlarının hazırlanmasına iliúkin talimatlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında da dayanıklılık konularını içerecektir. 5.2. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması 5.2.1. Kategori B' de yer alan úartlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esasları, kullanım amacıyla ilgili olarak malzemelerin çalıúma ömrüne ve bunun de÷erlendirilmesine iliúkin göstergeleri içerecektir. 5.2.2. Bir malzemenin çalıúma ömrü ile ilgili olarak verilen göstergeler, üretici tarafından verilen bir garanti olarak yorumlanamaz, ancak iúlerin beklenen ekonomik çalıúma ömrüyle ilgili olarak do÷ru malzemelerin seçilmesi amaçlı bir araç olarak görülebilir. 12 EK “MEKANøK DAYANIM VE STABøLøTE” TEMEL GEREöø øLE øLGøLø YAPI MALZEMELERø 1.KAGøR YAPI MALZEMELERø MALZEMELER Kagir birimleri øLGøLø ÖZELLøKLER x Boyutlara iliúkin toleranslar (yalnızca etiketleme amaçları için) x Boúluklu kagir birimler içerisindeki boúlukların biçimi / boyutu / konumu x Yo÷unluk x Su emme özellikleri x Boyutsal stabilite: - Nem x Basınç dayanımı x Gerilme dayanımı (yalnızca özel durumlar için) x Dıú yüzeylerin darbe dayanımı x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Donma ve erime Farklı malzemelerden, örne÷in aúa÷ıdakilerden yapılmıútır: Kil Kalsiyum silikat Beton (normal ve hafif) Otoklavlanmıú havalandırılmıú beton Taú Not : Kagir birimler farklı geometrilere sahip olabilir, örne÷in : katı, perforeli, boúluklu. Önceden hazırlanmıú ve önceden gruplandırılmıú harçlar, örne÷in aúa÷ıdakiler temelinde: x Yerleúme ve sertleúme sonrasında: - Yo÷unluk x Boyutsal stabilite: - Nem x Gerilme ve basınç dayanımı x ølgili kagir birimler üzerindeki ba÷ dayanımı x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Donma ve erime - Kloritler - Sülfatlar Çimento Kireç Reçine Boyut toleranslarının etiketlenmesinin, listelenen yapısal özelliklere uygun ve makul oldu÷unda bu Açıklayıcı Dokümanın kapsamına uydu÷u kabul edilir 13 - Kireç için, yukarıdaki harç özelliklerini etkileyen özellikler göz önüne alınacaktır - Di÷er katkı maddeleri için bu listenin 3. kısmına bakınız. Harç maddeleri x ølgili harç içindeki ba÷ dayanımı x Gerilme dayanımı x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Korozyon etkileri Yatak eklemi takviyesi Takviye harç yata÷ı eklemleri içine veya özel oluklar içine konabilir ve örne÷in çubuklar, teller veya a÷lar biçiminde olabilir (geniúletilmiú metal levha, lehimli tel, örgü tel, tel merdiven) x x x x Ba÷lantılar Basınç dayanımı Gerilme dayanımı Bükülme sertli÷i Aynı zamanda (duvar ba÷lantıları haricinde) - Makaslama dayanımı - Makaslama zorlu÷u x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Korozyon etkileri Ba÷lantılar örne÷in sıradan duvar ba÷lantıları, kayma ba÷lantıları veya makaslama ba÷lantıları (simetrik veya asimetrik) olabilir ve örne÷in plastikten ya da metalden yapılabilir (çelik, paslanmaz çelik, fosfat bronz, bakır, alüminyum) x ølgili eylemler altında dayanım ve sertlik x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Korozyon etkileri Yardımcı bileúenler Örne÷in úeritler, kaldıraç askıları, destek köúebentleri ve kelepçeler 14 2.AHùAP YAPI MALZEMELERø MALZEMELER Sert yapı kerestesi Yuvarlak veya testere edilmiú, düzeltilmiú veya di÷er bir úekilde iúlenmiú ve uçlarından birleútirilmiú (yapıútırıcıyla) olabilir. Dayanıklılı÷ın veya yangına dayanımın arttırılması için iúlenmemiú veya emprenye edilmiú olabilir. Yapıútırılmıú lamine ahúap Yatay veya dikey olarak lamine edilmiú, düz ve e÷imli, vb Di÷er yapıúkanlı ahúap malzemeleri øletim hatları için ahúap direkler øLGøLø ÖZELLøKLER x Aúa÷ıdakilerde dayanım ve elastiklik modülü: - Bükülme - Basınç - Gerilme - Makaslama x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - A÷aca zarar veren mantarlardan, böceklerden ve deniz aúındırıcılarından kaynaklanan biyolojik etkiler Sert yapı kerestesi gibi ve ek olarak x Ba÷ entegrasyonu - Yapıútırıcı boyunca makaslama dayanımı - Delaminasyon dayanımı Yukarıda belirtilen úekilde ba÷ entegrasyonu x Öngörülen eylemler altında dayanım ve sertlik x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - A÷aca zarar veren mantarlardan ve böceklerden kaynaklanan biyolojik etkiler x De÷iúken nem koúulları altında boyutsal stabilite x Farklı nem koúullarında dayanım ve sertlik: - Bükülme - Basınç - Gerilme - Kesme x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - A÷aca zarar veren mantarlardan ve böceklerden kaynaklanan biyolojik etkiler - Nem x Ba÷ bütünlü÷ü - Yapıútırıcı boyunca makaslama dayanımı - Delaminasyon direnci Ba÷ bütünlü÷ü: - Kat ayırma direnci - Büzülme etkisi - Ahúapla etkileúim (asit hasarı) Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre) Ahúap esaslı paneller Örne÷in kontrplak, sunta, fiber panel, yönlü kenarlı panel, çimento bazlı panel Yapıútırıcılar (yerinde kullanımında) Örne÷in: fenolik, aminoplastik ve kasein 15 x x x x x Mekanik ve dübel tipi ba÷layıcılar Gerilme dayanımı E÷ilme dayanımı E÷ilmede sertlik Makaslamada eklem dayanımı Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): x Korozyon etkenleri Birleútirmede kesme dayanımı Makaslamada sertlik Döngüsel etkenler altında davranıú Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): x Korozyon etkenleri Örne÷in: çiviler, raptiyeler,dübeller, a÷aç çiviler, civatalar ve vidalar Konnektör ve güçlendirilmiú metal levha Sabitleyicileri Örne÷in: çivili levhalar, diúli levha konnektörleri, ayrı halka, makaslama levhaları 16 3.BETON VE BETON MALZEMELERø (NORMAL-TAKVøYELø-ÖNGERøLMELø) MALZEMELER Beton bileúenleri ÇøMENTO (yerinde kullanım için) Portland, Portland – kompoze, yüksek fırın cüruflu, puzzolanik, kompoze, düúük hidratasyon ısılı, hızlı sertleúen, sülfat dayanımlı, vb dahil olmak üzere AGREGALAR (yerinde kullanım için) Örne÷in: çakıl, kum, kırma taú, yüksek fırın cürufu, hafif a÷ırlıklı agregalar, yeniden dönüúümle elde edilen agregalar øLGøLø ÖZELLøKLER Sertleúmiú betonun ve harçların özelliklerini do÷rudan etkileyenler ve aúa÷ıda sıralanmıú olanlar. x Sülfata dayanım x Alkali bileúiklere dayanım Sertleúmiú betonun (aúa÷ıya bakınız) ve harçların (Harç içeri÷ine bakınız) özeliklerini etkileyenler x Alkali / agrega reaksiyonu x Gradasyon x Temizlik Beton Taze beton için øúlenebilirlik Sertleúmiú beton için Konvansiyonel yaúlarda ve test oranında sertleúmiú beton özellikleri: x Yo÷unluk x Basınç dayanımı x Gerilme dayanımı x Elastiklik modülü x Maksimum basınç gerilmesi x Büzülme katsayısı x Nihai sürtünme katsayısı Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): x Donma ve erime x Aúınma x Sülfat Yüksek dayanımlı beton için ek olarak - Enerji emme özelikleri (kırılganlıkla ilgili olarak) - Kırılma enerjisi - Burulma yükleme altındaki davranıú Di÷er beton bileúenleri, øLAVELER (yerinde kullanım için) Örne÷in: mikro silika, uçucu kül, yüksek fırın cürufu KATKI MADDELERø (yerinde kullanım için) Sertleúmiú beton özelliklerini etkileyenler: örne÷in x øncelik modülü x Silika içeri÷i x Sülfatlar x Kloridler x Karbon içeri÷i Yukarıda belirtilen úekilde ve di÷er bileúenlerle hasar verici etkileúim olmadı÷ında x x x x x x x x x x Güçlendirilmiú çelik, örne÷in: Güçlendirilmiú çelik(Beton Çeli÷i) Paslanmaz çelik Galvanize çelik Epoksi kaplanmıú çubuk Çubuklar – damarlı, düz, düzgün Nervürlü çubuklar Kaynaklanmıú örgü YARDIMCI BøLEùENLER Örne÷in: sabitleyiciler, kavrayıcılar Ön gerilimli çelik Teller Çubuklar ùeritler Boyut toleransları(yalnızca etiketleme amaçlı) Kaynaklanabilirlik Gerilme sınır dayanımı Akma dayanımı Yorulma dayanımı-düúük tekrarlı yorulma ùekillendirilebilirlik Elastiklik modülü Maksimum yükte uzama Ba÷ dayanımı (betonla) Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Korozyon etkenleri x ølgili eylemler altında dayanım ve sertlik “Güçlendirilmiú çelik”te oldu÷u gibi ve ek olarak x Gevúeme kayıpları x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Basınç korozyonu - Korozyon etkenleri Boyut toleranslarının etiketlenmesinin, listelenen yapısal özelliklere uygun ve makul oldu÷unda bu Açıklayıcı Dokümanın kapsamına uydu÷u kabul edilir 18 x x x x x Hata dayanımı Hata halinde ve çalıúma yükünde uzama Yorulma dayanımı Betona yük aktarımı Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Korozyon etkenleri KANALLAR VE KILIFLAR x x x x x Esnek davranıú faktörü Yanal yük dayanımı Gerilme dayanımı Su geçirmezlik Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre): SIVALAR x x x x x x Akıúkanlık ve yapıúma Sızdırmazlık Ba÷ dayanımı Basınç dayanımı Sertleúme üzerinde büzülme deformasyonu Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Don etkisine dayanım - Di÷er bileúenlerle zararlı etkileúimlerin olmaması ÖNGERøLMELø ELEMANLAR (gerilme sonrası için) Ankrajlar Kavrayıcılar 19 4. METAL YAPI MALZEMELERø MALZEMELER Çelik ve alüminyum alaúımı malzemeler øLGøLø ÖZELLøKLER x x x x x Geometri toleransları Gerilme dayanımı Sınır gerilme dayanımı Yorulma dayanımı – düúük periyodik yorulma Kırılma sertli÷i (en düúük çalıúma ısısı ile ilgili olarak) x Elastiklik modülü x ùekillendirilebilirlik x Sınır zorlama x Kaynaklanabilirlik x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Korozyon etkenleri Sıcak çekilmiú, so÷uk biçimlendirilmiú veya di÷er bir úekilde üretilmiú, -farklı biçimli: levha, çubuk, T, L, H profilleri, yivli, boúluklu -farklı materyallerden: Betonarme çelik, korozyona dayanımlı çelik, alüminyum -boya, çinko, epoksi, eloksallama ile korozyona karúı korumasız veya korumalı malzemeler Aynı zamanda direkler ve levha direkler de bu kapsama dahildir. Yapısal ba÷layıcılar Örne÷in: perçinler, cıvatalar (somunlar ve contalar), çiviler, vidalar, vb Kaynak malzemeleri (yerinde kullanımlar için) x x x x x x Geometri toleransları Ürün dayanımı Sınır dayanım Yorulma dayanımı Kaynaklanabilirlik Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Korozyon etkenleri ølgili kaynaklanmıú eklemlerin dayanımı ve sertli÷i 20 5.DøöER YAPI MALZEMELERø x Gerilme dayanımı x Sertlik x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Toprakta aktif olan çeúitli etkenler - Mor ötesi ıúık A) Genel jeoteknik kullanım için malzemeler TOPRAK TAKVøYESø Örne÷in: jeotekstiller, jeolojik ızgaralar ve filamanlar TOPRAK STABøLøZASYONU x Akıúkanlık ve yapıúma x Toprak bileúenleri ile uyumluluk x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre) Çeúitli malzemeler, örne÷in basınçlı sıva kaplamaları için ZEMøN ANKRAJLARI x Gerilme dayanımı x Makaslama dayanımı x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Korozyon etkenleri Örne÷in: kaya cıvataları, toprak pimleri x Geometri toleransları (yalnızca etiketleme amaçları için) x øç basınç dayanımı x Dıú basınç dayanımı x Boyuna bükülme dayanımı x Kırılma direnci x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Topraktaki veya nakledilen maddelerdeki çeúitli etkenler B) Prefabrik malzemeler SU VE GAZ TEMøN SøSTEMLERø VE KANALøZASYON SøSTEMLERø Örne÷in: betondan (takviyeli veya takviyesiz), plastikten, çelikten, dökme demirden yapılmıú tüpler, borular ve ba÷lantı parçaları, oluklar Geometri toleranslarının etiketlenmesinin, listelenen yapısal özelliklere uygun ve makul oldu÷unda bu Açıklayıcı Dokümanın kapsamına uydu÷u kabul edilir 21 Uygun olan úekilde: x Bükülme dayanımı x Gerilme dayanımı Örne÷in: Döúeme elemanları, çatı elemanları, x Basınç dayanımı kolonlar, duvar elemanları, bölücü duvarlar, temel x Makaslama dayanımı kiriúleri, kazıklar,yer altı boruları, lentolar x Burulma dayanımı (kagirle kompozit eylem gösterenler de dahil), x Güçlendirilmiú makaslama dayanımı istinat duvarları, demiryolu traversleri, vb. x Bükülme sertli÷i x Basınç sertli÷i x Darbe dayanımı (duvarlar ve zeminler için özel kullanımlara iliúkin) x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre): PREFABRøK BETON ELEMAN BøRLEùTøRøCøLERø Yukarıdaki gibi ve ilave olarak x Sürtünme katsayısı METAL ELEMANLAR x Geometrik toleranslar (Yalnızca etiketleme için) PREFABRøK YÜK TAùIYICI BøLEùENLER VEYA PANELLER x Kullanımı uygun olan úekilde dayanım, sertlik x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): -Korozyon Örne÷in: Merdivenler, galeriler ve yürüme yolları, sabit merdivenler, ön cepheler YAPISAL TAùIYICILAR x x x x x x Örne÷in: Kauçuk taúıyıcılar, enerji emici sistemler, sürtünme kuplörleri, vb. x Enerji emme özellikleri (örne÷in histeresis e÷risi biçimi ve stabilite) Basınç dayanımı Makaslama dayanımı Birleúik basınç / kesme dayanımı Basınç sertli÷i Makaslama sertli÷i Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Oksidasyon - Sıcaklık - Yorulma TøTREùøM øZOLATÖRLERø VE DAMPERLER Yapısal taúıyıcılarda oldu÷u gibi ve özellikle: 22 x x x x Gradasyon Temizlik Ayrıúmaya karúı dayanım Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Yıpranmaya karúı dayanım BøTÜM x x x x x Yo÷unluk Yumuúama noktası Sertlik Yüksek sıcaklıkta oksidasyona karúı dayanım Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - øklim koúulları - Kimyasallar HøDROLøK BAöLAYICILAR x Gradasyon x Kimyasal kompozisyon x Yerleúme ve sertleúme sonrasındaki mekanik özellikler (basınç dayanımı, elastiklik modülü) x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre) C) Yol inúaatı ürünleri YOLDA KULLANIM AMAÇLI AGREGALAR Örne÷in: Uçucu kül, yüksek fırın cürufu BøTÜMLÜ KARIùIMLAR x x x x Bitümlü ba÷layıcı içeri÷i Agregaların gradasyonu Agregalara ba÷layıcının yapıúması Sıkıútırma ve sertleúme sonrasında - Sıkıútırma - Bükülme dayanımı - Tekerlek izlerinin oluúumuna karúı dayanım x Agregalara ba÷lanan ba÷layıcının ba÷ dayanımı x Dayanıklılık (yukarıdaki özelliklerin de÷erlerine göre ve aúa÷ıdaki eylemler altında): - Yorgunluk - Su - Kimyasallar 23 EK-2 Temel Gerek No: 2 “YANGIN DURUMUNDA EMNøYET” øÇøNDEKøLER 1. GENEL 1.1. Amaç ve Kapsam 1.2. Temel Gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları 1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda kullanılan tanımlar 1.3.1. Yapı øúleri 1.3.2. Yapı malzemeleri 1.3.3. Normal bakım Kullanım amacı Ekonomik çalıúma ömrü 1.3.6. Etkenler 1.3.7. Performans 2. “YANGIN DURUMUNDA EMNøYET” TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR 2.1. Yangın úartlarına giriú 2.2. Yangın Emniyeti Stratejisi 2.3. Yangın Emniyeti Alanında mühendislik hizmetleri 3. “YANGIN DURUMUNDA EMNøYET” TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL øLKELER 3.1. Genel 3.2. Etkenler 3.3. Temel gere÷in sa÷lanması 4. TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR 4.1. Genel 4.2. Yapı øúleri veya bunların bölümleri ile ilgili hükümler 4.2.1. Genel 4.2.2. Yapının yük taúıma kapasitesi 4.2.2.1. Prensiplere iliúkin açıklamalar 4.2.2.2. ølgili yapı bölümleri 4.2.3. Yapı iúleri içinde yangının ve dumanın genelleúmesinin ve yayılmasının sınırlandırılması 4.2.3.1. Prensiplere iliúkin açıklamalar 4.2.3.2. ølk tutuúmanın önlenmesi 4.2.3.3. Yangının baúladı÷ı oda içinde yangının ve dumanın genelleúmesinin ve yayılmasının sınırlandırılması 4.2.3.4. Yangının baúladı÷ı odanın ötesine yangının ve dumanın yayılmasının sınırlandırılması 4.2.4. Yakındaki yapı iúlerine yangının yayılmasının sınırlandırılması 4.2.4.1. Prensiplere iliúkin açıklamalar 4.2.4.2. ølgili yapı bölümleri 4.2.5. Binadaki insanların tahliyesi 4.2.5.1. Prensiplere iliúkin açıklamalar 4.2.5.2. ølgili yapı bölümleri 4.2.6. Kurtarma ekiplerinin emniyeti 4.2.6.1. Prensiplere iliúkin açıklamalar 24 4.2.6.2. ølgili iú bölümleri 4.3. Yapı malzemelerine iliúkin hükümler 4.3.1. Temel gereklerle ilgili olabilecek malzemeler ve özellikleri 4.3.1.1. Yangına tepki úartlarına tabi olan malzemeler 4.3.1.2. Yangın úartlarına tabi olan çatılar için malzemeler 4.3.1.3. Yangına direnç úartlarına tabi olan malzemeler 4.3.1.4. Hizmetler içindeki malzemeler 4.3.1.5. Yangın algılama ve alarm tesisatlarının bileúenleri 4.3.1.6. Yangın söndürme tesisatlarının bileúenleri 4.3.1.7. Duman kontrol tesisat malzemeleri ve bileúenleri 4.3.1.8. Kaçıú amaçlı tesisat malzemeleri ve bileúenleri 4.3.1.9. Yangınla mücadele tesisatlarının bileúenleri 4.3.2. Malzemelerin performansları 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5.1. Temel gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi 5.2. Temel gereklerle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması EK: Tanımlar ve Terimler 25 TEMEL GEREK NO:2 YANGIN DURUMUNDA EMNøYET 1. GENEL 1.1 Amaç ve Kapsam 1.1.1. Bu Açıklayıcı Doküman, bundan sonra ‘Direktif’ olarak anılacak olan “Üye Ülkelerin Yapı Malzemeleri ile ilgili kanunları, düzenlemeleri ve idari hükümlerinin uyumlaútırılması hakkında 21 Aralık 1988 tarihli 89/106/EEC sayılı Konsey Direktifi” ile ilgilidir. Bu Direktif'e uyumlu olarak 08 Eylül 2002 tarih ve 24870 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i” (89/106/EEC), bundan sonra “Yönetmelik” olarak anılacaktır. 1.1.2 Açıklayıcı Dokümanların amacı (Yönetmelik 4. ve 5./Direktif 3.maddelerine göre); uyumlaútırılmıú standartların, Avrupa Teknik Onaylarının ve (Yönetmelik 4.6./Direktif 4. ve 5. maddelerinde belirtilen) di÷er teknik úartnamelerin kabul edilmesine iliúkin talimatlar arasında gerekli ba÷lantıların oluúturulması için (Yönetmelik EK-1/ Direktif EK-I’de belirtilen) Temel Gereklere kesin biçim verilmesini sa÷lamaktır. Gerekli oldu÷u hallerde yapı malzemeleri ile ilgili di÷er yönetmelikler de göz önünde bulundurulacaktır. 1.1.3 Bu Açıklayıcı Doküman "Yangın Durumunda Emniyetin" ilgili olabilece÷i iú kolları ile ba÷lantılıdır. Yapı malzemelerini, malzeme gruplarını, özelliklerini ve performanslarını tanımlamaktadır. Malzemenin her bir amaçlanan kullanımı için, talimatlarda CEN / CENELEC / EOTA ile birlikte gerekli olması halinde malzeme özelliklerinin de÷iútirilmesine veya tamamlanmasına olanak veren adım adım bir prosedür kullanılmak suretiyle bu özelliklerden hangilerinin uyumlaútırılmıú úartnamelerde yer alaca÷ı detaylı olarak belirtilecektir. Yönetmelik EK-I’de (Direktif EK-I), iúlerin bu tür bir úart içeren yönetmeliklere tabi olması halinde geçerli olan Temel Gere÷in aúa÷ıdaki tanımı verilmektedir: Yapı iúleri, bir yangın çıkması halinde, aúa÷ıdakilerin gerçekleúmesini sa÷layacak úekilde tasarlanmalı ve inúa edilmelidir: a) Yapının yük taúıma kapasitesinin belirli bir süre için varsayılabilmesi, b) Yangının ve dumanın yapının bölümleri içerisinde genelleúmesinin ve yayılmasının sınırlandırılması, c) d) e) Yangının yakındaki yapılara sıçramasının sınırlandırılması, Kullanıcıların yapıyı terk edebilmesi veya di÷er yollarla kurtarılabilmesi, Kurtarma ekiplerinin emniyetinin göz önüne alınması. 1.1.4 7 Mayıs 1985 tarihli Yeni Yaklaúım Konsey Kararına ve Direktife göre, Temel Gere÷in bu açıklamasının amacı Üye Ülkelerdeki Yapı øúleri için mevcut olan ve do÷rulu÷u gösterilen koruma düzeylerinin azaltılmamasıdır. 1.2. Temel Gerekler Ve ølgili Malzemelerin Performans Düzeyleri Veya Sınıfları 1.2.1 Yönetmeli÷in 5.(Direktifin 3 (2)) Maddesinde yer alan farklılıklar Topluluk mevzuatına göre tanımlandı÷ında ve onaylandı÷ında, temel gerekler ve ilgili malzeme performans sınıfları gerekli olabilir. Bu sınıfların amacı yapı malzemelerinin serbest dolaúımının ve serbest kullanımının sa÷lanmasıdır. Söz konusu sınıflar Açıklayıcı Dokümanlar veya Yönetmeli÷in 8/c (Direktifin 20.(2)(a).) maddesinde belirtilen prosedüre göre belirlenecektir. Bu prosedür bir malzeme performans sınıflandırılmasının kabul edilebilirlik sınırlarını tanımlar, Komisyon uygunluk için talimatla CEN, CENELEC veya EOTA’yı ister. 26 Bir Üye Ülkenin Yönetmeli÷in 13. (Direktifin 6.(3).) maddesine uygun olarak, sınıflar arasından yalnızca birine veya bu sınıflardan bazılarına kendi bölgesinde veya bu bölgenin bir bölümünde uyulması gerekti÷ini belirtmesi halinde, bu yalnızca Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3.(2).) maddesinde belirtilen farklılıklar temelinde yapılacaktır. 1.2.2 Yönetmeli÷in 5.(Direktifin 3.(2).) maddesinde belirtilen onaylanmıú farklılıkların tanımlanmadı÷ı hallerde, malzeme performansı sınıfları veya düzeyleri aynı zamanda standart hazırlayanlar tarafından belirleyicilere, imalatçılara ve alıcılara kolaylık sa÷lanması amacıyla kullanılabilir. Belirli malzemeler için, sınıflar (veya düzeyler) standardın malzeme performansının amaçlanan kullanıma uyumlaútırılması için kullanılmasını kolaylaútırır. Malzemelere iliúkin bu tür performans sınıfları veya düzeyleri konusunda Yönetmeli÷in 4 ve 8/c (Direktifin 4 (1)) maddesine atıfta bulunabilir, bu nedenle de Komisyonu ve Yapı Daimi Komitesini talimatların uygulanması çerçevesinde bu konu ile ilgili olarak yürütülen iúlerden haberdar kılmak standardı hazırlayanlar tarafından yapılacaktır. 1.2.3 Yapı iúleri veya malzemeler için sınıfların her tanımlanmasında, en az bir Üye Ülkenin söz konusu alanda hiçbir yasal úartı olmaması halinde, "performans belirlenmemiútir" adında bir sınıfın oluúturulması gerekir. 1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda Kullanılan Tanımlar 1.3.1. Yapı iúleri Hem bina hem de di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerini ifade eder. Yapı iúleri örne÷in; konutları, endüstriyel, ticari, ofis, sa÷lık, e÷itim, e÷lence ve tarım binalarını, köprüleri, yolları ve otobanları, demiryollarını, boru úebekelerini, açık ve kapalı spor tesislerini, rıhtımları, platformları, dokları, yükseltme havuzlarını, kanalları, barajları, kuleleri, tankları, tünelleri, vb. kapsar. 1.3.2. Yapı malzemeleri 1.3.2.1 Bina ve di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerinde kalıcı olarak kullanılmak amacıyla üretilen bütün malzemeleri ifade eder. "Yapı malzemeleri" veya "malzemeler" ifadesi, Açıklayıcı Dokümanlarda kullanıldı÷ında, yapı iúlerinin Temel Gereklere uymasını sa÷layan prefabrike sistemlerin ve/veya tesisatların malzemelerini, unsurlarını ve bileúenlerini de (tek baúlarına veya bir kit içerisinde) içerir. 1.3.2.2 Bir malzemenin yapı iúleri içerisinde kalıcı olarak kullanılması, malzemenin çıkartılmasının yapının performans kapasitelerini düúürmesi ve malzemenin demonte edilmesinin veya de÷iútirilmesinin yapı faaliyetlerini içermesi anlamını taúır. 1.3.3. Normal bakım 1.3.3.1 Bakım, yapının kullanım süresince tüm fonksiyonlarını yerine getirebilmesini sa÷lamak amacıyla yapıya uygulanan koruyucu tedbirlerden ve di÷er tedbirlerden oluúan çalıúmaların bütünüdür. Bu tedbirler temizli÷i, servisi, yeniden boyamayı, tamiri, gerekli olması halinde iúlerin parçalarının da de÷iútirilmesini vb içerir. 1.3.3.2 Normal bakım genellikle incelemeleri kapsar ve sonuçta ortaya çıkan maliyetler göz önüne alınarak yapılması gereken müdahalenin maliyetinin ilgili iú parçalarının de÷eri için uygun oldu÷u hallerde gerçekleútirilir. 1.3.4. Kullanım Amacı Yapı malzemesinin kullanım amacı, malzemenin ekonomik açıdan makul çalıúma ömrü boyunca Temel Gereklerin yerine getirilmesidir. 1.3.5 Ekonomik çalıúma ömrü 1.3.5.1 Ekonomik çalıúma ömrü, iúlerin performansının Temel Gereklerin yerine getirilmesi için uygun olan bir düzeyde tutuldu÷u süredir. 27 1.3.5.2 Ekonomik çalıúma ömrü, aúa÷ıda örnekleri verilen tüm ilgili konuların dikkate alınmasını gerektirir: - Tasarım, yapım ve kullanım maliyeti, - Kullanımın durmasından kaynaklanan maliyetler, - Çalıúma ömürleri boyunca iúlerdeki hata riskleri ve bunların sonuçları ve bu riskleri kapsayan sigorta maliyetleri, - Planlanan kısmi yenileme, - ønceleme, bakım ve onarım maliyetleri, - øúletme ve idare maliyetleri, - Elden çıkarma, - Çevre ile ilgili konular. 1.3.6. Etkenler Yapı iúlerinin Temel Gereklere uyumunu etkileyebilecek olan etkenler yapı iúleri veya iú bölümleri üzerinde etkili olan faktörler tarafından ortaya çıkarılır. Bu tür faktörler mekanik, kimyasal, biyolojik, termal ve elektromanyetik faktörleri içerir. 1.3.7. Performans Performans, yapı iúlerinin, iúlerin bir bölümünün veya malzemenin amaçlanan hizmet koúulları (iúler veya iú parçalan için) veya kullanım amacı koúulları (malzemeler için) altında maruz kaldı÷ı veya üretti÷i davranıúın niceliksel bir ifadesidir. 2. "YANGIN AÇIKLAMALAR 2.1. DURUMUNDA EMNøYET" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN Yangın ùartlarına Giriú Bu belgeye iliúkin tanımlar ve terimler için Ek I'e bakınız. Yangın emniyet úartları EEC ülkelerindeki iúler ile ilgili yönetmeliklerin hayati bir bölümünü oluúturur. Yapı iúlerinde yangın emniyeti binaların genel görünümü ve yapıların, yapı malzemelerinin, hizmetlerinin ve tesisatlarının ve yangın emniyet tesisatlarının yangın koúullan altındaki performansı ile ilgili úartları içerir. Bu tür úartlar normalde konutlar, oteller, toplantı odaları, ofisler, endüstriyel yapılar, vb gibi yerler için, insan sayısı riski ve yangın riski göz önüne alınarak formüle edilir. 2.2. Yangın Emniyeti Stratejisi Yangın emniyeti hedefleri Temel Gerekler tanımında verilen konularla ilgilidir - bkz. l. l (3). Stratejinin önemli bir bölümü yangınların meydana gelmesinin en alt seviyeye indirilmesidir (yangının önlenmesi), ancak bu belge kapsamı, örne÷in yangın emniyeti yönetimi gibi ilgili tüm faktörleri içermez. Yangının geliúmesi ve büyümesi içeri÷in (yangın yükünün) do÷ası ve da÷ılımı, hava temini, yapı iúleri muhafazasının termal özellikleri, yangın ve duman kontrol sistemleri ve yangından korunma sisteminin etkinli÷i gibi çok sayıda faktöre ba÷lıdır. Bununla birlikte, bina içeri÷i bu Direktifin konularından biri de÷ildir. Bir odanın iç döúemesinin (duvar ve tavan yüzeyleri ve döúeme kaplamaları) yangına reaksiyon performansı, yangın ve dumanın hangi hızda geliúebilece÷ini etkileyebilir ve bu nedenle de genellikle kontrol edilir. Buna ek olarak içerideki insanların yangın emniyeti bir yangının erken algılanması ile de geliútirilebilir, bu emniyet otomatik bir yangın algılama ve alarm sistemiyle ve / veya yangının uygun yangından korunma sistemleri ile söndürülmesi yoluyla sa÷lanabilir. 28 Bir yangın bölmesi, yangına ve dumana (duman bariyeri) bölümlendirme oluúturan bir sınırla çevrilir. Yangının kabul edilemez bir boyutta geliúip yapı iúleri içerisinde tehlikeli bir úekilde dumanın yayılmasını önlemek için, bu tür odaların sınırlarının normalde belirli bir süre için yangına direnç gösterecek úekilde inúa edilmesi gerekir. ølgili bölmeyi çevreleyen yapının yangına dirençli olması gerekirken, aynı zamanda yakındaki bölmelerle bir iletiúim yolunun da bulunması gerekir. Bu nedenle, kapıların, merdivenlerin ve yürüyen merdivenlerin vb. kullanımı bölmelerin bütünlü÷ünü (yangın ve duman bariyerlerini) ortadan kaldırmamalıdır. Bölmelendirmenin bütünlü÷üne iliúkin ön úartlardan biri ana yapının genel stabilitesidir. Yangının komúu (ayrı) binalara yayılmasının sınırlandırılması veya önlenmesi yangın emniyeti stratejisindeki bir sonraki önemli basamaktır. øtfaiyenin / kurtarma ekiplerinin müdahalesi yapı iúlerinde yangın emniyetinin sa÷lanmasında önemli bir rol oynar. Yukarıda yangından korunma ile ilgili olarak verilen hükümler ve bu amaçla kullanılacak olan araçlar itfaiye tarafından gerçekleútirilecek müdahale, yangınla mücadele ve kurtarma iúlemleri ile yakından ba÷lantılıdır. øtfaiye eyleminin etkisinin direkt olarak belirtilmedi÷i hallerde bile, yapı iúlerinin yangın emniyetine iliúkin gerekli hükümler Üye Ülkelerde farklı úekillerde oluúturulur ve farklı úekillerde dikkate alınabilir. Yukarıda verilen strateji "Yangın halinde emniyet" hakkındaki Temel Gere÷in amacı ve beú baúlık ile uyumludur, bkz. 1.1 (3). Beú baúlık birbirinden ba÷ımsız de÷ildir. Bu belgede, ilgili yapı malzemeleri uygun baúlık altında tanımlanmıú ve sıralanmıútır ve özellikleri Bölüm 4.3'te verilmiútir. 2.3. Yangın Emniyeti Alanında Mühendislik Yaklaúımı Yangın emniyeti mühendisli÷i gerekli yangın emniyeti düzeyinin de÷erlendirilmesi ve gerekli emniyet tedbirlerinin tasarlanması ve hesaplanması için mühendislik prensiplerinin uygulanması yoluyla gerçekleútirilen bir yaklaúımdır. Yapı iúlerinin yangın emniyeti ile ilgili olarak, yangın emniyeti mühendisli÷i birçok úekilde kullanılabilir: (a) Yangının ve yangın atıklarının yapı içerisinde nasıl geliúti÷inin, nasıl yayıldı÷ının belirlenmesi ; - Odalarda yangının geliúmesinin hesaplanması, - Yangının baúladı÷ı odanın dıúında bina içinde veya dıúında yangının yayılmasının hesaplanması, - Binalarda ve benzeri yapılarda yangın atıklarının hareketinin de÷erlendirilmesi. (b) Etkenlerin de÷erlendirilmesi ; - ønsanların ve yapının ısıya ve yangın atıklarına maruz kalması, - Binalarda ve / veya di÷er yapılardaki mekanik etki. (c) Yapı iúlerinin yangına maruz kaldıklarında sahip oldukları performansın de÷erlendirilmesi ; - Geliúen yangınlarda tutuúabilirlik, alevin yayılması, ısının serbest kalma hızı, duman ve toksik gazların üretimi gibi özellikler, - Yük taúıma kapasitesi ve ayırma fonksiyonu açısından yangından etkilenen yapıların direnci. (d) Algılama, aktivasyon, söndürme vb konularda de÷erlendirme yapılması ; - Kontrol sistemlerinin, söndürme sistemlerinin, itfaiyenin, bina içindekilerin aktivasyon süreleri, - Yangın ve duman kontrol sistemlerinin etkisi (söndürme elemanları da dahil olmak üzere), - Yangın / duman detektörlerinin yapısına ve yerine ba÷lı olarak algılama sürelerinin de÷erlendirilmesi, - Söndürme ve di÷er emniyet cihazlarının etkileúimi. 29 (e) Tahliye ve kurtarma úartlarının de÷erlendirilmesi ve tasarımı; ùu anda yangın mühendisli÷ine iliúkin olarak yalnızca bazı konular geliútirilmiútir. Küresel, tutarlı bir yaklaúımın geliútirilmesi için önemli bir araútırma çabasının gösterilmesi gerekmektedir. Bir mühendislik yaklaúımı malzemelerin ilgili özelliklerinin verilmesini, hesaplama, tasarım prosedürlerinin, üzerinde anlaúılmıú ve uyumlu bir temelde geçerli kılınmasını gerektirir. 3. "YANGIN DURUMUNDA EMNøYET" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL øLKELER 3.1. Genel 3.1.1. Bu bölümde, "Yangın Durumunda Emniyet" Temel Gere÷inin sa÷lanması için Üye Ülkelerde kullanılmakta olan temel prensipler tanımlanmaktadır. Yapı iúlerinin bu Temel Gere÷i içeren yönetmeliklere tabi oldu÷u hallerde, halihazırda bu prensiplere uyulmaktadır. Bölüm 4'te bu Temel Gere÷e, Yönetmeli÷in 4. ve 6. (Direktif 4.) maddelerinde sözü geçen teknik úartnamelere uyularak nasıl uyum sa÷lanabilece÷i konusunda ortak esaslar açıklanmaktadır. 3.1.2. Temel Gerek, mümkün olan ölçüde, yapı iúleri için ekonomik çalıúma ömrü boyunca kabul edilebilir. 3.1.3. Temel Gere÷e uyum, özellikle aúa÷ıdakilerle ilgili ve birbirleriyle iliúkili olan çok sayıda tedbirle sa÷lanır: - Yapı iúlerinin planlanması, tasarlanması, gerçekleútirilmesi ve gerekli bakımı, - Yapı malzemelerinin özellikleri, performansları ve kullanımı. 3.1.4. Yapıların planlanmasının, tasarlanmasının ve yapılmasının denetlenmesine, ilgili tarafların ve kiúilerin yeterliliklerine iliúkin tedbirlerin alınması, gerekli oldu÷unu düúündükleri hallerde, Üye Ülkelerin seçimidir. Bu denetimin ve bu yeterlik kontrolünün malzemelerin özellikleriyle do÷rudan ba÷lantılı oldu÷u hallerde, ilgili hükümler, ilgili malzemelere iliúkin Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarının ve standartların hazırlanmasına iliúkin talimatlarla belirlenecektir. 3.2 Etkenler 3.2.1. Malzemelerin performansı belirtilen etkenle iliúkilidir. Bu Açıklayıcı Dokümanda, Etken teriminin mekanik (örne÷in termal geniúlemeden ve darbelerden kaynaklanan yükler, kuvvetler), termal, çevre koúullarının neden oldu÷u (örne÷in havalandırma, nem) veya bunların birleúimi bir etken oldu÷u kabul edilir. Termal bir etken radyasyondan, konveksiyondan ve iletimden oluúur. Zamana karúı termal etken düzeyi, yangının geliúme safhasıyla tanımlanır ve son kullanım koúullarında malzeme performansının de÷erlendirilmesi içerisinde yapılan hesaplamalar veya testlerle simule edilir. Termal etkenler için, aúa÷ıdaki maruz kalma düzeyleri tanımlanmıútır: - Küçük tutuúturma kayna÷ı (örne÷in kibrit türü), Tek baúlarına yanan kalemler (örne÷in yanan mobilya, endüstriyel müútemilatta depolanan malzemeler), Tamamen geliúmiú yangın (örne÷in do÷al yangına maruz kalınması, standart ısı / zaman e÷risi). 3.2.2. Malzemelerin yangına maruz kalma performanslarının de÷erlendirilmesi için, radyasyon, konveksiyon ve bu maruz kalma hallerinin bir birleúimi kullanılır. Termal etkenler maruz kalmanın türü, úiddeti ve süresine ba÷lıdır ve yerel alev yayılsın veya yayılmasın aúa÷ıdakilerle karakterize edilebilir: - Alevin boyutu, - Radyasyon düzeyi, 30 - Yayılma özelli÷i gösteren ısı aktarım düzeyi (yanma gazı ısısı ve hızı), 3.2.3. Yangın algılama tesisatlarının, duman kontrolünün ve yangın söndürme tesisatlarının tepkisinin de÷erlendirilmesi için, tek bir kalemi veya yanan bir lokalize malzeme grubunu simule eden yangınlar kullanılır. Etkenler maruz kalmanın türüne, úiddetine ve süresine ba÷lıdır ve aúa÷ıdakilerle karakterize edilir: - Isının serbest kalma hızı, - Alev yüksekli÷i ve üretilen duman miktarı, - Yangın alanı (yüzeyi yanan alan), - Isı düzeyi, 3.2.4. Yapıların yangına direncinin de÷erlendirilmesi için, Üye Ülkelerde aúa÷ıdaki olasılıklar geçerlidir: (a) Do÷al yangın senaryolarının düúünülmesi (aúa÷ıda listesi verilen parametrelerle tanımlanır) Bir yapının (örne÷in oda, oda grubu, yapı iúlerinin bir bölümü) içerisinde yangının neden oldu÷u termal etkenin hesaplanmasında aúa÷ıdakiler göz önüne alınmalıdır: - Yangın yükü (tür, miktar ve yanma hızı), - Yangın için hava temini, - Muhafazanın geometrisi ve boyutu (yangın bölmesi ile tanımlanan), - Muhafazanın termal özellikleri. Kullanılan yangın emniyeti stratejisine veya mühendislik yaklaúımına ba÷lı olarak, aynı zamanda aúa÷ıdakiler de dikkate alınabilir: - Yangın söndürme tesisatının etkisi (örne÷in sprinkler tesisatı), - øtfaiye / kurtarma ekibi etkisi (bir yangın algılama tesisatı ile baúlatılabilir). (b) Konvansiyonel yangın senaryolarının düúünülmesi Temel gerek, yangının yayılmasının sınırlandırılmasını ve yapının yük taúıma kapasitesinin belirli bir süre için yeterli olmasını gerektirir. Bu gerekler yük taúıyıcı ve / veya ayırıcı elemanların yangına karúı direncinin geliútirilmesi ile karúılanabilir. Tamamen geliúmiú bir yangın için "standart sıcaklık / zaman e÷risinin" bir model olarak kullanılması konusunda uluslar arası bir anlaúma sa÷lanmıútır. Bu e÷ri, aúa÷ıdaki ba÷ıntıyı verir: T= 345 log10 (8t + 1) + 20 Burada T= yanma gazı sıcaklı÷ı, ˚C t= yangın testi sırasında dakika cinsinden termal maruz kalma süresidir. "Standart sıcaklık / zaman e÷risi", tamamen geliúmiú bir yangına maruz kalan malzemelerin performansının de÷erlendirilmesinde kullanılan konvansiyonel bir modeldir. Bu sıcaklık / zaman e÷risinin kabul edilmesi termal etkenin temsilinde bir basitleútirme niteli÷i taúır. Bölüm 4'te belirtilen özel yangın durumları için, malzemeler 300, 600 ve 820°C'a kadar standart sıcaklık / zaman e÷risine maruz bırakılacak, bu düzeylerde test süresi boyunca tutulacaklardır. Do÷al bir yangınla ilgili termal etkenin úiddeti "standart sıcaklık / zaman e÷risi" ile ilgili olandan daha yüksek veya daha düúük olabilir. Daha úiddetli bir etkide (özellikle daha hızlı sıcaklık artıúı) yangın direncinin geliútirilmesi için uyumlu bir hidrokarbon e÷risi kullanılır ve bu e÷ri aúa÷ıdaki ba÷ıntıya sahiptir: 31 T= 1080 [l - 0,325 exp (-0,167t) - 0,675 exp (-2,5t)] + 20 (t= dakika cinsinden zaman) "Standart sıcaklık / zaman e÷risinden" daha düúük bir sıcaklık artıú hızına sahip olan bir test (bu alev çıkarmadan yanmayı gösteren bir e÷ridir) örne÷in 4.3.1.3.4'te belirtilen koúullarda gerekli olabilir, ancak yalnızca yavaú geliúen do÷al bir yangına maruz kalan malzemenin performansının söz konusu malzemenin "standart sıcaklık / zaman e÷risinin" ısınma koúullarına maruz kalması durumunda elde edilen performanstan çok daha düúük olaca÷ının beklenmesi halinde gereklidir. Alevsiz yanma e÷risinin ba÷ıntısı aúa÷ıda verilmiútir: T= 154 (t)0'25+ 20 (t= dakika cinsinden zaman) Test numunesine ısı aktarımı koúulu test úartlarında yer almaktadır. Özel ekstrem yangın senaryosu için (örne÷in trafik tünelleri, nükleer tesisler, vb) çok daha úiddetli konvansiyonel e÷riler belirlenebilir. (c) Yangına karúı direncin hesaplanmasına iliúkin temel ilkeler Yangın direnci hesabı yapılırken yük taúıma kapasitesinin, bütünlü÷ünün ve yalıtımın göz önüne alınması gerekir. Bu, bir hesaplama halinde, yangından elemana ısı transferi hakkında bilgi sahibi olunmasını gerektiren elemanın termal tepkisinin önceden hesaplanmasını veya bu konuda deneysel verilere sahip olunmasını gerektirir. Konvansiyonel bir sıcaklık / zaman e÷risi kullanıldı÷ında (örne÷in yukarıda verilen ISO 834 sıcaklık / zaman iliúkisi), uyumlaútırılmıú testte ortaya çıkan koúullara karúılık gelen uygun konvektif ve radyatif ısı transferi katsayılarının kullanılması gerekir. Di÷er yangına maruz kalma tasarımlarında (örne÷in hidrokarbon yangınları ve alevsiz yangınlar), uygun bir ısı aktarım katsayısının kullanılması gerekir. Bütünlük de÷erlendirmesi bazı durumlarda zordur, çünkü bilgi gerektirir; bu bilgi örne÷in elemanda çatlakların ve deliklerin geliúmesi olasılı÷ı hakkındadır ve yalnızca bir yangına direnç testi yapılarak elde edilebilir. Not: Yangın yükü yo÷unlu÷u, binalar üzerindeki etkenlerin belirlenmesi amaçlı genel felsefeye göre veya gerçek yangın yükü ölçülerek, bina türüne ba÷lı tasarım de÷erlerinden belirlenebilir. 3.3. Temel Gere÷e Uyuldu÷unun Do÷rulanması Temel Gere÷e veya belirtilen Temel Gerek düzeyine, yapı malzemelerinin uyumlaútırılmıú özellikleri temelinde uyuldu÷unun do÷rulanması için çeúitli yöntemler kullanılabilir. Bunların hiçbiri, ilgili teknik úartnamelere uyan bir malzemenin kullanımı önünde engel oluúturmayacaktır. ølgili úartın ulusal yönetmeliklerde açıklanması üç farklı yaklaúıma veya bunların bir kombinasyonuna göre gerçekleútirilebilir: Yapı øúlerine iliúkin minimum performans gere÷inin sayısal olarak veya genel terimlerle ifade edilmesi mümkündür. Genel terimlerle yapıldı÷ı hallerde, Yapı øúlerine iliúkin gerekli malzeme özellikleri arasında bir ba÷lantı kurulması gerekir, Malzemelerin minimum yangın performansının ifade edilmesi durumunda; (örne÷in yangına direnç, yangına tepki, yangın emniyeti tesisatlarının performansı) ifade teknik úartnamelere atıfta bulunularak yapılacaktır, Yapı øúleri içinde veya yakınında bulunan insanların maruz kalabilece÷i kritik yangın çevresi düzeylerinin ifade edilmesi durumunda Uyumlaútırılmıú terminoloji kullanılacaktır. 32 Bölüm 4'te yangın performansının de÷erlendirilmesi yöntemleri ve úartnamelere uyumun do÷rulanması yöntemleri ile ilgili prensipler ifade edilmektedir. 4. TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR 4.1. Genel 4.1.1. "Teknik ùartnameler" Yönetmeli÷in 4 ve 6. (Direktif 4) maddesinde belirtilenlerdir. Yapı malzemesinin "Avrupa Teknik Onayına øliúkin Ortak Esasları", Yönetmeli÷in 4.,5. ve 8/c (Direktif 11.) maddeleri ile EK-III’ de sözü geçenlerdir. 4.1.2. Aúa÷ıdakiler arasında genel bir ayrım yapılır: Kategori A: Bunlar, Direktifte belirtilen Temel Gere÷in karúılanması amacıyla, binaların ve inúaat mühendisli÷i iúlerinin ve bu iúlerin bölümlerinin veya bunların özel yönlerinin tasarımı ve uygulanması ile ilgili olan standartlardır. Üye Ülkelerin yasalarında, yönetmeliklerinde ve idari hükümlerinde varolan farklılıkların uyumlu malzeme standartlarının geliútirilmesini önledi÷i hallerde, Direktif kapsamında Kategori A'da yer alan standartlar dikkate alınmalıdır. Kategori B: Bunlar, Yönetmeli÷in 10,11ve 12.maddeleri ile EK-III’e (Direktif madde 13, 14 ve 15’e) göre münhasıran uyumu onaylanmasına ve iúaretlemeye tabi olan yapı malzemeleri ile ilgili olan Avrupa Teknik Onayına iliúkin teknik úartnameler ve ortak esaslardır. Bunlar bir ürünün; temel gerekleri, test etme ve uyum kriterlerinin gerçekleútirilmesini etkileyebilecek karakteristiklerin performans ve/veya dayanıklılık dahil di÷er özellikleri kapsayan úartlarla ilgilidirler. Yapı malzemesi veya çok sayıda yapı malzemesiyle ilgili olan Kategori B standartlar farklı bir karaktere sahiptir ve yatay (Kategori Bh) standartlar olarak adlandırılırlar. 4.1.3. A ve B Kategorileri arasındaki ayrımın amacı ilgili belgelerde sözü geçen iúe iliúkin farklı önceliklerin belirlenmesi de÷il, Üye Ülkelerdeki ve Avrupa Standardizasyon ve Teknik Onay mercilerindeki yetkililerin Direktifin uygulanması konusundaki sorumlulukları arasında varolan farkın yansıtılmasıdır. 4.1.4. Temel Gere÷e uyum açısından bu belgelerin kaliteli olmasının sa÷lanması için, bu Açıklayıcı Doküman hükümleri, Avrupa standartlarının Avrupa Teknik Onayına iliúkin ortak esasların hazırlanması amaçlı talimatlarda özel koúullarda yer alacaktır. 4.1.5. Kategori A standartlarda yapılan varsayımlar ve Kategori B standartlardakiler birbiri ile uyumlu olacaktır. 4.1.6. Kategori B'deki teknik úartnameler ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında, ilgili malzemelerin kullanım amacı belirtilecektir. 4.2. Yapı øúleri Veya Bunların Bölümleriyle ølgili Hükümler 4.2.1. Genel "Yangın Durumunda Emniyet" Temel gere÷i ile ilgili yapı iúlerinin performansının do÷rulanması aúa÷ıdakileri içerebilir: - Örne÷in bir odada yangının geliúmesinin (dumanın ve tehlikeli yangın atıklarının oluúması da dahil olmak üzere), yangının ve dumanın yapı iúleri içinde yayılmasının ve yakındaki yapılara ve çevreye yayılmasının de÷erlendirilmesi amaçlı yöntemler. - Yapıların performansının ve tasarımının de÷erlendirilmesi amaçlı yöntemler, örne÷in yapısal yangın performansı, duman havalandırma tesisatları, basınç tesisatları, sprinkler tesisatları, yangın algılama ve alarm tesisatları. - Yangın, bina içindekiler, yangından korunma tedbirleri ve yangınla mücadele ve kurtarma faaliyetleri arasındaki etkileúimin de÷erlendirilmesi amaçlı yöntemler. Temel gerek düzeyleri aúa÷ıdakilerin bir fonksiyonu olabilir: - Yapı iúlerinin türü, kullanımı ve konumu, 33 - Genel planı, - Acil durum tesislerinin mevcudiyeti. 4.2.2. Yapının yük taúıma kapasitesi 4.2.2.1. Prensiplere iliúkin açıklama Yangın halinde bir binanın ana yapısının stabilitesi aúa÷ıdaki özelliklere sahip olmalıdır: - Binadaki kiúilerin bina içinde kalacakları varsayılan sürede emniyetinin sa÷lanması, - Kurtarma ekiplerinin ve yangınla mücadele edenlerin emniyetinin artırılması, - Binanın insanlara zarar verecek úekilde çökmesine karúı önlem alınması, - Yangın emniyeti ile ilgili yapı malzemelerinin gerekli süre boyunca fonksiyonlarını yerine getirmesine olanak verilmesi. Gerekli stabilite süresi genellikle konvansiyonel yangına karúı direnç süreleri ile ifade edilir ve düzenleyicilerin hedeflerine ba÷lıdır. Aúa÷ıda bazı düzenleyicilerin hedeflerine iliúkin örnekler yer almaktadır: - Sınırlı yangın yükü yo÷unlu÷una sahip olan binalar için veya yapıların çökmesinin yarattı÷ı sonuçların kabul edilebilir oldu÷u hallerde hiçbir yangın direnci úartı belirtilmez, - Bina içindekilerin emniyetli bir úekilde tahliye edilmesi ve kurtarma ekiplerinin müdahalesi için belirlenebilece÷i hallerde, belirli bir süre için yangına karúı direnç, - øtfaiyenin / kurtarma ekiplerinin müdahalesi göz önüne alınmaksızın, binada veya bir bölümünde bulunan tüm yanabilir malzemelerin tamamen yanması için gerekli süre boyunca ana yapının ayakta kalmasını sa÷layacak bir ana yapı yangın direnci. Binaların stabilitesinin yeterli ana yapı yangın direnci ile sa÷lanması gerekir. Halihazırda, ana yapının yangına karúı direnci ile, münferit elemanların yangın direncinin en az aynı olması ve ba÷lantıların ana yapının yangın direncini azaltmaması ile gösterildi÷i kabul edilmektedir. Yapı elemanlarının termal geniúlemesinin, sapmasının ve / veya hatasının sonuçlarının neden oldu÷u dolaylı etkenlere dikkat çekilmektedir. ølgili Yapı bölümleri: 4.2.2.2. (a) Yangın ayırıcı fonksiyona sahip olan veya olmayan yük taúıyıcı parçalar Duvarlar (iç ve dıú), Döúemeler, Çatılar, Kolonlar, Kiriúler, Merdivenler, (b) Yangın karúı katkıda bulunan elemanlar Pasif: - Asma tavanlar / tavan membranı, - Dikey koruyucu membran, - Yangından koruyucu metal kaplamalar ve kaplamalar, - Suyla dolu kısımlar. Aktif: 34 Su püskürtme tesisatı (Su püskürtme sisteminin amacı, bu durumda yapısal elemanların so÷utulmasıdır.) 4.2.3. Yapı iúleri içinde yangının ve dumanın genelleúmesinin ve yayılmasının sınırlandırılması Prensibe iliúkin açıklama 4.2.3.1. Hedefler aúa÷ıda sıralanmıútır: Yangının baúladı÷ı yerin yakınında veya uza÷ında bulunan bina içindeki kiúilerin kaçmak için yeterli süreye sahip olmalarına olanak vermek üzere yangının geliúmesinin, yangın ve dumanın yayılma hızının düúürülmesi, øtfaiye / kurtarma ekiplerinin çok fazla büyümeden yangını kontrol altına almasına olanak verilmesi, Bunlar, aúa÷ıdaki yollarla elde edilebilir: - ølk tutuúmanın önlenmesi, - Yangın ve dumanın yangının çıktı÷ı odada yayılmasının ve büyümesinin sınırlandırılması, - Yangın ve dumanın yangının çıktı÷ı odanın dıúında yayılmasının sınırlandırılması. 4.2.3.2. ølk tutuúmanın önlenmesi 4.2.3.2.1. Genel ølk tutuúmanın önlenmesi kullanıcıya verilecek talimatlardan ekipman ve düzeneklerin detaylarına iliúkin úartlara ve bunların yanı sıra yapı iúlerinde bu ekipman ve düzeneklerin tesis edilmesine iliúkin úartlara kadar bir dizi koúula ba÷lıdır. 4.2.3.2.2. ølgili yapı iúler ve yapı parçaları Üye Ülkelerde geçerli olan hükümler aúa÷ıda açıklanmıútır: (a) Elektrik Tesisatları Elektrik tesisatları aúa÷ıdakileri sa÷layacak úekilde tasarlanır ve tesis edilir: - Yangın baúlatmamaları, - Yangına aktif olarak katkıda bulunmamaları, - Yangının yayılmasının sınırlı olması, - Yangın halinde etkin yangın söndürme tedbirlerinin alınabilmesi ve kurtarma iúlemlerinin mümkün olması. (b) Isıtma Tesisatları Isıtma tesisatları ve bu tesisatların elemanları aúa÷ıdakileri sa÷layacak úekilde tasarlanır ve tesis edilir: - Yangını baúlatmamaları, - Yangına aktif olarak katkıda bulunmamaları, - Yangının yayılmasının sınırlı olması, - Yakındaki elemanlar (duvarlar, döúemeler) veya nesneler (mobilya) üzerindeki riskin sınırlı olması, - Büyük bileúen yüzeylerinin ve maruz kalan düzenek yüzeylerinin kabul edilemeyecek ölçüde ısınması, - Yangın halinde, etkin yangın söndürme tedbirlerinin alınabilmesi ve kurtarma iúlemlerinin mümkün olması. (c) Gaz Tesisatları 35 Bu kalem, gaz yakıtları yakan düzeneklerle ilgili olarak Üye Ülkelerin yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki 90/396/EEC sayılı Konsey Direktifi kapsamında açıkça yer almaktadır. (d) Yıldırımdan Korunma Tesisatları Bir yıldırımdan korunma tesisatının amacı yapı iúlerinin ve yapılarda bulunan kiúilerin yıldırımdan veya atmosferik elektri÷in di÷er etkilerinden korunmasıdır. Bu amaca ulaúılabilmesi için, tesisat: Atmosferik elektrik yükünün yapı iúlerine zarar vermeksizin korunma sistemine emniyetli bir úekilde girebilece÷i yeterli bir hava sonlandırma a÷ı temin etmeli, Elektrik yükünün yapı iúleri veya yapı iúleri içindeki di÷er tesisatlar üzerinde risk yaratmaksızın topra÷a iletilebilece÷i yeterince düúük empedansa sahip bir veya daha fazla yol içermeli, Yükün tesisatın elektrik potansiyelinde aúırı artıúa neden kaybedilebilmesine olanak veren bir toprak sonlandırma a÷ına sahip olmalı, - olmaksızın toprakta ønúaat iúlerinin di÷er metal parçalarına yeterli ba÷lantı sa÷lamalı, Gerekli olması halinde münferit yıldırım çarpmalarının sayısını ve / veya gücünü izlemeli ve / veya kaydetmelidir. Maruz kalma / etki: Elektrik deúarjı tasarımı Performans kriterleri: øúlerin yıldırımdan korunması ve herhangi bir akımın emniyetli bir úekilde topra÷a aktarılması yetene÷i (e) Yanıcı Gaz Algılama Tesisatları Bir yanıcı gaz algılama tesisatının amaçları konsantrasyon tutuúabilir veya patlayabilir bir hal almadan önce yanıcı gazın varlı÷ının algılanması, herhangi bir gerekli uyarının verilmesi ve herhangi bir koruyucu tedbirin (havalandırmanın açılması veya gaz akıúlarının kapatılması gibi) baúlatılmasıdır. Bu hedeflere ulaúılabilmesi için, tesisat: Korunacak olan tüm alanda yanıcı gazın yeterince erken bir safhada belirlenebilmesine olanak veren uygun detektörlere sahip olmalı, - Detektörler ve merkezi alım noktası arasında güvenilir bir iletiúim kayna÷ına sahip olmalı, Alım noktasında detektörlerden gelen sinyallerin yorumlanması, herhangi bir uyarının hangi konumdan geldi÷inin belirlenmesi, yangına veya hata uyarılarına dikkat çekilmesi ve gerekli olan di÷er etkenlerin baúlatılması için bir araca sahip olmalı, øçerisinde monte edilmiú oldu÷u yapı iúinin çevresel koúullarına direnç gösterebilmeli, böylece fonksiyonlarını kabul edilebilir bir çalıúma ömrü boyunca gerçekleútirebilmelidir. (f) Patlama Engelleme Tesisatları Bir patlama engelleme tesisatının amacı, maksimum patlama basıncına dayanacak úekilde tasarlanmamıú olan bir muhafaza içerisinde, gazın veya tozun ateú almasından kaynaklanan kabul edilemeyecek kadar yüksek bir basıncın (patlama basıncının) oluúmasının engellenmesidir. Bu, basıncın yükseldi÷inin derhal algılanmasını ve mümkün olan en kısa süre içerisinde korunan muhafaza içerisine düzgün da÷ılımlı bir söndürücü ortamın enjekte edilmesini gerektirir. Maruz kalma / etki: Çevre iklimi, aktivasyon için belirtilen test koúullan ve bir patlama halinde performansı sa÷layacak olan ilgili basınç testleri Performans kriterleri: Tasarım parametrelerine göre aktif hale gelebilme ve hesaplanan bir söndürücü ortam konsantrasyonunun belirtilen bir süre içerisinde bir muhafaza içerisine yerleútirilebilmesi (g) Havalandırma sistemleri 36 Bir bölmeden di÷erine bir havalandırma sistemi yoluyla yangın ve duman yayılması riskinden kaçınılmalıdır. Yangına dirençli kanalların ve / veya yangın damperlerinin kullanıldı÷ı durumlara iliúkin örnekler aúa÷ıda verilmiútir: 1. Her bir bileúen, di÷er bölmelere geçerken hiçbir açıklı÷a sahip olmayan ayrı hava temin ve hava boúaltma kanallarına sahip olması durumunda; Yangının yayılmasından kaçınmak için yangına dirençli kanallar kullanılır. 2. Farklı bölmeler ortak bir kanala sahip olması durumunda; aúa÷ıdaki koruma cihazları kullanılabilir: a) Kanalların yangına dirençli olmaması durumunda; Yangına dirençli bir bölme duvarının / döúemenin her bir deli÷inde bir yangın damperi tesis edilmelidir. Bazı durumlarda, yangın damperleri duvardan / döúemeden uzakta tesis edilmelidir ve yangın damperi ve duvar / döúeme arasındaki kanal yangına dirençlidir. b) Kanalların yangına dirençli olması durumunda; Her bir açıklıkta bir yangın damperi tesis edilmelidir. Yangına dirençli kanallar yerine yangına dirençli úaftlar içerisinde yangına dirençli olmayan kanalların kullanılması da mümkündür. Bu durumda, yangın damperleri úaftların açıklıklarında tesis edilmiútir. Hava temin / boúaltma fanları sürekli olarak çalıúmalıdır. Temin kanallarına yangın giriúi ve boúaltma kanallarından yangın çıkıúı hava akıú / basınç koúullan ile önlenir. 3. Hava da÷ılımının aúın akıú açıklıkları kullanılarak sa÷landı÷ı durumlarda, bu açıklıkların her biri bir yangın damperi ile teçhiz edilmelidir. 4.2.3.3. Yangının ve dumanın yangının baúladı÷ı oda içerisinde meydana gelmesinin ve yayılmasının sınırlandırılması 4.2.3.3.1. Genel Üye Ülkelerde uygulanan hükümler yapı malzemelerinin bir yangının erken bir safhasında hızlı bir úekilde katılmasının ve yapı malzemelerinin bir yangının tamamen geliúmesine yangının baúladı÷ı oda içerisinde katkıda bulunmasının sınırlandırılmasını hedeflemektedir. Bu úekilde, ilgili malzemeler son kullanım koúullarında belirli yangına tepki performanslarına sahip olmalıdır. Bu performanslar küçük bir aleve maruz kalınmasından (kibrit tipi maruz kalma) içerikte yangını simule eden ısınma koúulundan (tek baúına yanan malzeme, örne÷in mobilya) daha fazla geliúmiú bir yangınınkine benzer termal etkene kadar geniú bir termal maruz kalma aralı÷ında de÷erlendirilir. Not: Bir yangının erken safhasında, bina içindekiler için kritik koúullara yangının baúladı÷ı oda içerisinde ulaúılamaz ve ilgili müútemilat içinde hayatta kalmak halen mümkündür. Yangına maruz kalan yüzeylerin ısı ve dumana istenmeyen úekilde katılması (opaklık -toksiklik) bina içindekiler için kritik koúullara ulaúılıncaya kadar geçen süreyi azaltabilir. Termal etkenin artıúı genellikle bir yangının daha fazla geliúmesiyle iliúkilidir. Bununla birlikte, geniú bir odada, oda içindekilerde geliúen lokalize bir yangının úiddetli termal etkisi yakındaki yapı malzemelerini normalde yangının daha fazla geliúmesiyle ilgili olan ısınma koúullarına maruz bırakabilir. Yangın algılama ve alarm sistemleri bir yangının erken algılanması ve alarmların, uyarıların ve yangın söndürme / bastırma sistemlerinin aktif hale gelmesi için tesis edilebilir. 4.2.3.3.2. ølgili Yapı Bölümleri: (a) Duvarlar / tavanlar (b) Döúemeler (c) Borular ve kanallar - harici olarak uygulanmıú yalıtım da dahil - (ilgili malzemeler: bkz. 4.3.1.1) 37 (d) Tesisatlar Yapı iúleri veya iú bölümleriyle ilgili hükümler aúa÷ıda açıklanmıútır. 1) Yangın Hortumu Tesisatları ølk yardım yangın hortumu tesisatı, bina içindekilerin yakındaki küçük bir yangını kontrol etmesi ve söndürmesini sa÷layabilmek için yapı içine tesis edilmiú manuel ve sabit bir tesisattır. Maruz kalma / etki: Çevresel iç ve dıú iklim Hortumu çıkartmak için harcanan kuvvet Su basıncı Performans kriterleri: Bir tasarım basıncında, bir hortum uzunlu÷u boyunca, bina içindekilerin gecikme olmaksızın ilk müdahaleyi baúlatmasına olanak vermeye yetecek uzunlukta bir su püskürtmeye sahip olan bir su akıúının tasarlanabilmesi. 2) Sprinkler tesisatları Bir sprinkler tesisatının amacı, yangına erken tepki verilmesinin sa÷lanması ve yangının kontrol altına alınması / söndürülmesi için belirli bir süre içerisinde tasarım alanı üzerine belirli miktarda suyun (lm2 x dakika) boúaltılmasıdır. Sprinkler sistemi aynı zamanda bina içindekilere alarm verilmesi ve itfaiyenin ça÷ırılması gibi çeúitli acil durum fonksiyonlarını da aktif hale getirebilir. Maruz kalma / etki: Çevresel iç iklim (sıcaklık ve nem) Tepki hızının de÷erlendirilmesi için bir ortam içerisinde yangına maruz kalma halinin simule edilmesi (örne÷in sıcak hava veya sıcak sıvı) Da÷ıtım boruları üzerindeki mekanik etki vb. Performans kriterleri: Otomatik olarak aktif hale gelebilme ve belirli bir süre için belirli bir alan üzerinde belirli miktarda suyun düzgün úekilde da÷ıtılması Özellikler: - (l/m2 x dakika), maksimum iúlem alam, eú zamanlı çalıúan sprinkler kafalarının sayısı - Tesisat için tepki süresi 3) Su püskürtme tesisatları Su püskürtme sisteminin amacı aúa÷ıdakilerden biri veya bir kaçıdır: Bir yangına erken tepki verebilmek için, söz konusu yangının kontrol altına alınması veya söndürülmesi amacıyla önceden belirlenmiú bir alan üzerine önceden belirlenmiú biçim ve miktardaki suyun serbest bırakılması, Isıdan etkilenmesi halinde (genellikle ancak münhasıran olmamak kaydıyla iletilen ısı) patlama, çökme, yakıtın serbest kalması veya bir baúka nedenle durumu zorlaútıracak olan bir tesisatın so÷utulmasının sa÷lanması, - Yangının yayılmasını engellemek için bir püskürtme bariyeri sa÷lanması. 4) CO2 Söndürme Tesisatları Sabit bir CO2 tesisatının amacı bir yangın alanındaki oksijen içeri÷inin bir kısmının CO2 gazıyla de÷iútirilmesi ve böylece yangının söndürülmesi yoluyla seyreltilmesidir; bu iúlemle eú zamanlı olarak veya bu iúlem öncesinde bir alarm verilir, böylece gerekli acil durum tedbiri (personelin tahliyesi, itfaiye hizmetlerinin ça÷ırılması, vb) alınabilir. Bu amaca bir bölmenin tasarımda belirtilen CO2 gazı konsantrasyonuna sahip olacak úekilde tamamen yıkanmasıyla veya yerel uygulama yapılmasıyla (bir yangının hemen yakınında söndürücü bir konsantrasyonun elde edilmesi) ulaúılabilir. Maruz kalma / etki: Çevresel iç iklim 38 Performans kriterleri: Manuel veya otomatik olarak aktif hale getirilebilme ve söndürücü ortamın serbest bırakılması, muhafaza veya belirli bir alan üzerine düzgün úekilde yayılması, böylece de bir tasarım konsantrasyonunun belirtilen süre içerisinde elde edilmesi ve korunması (Hacim, %). Özellikler: serbest bırakılma hızı. CO2 konsantrasyonu ve muhafazanın dolma süresi / CO2'nin Not: Toplam yıkama sistemleri için, söndürücü CO2 gazı konsantrasyonu oksijen içeri÷ini insan hayatının desteklenmesi için gerekli olan içeri÷in altına düúürdü÷ünden, CO2 gazının boúaltılaca÷ı bölmenin bu boúaltma iúlemi yapılmadan önce tamamen tahliye edilmesi gerekir. Yerel uygulama sistemleri için, tam boúaltma gerekli olmamakla birlikte, özel tasarım kriterlerine ve özel tedbirlere (personelin e÷itilmesi vb) kesinlikle uyulması gerekir. 5) Halon Gazlı (veya Halon benzeri) Söndürme Tesisatları Halonun veya benzer etkiye sahip olan söndürücünün kullanıldı÷ı sabit bir söndürme sisteminin amacı, yanmakta olan madde (yakıt) ve oksijenin kimyasal reaksiyonunu engellemek için yeterli olaca÷ı hesaplanan miktarda gaz halindeki halonun serbest bırakılması, dolayısıyla da yangının söndürülmesi, ve eú zamanlı olarak (veya önceden) bir alarm verilerek gerekli tedbirin alınmasının (personelin tahliye edilmesi, itfaiyenin / kurtarma ekiplerinin ça÷ırılması, vb) sa÷lanmasıdır. Bu amaca, halon gazının tasarım konsantrasyonu elde edilecek úekilde bölmenin tamamen yıkanması veya yerel uygulama yapılması (yalnızca yangın yakınında söndürücü bir konsantrasyonun elde edilmesi) yoluyla ulaúılabilir. Maruz kalma / etki: Çevresel iç iklim. Performans kriterleri: Manuel veya otomatik olarak aktif hale getirilebilme ve söndürücü ortamın serbest bırakılması, muhafaza veya belirli bir alan üzerine düzgün úekilde yayılması, böylece de bir tasarım konsantrasyonunun belirtilen süre içerisinde elde edilmesi ve korunması (Hacim, %). Özellikler: Halon gazının konsantrasyonu ve muhafaza süresi 6) Köpüklü Söndürücü Tesisatları Sabit bir köpüklü söndürücü tesisatı, yangınları, özellikle de yanıcı sıvılarla ilgili yangınları, söndürmek için tesis edilmiú manuel veya otomatik bir sistemdir. Sabit bir köpüklü söndürücü tesisatında, bir köpük konsantresi solüsyonu ve su, yüzeyde yanan buharlar ve çevredeki atmosferde bulunan oksijen arasında bir bariyer oluúturmak üzere yangın yüzeyine uygulanır. økincil bir fonksiyon ise yakıtın so÷utulması, böylece yanmanın devam etmesinin imkansız hale getirilmesidir. Bu sistemlerin ço÷u her ne kadar otomatik iúletime sahipse de, bazıları manuel müdahale gerektirir. Maruz kalma / etki: çevresel iç iklim Performans kriterleri: Manuel veya otomatik olarak aktif hale gelebilme ve belirli bir süre içerisinde, belirlenmiú olan bir alan üzerine verilen bir yo÷unlu÷a sahip olan havalandırılmıú veya yetersiz havalandırılmıú köpük / su solüsyonunun hesaplanmıú bir miktarının boúaltılabilmesi. Özellikler: Geniúleme hızı ve muhafaza süresi. 7) Tozlu Söndürücü Tesisatları Sabit bir söndürücü toz sisteminin amacı, ortamın tutuúma sonrasındaki en kısa sürede yangın üzerine boúaltılmasının sa÷lanmasıdır. Konteyner(ler) içerisinde depolanan toz, boúaltma a÷zından gaz basıncı ile boúaltılır. Toz, konteynerden boúaltma a÷zına sert veya esnek borular içerisinden (hortum makarası) ile taúınabilir 39 veya boúaltma a÷ızı do÷rudan konteynere takılabilir. Sistem manuel veya otomatik olarak çalıútırılabilir. Maruz kalma / etki: Çevresel iç iklim Performans Kriterleri: Manuel veya otomatik olarak aktif hale getirilebilme ve söndürücü ortamın hesaplanmıú bir miktarının belirli bir alan (m2) veya malzeme üzerine boúaltılabilmesi. 8) Manuel Yangın Alarm Tesisatları Manuel bir yangın alarm tesisatı binada bulunan kiúinin bir yangın alarm sinyalini baúlatabilmesine ve dolayısıyla da merkezi bir kontrol ve gösterge birimine iletebilmesine ve böylece de farklı etkenlerin, örne÷in bina içindekilerin tahliyesinin baúlatılabilmesine olanak verir. Maruz kalma / etki: Kullanım amacına uygun çevresel iklim (iç / dıú uygulamalar). Performans kriterleri: manuel olarak çalıútırılabilme ve ilgili olan hallerde bir sinyalin merkezi gösterge ve kontrol birimine aktarılması 9) Otomatik Yangın Algılama ve Alarm Tesisatları Otomatik bir yangın algılama ve alarm tesisatının amacı yangının mümkün olan en erken güvenilir anda algılanması, alarmın üretilebilmesini ve uygun tedbirin alınmasını sa÷layacak úekilde bir kontrol ve gösterge birimine bir sinyal iletilebilmesini sa÷lamaktır (örne÷in bina içindekilerin boúaltılması, yangınla mücadele ekiplerinin / kurtarma ekiplerinin ça÷ırılması, söndürücü maddenin otomatik olarak bırakılması). Alarm göstergesi bir acil durum sinyalinin verilmesini sa÷lar. Tesisatın amacı yangından kaynaklanan herhangi bir fenomenin algılanması, örne÷in gaz, duman, alev ve ısı ve bu algılamanın kontrol birimi tarafından anlaúılan bir sinyale dönüútürülmesidir. Algılama bölümü Maruz kalma / etki: Çevresel iklim Belirtilen test yangınları ("tek baúına yanan malzeme" - türü) Performans kriterleri: Dumanın, alevlerin ve / veya ısının otomatik olarak algılanabilmesi (belirtilen tasarım yangını boyutları veya bunun simulasyonu ile ilgili olarak) ve sinyalin merkezi gösterim ve kontrol birimine iletilmesi Alarm bölümü Maruz kalma / etki: Çevresel iklim Performans kriterleri: Otomatik veya manuel olarak aktif hale gelebilme ve sesli ve / veya görsel bir acil durum / yangın sinyalinin verilmesi. 10) Duman ve Isı Boúaltma Havalandırma Tesisatları Tesisatın amacı yapı içerisindeki yangından kaynaklanan dumanın ve ısının do÷al veya güçle çalıúan havalandırma açıklıkları veya bunların bir birleúimi (aynı duman bölmesi içerisinde kullanılmadıkları sürece), dumanın yanal yayılmasını sınırlandıran ve yüzer bir duman tabakasının arkasında dumansız bir alan oluúturan duman perdeleri ile birlikte kullanılarak giderilmesidir. Tesisat aúa÷ıdaki hedeflerden herhangi birine katkıda bulunabilir: - Kaçıú yollarının ve eriúim yollarının dumansız tutulması, yangınla mücadele koúullarının dumansız bir tabaka oluúturmak suretiyle kolaylaútırılması, - Hızla yayılmanın, böylece de yangının tamamen geliúmesinin geciktirilmesi veya engellenmesi, - Duman ve ısının neden oldu÷u hasarın azaltılması, - Yapısal elemanların yangın halinde maruz kaldıkları baskıların azaltılması. 4.2.3.4. Yangının ve dumanın yangının baúladı÷ı odanın ötesine yayılmasının sınırlandırılması 4.2.3.4.1 Genel 40 Yangının ve dumanın yayılmasının engellenmesi aúa÷ıdakilerden biri veya bunların bir birleúimi kullanılarak gerçekleútirilebilir: - ønúaatın kullanımına adapte edilmiú (örne÷in yapı iúleri içerisinde beklenen termal etkiye uyarlanmıú) yangın ayırıcı elemanların (duvarlar, döúemeler, vb) tesis edilmesi. - Yangın ayırıcı elemanlardaki açıklıkların kapatılması, - Ön cephelerin, aynı yapının parçalarına yayılmayı önleyecek úekilde uygun biçimde tasarlanması, - Yangın kontrol / yangın söndürme tesisatı, - Sıcak gazların do÷al veya mekanik yollarla uzaklaútırılması, - Duman bariyerlerinin tesis edilmesi (örne÷in duman kontrol kapıları), - Yangına dirençli havalandırma kanallarının tesis edilmesi ve / veya yangın damperlerinin ve aktifleútirici cihazların tesis edilmesi - Bina içerisindeki alanlar arasında hava basıncı farklılıkları yaratarak dumanın bu alanlar arasında geçiúinin kontrol edilmesi. Not: Binadakiler için kaçıú yollarında yaúamı tehdit eden kritik koúullar bulunmamalıdır. Isının ve dumanın yangının baúladı÷ı odanın ötesine yayılması (opaklık - toksiklik) kritik koúullara ulaúma süresini azaltabilir. Uygulama ile ilgili nedenlerle, duman bölmesi sınırları, her zaman olmamakla birlikte, genellikle yangın bölmeleri ile çakıúır ve bu durumda aynı ayırıcı elemanlarla her iki fonksiyonun yerine getirilmesi mümkün olur. Genellikle, açıklıkları veya boúlukları olmayan yangına dirençli ayırıcı elemanların duman için yeterli bariyerler oluúturması, detaylı úartlar formüle edilmeksizin, dolaylı olarak beklenir. Di÷er ayırıcı elemanlar, örne÷in kapılar, borular, elektrik kabloları vb için açılmıú deliklerin kapaklarında durum bu olmayabilir ve duman bariyeri úartlarının açık bir úekilde formüle edilmesi, duman durdurucu fonksiyonun yerine getirilmesinin beklenmesi halinde, gerekebilir. Havalandırma kanalları, tesisat kanalları ve úaftlarının varlı÷ı ile gösterilen duman yayılması riskine, bunların bakım açıklıkları da dahil olmak üzere, özel dikkat gösterilmesi gerekir. 4.2.3.4.2. ølgili yapı bölümleri: (a) Açıkta kalan yüzeyler - Binaların dıú cepheleri gibi açıkta kalan yüzeyler (b) Di÷er elemanlar (yangın ayırıcı fonksiyona sahip olan) - Duvarlar (iç / dıú) - Döúemeler - Çatılar - Bölmeler ve yük taúıyıcı olmayan dıú duvarlar Dıú duvarlar için, bir yangın bölümünden di÷erine yayılan yangın, aúa÷ıdakilere ba÷lı olarak meydana gelebilir: - Yangın bölmeleri arasındaki yangın ayırıcı elemanlardaki hata - Duvarlar / zeminler ve binaların ön cepheleri arasındaki birleúimindeki hatalar - Dıú cepheler içindeki boúluklarda yayılan yangın - Cephenin dıú yüzeyi boyunca yayılan yangın Performans kriterleri: - Yangına tepki performansı 41 - øç kısımdaki yangına direnç - Dıú kısımdaki yangına karúı direnci - Tavan membranları - Taúıyıcılar ve raylı nakil sistemlerinin muhafazaları - Yükseltilmiú döúemeler - ønúaat derzleri - Tesisat kanalları ve úaftları (ilgili malzemeler: bkz. 4.3.1.3.5) (c) Yangın karúı katkıda bulunan elemanlar Asma tavanlar Asma tavanlar, kendi içerisinde, üzerindeki herhangi bir elemandan ba÷ımsız ve yangın direncine sahip olan bir tavan membranındandan farklı olarak, üstündeki elemanın (örne÷in tavan veya çatı) yangın direncine yalnızca katkıda bulundu÷u düúünülen bir elemandır. Yıldırımın, havalandırma, döúeme veya çatı boúlu÷unda bulunan bakım açıklıkları, tesisat boúlukları yanıcı malzemeleri ve askı elemanlarının vb. yangın direnci üzerindeki etkileri göz önüne alınmalıdır (ilgili malzemeler: bkz. 4.3.1.3.4 (a)). (d) Tesisatlar Havalandırma sistemleri (kanallar ve damperler) (bkz. 4.2.3.2.2 (g)) Otomatik yangın algılama ve alarm tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 9)) Duman ve ısı egzoz havalandırma tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 10)) Basınç tesisatları Bir basınç tesisatının duman kontrolündeki amacı, belirli kaçıú yollarının ve di÷er alanların, içlerindeki havanın yapının yakındaki bölümlerindekinden daha yüksek bir basınçta tutulması yoluyla, duman giriúine karúı korunmasıdır. Bu dumansız alanlar aúa÷ıdakileri sa÷lar: - Bina içindekilerin emniyetli bir yere gitmesini (ve / veya), Yangınla mücadele ve kurtarma ekiplerinin bina etrafında emniyetli bir yerden hareket etmesini. Maruz kalma / etki: Çevresel iç ve dıú iklim Performans kriterleri: Belirli bir muhafaza içinde bir aúırı tasarım basıncının aktif hale getirilmesi ve oluúturulması veya belirtilen muhafazanın duvarları içerisinde bir tasarım akıú hızının oluúturulması. Tesisat ana güç kayna÷ının hatası halinde fonksiyonunu koruyabilmelidir. 4.2.4. 4.2.4.1. Yangının yakındaki yapı iúlerine yayılmasının önlenmesi Prensiplere iliúkin açıklamalar Yangının yakındaki yapı iúlerine yayılmasının sınırlandırılması aúa÷ıdaki amaçlar için gereklidir: - Yanmakta olan yapının yakınında ve uza÷ında yer alan di÷er yapılarda bulunanların emniyetinin sa÷lanması - Büyük yangınlardan ve bunların sonuçlarından kaçınılması, örne÷in hastaneler, iletiúim tesisleri gibi hayati hizmetlerin, kaynakların kaybı ve konutların büyük ölçekte zarar görmesi - øtfaiyenin yangını kontrol altına alabilmesinin sa÷lanması (büyük yangınlardan kaynaklanan radyasyon itfaiyenin / kurtarma ekiplerinin yaklaúmasını engelleyebilir) Aúa÷ıdaki iki durum halihazırda kapsam dahilindedir: - Yangının, örne÷in bir caddenin karúı taraflarında bulunup yüzyüze bakan iki bina gibi tamamen ayrı olan yapılar arasında yayılması 42 - Yangının birbirine bitiúik olan ancak aralarında yangın ayırıcı bir duvar bulunan farklı yapılar arasında yayılması Komúu yapılara yangının yayılması aúa÷ıdakilerle önlenebilir: - Aúa÷ıdakilerin kontrol edilmesi ile yayılmanın önlenmesi: x Yapılar arasındaki mesafe x Pencereler gibi korumasız alanların boyutu x Bina dıú cephe malzemelerinin yangına tepki performansı x Dıú cephelerin cilasız veya cilalı bölümlerinin yangına karúı direnci x Su püskürtme tesisatları gibi aktif koruma tedbirleri Çatı ıúıklıkları da dahil olmak üzere çatı dıú yüzeyi üzerinde tutuúmanın ve yangının yayılmasının kontrol edilmesi, - Yangının bina içine nüfuz etmesinin kontrol edilmesi, - Aúa÷ıdaki bir yangından dolayı çatı kaplaması yüzeyinin tutuúmasının kontrol edilmesi, Aúa÷ıdaki tamamen geliúmiú bir yangına maruz kalan bir çatının veya çatının bir bölümünün yangın ayırıcı fonksiyon görmesinin sa÷lanması Yangın direncine ek olarak darbe direnci gibi performans úartlarına sahip olan veya olmayan yangın ayırıcı duvarların kullanımı. 4.2.4.2. (a) ølgili yapı bölümleri: Yangın ayırıcı parçalar - Yangın ayırıcı duvarlar - Dıú duvarlar ve binaların dıú cepheleri (bkz. 4.2.3.4.2 (b)) - Çatı ıúıklıkları da dahil olmak üzere çatı kaplamaları (b) Otomatik su püskürtme tesisatları (bkz. 4.2.2.2 (b)) 4.2.5. 4.2.5.1. Binadaki insanların tahliyesi Prensiplere iliúkin açıklama Bir binadaki insanların kaçıú yollarının ve kurtarma ekiplerinin eriúiminin sa÷lanması için aúa÷ıdakiler gereklidir: - Bina içindeki insanların, binanın neresinde olurlarsa olsunlar emniyetli bir yere tahliye edilmesine olanak verilmesi, - Kurtarma ekiplerinin yapı iúlerine eriúebilmesine, bunları araútırmasına ve bunlardan çıkmasına olanak verilmesi. Yangın halinde, tahliye sırasında bina içindekilerin emniyeti dört tedbir ile sa÷lanabilir: - Bina içindeki insanların emniyetli bir yere emniyetli bir úekilde tahliye edilmesinin sa÷lanması için kaçıú yollarının tasarlanması ve planlanması - Kaçıú yollarının çevre yapılardan yangın ve duman ayırıcı elemanlarla ayrılması - Duman kontrol tedbirleri - Kaçıú yollarında tavan kaplamaları ve döúeme kaplamalarından kaynaklı yangın ve duman yayılmasının sınırlandırılması. 4.2.2. ve 4.2.3.'te verilmiú olan tedbirlere ek olarak, yapı iúleri ve kullanımında aúa÷ıdakilerde düúünülebilir: 43 - Yangın uyarı tesisatları da dahil olmak üzere yangın algılama ve alarm tesisatları - Kaçıú yollarının ve çıkıúların binadaki insan sayısı ve bunların tahliyesi için uygun sayıda tasarlanması, planlanması - Kaçıú yollarında yer alacak sistemler: x Acil durum aydınlatma tesisatları x Acil durum çıkıúı iúareti tesisatları x Yangın emniyet tesisatlarına hizmet veren acil durum güç kayna÷ı tesisatları x Kapılar üzerindeki emniyet cihazları (panik çubukları vb) x Acil durum kılavuz sistemleri. - Basınç tesisatlarının ve di÷er duman kontrol tedbirlerinin temini - Yapı iúleri içinde veya dıúında emniyetli kaçıú yerlerinin temini - Kurtarma ekiplerinin eriúiminin sa÷lanması x Yapı iúlerine eriúim x Acil durum ve itfaiye vasıtaları için eriúim x Yangınla mücadele asansörü - Yapı iúleri içinde yer alan acil durum iletiúim sistemleri x Acil durum alarm tesisatları / yangın uyarı tesisatı x Acil durum iletiúim tesisatları (aynı zamanda itfaiye için) Bina içindeki insanlar veya itfaiye tarafından (müdahale ve yangın baúlangıcında yangınla mücadele için) kullanılan acil durum tesisleri 4.2.5.2. ølk Yangın Hortumu tesisatları ølgili yapı bölümleri: (a) Açıktaki yüzeyler - Duvarlar / tavanlar - Döúemeler Elektrik kabloları için yangından koruyucu sistemler (kendine özgü yangın direncine sahip olan kablolar da dahil) (b) Yapı Bölümleri (yangın ayırıcı fonksiyonlara sahip) - Duvarlar ve bölmeler - Tavanlar (asma tavanlar da dahil) - Döúemeler (c) Tesisatlar 1. Manuel yangın alarm tesisatı (bkz. 4.2.3.3,2 (d) 8)) 2. Otomatik yangın algılama ve alarm tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 9)) 3. Duman ve ısı egzoz havalandırma tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 10)) 4. Basınç tesisatları (bkz. 4.2.3.4.2 (d)) 5. Yanıcı gaz algılama tesisatları (bkz. 4.2.3.2.2 (e)) 6. Yangın uyarı tesisatları 44 Bir yangın uyarı sistemi, yapı içerisine, iúitsel ve / veya görsel bir sinyalin bina içindekileri veya personeli bir acil durumun varoldu÷u ve tahliyenin baúlatılmasının gerekebilece÷i konusunda uyarmak üzere tesis edilir. Maruz kalma / etki: Çevre iklimi Performans kriterleri: Görsel veya iúitsel uyarıların manuel veya otomatik olarak aktif hale getirilebilmesi. Tesisatlar ana güç kayna÷ının hata yapması halinde, minimum tasarım süresi (saat cinsinden) boyunca fonksiyonlarını koruyabilmelidir. 7. Yangın ça÷rısı tesisatları Tesisatın amacı, iúler içerisinde bir yangın alarmının iúlerden itfaiyeye / kurtarma ekiplerine veya bir kontrol (yangın komuta) istasyonuna otomatik olarak iletilmesi için gerekli tesislerin sa÷lanmasıdır. 8. Acil durum aydınlatma tesisatları Tesisatın amacı, normal aydınlatma için kullanılan normal güç kayna÷ı hata verdi÷inde, belirli bir alan içerisinde uygun bir süre boyunca derhal ve otomatik olarak aydınlatmanın sa÷lanmasıdır. Kaçıú araçlarının emniyetli ve etkin bir úekilde kullanılması, Özellikle riskli iúyerlerindeki faaliyetlerin emniyetli bir úekilde bitirilmesi, Acil durum tedbirlerinin iúin uygun konumlarında etkin bir úekilde gerçekleútirilmesi içindir. Maruz kalma / etki: Çevresel iklim Performans kriterleri: Binadaki insanların emniyetli bir úekilde tahliye edilmesine olanak verilmesi veya baúka amaçlar için ana güç kayna÷ının hatası halinde yeterli aydınlatmanın temin edilebilmesi 9. Acil durum çıkıú iúareti tesisatları Acil durum çıkıú iúaretleri, yapı içerisinde, bir acil durum halinde tahliye için kullanılacak olan çıkıúların konumlarının ve yapı içerisindeki her bir noktadan planlanan çıkıú yolunun (örne÷in yön iúareti) bina içindekilere gösterilmesi için tesis edilir ("yangın durumunda kullanılmayacaktır" iúareti de dahil). Maruz kalma / etki: Çevresel iklim, darbeye karúı direnç Performans kriterleri: Bina içindekilerce kullanılacak kaçıú yolları ve çıkıúlarla ilgili açık, tanımlanması kolay ve görünür talimatların sa÷lanabilmesi. 10. Yangın hortumu tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 1)) 11. Yangın emniyeti tesisatlarına hizmet veren tesisatların acil durum güç kayna÷ı Bu tesisatın amacı, bu tesisat için güç temin eden, da÷ıtan veya bu gücü kontrol eden sistemin elemanlarının hasar görmesi veya kazaya u÷raması halinde veya normal gücün kesilmesi durumunda, yangın emniyet tesisatları için - derhal, otomatik olarak ve uygun bir süre boyunca - güç sa÷lanmasıdır. Yangın emniyet tesisatları bazı durumlarda kendi acil güç kaynaklarına sahiptir. 12. Yangın emniyet tesisatlarına hizmet veren su temin tesisatları Tesisatın amacı itfaiye ve sabit yangınla mücadele tesisatlarının etkin çalıúması için uygun ve güvenilir bir su kayna÷ının (bazı durumlarda uygun bir su kayna÷ı da dahil) temin edilmesidir. Maruz kalma / etki: Amaçlanan kullanım için uygun çevresel iklim Performans kriterleri: 45 Gerekli su debisi (m3/ saat) Basınç (bar) Kaynak süreklili÷i (h). 4.2.6. Kurtarma ekiplerinin emniyeti 4.2.6.1. Prensiplere iliúkin açıklama Yük taúıyıcı kapasiteye (bkz. 4.2.2), yangın ve dumanın yayılmasının sınırlandırılmasına (bkz. 4.2.3 ve 4.2.4), ve bina içindekilerin tahliyesine (bkz. 4.2.5) ek olarak, hükümlerin amaçları aúa÷ıda verilmiútir: - Gerçekleútirilecek kurtarma iúlemleri için olanak sa÷lanması Yangınla mücadelenin yapının içinde ve dıúında etkin bir úekilde uygulanmasına olanak sa÷lanması Kurtarma ekiplerinin ve yangınla mücadele ekiplerinin makul bir emniyet düzeyi ile çalıúmasına ve yapıyı emniyet içinde terk etmesine olanak sa÷lanması. Bu tür hükümler aúa÷ıdakileri içerebilir: - Bina içinde / dıúında yangınla mücadele düzenekleri için eriúim / yer - Yangın emniyeti tesisatlarına hizmet veren su temin tesisatları yangın muslu÷u tesisatları Çıkıú yollarına sahip bina içinde artan ve / veya azalan yangın kaynaklan ve uygun olan hallerde yangının kontrolü amacını taúıyan köpük giriúleri. - Zemin planı genel görünümleri - Yangına müdahale úartları - Yangına müdahale veya emniyet merdivenleri - Yangına müdahale asansörü tesisatları - Yangına müdahale lobileri - Duman ve ısı çıkıú havalandırma tesisatları - Basınç tesisatları - Yangınla mücadele tesisatlarına hizmet veren acil durum güç kayna÷ı tesisatları - Acil durum aydınlatma tesisatları - Kaynakların kontrolü (gaz, elektrik, su, vb) ve aktif yangın emniyet sistemleri - Kaynakların kapatılması amaçlı anahtarlar / vanalar - Acil durum iletiúim tesisatları Elektrik kabloları için yangından koruyucu sistemler (kendine has yangın direncine sahip olan kablolar da dahil) - Tehlikeli maddelerin iúaretlenmesi - Yangına müdahale ekiplerine yardımcı olacak iúaretler 4.2.6.2. ølgili yapı bölümleri: (a) Elektrik kabloları için yangından koruyucu sistemler (b) (c)11) Yangın emniyeti tesisatlarına hizmet veren acil durum tesisat güç kayna÷ı (bkz. 4.2.5.2 (c) Yangın emniyet tesisatlarına hizmet veren su temin tesisatları (bkz. 4.2.5.2 (c) 12) (d) Duman ve ısı egzoz havalandırma tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 10) 46 (e) Basınç tesisatları (bkz. 4.2.3.4.2 (d)), (f) Yangın ça÷rısı tesisatları (bkz. 4.2.5.2 (c) 7) (g) Acil durum aydınlatma tesisatları (bkz. 4.2.5.2 (c) 8)) (h) Yangın muslu÷u tesisatları Tesisatın amacı, itfaiyenin yangınla mücadele ekipmanını ba÷layarak rezervuarları doldurabilece÷i ve / veya hortumlara ve monitörlere su temin edebilece÷i bir su kayna÷ı ba÷lantısının (yani yangın vanasının) sa÷lanmasıdır. (i) Yangına müdahale asansörü tesisatları Bir yangına müdahale asansörü (genellikle yangın asansörü olarak adlandırılır) bir yapı içinde, yangına müdahale ekiplerinin ve bunların kullandıkları ekipmanın üst ve alt katlara makul bir emniyet tedbiri dahilinde hızlı bir úekilde taúınmasını ve böylece de zor ve uzun yangına müdahale / kurtarma görevleri için yeterli enerjiyi korumasını sa÷lamak üzere tesis edilir. Asansör aynı zamanda normal koúullarda binada bulunanlar tarafından da kullanılabilir, ancak bir yangın acil durumunda, asansörün kontrolü genellikle asansörün yanında yangın hizmeti eriúim düzeyinde bulunan yangına müdahale asansörü anahtarını kullanan yangına müdahale ekiplerine geçer. Asansör, dumanın ve yangının asansör kabinine ve / veya asansör kuyusuna giriúi olasılı÷ını minimize etmek için korumalı bir lobi içerisinde bulunabilir. Asansörün hızı herhangi bir kata çok kısa bir sürede eriúilmesine olanak vermelidir. Yangına müdahale asansörünün di÷er bir amacı bir yangın acil durumu ortaya çıktı÷ında özürlü insanların tahliye edilebilmesidir. Bir yangın asansörünün korumalı bir merdiven kenarına yerleútirilmesi gerekir, böylece asansörde bir arıza olması halinde, yangına müdahale ekipleri yaúamı tehdit edici bir bölgeye geçmek zorunda kalmaksızın merdivenleri kullanabilir. Bu amaca ulaúılabilmesi için, asansörün ve merdivenlerin korumalı bir úaft içerisinde bulunması ve asansörü / merdivenleri her bir kat düzeyinde barınma alanından (yangın / duman alanı) ayıran bir lobi olması iyi bir uygulama olarak kabul edilir. Maruz kalma / etki: Artan sıcaklık Belirtilen yük Elektriksel bileúenlerin sudan zarar görmesi (yangın kontrolü / yangına müdahale eden) Performans kriterleri: Yangına müdahale edenler ve kurtarma ekiplerinin nakli için yangın halinde asansörle bina içerisinde emniyetli ve güvenilir bir geçiúin temin edilmesi. Ana güç kayna÷ının arızası halinde fonksiyonunu koruyabilmesi (j) Acil durum iletiúim tesisatları Bir Acil durum iletiúim sistemi, yapı içinde, itfaiyeye, yangın durumunda görev yapan bina personeline veya e÷itilmiú kullanıcılara bilgi iletim tesislerinin sa÷lanması amacıyla tesis edilebilir. 47 4.3. Malzemelere øliúkin Hükümler 4.3.1. Malzemeler ve Temel Gerekle ilgili olabilecek özellikler (1) Kategori B standartlar ve Avrupa teknik onayı ortak esasları için talimatların hazırlanması amacıyla, aúa÷ıdaki listede piyasaya sürülebilecek olan ve bir bütün olarak yapı veya yapıların belirli parçalarının Temel Gerek karúılama yetene÷ine katkıda bulunabilecek olan malzemeler veya malzeme grupları yer almaktadır. Bu malzeme listesi geniú kapsamlı ve ayrıntılı de÷ildir. (2) Avrupa standartları ve Avrupa Teknik onayı ortak esasları için talimatların hazırlanmasında dikkate alınması gereken Temel Gereklerle ilgili özellikle bu malzeme veya malzeme grupları için verilmiútir. Bunlar aynı zamanda listede yer almayan malzemelerle ilgili talimatlarda de göz önünde bulundurulması gereken özellikleri gösterir. (3) 1.1 (3)'te tanımlanmıú olan Temel Gerek iliúkin konuların birbirine ba÷ımlılı÷ı nedeniyle, aynı malzeme bu konulardan birden fazlası altında yer alabilir. Bu durum, bir malzemenin belirli bir yapı iúindeki gerekli performans düzeyini, baúlıklarla ilgili beú farklı senaryo nedeniyle etkileyebilir. Farklı özelliklerin birbiriyle olan ba÷lantısının da göz önüne alınması gerekebilir. 4.3.1.1. Yangına tepki úartlarına tabi olan malzemeler Yapı malzemelerinin yangına tepki performansının de÷erlendirilmesini sa÷lamak için, ilgili gerçek yangın senaryoları ile korelasyonlu tam veya kilometre taúı ölçekli testlerin kullanıldı÷ı uyumlu bir çözüm geliútirilecektir. Malzemeleri son kullanım koúulları altında göz önüne alınacaktır. ølgili performans kriterlerinin tutuúabilirlik, ısının serbest kalma hızı, alevin yayılma hızı, duman, toksik gaz, alev damlaları / parçacıkları ve /veya bunların bileúimlerinin üretilmesinin hızı oldu÷u kabul edilir. Tek (homojen) yapı malzemeler, kompozitler veya tesisatlar olabilir, örne÷in - Yüzey kaplamaları da dahil olmak üzere duvar, tavan ve döúeme malzemeleri - Bina elemanları - Bina elemanları içinde bulunan malzemeler - Borular ve kanal bileúenleri (harici olarak uygulanan yalıtım da dahil olmak üzere) Bina dıú cephelerinde / dıú duvarlarda kullanılan malzemeler (yalıtım tabakaları, vb dahil olmak üzere) 4.3.1.2. Yangın úartlarına maruz kalan çatılarda kullanılan malzemeler 4.3.1.2.1. Dahili bir yangına maruz kalan çatılar (a) Tamamen geliúmiú olan alttaki bir yangın koúulları altında yangın direnci gerektiren çatılar için, 4.3.1.3.3'e bakınız. (b) Çatının altındaki yanan tek bir malzemeye maruz kalan çatıların performansı için (bkz. 3.2), aúa÷ıdakiler göz önüne alınmalıdır: o çatının çökmesi o çatıdan yangının giriúi ve çatı kaplaması yüzeyinin tutuúması o çatının altında ve içinde yangının yayılması o tutuúma kayna÷ından uzaktaki alanlarda yer alan alev damlaları / parçaları 4.3.1.2.2 Harici bir yangına maruz kalan çatılar Çatı kaplamalarının yangın performansının (yalıtım tabakaları, buhar bariyerleri, alt tabakalar, vb dahil olmak üzere) ve çatı ıúıklarının yangın performansının gösterilmesi için, aúa÷ıdaki özelliklere sahip testler gerekli olacaktır: 48 x Simule edilmiú bir uçucu parçacıklarının çatı üzerindeki etkilerinin belirlenmesi (rüzgar olmadan) x Yanan bir parçadan dolayı yanan çatı kaplaması ve çatı ıúı÷ı üzerindeki rüzgar etkilerinin belirlenmesi (ıúık saçılması ile). Performans kriterleri aúa÷ıdaki konularda sınırlamalar içerecektir: x Çatı içerisinden veya çatı ıúıklı÷ından binaya yangının nüfuz etmesi x Yangının çatı kaplamasının dıú yüzeyi üzerine veya kompozisyonu içerisine yayılması x Alev damlalarının / parçalarının üretilmesi. 4.3.1.3. Yangına direnç úartlarına tabi malzemeler 4.3.1.3.1 Genel Bugüne kadar, ISO standart yangını, Avrupa'da ve di÷er yerlerde, yangın direncinin gösterilmesi için kullanılan tasarım yangını olmuútur, bunun parlama sonrası, tamamen geliúmiú bina yangınları ile iliúkilendirilmesi makul kabul edilmektedir. Üye Ülkelerde, standart yangının kullanıldı÷ı yangına direnç úartları uygun oldu÷u düúünülen emniyet düzeylerini yansıtır. Bununla birlikte, standart yangın direnci testinin amacı do÷al yangınlarda karúılaúılabilecek olan sıcaklıkları ve baskıları yansıtma amacı taúımaz. Yapıların ve malzemelerin standart fırınların boyutları ve kapasiteleri dahilindeki izafi performansının bir ölçütüdür. Genel olarak, do÷al yangınlardaki yapısal davranıú hakkındaki belirsizlikler ılımlı yangına direnç úartları hazırlanarak dikkate alınır. Do÷al bir yangın senaryosu standart yangın için bir alternatif olarak kullanılabilir ve parlamanın olmayaca÷ı veya farklı ısı aktarımı hızlarının varsayılabilece÷i veya elemanların düzgün olmayan ısınmaya maruz kaldı÷ı hallerde özellikle yararlıdır. Bir malzemenin yangın direncinin karakterize edilmesi için kullanılan temel kriterler aúa÷ıda sıralanmıútır: - Yük taúıma kapasitesi - Bütünlük - Yalıtım bunlar dakika cinsinden ifade edilir. Yük taúıma kapasitesi için R Bütünlük için E Yalıtım için I Sembolleri kayıtlı performans süresi için dakika cinsinden belirlenmiútir ve standart sıcaklık / zaman e÷risine göre karakterizasyon yapıldı÷ında kullanılır. Sınıflar aúa÷ıdaki biçimde ifade edilecektir: Yük taúıyıcı elemanlar için: REI - süresi: süre Tüm kriterlerin (yük taúıma kapasitesi, bütünlük ve yalıtım) karúılandı÷ı minimum RE - süresi: øki kriterin, yük taúıma kapasitesinin ve bütünlü÷ün karúılandı÷ı minimum süre R - süresi: Yük taúıma kapasitesinin karúılandı÷ı minimum süre Yük taúıyıcı olmayan elemanları için: EI - süresi: Bütünlük ve yalıtım kriterlerinin karúılandı÷ı minimum süre E - süresi: Bütünlük kriterinin karúılandı÷ı minimum süre Performans süresi aúa÷ıdaki rakamlardan biri cinsinden ifade edilir: 49 15, 20, 30, 45, 60, 90, 120, 180, 240, 360. Bu úekilde, aúa÷ıdaki ilgili sınıflar tanımlanabilir: REI 15, REI 30, REI 45,.. RE 15, RE 30,.... R15, R30,... Bu úekilde, 155 dakika yük taúıma kapasitesine, 80 dakika bütünlü÷e ve 42 dakika termal yalıtıma sahip olan bir bina elemanı R 120 / RE 60 / REI 30 olarak veya 70 dakika yük taúıma kapasitesine ve 35 dakika bütünlü÷e sahip olan bir bina elemanı da R60 / RE 30 olarak sınıflandırılır. Toplama yöntemlerinin uygulanabildi÷i hallerde, her bir malzeme için ölçülen süreler, aúa÷ıya do÷ru bir dakikaya yuvarlanmak suretiyle, uygun sınıflandırmanın belirlenmesi amacıyla birleútirilebilir. Sınıflandırma aúa÷ıdaki úekilde geniúletilebilir: - W, yalıtım yayılan radyasyon temelinde kontrol edildi÷inde, - M, belirli mekanik etkenler göz önüne alındı÷ında, - C, kendinden kapanma cihazına sahip olan kapılar için - S, duman sızıntısı ile ilgili olarak belirli sınırlamalara sahip elemanlar için Simetrik olmayan yangın ayırıcı elemanlar için, yangına maruz kalma yönünün bilinmesi hali haricinde, yangın direnci sınıflandırması, en düúük yangın direncini verdi÷i de÷erlendirmesi yapılan yangına maruz kalma haline dayanır. Üye Ülkeler yangın direncine ek olarak yangına tepki özellikleri için (uyumlu özelliklerde belirtilen) bir úarta sahip olabilirler. 4.3.1.3.2 Ayırıcı fonksiyonu olmayan yük taúıyıcı elemanlar (örne÷in kiriúler, kolonlar): - Standart sıcaklık / zaman e÷risine göre de÷erlendirme Maruz kalma / etki: standart sıcaklık / zaman e÷risi Performans kriterleri: Yük taúıma kapasitesi (R) Sınıflandırma (2): R15, R20, R30, R45, R60, R90, R120, R180, R240 - Do÷al yangına karúı de÷erlendirme Maruz kalma / etki: Do÷al yangın Performans kriterleri: Elemanların belirli bir süreye veya yangın yüküne karúı ayakta kalması Sınıflandırma: Geçti / kaldı 4.3.1.3.3 Yangın ayırıcı fonksiyona sahip olan yük taúıyıcı elemanlar (örne÷in duvarlar, döúemeler, camlar da dahil olmak üzere çatılar için) Maruz kalma / etki: (a) veya (a) ve (b) geçerlidir (a) Standart sıcaklık / zaman e÷risi (b) Yangın halinde di÷er bileúenlerin yapısal hata göstermesini temsil eden darbe (yalnızca belirli duvarlar için; test veya hesaplamayla belirlenir). Performans kriterleri: (onaylanmıú kombinasyonlar sınıflandırması) (a) Yük taúıma kapasitesi (3) bütünlük ve yalıtım (REI) (b) Yük taúıma kapasitesi (2) ve bütünlük (RE) (c) Yük taúıma kapasitesi (2) (R) 2 3 østisnai durumlarda, genellikle inúaat mühendisli÷i iúleri için, üst sınır (R 240) yükseltilebilir. (R) için daha yüksek bir sınıflandırmaya olanak verir, örne÷in R 120 / E 60 / I 60 50 (d) Aynı zamanda darbe halinde yük taúıma kapasitesi (2) bütüncüllük ve yalıtım (REI M) (M = mekanik) (e) Camlı bölümler için, radyasyon kriteri de kullanılabilir (W) Sınıflandırma: RE REI 15 20 30 20 30 REI –M 45 30 60 90 120 180 240 60 90 120 180 240 60 90 120 180 240 4.3.1.3.4 Elemanların veya yapı bölümlerinin korunması amaçlı malzemeler ve sistemler Bu bölümde yangından korunma amaçlı kaplamaların ve sistemlerin binaların yapısal olan ve olmayan parçalarının, örne÷in duvarların, döúemelerin, çatıların, kiriúlerin, kolonların yangın direncine katkısının de÷erlendirilmesi amaçlı özel úartlar belirtilmektedir. (a) Asma tavanlar Maruz kalma / etki: a. Standart sıcaklık / zaman e÷risi (asma tavanın alt kısmından) b. Yanan tek bir maddeden kaynaklı maruz kalma (bkz. 3.2) (alt kısımdan bu maruz kalma hali yalnızca özel durumlarda kullanılır ve tüm asma tavanlar için zorunlu olma amacını taúımaz). Performans kriterleri: a. Tüm elemanlar için: - Yük taúıma kapasitesi - Bütünlük - Yalıtım b. Asma tavan bileúenlerinin stabilitesi (maruz kalma / etki (b) için). Sınıflandırma: Yalnızca yapı elemanı ve asma tavan birleúimi için geçerlidir. (b) Yangından koruyucu kaplamalar, metal kaplamalar ve bölmeler Bu malzemeler ve sistemler, yük taúıyıcı elemanların ve yapıların, yangın halinde yük taúıma kapasitelerinin süresinin artırılmasını sa÷layacak úekilde yangından korunması için kullanılır. Yangından koruyucu kaplamalar malzeme özellikleri (termal iletkenlik, yayılabilirlik, bütünlük, yapıúabilirlik vb) bakımından korunan elemanların yük taúıma kapasitesinin belirlenmesi amacıyla bir yüksek sıcaklık aralı÷ında karakterize edilebilir (hesaplama ve / veya test sonuçlarının ekstrapolasyonu veya interpolasyonu ile). Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risi (aynı zamanda yalnızca yangının ısı akısı ile aktif hale gelen malzemeler için bkz. 3.2 (4) b) Performans kriterleri: 4.3.1.3.2 ve 4.3.1.3.3'te verilen korumasız yük taúıyıcı elemanlar için oldu÷u gibi Sınıflandırma: 4.3.1.3.2 ve 4.3.1.3.3'te verilen korumasız yük taúıyıcı elemanlar için oldu÷u gibi 4.3.1.3.5 Yapıların yük taúıyıcı olmayan elemanları veya parçaları için malzemeler 4.3.1.3.5.1 Bölmeler (camlı elemanlar) Maruz kalma / etki: (a) veya (a) ve (b) geçerlidir 51 (a) Standart sıcaklık / zaman e÷risi (b) Yangın halinde di÷er bileúenlerin yapısal hatasını temsil eden etki (yalnızca belirli duvarlar için, test veya hesaplama yoluyla belirlenir). Performans kriterleri: (sınıflandırma kombinasyonları) (a) Bütünlük (E) (b) Bütünlük ve yalıtım (El) (c) Bütünlük ve yalıtım, aynı zamanda etki halinde (El - M) (d) Camlı parçalar için, ek olarak yayılma kriteri de kullanılabilir (W) Sınıflandırma: E EI 15 20 30 20 30 EI – M 45 30 60 90 120 60 90 120 60 90 120 180 240 4.3.1.3.5.2 Dıú cepheler, dıú duvarlar (camlı elemanlar da dahil) øki konunun göz önüne alınması gerekir: (a) Yangına direnç konuları - Odanın içinden yangın (bkz. 4.3.1.3.5.1) - Dıúarıdan yangın Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risini en az 600 ˚C'ye kadar takip eden ve test süresinin kalan bölümünde bu düzeyde kalabilece÷i belirtilen sıcaklık / zaman e÷risi Performans kriterleri: (a) Bütünlük (E) (b) Bütünlük + yalıtım (EI) Sınıflandırma: E 15 30 60 90 EI 15 30 60 90 (b) Duvarlar içindeki veya dıú cepheler boyunca yer alan üst düzeylere yangının yayılmasına iliúkin konular (bkz. 4.2.3.4.3 (b)) 4.3.1.3.5.3 Tavan Membranları Maruz kalma / etki: kalma) (a)Standart sıcaklık / zaman e÷risi (tavanın altından maruz (b)Tavan membranı üzerindeki boúluktan yangına maruz kalma Performans kriterleri: Bütünlük ve yalıtım (El) Sınıflandırma: EI 15 30 45 60 90 120 180 240 4.3.1.3.5.4 Yükseltilmiú Döúemeler Bu bölüm alttaki bir yapısal döúemeyle ba÷lantılı olarak kullanılan yükseltilmiú zeminlerle ilgilidir. 52 Maruz kalma / etki: Yükseltilmiú döúemenin altından (örne÷in boúluk içerisinde) yangına maruz kalınması (talimat da karar verilecektir) Performans kriterleri: Yük taúıma kapasitesi, bütünlük ve yalıtım Sınıflandırma: (talimat da karar verilecektir). 4.3.1.3.5.5 Yangın kapıları ve kepenkleri ve bunların kapatma cihazları (cam ve donanım içerenler de dahil) Bu bölüm kapılar için özel yangına direnç úartlarını ve cam elemanlarla da ilgili úartları kapsar. Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risi Performans kriterleri: (a) Bütünlük (E) (b) Bütünlük ve yalıtım (kenar boúlu÷una yakın yalıtım úartları herhangi bir yanabilir yüzeyin tutuútu÷u düzeye indirilebilir, açıkta olmayan tarafın boyanmasından kaçınılır) (El) (c) Kendinden kapanma (C) (d) Bütünlük ve yayılma (yalnızca yeterli I ya sahip olmayan elemanlar üzerinde) (EW) Sınıflandırma: EI 15 EW E 15 20 30 20 30 30 45 60 90 120 180 240 90 120 180 240 60 45 60 Kapatma cihazları Bu bölümün amacı aynı zamanda yangın ayırıcı elemanın bir parçasını oluúturan kapıların ve kepenklerin yangın ve / veya duman durumunda kendili÷inden kapanmasının sa÷lanmasıdır. Kapılar ve kepenkler ya her bir açıklık sonrasında veya yangın durumu meydana geldi÷inde kapatıcı ekipman tarafından kapatılır. Yalnızca yangın durumu meydana geldi÷inde etkin olan kapatıcı mekanizmalara sahip tesisatlar ya açık tutulan sistemler ya da serbest salınan kapı kapatıcılarıdır. Bunların güç kayna÷ı arıza yaptı÷ında dahi kapanma güvenilirli÷ini sa÷laması gerekir. Tesisatlar aynı zamanda bir açıcı cihazla da teçhiz edilebilir. Bir açık tutma sistemi bir yangın detektöründen (örne÷in ısı ve / veya duman dedektöründen), bir serbest bırakma cihazından, bir açık tutma mekanizmasından ve bir güç kayna÷ından meydana gelebilir. Yangın halinde serbest bırakma cihazı tepkisi veya di÷er herhangi bir nedenle serbest bırakma (örne÷in manuel) kapakların kendi kapanma mekanizmaları tarafından kapatılmasını sa÷lamalıdır. Açık tutma sistemlerinin fonksiyon göstermesi algılama ve serbest bırakma sistemlerinin güvenilirli÷ine ve bileúenlerin uyumlulu÷una ba÷lıdır. Serbest salınımlı bir kapı kapatıcı kapının normal kullanımda serbestçe salınmasına olanak verir, ancak bir yangın durumunda kapıyı kapatacak úekilde çalıúır. Bir kapatıcı cihazın çalıúma ömrünün göz önüne alınması gerekir (Bölüm 5'e bakınız). Maruz kalma / etki: Çevresel iklim Performans kriterleri: Kapılar ve kepenkler için "açık tutma" tesisatlarının serbest bırakılabilmesi ve yangın veya güç kayna÷ı arızası halinde kapıların ve kepenklerin güvenilir úekilde kapatılmasının sa÷lanması Çalıúma ömrü (dayanıklılık) göz önüne alınmalıdır. Bir kapının herhangi bir açıdan kapatılabilmesi ve direncin, örne÷in mandalın üstesinden gelebilmesi. 4.3.1.3.5.6 Asansör indirme kapıları (cam içerenler de dahil) 53 Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risi Performans kriterleri: (a) Bütünlük (E) (b) Bütünlük ve yalıtım (kenar boúlu÷u yanındaki yalıtım úartları, açıkta olmayan taraf üzerindeki herhangi bir yanıcı yüzey boyasının tutuúmasından kaçınılacak úekilde azaltılabilir) (EI) (c) Bütünlük ve yayılma (yalnızca yeterli I’ya sahip olmayan elemanlar üzerinde (EW) Sınıflandırma: EI 15 EW E 20 30 20 30 15 45 60 90 60 30 45 60 90 4.3.1.3.5.7 Konveyörler ve trackbound nakil sistemleri için muhafazalar Bu bölümde, taúıyıcı sistemlerin deldi÷i duvarlar ve döúemeler gibi yangın ayırıcı elemanlarda varolan açıklıkları yangın halinde kapatan özel kapaklar belirtilmektedir. Taúıyıcı üzerindeki hareketli parçaların kapa÷a zarar vermemesini ve özellikle güç kesintisi durumunda kapa÷ın açıklı÷ı kapatmak konusunda tamamen etkin olmasını önlememesini sa÷layacak özel cihazlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu tür açıklıkların emniyetli ve etkin bir úekilde kapatılması ancak taúıyıcı sistem kapa÷ının ve bileúenlerin mekanik ve elektriksel iúletimi dikkatli bir úekilde koordine edilirse gerçekleútirilebilir. Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risi Performans kriterleri: (a) Bütünlük (E) (b) Bütünlük ve yalıtım (kenar boúlu÷u yanındaki yalıtım úartları, açıkta olmayan taraf üzerindeki herhangi bir yanıcı yüzey boyasının tutuúmasından kaçınılacak úekilde azaltılabilir) (El) (c) Kendinden kapanma (C) Sınıflandırma: EI 15 E 15 20 30 45 60 90 120 180 240 30 45 60 90 120 180 240 Kapakların çalıúma ömrünün göz önüne alınması gerekir. 4.3.1.3.5.8 Kablolar ve borular için delik kapakları De÷erlendirmeler aúa÷ıdaki konularda yapılmalıdır: - Yangın ayırıcı elemanın bütünlü÷ü ve yalıtım performansı üzerinde bu tür deliklerin etkisi - Delik kapatma sisteminin bütünlü÷ü ve yalıtım performansı, - Deli÷i oluúturan hizmetin veya hizmetlerin yalıtım performansı, ve gerekli olması halinde bir hizmetin bütünlü÷ü Maruz kalma / etki: (a) Standart sıcaklık / zaman e÷risi (b) Alevin etkisi (gereken ölçüde - aúa÷ıdaki nota bakınız) Performans kriterleri: (a) Bütünlük (E) (b) Bütünlük ve yalıtım (EI) Not: Performans kriterleri belirlenirken, yangının bu tür elemanlar aracılı÷ı ile iletilebilece÷i yolların düúünülmesi gerekir (küçük bir alev de dahil). Bu yollar aúa÷ıdakileri içerir: 54 - Bir hizmet ve kapaklar arasında veya kapak ve deldi÷i eleman arasında oluúan bir boúluk yoluyla veya hizmetin kendisinin içinde veya yangın kapatma malzemesinde oluúan bir açıklık aracılı÷ıyla yangının nüfuz etmesi - Deli÷in yanındaki elemanın açıkta olmayan yüzeyi üzerinde kabul edilemeyen bir sıcaklık artıúı yaratan bir yangın eylemi; - Yangından etkilenmeyen bölmede veya delik kapatma sisteminin açıkta olmayan yüzeyi üzerindeki hizmet bölümünün yüzey sıcaklı÷ında kabul edilemez bir artıú yaratan yangın eylemi Sınıflandırma EI 15 E 15 20 30 45 60 90 120 180 240 30 45 60 90 120 180 240 4.3.1.3.5.9. Servis kanalları ve úaftları Bu bölüm, bakım açıklıkları da dahil olmak üzere hizmet kanallarının ve úaftlarının yangına direncini kapsar. Bunlar, yapının geriye kalan kısmından ayrı olan ve her tür hizmetin ve tesisatın barındırılması için kullanılan bina bileúenleridir. Yangın direnci bir yangın bölmesinden di÷erine yayılan yangınla ilgilidir. Test düzeninin pratikte ortaya çıkan tesisatları yansıtması gerekir. Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risi Performans kriterleri: Bütünlük ve yalıtım (El) Sınıflandırma: EI 15 20 30 45 60 90 120 180 240 4.3.1.3.5.10. Bacalar ve Duman Yolları Tesisatın amacı yanma malzemelerinin (duman, zehirli, pis kokulu gazlar ve parçacıklar) ısı üreten düzenekten veya yangın yerinden dıúarıdaki havaya nakledilmesi, böylece yapı içinde bulunan insanların ve yakındaki insanların emniyetinin etkilenmemesinin sa÷lanmasıdır. Bu hedefe ulaúmak için, tesisatın bileúenleri, tesisatın duvarları içerisinden gerçekleúen aúırı ısı aktarımını engellemeli, böylece yangın yapının yakındaki parçalarında baúlamamalıdır. Maruz kalma / etki: (a) Normal ısınma koúullan (350 ve 500°C arasındaki gaz sıcaklı÷ı). (b) Duman yolunun veya bacanın iç yüzeyi üzerindeki yanma artıklarını simule eden yanma koúulları (belirli bir zaman için) (1000°C). Performans kriterleri: (a) Yalıtım (iki maruz kalma hali için farklı kriterler) (b) Sızıntı Sınıflandırma: ısıtma düzene÷inin türüne göre Not: Yangının bir kattan di÷erine sıçramasının önlenmesi 4.3.1.3.5.8'e göre de÷erlendirilmelidir. 4.3.1.3.6. Havalandırma sistemleri 4.3.1.3.6.1. Havalandırma kanalları 55 Havalandırma kanallarının bileúenlerine iliúkin úartlar bunların kollar, eklemler, hava temin ve egzoz açıklıkları, askı cihazları vb. de dahil olmak üzere dikey ve yatay kanallarda kullanımı ile ilgilidir. Maruz kalma / etki: (a) øç taraftaki yangın için standart sıcaklık / zaman e÷risi (b) Dıú taraftan gelen yangın (c) Basınç farkı Performans kriterleri: (a) Bütünlük (E) (b) Bütünlük ve Yalıtım (EI) (c) Sızıntı (S) Sınıflandırma EI 15 20 E 30 45 60 30 90 120 180 240 60 Sınıflandırma performans kriterlerinin iç taraftan gelen yangın halinde veya dıú taraftan gelen yangın halinde veya her iki durumda da karúılandı÷ını göstermelidir. Sızıntı sınırlandırılmıúsa: sınıflandırmaya S eklenir. 4.3.1.3.6.2. Damperler Yangın damperlerine iliúkin úartlar hem dikey hem de yatay tesisatlar için geçerlidir. Test koúullarının iúletim koúullarına göre seçilmesi gerekir; yani ba÷lantılı kanallara sahip olan veya olmayan damperler (bkz. 4.2.3.2.2 (g)) Maruz kalma / etki: (a) Standart sıcaklık / zaman e÷risi (b) Kapanma prosedürü (c) Basınç farkı Performans kriterleri: (a) Bütünlük (E) (b) Bütünlük ve yalıtım (EI) (c) Sızıntı (S) Sınıflandırma: EI E 15 20 30 45 30 60 90 120 60 90 120 180 240 Sızıntı sınırlandırılmıúsa, sınıflandırmaya S eklenir. 4.3.1.4. Hizmetler içerisindeki malzemeler 4.3.1.4.1. Elektrik Tesisatları (bkz. 4.2.3.2.2 (a)) Kullanılan yapı malzemeleri (örne÷in sayaçlar, transformatörler, devre kesiciler, kablolar vb) yangın dirençlerine ve yangına tepkilerine iliúkin úartları karúılamalıdır. 4.3.1.4.2. Isıtma Tesisatları (bkz. 4.2.3.2.2 (b)) Kullanılan yapı malzemelerinin yangın dirençlerine ve yangına tepkilerine iliúkin úartları karúılaması gerekir. 4.3.1.4.3. Gaz Tesisatları (bkz. 4.2.3.2.2 (c)) 56 Kullanılan yapı malzemelerinin yangına dirençlerine ve yangına tepkilerine iliúkin úartları karúılaması gerekir. 4.3.1.4.4. Yıldırımdan Korunma Tesisatları (bkz. 4.2.3.2.2 (d)) Tesisat hava sonlandırmalarından, aúa÷ı yönlü iletkenlerden, eklem elemanlarından ve eklem úeritlerinden, test eklemlerinden veya ba÷lantılarından, mesnetlerden, sabitleyicilerden ve kelepçelerden, toprak iletkenlerinden ve elektrotlarından ve korozyondan koruyucu anotlardan meydana gelir. Kullanılan yapı malzemelerinin yangına tepkiyle ilgili úartları karúılaması gerekebilir. 4.3.1.4.5. Yangın Emniyeti Tesisatlarına hizmet veren Tesisatların Acil Durum Güç Kayna÷ı (bkz. 4.2.5.2 (c) 11)) Tesisat úunlardan oluúabilir: ana güç sa÷layan kaynaktan ayrılmıú olan bir kaynak; veya merkezi bir güç kayna÷ı (jeneratör veya yeniden úarj edilebilir ikincil bataryalar ve uygun úarj ediciler); kayna÷ın çalıútırılması, anahtarlanması (yük aktarımı) ve kapatılması amaçlı cihazlar; ve güç kayna÷ını gücün sa÷landı÷ı tesisatların ilgili bileúenlerine ba÷layan ve koruma ve kontrol cihazlarına sahip olan elektrik devreleri. 4.3.1.4.6. Elektrik Kabloları için Yangından Koruma Sistemleri Amaç, güç kayna÷ından emniyet tesisatlarına güvenilir bir güç kayna÷ının sa÷lanmasıdır. Bu nedenle, ya elektrik devreleri yangından korunur, ya da kendine has yangın direncine sahip olan elektrik devreleri kullanılır. (a) Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risini en az ilk 30 dakika boyunca takip eden ve test süresinin geri kalan bölümünde bu düzeyde kalan belirtilen sıcaklık / zaman e÷risi Performans kriterleri: kayna÷ın süreklili÷i Sınıflandırma: PH 15, PH30, PH60, PH90 (b) Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risi Performans kriterleri: Kayna÷ın süreklili÷i Sınıflandırma: P15, P30, P60, P90. Not: Alarm, acil durum aydınlatması ve iletiúim için uygun olan 2.5 mm2ye kadar (bu de÷er de dahil) iletkenlere sahip kablolar kullanılması amaçlanır. 4.3.1.4.7. Yangın Emniyeti Tesisatlarına Hizmet Veren Su Temin Tesisatları (bkz. 4.2.5.2 (c) 12) Su temin tesisleri veya özel tesisatları do÷al veya suni su kaynaklarından (kamu kaynakları ihtiyaçları karúılamadı÷ında), pompalama ve kontrol cihazlarından ve suyun gerekli noktalara veya tesisatlara da÷ıtılması için kullanılan bir boru a÷ından meydana gelir. 4.3.1.5. Yangın Algılama ve Alarm Tesisatlarının Bileúenleri 4.3.1.5.1. Manuel Yangın Alarm Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 8) Tesisat, bir kontrol ve gösterge birimine ba÷lanmıú olan manuel ça÷rı noktalarından oluúur (acil durum güç kayna÷ı ile birlikte). Otomatik bir algılama sistemi ile paylaúılabilecek olan kontrol birimi çeúitli acil durum ve yangından korunma tedbirlerini aktif hale getirebilir (bina içindekilere uyarıda bulunulması, itfaiyeye alarm verilmesi, söndürme sistemlerinin, kapatma cihazlarının çalıútırılması, vb) ve bu tür bilgiler kaydedebilir. 4.3.1.5.2. Otomatik Yangın Algılama ve Alarm Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 9) Tesisatın algılama bölümü bir kontrol birimine ve bir veya daha fazla sayıda gösterge birimine acil durum güç kaynakları ile ba÷lanmıú olan dedektörlerden oluúur (yani kaynaktan ve yedek bataryalardan elde edilen elektrik gücü). 57 Tesisatın alarm bölümü kontrol birimine ba÷lanmıú olan iúitsel ve görsel sinyal birimlerinden meydana gelir. Tesisatın kontrol bölümü di÷er yangın emniyet tesisatlarının otomatik olarak aktif hale getirilmesi için elektriksel kontrol çıkıúları sa÷lar. 4.3.1.5.3. Yanıcı Gaz Algılama Tesisatları (bkz. 4.2.3.2.2 (e)) Bir yanıcı gaz algılama tesisatı úunlardan oluúur: yanıcı gaz dedektörleri; iletiúim ba÷lantıları (normalde elektriksel, ancak optik, radyo, pnömatik veya di÷er herhangi bir uygun kaynak kullanılabilir); bu ba÷lantılar veri iúleme ve izolasyon bileúenlerini, kontrol ekipmanım, gösterge ekipmanını, ses çıkaran cihazlar veya yanıp sönen ıúıklar gibi dikkat çeken iúitsel ve görsel araçları, ana güç kayna÷ın ve ana kayna÷ın arıza yapması halinde kullanılacak bir acil durum güç kayna÷ını içerir. 4.3.1.5.4. Yangın Uyarı Tesisatları (Yangın alarm sistemleri, acil durum amaçlı ses sistemleri (bkz. 4.2.5.2 (c) 6) Tesisat acil durum güç kayna÷ına sahip olan ve elektrik kablolarıyla (veya di÷er yollarla) iúitsel ve / veya görsel alarm birimlerine ba÷lanmıú bulunan merkezi bir birimden oluúur. Tesisat manuel olarak veya otomatik bir yangın algılama sistemi aracılı÷ı ile veya bir yangın kontrol / söndürme sistemi aracılı÷ı ile aktif hale getirilebilir. 4.3.1.5.5. Yangın Ça÷rı Tesisatları (bkz. 4.2.5.2 (c) 7) 4.3.1.6. Yangın kontrol tesisatlarının bileúenleri 4.3.1.6.1. Sprinkler Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 2)) Sprinkler tesisatı sprinkler baúlıkları, borular, ba÷lantı parçaları ve askılar, tesisat kontrol vanaları, alarm zilleri, akıú göstergeleri, su pompaları, acil durum güç kayna÷ı, vb gibi malzemeleri içerebilir. Sprinkler baúlıklarının özellikleri: Su damlası boyutunun ve kapsama alanının her bir sprinkler baúlı÷ı için da÷ıtılması (l/m2 x dakika) - Aktivasyon sıcaklı÷ı - Tepki zamanı - Mekanik etki 4.3.1.6.2. Su püskürtme tesisatları (bkz. 4.2.2.2 (b)) Su püskürtme tesisatı çok püskürtmeli kontrol vanaları, yukarıdaki üç amaçtan biri veya daha fazlası için özel olarak tasarlanmıú su püskürtme a÷ızları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 3), su boruları, ba÷lantı parçaları ve askılar, tesisat kontrol vanaları, alarm sinyali, akıú göstergeleri, su pompaları, acil durum güç kaynakları vb. gibi malzemeleri içerebilir. Maruz kalma / etki: Çevresel iklim (gereken úekilde iç / dıú) Performans kriterleri: Manuel veya otomatik olarak aktif hale getirilebilme ve hesaplanan bir su miktarının bir alan veya yüzey üzerine boúaltılması. 4.3.1.6.3. CO2 Söndürme Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 4) CO2 tesisatı CO2 (sıvı halde) konteynerlerini, vanaları (emniyet cihazları da dahil), boruları (sert veya esnek), ba÷lantı parçalarını ve askıları, alarm sistemini, CO2'nin yangına ulaúmadan önce sıvı halden gaz haline dönüúmesini sa÷layacak úekilde tasarlanmıú deúarj a÷ızlarını içerir. 4.3.1.6.4. Halonlu söndürme Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 5) 58 Halonlu tesisat halon konteynerlerini (sıvı halde), vanaları, kontrolleri ve boruları, ba÷lantı parçalarını ve askıları, alarm sistemlerini ve halonun yangın üzerine gaz halinde uygulanmasını sa÷layan deúarj a÷ızlarını içerebilir. 4.3.1.6.5. Köpüklü Söndürücü Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 6) 4.3.1.6.6. Patlamayı Önleyici Tesisat (bkz. 4.2.3.2.2 (f)) Tesisat bir sensör sisteminden ve bir söndürücü sistemden oluúur. Sensör sistemi uygun dedektörlerden (termo - elektriksel, optik veya basınç sensörlerinden, veya bunların kombinasyonundan) oluúur ve bir kontrol birimine veya vanasına ba÷lanır. Önleyici sistem söndürücü ortamla doldurulmuú basınçlı konteynerlerden oluúur ve bunlar sensör sisteminden gelen bir sinyalle aktif hale geçen hızlı çalıúan vanalarla ba÷lanmıú ve söndürücü ortamın mümkün olan en kısa süre içerisinde çıkartılması için tasarlanmıútır. 4.3.1.6.7. Tozlu Söndürücü Tesisatlar (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 7) 4.3.1.7. Duman kontrol tesisatı malzemeleri ve bileúenleri 4.3.1.7.1. Duman Kontrol Kapıları Bu bölümde camlı olanlar da dahil olmak üzere, kapıların duman geçirmezli÷ine iliúkin úartlar verilmektedir. Maruz kalma / etki: (a) basınç farkı (b) sıcaklık (çevre, ortam, yüksek sıcaklık) Performans kriterleri: (a) Sızıntı (S) (b) Kendinden kapanma (C) Sınıflandırma: Sızıntı düzeyine ve test sıcaklı÷ına göre de÷iúir. Kapanma cihazları için 4.3.1.3.5.5'e bakınız; dayanıklılı÷ın da göz önüne alınması gerekir. 4.3.1.7.2. Duman ve Isı Egzoz Havalandırma Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 10) Do÷al bir duman ve ısı egzoz tesisatı duman ve ısı çıkarma vantilatörlerinden, hava giriú açıklıklarından meydana gelir ve uygun olan hallerde, duman ve ısı vantilatörlerinin aktif hale getirilmesi, mekanik cihazların havalandırma deliklerini açması (manuel iúletim) ve / veya gerekli gücün vantilatörlerin çalıútırılması için sa÷lanması amacıyla merkezi bir birime ba÷lanmıú olan duman veya ısı dedektörlerini içerir. Tesisat aynı zamanda otomatik iúletimin yerini manuel iúletim alacak úekilde tasarlanmıú olmalıdır. Elektrikle çalıúan bir duman ve ısı egzoz havalandırma tesisatı elektrikli vantilatörlerden, duman perdelerinden, alçak seviyeli do÷al ve / veya elektrikli hava giriúlerinden meydana gelir ve kanalları, duman ve ısı egzoz damperlerini, duman ve ısı egzoz vantilatörlerinin aktif hale getirilmesi amaçlı bir yangın algılama sistemini, yangına karúı korumalı kabloları ve güç kayna÷ını, örne÷in acil durum güç kayna÷ını içerebilir. a) Kanal elemanları: Maruz kalma / etki: - Standart sıcaklık / zaman e÷risi - Dahili yangın (kanalların giriúinde) Performans kriterleri: (a) Mekanik stabilite (b) Yangın koúulları altında kesit alanının korunması (c) Bütünlük (d) Yalıtım (e) Sızıntı 59 Sınıflandırma: b) E 30 60 90 120 EI 30 60 90 120 Duman ve ısı egzoz damperleri: Maruz kalma / etki: - Standart sıcaklık / zaman e÷risi - øç ve dıú yangın Performans kriterleri: (a) Mekanik stabilite (b) Yangın koúulları altında kesit alanının korunması (c) Bütünlük (d) Yalıtım (e) Sızıntı (f) Damperlerin güvenilirli÷i Sınıflandırma: c) E 30 60 90 120 EI 30 60 90 120 Duman perdeleri: Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risini en az ilk 600°C için takip eden belirtilen sıcaklık / zaman e÷risi Performans kriterleri: Mekanik stabilite / deformasyon Sınıflandırma: mekanik stabilite süresi d) Elektrikli duman ve ısı vantilatörleri (fanlar): Maruz kalma / etki: Sıcak gazlara maruz kalma (4) Performans kriterleri: (a) Akıúın tanımlanan maruz kalma altında korunması kapasitesi (b) Aktivasyon sisteminin güvenilirli÷i Sınıflandırma: Sürenin belirtilmesi ile birlikte uygun / uygun de÷il e) Do÷al duman ve ısı vantilatörleri Maruz kalma / etki: Sıcak gazlara maruz kalma (3) Performans kriterleri: (a) Verilen sıcaklıkta ve / veya duman yo÷unlu÷unda, tanımlanan koúullar altında aktif hale getirildi÷inde açılabilme ve çalıúabilmesi (b) Aerodinamik serbest alanın azaltılmasına neden olan deformasyonların olmaması (c ) Aerodinamik serbest alan Sınıflandırma: uygun / uygun de÷il 4.3.1.7.3. Basınç Tesisatları (bkz. 4.2.3.4.2 (d)) 4 Sıcaklık farkının ve maksimum de÷erin úartlan, emir verildi÷inde göz önüne alınacaktır. 60 Tesisat genellikle úunlardan oluúacaktır: havanın basınçlı alana enjekte edilmesi amaçlı fanlar (yedek fanlar da dahil); havanın iletimi için bir geçit sa÷layacak hava kanalları; hava sızıntısı sa÷lamak amaçlı havalandırma açıklıkları; bir acil durum güç kayna÷ı; otomatik sensörler (örne÷in duman dedektörleri) veya sistemin acil durum halini baúlatmak için manuel anahtarlar; kanalın bulundu÷u yerden korunan muhafazanın dıúına uzanan kollar halinde yangın / duman damperleri; ızgaralar ve da÷ıtıcılar. 4.3.1.8. Kaçıú Amaçlı Tesisatların Malzemeleri Ve Bileúenleri 4.3.1.8.1. Acil Durum Aydınlatma Tesisatları (panik aydınlatması, kaçıú aydınlatması) (bkz. 4.2.5.2 (c) 8) Bir acil durum aydınlatma tesisatı aúa÷ıdakilerden oluúacaktır: (a) Armatürler (özellikle merkezi bir acil durum güç kayna÷ına ba÷lantı amaçlı veya kendinden güç kaynaklı ve úarj cihazlı olanlar), koruma, kontrol ve úarj bitiúi amaçlı elemanlara (aktarım ve kapatma) sahip olan elektriksel ba÷lantılar, (b) Normal aydınlatma arızası halinde (örne÷in güç kesintisinin neden oldu÷u), amaç için yeterli ıúık sa÷layacak olan çok sayıda ıúıklı iúaret (çıkıú kapısı iúaretleri, yön iúaretleri). 4.3.1.8.2 Acil Durum Çıkıú øúareti Tesisatları (bkz. 4.2.5.2 (c) 9)) Tesisat harflerden oluúan veya sembolik iúaretlerden meydana gelebilir. Bunlar ya iúaretlerin içine yerleútirilmiú acil durum aydınlatma armatürleri ile (dahili veya harici) veya kendinden ıúıklı malzemelerle aydınlatılabilir. Performans kriterleri: øúaretler güç kayna÷ı arızası halinde de görülebilecektir. 4.3.1.8.3. Kapılar Üzerindeki Emniyet Cihazları - Kaçıú yollan üzerindeki kilitli kapılar Emniyet cihazları kaçıú yollarında bulunan ve normalde kilitli olabilecek olan kapıların (örne÷in çıkıú kapılarının) bir tahliye durumunda binadaki insanlar tarafından anahtar veya di÷er bir araç kullanılmaksızın ve alanın tahliyesinde gecikmeye neden olmaksızın kullanılabilmesini ve geçiú yolu olabilmesini sa÷layacaktır. Kilitleme mekanizması (örne÷in panik çubukları, vb) otomatik ve manuel olarak serbest bırakılabilir, ancak bir güç kesintisi halinde otomatik olmalıdır. Otomatik serbest bırakma otomatik bir yangın algılama veya otomatik bir sprinkler tesisatı ile birleútirilebilir, ve manuel serbest bırakma merkezi bir konumdan ve / veya kapının kendisinin yakınından yapılabilir. - Otomatik olarak açılan ve kapanan kapılar Emniyet cihazları normal kullanımda otomatik olarak açılan ve kapanan kapıların bir güç kesintisi halinde manuel olarak kolayca açılabilmesini ve böylece de binadakilerin emniyetli bir úekilde binayı terk edebilmesini sa÷lamalıdır. Normal kullanımda bu kapılar ıúık demetleri, basınç minderleri, vb gibi sinyallerle aktif hale getirilir. Güç kesintisi halinde, açma iúlemi veya aktivasyon sinyali için, kapıların otomatik olarak açılması veya manuel olarak kolayca açılması ve böylece binadaki insanların binayı emniyetli bir úekilde tahliye edebilmesi gerekir. Maruz kalma / etki: Çevresel dahili iklim Kapı kapatma sisteminin serbest bırakılması için kullanılan kuvvet Performans kriterleri: Kaçıú yollarındaki bloklanmıú veya kilitlenmiú kapıların manuel olarak binadakiler tarafından veya otomatik olarak anahtar veya di÷er bir tür araç vb kullanmaksızın açılabilmesinin sa÷lanması Kilitli kapıların ana güç kayna÷ı kesintisi halinde otomatik olarak açılması 4.3.l.9. Yangınla Mücadele Tesisatlarının Bileúenleri 4.3.1.9.1. Yangın Hortumu Tesisatları (bkz. 4.2.3.3.2 (d) 1)) 61 Tesisat duvarlar üzerine veya kabinler içine monte edilmiú ve kalıcı olarak bir su temin tesisatına ba÷lanmıú olan sabit birimlerden oluúur. Sabit birimler bir kuplajdan, bir basınç göstergesinden, bir yarı - sert suyla dolu hortum makarasından veya destekli ve a÷ızlı bir düz hortumdan meydana gelir. 4.3.1.9.2. Yangın Yükseltici (yangın kayna÷ı) Cihazlar Tesisatın amacı, Yapılarda yangınla mücadelenin, yangın musluklarını bina içerisindeki stratejik noktalara ba÷lamak ve güvenilir ve yeterli bir su kayna÷ının varlı÷ını sa÷lamak yoluyla kolaylaútırılmasıdır. Yükseltici sürekli olarak suyla dolu olabilir (ıslak yükseltici) veya müdahale halinde itfaiye tarafından dolduruluncaya kadar boú tutulabilir (kuru yükseltici). (a) Kuru yükselticiler / kaynaklar Bu cihaz, yapı üzerinde belirli noktalarda çıkıúlara ve kollektörlere ve zemin seviyesinde bir pompalama sistemine ba÷lantı için itfaiye tarafından temin edilen bir giriúe sahip olan borulardan meydana gelir. (b) Islak yükselticiler / kaynaklar Cihaz, yukarıda (a)'da verilmiú olanlarla aynı bileúenlerden meydana gelir. Cihaz, bir pompalama seti içeren güvenilir ve yeterli bir su kayna÷ına kalıcı olarak ba÷lanmıútır. Maruz kalma / etki: Çevresel iklim Su basıncı Performans kriterleri: Yapı içerisinde belirlenen noktalarda yangınla mücadele için güvenilir ve yeterli bir su kayna÷ının hortumların ba÷lanması için gerekli tesislerle birlikte sa÷lanabilmesi. 4.3.1.9.3. Yangın Muslu÷u Tesisatları (bkz. 4.2.6.2 (b)) Tesisat, ana su temin borularına ba÷lanmıú ve uygun konumlara yerleútirilmiú olan yangın musluklarından (sütun veya gömülü) meydana gelir. Sütun yangın muslukları kuru veya ıslak olabilir. Kuru sütun yangın muslukları zemin seviyesi üzerinde monte edilmiú olan ve ba÷lantı çıkıúlarıyla teçhiz edilen içi boú bir sütundan (kafadan), ana su temin borusuna flanúlarla ba÷lanacak olan bir vana gövdesinden ve gerekli olması halinde, kafayı, vanayı çalıútıran vana gövdesine ba÷layan bir fıçıdan meydana gelir. Islak sütun yangın muslukları sürekli olarak suyla doludur ve bir iúletim vanasına ve bir ba÷lantı flanúına sahip olan ba÷lantı çıkıúları ile teçhiz edilmiú bir sütundan oluúur. Gömülü yangın muslukları vanalardan ve ba÷lantı çıkıúlarından meydana gelir, bunlar yeraltında bir haznede bulunur ve bir yüzey menhol kapa÷ına sahiptir. 4.3.1.9.4. Yangınla Mücadele Asansörü Tesisatları (bkz. 4.2.6.2 (i)) Yangınla mücadele asansörü tesisatı genellikle úunlardan oluúur: bir asansör arabası; yangına dirençli asansör kapıları; duman kontrol sistemi; ana güç kayna÷ı (elektrikli veya hidrolik güçle çalıúan); ana kaynak arıza yaptı÷ında kullanım amaçlı olan ve belirtilen süre boyunca asansörü çalıútırabilecek kapasiteye sahip ikincil bir güç kayna÷ı, motor; askı kabloları veya úahmerdanları; kılavuz raylar; kontrol sistemi; acil durum iletiúim sistemi; asansör kabininin kontrol dıúına çıkmasını önleyecek bir emniyet diúlisi; elektrik kabloları / hidrolik borular ve tamponlar. 4.3.1.9.5. Acil Durum øletiúim Tesisatları (bkz. 4.2.6.2 (j)) Acil durum iletiúim tesisatı, bir hoparlör a÷ına, iki yönlü telefonlara, sesli ça÷rı kutularına ba÷lanımı veya di÷er uygun cihazlara ba÷lanım olan bir acil durum güç kayna÷ı ile teçhiz edilmiú merkezi bir (yangın kontrol) istasyondan meydana gelir. Maruz kalma / etki: Standart sıcaklık / zaman e÷risi (muhafaza, elektrik ve iletiúim tesisatı için). Performans kriterleri: Yapı içerisinde seçilen yerler arasında iletiúimin korunabilmesi tesisatın birincil güç kayna÷ı arızası halinde fonksiyonlarım yerine getirebilmesi 62 4.3.2. Malzemelerin Performansları (1) Mümkün oldu÷unca, malzemelerin özellikleri teknik úartnamelerde ve Avrupa teknik onay ortak esaslarında performans cinsinden açıklanmalıdır. Hesaplama, ölçüm ve test (mümkün olan hallerde) yöntemleri, uyum kriterleri ile birlikte, ya ilgili teknik úartnamelerde veya bu úartnamelerde atıfta bulunulan referanslarda verilecektir. (2) Malzeme performanslarının ifadesi, Üye Ülkelerde halihazırda kullanılmakta olan ve Bölüm 3'te bahsedilen Temel Gerek do÷rulaması için kullanılan gerekle uyumlu ve bu belgelerin gerçek uygulaması göz önüne alınarak, 4.1 (2)'de belirtilen Avrupa Kategori A standartlarında verilen úekilde olacaktır. 4.3.3. Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması 4.3.3.1. Malzemelerin "uygunlu÷unun onaylanması", Yönetmeli÷in 10,11,12. (Direktifin 13, 14 ve 15.) maddeleri ile EK-III’de belirtilen hüküm ve prosedürlere uyuldu÷u anlamına gelir. Bu hükümlerin amacı, kabul edilebilir bir olasılıkla, bir malzemenin performansının ilgili teknik úartnamede belirtilen úekilde elde edilecek olmasının sa÷lanmasıdır. 4.3.3.2.Talimatlar Yönetmeli÷in EK-III (Direktifin EK III ) ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında ve teknik úartnamelerde belirtilecek olan ilgili hükümler çerçevesinde uyum onaylama prosedürlerine iliúkin göstergeleri içerecektir. 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5.1. Temel Gereklerle ølgili Olarak Yapı øúlerinin Çalıúma Ömürlerinin øyileútirilmesi 5.1.1. Gerekli oldu÷unun düúünülmesi halinde, iúlerin her bir türü veya bunların bazıları, veya yapı bölümleri için, Temel Gereklerin karúılanması ile ba÷lantılı olarak, makul oldu÷u düúünülebilecek olan çalıúma ömrüne iliúkin tedbirlerin alınması Üye Ülkelerin seçimine ba÷lıdır. 5.1.2. Temel Gerekle ilgili olarak yapıların dayanıklılı÷ı ile ilgili esaslar malzemelerin özellikleri ile ba÷lantılı oldu÷unda, bu malzemelerle ilgili Avrupa standartlarının ve Avrupa Teknik Onay ortak esaslarının hazırlanması amaçlı talimatlar aynı zamanda dayanıklılık konularını da içerecektir. 5.2. Temel Gereklerle ølgili Olarak Yapı Malzemelerinin Çalıúma Ömürlerinin Uzatılması 63 5.2.1. Kategori B úartnameleri ve Avrupa Teknik Onay ortak esaslarında, amaçlanan kullanımlarla ve bunların de÷erlendirilmesi ile ilgili olarak malzemelerin kullanım ömürlerine iliúkin göstergeler de yer almalıdır. 5.2.2. Bazı durumlarda, malzemeler normal kullanım kalifikasyonlarına sahiptir, ancak bu durum otomatik olarak yangın emniyeti performansının süreklili÷ini içermez. Buna verilebilecek olan bazı örnekler aúa÷ıda yer almaktadır: Çevresel etkilere karúı hassas olan malzemeler (havalandırma, kimyasal etkiler, vb) örne÷in yangını geciktirici iúlem görmüú malzemeler, úiúen malzemeler Hareketli kapaklar (normal kullanımda kapanmıyorlarsa yaúam emniyeti riski yoktur, ancak yangın halinde bu risk söz konusu olabilir) örne÷in kendinden kapanan kapılar, kepenkler ve damperler Çalıúma ömrünün de÷erlendirilmesine iliúkin yöntemlere bazı örnekler aúa÷ıda verilmiútir: - Yıkama ve temizleme prosedürlerini içeren testler - Uzun ve kısa süreli havalandırma testleri - Mekanik testler (kapanma testleri, titreúim, etki testleri) - Korozyon testleri 5.2.3. Bir malzemenin çalıúma ömrü hakkında verilen göstergeler üretici tarafından verilen bir garanti olarak yorumlanamaz, yalnızca yapılar için beklenen ekonomik olarak makul çalıúma ömrü ile ilgili olarak do÷ru malzemelerin seçilmesi için bir araç olarak kabul edilebilir. 64 EK TANIMLAR VE TERøMLER Aktif yangından korunma tedbirleri Yangının algılanması, yangının söndürülmesi, dumanın ve sıcak gazların tahliyesi veya bu fonksiyonların herhangi bir kombinasyonu yoluyla insanların veya mülkün maruz kaldı÷ı tehlikenin azaltılması amacıyla tesis edilmiú sistemler ve ekipmandır. Komúu yapılar Ortak veya ba÷layıcı bina elemanları ile yapılan yapı iúleri (zıttı: ayrı yapılar) Alarm ønsanların veya mülkün korunması amaçlı ani dikkat veya etki (ISO 8201, 1987). Yapı içeri÷i Duvar cepheleri, bölmeler, döúemeler ve tavanlar gibi tüm yapı malzemeleri hariç olmak üzere bir binanın tüm içeri÷i Tavan membranı Asılmıú veya bir baúka úekilde desteklenmiú olan, ancak kendi içinde yukarıdaki herhangi bir elemandan ba÷ımsız olarak yangına karúı direnç içeren bir tavan (aynı zamanda asma tavana bakınız). Yanabilir (*) Yakılma kapasitesi olan. Yanma (*) Bir maddenin bir oksitlendirici ile girdi÷i ve genellikle alevlerin ve / veya parlamanın ve / veya duman çıkmasının eúlik etti÷i ekzotermik bir reaksiyon Bina içindeki insanlar için kritik koúullar Sıcaklık artıúı, oksijenin tükenmesi ve toksik yanma gazlarının konsantrasyonu için yaúam emniyetini belirli bir süre içinde ciddi tehlikeye atan sınır de÷erleri Yangın Dizaynı (Tasarımı) Yangın tasarımında kullanılan termal etkenler ve di÷er parametreler Acil durum ønsanların veya mülkün maruz kaldı÷ı yakın risk veya ciddi tehdit (ISO 8201, 1987) Acil durum aydınlatması Normal aydınlatmada arıza oldu÷unda kaçıú sırasında kullanım amaçlı aydınlatmanın sa÷lanması (ISO 8421 - 6, 6.29). Acil durum güç kayna÷ı Normal kaynak arıza yaptı÷ında veya bu tesisat için gücün temini, da÷ıtımı veya kontrol edilmesi amaçlı bir sistemin elemanları bir kazaya u÷radı÷ında, derhal, otomatik ve uygun bir süre için, yangın emniyet tesisatlarına güç temini amaçlı olarak tesis edilen sistemdir (acil durum aydınlatması ve sinyalleúmesi, yangın algılama, yangın uyarı, yangınla mücadele asansörleri, pompalar, iletiúim sistemi, vb) (NFPA, 70, 700-1). Temel Gerek Bkz. Yapı Malzemeleri Direktifi (Ek I) * Tanımın ISO Kılavuz 52'den alındı÷ını gösterir. 65 Tahliye, kaçma ønsanların emniyetli bir yere düzenli hareketi (yangın veya di÷er bir acil durum halinde) (ISO 84216,6.6). Kaçıú yolu Bir bina içindeki herhangi bir noktadan nihai çıkıúa kadar kaçıú yollarının bir parçasını oluúturan yol (ISO 9421 - 6, 6.11). Tahliye Süresi Bir binanın veya binanın bir bölümünün içinde bulunan tüm insanlar için, bir tahliye sinyalinin verilmesi üzerine, nihai çıkıúa eriúmek için geçen zaman (ISO 8421 - 6, 6.18). Çıkıú (yangın, acil durum) Bir kaçıú yolu üzerindeki çıkıú (ISO 8421 - 6, 6.22). Çıkıú iúaretleri Çıkıúları açık bir úekilde gösteren iúaretler (ISO 8421 - 6, 6.23). Açıktaki yüzey Bir malzemenin yangın eylemine maruz kalan yüzeyi. Dıú cephe kaplaması / Dıú kaplama Ön cepheye uygulanan dıú yüzey kaplama malzemesidir. Dıú cephe kaplaması dıú ve iç ön cephe kaplamaları arasına uygulanan yalıtım malzemesini de içerebilir. Dıú cephe / Dıú duvar Bir binanın iç kısmını dıútan ayıran dikey bina elemanıdır. Dıú cephe úeffaf olan ve olmayan parçaları ve bunların bina yapısına sabitlenmesini içerir. Yangın (*) 1) Duman ve / veya alev eúli÷inde ısı çıkıúı ile karakterize olan bir yanma iúlemidir. 2) Zaman ve alan içerisinde kontrolsüz olarak yayılan hızlı yanmadır. Yangın alarmı Bir insan veya otomatik bir cihaz tarafından baúlatılan yangın uyarısıdır (ISO / DIS 8421 – 3). Yangın alarm tesisatı øúitsel, görsel di÷er bir algılanabilir yangın alarmının verilmesi amaçlı bileúen kombinasyonudur. Sistem aynı zamanda di÷er yardımcı etkenleri de baúlatabilir (ISO/ DIS 8421 -3). øtfaiye Yaúam kurtarma ve yangınla mücadele amacını taúıyan kamu kuruluúu veya özel kuruluú Yangın bölmesi (*) Bir bina içerisinde yer alan ve aynı binanın di÷er bölümlerinden yapının belirli bir süre için yangın direncine sahip olan ve içerisinde bir yangının binanın di÷er bir bölümüne yayılmaksızın bulunabilece÷i (veya yangının dıúarıda tutulabilece÷i) kapalı bir alandır. Yangın dedektörü Bir yangına eúlik eden belirli fiziksel ve / veya kimyasal de÷iúikliklere tepki olarak bir sinyal veren cihazdır (ISO / DIS 8421 - 3). Yangın kapısı Çerçevesi ve mobilyası ile birlikte, bir bina içerisinde tesis edilen ve kapandı÷ında belirtilen performans kriterlerini karúılayabilen bir kapı veya kepenktir. 66 Yangına maruz kalma Malzemeyi etkileyen termal etkenler Yangın tehlikesi (*) Yangın nedeniyle yaúam kaybı (veya yaralanma) ve / veya mülkün zarar görme potansiyeli Yangın Yükü (*) Bir alanda bulunan ve duvarların, bölmelerin, zeminlerin ve tavanların yüzeylerini de içeren tüm yanabilir malzemelerin yanması ile serbest kalabilecek olan kalori cinsinden enerjilerin toplamı Yangın yükü yo÷unlu÷u (J/m2) (*) Birim zemin alanı baúına yangın yükü. Yangın kaynakları, kuru (azalan / ço÷alan) Bir bina içerisinde kalıcı olarak tesis edilmiú olan ve kullanım anında doldurulmak üzere itfaiye hortumlarının ba÷lanması amacını taúıyan sabit ve sa÷lam borulardır (ISO / DIS 8421-4,4.4.5). Yangın kaynakları, ıslak (azalan / ço÷alan) Bir bina içerisinde kalıcı olarak tesis edilmiú olan ve bir su kayna÷ına olan ba÷lantısı ile sürekli olarak dolu tutulan ve vanalarla / çıkıúlarla belirli noktalarda sabitlenmiú olan sabit ve sa÷lam borulardır. Yangına karúı direnç (*) Bina inúaatının bir elemanının belirli bir süre için gerekli yük taúıma fonksiyonunu, bütünlü÷ü ve / veya termal yalıtımı standart yangın direnci testinde belirtilen úekilde sa÷lama yetene÷idir. Yangına karúı direnç sınıfı Bina elemanlarının kanıtlanmıú yangına karúı direnç süreleri temelinde sınıflandırılması için kullanılan konvansiyonel olarak tanımlanmıú sınıflardır. Yangın riski (*) Yaúam kaybına (veya yaralanmaya) ve / veya mülkün hasar görmesine neden olan bir yangının çıkması ihtimalidir. Yangın geciktirici (*) Malzemenin yanmasını önlemek, belirgin ölçüde azaltmak veya geciktirmek için malzemeye eklenmiú olan bir madde veya uygulanmıú olan bir iúlemdir. Yangın emniyeti tesisatları Hizmetler, alarm ve algılama ile ilgili tesisatlar, kaçıú yolları tesisatları, bastırma ve yangınla mücadele ekipmanı, vb Yangına emniyeti yönetimi Yapının ömrü boyunca yangın riskinin ve yangın tehlikesinin uygun bakımla ve yapının geliútirilmesi ile minimize edilmesi için alınan tüm tedbirlerdir. Yangın emniyet amaçları Yangın riski ve / veya yangın tehlikesi bakımından niceliksel veya niteliksel olarak ifade edilen amaçlardır. Yangın ayırıcı duvar øki bitiúik yangın bölümünü ayıran duvardır. Yangının úiddeti Bina elemanlarına yönelik yangına yol açılan ısı ata÷ı seviyesi (ısı akıúı). Yangının yayılması 67 Bir yangının hem çıktı÷ı oda içinde hem de odadan odaya yayılmasıdır. Yangın halinde fonksiyon gösteren kablo Bir yangın sırasında gücün veya sinyallerin iletimi amacını taúıyan ve standart yangın direnci testi sırasında belirli bir süre için tasarım fonksiyonlarını karúılayabilen bir elektrik kablosudur. Yangın testi Bir malzemenin, yapının veya sistemin bir veya daha fazla sayıda yangın konusuna verdi÷i tepkinin ölçülmesi veya de÷erlendirilmesi için tasarlanmıú bir prosedürdür (BS 6336; 1982). Alev geciktirici (*) Bir malzemeye alevin yayılmasını önlemek, önemli ölçüde azaltmak veya geciktirmek için eklenen bir madde veya uygulanan bir iúlemdir, Alevin yayılması (*) Bir alev cephesinin ilerlemesidir. Kaplama (*) Bir muhafaza içerisinde bulunan yanabilir malzemeleri kapsayan bir yangında toplam yüzey kapsamına hızlı bir geçiútir. Tamamen geliúmiú yangın (*) Bir yangında yanabilir malzemelerin tamamen yer alması halidir. Duman üretimi Dumanın serbest kalmasına bakınız. Donanım (kapılar) Her iki kapı kanadına ve / veya kapı çerçevelerine bunların kapı gibi fonksiyon göstermesi için uygulanmıú olan ekipmandır: örne÷in: mandallar, kilitler, kapatma cihazları, menteúeler, vb Tehlike analizi Hayat kaybı veya yaralanma ve / veya mülkün zarar görmesi potansiyelinin de÷erlendirilmesi amacıyla gerçekleútirilen analizdir. Isının serbest kalması Yanan bir malzemeden serbest kalan ısının bir ölçütüdür. Tutuúma (*) Yanmanın baúlaması Tutuúma kayna÷ı (*) Yanabilir malzemelerin tutuúturulması için kullanılan bir ısı kayna÷ıdır. Tutuúmaya neden olan ilk kıvılcım veya alev veya kızgın nesnedir. Açıklayıcı Doküman Bkz: Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i Taúıyıcı Sistem Yapılara dayanım ve stabilite sa÷laması için tasarlanmıú olan elemanlardır. Ana yapı Bir binanın stabilitesini sa÷lamak için gerekli olan tüm elemanlardır. Do÷al yangın Standardize sıcaklık / zaman e÷rileri ile yönetilmeyen bir yangındır. 68 Do÷al yangın e÷risi Sıcaklı÷ın zamana ba÷lı de÷iúimi (a) havalandırma kontrolü olmayan bir test yangını için (b) yangın yükü, havalandırma vb göz önüne alınarak bir hesaplama modeli ile öngörülen úekilde Performans Bir malzemenin kullanımla ilgili davranıúı (ISO 6241 / 1984). Performans ùartı Malzemenin performansı cinsinden ifade edilen kullanıcı úartıdır. Basınç uygulama Bir bariyer üzerinde bir merdivenin, lobinin, kaçıú yolunun veya odanın dumanın nüfuz etmesinden korunması için pozitif veya negatif bir basıncın oluúturulmasıdır (ISO 8421 - 5 / 1988 (E /F)). Isının serbest kalma hızı (*) Bir malzeme tarafından yanma sırasında belirtilen test koúulları altında birim zaman baúına serbest bırakılan kalori cinsinden enerjidir. Alevin yayılma hızı Gaz için: Alevin gazın önünde yayılma hızı Katı için: alevin bir katının yüzeyinde yayılma hızı (ISO 3261 /1975 (E/F)). Yangına tepki (*) Bir malzemenin belirtilen test koúulları altında, kendi ayrıúması ile, maruz kalmıú oldu÷u yangına yaptı÷ı katkıdaki tepkisidir. Çatı kaplamaları Havanın etkilerinden korunmak amacıyla, bir çatının kaplanması için kullanılan malzemelerdir. Yalıtım tabakalarını ve buhar bariyerlerini de içerir, ancak çatı süslemesini içermez. Yangının baúladı÷ı oda Bir yangının baúladı÷ı odadır. Ayrı Yapılar Aralarındaki açık bir boúlukla ayrılmıú olan yapı iúleridir (zıttı: komúu yapılar) Ayırma fonksiyonu Bir elemanın yangının ve / veya dumanın alevlerin veya sıcak gazların geçiúi (Bütünlük) ile veya maruz kalan yüzeyin ötesindeki tutuúma (termal yalıtım) ile ilgili yangın olayı sırasında yayılmasını önleme yetene÷idir. Duman (*) Katı ve / veya sıvı parçacıkların gazlar içerisinde, yanmadan veya pirolizden kaynaklı olarak görünür úekilde askıda kalmasıdır. Duman ve ısı havalandırma tesisatı Bina içerisine, yangının üretti÷i yanma gazlarının ve ısının tahliyesinin geliútirilmesi amacıyla yerleútirilen sistemdir. Duman ve ısı çıkarma sistemi do÷al konveksiyonun yanı sıra elektrikli çıkarmaya da dayanabilir. Duman kontrolü Dumanın ve yanma gazlarının yangın sırasında bina içinde yayılmasının veya hareketinin kontrol edilmesi amaçlı tedbirler (ISO 8421 - 51 1988) (E/F)). 69 Duman kontrol kapısı Dumanın yangın sırasında yayılma veya hareket etme hızının azaltılması için tasarlanmıú olan kapı setidir (ISO 8421 - 5 /1988 (E/F)). Dumanın serbest kalması Bir yangınla ve / veya tutuúturma kayna÷ı ile ısıtıldı÷ında, bir malzeme tarafından duman ve / veya gaz çıkarılmasıdır. (BS 6336 /1982). Duman perdeleri, çatı (veya tavan) bölmeleri Çatı içine dahili olarak yerleútirilmiú olan, dumanın ve yanma gazlarının yanal akıúı önünde bir engel yaratma amacını taúıyan dikey alt bölmedir (ISO 8421 - 5, 1988 (E/F). Duman açıklıkları, çatı açıklıkları Bir binanın çevre duvarlarında veya çatısında yer alan ve yangın halinde ısının ve dumanın serbest kalmasını sa÷lamayı amaçlayan, otomatik olarak ve / veya manuel olarak açılan açıklıklardır (ISO 8421 - 5, 1988 (E/F)). Sprinkler tesisatı (otomatik) Boyut bakımından gruplandırılmıú, yapı iúleri içinde monte edilmiú, içerisinde sprinkler kafalarının öngörülen aralıklarla yerleútirilmiú oldu÷u boru tesisatıdır. Boru tesisatı bir dizi tesisat kontrol vanasına ba÷lanmıútır ve bu vanalar bir alarmla harekete geçer ve onaylanmıú su kayna÷ı ile beslenir. Standart yangın süresi Bir bölme içindeki yangının standart sıcaklık / zaman e÷risine göre, itfaiye müdahalesi olmadan devam edece÷i süredir. Bu süre yangın yükü ile belirlenir. Standart sıcaklık / zaman e÷risi (*) Sıcaklı÷ın, ISO 834'te verilmiú olan standart yangına karúı direnç testlerinde belirtilen úekilde ölçülen zamana ba÷lı de÷iúimidir. Asma tavan Asılmıú olan veya di÷er bir biçimde desteklenen ve yalnızca üzerindeki elemanın yangına karúı direncine katkıda bulundu÷u kabul edilen bir tavandır (örne÷in döúeme veya çatı) (aynı zamanda tavan membranına bakınız). Termal etki Malzemenin bir yangın sırasında (do÷al veya deneysel) ısıya maruz kalması halidir. Sıcaklık zaman e÷risi Yangın sırasında sıcaklı÷ın zamana ba÷lı de÷iúimidir. øúgal türü Binada bulunanların yaúı, bilinci ve mobilitesi, yangın yükü, türü ve iúgaldeki faaliyet malzemenin bir fonksiyonu olarak iúgal alt bölümleri. Su püskürtme tesisatı Boyutları açısından gruplandırılmıú, yangın halinde so÷utma amaçlı olarak bir yapı elemanına su uygulamak veya yapı iúleri içindeki önceden belirlenmiú malzemelerin korunması amacıyla tesis edilmiú bir boru tesisatıdır. 70 EK-3 Temel Gerek No:3 "HøJYEN, SAöLIK VE ÇEVRE" øÇøNDEKøLER 1. GENEL 1.1. Amaç ve Kapsam 1.2. Temel Gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları 1.3. Açıklayıcı dokümanda kullanılan tanımlar 1.3.1. Yapı iúleri 1.3.2. Yapı malzemeleri 1.3.3. Normal bakım 1.3.4. Kullanım amacı 1.3.5. Ekonomik olarak çalıúma ömrü 1.3.6. Etkenler 1.3.7. Performans 2. "HøJYEN, SAöLIK VE ÇEVRE" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR 3. "HøJYEN, SAöLIK VE ÇEVRE" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL øLKELER 3.1. Genel 3.2. Etkenler 3.3. Temel Gere÷in sa÷lanması 3.3.1. Giriú 3.3.2. øç çevre 3.3.3. Su kayna÷ı 3.3.4. Atık su giderimi 3.3.5. Katı atık giderimi 3.3.6. Dıú çevre 4. TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR 4.1. Genel 4.2. Malzemelerin performansları 4.3. Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5.1. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi 5.2. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması EK: Tablolar 71 TEMEL GEREK NO:3 HøJYEN, SAöLIK VE ÇEVRE 1. GENEL 1.1. Amaç ve Kapsam 1.1.1. Bu Açıklayıcı Doküman, bundan sonra ‘Direktif” olarak anılacak olan Üye Ülkelerin yapı malzemeleri ile ilgili kanunları, düzenlemeleri ve idari hükümlerinin uyumlaútırılması hakkında 21 Aralık 1988 tarihli 89/106/EEC sayılı Konsey Direktifi ile ilgilidir. Bu Direktif’e uyumlu olarak 08 Eylül 2002 tarih ve 24870 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i” (89/106/EEC), bundan sonra “Yönetmelik” olarak anılacaktır. 1.1.2. Açıklayıcı dokümanların amacı (Yönetmelik 4.veya 5./Direktif 3.maddelerine göre ); uyumlaútırılmıú standartların, Avrupa Teknik Onaylarının ve (Yönetmelik 4. ve 6./Direktif 4. ve 5. maddelerinde belirtilen ) di÷er teknik úartnamelerin kabul edilmesine iliúkin talimatlar arasında gerekli ba÷lantıların oluúturulması için (Yönetmelik EK-I /Direktif EK-I de belirtilen ) Temel Gereklere kesin biçim verilmesini sa÷lamaktır. Gerekli olan hallerde, yapı malzemeleri ile ilgili di÷er yönetmelikler de göz önünde bulundurulacaktır. 1.1.3. Bu Açıklayıcı Doküman “Hijyen, Sa÷lık ve Çevre” nin ilgili olabilece÷i iúleri kapsamaktadır. Yapı malzemelerini, malzeme guruplarını, özelliklerini ve performanslarını tanımlamaktadır. Malzemenin her bir amaçlanan kullanımı için, talimatlarda CEN/CENELEC/EOTA ile birlikte gerekli olması halinde malzeme özelliklerinin de÷iútirilmesine veya tamamlanmasına olanak veren adım adım bir prosedür kullanılmak suretiyle bu özelliklerden hangilerinin uyumlaútırılmıú úartnamelerde yer alaca÷ı detaylı olarak belirtilecektir. Yönetmelik EK-I ‘de (Direktif EK-I), iúlerin bu tür bir úart içeren yönetmeliklere tabii olması halinde geçerli olan Temel Gere÷in aúa÷ıdaki tanımı verilmektedir. "Yapı iúleri, binadaki insanların veya komúuların hijyeni veya sa÷lı÷ı üzerinde, özellikle de aúa÷ıdakilerin bir sonucu olarak, bir tehdit yaratmayacak úekilde tasarlanıp, yapılmalıdır: (a) Toksik gaz çıkartılması, (b) Havada tehlikeli parçacıkların veya gazların bulunması, (c) Tehlikeli radyasyon yayılması, (d) Suyun veya topra÷ın kirlenmesi veya zehirlenmesi, (e) Atık suyun, dumanın, katı veya sıvı atıkların hatalı úekilde elimine edilmesi, (f) Yapıların bölümlerinde veya yüzeylerinde nem bulunması.” 1.1.4. 7 Mayıs 1985 tarihli Yeni Yaklaúım Konsey Kararına ve Direktife göre, Temel Gere÷in bu açıklamasının amacı Üye Ülkelerdeki yapı iúleri için mevcut olan ve do÷rulu÷u gösterilen koruma düzeylerinin azaltılmamasıdır. 1.2. 1.2.1. Temel Gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3. (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar Topluluk mevzuatına göre tanımlandı÷ında ve onaylandı÷ında Temel Gerekler ve ilgili malzeme performans sınıfları gerekli olabilir. Bu sınıfların amacı yapı malzemelerinin serbest dolaúımının ve serbest kullanımının sa÷lanmasıdır. Söz konusu sınıflar Açıklayıcı Dokümanlar veya Yönetmeli÷in 8/c (Direktif’in 20. (2)(a).) maddesinde belirtilen prosedüre göre belirlenecektir. 72 Bu prosedür bir malzeme performans sınıflandırılmasının kabul edilebilirlik sınırlarını tanımlar, Komisyon uygunluk için talimatla CEN, CENELEC veya EOTA’ yı ister. Bir Üye Ülkenin Yönetmeli÷in 13. (Direktifin 6. (3).) Maddesine uygun olarak sınıflar arasından yalnızca birine veya bu sınıflardan bazılarına kendi bölgesinde veya bu bölgenin bir bölümünde uyulması gerekti÷ini belirtmesi halinde,bunu yalnızca Yönetmeli÷in 5. (Direktifin3 (2).) Maddesinde belirtilen farklılıklar temelinde yapacaktır. l.2.2. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3 (2).) Maddesinde belirtilmiú olan onaylanmıú farklılıkların tanımlanmadı÷ı hallerde, malzeme performans sınıfları veya düzeyleri aynı zamanda standardı hazırlayanlara, imalatçılara ve alıcılara kolaylık sa÷lanması amacıyla kullanılabilir. Belirli malzemeler için, sınıflar veya düzeyler standardın malzeme performansının amaçlanan kullanıma uyumlaútırılmasını kolaylaútırır. Malzemelere iliúkin bu tür performans sınıfları veya düzeyleri konusunda Yönetmeli÷in 4. ve 8(c). (Direktifin 4 (1).) Maddesine atıfta bulunulabilir, bu nedenle de Komisyonu ve Yapı Daimi Komitesini talimatların uygulanması çerçevesinde bu konu ile ilgili olarak yürütülen iúlerden haberdar kılmak standardı hazırlayanlar tarafından yapılacaktır. 1.2.3. Yapı iúleri veya malzemeler için sınıfların her tanımlanmasında, en az bir Üye Ülkenin söz konusu alanda hiçbir yasal úartı olmaması halinde, "performans belirlenmemiútir" adında bir sınıfın oluúturulması gerekir. 1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda Kullanılan Tanımlar 1.3.1. Yapı iúleri Hem bina hem de di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerini ifade eder. Yapı iúleri örne÷in; konutları, endüstriyel, ticari, ofis, sa÷lık, e÷itim, e÷lence ve tarım binalarını, köprüleri, yolları ve otobanları, demiryollarını, boru úebekelerini, açık ve kapalı spor tesislerini, rıhtımları, platformları, dokları, yükseltme havuzlarını, kanalları, barajları, kuleleri, tankları, tünelleri, vb. kapsar. 1.3.2. Yapı malzemeleri 1.3.2.1. Bina ve di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerinde kalıcı olarak kullanılmak amacıyla üretilen bütün malzemeleri ifade eder. "Yapı malzemeleri" veya "malzemeler" ifadesi, Açıklayıcı Dokümanlarda kullanıldı÷ında, yapı iúlerinin Temel Gereklere uymasını sa÷layan prefabrike sistemlerin ve/veya tesisatların malzemelerini, unsurlarını ve bileúenlerini de (tek baúlarına veya bir kit içerisinde) içerir. 1.3.2.2. Bir malzemenin yapı iúleri içerisinde kalıcı olarak kullanılması, malzemenin çıkartılmasının yapının performans kapasitelerini düúürmesi ve malzemenin demonte edilmesinin veya de÷iútirilmesinin yapı faaliyetlerini içermesi anlamını taúır. 1.3.3. Normal bakım 1.3.3.1.Bakım, yapının kullanım süresince tüm fonksiyonlarını yerine getirebilmesini sa÷lamak amacıyla yapıya uygulanan koruyucu tedbirlerden ve di÷er tedbirlerden oluúan çalıúmaların bütünüdür. Bu tedbirler temizli÷i, servisi, yeniden boyamayı, tamiri, gerekli olması halinde iúlerin parçalarının da de÷iútirilmesini, vb. içerir. 1.3.3.2. Normal bakım genellikle incelemeleri kapsar ve sonuçta ortaya çıkan maliyetler göz önüne alınarak yapılması gereken müdahalenin maliyetinin ilgili iú parçalarının de÷eri için uygun oldu÷u hallerde gerçekleútirilir. 1.3.4. Kullanım Amacı Yapı malzemesinin kullanım amacı, malzemenin ekonomik açıdan makul çalıúma ömrü boyunca Temel Gereklerin yerine getirilmesidir 1.3.5. Ekonomik çalıúma ömrü 73 1.3.5.1.Ekonomik çalıúma ömrü, iúlerin performansının Temel Gereklerin yerine getirilmesi için uygun olan bir düzeyde tutuldu÷u süredir. 1.3.5.2.Ekonomik çalıúma ömrü, aúa÷ıda örnekleri verilen ilgili tüm konuların dikkate alınmasını gerektirir: - Tasarım, yapım ve kullanım maliyeti, - Kullanımın durmasından kaynaklanan maliyetler, Çalıúma ömürleri boyunca iúlerdeki hata riskleri, bunların sonuçları ve bu riskleri kapsayan sigorta maliyetleri, - Planlanan kısmi yenileme, - ønceleme, bakım ve onarım maliyetleri, - øúletme ve idare maliyetleri, - Elden çıkarma, - Çevre ile ilgili konular. 1.3.6. Etkenler Yapı iúlerinin Temel Gereklere uyumunu etkileyebilecek olan etkenler yapı iúleri veya iú bölümleri üzerinde etkili olan faktörler tarafından ortaya çıkarılır. Bu tür faktörler mekanik, kimyasal, biyolojik, termal ve elektromanyetik faktörleri içerir. 1.3.7. Performans Performans, yapı iúlerinin, iúlerin bir bölümünün veya malzemenin amaçlanan hizmet koúulları (yapı iúleri veya iúlerin bölümleri ) veya (malzemeler için) kullanım amacı koúulları altında maruz kaldı÷ı veya üretti÷i davranıúın niceliksel bir ifadesidir. 2. “HøJYEN, SAöLIK VE ÇEVRE" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR Bu Açıklayıcı doküman, hijyen, sa÷lık ve çevrenin ilgili olabilece÷i iú konularını tanımlar ve malzeme ve malzeme gruplarını ve uyumlaútırılmıú standartların gerekli oldu÷u hallerde bunların yeterli performansına iliúkin özellikleri ortaya koyar. Malzemelerin uygunlu÷unun belirlenmesi amacıyla, Yönetmelik EK-1’de (Direktifin Ek.I ) Temel Gerek için aúa÷ıdaki tanım verilmiútir ve bu tanım bu tür gerekleri içeren yönetmeliklere tabi olan iúler için geçerlidir: "Hijyen, Sa÷lık ve Çevre" Yapı iúi, binada yaúayanların veya komúuların hijyeni veya sa÷lı÷ı için, özellikle de aúa÷ıdakilerin bir sonucu olarak bir tehdit oluúturmayacak biçimde tasarlanmalı ve yapılmalıdır: (a) Toksik gaz çıkartılması, (b) Havada tehlikeli parçacıkların veya gazların bulunması, (c) Tehlikeli radyasyon yayılması, (d) Suyun veya topra÷ın kirlenmesi veya zehirlenmesi, (e) Atık suyun, dumanın, katı veya sıvı atıkların hatalı úekilde elimine edilmesi, (f) Yapı iúlerinin bölümlerinde veya iúlerin yüzeylerinde nem bulunması. Hijyen, sa÷lık ve çevreyle ilgili olan di÷er Direktifler, örne÷in iúçilerin korunması, teknik úartnamelerin, uyumlu standartların vb ayrıntılarına girilirken dikkate alınmalıdır. Bu dokümanda ,gerekler: øç çevre, su kayna÷ı, atık su giderimi, katı atık giderimi, dıú çevre konularına göre geliútirilmiútir. Gürültüden korunma di÷er bir Açıklayıcı Dokümanın konusudur. 74 Direktif, yapıların yönetmeliklere tabi oldu÷u hallerde, binalar ve inúaat mühendisli÷i iúleri de dahil olmak üzere, tüm yapı iúleri için geçerlidir. Hijyen, Sa÷lık ve Çevre hakkındaki Temel Gerek. binada bulunanların, kullanıcıların veya komúuların sa÷lı÷ı veya hijyeni söz konusu oldu÷unda, bu tür tüm iúleri ilgilendirir. Bu tür tehditlerin yapısı, yapı iúlerinin türüne göre büyük ölçüde de÷iúiklik gösterebilir. Bu doküman temel olarak oturma amaçlı kullanılan binalarla ba÷lantılıdır ve oturma süresi ile ilgili bir sınırlama söz konusu de÷ildir. Bununla birlikte, Temel Gere÷in bazı konular için, binalar ve karúılık gelen malzemeler dıúındaki iúlerle ba÷lantılı olarak ilgili alt bölümlerde özel hükümler yer almaktadır. Yine de, bu Açıklayıcı Doküman bahsi geçmeyen yapı iúleri ve malzemeler için, talimatlar hazırlanması sırasında özel hükümlerin eklenmesi gerekir, ancak bu Açıklayıcı Doküman’ın temel ifadelerine uyulması zorunludur. Bu dokümanda sözü geçen kirlenme ve kirletici türleri çok sayıda istenmeyen sa÷lık etkisinin nedeni olabilir, bunlar algılama rahatsızlı÷ından ciddi sa÷lık sorunlarına kadar geniú bir aralı÷ı kapsar. Bazıları için, sa÷lık etkilerine iliúkin bilgiler eksik ve kapsamı dardır. Daha fazla bilgi elde edildi÷inde, ilgili gerekler revize edilebilir. 3. "HøJYEN, SAöLIK VE ÇEVRE" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL øLKELER 3.1. Genel 3.1.1. Bu bölümde, "Hijyen, Sa÷lık ve Çevre" Temel Gere÷inin sa÷lanması için Üye Ülkelerde kullanılmakta olan temel prensipler tanımlanmaktadır. Yapı iúlerinin bu Temel Gere÷i içeren yönetmeliklere tabi oldu÷u hallerde, halihazırda bu prensiplere uyulmaktadır. Bölüm 4'te bu Temel Gere÷e, Yönetmeli÷in 4.ve 6. ( Direktif 4. ) maddelerinde sözü geçen teknik úartnamelere uyularak nasıl uyum sa÷lanabilece÷i konusunda ortak esaslar açıklanmaktadır. 3.1.2. Temel Gerek, mümkün olan ölçüde, yapı iúleri için ekonomik çalıúma ömrü boyunca kabul edilebilir. 3.1.3. Temel Gere÷e uyum, özellikle aúa÷ıdakilerle ilgili ve birbirleriyle iliúkili olan çok sayıda tedbirle sa÷lanır: - Yapı iúlerinin planlanması, tasarlanması, gerçekleútirilmesi ve gerekli bakımı, - Yapı malzemelerinin özellikleri, performansları ve kullanımı. 3.1.4. Yapıların planlanmasının, tasarlanmasının ve yapılmasının denetlenmesine, ilgili tarafların ve kiúilerin yeterliliklerine iliúkin tedbirlerin alınması, gerekli oldu÷unu düúündükleri hallerde, Üye Ülkelerin seçimidir. Bu denetimin ve bu yeterlik kontrolünün malzemelerin özellikleriyle do÷rudan ba÷lantılı oldu÷u hallerde, ilgili hükümler, ilgili malzemelere iliúkin Avrupa Teknik Onayı ortak esasların ve standartların hazırlanmasına iliúkin talimatlarla belirlenecektir. 3.2. Etkenler Temel Gere÷e uyumun de÷erlendirilmesi için göz önünde bulundurulan çeúitli etkenler, geçerli oldukları özel konularla ilgili olarak Bölüm 3.3'ün çeúitli alt bölümlerinde gösterilmiútir. 3.3. Temel Gere÷e Uyumun Do÷rulanması 3.3.1. Giriú Bu bölüm Temel Gere÷in çeúitli özel konularının kontrol edilmesinin yollarını ve yapısını ortaya koyar, ilgili olan hallerde yapı iúlerinin teknik özelliklerini açıklar ve malzemelerin özelliklerini belirtir. Aúa÷ıda sıralanmıú olan tüm malzeme özellikleri Hijyen, Sa÷lık ve Çevre bakımından genel olarak önemli olabilir. Bununla birlikte, özel malzemeler için, bu özelliklerden yalnızca biri veya daha fazlası ilgili oldu÷unda di÷erleri göz ardı edilebilir. Hijyen ve özel üretim iúleri (örne÷in; besin depolanması ve besinin hazırlanması) için talimatlarda ek özellikler (örn; temizlik kolaylı÷ı) istenebilir. 3.3.2. øç çevre 75 3.3.2.1. Giriú Bu gerek, yapılarda oturanlara ve yapıların kullanıcılarına sa÷lıklı bir iç çevrenin sa÷lanması ile ilgilidir. Yapı iúlerinin tasarımı ve yapılmasında aúa÷ıdakiler göz önüne alınmalıdır: a) Termal çevre b) Aydınlatma c) Hava kalitesi d) Nemlilik e) Gürültü Isıtma, so÷utma ve havalandırma bu Açıklayıcı Dokümanın kapsamına dahildir. Termal çevre ve aydınlatma ile ilgili belirli konular "Kullanım Emniyeti" ve "Enerjiden Tasarruf ve Isı Muhafazası" Açıklayıcı Dokümanlarının kapsamında yer almaktadır. Di÷er aydınlatma konuları, örne÷in konut ve çalıúma için bir odanın zemin alanına karúı minimum pencere alanı, prefabrik evler gibi yapı malzemeleriyle iliúkili olabilir. Gürültüden kapsamındadır. korunma "Gürültüye Karúı Koruma" adlı Açıklayıcı Dokümanın 3.3.2.2. Hava kalitesi 3.3.2.2.1. ùartın Yapısı ve Gerekleri Bu gerek, iç çevredeki kirleticilerin eliminasyonu ve kontrolü ile ilgilidir. Aúa÷ıdaki metinde "kirletici" kelimesi gamma radyasyonunu da içermektedir (her ne kadar kesin olarak havayla taúınan bir kirletici olmasa da). Yapı iúleri, aúa÷ıdaki kirleticileri göz önüne alarak, oturanlar ve bina kullanıcıları için sa÷lıklı bir iç çevre sa÷lamalıdır: a) Metabolik malzemeler, su buharı, karbon dioksit ve vücut kokusu, vb b) Yanıcı malzemeler, su buharı, karbon monoksit, nitrojen oksitleri, karbon dioksit ve hidrokarbonlar, vb c) Tütün dumanı d) Uçucu organik bileúenler, formaldehit, çözücüler, vb e) Cansız parçacıklar, solunabilir olan ve olmayan asılı parçacıklar ve lifler f)Mikroorganizmalar da dahil olmak üzere canlı parçacıklar, küçük böcekler, protozoa, mantarlar, bakteriler ve virüsler g) Madon ve gamma radyasyonu yayan radyoaktif maddeler h) Elektrikli ve elektronik ekipman emisyonu, ozon, vb. Bunlar rahatsız olmaktan sa÷lık üzerinde olumsuz fiziksel etkilere kadar de÷iúen bir aralıkta istenmeyen etkilerin nedeni olabilir. Tüm kaynaklardan gelen kirleticilerin, havalandırma gibi, hava kalitesinin kontrol edilmesi yöntemlerinde dikkate alınması gerekir. Sa÷lıksız iç hava aúa÷ıdaki kirleticiler tarafından üretilebilir: a) Yapı malzemeleri b) Yapı hizmetleri, yakma düzenekleri de dahil c) Mobilyalar ve ba÷lantı parçaları 76 d) Dıú havadaki kaynaklar e) Yapının oturdu÷u zemin f) Yapı içerisinde gerçekleútirilen ve örne÷in temizli÷i, bakımı, boyayı, cilalamayı, böcek kontrolünü, yemek piúirmeyi vb gibi faaliyetler içeren iúlemler g) ønsan ve hayvanların ve bitkilerin yapı içinde bulunması h) Sıcak su sistemleri 3.3.2.2.2. Kirleticilerin kontrolü 3.3.2.2.2.1. Kirleticiler aúa÷ıdakilerle kontrol edilebilir: Kaynakların kontrolü Kirleticileri serbest bırakabilecek olan ve kullanımı kabul edilebilir limitlerden daha yüksek konsantrasyonlara yol açan malzemelerin kullanımının ortadan kaldırılması veya sınırlandırılması. Kirleticilerin havaya bırakılmasının aúa÷ıdaki yollarla elimine edilmesi veya sınırlandırılması gerekir: - Kayna÷ın kapatılması, örne÷in kaynaktan iç havaya emisyonların azaltılması veya elimine edilmesi için uygun bariyerlerin sa÷lanması, - Kirleticilerin serbest kalmasını azaltmak için düzeneklerin tasarlanması ve bunlar için yeterli bakımın yapılması - Malzemelerin ve yapının kirletici kaynaklarından kaçınacak veya bunları azaltacak úekilde tasarlanması, - Çeúitli parçacıkların kayna÷ının ortadan kaldırılması için, tasarım tedbirlerinin uygulanamadı÷ı hallerde mantar ilaçlarının veya di÷er biyolojik ilaçların kullanılması. Havanın havalandırma, fıltrasyon veya abzorpsiyon yoluyla kontrol edilmesi için: - Mekanik havalandırma, - Pasif havalandırma, - øç havanın veya içeri giren havanın filtre edilmesi, - øç havadan veya içeri giren havadan abzorpsiyon, gereklidir Bunlar, insanların etkilenmesinin kontrol prosedürlerini oluúturur (örne÷in yeniden boyama sonrasında içeri giriúin belirli bir süre engellenmesi yoluyla kontrol edilmesi). 3.3.2.2.2.2. Gerekler çok sayıda farklı yolla ifade edilir: øç havadaki özel kirleticilerin kabul edilebilir ortalama ve maksimum konsantrasyonları. Adı belirtilen maddelerin genel olarak veya özel kullanımlar için kullanımının yasaklanması veya sınırlandırılması. Kirleticilerin malzemelerden serbest kalıú hızları ve yapısı üzerine sınırlamalar getirilmesi Kabul edilebilir kapatma ve bariyer koyma yöntemlerinin tanımlanması. Havalandırma hızlarının veya iç havanın taze havayla yenilenme hızını ifade eden parametrelerin, örne÷in hava de÷iúim hızı veya hava sızıntı özelliklerinin, vb belirlenmesi Mekanik havalandırma sistemlerinin dıú yüzeyinde ve tatmin edici bulunan di÷er tasarım ve yapı açıklamalarında sa÷lanacak olan açıklıklar için uygun alanın belirlenmesi. Sıcaklık, nem, vb gibi konsantrasyonları etkileyen faktörlerin uygun düzeyleri, örne÷in yo÷unlaúma (bkz. Madde 3.3.1.2.2). 77 øç hava kalitesinin ve kontrol yöntemlerinin performansının belirlenmesi için kabul edilebilir ölçüm ve / veya hesaplama yöntemleri. 3.3.2.2.3. Teknik ùartnameler 3.3.2.2.3.1. Yapı iúleri (Kategori A) øç hava kalitesi gerekleri, belirli kirleticilerin iç havadaki kabul edilebilir konsantrasyonlarını tanımlayan bir hesaplama prosedürü bakımından veya bazı kirleticilerin do÷rudan ölçümü yoluyla ifade edilebilir. Kontrol yöntemlerinin, örne÷in havalandırmanın performansı hesaplama yöntemleriyle veya ölçüm yoluyla belirlenebilir. Gerekler aynı zamanda yapı hizmetleri için tasarım gerekleri bakımından, örne÷in havalandırma sistemleri açısından da ifade edilir. Uyumlu teknik úartnameler bu yöntemlerin desteklenmesi için, aúa÷ıda belirtilen úekilde gerekli olabilir: Hesaplama Yöntemleri -øklim koúulları ve havalandırma esasları göz önüne alınarak hava de÷iúim hızının öngörülmesine iliúkin yöntemler. -Mekanın normal malzemeyle donatılması, malzemelerden serbest kalma, hava de÷iúim hızları, hava sıcaklı÷ı ve havadaki nem göz önüne alınarak, iç kirleticilerin konsantrasyonlarının hesaplanması amaçlı yöntemler. -Madde 3.3.1.1.2'de tanımlanmıú olan kontrol yöntemlerinin performansının de÷erlendirilmesi amaçlı yöntemler. Ölçüm yöntemleri -Yapıların içindeki havalandırma hızlarının ölçülmesi amaçlı yöntemler -Havalandırma verimlili÷inin de÷erlendirilmesi amaçlı yöntemler -øç kirleticilerin tanımlanması ve bunların konsantrasyonlarının ölçülmesi amaçlı yöntemler 3.3.2.2.3.2. Yapı malzemeleri (Kategori B) Aúa÷ıdaki malzeme grupları (yapı malzemeleri de dahil) iç hava kalitesinin kontrol edilmesi ile ilgilidir. Sa÷lık, hijyen ve çevre ile ilgili tatmin edici performans için gerekli olan özellikler aúa÷ıda sıralanmıútır. Uyumlu teknik úartnameler bu özelliklerin ölçülmesi veya teknolojinin izin verdi÷i hallerde performansın hesaplanması için gereklidir. Mümkün olan hallerde, yerinde testler yapılabilir (örne÷in yakma sistemleri için). Karúılık gelen standartlarda malzemenin amaçlanan kullanımı göz önüne alınmalıdır. Yapı malzemeleri için listelenmiú olan malzeme özellikleri tüm malzeme grupları ve sistemleri için geçerlidir. a) Yapı malzemeleri Yapı malzemelerinin, iç havayı kirletici emisyonları olabilir. Bu tür malzemeler döúeme kaplamaları, bölmeler, duvarlar ve duvar kaplamaları, tavanlar, yalıtım malzemeleri, boyalar ve vernikler, kereste koruyucular, yapıútırıcılar, dolgu malzemeleri, nem geçirmez membranlar, elektrik kabloları ve ba÷lantı parçaları, zemin sıva mastar altlı÷ı, taú iúçili÷i, cam macunu, tesisatlar, vb için kullanılan malzemeleri, - Gerekli olan hallerde kirleticilerin malzeme içindeki konsantrasyonu dikkate alınarak, uçucu organik bileúiklerin emisyonu ve di÷er kirleticilerin serbest kalmasını, - Zararlı mikro organizmaların büyümesine olanak vermeyi, - Radyoaktif emisyonları, içerebilir. Yapı malzemelerinin özellikleri tüm malzeme grupları ve sistemleri için geçerlidir. 78 b) Klima ve havalandırma sistemleri b.l) Nemlendiriciler ve nem gidericiler Bu malzemeler, insanların içinde bulundu÷u yapılardaki havanın veya bu yapılara verilen havanın neminin kontrol edilmesi amaçlı tesisi, - Su buharı kontrolünde etkinlik içerir. b.2) Filtrasyon sistemleri Bu malzemeler, merkezi sistemler, pencere klimaları, paket klimalar ve oda filtreleri içindeki genel havalandırma amaçlı hava temizleme cihazları, - Hava akıú hızı ve basınç farkı performansı, - Havadaki maddelerin giderilmesindeki etkinlik, içerir. b.3) Di÷er klima ve havalandırma bileúenleri ve sistemleri Bu malzemeler amaca uygun yapılmıú havalandırma açıklıklarını, tek oda çıkıú fanlarını, pasif yı÷ın havalandırma sistemlerini, mekanik havalandırma sistemlerini, klima sistemleri, (örne÷in ısı de÷iútiriciler, karıútırma odaları, hacim akıú kontrol sistemleri, hava kanalları ve ilgili bileúenler. Aynı zamanda pompalar ve kirleticilerin yeraltından temizlenmesi amaçlı di÷er ekipman) -Hava akıúı, hava hızı ve basınç farkı performansı, eksiksiz sistemlerin ve bunların bileúenlerinin performansı da dahil olmak üzere, içerir. c) Yakma ekipmanı ølgili üniteler úunlardır: oda ısıtma, su ısıtma ve yemek piúirme için kullanılan tüm yakma ekipmanı, (örne÷in: yakma düzenekleri, duman yolları ba÷lantısı olarak ve olmayarak, hava giriúleri, arıza emniyetli cihazlar ve di÷er kontrol ekipmanı, duman yolları ve bacalar, vb.) - Yanıcı malzemelerin normal kullanım sırasında düzeneklerden serbest kalması, yapılardaki havalandırma tesisatı dikkate alınmasını, - Duman yollarının boyutlarının belirlenmesi ve bütünlü÷ünü, - Yanıcı malzemelerin etkilerinin giderilmesini, - Arıza emniyet mekanizmalarının etkinli÷ini, - Yeterli hava kayna÷ının sa÷lanmasını, - Yakıt kaynak borularının bütünlü÷ünü, içerir. d) Bariyerler,Yüzey kaplamaları ve dolgu malzemeleri d.l) Bariyerler ve yüzey kaplamaları Parçacıkların, liflerin ve di÷er kirleticilerin yüzeylerden emisyonunu engellemek amaçlı membranları, kapatıcı kaplamaları, mikroorganizmaların ve mantarların geliúmesini engellemek amaçlı koruyucuları ve mantar ilaçları, - Özel kirleticilerin serbest kalmasının azaltılmasındaki etkinli÷i, içerir. d.2) Dolgu malzemeleri Dolgu malzemeleri boúlukların ve çatlakların gazın, sıvıların ve buharın geçiúini önlemek amacıyla kapatılmasında kullanılan malzemeleri, - Uygulandı÷ında hava geçirgenli÷ini, - Boúlukların kapatılmasındaki etkinli÷ini, içerir. e) Sıcak su deposu ve temini (Lejyoner hastalı÷ı tehlikesine özellikle atıfta bulunularak) Tankları, su yumuúatıcılar, muslukları, duú baúlıklarını, contaları, vanaları, ısıtıcıları, pompaları, ısıtma kazanlarını, sarnıçları, sıcaklık termostatları, boruları, 79 - Yeterli ve do÷ru ısı kontrolü, - Temizli÷in ve kimyasal iúlemin kolaylaútırılması amaçlı tasarımı, - Aerosollerin üretiminin minimize edilmesi amaçlı tasarımı, - Su katmanlaúmasının minimize edilmesi amaçlı tasarımı (legionella büyümesini teúvik eden koúullarda), - Statik suyun minimize edilmesini, - Besin sa÷layan malzemelerden kaçınılması amaçlı tasarımı, kapsar. 3.3.2.3. Nemlilik 3.3.2.3.1. ùartın Yapısı ve Gerekleri Bu gerek, yapıda oturanların ve yapı kullanıcılarının sa÷lı÷ının aúırı derecede düúük veya yüksek nemden korunması ile ilgilidir. Yapı iúi, yapıyı kullananların ve yapıda oturanların hijyeni, sa÷lı÷ı ve çevresi üzerinde nem sonucunda risk yaratmayacak úekilde tasarlanmalı ve gerçekleútirilmelidir. Ekonomik çalıúma ömrü boyunca normal bakıma tabi olmalıdır. Nemlilik yapıda oturanların ve yapı kullanıcılarının sa÷lı÷ı üzerinde aúa÷ıdaki úekillerde etkili olabilir: - Havadaki aúırı düúük veya yüksek ba÷ıl nemin etkileri, - Yüzeyler üzerinde ve malzemeler içinde küf oluúumuna ve ev tozu maytlarının birikmesine yol açan dolaylı nem etkileri. 3.3.2.3.2. Nemlilik kontrolü 3.3.2.3.2.1. Bir yapı içerisindeki havadaki nem aúa÷ıdakilerle kontrol edilebilir: - Hhava sıcaklı÷ının artırılması veya azaltılması, (ısıtma, yalıtım, so÷utma) - Mekanların havalandırılması, (do÷al veya mekanik) - øç havanın ve içeri giren havanın nemlendirilmesi ve neminin giderilmesi, - Nemin kayna÷ında giderilmesi veya azaltılması ya da nem üreten faaliyetlerin izole edilmesi. 3.3.2.3.2.2. øç yüzeyler üzerindeki ve / veya yapı içindeki malzemelerde nemlilik aúa÷ıdaki yollarla kontrol edilebilir: Dıú nemden kaynaklanan nemden korunma: - Ya÷mur, kar vb yapıya giriúinin ve infiltrasyonunun engellenmesi veya bunlardan kaçınılması, - Zemin suyunun yapı iúlerine giriúinin ve infıltrasyonunun engellenmesi veya bunlardan kaçınılması, - Duvarlar ve çatılar: duvarlar zemindeki nemin yapıya girmesini engellemeli ve nemi herhangi bir parçaya taúımamalıdır. Dıú duvarlar ve çatılar aynı zamanda ya÷mur ve karın yapı içine girmesine karúı direnç göstermelidir; bunlar ya÷mur ve karla zarar görmemeli, ya÷muru ve karı zarar verebilecekleri herhangi bir parçaya taúımamalıdır. - Dıú duvarların ve çatıların kaplanması; kaplama malzemeleri, geçirimsiz (suyun veya buharın girmesine izin vermez), havaya dirençli (suyu emer), neme dirençli (su buharını geçiren) olabilir - Zemine yakın döúemeler zemin neminin döúemenin üst yüzeylerine eriúmesini engellemelidir. Bunlar zemindeki nem nedeniyle hasar görmemelidir. øç yüzeyler üzerinde yo÷unlaúmadan ve çatlaklardaki yo÷unlaúmadan korunma: Yüzey yo÷unlaúması, yüzeye yakın havanın ba÷ıl neminin kabul edilebilir düzeylerin altında olmasının sa÷lanması ile engellenir. Bu, ısıtma, yalıtım ve havalandırmanın birleúimi ile elde edilir. 80 Mantarlı yüzey iúlemleri, belirli durumlarda, küf geliúiminin engellenmesine yardımcı olabilir. Bununla birlikte, bu iúlem genellikle nemlilikten kaçınma amaçlı tadarım tedbirleri uygulanamadı÷ında kullanılan geçici bir tedbirdir. Çatlaklardaki yo÷unlaúma, elemanlar içindeki buhar basıncının doygun buhar basıncının altında olmasının sa÷lanması ile önlenir. Bu, malzemelerin uygun tasarımı ve malzemelerin uygun seçimi ile elde edilir. Birikme engellenemezse, kabul edilebilir sınırlar dahilinde olmalı ve kullanılan malzemenin hassasiyeti, bunların malzeme içindeki konumu ve buharlaúma için gerekli olan süre göz önüne alınmalıdır. 3.3.2.3.3. Teknik ùartnameler 3.3.2.3.3.1.Yapı iúleri (Kategori A) Uyumlu teknik úartnameler aúa÷ıdakiler için gerekli olabilir: Yapı içindeki hava neminin kontrol edilmesi Nem düzeyinin iklim koúullarının, nem üretim hızının, kullanılan malzemelerin ve havalandırma hızlarının bir fonksiyonu olarak, yapının türüne ve yapının veya mekanın kullanımına ba÷lı olarak hesaplanmasına iliúkin referans yöntemlerdir. øç nemden kaynaklanan nem Yüzeyler üzerinde ve malzemelerin içinde beklenen yo÷unlaúmanın hesaplanması, yo÷unlaúma suyu miktarının hesaplanması ve beklenen buharlaúma hızının hesaplanması için, gerekli olması halinde farklı iklim koúulları ve havalandırma hızları düzeyleri de dikkate alınarak, kullanılan referans yöntemler. 3.3.2.3.3.2. Yapı malzemeleri (Kategori B) Aúa÷ıdaki malzemeler veya malzeme grupları nemlilik kontrolü ile ilgilidir. Sa÷lık ve hijyenle ilgili olarak tatmin edici performans elde edilebilmesi için gerekli özellikler aúa÷ıda sıralanmıútır: Bu özelliklerin ölçülmesi veya teknolojinin izin verdi÷i hallerde performansın hesaplanması için uyumlu teknik úartnameler gereklidir ve bu úartnamelerde yapıların türü, kullanımı, malzemelerin amaçlanan kullanımı ve iklim ve zemin suyu koúulları dikkate alınmalıdır. (a) Isıtma ekipmanı (aynı zamanda "Enerji Ekonomisi ve Isının Korunması" isimli Açıklayıcı Dokümana bakınız) Kazanları ve ısıtma araçlarını, radyatörleri, ısı yayan araçları, ısıtma kontrol cihazlarını içerir. - Çıkıú ve ısı aktarım özellikleri bulunmalıdır. (b) Klima ve havalandırma ekipmanı Nemlendiriciler haricindeki malzemeler, bkz madde 3.3.1.1.3 - Hava akıúı ve basınç farkı performansı, - Sırasıyla su buharı üretiminin ve azaltılmasının hızı ve kontrolü olmalıdır (c) Yalıtım malzemeleri Yalıtım malzemeleri ısıtılan mekanların daha düúük sıcaklı÷a sahip olan mekanlardan ayrılmasında kullanılan aradaki duvarlar veya merdivenler, pencereler, çatılar ve zemin kat döúemeleri gibi elemanların yalıtımı için kullanılır. Termal özellikler ve tasarım konuları ("Enerji Ekonomisi ve Isının Korunması" isimli Açıklayıcı Dokümana Bakınız). (d) Yüzey iúlemleri için mantar ilaçları - Etkinli÷e sahip olmalıdır (e) Yapı bileúenleri 81 Ya÷ıú (ya÷mur, kar, dolu) ve zemin suyu v.b. gibi dıúarıdan gelen nem kaynaklarına maruz kalan duvarlar, çatılar, zemin/bodrum katlar ve bunların bileúenleri yalıtım, nem geçirmez membranlar, boyalar, vernikler, kapatıcılar v.b. kaplamalar gibi tüm yapı elemanlarını içerir. e.l) Duvarlar, duvar malzemeleri - Buhar geçirgenli÷i, - Nem direnci, - Su geçirmezlik, suyun da÷ılabilirli÷i, - Termal özellikler (bkz. "Enerji Ekonomisi ve Isının Korunması" isimli Açıklayıcı Doküman),taúımalıdır e.2) Perde duvarlar, kaplama malzemeleri, kaplama sistemleri - Buhar geçirgenli÷i - Su geçirmezlik - Eklemlerin ya÷mur ve kar giriúine direnç özelliklerine sahip olmalıdır. e.3) Çatılar, çatı malzemeleri - Buhar geçirgenli÷i, - Adsorpsiyon kapasitesi, -absorpsiyon, - desorpsiyon, - Nem direnci, - Su geçirmezlik, suyun da÷ıtılması, - Termal özellikler ("Enerji Ekonomisi ve Isının Korunması" isimli Açıklayıcı Dokümana bakınız) taúımalıdır. e.4) Zemin katlar (toprak, asma), bodrum katları Beton, sert malzemeler ve yalıtımı içerir. - Neme karúı direnç, - Termal özellikler (bkz. "Enerji Ekonomisi ve Isının Korunması" isimli Açıklayıcı Doküman), - Buhar geçirgenli÷i bulunmalıdır. e.5) Nem geçirmez kaplamalar, nem geçirmez membranlar Arduvazı, polietileni, katran polimerini, bakır sacı, yapı tu÷lalarını, kimyasal enjeksiyon sıvısını içerir. - Buhar geçirgenli÷i, - Nem direnci, - Su geçirmezlik, suyu da÷ıtma özelli÷i bulunmalıdır. e.6) Buhar geçirmez membranlar - Buhar geçirgenli÷i, - Nem direncine sahip olmalıdır. e.7) Boúluk yalıtımı da dahil olmak üzere yalıtım malzemeleri - Buhar geçirgenli÷i - Eklemlerin performansı - Nem direnci - Termal özellikler konuları dikkate alınarak tasarım yapılmalıdır. ("Enerji Ekonomisi ve Isının Korunması" isimli Açıklayıcı Dokümana bakınız); e.8) Duvar tepelikleri 82 - Suya karúı direnç - Eklemlerin performansına sahip bulunmalıdır. e.9) Nem geçirmez levhalar - Su geçirmezlik özellikleri olmalıdır. 3.3.3. Su kayna÷ı 3.3.3.1. ùartın Yapısı ve Gerekleri Bu gerek, tüketicilerin suyla ve su kayna÷ı özellikleriyle ilgili sa÷lı÷ının korunmasını içerir. ønsanlar tarafından tüketilmek üzere sa÷lanan su, aúa÷ıda belirtilen úekilde kullanıldı÷ında tüketicilerin sa÷lı÷ı üzerinde herhangi bir tanımlanmıú risk oluúturmayacaktır: - øçme ve yemek piúirme amaçlı su, - Ev içi kullanım amaçlı su - ønsanlar tarafından tüketilmek üzere gerçekleútirilen besin üretiminde kullanılan su Ulusal gereklerin yanı sıra, suyun alındı÷ı musluktaki özellikleri de 80/778/EEC sayı ve 15 Temmuz 1980 tarihli Konsey Direktifinde belirtilmektedir. Depolama tankları, ba÷lantı parçaları ve suyla temas eden di÷er bileúenler ve ek arıtma (örne÷in önceden ısıtma, yumuúatma, dezenfeksiyon, vb) suyun özelliklerini tüketici sa÷lı÷ı üzerinde bir risk yaratacak úekilde de÷iútirmeyecektir. Aúa÷ıdaki noktaların dikkate alınması gerekir: - Atık suyla veya pis havayla karıúmaya ve herhangi bir uygun olmayan harici sıvıyla veya di÷er kirleticilerle karıúmaya karúı koruma. - Göç veya korozyondan kaynaklanan suyla temasta bileúenlerin üretti÷i mineral veya organik kirleticilerle kirlenmeye karúı koruma. - Mikrobiyolojik kirlenmeye karúı koruma. - Geçirgenlikten ve/veya nüfuzdan kaynaklanan harici mineral veya organik kirleticilerle kirlenmeye karúı koruma. 3.3.3.2. Su kayna÷ının kontrol edilmesi Kirli suyla veya pis havayla karıúma, uygun önleyiciler kullanılarak ve geri akıúın kontrol edilmesi yoluyla engellenebilir. Harici sıvılarla ve di÷er kirleticilerle karıúma, temin sistemlerinin bileúenleri olarak kullanılan malzemelerin su geçirmezli÷inin kontrol edilmesi ve sistemlerin tehlikeli alanlardan geçirilmesinden kaçınılması yoluyla engellenebilir. Suyla temas halindeki bileúenlerin üretti÷i mineral ve organik kirleticilerle kirlenme aúa÷ıdakilerin sınırlandırılması yoluyla engellenebilir: Kimyasalların kullanımını, ölü bölgelerden kaçınılarak su sistemlerinin tasarlanmasını, sudaki organik madde içeri÷inin azaltılmasını vb içeren çeúitli yollar mikrobiyolojik kirlenmenin engellenmesi için kullanılabilir. Suyla temas halindeki yüzeyler üzerinde mikrobiyolojik geliúmeyi aúırı derecede desteklemeyen malzemelerin kullanılması da dikkate alınmalıdır. 3.3.3.3. Yapı malzemelerine iliúkin teknik úartlar (Kategori B) Yapı malzemelerinin aúa÷ıdaki özelliklerinin belirlenmesi için uyumlu teknik úartlar gereklidir: a) Suyla temas halindeki malzeme - Kirleticilerin taúınması - Mikroorganizmaların geliúmesine iliúkin kriterler (geometrik biçimler); 83 b) Borular, ba÷lantı parçaları ve eklemler sıkılık. - Sıkılık, - Korozyona karúı direnç, - Aúınmaya karúı direnç, - Kirleticiler için geçirgenlik; c) Geri akıú cihazları - Etkinlik - Akıú veya basınç düúmesi, - Mekanik dayanım; d) Vanalar ve musluklar - Korozyona karúı direnç, - Aúınmaya karúı direnç, - Mekanik dayanım, - Debi, - Etkinlik e) Sarnıçlar ve tanklar - Sıkılık - Korozyona karúı direnç, - Su kapasitesi; f) Çevrim içi düzenekler, - Su kapasitesi, - Su tüketimi g) Di÷er malzemeler Su temin iúlerinde kullanılan ve yukarıdaki listede yer almayan malzemeler için, madde 3.3.3.2. "Su kayna÷ının kontrolü"nde belirtilen hükümlere, ilgili olan hallerde uyulması gerekir. 3.3.4. Atık su giderimi 3.3.4.1. ùartın Yapısı ve Gerekleri Bu gerek, insanların ve yakın çevrenin atık su giderme sistemleriyle taúınan kirleticilere karúı korunması ile ilgilidir. Yapı iúleri, yapılarda oturanların, yapı kullanıcılarının veya komúuların hijyeni veya sa÷lı÷ı için hatalı giderlerin sonucu olarak bir tehdit oluúturmayacak úekilde tasarlanmalı ve yapılmalıdır. Atık su, deúarj sistemleri ile giderilen ve atık suyu, ya÷mur suyunu ve sistemlerden gelen pis havayı içeren tüm maddeleri kapsar. Aúa÷ıdaki noktalar bu konuyla ilgilidir: - Sıvıların sistemler içine ve dıúına sızması, - Yapılarda kanalizasyonun geri tepmesi, - Pis havanın dıúarı verilmesi - Mikrobiyolojik kirlenme 3.3.4.2. Atık su giderimi kontrolü 84 Sıvıların sistemlerden sızması, sistemlerin tüm bileúenlerinin su geçirmezli÷inin kontrol edilmesi ile engellenebilir. Kanalizasyonun yapılarda geri tepmesi, gerekli olması halinde, geri tepme önleyicilerin kullanımını da içeren uygun iú tasarımı ile engellenebilir. Pis havanın dıúarı verilmesi, deúarj bileúenlerinin hava geçirmezli÷inin kontrol edilmesi yoluyla engellenebilir. Sistemler, temiz havanın sistem içerisine girmesine olanak verecek ve pis havanın yerleúim alanlarına veya bu alanların yakınına verilmesinden kaçınılacak úekilde tasarlanmalı veya bunları sa÷layacak özel cihazlar içermelidir. Kanalizasyon bileúenleri herhangi bir kanalizasyon tıkanmasından kaçınılacak úekilde tasarlanmalıdır. Mikrobiyolojik kirlenme temel olarak sıhhi tesisatlarla ilgilidir ve temizlik kontrolü ve malzemelerin yüzeylerinin özelliklerinin kontrol edilmesi ile engellenebilir. 3.3.4.3. Yapı malzemelerine iliúkin teknik úartlar (kategori B) Uyumlu teknik úartlar, yapı malzemelerinin aúa÷ıdaki özelliklerinin belirlenmesi için gereklidir: a) Borular, ba÷lantı parçaları, ba÷lantılar, menholler ve eklemler - Su geçirmezlik - Korozyona karúı direnç, - Deúarjların hava geçirmezli÷i (pis havanın dıúarı bırakılmaması); b) Geri tepme (akıú) cihazları - Etkinlik - Mekanik dayanım c) Sıhhi düzenekler - Temizlik - Kendi kendini temizlemenin kolaylaútırılması amaçlı úekil ve boyut d) Yerinde arıtma ekipmanı - Su geçirmezlik - Korozyona karúı direnç - Arıtmanın etkinli÷i e) Di÷er malzemeler Atık su iúlerinde kullanılan ve yukarıdaki listede yer almayan malzemeler için, "atık su giderimi kontrolü" hakkındaki 3.3.3.2. Maddede belirtilen hükümlere, ilgili oldukları durumlarda, uyulması gerekir. 3.3.5. Katı atık giderimi 3.3.5.1. ùartın Yapısı ve Gerekleri Yapı iúleri, katı atıkların hatalı gideriminin bir sonucu olarak yapıda yaúayanların, yapı kullanıcılarının veya komúuların hijyeni veya sa÷lı÷ı üzerinde bir tehdit oluúturmayacak úekilde tasarlanmalı ve yapılmalıdır. Bu tür gerekler, normal bakıma tabi olarak, ekonomik çalıúma ömrü boyunca karúılanmalıdır. Bu belgenin amaçları dahilinde, katı atık, genel olarak evsel atık veya evsel çöp olarak adlandırılan ve yapılar içerisinde üretilebilecek olan küçük miktarda toksik maddeyi de içeren tüm katı ve yarı katı maddeleri veya nesneleri ifade eder. Endüstriyel, toksik ve tehlikeli katı atıklar bu kapsamın dıúındadır. 85 Bu gerek, yapı içindeki insanların ve bunların yakın çevresinin katı atıklar içinde bulunan istenmeyen maddelere, nesnelere veya canlı organizmalara karúı korunması ile ilgilidir. Tehlikeler aúa÷ıdakilerden kaynaklanabilir: - Kirleticilerin zemin suyuna infıltrasyonu, - Dumanların üretimi, tiksindirici ve rahatsız edici kokuların varlı÷ı ve fermantasyon sırasında havayla temas eden sıvılar - Hayvan atıklarının da÷ılması veya olası enfeksiyon taúıyan rüzgar - Sineklerin, di÷er böceklerin ve kemirgenlerin üremesi, bunların hastalıkların yayılmasındaki rolü büyük önem taúıyabilir. Katı atıkların uygun olmayan úekilde depolanmasından kaynaklanan yangın ve sabit veya mobil depolama, toplama ve arıtma ekipmanlarından kaynaklanan gürültü sorunlar yaratabilir. 3.3.5.2.Katı atık giderimi kontrolü Dumanın, kokuların ve sıvıların üretimi ve serbest kalması ve atıkların da÷ılması ve yayılması katı atıkların depolanmasında ve toplanmasında kullanılan tüm bileúenlerin ve bunların kapaklarının sıkılı÷ının sa÷lanması ile kontrol edilebilir. Fermantasyon, atı÷ın depolama konteynerleri içinde koúullandırılması ve çeúitli giderme úamalarında tutulma süresinin minimuma indirilmesi yoluyla azaltılabilir. Bileúenler, kullanım sırasında ve tahliye sonrasında fazla atıktan kaçınılacak ve temizlik kolaylı÷ı sa÷lanacak úekilde tasarlanacaktır. 3.3.5.3. Yapı malzemelerine iliúkin teknik gerekler (Kategori B) Kategori B uyumlu teknik gerekler aúa÷ıdaki malzeme grupları için gereklidir: a) Depolama ürünleri: Konteynerler (sabit elemanlar), konteynerlerin tamamlayıcı parçaları, kanallarla beslenen büyük depolama malzemeleri - Temizli÷in kolaylaútırılması amaçlı biçim ve boyut - Konteynerlerin ve kapakların sıkılı÷ı b) Toplama ürünleri: kanallar, boru hattı toplama sistemleri - Sıkılık 3.3.6. Dıú çevre 3.3.6.1. Genel Yapı malzemelerinin çevre üzerindeki etkisi, standartların uyumlu hale getirilmesi için önemli konulardan biridir. Yapı malzemeleri, çevreye yayılabilecek ve çevre kalitesinde insanların, hayvanların ve bitkilerin sa÷lı÷ı üzerinde riskler yaratan ve ekosistemlerin dengesini tehlikeye sokan de÷iúimler yaratabilecek olan kirleticileri ve atık akıntılarını serbest bırakmamalıdır. Çevre üzerindeki etki yapı malzemelerinin yaúam döngüsünün her safhasında göz önüne alınmalı ve aúa÷ıdakileri içermelidir: - Kazanma, üretim, yapı iúlemi - Kullanımdaki iúler, - ømha, atık yerleúimi, yakma veya atıkların yeniden kullanımı Çevre üzerinde gelecekte bir hasar meydana gelmesinin engellenmesi için tüm yaúam döngüleri boyunca de÷erlendirilmesi dikkate alınmalıdır. Direktif kapsamına uyum sa÷lanması amacıyla, bu belge "kullanımdaki yapılarla" sınırlandırılmıútır. Yaúam döngüsünün di÷er safhaları için, yukarıda açıklandı÷ı üzere, ilgili bir Topluluk yasası varolmadı÷ı sürece, Üye Ülkeler, Antlaúmaya gereken uyumu sa÷layarak, Direktif kapsamını gerekli 86 gördükleri zamanlarda dikkate almak amacıyla, çevrenin bozulmasının sınırlandırılması için yapı malzemelerini etkileyen gerekler getirebilirler. 3.3.6.2. ùartın Yapısı ve Gerekleri Yapı iúleri, yapılarda oturanlar, kullanıcılar veya komúuların sa÷lı÷ını ve hijyenini bozabilecek miktarda kirleticiyi serbest bırakmayacaktır. Bu gerek, insanların korunmasıyla ve havanın, topra÷ın ve suyun kirlenmesi sonucunda yakın çevre üzerindeki herhangi bir etkinin engellenmesiyle ilgilidir. Bu kirliliklere aúa÷ıdakiler yol açabilir: - Bina malzemeleri - Bina hizmetleri, yakma düzenekleri de dahil olmak üzere, tesisatlar 3.3.6.3. Yapı iúlerinin dıú çevre üzerindeki etkisinin kontrol edilmesi aúa÷ıdaki úekillerde olabilir: - Kirleticilerin yayılmasının sınırlandırılması, - Kirletici emisyonlarının sınırlandırılması, - Kirleticileri ortaya çıkaran malzemelerin, yapı hizmetlerinin veya tesisatlarının kullanımının sınırlandırılması. Yapı iúlerinin hava, toprak ve su üzerindeki çevresel etkisinin engellenmesi veya sınırlandırılması ile ilgili gerekler aúa÷ıdaki úekilde ifade edilebilir: - Kirleticilerin süzülmesi, yayılması ve emisyonları ile ilgili ölçüm yöntemleri veya hesaplama yöntemleri - Yapı iúlerinin gereken úekilde tasarlanması 3.3.6.4. Yapı malzemeleri için teknik gerekler (Kategori B) Teknik gerekler aúa÷ıdaki özelliklerin tanımlanması için gereklidir: a) Temellerde, dikmelerde, dıú duvarlarda, dıú zeminlerde, çatılarda, granüler malzemelerde kullanılan yapı malzemeleri. - Kirleticilerin dıú havaya, topra÷a ve suya bırakılması, gerekli olması halinde malzemedeki kirletici konsantrasyonunun dikkate alınması, - Kapatma yoluyla ortaya çıkmayı azaltma faktörü. b) Kirletici maddelerin depolanmasında kullanılan ve kapatma sistemlerine sahip olan kaplar - Kirleticilerin topra÷a, suya ve havaya bırakılması, - Sıkılık, - Alarm sistemlerinin etkinli÷i; c) Yakma ekipmanı, duman yolları ve bacalar - Kirleticilerin havaya bırakılması; d) sistemleri Hizmetler ve sistemler: klima ve havalandırma sistemleri, bariyerler ve kapatıcı sistemler, boru - Kirleticilerin topra÷a, suya ve havaya bırakılması 4. TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR 4.1. Genel 4.1.1."Teknik ùartnameler" Yönetmeli÷in 4 ve 6. (Direktif 4) Maddesinde belirtilenlerdir. Yapı malzemesinin "Avrupa Teknik Onayına øliúkin Ortak Esasları", Yönetmeli÷in 4.5 ve 8/c (Direktif 11.) Maddeleri ile EK-III’ de sözü geçenlerdir. 4.1.2. Aúa÷ıdakiler arasında genel bir ayrım yapılır: 87 Kategori A: Bunlar, Direktifte belirtilen Temel Gere÷in karúılanması amacıyla, binaların ve inúaat mühendisli÷i iúlerinin ve bu iúlerin bölümlerinin veya bunların özel yönlerinin tasarımı ve uygulanması ile ilgili olan standartlardır. Üye Ülkelerin yasalarında, yönetmeliklerinde ve idari hükümlerinde varolan farklılıkların uyumlu malzeme standartlarının geliútirilmesini önledi÷i hallerde, Direktif kapsamında Kategori A'da yer alan standartlar dikkate alınmalıdır. Kategori B: Bunlar, Yönetmeli÷in 10,11ve 12.Maddeleri ile EK-III’e (Direktif Madde 13, 14 ve 15’e) göre münhasıran uyumu onaylanmasına ve iúaretlemeye tabi olan yapı malzemeleri ile ilgili olan Avrupa Teknik Onayına iliúkin teknik úartnameler ve ortak esaslardır. Bunlar bir ürünün; temel gerekleri, test etme ve uyum kriterlerinin gerçekleútirilmesini etkileyebilecek karakteristiklerin performans ve/veya dayanıklılık dahil di÷er özellikleri kapsayan úartlarla ilgilidirler. Yapı malzemesi veya çok sayıda yapı malzemesiyle ilgili olan Kategori B standartlar farklı bir karaktere sahiptir ve yatay (Kategori Bh) standartlar olarak adlandırılırlar. 4.1.3. A ve B Kategorileri arasındaki ayrımın amacı ilgili belgelerde sözü geçen iúe iliúkin farklı önceliklerin belirlenmesi de÷il, Üye Ülkelerdeki ve Avrupa Standardizasyon ve Teknik Onay mercilerindeki yetkililerin Direktifin uygulanması konusundaki sorumlulukları arasında varolan farkın yansıtılmasıdır. 4.1.4. Temel Gere÷e uyum açısından bu belgelerin kaliteli olmasının sa÷lanması için, bu Açıklayıcı Doküman hükümleri, Avrupa standartlarının Avrupa Teknik Onayına iliúkin ortak esasların hazırlanması amaçlı talimatlarda özel koúullarda yer alacaktır. 4.1.5. Kategori A standartlarda yapılan varsayımlar ve Kategori B standartlardakiler birbiri ile uyumlu olacaktır. 4.1.6. Kategori B' deki teknik úartnameler ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında, ilgili malzemelerin kullanım amacı belirtilecektir. 4.2.Malzemelerin performansları 4.2.1.Mümkün oldu÷unca, malzemelerin özellikleri teknik úartnamelerde ve Avrupa Teknik Onay ortak esaslarında performans cinsinden açıklanmalıdır. Hesaplama, ölçüm ve test yöntemleri (mümkün olan hallerde), uyum kriterleri ile birlikte, ya ilgili teknik úartnamelerde veya bu úartnamelerde atıfta bulunulan referanslarda verilecektir. 4.2.2.Malzeme performanslarının ifadesi, Üye Ülkelerde halihazırda kullanılmakta olan ve Bölüm 3'te bahsedilen Temel Gerek do÷rulaması için kullanılan temelle uyumlu ve bu belgelerin gerçek uygulaması göz önüne alınarak, 4.1.2 'de belirtilen Avrupa Kategori A standartlarında verilen úekilde olacaktır. 4.3.Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması 4.3.1. Malzemelerin "uygunlu÷unun onaylanması", Yönetmeli÷in 10,11,12. (Direktifin 13, 14 ve 15.) Maddeleri ile EK-III’de belirtilen hüküm ve prosedürlere uyuldu÷u anlamına gelir. Bu hükümlerin amacı, kabul edilebilir bir olasılıkla, bir malzemenin performansının ilgili teknik úartnamede belirtilen úekilde elde edilecek olmasının sa÷lanmasıdır. 4.3.2.Talimatlar Yönetmeli÷in EK-III (Direktifin EK III ) ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında ve teknik úartnamelerde belirtilecek olan ilgili hükümler çerçevesinde uyum onaylama prosedürlerine iliúkin göstergeleri içerecektir. 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5.1. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi 5.1.1.Temel Gere÷in karúılanması ile ilgili olarak, her bir iú türü veya bunlardan bazıları ya da iúlerin bölümleri için makul oldu÷u düúünülebilecek olan çalıúma ömrü tedbirlerinin alınması, gerekli olduklarının düúünüldü÷ü hallerde Üye Ülkelerin seçimine ba÷lıdır. 88 5.1.2.Temel Gerekle ilgili olarak, iúlerin dayanıklılı÷ı ile ilgili hükümlerin malzemelerin özelliklerine iliúkin oldu÷u hallerde, bu malzemelerle ilgili olan Avrupa Standartlarının hazırlanmasına iliúkin talimatlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında da dayanıklılık konularını içerecektir. 5.2. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması 5.2.1. Kategori B' de yer alan úartlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esasları, kullanım amacıyla ilgili olarak malzemelerin çalıúma ömrüne ve bunun de÷erlendirilmesine iliúkin göstergeleri içerecektir. 5.2.2. Bir malzemenin çalıúma ömrü ile ilgili olarak verilen göstergeler, üretici tarafından verilen bir garanti olarak yorumlanamaz, ancak iúlerin beklenen ekonomik çalıúma ömrüyle ilgili olarak do÷ru malzemelerin seçilmesi amaçlı bir araç olarak görülebilir. 89 EK TABLOLAR I.A. øç çevre - Hava kalitesi I.B. øç çevre - Nemlilik II. Su kayna÷ı III. Atık su giderimi IV. Katı atık giderimi V. Dıú çevre 90 Yapı malzemelerinden kaynaklanan kirlenme Yapı malzemelerinden kaynaklanan kirlilik Kontrol edilecek alan Tanımlanan koúullar altında kirleticilerin dahili hava içindeki konsantrasyonu øsmi geçen kirleticileri tanımlanan koúullarda ve miktarlarda yayan malzemelerin sınırlandırılması. Performans úartları Kirleticileri havalandırma yoluyla seyreltilmesi veya giderilmesi 91 c) Yapı iúlerinin hava sızıntısı özellikleri tasarım, yapı veya tesisat yöntemleri hava giriúlerinin ve açıklık alanının temin edilmesi ve yerleútirilmesi ve mekanik havalandırma cihazlarının temin edilmesi b) Hava de÷iúim hızı a) øç havadaki kirletici konsantrasyonu HAVA KALøTESø - 2 Tasarım, yapı veya tesisat yöntemleri øç havaya verilen emisyonların øç havadaki kirletici sınırlandırılması için bariyerlerin konsantrasyonu Tasarım, yapı temin edilmesi veya tesisat yöntemleri øsmi geçen kirleticileri yayan malzemelerin kullanımını kabul edilebilir performans standartlarını karúılayanlarla sınırlandırılması. Fonksiyonel gerekler Yapı øúlerine øliúkin Gerekler HAVA KALøTESø – 1 øÇ ÇEVRE EK 1.A. Klima ve havalandırma Kapatıcı kaplamalar Kapatıcılar Malzemeler veya malzeme grupları Yapı malzemeleri ve bunlarda kullanılan malzemeler Temizleme ve bakım kolaylı÷ı Hava akıúı, hava hız; ve basınç farkı performansı Emisyonların azaltılmasındaki etkinlik boúlukların kapatılmasında etkinlik Uçucu organik bileúenlerin ve di÷er kirleticilerin emisyonu Mikroorganizmalann geliúmesine açıklık Radyoaktif emisyonlar Özellikler Yapı Malzemelerinin Özellikleri Su deposundan ve kayna÷ından gelen kirlilik øç havadaki kirletici konsantrasyonu Kapatıcılar,reçineler Membrablar Boúlukların kapatılmasındaki etkinlik Kirletici akıúının azaltılmasındaki etkinlik Hava akıú performansı Temizlik ve bakım kolaylı÷ı Legionella bakterisini ve aerosollerin içindeki di÷er zararlı mikroorganizmaların Sistemlerin test,temizlik ve kimyasal iúlemini kolaylaútıracak úekilde tasarlanması 92 Sistemlerde besin olmaması Sistemlerdeki legionella düzeyi HAVA KALøTESø – 4 Sıcak su deposu ve temini Tablo IA-2’ye bakın Sıcaklık kontrolü Aerosollerin minimize edilmesi Katmanlaúmanın minimize edilmesi Statik suyun minimize edilmesi Besin sa÷layan malzemelerden Kaçınılması Sistemlerin temizli÷i kolaylaútıracak úekilde tasarlanması Zeminlerin altındaki boúlukların øç havadaki kirletici Zemin altı havalandırma havalandırılması konsantrasyonu sistemlerinin bileúenleri Zemin altı boúluklarında hava de÷iúim hızı Yeraltından kaynaklanan yapı Kirleticilerin iç havadaki Kirleticilerin giderilmesinde Hava akıú performansı yakınındaki kirleticilerin konsantrasyonu kullanılan ekipman bileúenleri Temizlik ve bakım kolaylı÷ı giderilmesi Kirleticilerin havalandırma Tablo IA-2’ye bakın yoluyla seyreltilmesi veya giderilmesi Yeraltından hava geçiúlerinin kapatılması ønsanlardan hayvanlardan ve Kirleticileri havalandırma bitkilerden kaynaklanan yoluyla kirleticiler seyreltilmesi veya giderilmesi. Yeraltından kaynaklanan kirlenme HAVA KALøTESø - 3 HAVA KALøTESø - 5 So÷uk su sıcaklı÷ı Sıcak su depolama sıcaklı÷ı Katmanlaúmanın sınırlandırılması Sistemlerde kullanılan malzemeler Ölü nokta ve yolların olmaması Yeterli duman yollarının, baca taúıyıcılarının ve hava giriúlerinin sa÷lanması ve yakma malzemelerinin ve duman gazlarının yakma ekipmanından sızıntı yapmasının kontrol edilmesi yoluyla zararlı yakma malzemesi konsantrasyonlarından kaçınılması Fonksiyonel gerekler Duman bacaları ve taúıma yolları Arıza emniyet cihazları ve di÷er kontrol ekipmanı Hava giriúleri 93 Havanın temizlenmesindeki etkinlik Hava akıú hızı ve basınç farkı performansı Yeterli nominal de÷erler ve boyutlar Boyutlar Termal ve akıú özellikleri Yanıcı malzemelerinin uzaklaútırılması Etkinlik ve güvenilirlik Malzemeler veya malzeme Özellikler grupları Yakma düzenekleri (duman Kirleticilerin normal kullanım bacalarına ba÷lantılı ve sırasındaki emisyonunun ba÷lantısız) kontrolü Yapı Malzemelerinin Özellikleri Uygun malzemelerin seçilmesi Filitrasyon sistemleri Kirleticilerin içerideki havadaki konsantrasyonu Tasarım, yapı ve tesisat yöntemleri HAVA KALøTESø – 6 øç havadaki kirletici konsantrasyonu Tasarım, yapı ve tesisat yöntemleri Performans úartları Yapı øúlerine øliúkin Gerekler Zararlı organizmaların Bina hizmetlerinden, havalandırma sistemlerinden, büyümesinin ve kirletici emisyonunun engellenmesi klima sistemlerinden kaynaklanan kirlenme Yakma ekipmanlarından kaynaklanan kirlenme Kontrol edilecek alan Sistemlerin tıkanmayı önleyecek úekilde tasarlanması Sistemlerin Legionellanın büyümesi için destekleyici olmayan sıcaklıkları koruyacak úekilde tasarlanması Dıú havanın neden oldu÷u kirlenme Kontrol edilecek alan HAVA KALøTESø – 7 øçerideki havanın nem düzeyi 94 Boúlukların kapatılmasındaki etkinlik øç havadaki kirletici konsantrasyonu Kontrolsüz hava geçitlerinin kapatılması Kapatıcılar Havanın temizlenmesindeki etkinlik Hava akıú hızı ve basınç farkı performansı Malzemeler veya malzeme grupları Temizlenmiú iç havadaki kirletici Filtreler konsantrasyonu Hava giriúinin, ve çıkıúının tasarlanması ve yerleútirilmesi Performans úartları Su buharının kontrolünün etkinli÷i Yapı Malzemelerine Özellikleri Nemlendiriciler Nem gidericiler øçeri giren havanın temizlenmesi Fonksiyonel gerekler Yapı øúlerine øliúkin Gerekler øçerideki havanın neminin kontrolü Isıtma / so÷utma ekipmanı 95 Etkinlik Termal özellikler (bkz. øD No 6) Hava geçirmezlik Bkz. Tablo IA - 2 Çıkıú (bkz. Tablo IA) Malzemeler veya malzeme Özellikler grupları Çıkıú Bkz. IA-2 Isıtma ekipmanı Klima ve havalandırma ekipmanı, Etkinlik, güvenilirlik ve do÷ruluk nem gidericiler de dahil Kontrol ekipmanı Yapı Malzemelerinin özellikleri Uygun hava de÷iúiminin ve gelen Nemlendiricileri ve nem gidericileri de içeren ve iç hava neminin sa÷lanması havalandırma ve klima ekipmanı Duvarlar, pencereler, çatılar ve Yüzeyler üzerindeki yo÷unlaúmanın Yeterli yalıtımın ve tasarımın sa÷lanması, so÷uk köprülerden zemin katlar gibi yalıtım ve çatlaklardaki yo÷unlaúmanın kaçınılması elemanları sınırlandırılması Küf için yaúam sürdürme Yüzeylerin iúlem görmesi için temelinin engellenmesi mantar ilaçları Uygun hava sıcaklı÷ının sa÷lanması øç yüzeyler üzerinde veya malzemeler içinde küf geliúmesinden kaçınılması Ev tozu maytlarının artan birikiminin sınırlandırılması øç yüzeyler üzerinde ve malzemeler içindeki nem Performans úartları Ba÷ıl hava nemi için kabul edilebilir Uygun hava sıcaklı÷ının de÷erlerin sa÷lanması sa÷lanması Gelen veya dahili havada uygun hava de÷iúiminin ve nemin sa÷lanması Nemin kayna÷ında giderilmesi veya azaltılması veya nem üreten faaliyetlerin izole edilmesi Uygun kontrollerin ve aletlerin sa÷lanması NEMLøLøK - 2 Fonksiyonel gerekler Odaların havasındaki nemlilik Kontrol edilecek alan NEMLøLøK - 1 Yapı øúlerine øliúkin Gerekler EK1B øÇ ÇEVRE Fonksiyonel gerekler 96 Uygun tasarımın sa÷lanması Performans úartları Yapı øúlerine øliúkin Gerekler øç yüzeyler üzerindeki ve Ya÷ıúın infıltrasyonundan ve malzemelerin içindeki nemlilik nüfuzundan (ya÷mur, kar) ve/veya zemin suyunun yapı iúlerine girmesinden kaçınılması Kontrol edilecek alan NEMLøLøK - 3 Buhar geçirgenli÷i Su geçirmezlik Derzlerin ya÷murun ve karın giriúine karúı direnci Buhar geçirgenli÷i Absorpsiyon / desorpsiyon kapasitesi Nem direnci Su geçirmezlik Suyu da÷ıtma özelli÷i Termal özellikler (bkz. øD No 6) Çatılar, çatı malzemeleri Buhar geçirgenli÷i Nem direnci Absorpsiyon/desorpsiyon kapasitesi Su geçirmezlik, suyu da÷ıtma özelli÷i Termal özellikler, "Enerji Ekonomisi ve Isının Korunması" hakkındaki Açıklayıcı Dokümana bakınız. Özellikler Perde duvar Kaplama malzemeleri Kaplama sistemleri Malzemeler veya malzeme grupları Duvarlar, duvar malzemeleri Yapı Malzemelerinin özellikleri øç yüzeyler üzerindeki ve malzemelerin içindeki nemlilik Kontrol edilecek alan Fonksiyonel gerekler 97 Performans úartları Yapı øúlerine øliúkin Gerekler NEMLøLøK - 4 Buhar geçirgenli÷i Nem direnci Su geçirmezlik Suyun da÷ıtılması özelli÷i Buhar geçirmezlik Nem direnci Buhar geçirmezlik Derzlerin performansı Nem direnci Termal özellikler ve tasarım konuları Suya direnç Derzlerin performansı Su geçirmezlik Buhar geçirmez membranlar Yalıtım malzemesi Harpuútalar Nem geçirmez levhalar Nem direnci Termal özellikler Buhar geçirgenli÷i Özellikler Nem geçirmez kaplamalar, membranlar Malzemeler veya malzeme grupları Zemin katlar Yapı Malzemelerinin özellikleri Su kayna÷ı Kontrol edilecek alan Performans úartları Tehlikeli alanlardan geçirmeme Sıkılı÷ın kontrol edilmesi 98 Aúırı mikrobiyolojik geliúmeden Ölü alanları engelleyen uygun kaçınılması tasarınm Korozyon yaúlanmasından ve erozyondan kaynaklanan kirleticilerin sınırlandırılması Suyun temas eden malzemelerin Malzemeden taúınmanın üretti÷i kirleticilerle sınırlandırılması kirlenmesinden kaçınılması Dıú kirleticilerle karıúmanın engellenmesi Sistemler içindeki malzemelerin Sistemlerin tasarımının ve uygun úekilde kullanımı ve etkin tesisatının belirlenmesi bakımı Kirli suyla karıúmanın Geri tepmeden kaçınılması engellenmesi Fonksiyonel gerekler Yapı øúlerine øliúkin Gerekler SU KAYNAöI EK II Kirleticilerin taúınması Mikroorganizmaların geliúmesine iliúkin kriterler (geometrik biçimler) Suyla temas halindeki tüm malzemeler Sarnıçlar, tanklar, borular, ba÷lantı parçaları ve eklemler Biçim Sıkılık Korozyona, aúınmaya karúı direnç Korozyona, aúınmaya karúı direnç Kirleticiler için geçirgenlik Borular, ba÷lantı parçaları, eklemler Suyla temas eden tüm malzemeler Etkinlik Akıú basınç düúmesi Mekanik dayanım Özellikler Geri tepme cihazları Malzemeler veya malzeme grupları Yapı Malzemelerinin özellikleri Atık su giderimi Kontrol edilecek alan Su geçirmezlik kontrolü Sistemden sızıntı olmasının engellenmesi Borular, ba÷lantı parçaları, ba÷lantılar, menholler, eklemler Malzemeler veya malzeme grupları Mikrobiyolojik kirlenmenin engellenmesi 99 Temizlenebilirli÷in sa÷lanması Temizlenebilirlik Kendinden temizlemeyi kolaylaútırıcı biçim Su geçirmezlik Korozyona karúı direnç Arıtmanın etkinli÷i Sıhhi düzenekler Yerinde artıma ekipmanı Hava geçirmezlik Su geçirmezlik Korozyona karúı direnç Deúarjların hava geçirmezli÷i Etkinlik Mekanik dayanım Özellikler Yapı Malzemelerinin özellikleri Geri tepme önleyicilerin uygun Geri tepme cihazları tasarımı veya kullanımı Pis havanın dıúarı verilmesinin Uygun tasarım Kapaklar ve di÷er kapatma engellenmesi Kapakların hava geçirmezli÷inin cihazları kontrol edilmesi Yapı iúlerinde kanalizasyonun geri tepmesinden kaçınılması Sistemlerin tasarımının ve tesisatının belirlenmesi Performans úartları Malzemelerin sistemler içinde uygun kullanımı ve etkin bakım Fonksiyonel gerekler Yapı øúlerine øliúkin Gerekler ATIK SU GøDERøMø EK III EK IV Kontrol edilecek alan KATI ATIK GøDERøMø Yapı øúlerine øliúkin Gerekler Fonksiyonel gerekler Katı atık giderimi Yapı Malzem Performans úartları Malzemeler veya malzeme grupları Katı atı÷ın depolanmasından ve Sıkılı÷ın ve temizli÷in kontrol Depolama malzemeleri toplanmasından kaynaklanan edilmesi rahatsızlıkların engellenmesi Kapaklar Konteynerler Toplama malzemeleri E K V D I ù Kontrol edilecek alan Ç E V R E Yapı øúlerine øliúkin Gerekler Fonksiyonel gerekler Performans úartları 100 Yapı Malzem Malzemeler veya malzeme grupları Harici çevre üzerindeki etki Filtrelenen emisyonun, kirleticilerin da÷ılmasının engellenmesi Filtreleme, emisyon ve kirleticilerin da÷ılması ile ilgili ölçüm ve hesaplama yöntemleri Yapı malzemeleri: temel kazıklarında, dıú duvarlarda, dıú zeminlerde, çatılarda, granüler malzemelerde kullanılan Kirletici maddelerin depolanmas amaçlı kapatma sistemlerine sahi kaplar Yakma ekipmanı, duman yollar ve bacalar Kapatma, giderme, temizleme Hizmetler ve sistemler, klima ve iúlemleri ve bakım yöntemi havalandırma sistemleri, bariyer ve kapatma sistemleri, boru sistemleri Uygun tasarımın sa÷lanması Etkin kapatma, giderme, temizleme iúlemleri ve bakımı yoluyla etkin tedbirler alarak engelleme 101 EK-4 Temel Gerek No.4 "KULLANIM EMNøYETø" øÇøNDEKøLER 1. GENEL 1.1. Amaç ve kapsam 1.2. Temel gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları 1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda kullanılan tanımlar 2. "KULLANIM EMNøYETø" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR 3. "KULLANIM EMNøYETø" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL øLKELER 3.1. Genel 3.2. Etkenler 3.3. Temel Gere÷in sa÷lanması 4. TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR 4.1. Genel 4.2. Malzemelerin performansları 4.3. Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5.1. Temel Gerekle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi 5.2. Temel Gerekle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması EK l: Sözlük EK 2: Risk baúına analiz belgeleri TEMEL GEREK NO:4 KULLANIM EMNøYETø 1. GENEL 1.1. Amaç ve Kapsam 1.1.1. Bu Açıklayıcı Doküman, bundan sonra ‘Direktif” olarak anılacak olan Üye Ülkelerin yapı malzemeleri ile ilgili kanunları, düzenlemeleri ve idari hükümlerinin uyumlaútırılması hakkında 21 Aralık 1988 tarihli 89/106/EEC sayılı Konsey Direktifi ile ilgilidir. 102 Bu Direktif’e uyumlu olarak 08 Eylül 2002 tarih ve 24870 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i” (89/106/EEC) bundan sonra “Yönetmelik” olarak anılacaktır. 1.1.2. Açıklayıcı dokümanların amacı (Yönetmelik 4.veya 5./Direktif 3.maddelerine göre ); uyumlaútırılmıú standartların, Avrupa Teknik Onaylarının ve (Yönetmelik 4. ve 6./Direktif 4. ve 5. maddelerinde belirtilen ) di÷er teknik úartnamelerin kabul edilmesine iliúkin talimatlar arasında gerekli ba÷lantıların oluúturulması için (Yönetmelik EK-I /Direktif EK-I de belirtilen ) Temel Gereklere kesin biçim verilmesini sa÷lamaktır. Gerekli olan hallerde, yapı malzemeleri ile ilgili di÷er yönetmelikler de göz önünde bulundurulacaktır. 1.1.3. Bu Açıklayıcı Doküman “Kullanım Emniyeti” nin ilgili olabilece÷i iúleri kapsamaktadır. Yapı malzemelerini, malzeme guruplarını, özelliklerini ve performanslarını tanımlamaktadır. Malzemenin her bir amaçlanan kullanımı için, talimatlarda CEN/CENELEC/EOTA ile birlikte gerekli olması halinde malzeme özelliklerinin de÷iútirilmesine veya tamamlanmasına olanak veren adım adım bir prosedür kullanılmak suretiyle bu özelliklerden hangilerinin uyumlaútırılmıú úartnamelerde yer alaca÷ı detaylı olarak belirtilecektir. Yönetmelik EK-I ‘de (Direktif EK-I), iúlerin bu tür bir úart içeren yönetmeliklere tabii olması halinde geçerli olan Temel Gere÷in aúa÷ıdaki tanımı verilmektedir. "The construction work must be designed and built in such a way that it does not present unacceptable risks of accidents in service or in operation such as slipping, falling, collision, burns, electrocution, injury from explosion." 1.1.4. 7 Mayıs 1985 tarihli Yeni Yaklaúım Konsey Kararına ve Direktife göre, Temel Gere÷in bu açıklamasının amacı Üye Ülkelerdeki yapı iúleri için mevcut olan ve do÷rulu÷u gösterilen koruma düzeylerinin azaltılmamasıdır. 1.2. Temel Gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları 1.2.1. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3. (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar Topluluk mevzuatına göre tanımlandı÷ında ve onaylandı÷ında Temel Gerekler ve ilgili malzeme performans sınıfları gerekli olabilir. Bu sınıfların amacı yapı malzemelerinin serbest dolaúımının ve serbest kullanımının sa÷lanmasıdır. Söz konusu sınıflar Açıklayıcı Dokümanlar veya Yönetmeli÷in 8/c (Direktif’in 20. (2)(a)) maddesinde belirtilen prosedüre göre belirlenecektir. Bu prosedür bir malzeme performans sınıflandırılmasının kabul edilebilirlik sınırlarını tanımlar, Komisyon uygunluk için talimatla CEN, CENELEC veya EOTA’ yı ister. Bir Üye Ülkenin Yönetmeli÷in 13. (Direktifin 6. (3).) maddesine uygun olarak sınıflar arasından yalnızca birine veya bu sınıflardan bazılarına kendi bölgesinde veya bu bölgenin bir bölümünde uyulması gerekti÷ini belirtmesi halinde,bunu yalnızca Yönetmeli÷in 5. (Direktifin3 (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar temelinde yapacaktır. 1.2.2. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3 (2).) maddesinde belirtilmiú olan onaylanmıú farklılıkların tanımlanmadı÷ı hallerde, malzeme performans sınıfları veya düzeyleri aynı zamanda standardı hazırlayanlara, imalatçılara ve alıcılara kolaylık sa÷lanması amacıyla kullanılabilir. Belirli malzemeler için, sınıflar veya düzeyler standardın malzeme performansının amaçlanan kullanıma uyumlaútırılmasını kolaylaútırır. Malzemelere iliúkin bu tür performans sınıfları veya düzeyleri konusunda Yönetmeli÷in 4. ve 8(c). (Direktifin 4 (1).) maddesine atıfta bulunulabilir, bu nedenle de Komisyonu ve Yapı Daimi Komitesini talimatların uygulanması çerçevesinde bu konu ile ilgili olarak yürütülen iúlerden haberdar kılmak standardı hazırlayanlar tarafından yapılacaktır. 1.2.3. Yapı iúleri veya malzemeler için sınıfların her tanımlanmasında, en az bir Üye Ülkenin söz konusu alanda hiçbir yasal úartı olmaması halinde, "performans belirlenmemiútir" adında bir sınıfın oluúturulması gerekir. 103 1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda Kullanılan Tanımlar 1.3.1. Yapı iúleri; Hem bina hem de di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerini ifade eder. Yapı iúleri örne÷in; konutları, endüstriyel, ticari, ofis, sa÷lık, e÷itim, e÷lence ve tarım binalarını, köprüleri, yolları ve otobanları, demiryollarını, boru úebekelerini, açık ve kapalı spor tesislerini, rıhtımları, platformları, dokları, yükseltme havuzlarını, kanalları, barajları, kuleleri, tankları, tünelleri, vb. kapsar. 1.3.2. Yapı malzemeleri 1.3.2.1.Bina ve di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerinde kalıcı olarak kullanılmak amacıyla üretilen bütün malzemeleri ifade eder. "Yapı malzemeleri" veya "malzemeler" ifadesi, Açıklayıcı Dokümanlarda kullanıldı÷ında, yapı iúlerinin Temel Gereklere uymasını sa÷layan prefabrike sistemlerin ve/veya tesisatların malzemelerini, unsurlarını ve bileúenlerini de (tek baúlarına veya bir kit içerisinde) içerir. 1.3.2.2.Bir malzemenin yapı iúleri içerisinde kalıcı olarak kullanılması, malzemenin çıkartılmasının yapının performans kapasitelerini düúürmesi ve malzemenin demonte edilmesinin veya de÷iútirilmesinin yapı faaliyetlerini içermesi anlamını taúır. 1.3.3. Normal bakım 1.3.3.1.Bakım, yapının kullanım süresince tüm fonksiyonlarını yerine getirebilmesini sa÷lamak amacıyla yapıya uygulanan koruyucu tedbirlerden ve di÷er tedbirlerden oluúan çalıúmaların bütünüdür. Bu tedbirler temizli÷i, servisi, yeniden boyamayı, tamiri, gerekli olması halinde iúlerin parçalarının da de÷iútirilmesini, vb. içerir. 1.3.3.2.Normal bakım genellikle incelemeleri kapsar ve sonuçta ortaya çıkan maliyetler göz önüne alınarak yapılması gereken müdahalenin maliyetinin ilgili iú parçalarının de÷eri için uygun oldu÷u hallerde gerçekleútirilir. 1.3.4. Kullanım amacı Yapı malzemesinin kullanım amacı, malzemenin ekonomik açıdan makul çalıúma ömrü boyunca Temel Gereklerin yerine getirilmesidir. 1.3.5. Ekonomik çalıúma ömrü 1.3.5.1.Ekonomik çalıúma ömrü, iúlerin performansının Temel Gereklerin yerine getirilmesi için uygun olan bir düzeyde tutuldu÷u süredir. 1.3.5.2.Ekonomik çalıúma ömrü, aúa÷ıda örnekleri verilen ilgili tüm konuların dikkate alınmasını gerektirir: - Tasarım, yapım ve kullanım maliyeti, - Kullanımın durmasından kaynaklanan maliyetler, Çalıúma ömürleri boyunca iúlerdeki hata riskleri, bunların sonuçları ve bu riskleri kapsayan sigorta maliyetleri, - Planlanan kısmi yenileme, - ønceleme, bakım ve onarım maliyetleri, - øúletme ve idare maliyetleri, - Elden çıkarma, - Çevre ile ilgili konular. 1.3.6. Etkenler 104 Yapı iúlerinin Temel Gereklere uyumunu etkileyebilecek olan etkenler yapı iúleri veya iú bölümleri üzerinde etkili olan faktörler tarafından ortaya çıkarılır. Bu tür faktörler mekanik, kimyasal, biyolojik, termal ve elektromanyetik faktörleri içerir. 1.3.7. Performans Performans, yapı iúlerinin, iúlerin bir bölümünün veya malzemenin amaçlanan hizmet koúulları (yapı iúleri veya iúlerin bölümleri ) veya (malzemeler için) kullanım amacı koúulları altında maruz kaldı÷ı veya üretti÷i davranıúın niceliksel bir ifadesidir. 2. "KULLANIM EMNøYETø" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMA Yönetmelik Ek-1 (Direktifin Ek I)’de verilmiú olan Temel Gerek tanımı (yukarıda l.l(3)'e bakınız), yapı iúleri içinde veya yakınında bulunan kiúiler için herhangi bir nedenle ortaya çıkan úiddetli ve acil vücut yaralanmaları riski ile sınırlıdır. Kullanıcı sa÷lı÷ını da etkileyen di÷er riskler (hastalık, zehirlenme, vb) "Hijyen, Sa÷lık ve Çevre" baúlıklı Temel Gere÷in kapsamına dahildir. Kabul edilemeyen risk fikri aúa÷ıdaki úekilde yorumlanacaktır: Pratik ve ekonomik olarak tamamen elimine edilmeleri mümkün olmayan kaza risklerini ortaya çıkaran iúler (bunların içindeki tesisatlar ve ekipman da dahil olmak üzere). Bu Açıklayıcı Doküman yapı iúlerinin kullanıcısı için ortaya çıkabilecek olan tüm riskleri kapsamlı bir úekilde sıralamak amacını taúımaz. Bir riskin kabul edilebilirli÷i, kazanın ciddiyeti, bu kazanın meydana gelmesi olasılı÷ı ve teknik ve ekonomik olarak makul koruyucu tedbirlere geri dönüú olana÷ı ile tahmin edilir. Bu tür bir de÷erlendirme, yapı iúlerin "normal" veya "normal olarak öngörülebilir" kullanımına dayanmalıdır. Bu "normal olarak öngörülebilir kullanım", yaúlı ve özürlü insanlar ve çocuklar tarafından kullanımı da içerir ancak kullanıcılar tarafından bilinçli ve kasıtlı olarak risk alınmasını içermez. Kullanıcıların makul ve sorumlu bir úekilde davranmalarını veya, kullanıcıların çocuk olması halinde, bunların korunmasından sorumlu olanların bu tür davranıúlar göstermelerini gerektirir. øfade edildi÷i üzere, bu gerek üç büyük risk grubu ile ilgilidir: a) Kaymalar, düúmeler, çarpmalar; b) Yanıklar, elektrik çarpmaları, infilak; c) Vasıta hareketinden kaynaklanan kazalar. ølk grup aúa÷ıdakileri takip eden yaralanmalarla ilgilidir: -Kaymalar ve düúme sonrasındaki çarpmalar: Yapı iúlerinin kullanıcıları için, bir denge kaybına ba÷lı olarak, düúme, tökezleme veya kayma -Aúa÷ıdakilerden kaynaklanan direkt çarpmalar veya temaslar: • Yapı iúlerinin sabit veya hareketli parçalarına kullanıcıların çarpması, • Yapı iúlerinin hareketli parçalarının yapının veya yanındaki yapı iúlerinin kullanıcılarına çarpması, • Yapı iúlerinin bir parçasını oluúturan nesnelerin kullanıcılar üzerine düúmesi sonucu oluúan çarpmalar. Bu son kategoriye, yapı iúlerinin hareketli parçalarıyla temas etmekten veya bunların kullanımından kaynaklanan vücudun maruz kaldı÷ı kazaları da eklememiz gerekir; örne÷in kıstırma, ezme, kesme, vb. økinci grup yanık, haúlanma, elektrik çarpması ve infilak sonucu meydana gelen yaralanmalarla ilgilidir. Bu riskler genel olarak bina tesisatları üzerindeki özel ekipmanın varlı÷ıyla, bunlarla temas edilmesiyle veya bunların kullanılmasıyla ba÷lantılıdır. 105 Aúa÷ıdakilerin özellikle bu kategori içerisinde düúünülmesi gerekir: - Elektrik tesisatları ve ekipmanı (elektrik çarpmaları, yanmalar, infilaklar), - Termal tesisatlar ve ekipman (yanmalar, infilaklar), - Su ekipmanı ve tesisatları (yanmalar, haúlanmalar). Üçüncü grup vasıta hareketinin neden oldu÷u ve vasıtaların içinde bulunan insanların, yayaların vb yaralanmasına neden olan kaza riskiyle ilgilidir. Bu, yol kenarındaki yapılara vasıtaların çarpmasını içerir (pasif emniyet cihazları ('), yol mobilyası). Bu Açıklayıcı Dokümanın amaçları dahilinde, risklerin yapı iúlerinin inúasından kaynaklanan konularla ilgili oldu÷u ve vasıta emniyeti, sürüú kuralları veya benzeri gibi di÷er faktörlerle ilgili bulunmadı÷ı açık úekilde anlaúılmalıdır. 3. "KULLANIM EMNøYETø" TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL øLKELER 3.1. Genel 3.1.1. Bu bölümde, "Kullanımda Emniyet" Temel Gere÷inin sa÷lanması için Üye Ülkelerde kullanılmakta olan temel prensipler tanımlanmaktadır. Yapı iúlerinin bu Temel Gere÷i içeren yönetmeliklere tabi oldu÷u hallerde, halihazırda bu prensiplere uyulmaktadır. Bölüm 4'te bu Temel Gere÷e, Yönetmeli÷in 4.ve 6. ( Direktif 4. ) maddelerinde sözü geçen teknik úartnamelere uyularak nasıl uyum sa÷lanabilece÷i konusunda ortak esaslar açıklanmaktadır. 3.1.2. Temel Gerek, mümkün olan ölçüde, yapı iúleri için ekonomik çalıúma ömrü boyunca kabul edilebilir. 3.1.3. Temel Gere÷e uyum, özellikle aúa÷ıdakilerle ilgili ve birbirleriyle iliúkili olan çok sayıda tedbirle sa÷lanır: - Yapı iúlerinin planlanması, tasarlanması, gerçekleútirilmesi ve gerekli bakımı; - Yapı malzemelerinin özellikleri, performansları ve kullanımı. 3.1.4. Yapıların planlanmasının, tasarlanmasının ve yapılmasının denetlenmesine, ilgili tarafların ve kiúilerin yeterliliklerine iliúkin tedbirlerin alınması, gerekli oldu÷unu düúündükleri hallerde, Üye Ülkelerin seçimidir. Bu denetimin ve bu yeterlik kontrolünün malzemelerin özellikleriyle do÷rudan ba÷lantılı oldu÷u hallerde, ilgili hükümler, ilgili malzemelere iliúkin Avrupa Teknik Onayı ortak esasların ve standartların hazırlanmasına iliúkin talimatlarla belirlenecektir 3.2. Etkenler Temel Gere÷e uyumun de÷erlendirilmesi için dikkate alınan çeúitli eytkener, geçerli oldukları özel riskle ilgili olarak Bölüm 3.3.'teki çeúitli alt bölümlerde belirtilmiútir. 3.3.Temel Gere÷e uyumun do÷rulanması 3.3.1. Giriú Bu bölümde çeúitli risk faktörlerinin analizine yapı iúlerinin ilgili performans gereklerine iliúkin bir açıklama eúlik etmektedir. Bu açıklamaların amacı malzemelerin zorunlu özelliklerinin daha iyi anlaúılması için bir temel oluúturmaktır. Açıklayıcı Doküman binalara ve yollara özel atıfta bulunularak geliútirilmiútir. Bununla birlikte, genel prensipler tüm yapı iúleri için geçerlidir ve uyumlu teknik úartların geliútirilmesinde iúlerin tüm türlerinde yapı malzemelerinin kullanımı dikkate alınmalıdır. Özel yapılar için ek özel úartlar ortaya çıkabilir. 106 Aúa÷ıdaki bölümlerde, belirli yapı iúleri ve malzemeleri ile ilgili olan di÷er EC Direktiflerine yapılan atıflar vardır. Bu Direktifleri destekleyen standartlar aynı zamanda bu Açıklayıcı Dokümanda tanımlanmıú olan emniyet özelliklerini de hedef almaktadır. Analiz belgeleri Risklerin her biri için bir analiz belgesi hazırlanmıú ve riskin nedenleri, gerekli yapı performansları, ilgili malzeme grupları ve bu malzemelerin Üye Ülkelerin yönetmeliklerinde gere÷in yerine getirilmesi için zorunlu olan özellikleri özetlenmiútir. Bu analiz belgeleri Açıklayıcı Doküman Ek 2’deverilmektedir. 3.3.1. Düúme "Düúme" riski çarpma olmaksızın meydana gelebilecek gerilmeler gibi yaralanmaları kapsayabilir. Düúme aynı zamanda do÷rudan çarpma ve yaralayıcı sonuçlara yol açabilir ve bunlar bölüm 3.3.2.'nin konusunu oluúturur. 3.3.1.1. Riskle iliúkin açıklama Düúme riski aúa÷ıdaki úekilde alt bölümlere ayrılabilir: a) Kayma sonrası düúme; b) Tökezleme veya takılma sonrası düúme; ve c) Seviyedeki de÷iúiklikler ve ani iniúler nedeniyle a) Kayma sonrası düúme Bu risk yürüyenin koordinasyon becerileri, ayakkabının türü ve zeminin veya yol döúemesinin yüzey koúulları ile ilgilidir. Yapı malzemeleri ile ilgili olarak ise, zorunlu faktör zeminin veya yolun kayganlı÷ıdır. b) Tökezleme / takılma sonrası düúme Bu risk tökezleme sonrası düúmenin bir sonucu olarak meydana gelen yaralanma veya ölüm haliyle ilgilidir ve yetersiz görüú veya seviyedeki ani küçük de÷iúiklikler, kayganlıktaki de÷iúimler ve di÷er beklenmeyen engeller de dahil olmak üzere zemin yüzeylerindeki düzensizli÷in bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. c) Seviyedeki de÷iúiklikler ve ani iniúler nedeniyle düúme Bu risk zemin seviyesinde varolan önemli ani de÷iúikliklerden kaynaklanabilir ve bunlar gerekli tırabzanların sa÷lanmadı÷ı veya uygun olmayan merdivenlerin, sabit el merdivenlerinin veya rampaların kullanıldı÷ı durumlarda ciddi düúmelerle sonuçlanabilir. 3.3.1.2. Yapı iúlerinin yapılması Kayma sonrası düúme Yapı iúlerinin gerekli performansları, zeminin veya döúemenin kayganlı÷ı üzerinde sınırdır ve kayganlıktaki ani de÷iúimlere sınırlama getirir. Söz konusu kayganlık zeminin kendine özgü yüzey özellikleri kadar suyun veya gresin yüzey üzerindeki varlı÷ı gibi koúullara da ba÷lıdır. Tökezleme / takılma sonrası düúme Tökezleme sonrası düúmenin engellenmesi için, dolaúım alanlarında seviyede ani küçük de÷iúiklikler olmayan, kayganlıkta de÷iúiklik içermeyen veya alçak engellerin bulunmadı÷ı düzgün zemin yüzeyleri sa÷lanmalıdır. Yetersiz görüú halinde tökezleme veya takılma sonucu meydana gelen düúmelerin engellenmesi için, minimum aydınlatma standartlarının sa÷lanması, bu sayede insanların yapılar içerisinde emniyetli bir úekilde hareket etmesine olanak verilmesi gerekir; buna acil kaçıú durumları da dahildir. Buna ek olarak, kaçıú yollarında emniyetli ve yeterli aydınlatma sa÷lanması ve bu aydınlatmanın elektrik kayna÷ı arızası halinde dahi çalıúabilmesi gerekir. 107 Seviyedeki de÷iúiklikler veya ani iniúler nedeniyle düúme Yapılarda çeúitli dikey hareket araçlarının geometrisi ve boyutları üzerinde kontrol uygulanır. Çeúitli iú türleri arasında farklı úartlar mevcuttur. Alçalma, basamak boyutları ve merdiven geniúli÷i gibi konuların yanı sıra iniúler ve tırabzanlar da düzenlenmiútir. Rampaların maksimum e÷imi kontrollüdür ve özürlü kullanıcıların emniyeti ve kolaylı÷ı önemli bir konu olarak kabul edilmektedir. Düúmeye karúı koruma için, zemin seviyesindeki tüm önemli de÷iúikliklerde koruma sa÷lanması gerekir. Zemindeki veya döúeme yüzeylerindeki eriúilebilir açıklıkların mümkün olması halinde ızgaralar veya parmaklıklarla kapatılması gerekir. Tırabzanların, korkulukların, parapetlerin ve di÷er koruyucu tedbirlerin yüksekli÷i; ilgili alçalmanın derinli÷ine ba÷lı olarak öngörülebilir. Açıklıkların boyutunun çocukların bunların arasından düúmesini veya bunlar arasına sıkıúmasını önleyecek úekilde sınırlandırılması ve tırmanmayı kolaylaútıracak özelliklerin kullanılmaması gereklidir. Yatay giriúe karúı minimum direnç sa÷lanması gereklidir. Üst katlardaki pencerelerin açılması çocuklar gibi kullanıcılar için ve cam temizleme iúlemlerinde özel tehlikeler yaratabilir. 3.3.1.3. Yapı malzemelerinin zorunlu özellikleri a) Kayma sonrası düúme Zeminin veya yol kaplamasının yüzeyinin prefabrik malzeme ile oluúturuldu÷u hallerde, malzemenin kayganlı÷ı yapı iúlerinin kayganlı÷ını karakterize eder. Uyumlaútırılmıú standartların çeúitli parametreler göz önüne alınarak kayganlı÷ın niceli÷inin belirlenmesi yönteminin (mümkün oldu÷unca tek) ve koúullarının tanımlanması için belirlenmesi gerekir: - Bir zemin veya di÷er ilgili yüzeyler için: çıplak ayak veya çeúitli biçimlerde ayakkabılarla; - Kuru, ıslak, buzlu, ya÷lı, cilalı gibi yüzey koúullan. Kayganlık sınıfları gereklidir. Bu sınıflandırmada kayganlık úartlarının yalnızca bazı özel uygulamalar için varoldu÷u dikkate alınmalıdır. Kullanım, havalandırma ve bakım etkileri de göz önünde bulundurulmalıdır. b)Tökezleme / takılma sonrasında düúme Uygun aydınlatmanın sa÷lanması ile ilgili yapı malzemeleri armatürler ve acil durum aydınlatma birimleridir. Bunların ilgili özellikleri (ıúık çıktısı, kapasite ve güç) Alçak Gerilim Yönetmeli÷ii çerçevesinde uyumlaútırılmaktadır. Bu Yönetmeli÷in gerekleri, gerekli olması halinde, Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i’nin gerekleri ile tamamlanabilir. c)Seviye de÷iúiklikleri veya ani iniúler nedeniyle düúme En önemli parametreler olarak; e÷im, basamak geniúli÷i, basamak yüksekli÷i ve di÷er boyutlara sahip olan çok sayıda merdiven türü mevcuttur. Boyutsal özelliklerin belirlenmesinin uyumlaútırılması gerekir. Ani iniúler olması durumunda, tırabzanların, korkulukların ve parapetlerin aúa÷ıdaki özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır: -Zeminden yüksekli÷i; -Çocuklar tarafından tırmanılmaya uygunlukları; -Çocukların aralarından düúebilecekleri veya aralarına sıkıúabilecekleri açıklık boyutları, -Yatay giriúe olan direnme yetenekleri., Pencereler ve kapılar için: -Emniyet tutucuları ve menteúeler,göz önünde bulundurulmalıdır. 108 3.3.2. Direk çarpmalar 3.3.2.1. Riske iliúkin açıklama Bu risk, yapı iú veya yapı iúinin parçaları (elemanları) ve yapının içinde veya etrafında yer alan kullanıcılar arasında kazayla olan veya olmayan temasların (çarpma / çarpıúma) sonucu olarak ortaya çıkan yaralanma ve ölüm durumlarıyla ilgilidir. Özellikle aúa÷ıdakilerle ilgilidir: -Kullanıcılar ve yapı iúinin normalde temasa veya manipulasyona konu olan elemanları veya parçaları arasındaki çarpmalar / çarpıúmalar vb (örne÷in kapılar, pencereler, otomatik garaj kapıları, gibi) -Kazaların (örne÷in 3.3.1. 'de oldu÷u gibi kırılgan bir elemandan düúmek) veya özel koúulların (örne÷in ıúıklandırma tertibatı hatası) bir sonucu olarak kullanıcılar ve iúin parçaları arasında meydana gelen çarpmalar / çarpıúmalar -Yapı iúinin parçasını oluúturan nesnelerin kullanıcıların üzerine düúmesi ile meydana gelen çarpmalar. Bu risk, vasıta hareketinden kaynaklanan kaza riskini içermez, bu konu ayrı olarak, 3.3.6.'nın kapsamında yer almaktadır. 3.3.2.2. Yapı iúlerinin performansı Aúa÷ıdaki özellikler yapı iúi veya yapı elemanının risk seviyesini etkiler: -Geometrik tasarım (örne÷in headroom); -Keskin veya kesici kenarların varlı÷ı; -Yüzeylerin yapısı ve özelli÷i (sertlik, pürüzlülük, vb); -Çarpma sonrası davranıú (örne÷in dayanıklılık, insanların veya nesnelerin zararının önlenebilmesi, parçalanma özellikleri*, parçaların boyutları, vb); -Bir gövdeye, örne÷in otomatik çalıúan kapı tarafından uygulanan kuvvetler. Risk seviyesi aynı zamanda emniyet cihazlarının varlı÷ından veya tehlikeli elemanlara eriúimin sınırlandırılmasından veya engellenmesinden de etkilenir. Bu risk, içeri÷i oluúturan malzemeler için özel úartlara uyulmasından çok, yapı iúleri için belirli tasarım úartlarına uyulması ile minimize edilir. Yani, önemli olan malzemelerin kendilerine has özelliklerinden çok yapı iúlerinde kullanımıdır. Farklı alt riskler (nedenler) Ek 2, tablo 2'de, yapı iúlerine iliúkin gerekler ve malzemeler için sonuçta ortaya çıkan gereklerle birlikte özetlenmiútir. 3.3.2.3. Yapı malzemelerinin gerekli özellikleri Ek 2'de yer alan 4. ve 5. risk sütunlarında malzemeler ve Kategori B uyumlu standartlarını gerektiren özellikleri sıralanmıútır. Özet olarak, aúa÷ıdaki teknik özelliklerin uyumlaútırılması gerekmektedir: x Otomatik olarak iúletilen yapı malzemeleri için (kapılar gibi): -Bir gövdeye uygulanan kuvvetler, -Emniyet cihazlarının özellikleri; x Cam içeren kapılar, korkuluklar pencereler için -Kapılardaki cam geometrisinin vb tanımlanması, -ùeffaf engellerin görünürlü÷ü; x Merdivenler / merdiven sahanlıkları / kapı geçitleri için -Headroom'un tanımı / ölçümü x Dairesel merdivenler için 109 -Geometrinin tanımlanması x Armatürler için -Güç úartlarının, ıúık çıkıúının tanımlanması / ölçümü (bkz. 3.3.1.3 "tökezleme / takılma sonrası düúme"); x Kaçıú yolu iúaretleri için -øúaret geometrisinin tanımlanması / ölçümü -Görünürlü÷ün, okunaklılı÷ın tanımlanması / ölçümü x Çarpma kapılar için -ùeffaf elemanların geometrisinin tanımlanması, bu elemanların görünürlü÷ünün ölçülmesi x Yapısal bir kullanıma sahip olmayan ve hizmet veya çalıúma sırasında kaza riski yaratan elemanlar için -Mekanik direnç ve Stabilite Aynı zamanda eriúilebilir malzemelerin keskin kenarlarının neden oldu÷u kesik risklerinin elimine edilmesi ile ilgili tüm standartlar ve potansiyel olarak tehlikeli malzeme parçalarıyla temas risklerinin minimize edilmesi için de genel úartlar vardır. Bu risk için di÷er Yönetmeliklerle (örne÷in Asansör Yönetmeli÷i, Makine Yönetmeli÷i, øúyeri Yönetmeli÷i) ve Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷inin di÷er Temel Gerekleriyle, örne÷in yangın halinde emniyet ve emniyetli çıkıúla çakıúan úartlar mevcuttur. Özel Yönetmeliklerin kapsamında yer alan malzemeler için, bunlara iliúkin gerekler, gerekli olması halinde Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i gerekleri ile tamamlanacaktır. 3.3.3. Yanıklar 3.3.3.1. Riske iliúkin açıklama Yanık riski aúa÷ıdaki nedenlerden kaynaklanabilir: -Yapının veya tesisatın kızgın parçalan ile temas edilmesi; -Püsküren kızgın sıvılarla temas edilmesi veya bunların içine daldırma yoluyla temasta bulunulması, -Iúın yayan kaynakların termal etkisi. Yukarıda sözü geçen durumlarda, yanık riski kullanıcının aldı÷ı termal akı ile ilgilidir. Alınan yanı÷ın úiddeti, kullanıcının temas etti÷i nesnelerin veya ortamın sıcaklı÷ına ve ısı de÷iúiminin gerçekleúti÷i, nesnelerin veya ortamın yapısı gibi koúullara ba÷lıdır. Bununla birlikte, mevcut bilgi durumuna göre, emniyet gere÷inin ifade edilmesinin en basit yolu sıcaklık kriteridir (yüzey sıcaklı÷ı, sıvıların sıcaklı÷ı, ıúın yayılması sıcaklı÷ı). Genellikle, risk aynı zamanda ilgili yapı iúlerinin parçalarının eriúilebilirlik* derecesi ile de ilgilidir. 3.3.3.2. Yapı iúlerinin performansı ølgili tesisatlar ve ekipman temel olarak yapı iúleri içindeki alanların ısıtılması, sıcak suyun ve di÷er sıvıların hazırlanması, depolanması ve da÷ıtılması için tasarlanmıú olanlardır. Aydınlatma ekipmanının ve mekanik ve elektrik tesisatlarının normal veya aúırı iúletim sırasında kullanıcıların yanıklara maruz kalmasına neden olabilecek belirli parçaları da bu konu ile ilgili olacaktır. Ço÷unlukla, riskin sınırlandırılmasında kullanılan araçlar ya temas olana÷ının sınırlandırılması ya da eriúilebilir parçaların veya ilgili sıvı sıcaklıklarının, yüzey sıcaklı÷ının sınırlandırılması veya bu tedbirlerin bir kombinasyonunun kabul edilmesi olacaktır. Di÷er durumlarda, tesisatın ve ekipmanın kendisine ait amaçlanan kullanım, teknik ve ekonomik olarak makul düzenlemelerin yapılmasını imkansız hale getirebilir ve riskin önlenmesi kullanıcıların e÷itimine ba÷lı duruma gelir. 110 Bu konular belirli ekipmanlardaki veya malzemelerdeki "aktif parçaların "aktif olmayan parçalardan" ayrılmasına yol açabilir. Yüzey sıcaklı÷ı için, farklı koruma düzeylerine karúılık gelen sınırlı bir sıcaklık sınıfları grubu oluúturulmalıdır. 3.3.3.3. Yapı malzemelerinin gerekli özellikleri Yapı iúlerine iliúkin yönetmelikler, tasarım kuralları ve uygulama kuralları genellikle malzemelerin aúa÷ıda verilenler gibi belirli özellikleri ile ilgilidir: -Kullanılan ekipmanın bazı kalemlerinin tanımlanması, -ølgili aletin veya tesisatın teknik özellikleri, -Piyasadaki araçla entegre olsun ya da olmasın özel emniyet cihazları. Kategori B' de yer alan ve ısının üretilmesi, da÷ıtılması ve yeniden elde edilmesi, dumanın ve sıcak gazların giderilmesi amaçlı ekipmana ve bunların yanı sıra sıcaklı÷ın izlenmesi, düzenlenmesi veya sınırlandırılması amaçlı çeúitli cihazlara iliúkin uyumlaútırılmıú teknik özelliklerin, aúa÷ıdakiler do÷rultusunda belirlenmesi gerekmektedir: 1. Isının üretilmesi, da÷ıtılması ve yayılması amaçlı aletler, ekipman ve sistemler: -Isıtma ve sıcak su üretme amaçlı tesisatlarda kullanılmak üzere tasarlanmıú aletlerle ve ekipmanla ba÷lantılı tanımlar ve terminoloji -Bu malzemelerin performans özelliklerinin ifade edilmesi -Aktif olan ve olmayan eriúilebilir parçaların normal veya normalde öngörülebilir olan çalıúması ile ulaúılabilecek olan sıcaklık düzeylerinin ölçülmesi, -Isınan parçaların eriúilebilirli÷inin ve test yöntemlerinin bu özellik için tanımlanması -ølgili parçaların ve ba÷lantıların sızdırmazlı÷ı -Bu özelliklerin kontrol edilmesi veya belirlenmesi amaçlı testler veya ölçüm yöntemleri. Bu kategorideki gaz ekipmanının aynı yöntemlere göre karakterize edilmesi gerekir. 2. Yukarıda sözü geçen sistemler aúa÷ıdakiler gibi kontrol cihazlarını içerir: -Termostatlar, -Akıú düzenleme cihazları, -Güç kayna÷ı kesini cihazları, -Sıcaklık izleme cihazları, -Basınç bırakma vanaları, vb Aúa÷ıdaki uyumlaútırma gerekli olabilir: -Uyumlu tanımlar; -Uyumluluk (histeresis), hassasiyet ve sıcaklık sabitli÷i gibi geçerli performansların ifade edilmesi -Bu performansların ölçülmesi veya test edilmesi ile ilgili yöntemler; -Uygun olan hallerde, malzemelerin performans sınıflarının hazırlanması (örne÷in arıza emniyeti cihazlarının* di÷erlerinden ayrılması için). 3. Genel olarak ıúın yayan ısıtıcılar ve ısı üreten ekipman: tanımlar, test yöntemleri ve / veya ısı etkilerinin aletten çeúitli uzaklıklarda hesaplanmasına iliúkin yöntemler için uyumlaútırma gereklidir. Bu malzemelerin ço÷u özel Yönetmeliklerin kapsamında yer almaktadır (Gaz Düzenekleri, Alçak Gerilim, Makineler, vb gibi). Bu durumlarda, uyumlaútırma çalıúmaları söz konusu Yönetmelikler çerçevesinde devanı etmektedir ve gerekli olması halinde Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i altında tamamlanacaktır. 111 3.3.4. Elektrik çarpması ve elektrik úoku 3.3.4.1. Riske iliúkin açıklama Bu risk aúa÷ıdaki nedenlerden kaynaklanabilir: -Yapılara veya kullanıcılara çarpan yıldırım, -Kullanıcının temas edebilece÷i yapı parçalarına ulaúan elektrik temin sistemi ve gerilim hattı. Yıldırım çarpan bir yapının riski co÷rafi koúullardan ve yapının çevresine göre yüksekli÷inden etkilenebilir. Bir elektrik temin sisteminin geriliminin kullanıcının temas edebilece÷i yapı parçalarına ulaúması riski sistemin kendisinin tasarımına, gerilim seviyesine ve kullanım koúullarına ba÷lıdır (yani nemin varlı÷ına). Daha yüksek gerilme sahip olan temin sistemleri için, risk aynı zamanda sistemin gerilim taúıyan parçalarından belirli bir mesafe uzaklıkta da meydana gelir. 3.3.4.2. Yapı iúlerinin performansı Yıldırımdan korunma sistemleri Yapıların ve kullanıcıların yıldırım çarpmasına karúı korunması için, yapıların yeterli alım cihazları, deúarj iletkenleri ve topraklamaya sahip olan bir yıldırımdan korunma sistemi ile teçhiz edilmiú olması gerekebilir. Elektriksel temin sistemleri Yapı iúlerine iliúkin úartlar aúa÷ıda verilmiútir: -Elektrik sistemlerinin belirli bir düzeyin üzerinde bir gerilime sahip olan parçaları ile temas edilmesinin önlenmesi veya sistemin belirli bir gerilim taúıyan parçalarından belirli bir mesafede durulması olasılı÷ının önlenmesi; -Yapının eriúilebilir parçalarının (elektrik temin sistemi de dahil olmak üzere) belirli koúullar altında, örne÷in ıslakken aktif hale gelmesinin önlenmesi amaçlı tedbirler. Trafik cihazları Yol trafik sinyali ekipmanı ve cadde lambalarının elektrik temin sistemleri, yol kullanıcıları ve yapıların aktif olan veya canlı hale gelebilecek olan parçalan arasında temasın önlenmesi için koruyucu tedbirler alınmasını gerektirir (örne÷in vasıtaların etkisiyle). 3.3.4.3. Yapı malzemelerinin gerekli özellikleri Yıldırımdan korunma sistemleri Üye Ülkelerde yıldırımdan korunma sistemlerinin elemanları için farklı standartlar vardır. Uyumlaútırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Elektriksel temin sistemleri Yüksek gerilim ve alçak gerilim sistemleri alanında, önemli bir uyumlaútırma düzeyi halihazırda CENELEC' le elde edilmiú ve uyumlaútırma belgelerinde belirtilmiútir. ønúaat alanındaki elektriksel temin sistemleri hem yüksek hem de alçak gerilim sistemlerini kapsar. Alçak gerilim sistemleri halihazırda 73/23/EEC sayı ve 10 ùubat 1973 tarihli Avrupa Komisyonu Direktifine konu edilmiútir. Gerekli olması halinde, Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷inin úartlarıyla tamamlanması gerekir. Trafik cihazları Trafik ıúıklarından, úerit sinyallerinden, de÷iúken mesaj cihazlarından, trafik detektörlerinden, izleme ekipmanından, iletim ekipmanından ve yol trafik ekipmanı güç kaynaklarından kaynaklanan elektrik çarpmaları riski minimize edilmelidir. Uyumlaútırılması gereken zorunlu özellikler aúa÷ıda sıralanmıútır: 112 -Yalıtım düzeyleri ve otomatik devre kesiciler -Gerilimler (Düúük voltajlı) 3.3.5. ønfilaklar 3.3.5.1. Riske iliúkin açıklama Kesinlikle infilaklar ve patlamalar ayırt edilmelidir; bunlardan ilki son derece hızlı termal / kimyasal reaksiyonlardan, ikincisi ise basınç altında gaz içeren sistemdeki bir patlamadan kaynaklanmaktadır. Bu Açıklayıcı Dokümanda, infilak terimi her iki olayın, hem infilakların hem de patlamaların belirtilmesi için kullanılmıútır. ønfilak riski yapı iúlerinde iki açıdan ele alınmalıdır. Birincisi aúa÷ıda belirtilen hizmetlerin veya tesisatların kullanıcılar için bir risk yaratabilecek olmasıdır: -Yakıt temin hatları (gaz, petrol); -Isı üretim tesisleri (kazanlar, ısıtıcılar, gayzerler); -Isıtma ve ısı depolama tesisleri (borular, kazanlar, depolama amaçlı su ısıtıcıları ve su için ısıtıcılar / radyatörler, buhar veya ya÷), -Basınç altındaki tesisatlar (buhar, gaz, basınçlı hava). økinci olarak, patlama riski, aúa÷ıda belirtilen kullanıcıların patlayıcı yapıya sahip olan malzemeleri kullanmasından veya taúımasından kaynaklanabilir, -Sıvı yakıt depolama, doldurma ve nakil tesislerinde, -Patlayıcı maddelerin depolanması amaçlı tesislerde, -Kanalizasyon pompalama istasyonlarında, -Laboratuarlarda. 3.3.5.2. Yapıların performansı ølk durumda kullanıcılar için patlama riskinin minimize edilmesi úartlan hizmetlerin veya tesisatların iúletim emniyeti ile ilgilidir. Tesis türüne ve bunların tasarlanmıú oldu÷u basınçlara ve sıcaklıklara ba÷lı olarak, yapı malzemeleri, ekipman ve da÷ıtım tesisleri depolanacak veya nakledilecek olan mallar için uygun olmalıdır. Borular, hatlar ve di÷er ba÷lantılar için sökülebilir ba÷lantı parçalarının iúletim koúullarında ba÷lantıların sızdırmazlı÷ını sa÷layacak úekilde tasarlanması gerekir. Yanıcı malzemeler veya patlayıcı yapısı olan malzemeler için kullanılan ve kapalı binalara giden borular ve hatlar emniyetli mesafede bir kesim veya kapatma cihazı ile teçhiz edilmelidir. Aúırı basınçlardan veya sıcaklıklardan kaçınmak için, basınçları veya sıcaklıkları sınırlandıran veya azaltan veya gerekli olması halinde, bunlara karúılık gelen tesisleri veya hatları kesen, kapatan veya otomatik olarak durduran tesisler temin edilmelidir. Bu ba÷lantıda, aúa÷ıdakilere uyulması gerekir: -Üye Ülkelerin gaz yakıtların yakılması amaçlı düzeneklerle ilgili yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki Konsey Direktifi (90/396/EEC); -Üye Ülkelerin basit basınçlı kaplarla ilgili yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki Konsey Direktifi (87/404/EEC). Özel kullanım bir patlama riski öngörüyorsa, Üye Ülkelerin yönetmeliklerinin bu riski içermesi halinde, tesislerin çevre alanların korunmasını sa÷layacak úekilde inúa, tesis ve teçhiz edilmesi gerekir. Bu tür tesisler kullanıcılar ve di÷er kiúiler için riski mümkün oldu÷unca minimize eden úartlara uymalıdır. Prensip olarak, tehlikeli ve patlayıcı bir atmosferin, gazların, dumanların, sisin veya yanıcı tozun sızması nedeniyle oluúmasını mümkün oldu÷unca engellemek amaçlı tedbirlerin alınması gerekir. Bu tür atmosferlerin geliúmesi yerel veya iúletim koúullarına ba÷lı olarak engellenemiyorsa, gerekli emniyet tedbirlerinin alınması konusunda dikkat gösterilmelidir. Bu tür tedbirlerin türü ve kapsamı tehlikeli ve patlayıcı 113 bir atmosferin geliúmesi olasılı÷ına ba÷lıdır. Tedbirlerden biri statik elektrik birikimine yol açmayan malzemelerin kullanımı olabilir. 3.3.5.3. Yapı malzemelerinin gerekli özellikleri Münferit yapı malzemelerine (borular, hatlar, kaplar, konteynerler, kontroller ve anahtarlar, vb) iliúkin úartlar, bunların patlama emniyeti ile ilgili olarak yapı iúlerine iliúkin úartlardan ve bunların kullanılacakları alanlara iliúkin úartlardan çıkmaktadır (örne÷in basınç dayanımı, sıcaklık direnci, sızdırmazlık, dıú etkilere karúı direnç). Aúa÷ıdaki Direktifler ve bunların daha sonraki de÷iúiklikleri dikkate alınacaktır: -Basit basınçlı kaplara iliúkin Üye Ülke yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki Konsey Direktifi (87/404/EEC); -Potansiyel olarak patlayıcı atmosferlerde kullanım amaçlı elektrikli ekipmana iliúkin Üye Ülke yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki Konsey Direktifi (76/117/EEC); -Belirli koruma türleri içeren ve Potansiyel olarak patlayıcı atmosferlerde kullanım amaçlı elektrikli ekipmana iliúkin Üye Ülke yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki Konsey Direktifi (79/196/EEC ve 90/487/EEC); -Yangın tehlikesi içeren madenlerde Potansiyel olarak patlayıcı atmosferlerde kullanım amaçlı elektrikli ekipmana iliúkin Üye Ülke yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki Konsey Direktifi(82/130/EEC); -Gaz yakıtların yakıldı÷ı düzeneklere iliúkin Üye Ülke yasalarının uyumlaútırılması hakkındaki Konsey Direktifi (90/396/EEC); Avrupa düzeyinde bu paragrafın ilk cümlesinde bahsedilen úartlar açısından, Ek 2, tablo 5.1 ve 5.2'de detayları verilen úekilde daha fazla uyumlaútırma yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır (sütun 4 ve 5). 3.3.6. Vasıta hareketinden kaynaklanan kazalar 3.3.6.1. Riskin Tanımlanması Bu risk vasıtaların içindeki kiúiler tarafından yapılardaki kullanımından kaynaklanmakta ve kazaların sonucunda yaralanma veya ölümün meydana gelmesi ile ilgilidir. Sonucunda vasıtalarda bulunanlar, yakındaki insanlar ve çevre için ciddi risk olabilir. Risk, yalnızca sürüúün gerçekleútirildi÷i yüzeyin durumuna de÷il, aynı zamanda vasıtanın özelliklerine, sürücünün becerisine, iúaretlerin ve tabelaların etkinli÷ine ve koruyucu bariyerlerin ve di÷er ekipmanın uygunlu÷una da ba÷lıdır. Bu Açıklayıcı Dokümanda amaçları dahilinde, yalnızca yapıların inúasından kaynaklanan konular ve yapı malzemelerinin özellikleri ile ilgilenilmiútir. Vasıtalar: -Korumasız kenarlardan veya korumasız köprülerden, vb düúebilir, -Yol ekipmanına, bariyerlere veya yol kenarındaki di÷er engellere çarpabilir; -Yapıların veya vasıtaların di÷er kullanıcılarına, özellikle de baúka konumdaki kullanıcılara çarpabilir; -Ters dönebilir veya bir baúka úekilde kontrolden çıkabilir ve vasıtadakiler veya yapıların di÷er kullanıcıları için bir yaralanma riski yaratabilir. 3.3.6.2. Yapıların performansı Yapıların performansı; sürüú yüzeyinin kayganlı÷ının sınırlandırılmasını, açık bir genel görünüm sa÷lanmasını, yol emniyeti için iúaretlerin görünür ve okunaklı olmasını ve bunların yanı sıra farklı koúullar için iúaretlerin ve di÷er yol ekipmanının de÷iúen hava da dahil olmak üzere sa÷lanmasını içerir. Yol ekipmanı vasıta çarpması durumunda emniyet sa÷lamalıdır (pasif emniyet*). Bunun için aúa÷ıdakiler göz önüne alınır: -Münferit yol durumları, -Hızlar, 114 -Yol kenarlarının yapısı ve risk türleri (örne÷in yapıların taúıyıcı sistemi, a÷açlar, direkler, duvarlar, binalar vb) -Vasıtaların kütlesi; Farklı yol emniyet cihazları* kalıcı olarak tesis edilebilir. Bu tür cihazlar tüm normal koúullar altında, yeterli çarpma emniyeti, kırılma direnci ve kabul edilebilir geri sekme özelliklerini sa÷lamalıdır. 3.3.6.3. Yapı malzemelerinin ilgili özellikleri Sürüú yüzeyinin kayganlı÷ı, ilgili malzemelere ve bunların ne úekilde kullanıldı÷ına ba÷lıdır (agregalar, yol kaplamaları) ve yolun iúaretlenmesi için kullanılanları da içerir (boyalar, plastik bileúenler, ba÷lantılı levhalar ve yol saplamaları). Buna ek olarak, altyapıların yol yüzeylerinde kalan malzemelerinin kayma direncine iliúkin úartlar (sel yata÷ı giriúleri, menholler, vb) istenir. Kayma direncinin ölçümü iúlemi ve koúullan ve cilalı taú de÷eri* uyumlaútırılmalıdır. Her iki özellik için sınıfların oluúturulması düúünülmelidir. øúaretlerin teknik úartlarının uyumlaútırılması gerekir, bunlar boyutları, rengi (x/y koordinatlarını), parlaklı÷ı, retroyansımayı*, harflerin okunabilirli÷ini içermelidir. Yol saplamalarını da içeren yol iúaretleme malzemelerinin uyumlaútırılması kayma direnci, gündüz ve gece görüúü, retroyansıma* ve renk konularına dayanmalıdır. Bu ba÷lamda, aydınlatma koúullan veya ölçütü ve dayanıklılık uyumlaútırılmalıdır. Uyumlaútırmada farklı aúınma, hava ve zıtlık durumları göz önüne alınmalı ve uyumlaútırma Üye Ülkelerin arasından seçim yapabilece÷i düzeyler veya sınıflar aralı÷ında olmalıdır. Kalıcı yol ekipmanının zorunlu özellikleri (örne÷in direkler, aydınlatma sütunları, dikmeler, kutuplar, iúaret direkleri) kırılma emniyeti* bakımından çarpma testi ile incelenmelidir. Test özelliklerinin (vasıta kütlesi, çarpma hızı, temas noktası veya açısı gibi çarpma özellikleri, ivme úiddeti indeksi* veya benzeri gibi) tanımlarının ve ölçümlerinin / hesaplamalarının uyumlaútırılması gerekir. Çok sayıda farklı koruma sisteminin bir köprüden veya e÷imden aúa÷ı düúme ve bir engele veya di÷er bir vasıtaya çarpma riskini azalttı÷ı bilinmektedir. Bunlar; -Emniyet parmaklıkları, -Emniyet bari yerleri* (çelik, beton, plastik), -Çarpma yastıkları*, -Köprü parapetleri, vb. Çarpma testleri de uyumlaútırma gerektirmektedir. Çarpma emniyeti aúa÷ıdaki ve benzer konulara iliúkin olarak farklı sınıflar içinde belirlenmelidir: -Vasıta kütlesi, -Çarpma hızı, -Araba / kamyon ve emniyet cihazı arasındaki açı, -Emniyet cihazının dinamik yer de÷iútirmesi, -øvme emniyet indeksi veya benzeri indeksler, -Uzunlamasına kayma limiti; -Geri sekme limiti. 4. TEKNøK ùARTNAMELER VE ESASLAR 4.1. AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK Genel 115 4.1.1."Teknik ùartnameler" Yönetmeli÷in 4 ve 6. (Direktif 4) maddesinde maddesinde belirtilenlerdir. Yapı malzemesinin "Avrupa Teknik Onayına øliúkin Ortak Esasları", Yönetmeli÷in 4.5 ve 8/c (Direktif 11.) maddeleri ile EK-III’ de sözü geçenlerdir. 4.1.2. Aúa÷ıdakiler arasında genel bir ayrım yapılır: Kategori A: Bunlar, Direktifte belirtilen Temel Gere÷in karúılanması amacıyla, binaların ve inúaat mühendisli÷i iúlerinin ve bu iúlerin bölümlerinin veya bunların özel yönlerinin tasarımı ve uygulanması ile ilgili olan standartlardır. Üye Ülkelerin yasalarında, yönetmeliklerinde ve idari hükümlerinde varolan farklılıkların uyumlu malzeme standartlarının geliútirilmesini önledi÷i hallerde, Direktif kapsamında Kategori A'da yer alan standartlar dikkate alınmalıdır. Kategori B: Bunlar, Yönetmeli÷in 10,11ve 12.maddeleri ile EK-III’e (Direktif madde 13, 14 ve 15’e) göre münhasıran uyumu onaylanmasına ve iúaretlemeye tabi olan yapı malzemeleri ile ilgili olan Avrupa Teknik Onayına iliúkin teknik úartnameler ve ortak esaslardır. Bunlar bir ürünün; temel gerekleri, test etme ve uyum kriterlerinin gerçekleútirilmesini etkileyebilecek karakteristiklerin performans ve/veya dayanıklılık dahil di÷er özellikleri kapsayan úartlarla ilgilidirler. Yapı malzemesi veya çok sayıda yapı malzemesiyle ilgili olan Kategori B standartlar farklı bir karaktere sahiptir ve yatay (Kategori Bh) standartlar olarak adlandırılırlar. 4.1.3. A ve B Kategorileri arasındaki ayrımın amacı ilgili belgelerde sözü geçen iúe iliúkin farklı önceliklerin belirlenmesi de÷il, Üye Ülkelerdeki ve Avrupa Standardizasyon ve Teknik Onay mercilerindeki yetkililerin Direktifin uygulanması konusundaki sorumlulukları arasında varolan farkın yansıtılmasıdır. 4.1.4. Temel Gere÷e uyum açısından bu belgelerin kaliteli olmasının sa÷lanması için, bu Açıklayıcı Doküman hükümleri, Avrupa standartlarının Avrupa Teknik Onayına iliúkin ortak esasların hazırlanması amaçlı talimatlarda özel koúullarda yer alacaktır. 4.1.5. Kategori A standartlarda yapılan varsayımlar ve Kategori B standartlardakiler birbiri ile uyumlu olacaktır. 4.1.6. Kategori B' deki teknik úartnameler ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında, ilgili malzemelerin kullanım amacı belirtilecektir. 4.2 Malzemelerin performansları 4.2.1.Mümkün oldu÷unca, malzemelerin özellikleri teknik úartnamelerde ve Avrupa Teknik Onay ortak esaslarında performans cinsinden açıklanmalıdır. Hesaplama, ölçüm ve test yöntemleri (mümkün olan hallerde), uyum kriterleri ile birlikte, ya ilgili teknik úartnamelerde veya bu úartnamelerde atıfta bulunulan referanslarda verilecektir. 4.2.2.Malzeme performanslarının ifadesi, Üye Ülkelerde halihazırda kullanılmakta olan ve Bölüm 3'te bahsedilen Temel Gerek do÷rulaması için kullanılan temelle uyumlu ve bu belgelerin gerçek uygulaması göz önüne alınarak, 4.1.2. 'de belirtilen Avrupa Kategori A standartlarında verilen úekilde olacaktır. 4.3 Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması 4.3.1 Malzemelerin "uygunlu÷unun onaylanması", Yönetmeli÷in 10,11,12. (Direktifin 13, 14 ve 15.) maddeleri ile EK-III’de belirtilen hüküm ve prosedürlere uyuldu÷u anlamına gelir. Bu hükümlerin amacı, kabul edilebilir bir olasılıkla, bir malzemenin performansının ilgili teknik úartnamede belirtilen úekilde elde edilecek olmasının sa÷lanmasıdır. 4.3.2.Talimatlar Yönetmeli÷in EK-III (Direktifin EK III ) ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında ve teknik úartnamelerde belirtilecek olan ilgili hükümler çerçevesinde uyum onaylama prosedürlerine iliúkin göstergeleri içerecektir. 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5.1.Temel Gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi 116 5.1.1.Temel Gere÷in karúılanması ile ilgili olarak, her bir iú türü veya bunlardan bazıları ya da iúlerin bölümleri için makul oldu÷u düúünülebilecek olan çalıúma ömrü tedbirlerinin alınması, gerekli olduklarının düúünüldü÷ü hallerde Üye Ülkelerin seçimine ba÷lıdır. 5.1.2.Temel Gerekle ilgili olarak, iúlerin dayanıklılı÷ı ile ilgili hükümlerin malzemelerin özelliklerine iliúkin oldu÷u hallerde, bu malzemelerle ilgili olan Avrupa Standartlarının hazırlanmasına iliúkin talimatlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında da dayanıklılık konularını içerecektir. 5.2. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması 5.2.1. Kategori B' de yer alan úartlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esasları, kullanım amacıyla ilgili olarak malzemelerin çalıúma ömrüne ve bunun de÷erlendirilmesine iliúkin göstergeleri içerecektir. 5.2.2. Bir malzemenin çalıúma ömrü ile ilgili olarak verilen göstergeler, üretici tarafından verilen bir garanti olarak yorumlanamaz, ancak iúlerin beklenen ekonomik çalıúma ömrüyle ilgili olarak do÷ru malzemelerin seçilmesi amaçlı bir araç olarak görülebilir. EKø TERøMLER VE TANIMLAR øvme ùiddeti øndeksi øndeks, yol ekipmanı cihazlarına vasıtaların çarpma úiddetinin belirlenmesi için bir ölçüt olarak kullanılmaktadır. Vasıtaların boylamasına, enlemesine ve dik yönlerde maksimum tolere edilebilir de÷erlere karúı yavaúlamasını göz önüne alır. Eriúilebilirlik Bir yapının veya yapı malzemesinin belirli bir riskle ba÷lantılı olarak eriúilebilirli÷i kullanıcının, riskin meydana gelebilece÷i yapıya veya yapı malzemesine yakınlık derecesi ile ilgilidir. Söz konusu riske ba÷lı olarak, bu kavram kiúiyi veya onun vücudunun yalnızca bir parçasını (örne÷in el, parmak) ve hatta bir kiúi tarafından elde tutulan bir úeyi ilgilendirebilir ve temas (úoklar, kızgın yüzeyler, vb) veya kritik mesafeler (elektrik çarpmaları, radyasyon, vb) için geçerlidir. 117 Kırılma emniyeti Yol ekipmanının, ekipmanın çarpan vasıtalardan derhal ayrılmasını, kırılmasını veya bükülmesin! sa÷layan pasif emniyetidir. Çarpma yastı÷ı Genellikle kenarların baúlangıcında bulunan ve kinetik enerjiye sahip olan bir vasıtanın çarpmasının deformasyon veya darbe aktarımı yoluyla zayıflatılmasını amaçlayan ön tarafta yer alan pasif emniyet cihazıdır. Arıza emniyetli cihazlar Bir cihaz, "emniyet konumu" ile tanımlanan koúulların, cihaz arıza yaptı÷ında otomatik olarak gerçekleúmesi halinde "arıza emniyetli cihaz" olarak adlandırılır. Pasif emniyet Yol ekipmanı tarafından, vasıtaların çarpması halinde, insanların yaralanmadan korunması için temin edilen emniyettir. Cilalı Taú De÷eri (PSV) Agregaların, cila direncinin bir ölçütü olarak ivmelendirici cila testi sonrasındaki sürtünme indeksidir. Retroyansıtma Yansıtılan ıúınların tercihen gelen ıúınların zıttı olan yöne yakın bir yönde geri döndü÷ü ve ıúık úiddeti ve düzlem retroyansıma yüzeyinin retroyansıma katsayısı ile karakterize olan yansımadır. Yol emniyeti cihazı Genellikle yol üzerinde kılavuzluk etmek ve vasıtaları korumak amacını taúıyan tüm cihazlardır; bu dokümanda emniyet bariyerleri ve çarpma yastıkları için öncelikli terimdir ( vasıta sınırlandırma sistemi). Emniyet bariyeri Bir yolun kenarında bulunan ve hata yapan vasıtaların yoldan çıkmasını engellemek ve bunun sonucunda vasıtalardakilerin ve yol kullanıcılarının görece÷i zararı veya hasarı sınırlandırmak amacını taúıyan sa÷lam bariyerdir. Parçalanma özellikleri Bir malzemenin (örne÷in cam) bir çarpmanın ardından nasıl kırıldı÷ını veya parçalara ayrıldı÷ını açıklayan genel bir ifadedir. 118 VI. Vasıta hareketinden kaynaklanan kazalar V. ønfilaklar IV. Elektrik çarpması III. Yanıklar II. Direkt çarpmalar I.C. Seviyedeki de÷iúikliklere ve ani seviye alçalmalarına ba÷lı düúme I.B. Tökezleme / takılma sonrası düúme I.A. Kayma sonrası düúme 119 RøSK BAùINA ANALøZ BELGELERø EK 2 120 Zemin seviyesindeki tüm ani Uygun yüksekli÷e, bütüncüllü÷e, Korkuluklar, de÷iúikliklerin ve dikey dayanıma ve tırmanma direncine parapetler düúmelerin korunması sahip olan bariyerlerin temin edilmesi 4. ølgili Malzemeler Ani alçalmalar 3. Performans (Niceliksel) 2. Fonksiyonel (niteliksel) 5. Gerekli Özellikler tırabzanlar, Korkuluk açıklık ve yüksekliklerinin güvenli olacak ölçü ve úekilde.(.. çaplı kürenin geçiúine olanak veren açıklıklar olmaksızın yükseklik; en üstte yatay yük dürenci, ... ve ... arasında zemin seviyesi üzerinde bir basamak sa÷layan özellikler olmaksızın) 5. Gerekli Özellikler Güç durum Güç, kapasite W baúına ıúık çıkıúının baúlaması öncesindeki zaman gecikmesi 5. Gerekli Özellikler yol Kayganlık Yapı Malzemelerinin özellikleri 1 . Nedenler Toplam yapı úartlan RøSK I.C.- SEVøYEDEKø DEöøùøKLøKLER VE ANø SEVøYE ALÇALMASI NEDENøYLE DÜùME Kaçıú yollarında emniyetli Enerji kayna÷ı arızasının ardından Armatürler aydınlatma sa÷lanması dakika cinsinden süre øç dolaúım alanlarında ve kaçıú Yatay yollarda ve merdivenler, Armatürler Acil yollarında uygun aydınlatmanın rampalar üzerinde minimum aydınlatma birimleri sa÷lanması aydınlatma Yetersiz görüú 4. ølgili Malzemeler 2. Fonksiyonel (niteliksel) 3. Performans (Niceliksel) ve Yapı Malzemelerinin özellikleri 1. Nedenler Toplam yapı úartlan RøSK I.B. – TÖKEZLEME / TAKILMA SONRASI DÜùME Zeminin veya yol döúemesinin Zeminin/yol döúemesinin Zemin kaplamaları farklı koúullar altında sınırlı ayakkabılara ve çıplak ayakla kaplaması kayganlı÷ı yürünmesine ba÷lı kayganlı÷ı Yürürken kayma 4. ølgili Malzemeler 2. Fonksiyonel (niteliksel) 3. Performans (Niceliksel) Yapı Malzemelerinin özellikleri 1. Nedenler Toplam yapı úartlan RøSK I.A. - KAYMA SONRASI DÜùME Emniyetli dikey dolaúım Kesintisiz araçlarının sa÷lanması sınırlandırılması (merdivenler) 5. Gerekli Özellikler Emniyet mandalları ve menteúeler 121 E÷im çizgisi üzerinde yükseklik .... kürenin geçiúine olanak verecek açıklıklar olmaksızın Merdivenlerin kenarından ... daha az olmayan bir e÷im hattıyla iliúkili olarak yukarıdakiler geçerli Trabzanlar Sabit merdivenler Döner merdivenler Yukarıdakiler geçerli En azından geniúlik ve minimum derinlikle aynı Merdiven sahanlı÷ı Korkuluk Komúu basamaklar arasındaki minimum üst üste binme ve maksimum açıklık Rıht yüksekli÷in Merdivenler, merdiven boúlukları Uyumlu boyuta sahip, tam boúluklu basamaklar; basamakların biçimi Derece cinsinden e÷im Maksimum basamak yüksekli÷i Minimum basamak derinli÷i Minimum geniúlik 4. ølgili Yapı malzemeleri 2. Fonksiyonel (niteliksel) 3. Performans (Niceliksel) Yapı malzemelerinin özellikleri Toplam yapı úartları RøSK II - DøREKT ÇARPMALAR Seviyedeki de÷iúiklikler 1 . Nedenler RøSK I.C. - SEVøYEDEKø DEöøùøKLøKLER VE ANø SEVøYE ALÇALMASI NEDENøYLE DÜùME Dıú duvarda emniyetli eriúilebilir Yeterli yükseklik ve dayanıma Açılan pencereler ve kapılar açıklıklar yapılması sahip parmaklık veya di÷er bariyerlerin temin edilmesi; belirli düzeylerin üzerinde hiçbir korumasız açıklık olmaması 2. Fonksiyonel (niteliksel) çarpma / vasıtayla Bir iú esnasında vasıta Vasıtaya çarpıúmadan kaynaklanan yaralanma / çarpması ölüm riskinin azaltılması Dıú alanlarda veya dolaúım Binaların içinde veya etrafında sabit alanlarında "projeksiyona" veya hareketli projeksiyonlara sahip sahip olan çarpmalar olan çarpma riskinin minimize edilmesi 1 . Nedenler Toplam yapı úartlan 4. ølgili Malzemeler 122 Yükseklik Kuvvetlere yatay direnç gösterilen 5. Gerekli Özellikler Güç Iúık çıkıúı I Iúık úiddeti Harf veya sembol boyutu ve / veya aydınlatma Kapasite Güç ùeffaf elemanın boyutu, görünürlük Emniyet cihazlarının insanları koruma performansları Headroom Headroom Yükseklik 5. Gerekli Özellikler kaçınma Tehlikeli engellerden kaçınma amaçlı tasarım. Yapı malzemelerinin özellikleri Salınan kapılar Otomatik kapılar Armatürler (ba÷lantı parçaları) (a) ve (b) Kaçıú yolu iúaretleri (b) Bataryalar (b) Yedek güç birimleri (b) Yeterli yükseklik ve dayanıma Kılavuzlar / bariyerler sahip bariyerlerin / kılavuzların teinin edilmesi (KN/m) Tehlikeli engellerden kaçınma Tehlikeli engellerden amaçlı tasarım amaçlı tasarım. 3. Performans (Niceliksel) Riskin görünür uyarılarla Kapıların uygun úeffaflı÷ı minimize edilmesi Otomatik kapılarda sıkıúma riskinin minimize edilmesi RøSK II - DøREKT ÇARPMALAR 4. ølgili Malzemeler Yapı malzemelerinin özellikleri Tavan, merdiven ve kapı Merdivenler/rampalar yüksekliklerinin baú Döner merdivenler çarpmasını önleyecek úekilde Kapı kasası ve kapı kanatları tasarımının sa÷lanması. 3. Performans (Niceliksel) insanlar veya Merdiven ve kapılarda baúın (a) ve (b) için minimum riskinin minimize aydınlatmanın ve (b) için uygun kaynaklanan çarpma edilmesi iúaretlerin sa÷lanması a)Normal úartlar altında b)Elektrik kesintilerinde Baúın zarar görmesi riskinin minimize edilmesi ve merdivenin üzerinde veya kapılardaki tavanla olası sonuç düúme çarpması Baúın çarpılması - tavana veya merdivene ve merdiven sahanlıklarına - kapı açıklıklarına ve kapılara Taúınırken nesnelerden çarpmalar 2. Fonksiyonel (niteliksel) 1 . Nedenler Toplam yapı úartlan içeren RøSK III - YANIKLAR Kızgın yüzeylerle önlenmesi 123 temasların Uyarı cihazının eriúilemez olması Isıtma jeneratörleri, Isıtma yayıcıları, Duman yolları Bu tür bir yüzeyle temas ettikten Isıtma sıvısının-havasının 1. Aúa÷ıdakileri içeren ısıtma sonra yanmamalı sıcaklı÷ı sistemleri -sıvılar -buhar (bu durumda doygun buhar basıncı) Eriúilebilir parçaların sıcaklı÷ı 2. Isıtma ekipmanı 3.Yayıcılar (ve 1.in di÷er parçaları) 4. 1,2, 3 ile ilgili emniyet cihazları Kızgın yüzeylerle temas 4. ølgili Malzemeler Uygunluk Hassasiyet Kızgın parçaların eriúilebilirli÷i Basınç Eriúilebilir parçaların sıcaklı÷ı Sıvıları gerekli maksimum sıcaklı÷ın altında tutma güvenilirli÷i (doygun buhar) 5. Gerekli Özellikler kırılgan Cam boyutu, Kapılardaki camın geometrisi, vb, Parçalanma özellikleri / çarpına davranıúı ve direnci Yapı malzemelerinin özellikleri Cam ve plastik elemanlar, Kapılar, Pencereler, Tırabzanlar, Korkuluklar, Çatı elemanları 2. Fonksiyonel (niteliksel) 3. Performans (Niceliksel) Canı panel boyutu (m) gibi kırılgan eleman kullanımına iliúkin sınırlamalar, cam türü ve takılması, uyarı iúaretleri veya etiketleri 1 . Nedenler Toplam yapı úartlan elemanlarla Kapılar, Pencereler, Korkuluklar, Çatılar içindeki kırılgan elemanlarla çarpıúmaktan kaynaklanan yaralanma (kesik) / ölüm riskinin minimize edilmesi RøSK III - YANIKLAR Kırılgan çarpıúma Sıcak ıúın yayıcı etkisi, ısıtıcılar, Bu tür ekipman yanında dururken lambalar veya yakınından geçerken yanık olmamalı 124 Isı yayan paneller veya aletler Kızgın sıvı püskürtülmesine -ısıtma sistemleri maruz kalma sınır riski Çukurlara düúme sınır riski Parmaklıklar, tırabzanlar Sıcak suyla temasla yanmamalı -øletim noktasına maksimum su -Üretim alanındaki sıcaklı÷ın (sıvılar, kimyasallar) sınırlandırılması amaçlı emniyet sıcaklı÷ı düzeyi cihazları -Üretim sonrasında emniyet vanaları -øletim alanında muslukları (yer) Sıcak suyla temaslar (sıvılarla) - Püskürtme - Daldırma 4. ølgili Malzemeler 2. Fonksiyonel (niteliksel) 3. Performans (Niceliksel) Yapı malzemelerinin özellikleri 1 . Nedenler Toplam yapı úartlan Yükseklik Mekanik Referans bir test yüzeyinin sıcaklık düzeyinin etkisi (test yöntemi) Sabitleme direnç Uygunluk, hassasiyet, sıcaklık sabitli÷i Uygunluk, hassasiyet, sıcaklık sabitli÷i Sistemin su geçirmezli÷i Uygunluk, hassasiyet, güvenilirlik 5. Gerekli Özellikler *:Bkz.Terimler ve tanımlar 125 Yol trafik iúaretlerinin, yol Sistemlerin dokunma yolu ile Tüm makul koúullar altında aydınlatmasının vb. gerilimi ile (insanların do÷rudan teması) elektriksel risklere karúı koruma veya vasıtanın çarpması ile (vasıtanın dolaylı teması) eriúilebilir* parçaları üzerinde elektrik bulunmasının imkansız olması x Özel koúullar altında sistemin ulaúılabilir parçaları üzerinde yük bulunmasının imkansız olması (ıslak,vb.) x Y volttan daha yüksek gerilim altındaki parçalara belirli bir mesafe ile yaklaúmanın mümkün olmaması. Elektrik temin sistemi gerilimi x Elektrik temin sisteminin ile yüklü olan parçalarına normal koúullar altında dokunulmamalıdır (x volttan fazla olanlara) øúin ve kullanıcıların yıldırım Yıldırımdan korunma çarpmasına maruz kalmaktan sistemlerinin alım cihazının ve korunması topraklama direncinin vb etkinli÷i Yıldırım 3. Performans (Niceliksel) 2. Fonksiyonel (niteliksel) 1 . Nedenler Toplam yapı úartlan RøSK IV.-.ELEKTRøK ÇARPMASI Belirlenmelidir 5. Gerekli Özellikler Trafik ıúıkları, úerit yönetim Yalıtım, gerilim, kesim cihazları sinyalleri, de÷iúken mesaj iúaretleme cihazları, trafik dedektörleri, izleme ekipmanı, iletim ekipmanı, güç kaynakları altındaki parçaların Alçak gerilim sistemi bileúenleri: Yük soketler, yüksek gerilim eriúilebilirli÷i* , geometri sistemleri, yıldırım armatürleri, elektrikli aletleri içeren Alıcılar, iletkenle, konnektörler, topraklama elektrotları gibi. Yıldırımdan korunma sistemlerinin bileúenleri, 4. ølgili Malzemeler Yapı malzemelerinin özellikleri Depolama sistemleri iúlerdeki (bunların Patlayıcı atmosfer riski bölümlerindeki) patlayıcı atmosfer Patlamalar 5. Gerekli Özellikler Ba÷lantı malzemesi Geçirmezlik, deúarj, dayanım, esneklik, basınç, dahili çap Ekipmanları ve ba÷lantıları da Basınç, sıcaklık geçirimsizli÷i, dahil olmak üzere borular harici etkilere karúı direnç 4. ølgili Malzemeler Yapı malzemelerinin özellikleri 126 Termostatlar, termal kesiciler, Güvenilirlik, hassasiyet, sıcaklık sıcaklık bırakma vanaları, ölçüm cihazları, eriúim, basınç bırakma vanaları Buhar kazanları, hava alıcısı, gaz Güvenilirlik Basınç tutucular Tehlikeli ve patlayıcı atmosferin Kaplar, konteynerler, ba÷lantı Geçirmezlik,basınç, sıcaklık parçalan, doldurma ve boúaltma önlenmesi tesisatları, boru ba÷lantıları Yanıcı gazlar için borular ve Ba÷lantıların, havalandırmaların, emniyetli bir konumdan ba÷lantılar durdurmanın, elektrik kıvılcımlarına karúı korumanın görünürlü÷ü, eriúilebilirli÷i, kabul edilebilirli÷i Havalandırılmamıú sıcak su Sıcaklık, depolama kapasitesi, sistemleri genel konfıgürasyon, emniyetli çalıúma koúulları Alev üreten düzenekler, Hizmet ve yangın güvenilirli÷i ba÷lantılar, bacalar, yardımcı yakıt sistemleri, duman yollan, kanallar, tanklar ve yanıcı gazlar ve sıvılar için dolaúım boruları ønfilaklar 3. Performans (Niceliksel) 2. Fonksiyonel (niteliksel) Toplam yapı úartlan 1 . Nedenler RøSK V - PATLAMALAR RøSK VI - HAREKETLø VASITALARIN NEDEN OLDUöU KAZALAR Toplam yapı úartlan 1 . Nedenler Kayma Kayma ve /veya sürüú hatası Yapı malzemelerinin özellikleri 2. Fonksiyonel (niteliksel) Bir yol üzerinde kaydıktan sonra yaralanma veya ölüm olmaması (bisiklet, motosiklet, bir araba veya otobüs içinde veya di÷er bir motorlu vasıta içinde) 3. Performans (Niceliksel) Yol yüzeyinin sınırlı kayganlı÷ı, düzgünlük, su drenajı, doku. Yol kenarında veya üzerinde bulunan okunaksız veya yanlıú yerleútirilmiú sinyaller nedeniyle úaúırmamak veya dikkati da÷ılmamak øúaretlerin tüm hava koúullarında görülebilmesi 4. ølgili Malzemeler Yol kaplamasının yapımında veya yol yüzeyinde kullanılan malzemeler: döúeme taúları vb. 5. Gerekli Özellikler Cilalanmıú taú de÷eri Kayma direnci Yol iúaretleri, menholler, sel yata÷ı giriúleri. Yol iúaretleri, sapmalar, optik kılavuz cihazları (iúaret direkleri, úevron e÷risi, delineatörler(yol sınır çizgileri) mesafe göstergeleri, vb.) da dahil olmak üzere yol iúaretlemesi. Boyut Renk, (x/y koordinatları) Parlaklık, harflerin okunabilmesi Retroyansıma Yollar üzerinde yaralanma veya ölüm olmaması (bisiklet, motosiklet, bir araba veya otobüs veya di÷er bir motorlu araç içinde) Tüm makul koúullarda yol emniyetinin sa÷lanması Direkler, aydınlatma sütunları, iúaret direkleri, kılavuz fenerler. Vasıta çarpma testleri ile belirlenen kırılma emniyeti, çarpma emniyeti (vasıta direkleri, hız, açı, ivme úiddeti indeksi) veya benzerleri Taúıt yolu kenarındaki bir engele veya merkezi bir rezervasyonun di÷er tarafındaki bir vasıtaya çarpmanın sonucu olarak bir e÷imden ve köprüden düúmenin ölüme veya yaralanmaya yol açmaması Tüm makul koúullar altında uygun yüksekli÷e, kırılma emniyetine, kırılma direncine ve geri sekme özelliklerine sahip olan bariyerlerin temin edilmesi Emniyet parmaklıkları, emniyet bariyerleri, çarpma yastıkları, köprü parapetleri. Vasıta çarpma testleri ile belirlenen kırılma emniyeti vb, çarpma emniyeti (vasıta kütlesi, hızı, açısı, dinamik yer de÷iútirme, ivme úiddeti indeksi, yanal kayma limiti, geri tepme limiti) veya benzerleri 127 128 EK-5 Temel Gerek No:5 "GÜRÜLTÜYE KARùI KORUMA" øÇøNDEKøLER 1.GENEL 1.1. Amaç ve Kapsam 1.2.Temel Gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları 1.3.Açıklayıcı Dokümanda kullanılan tanımlar 1.3.1. Yapı iúleri 1.3.2. Yapı malzemeleri 1.3.3. Normal bakım 1.3.4. Kullanım amacı 1.3.5. Ekonomik olarak çalıúma ömrü 1.3.6. Etkenler 1.3.7. Performans 2. "GÜRÜLTÜYE KARùI KORUNMA" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR 2.1. Uygulama alanı 2.2. ùartın yapısı ve gerekleri 2.3. Akustik özellikler için de÷erlerin tanımlanması 2.3.l. Havayla taúınan ve yapının dıúından gelen gürültüye karúı koruma 2.3.2. Kapalı alanlar arasında havayla taúman gürültüye karúı koruma 2.3.3. Vurma gürültüsüne karúı koruma 2.3.4. Ekipman gürültüsüne karúı koruma 2.3.5. Aúırı yankılı gürültüye karúı koruma 2.3.6. Çevrenin yapı içinde bulunan veya yapılarla ilgili olan kaynakların üretti÷i gürültüye karúı korunması 2.3.7. "K" sabiti 3."GÜRÜLTÜYE KARùI KORUMA” TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL øLKELER 3.1. Genel 3.2. Etkenler 3.3. Temel Gere÷in sa÷lanması 4. TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR 4.1. Genel 129 4.2. Yapı iúleri veya bunların bölümleriyle ile ilgili hükümler 4.2.1. Hesaplama yöntemleri 4.2.2. Laboratuar yöntemleri 4.2.3. Açıklayıcı yöntemler 4.2.4. Yerinde yapılan testlere dayanan do÷rulama yöntemleri (inúaat sırasında ve sonrasında) 4.3. Yapı malzemelerine iliúkin hükümler 4.3.1. Genel 4.3.2. Akustik özellikler ve bunların açıklanması 4.3.3. Malzeme grupları 4.3.4. Malzemelerin performansları 4.3.4. Malzemenin uygunlu÷unun onaylanması 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5.1. Temel Gerekle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi 5.2. Temel Gerekle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması 130 TEMEL GEREK NO:5 GÜRÜLTÜYE KARùI KORUMA 1. GENEL 1.1. Amaç ve Kapsam 1.1.1. Bu Açıklayıcı Doküman, bundan sonra ‘Direktif” olarak anılacak olan Üye Ülkelerin yapı malzemeleri ile ilgili kanunları, düzenlemeleri ve idari hükümlerinin uyumlaútırılması hakkında 21 Aralık 1988 tarihli 89/106/EEC sayılı Konsey Direktifi ile ilgilidir. Bu Direktif’e uyumlu olarak 08 Eylül 2002 tarih ve 24870 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i” (89/106/EEC) bundan sonra “Yönetmelik” olarak anılacaktır. 1.1.2. Açıklayıcı dokümanların amacı (Yönetmelik 4.veya 5./Direktif 3.maddelerine göre ); uyumlaútırılmıú standartların, Avrupa Teknik Onaylarının ve (Yönetmelik 4. ve 6./Direktif 4. ve 5. maddelerinde belirtilen ) di÷er teknik úartnamelerin kabul edilmesine iliúkin talimatlar arasında gerekli ba÷lantıların oluúturulması için (Yönetmelik EK-I /Direktif EK-I de belirtilen ) Temel Gereklere kesin biçim verilmesini sa÷lamaktır. Gerekli olan hallerde, yapı malzemeleri ile ilgili di÷er yönetmelikler de göz önünde bulundurulacaktır. 1.1.3. Bu Açıklayıcı Doküman “Gürültüye Karúı Koruma” nin ilgili olabilece÷i iúleri kapsamaktadır. Yapı malzemelerini, malzeme guruplarını, özelliklerini ve performanslarını tanımlamaktadır. Malzemenin her bir amaçlanan kullanımı için, talimatlarda CEN/CENELEC/EOTA ile birlikte gerekli olması halinde malzeme özelliklerinin de÷iútirilmesine veya tamamlanmasına olanak veren adım adım bir prosedür kullanılmak suretiyle bu özelliklerden hangilerinin uyumlaútırılmıú úartnamelerde yer alaca÷ı detaylı olarak belirtilecektir. 1.1.4. 7 Mayıs 1985 tarihli Yeni Yaklaúım Konsey Kararına ve Direktife göre, Temel Gere÷in bu açıklamasının amacı Üye Ülkelerdeki yapı iúleri için mevcut olan ve do÷rulu÷u gösterilen koruma düzeylerinin azaltılmamasıdır. 1.2. Temel Gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları 1.2.1..Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3. (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar Topluluk mevzuatına göre tanımlandı÷ında ve onaylandı÷ında Temel Gerekler ve ilgili malzeme performans sınıfları gerekli olabilir. Bu sınıfların amacı yapı malzemelerinin serbest dolaúımının ve serbest kullanımının sa÷lanmasıdır. Söz konusu sınıflar Açıklayıcı Dokümanlar veya Yönetmeli÷in 8/c (Direktif’in 20. (2)(a).) maddesinde belirtilen prosedüre göre belirlenecektir. Bu prosedür bir malzeme performans sınıflandırılmasının kabul edilebilirlik sınırlarını tanımlar, Komisyon uygunluk için talimatla CEN, CENELEC veya EOTA’ yı ister. Bir Üye Ülkenin Yönetmeli÷in 13. (Direktifin 6. (3).) maddesine uygun olarak sınıflar arasından yalnızca birine veya bu sınıflardan bazılarına kendi bölgesinde veya bu bölgenin bir bölümünde uyulması gerekti÷ini belirtmesi halinde,bunu yalnızca Yönetmeli÷in 5. (Direktifin3 (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar temelinde yapacaktır. 1.2.2. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3 (2).) maddesinde belirtilmiú olan onaylanmıú farklılıkların tanımlanmadı÷ı hallerde, malzeme performans sınıfları veya düzeyleri aynı zamanda standardı hazırlayanlara, imalatçılara ve alıcılara kolaylık sa÷lanması amacıyla kullanılabilir. Belirli malzemeler için, sınıflar veya düzeyler standardın malzeme performansının amaçlanan kullanıma uyumlaútırılmasını kolaylaútırır. Malzemelere iliúkin bu tür performans sınıfları veya düzeyleri konusunda Yönetmeli÷in 4. ve 8(c). (Direktifin 4 (1).) maddesine atıfta bulunulabilir, bu nedenle de Komisyonu ve Yapı Daimi 131 Komitesini talimatların uygulanması çerçevesinde bu konu ile ilgili olarak yürütülen iúlerden haberdar kılmak standardı hazırlayanlar tarafından yapılacaktır. 1.2.3. Yapı iúleri veya malzemeler için sınıfların her tanımlanmasında, en az bir Üye Ülkenin söz konusu alanda hiçbir yasal úartı olmaması halinde, "performans belirlenmemiútir" adında bir sınıfın oluúturulması gerekir. 1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda Kullanılan Tanımlar 1.3.1. Yapı iúleri; Hem bina hem de di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerini ifade eder. Yapı iúleri örne÷in; konutları, endüstriyel, ticari, ofis, sa÷lık, e÷itim, e÷lence ve tarım binalarını, köprüleri, yolları ve otobanları, demiryollarını, boru úebekelerini, açık ve kapalı spor tesislerini, rıhtımları, platformları, dokları, yükseltme havuzlarını, kanalları, barajları, kuleleri, tankları, tünelleri, vb. kapsar. 1.3.2. Yapı malzemeleri 1.3.2.1.Bina ve di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerinde kalıcı olarak kullanılmak amacıyla üretilen bütün malzemeleri ifade eder. "Yapı malzemeleri" veya "malzemeler" ifadesi, Açıklayıcı Dokümanlarda kullanıldı÷ında, yapı iúlerinin Temel Gereklere uymasını sa÷layan prefabrike sistemlerin ve/veya tesisatların malzemelerini, unsurlarını ve bileúenlerini de (tek baúlarına veya bir kit içerisinde) içerir. 1.3.2.2.Bir malzemenin yapı iúleri içerisinde kalıcı olarak kullanılması, malzemenin çıkartılmasının yapının performans kapasitelerini düúürmesi ve malzemenin demonte edilmesinin veya de÷iútirilmesinin yapı faaliyetlerini içermesi anlamını taúır. 1.3.3. Normal bakım 1.3.3.1.Bakım, yapının kullanım süresince tüm fonksiyonlarını yerine getirebilmesini sa÷lamak amacıyla yapıya uygulanan koruyucu tedbirlerden ve di÷er tedbirlerden oluúan çalıúmaların bütünüdür. Bu tedbirler temizli÷i, servisi, yeniden boyamayı, tamiri, gerekli olması halinde iúlerin parçalarının da de÷iútirilmesini, vb. içerir. 1.3.3.2.Normal bakım genellikle incelemeleri kapsar ve sonuçta ortaya çıkan maliyetler göz önüne alınarak yapılması gereken müdahalenin maliyetinin ilgili iú parçalarının de÷eri için uygun oldu÷u hallerde gerçekleútirilir. 1.3.4. Kullanım amacı Yapı malzemesinin kullanım amacı, malzemenin ekonomik açıdan makul çalıúma ömrü boyunca Temel Gereklerin yerine getirilmesidir. 1.3.5. Ekonomik çalıúma ömrü 1.3.5.1.Ekonomik çalıúma ömrü, iúlerin performansının Temel Gereklerin yerine getirilmesi için uygun olan bir düzeyde tutuldu÷u süredir. 1.3.5.2.Ekonomik çalıúma ömrü, aúa÷ıda örnekleri verilen ilgili tüm konuların dikkate alınmasını gerektirir: - Tasarım, yapım ve kullanım maliyeti, - Kullanımın durmasından kaynaklanan maliyetler, - Çalıúma ömürleri boyunca iúlerdeki hata riskleri, bunların sonuçları ve bu riskleri kapsayan sigorta maliyetleri, - Planlanan kısmi yenileme, - ønceleme, bakım ve onarım maliyetleri, - øúletme ve idare maliyetleri, 132 - Elden çıkarma, - Çevre ile ilgili konular. 1.3.6. Etkenler Yapı iúlerinin Temel Gereklere uyumunu etkileyebilecek olan etkenler yapı iúleri veya iú bölümleri üzerinde etkili olan faktörler tarafından ortaya çıkarılır. Bu tür faktörler mekanik, kimyasal, biyolojik, termal ve elektromanyetik faktörleri içerir. 1.3.7. Performans Performans, yapı iúlerinin, iúlerin bir bölümünün veya malzemenin amaçlanan hizmet koúulları (yapı iúleri veya iúlerin bölümleri ) veya (malzemeler için) kullanım amacı koúulları altında maruz kaldı÷ı veya üretti÷i davranıúın niceliksel bir ifadesidir. 2. "GÜRÜLTÜYE KARùI KORUMA" TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMALAR 2.1. Uygulama Alanı Gürültüye karúı koruma Temel Gere÷i insanlar tarafından içinde bulunulan veya yakınında insanlar bulunan tüm yapılarla ilgili olabilir, çünkü bu kiúilerin sa÷lı÷ı, maruz kaldıkları gürültü seviyesinden etkilenecektir. Bu durum daha sonra, uyuma, dinlenme ve çalıúma faaliyetlerini de etkileyecektir. Di÷er Topluluk Direktifleri gürültü koruma tedbirlerini tanımlar veya tanımlayacaktır, aynı durum gürültü emisyon seviyeleri sınır de÷erlerle sınırlanmıú olan belirli makineler, vasıtalar vb için de geçerlidir. Aynı zamanda iúçilerin iú yerlerinde korunması da bu konuyla ilgilidir, bu durum için de gürültü seviyesine maruz kalma göz önüne alınmaktadır. 2.2. ùartın yapısı ve gerekleri Bu gerek insanların kendi çevrelerinin akustik koúullarını nasıl algıladı÷ı ile ilgilidir, yapı iúleri bu algılamada bir role sahiptir. "Gürültüye Karúı Koruma" Temel Gere÷i, aúa÷ıdaki farklı konuları kapsar: -Yapıların dıúından gelen ve havayla taúınan gürültüye karúı koruma; -Kapalı alanlar arasında havayla taúınan gürültüye karúı koruma; -Vurma gürültüsüne karúı koruma -Ekipman gürültüsüne karúı koruma -Aúırı yankılı gürültüye karúı koruma -Çevrenin, yapı içinde bulunan veya yapı iúleriyle ilgili olan kaynakla tarafından üretilen gürültüye karúı korunması 2.3. Akustik özellikler için miktarların tanımlanması Aúa÷ıdaki birimler akustik özelliklerin tanımlarında kullanılır: Hacim: V ( m3 ) Yüzey alanı: S ( m ) Eúde÷er absorpsiyon alanı: A ( m2 ) Yankı süresi: T ( s ) Ses basıncı düzeyi: L db ref 20PPa 2.3.1. Yapıların dıúından gelen ve havayla taúınan gürültüye karúı koruma Bu koruma kapalı bir alan ve dıúarıdan gelen gürültü arasında varolan yalıtımla karakterize edilir. Aúa÷ıdaki formülle hesaplanır: L 1 - L 2 + 10 logT + K 133 Burada; K: Sabit sayı (bkz. 2.3.7) Frekans bantlarına göre L 1 : Ön cephenin ön kısmındaki ses basıncı düzeyi L2: Alım odasındaki ortalama ses basıncı düzeyi T: Alım odasındaki yankılanma süresidir. Bu yalıtım tek bir sayısal oranla ifade edilir. 2.3.2. Kapalı alanlar arasında havayla taúınan gürültüye karúı koruma Bu koruma iki kapalı alan arasında varolan ve aúa÷ıdaki eúitlikle hesaplanabildi yalıtımla karakterize edilir: Aúa÷ıdaki formülle hesaplanır: L 1 - L 2 + 10 logT + K Burada; K:Sabit sayı (bkz. 2.3.7) Frekans bantlarına göre: Lı: Kaynak odadaki ortalama ses basıncı düzeyi L2: Alım odasındaki ortalama ses basıncı düzeyi T: Alım odasındaki yankılanma süresidir. Bu yalıtım tek bir sayısal oranla ifade edilir. 2.3.3. Vurma gürültüsüne karúı koruma Bu úart yapı veya yapının parçaları üzerindeki vuruúlardan kaynaklanan gürültüye karúı koruma ile ilgilidir. Aslında, bunların tümü nesnelerin veya insanların zemin, sandalye, vb üzerindeki hareketleri nedeniyle meydana gelen gürültüyle temsil edilir. Bu tür gürültüye karúı koruma, yapı veya yapının bir bölümü tarafından iletilen ve aúa÷ıdaki ba÷ıntı ile hesaplanabilen ses basıncı düzeyleri ile karakterize edilir.Aúa÷ıdaki formülle hesaplanır: L1 -10 logT-K Burada; K: Sabit sayı (bkz. 2.3.7) Frekans bantlarına göre; L 1 : Test edilmekte olan zemin standardize bir vurma sesi kayna÷ı ile harekete geçirildi÷inde alım odasında varolan ortalama ses basıncı düzeyidir T: Alım odasındaki yankılanma süresidir. Bu iletim tek bir sayısal oranla ifade edilir. 2.3.4. Ekipman gürültüsüne karúı koruma Bu koruma iletilen ses basıncı düzeyi ile karakterizedir ve bu düzey aúa÷ıdaki ba÷ıntı ile hesaplanabilir: Lp-10 logT-K Burada K: Sabit sayı (bkz. 2.3.7) Frekans bantlarına göre; 134 Lp: Ölçülen ses basıncı düzeyi T: Alım odasındaki yankılanma süresidir Bu gürültü düzeyi tek bir sayısal oranla ifade edilir. 2.3.5. Aúırı yankılı gürültüye karúı koruma Bir oda içerisindeki gürültü, bir taraftan kaynakların akustik güç düzeyinin ve odanın ürünlere göre nötr olan geometrik özelliklerinin, di÷er taraftansa farklı duvarları ve di÷er mobilyaları oluúturan malzemelerin akustik absorpsiyon katsayısının bir fonksiyonudur. Bu koruma odanın yankılanma süresi T veya eúde÷er absorpsiyon alanı ile karakterize edilir. Eúde÷er absorpsiyon alanı aúa÷ıdaki formülle hesaplanır: 6S1a1+6Aj Burada: SI: I harfiyle ifade edilen yüzey alanlarıdır, Frekans bantlarına göre: aI: I harfiyle ifade edilen yüzeylerin ses absorpsiyon katsayısıdır AJ: Sı dıúındaki yüzeylerin eúde÷er ses absorpsiyon alanıdır. Bu eúde÷er ses absorpsiyon alanı ve yankılanma süresi T tek sayı oranları ile veya frekans bantları içerisinde ifade edilir. 2.3.6. Çevrenin yapı içinde bulunan veya yapılarla ilgili olan kaynakların üretti÷i gürültüye karúı korunması Yapı herhangi bir bina türünü, örne÷in e÷lence yerlerini, endüstriyel kompleksleri ve aynı zamanda inúaat mühendisli÷i iúlerini, örne÷in yollan, bariyerleri, köprüleri kapsar. Koruma, genel olarak, ilgili konumda ölçülen ses basıncı düzeyi ile karakterizedir. Bu düzey, tek sayılı oranla, A a÷ırlıklı ses basıncı düzeyi ile ifade edilir ve bazı durumlarda sesin karakterinin dikkate alınabilmesi için ayarlanır. Bu ses düzeyi, yapının ses iletimi üzerinde sahip oldu÷u etki olması nedeniyle daha çok kaynaktan etkilendi÷inden ve Direktif bu kaynaklar tarafından üretilen ses düzeyi ile ilgili olmadı÷ından, kendi içerisinde iúler için bir tanımlayıcı de÷ildir. Yapıların tasarımında ve de÷erlendirilmesinde kullanılan yöntemler, yapıların akustik özelliklerine ba÷lı olması halinde, yapılar için kullanılan malzemeler için belirtilenlerle uyumlu olacaktır. 2.3.7. "K" sabit sayısı Bu sabit sayı, yankılanma süresi T ile ilgili olarak, hesaplanan ve ölçülen sonuçların, örne÷in mobilyalardan kaynaklanan absorpsiyon etkisi ortadan kaldırılacak, böylece de hem úartların hem de sonuçların odaların iç durumundan ba÷ımsız olarak karúılaútırılmasını sa÷layacak úekilde düzeltilmesine olanak verir. Bu, ölçüme göre dört ifade kullanılmaktadır. 10 lg T/To ve K= -10 logT0 10 lg S/A ve K= +10 log (S/0,16 V) 10 lg Ao/A ve K= +10 log (A0/0,16 V) 10 lg 4 (S cosș/A) ve K = 10 Ig (4 S cos ș/0,16 V) Burada; TĬ: Referans yankılanma süresi, konutlar için 0,5 s 135 S: Bölme alanı V: Alım odası hacmi AĬ: Referans absorpsiyon alanı, konutlar için 10 m2 ș: Ön cephe yüzeyinin normaline göre sesin geliú açısıdır ve derece cinsinden, frekans bantlarına göre ifade edilir. T: Alım odasında yankılanma süresi, A: Alım odasındaki eúde÷er absorpsiyon alanı. 3."GÜRÜLTÜYE KARùI KORUMA” TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL øLKELER 3.1. Genel 3.1.1. Bu bölümde, "Gürültüye Karúı Koruma" Temel Gere÷inin sa÷lanması için Üye Ülkelerde kullanılmakta olan temel prensipler tanımlanmaktadır. Yapı iúlerinin bu Temel Gere÷i içeren yönetmeliklere tabi oldu÷u hallerde, halihazırda bu prensiplere uyulmaktadır. Bölüm 4'te bu Temel Gere÷e, Yönetmeli÷in 4.ve 6. ( Direktif 4. ) maddelerinde sözü geçen teknik úartnamelere uyularak nasıl uyum sa÷lanabilece÷i konusunda ortak esaslar açıklanmaktadır. 3.1.2. Temel Gerek, mümkün olan ölçüde, yapı iúleri için ekonomik çalıúma ömrü boyunca kabul edilebilir. 3.1.3. Temel Gere÷e uyum, özellikle aúa÷ıdakilerle ilgili ve birbirleriyle iliúkili olan çok sayıda tedbirle sa÷lanır: - Yapı iúlerinin planlanması, tasarlanması, gerçekleútirilmesi ve gerekli bakımı; - Yapı malzemelerinin özellikleri, performansları ve kullanımı. 3.1.4. Yapıların planlanmasının, tasarlanmasının ve yapılmasının denetlenmesine, ilgili tarafların ve kiúilerin yeterliliklerine iliúkin tedbirlerin alınması, gerekli oldu÷unu düúündükleri hallerde, Üye Ülkelerin seçimidir. Bu denetimin ve bu yeterlik kontrolünün malzemelerin özellikleriyle do÷rudan ba÷lantılı oldu÷u hallerde, ilgili hükümler, ilgili malzemelere iliúkin Avrupa Teknik Onayı ortak esasların ve standartların hazırlanmasına iliúkin talimatlarla belirlenecektir 3.2. Etkenler Bu belgede göz önüne alınan etkenler (bkz. 1.3.6) gürültü ile ilgilidir. Yapı iúlerinin ve malzemelerinin gürültü koruması ile ilgili davranıúı yalıtım veya iletim ya da ses basıncı ve ses gücü düzeyleri açısından ifade edilir. ølk iki yol için, ürün karakterizasyonu temsil niteli÷ine sahip gürültü kaynaklarının referans olarak seçilmesini gösterir. 3.3. Temel Gere÷in sa÷lanması Temel gere÷in ulusal yönetmeliklerde ifade edilmesi halihazırda üç farklı opsiyondan birine veya bunların bir kombinasyonuna göre gerçekleútirilmektedir: -Yapının minimum performans gereklerinin sayısal veya genel terimler cinsinden ifade edilmesi -Yapı malzemelerinin minimum akustik performans gere÷inin ifade edilmesi -Yapının içinde veya yakınında bulunan insanların maruz kalabilece÷i maksimum gürültü düzeyinin ifade edilmesi Bu bölümde akustik performansın de÷erlendirilmesi ve temel gere÷in sa÷lanması yöntemleri ile ilgili olarak kullanılmakta olan prensipler yer almaktadır. Aúa÷ıdaki yöntemlerden herhangi biri veya bunların bir kombinasyonu kullanılır: a)Hesaplama yöntemleri 136 Tüm yapı iúlerinin gerçekleútirilmesine olanak veren prosedürlere dayanan, temeli malzemelerin uyumlaútırılmıú performans testlerinden elde edilen de÷erler olan yöntemlerdir. b)Prototip Testleri Tam boyutlu bir prototip veya tüm önemli özelliklere sahip olan bir model üzerinde gerçekleútirilen testlere dayanan yöntemler. c)Açıklayıcı yöntemler Tatmin edici bulunan tasarımların açıklamalarına dayanan yöntemlerdir. Elemanlar veya eleman kombinasyonları için geçerlidir ve genel bir úekilde (örne÷in: malzeme tipi, yüzey kütlesi vb.) açıklanmalıdır. d)Yerinde yapılan testlere dayanan do÷rulama yöntemleri (yapım sırasında ve sonrasında) Üye Ülkelerin farklı úartlarına göre, her bir test için, iki yaklaúım kullanılır: bunlardan biri yüksek kompleksli÷e (mühendisli÷e) di÷er ise daha düúük kompleksli÷e (incelemeye)sahiptir, bu nedenle de do÷rulu÷u daha düúüktür. Üye Ülkeler Temel Gere÷in sa÷lanması için çeúitli yöntemlerden herhangi birini kullanabilir. Bu yöntemlerden hiçbiri, ilgili uyumlaútırılmıú teknik úartnamelere uygun malzemelerin kullanımına engel oluúturmayacaktır. Yapılara iliúkin ulusal yönetmeliklerin uyumlaútırılması, malzemelerin uyumlaútırılmıú teknik úartnamelerin uygulanmasında yardımcı olabilir. 4. TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR 4.1. Genel 4.1.1."Teknik ùartnameler" Yönetmeli÷in 4 ve 6. (Direktif 4) maddesinde maddesinde belirtilenlerdir. Yapı malzemesinin "Avrupa Teknik Onayına øliúkin Ortak Esasları", Yönetmeli÷in 4.5 ve 8/c (Direktif 11.) maddeleri ile EK-III’ de sözü geçenlerdir. 4.1.2. Aúa÷ıdakiler arasında genel bir ayrım yapılır: Kategori A: Bunlar, Direktifte belirtilen Temel Gere÷in karúılanması amacıyla, binaların ve inúaat mühendisli÷i iúlerinin ve bu iúlerin bölümlerinin veya bunların özel yönlerinin tasarımı ve uygulanması ile ilgili olan standartlardır. Üye Ülkelerin yasalarında, yönetmeliklerinde ve idari hükümlerinde varolan farklılıkların uyumlu malzeme standartlarının geliútirilmesini önledi÷i hallerde, Direktif kapsamında Kategori A'da yer alan standartlar dikkate alınmalıdır. Kategori B: Bunlar, Yönetmeli÷in 10,11ve 12.maddeleri ile EK-III’e (Direktif madde 13, 14 ve 15’e) göre münhasıran uyumu onaylanmasına ve iúaretlemeye tabi olan yapı malzemeleri ile ilgili olan Avrupa Teknik Onayına iliúkin teknik úartnameler ve ortak esaslardır. Bunlar bir ürünün; temel gerekleri, test etme ve uyum kriterlerinin gerçekleútirilmesini etkileyebilecek karakteristiklerin performans ve/veya dayanıklılık dahil di÷er özellikleri kapsayan úartlarla ilgilidirler. Yapı malzemesi veya çok sayıda yapı malzemesiyle ilgili olan Kategori B standartlar farklı bir karaktere sahiptir ve yatay (Kategori Bh) standartlar olarak adlandırılırlar. 4.1.3. A ve B Kategorileri arasındaki ayrımın amacı ilgili belgelerde sözü geçen iúe iliúkin farklı önceliklerin belirlenmesi de÷il, Üye Ülkelerdeki ve Avrupa Standardizasyon ve Teknik Onay mercilerindeki yetkililerin Direktifin uygulanması konusundaki sorumlulukları arasında varolan farkın yansıtılmasıdır. 4.1.4. Temel Gere÷e uyum açısından bu belgelerin kaliteli olmasının sa÷lanması için, bu Açıklayıcı Doküman hükümleri, Avrupa standartlarının Avrupa Teknik Onayına iliúkin ortak esasların hazırlanması amaçlı talimatlarda özel koúullarda yer alacaktır. 4.1.5. Kategori A standartlarda yapılan varsayımlar ve Kategori B standartlardakiler birbiri ile uyumlu olacaktır. 137 4.1.6. Kategori B' deki teknik úartnameler ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında, ilgili malzemelerin kullanım amacı belirtilecektir. 4.2. øúlerle veya bunların bölümleri ile ilgili hükümler 4.2.1. Hesaplama Yöntemleri Yapı veya yapı bölümlerinin akustik karakterizasyonu amaçlı hesaplama yöntemleri yapıların tasarlanmasında ve malzemeler için gerekli özelliklerin belirlenmesinde yararlıdır. Bu yöntemler, uygun olan hallerde, aúa÷ıdaki konuları kapsar: -Dıúarıdan gelen ses için yalıtım, -Di÷er bir kapalı alandan gelen ses için yalıtım, -Vuruú gürültüsünün iletimi -Ekipmana ba÷lı ses basınç düzeyleri -Yankılanma süresi veya absorpsiyon alanı, -Yapının dıúında ve içinde yer alan veya yapı ile ilgili olan kaynaklar tarafından üretilen ses basıncı düzeyi Bunlar tüm yapıların veya bölümlerinin performansı için geçerlidir. Yapıların veya bölümlerinin akustik özellikleri aynı zamanda bir grup tek de÷erle ifade edilebilir ve bu de÷erler tek sayısal oranlar olarak adlandırılır; bunların her biri yukarıdaki gere÷in belirli bir yönü için gürültüye karúı korumanın temsilcisidir. Yapılara iliúkin tek sayısal oranlar uyumlu bir úekilde, Bölüm 4.3'te sözü geçen malzemelerle ilgili uyumlu teknik úartnamelerde kullanılan birimlerle aynı veya uyumlu olan birimlerle ifade edilmelidir. 4.2.2. Laboratuar yöntemleri Yapıların duvarlar, bölmeler, zeminler, tavanlar ve çatılar gibi tam boyutlu prototipleri ve havalandırma sistemleri gibi tesisatları üzerinde akustik ölçümler gerçekleútirilir. Bu durumda, çok sayıda malzeme birleúimi söz konusudur, örne÷in bir tarafta bir alım gerçekleútiren tu÷la duvar ve yalıtım malzemesinden oluúan kaplama ve di÷er tarafta da cephe için oldu÷u gibi. Testler laboratuarda veya tüm önemli özellikleri taúıyan tam boyutlu modeller üzerinde gerçekleútirilebilir. Teknik úartnameler, uygun olan hallerde, aúa÷ıdakilerin niceli÷ini belirleyebilir: -Bilinen bir yüzey alanına sahip bir elemanın direkt havayla taúınan ses azaltımı, -Küçük boyutlu bir elemanın direkt havayla taúınan ses azaltımı, -bir yapıelemanının kuúatan havayla taúınan ses azaltımı, -Vuruú gürültüsünün direkt iletimi, -Vuruú gürültüsünün çevreden iletimi, -øletilen vuruú gürültüsünün azalması, -Hava akıú direnci, -Dinamik sertlik -Düz elemanların akustik absorpsiyonu, -Kalıcı olarak tesis edilmiú ekipmanın yapı tarafından taúınan gürültü emisyon düzeyleri Farklı ulusal standartlar göz önüne alınarak bariyerlerin karakterizasyonu hakkında bir standart belirlenmelidir. 4.2.3. Açıklayıcı Yöntemler Uyumlaútırılmıú teknik úartnameler kullanılacaktır. 138 4.2.4. Yerinde yapılan testlere dayanan onaylama yöntemleri (yapım sırasında ve sonrasında) Üye Ülkelerin farklı úartlarına göre, her bir test için iki farklı yaklaúım kullanılır: bunlardan biri yüksek kompleksli÷e (mühendisli÷e) di÷er ise daha düúük kompleksli÷e (incelemeye) sahiptir, bu nedenle de do÷rulu÷u daha düúüktür. ølgili yöntemler aúa÷ıdaki özelliklerin ölçümüne olanak verecektir: -Dıú gürültüye karúı yalıtım -øki kapalı alan arasındaki yalıtım -Vuruú gürültüsünün iletim düzeyi, -Ekipmandan gelen ses basıncı düzeyi, -Yankılanma süresi ve absorpsiyon alanı, -Yapı içinde yer alan veya yapı ile ilgili olan kaynaklar tarafından bir yapının dıúında üretilen ses basıncı düzeyi 4.3. Yapı Malzemelerine iliúkin hükümler 4.3.1. Genel Yapıların akustik özelliklerini etkileyen malzemeler için, uyumlaútırılmıú teknik úartnameler ve bu belgelere atıfta bulunularak hazırlanmıú olan Avrupa teknik onayına iliúkin ortak esaslar, malzemelerin uyumlu bir úekilde karakterize edilmesine olanak verecek, böylece bu gere÷in kapsamında bulunan ve bu malzemelerin kalıcı bir úekilde kullanılaca÷ı yapıların performanslarının de÷erlendirilmesi ("Gürültüye karúı koruma" temel gere÷ine göre) mümkün olacaktır. Bu durum, belirli tanımların, miktarların, birimlerin ve sembollerin uyumlaútırılması gerekti÷ini göstermektedir. Malzemelerin akustik performansı ya akustik özellikleri cinsinden ya da yüzey kütlesi gibi akustik performansla ilgili olan malzeme özellikleri cinsinden ifade edilir. Bu özellikler, do÷rudan 3.3'te sözü geçen yapılarla ilgili açıklayıcı yöntemler için veya yapıların akustik performansının hesaplanması amacıyla kullanılacaktır. Malzeme türüne ve kullanımına ba÷lı olarak, aúa÷ıdaki özelliklerden biri veya daha fazlasına uyumlaútırılmıú teknik úartnameler atıfta bulunulması gerekir: -Boyutlar, -Yo÷unluk, -Elastiklik, -Yüzey kütlesi, -Dinamik sertlik, -Hava akıú direnci. Bu bölümün bir sonraki paragrafı yalnızca akustik özelliklerle ilgilidir. 4.3.2. Akustik özellikler ve bunların ifade edilmesi Malzemelerin açıklanması için kullanılan özellikler, semboller ve birimler ve bu de÷erlerin hesaplanması ile yapılacak ölçüm veya de÷erlendirmeye iliúkin yöntemler uyumlaútırılmıú teknik úartnamelerin detaylandırılması yolu ile birleútirilecektir 4.3.2.1. Yapı Malzemelerinin akustik özellikleri Laboratuar akustik ölçümleri aynı zamanda paneller, kapılar, pencereler, vanalar gibi malzemeler üzerinde de gerçekleútirilmektedir. 139 Akustik özellikler ve bunların sembolleri, herhangi bir belirsizlik ihtimali olmaksızın, laboratuar ölçümlerinin veya hesaplama yoluyla, uyumlaútırılmıú yönteme göre yapılan bir de÷erlendirmenin temsilcisi olacaktır. Temel Gerekler kapsamındaki malzemelerin akustik özellikler aynı zamanda 3.3'te açıklanmıú olan hesaplama yöntemleri kullanılarak da elde edilebilir. Uyumlaútırılmıú teknik úartnameler, uygun olan hallerde, yapı malzemeleri için, aúa÷ıdakilerin niceliklerini belirler: -Direkt havayla taúınan sesin azaltılması, -Yan havayla taúınan sesin azaltılması, -øletilen vuruú sesinin azaltılması, -Vuruú sesinin direkt iletimi, -Vuruú sesinin yan iletimi, -Çeúitli malzemelerin akustik absorpsiyon özellikleri, -Su tesisatlarında kullanılan malzemelerin akustik özellikleri, -Atık su deúarj tesisatlarında kullanılan malzemelerin akustik özellikleri, -Ekipmanın kalıcı olarak tesis edilmiú bileúenlerinin ses gücü düzeyleri Mümkün olan hallerde, malzemelerin akustik özelliklerinin de÷erlendirilmesi malzemelerin özelliklerinden yola çıkılarak hesaplama yöntemleri belirlenmelidir. için 4.3.2.2. ønúaat mühendisli÷i alanında kullanılan malzemelerin akustik özellikleri Bu tür malzemelerin ilgili akustik özelliklerinin ayrı olarak veya kombinasyon halinde belirlenmesi için belirli sayıda özelli÷in aúa÷ıdaki úekilde tanımlanması gerekir: -Ses yalıtımı, -Ses absorpsiyonu (veya yansıması), -Ses radyasyonu, -Söndürme Bu durumda uyumlaútırılmıú teknik úartnamelere bakılması gerekir. 4.3.2.3. Malzemelerin tek sayısal oranı Tek sayısal oranlar burada bahsedilen konular için tanımlanabilir, çünkü bunlar "Gürültüye Karúı Koruma" Temel Gere÷ine iliúkin önemli bilgiler vermektedir. Bu indisler malzemelerin performansını tek bir de÷erle gösterir ve bu de÷er, korumanın hedef aldı÷ı gürültü için uygun ve gere÷e uyumludur; bu de÷erin ifade edilme biçimi Bölüm 2'de verilmiútir. Bunlar genellikle frekans bantları ile elde edilen ölçüm sonuçlarından yola çıkılarak hesaplanır. Uyumlaútırılmıú standartlar burada bahsedilen konular için geliútirilebilir. Aksi belirtilmedi÷i sürece, bunlar laboratuarda test edilmiú olan malzemelerin performansı için geçerli olmalıdır. Tek sayısal oranlar uyumlu bir úekilde ifade edilmelidir. 1. Havayla taúınan gürültüye karúı yalıtımın tek sayısal oranlan a) Kapalı alan ve dıúarıdaki alan arasındaki yalıtım (bina cephesini inúa etmek için kullanılan malzemelerin sa÷ladı÷ı yalıtım); b) Kapalı alanlar rasındaki yalıtım (bina elemanları tarafından sa÷lanan yalıtım). 2. Vuruú gürültüsü iletiminin tek sayılı oranı 3. Bir döúeme kaplamasının vuruú gürültüsünün iletiminde sa÷ladı÷ı azaltmanın tek sayılı oram 140 4. Akustik absorpsiyonun tek sayılı oram Yöntemde yapı malzemelerinin absorbe etme özellikleri karakterize edilmektedir ve bu yöntem nominal ses yalıtımı yöntemleri ile uyumlu olmalıdır. 5. Ekipman gürültüsünün tek sayısal oranı Yöntemde (veya yöntemlerde) kalıcı olarak tesis edilen ekipmanın ses gücü veya ses basıncı düzeyi karakterize edilmelidir. 6. Musluklardan ve su temin tesisatlarında kullanılan düzeneklerden ve atık su deúarj tesisatlarında kullanılan malzemelerden gelen gürültünün tek sayısal oranı 7. ønúaat mühendisli÷i iúlerinde kullanılan malzemelerin tek sayılı oranı. Bariyerler ve yol yüzeyleri gibi inúaat mühendisli÷i iúlerinde kullanılan akustik özelliklerin karakterize edilmesi amaçlı bir veya daha fazla oranın tanımlanması gerekir. 4.3.3. Malzeme grupları Her bir malzeme türü için teknik úartnamelerde göz önüne alınması gereken ilgili özellikler 4.3.1 ve 4.3.2 maddelerinde yer alan listelerden gereken úekilde belirlenecektir. Bir malzemenin akustik özellikleri uygun bir laboratuar tarafından gerçekleútirilen uyumlu bir testten veya uyumlaútırılmıú hesaplama prosedürleri kullanılarak elde edilir. Bunlar, fonksiyonlarına göre aúa÷ıda belirtilen úekilde da÷ıtılacaktır: Pencereler: Akustik veriler aúa÷ıdakilerden oluúur: - Direkt havayla taúınan sesin azaltılması, uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülmesi, ifade edilmesi ve tek sayısal oranın iç ve dıú gürültüye göre hesaplanması. Kapılar: Akustik veriler aúa÷ıdakilerden oluúur: - Direkt havayla taúınan sesin azaltılması, uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülmesi, ifade edilmesi ve tek sayısal oranın iç gürültüye göre hesaplanması. Gerekli olması halinde, tek sayısal oran dıú gürültüye göre hesaplanır. Döúeme kaplamaları, yüzey döúeme plakları: Akustik veriler aúa÷ıdakilerden oluúur: -Uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen, iletilen vuruú gürültüsünün azaltılması ve tek sayısal oran Emici özelliklere sahip olan kaplamalar için: -Uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen absorpsiyon katsayısı ve tek sayısal oran. Aúa÷ıdakilerin bileúenleri: a) Su tesisatları: Akustik veriler aúa÷ıdakilerden oluúur: - Bileúen tarafından üretilen, uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen ses düzeyi ve tek sayısal oran. b) Hava giriúleri: Akustik veriler aúa÷ıdakilerden oluúur: -Uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen direkt ses azaltımı ve dıú gürültüye göre hesaplanan tek sayısal oran. 141 c) Egzoz havası havalandırma sistemleri (konutlar): Akustik veriler aúa÷ıdakilerden oluúur: -Bileúenin uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen yan ses azaltması ve iç gürültüye göre hesaplanan tek sayılı oran -Farklı cihazların uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen ses gücü düzeyi ve tek sayısal oran. d) Di÷er kalıcı ekipman: Akustik veriler aúa÷ıdakilerden oluúur: -Bileúenin uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen ses gücü düzeyi ve tek sayısal oran. Gürültü bariyer malzemeleri: Akustik veriler aúa÷ıdakilerden oluúur: -Direkt olarak havayla taúınan sesin azaltılması, absorpsiyon veya yansıtma katsayısı, uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen, ifade edilen ses da÷ılımı ve tek sayısal oran. Di÷er yapı malzemeleri (duvarlar veya bölmeler, çatılar, zeminler, tavanlar için tek baúlarına veya bir kit içerisinde bulunan bileúenler): Uyumlaútırılmıú bir standarda göre ölçülen ve ifade edilen uygun akustik veriler, malzemelerin amaçlanan kullanımına göre 4.3.1 ve 4.3.2 maddelerinde üstelenenler arasından belirlenecektir. Bu özellikler arasındaki iliúkinin de göz önüne alınması gerekir. 4.3.4. Malzemelerin Performansları 4.3.4.1. Mümkün oldu÷unca, malzemelerin özellikleri teknik úartnamelerde ve Avrupa teknik onay ortak esaslarında performans cinsinden açıklanmalıdır. Hesaplama, ölçüm ve test yöntemleri(mümkün olan hallerde), uyum kriterleri ile birlikte, ilgili teknik úartnamelerde veya bu úartnamelerde atıfta bulunulan referanslarda verilecektir. 4.3.4.2. Malzeme performanslarının ifadesi, Üye Ülkelerde halihazırda kullanılmakta olan ve Bölüm 3'te bahsedilen Temel Gerek do÷rulaması için kullanılan temelle uyumlu ve bu belgelerin gerçek uygulaması göz önüne alınarak, 4.1.2.'de belirtilen Avrupa Kategori A standartlarında verilen úekilde olacaktır. 4.3.5. Malzemelerin uyumlulu÷unun onaylanması 4.3.5.1. Malzemelerin uygunlu÷unun onaylanması", Yönetmeli÷in 10., 11., 12. (Direktifin 13, 14. ve15.)Maddelerinde ve Ek III belirtilen prosedür ve hükümlere uyuldu÷u anlamına gelir. Bu hükümlerin amacı, kabul edilebilir olasılıkla, bir malzemenin performansının ilgili teknik úartnamede belirtilen úekilde elde edilecek olmasının sa÷lanmasıdır. 4.3.5.2. Talimatlar, Yönetmeli÷in Ek III (Direktifin Ek III ) ve Avrupa teknik onayı ortak esaslarında ve teknik úartnamelerde belirtilecek olan ilgili hükümler çerçevesinde uyum onaylama prosedürlerine iliúkin göstergeleri içerecektir. 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5.1. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi 5.1.1.Temel Gere÷in karúılanması ile ilgili olarak, her bir iú türü veya bunlardan bazıları ya da iúlerin bölümleri için makul oldu÷u düúünülebilecek olan çalıúma ömrü tedbirlerinin alınması, gerekli olduklarının düúünüldü÷ü hallerde Üye Ülkelerin seçimine ba÷lıdır. 5.1.2.Temel Gerekle ilgili olarak, iúlerin dayanıklılı÷ı ile ilgili hükümlerin malzemelerin özelliklerine iliúkin oldu÷u hallerde, bu malzemelerle ilgili olan Avrupa Standartlarının hazırlanmasına iliúkin talimatlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında da dayanıklılık konularını içerecektir. 5.2. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması 142 5.2.1. Kategori B' de yer alan úartlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esasları, kullanım amacıyla ilgili olarak malzemelerin çalıúma ömrüne ve bunun de÷erlendirilmesine iliúkin göstergeleri içerecektir. 5.2.2. Bir malzemenin çalıúma ömrü ile ilgili olarak verilen göstergeler, üretici tarafından verilen bir garanti olarak yorumlanamaz, ancak iúlerin beklenen ekonomik çalıúma ömrüyle ilgili olarak do÷ru malzemelerin seçilmesi amaçlı bir araç olarak görülebilir. 143 EK-6 Temel Gerek No: 6 “ENERJøDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI” øÇøNDEKøLER 1. GENEL 1.1. Amaç ve kapsam 1.2. Temel gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları 1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda kullanılan tanımlar 2. “ENERJøDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI” TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMA 2.1. Bu Açıklayıcı Dokümanda kapsamındaki enerji kullanımları 2.2. Özel Terminoloji 3. “ENERJøDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI” TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL øLKELER 3.1. Genel 3.2. Etkenler 3.3. Temel gere÷in sa÷lanması 4. TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR 4.1. Genel 4.2. Yapı iúleri veya bunların bölümleri ile ilgili hükümler 4.3. Yapı malzemelerine iliúkin hükümler 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5.1. Temel gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömrünün iyileútirilmesi 5.2. Temel gereklerle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması 144 TEMEL GEREK NO:6 ENERJøDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI 1. GENEL 1.1. Amaç ve Kapsam 1.1.1. Bu Açıklayıcı Doküman, bundan sonra ‘Direktif” olarak anılacak olan Üye Ülkelerin yapı malzemeleri ile ilgili kanunları, düzenlemeleri ve idari hükümlerinin uyumlaútırılması hakkında 21 Aralık 1988 tarihli 89/106/EEC sayılı Konsey Direktifi ile ilgilidir. Bu Direktif’e uyumlu olarak 08 Eylül 2002 tarih ve 24870 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yapı Malzemeleri Yönetmeli÷i” (89/106/EEC) bundan sonra “Yönetmelik” olarak anılacaktır. 1.1.2. Açıklayıcı dokümanların amacı (Yönetmelik 4. veya 5./Direktif 3.maddelerine göre ); uyumlaútırılmıú standartların, Avrupa Teknik Onaylarının ve (Yönetmelik 4. ve 6./Direktif 4. ve 5. maddelerinde belirtilen ) di÷er teknik úartnamelerin kabul edilmesine iliúkin talimatlar arasında gerekli ba÷lantıların oluúturulması için (Yönetmelik EK-I /Direktif EK-I de belirtilen ) Temel Gereklere kesin biçim verilmesini sa÷lamaktır. Gerekli olan hallerde, yapı malzemeleri ile ilgili di÷er yönetmelikler de göz önünde bulundurulacaktır. 1.1.3. Bu Açıklayıcı Doküman “Enerjiden Tasarruf ve Isı Muhafazası” nın ilgili olabilece÷i iúleri kapsamaktadır. Yapı malzemelerini, malzeme guruplarını, özelliklerini ve performanslarını tanımlamaktadır. Malzemenin her bir amaçlanan kullanımı için, talimatlarda CEN/CENELEC/EOTA ile birlikte gerekli olması halinde malzeme özelliklerinin de÷iútirilmesine veya tamamlanmasına olanak veren adım adım bir prosedür kullanılmak suretiyle bu özelliklerden hangilerinin uyumlaútırılmıú úartnamelerde yer alaca÷ı detaylı olarak belirtilecektir. 1.1.4. 7 Mayıs 1985 tarihli Yeni Yaklaúım Konsey Kararına ve Direktife göre, Temel Gere÷in bu açıklamasının amacı Üye Ülkelerdeki yapı iúleri için mevcut olan ve do÷rulu÷u gösterilen koruma düzeylerinin azaltılmamasıdır. 1.2. Temel Gerekler ve ilgili malzemelerin performans düzeyleri veya sınıfları 1.2.1. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3. (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar Topluluk mevzuatına göre tanımlandı÷ında ve onaylandı÷ında Temel Gerekler ve ilgili malzeme performans sınıfları gerekli olabilir. Bu sınıfların amacı yapı malzemelerinin serbest dolaúımının ve serbest kullanımının sa÷lanmasıdır. Söz konusu sınıflar Açıklayıcı Dokümanlar veya Yönetmeli÷in 8/c (Direktif’in 20. (2)(a)) maddesinde belirtilen prosedüre göre belirlenecektir. Bu prosedür bir malzeme performans sınıflandırılmasının kabul edilebilirlik sınırlarını tanımlar, Komisyon uygunluk için talimatla CEN, CENELEC veya EOTA’ yı ister. Bir Üye Ülkenin Yönetmeli÷in 13. (Direktifin 6. (3).) maddesine uygun olarak sınıflar arasından yalnızca birine veya bu sınıflardan bazılarına kendi bölgesinde veya bu bölgenin bir bölümünde uyulması gerekti÷ini belirtmesi halinde,bunu yalnızca Yönetmeli÷in 5. (Direktifin3 (2).) maddesinde belirtilen farklılıklar temelinde yapacaktır. 1.2.2. Yönetmeli÷in 5. (Direktifin 3 (2).) maddesinde belirtilmiú olan onaylanmıú farklılıkların tanımlanmadı÷ı hallerde, malzeme performans sınıfları veya düzeyleri aynı zamanda standardı hazırlayanlara, imalatçılara ve alıcılara kolaylık sa÷lanması amacıyla kullanılabilir. Belirli malzemeler için, sınıflar veya düzeyler standardın malzeme performansının amaçlanan kullanıma uyumlaútırılmasını kolaylaútırır. Malzemelere iliúkin bu tür performans sınıfları veya düzeyleri konusunda Yönetmeli÷in 4. ve 8(c). (Direktifin 4 (1).) maddesine atıfta bulunulabilir, bu nedenle de Komisyonu ve Yapı Daimi 145 Komitesini talimatların uygulanması çerçevesinde bu konu ile ilgili olarak yürütülen iúlerden haberdar kılmak standardı hazırlayanlar tarafından yapılacaktır. 1.2.3. Yapı iúleri veya malzemeler için sınıfların her tanımlanmasında, en az bir Üye Ülkenin söz konusu alanda hiçbir yasal úartı olmaması halinde, "performans belirlenmemiútir" adında bir sınıfın oluúturulması gerekir. 1.3. Açıklayıcı Dokümanlarda Kullanılan Tanımlar 1.3.1. Yapı iúleri; Hem bina hem de di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerini ifade eder. Yapı iúleri örne÷in; konutları, endüstriyel, ticari, ofis, sa÷lık, e÷itim, e÷lence ve tarım binalarını, köprüleri, yolları ve otobanları, demiryollarını, boru úebekelerini, açık ve kapalı spor tesislerini, rıhtımları, platformları, dokları, yükseltme havuzlarını, kanalları, barajları, kuleleri, tankları, tünelleri, vb. kapsar. 1.3.2. Yapı malzemeleri 1.3.2.1.Bina ve di÷er inúaat mühendisli÷i iúlerini içermek üzere tüm yapı iúlerinde kalıcı olarak kullanılmak amacıyla üretilen bütün malzemeleri ifade eder. "Yapı malzemeleri" veya "malzemeler" ifadesi, Açıklayıcı Dokümanlarda kullanıldı÷ında, yapı iúlerinin Temel Gereklere uymasını sa÷layan prefabrike sistemlerin ve/veya tesisatların malzemelerini, unsurlarını ve bileúenlerini de (tek baúlarına veya bir kit içerisinde) içerir. 1.3.2.2.Bir malzemenin yapı iúleri içerisinde kalıcı olarak kullanılması, malzemenin çıkartılmasının yapının performans kapasitelerini düúürmesi ve malzemenin demonte edilmesinin veya de÷iútirilmesinin yapı faaliyetlerini içermesi anlamını taúır. 1.3.3. Normal bakım 1.3.3.1.Bakım, yapının kullanım süresince tüm fonksiyonlarını yerine getirebilmesini sa÷lamak amacıyla yapıya uygulanan koruyucu tedbirlerden ve di÷er tedbirlerden oluúan çalıúmaların bütünüdür. Bu tedbirler temizli÷i, servisi, yeniden boyamayı, tamiri, gerekli olması halinde iúlerin parçalarının da de÷iútirilmesini, vb. içerir. 1.3.3.2.Normal bakım genellikle incelemeleri kapsar ve sonuçta ortaya çıkan maliyetler göz önüne alınarak yapılması gereken müdahalenin maliyetinin ilgili iú parçalarının de÷eri için uygun oldu÷u hallerde gerçekleútirilir. 1.3.4. Kullanım amacı Yapı malzemesinin kullanım amacı, malzemenin ekonomik açıdan makul çalıúma ömrü boyunca Temel Gereklerin yerine getirilmesidir. 1.3.5. Ekonomik çalıúma ömrü 1.3.5.1.Ekonomik çalıúma ömrü, iúlerin performansının Temel Gereklerin yerine getirilmesi için uygun olan bir düzeyde tutuldu÷u süredir. 1.3.5.2.Ekonomik çalıúma ömrü, aúa÷ıda örnekleri verilen ilgili tüm konuların dikkate alınmasını gerektirir: - Tasarım, yapım ve kullanım maliyeti, - Kullanımın durmasından kaynaklanan maliyetler, - Çalıúma ömürleri boyunca iúlerdeki hata riskleri, bunların sonuçları ve bu riskleri kapsayan sigorta maliyetleri, - Planlanan kısmi yenileme, - ønceleme, bakım ve onarım maliyetleri, - øúletme ve idare maliyetleri, 146 - Elden çıkarma, - Çevre ile ilgili konular. 1.3.6. Etkenler Yapı iúlerinin Temel Gereklere uyumunu etkileyebilecek olan etkenler yapı iúleri veya iú bölümleri üzerinde etkili olan faktörler tarafından ortaya çıkarılır. Bu tür faktörler mekanik, kimyasal, biyolojik, termal ve elektromanyetik faktörleri içerir. 1.3.7. Performans Performans, yapı iúlerinin, iúlerin bir bölümünün veya malzemenin amaçlanan hizmet koúulları (yapı iúleri veya iúlerin bölümleri ) veya (malzemeler için) kullanım amacı koúulları altında maruz kaldı÷ı veya üretti÷i davranıúın niceliksel bir ifadesidir. 2. “ENERJøDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI” TEMEL GEREöøNE øLøùKøN AÇIKLAMA 2.1 Bu Açıklayıcı Doküman kapsamındaki enerji kullanımları “Enerjiden Tasarruf Ve Isı Muhafazası” Temel Gere÷inin yorumu, iklim koúulları ve yapı iúleri için kullanım amacı dikkate alınarak yapı iúlerinin kullanımda enerji açısından etkin olmasını gerektirir. Bu amaçla, enerji ekonomisi hükümleri aúa÷ıdaki kullanımlar ile iliúkilendirilebilir: - Alan ısıtması, - Alan so÷utması, - Nem kontrolü, - Sıhhi sıcak su üretimi, - Havalandırma. Bu kullanımlar yapı iúlerinin için gerekli çevresel koúulların sa÷lanmasını da kapsar. 2.2 Özel Terminoloji 2.2.1. Yapı Yapı, harici inúaat elemanlarını ve dahili bölmeleri boyalarıyla birlikte kapsayan, ancak teknik ekipmanı içermeyen inúaat iúidir. 2.2.2. Yapı Malzemeleri Yapı malzemeleri, büyük hacimli malzemeler, veya basit biçimlere sahip olan ve içeri÷indeki malzemelerin özellikleri ve boyutları ile karakterize edilebilecek (bloklar, paneller, levhalar) homojen malzemelerdir. 2.2.3. Yapı bileúenleri Yapı bileúenleri heterojen veya kompleks úekilli olan ve Yapının bir parçası olarak kullanılmak üzere üretilen ve piyasaya sürülen ürünlerdir. Yapı bileúenleri çatının, tavanın, zeminin, duvarın, kapı ve pencerenin, ön cephenin ve bölmenin bir bölümünü veya tamamını oluúturan tüm bileúenlerdir. Aynı zamanda bazı durumlarda bacalar ve hizmet kanalları da Yapı bileúenleri olabilir. 2.2.4. Teknik ekipman sistemleri Teknik ekipman sistemleri, 2.1’de listesi verilmiú olan farklı enerji kullanımlarına göre kullanılacak yapı iúleri için gerek duyulan enerji tüketen sistemlerin bileúenlerini içerir. 2.2.5. Prefabrike iúler Prefabrike iúler, muhtemelen tamamen tamamlanmıú halde veya üç boyutlu modüller halinde nakledilen, teknik ekipmanları takılmıú olan veya olmayan inúaat malzemeleridir.. 2.2.6. Referans de÷er 147 Bir malzeme özelli÷inin referans de÷eri, uyumlaútırılmıú bir yöntemle, referans koúullar altında ömrü boyunca varolan de÷eri temsil edecek úekilde belirlenmiú olan de÷erdir. Not: Referans de÷er, uygun teknik úartnameye göre CE iúareti için uygunluk teyidinin bir parçasını oluúturacaktır. 2.2.7. Tasarım de÷eri Bir ürünün özelli÷inin tasarım de÷eri, özel kullanım koúulları için ve uyumlaútırılmıú yöntemlerle yapılan hesaplamalarda kullanmak amacıyla, di÷er unsurların yanı sıra referans de÷er de temel alınarak belirlenmiú olan de÷erdir. Not: Referans de÷erler olmadı÷ında, genel olarak kabul edilen tasarım de÷erleri, uyumlaútırılmıú tablo verilerine dayanarak kullanılabilir. 3. “ENERJøDEN TASARRUF VE ISI MUHAFAZASI” TEMEL GEREöøNøN SAöLANMASINA øLøùKøN TEMEL øLKELER 3.1. Genel 3.1.1. Bu bölümde, "Gürültüye Karúı Koruma" Temel Gere÷inin sa÷lanması için Üye Ülkelerde kullanılmakta olan temel prensipler tanımlanmaktadır. Yapı iúlerinin bu Temel Gere÷i içeren yönetmeliklere tabi oldu÷u hallerde, halihazırda bu prensiplere uyulmaktadır. Bölüm 4'te bu Temel Gere÷e, Yönetmeli÷in 4.ve 6. ( Direktif 4. ) maddelerinde sözü geçen teknik úartnamelere uyularak nasıl uyum sa÷lanabilece÷i konusunda ortak esaslar açıklanmaktadır. 3.1.2. Temel Gerek, mümkün olan ölçüde, yapı iúleri için ekonomik çalıúma ömrü boyunca kabul edilebilir. 3.1.3. Temel Gere÷e uyum, özellikle aúa÷ıdakilerle ilgili ve birbirleriyle iliúkili olan çok sayıda tedbirle sa÷lanır: - Yapı iúlerinin planlanması, tasarlanması, gerçekleútirilmesi ve gerekli bakımı; - Yapı malzemelerinin özellikleri, performansları ve kullanımı. 3.1.4. Yapıların planlanmasının, tasarlanmasının ve yapılmasının denetlenmesine, ilgili tarafların ve kiúilerin yeterliliklerine iliúkin tedbirlerin alınması, gerekli oldu÷unu düúündükleri hallerde, Üye Ülkelerin seçimidir. Bu denetimin ve bu yeterlik kontrolünün malzemelerin özellikleriyle do÷rudan ba÷lantılı oldu÷u hallerde, ilgili hükümler, ilgili malzemelere iliúkin Avrupa Teknik Onayı ortak esasların ve standartların hazırlanmasına iliúkin talimatlarla belirlenecektir 3.2. Etkenler 3.2.1.Genel ønúaat iúlerinin enerji ihtiyaçları bi dizi faktör tarafından belirlenir ve bunların her biri için aúa÷ıdakileri kapsayan çok sayıda etki söz konusudur: - øç çevre; - Dıú çevre, yapının kullanımı ve iúletimi, - Yapının tasarımı - Yapı malzemelerinin ve bileúenlerinin özellikleri. Aynı zamanda enerjinin türü, maliyeti, kullanım süresi, enerji talebinin tepe noktası de÷eri de göz önüne alınabilir. Aúa÷ıda enerji ekonomisi hakkındaki düzenlemelerde atıfta bulunulabilecek olan ana teknik temeller verilmektedir. 3.2.2. Alan ısıtması, alan so÷utması ve nem kontrolü Isıtma, so÷utma ve nem kontrolü için gerekli olan enerjinin miktarını aúa÷ıdaki etkenlerden kaynaklanır: - øç koúullar (konfor gerekleri ve iç kazançlar), 148 - Dıú çevre koúulları (sıcaklık, nem, yayma, rüzgar, vb), - Binanın özel ısı iletimi veya binanın termal yalıtım kalitesi, - Bina yapısı içinden su buharı iletimi ve bina içinde su buharı üretimi, - Bina yapısının hava geçirgenli÷i, - Do÷al veya mekanik havalandırma araçlarına ba÷lı minimum ve maksimum havalandırma oranları, - ùeffaf elemanların alan, yönelim ve güneú faktörleri, gölgelendirme ve güneúten korunmanın etkileri, - Yapının ve ısıtma / so÷utma tesisatlarının dinamik termal özellikleri, - Isıtma / klima ve nemlendirme tesisatının iúletim verimlili÷i, modu ve kontrolü. 3.2.3. Sıhhi sıcak su üretimi Önemli faktörler aúa÷ıda belirtilmiútir.: - Kullanılan su miktarı, - Gerekli sıcaklık artıúı, - Isıtma ve pompalama cihazlarının yeterlili÷i, - Otomatik kontrollerin, elektromanyetik vanaların vb güç tüketimi - Da÷ıtım ve depolamada oluúan ısı kayıpları 3.2.4. Havalandırma Gerekli hava de÷iúim hızı temel olarak “Hijyen, Sa÷lık ve Çevre” Temel Gere÷i ile ba÷lantılıdır. Buna ek olarak rüzgar ve baca etkileri istenmeyen hava akımına neden olabilir. Havalandırma, ısıtma ve iklimleme yüklerinden büyük ölçüde etkilenir, bu da aúa÷ıdakilerle sınırlandırılabilir: - Binaların hava geçirmezli÷ine iliúkin hükümler, - Havalandırma tesisatlarının, hava kalitesi úartları ile ilgili olarak uygun tasarımı ve boyutlandırılması, - Havalandırma sistemlerinin kontrolü ve iúletimine iliúkin kurallar, - Enerjinin yeniden kazanılması amaçlı cihazlar. Temel iú özellikleri aúa÷ıdakilerdir: - Tasarım hava de÷iúim hızı, - Bina cephesinin içeri ile dıúarı arasındaki basınç farkı ile iliúkili olarak filtrasyon hava akıúını karakterize eden hava geçirgenli÷i - Pencerelerin, kapıların vb açılabilir alanı Do÷al havalandırma bazı durumlarda mekanik havalandırma sistemlerine veya iklimlemeye ihtiyaç duyulmaksızın konfor ve hava kalitesi gereklerini karúılayabilir. Do÷al veya mekanik havalandırma sistemlerinin (motor fanlı seçim de dahil) gereken úekilde tasarlanması ve belirlenmesi ısıtma ve so÷utma ihtiyaçlarının ve fanların enerji tüketiminin sınırlandırılmasına yardımcı olabilir. 3.3. Temel Gere÷in sa÷lanması Etkili faktörler hakkındaki bu inceleme (3.2.) enerji ekonomisi hükümlerinin aúa÷ıdakileri de içeren çok sayıda faktörü kapsayabilece÷ini gösterir: - Yapı iúlerinin konumu, yönelimi ve geometrisi, - Yapı malzemelerinin ve bileúenlerinin fiziksel özellikleri, 149 - Teknik ekipman sistemlerinin tasarımı, - Sistemlerin bileúenlerinin performansları, - Binadaki insanların davranıúı, - vb. Enerji ekonomisi, münferit faktörler için ayrı hükümleri veya farklı faktörler için gerek seviyeleri kombinasyonları ya da genel enerji gereklerini kapsayan hükümleri içeren bir dizi yöntemle düzenlenebilir. Aúa÷ıdaki temel tanımlanmıútır: gerek seçenekleri veya bunların kombinasyonu Üye Ülkelerde Seçenek No 1 Yapı malzemelerinin özelliklerine iliúkin hükümler (örne÷in; yalıtım malzemesinin termal direnci, su buharı bariyerinin su buharının da÷ılmasına karúı direnci, kızıl ötesi yansıtıcı tabakanın emisyon oranı). Seçenek No 2 Yapının ve sistem bileúenlerinin özelliklerine iliúkin hükümler (örne÷in; duvarların, çatıların, zeminlerin ve pencerelerin termal geçirgenli÷i, kapıların ve pencerelerin hava geçirmezli÷i, kazanların, fanların, so÷utma birimlerinin yeterlili÷i). Seçenek No 3 Yapı iúlerinin kendisine veya bir bütün olarak düúünülen teknik ekipman sistemine özel performans özellikleri hakkındaki hükümler (örne÷in; bir binanın özel ısı iletim kayıpları, binanın genel hava geçirgenli÷i, tasarım hava akıú oranı, ısıtma veya so÷utma sisteminin tasarım koúullarında genel verimi). Seçenek No 4 Teknik ekipman sisteminden, yapı iúlerinin beklenen kullanımının ve çevresel koúullarınıbelirten konvansiyonel veriler temelinde beklenen enerji çıktısı hakkındaki hükümler (örne÷in bir binanın belirli bir dahili sıcaklı÷a kadar ısıtılması ve / veya so÷utulması için, dahili kazançlar ve güneú kazançları da dikkate alınarak, müútemilatta gerekli olan yıllık termal enerji) Seçenek No 5 Belirli koúullar altında istenilen performansın elde edilmesi için, sistemin yeterlili÷i de dikkate alınarak, teknik ekipman sistemine beklenen enerji girdisine iliúkin hükümler (örne÷in; beklenen ısıtma ve / veya so÷utma enerjisi tüketimi), ilgili kriterlere enerji kayna÷ı maliyetine veya yapısına göre de÷erlendirilebilir. Üye ülkeler Temel Gere÷in sa÷lanması için çeúitli seçeneklerden herhangi birini kullanabilir. Bu yöntemlerin hiçbiri teknik úartnamelerle uyumlu olan malzemelerin kullanımı önünde engel oluúturmamalıdır. 4. TEKNøK ùARTNAMELER VE AVRUPA TEKNøK ONAYINA øLøùKøN ORTAK ESASLAR 4.1. Genel 4.1.1. "Teknik ùartnameler" Yönetmeli÷in 4 ve 6. (Direktif 4) maddesinde maddesinde belirtilenlerdir. Yapı malzemesinin "Avrupa Teknik Onayına øliúkin Ortak Esasları", Yönetmeli÷in 4.5 ve 8/c (Direktif 11.) maddeleri ile EK-III’ de sözü geçenlerdir. 4.1.2. Aúa÷ıdakiler arasında genel bir ayrım yapılır: Kategori A: Bunlar, Direktifte belirtilen Temel Gere÷in karúılanması amacıyla, binaların ve inúaat mühendisli÷i iúlerinin ve bu iúlerin bölümlerinin veya bunların özel yönlerinin tasarımı ve uygulanması ile ilgili olan standartlardır. Üye Ülkelerin yasalarında, yönetmeliklerinde ve idari 150 hükümlerinde varolan farklılıkların uyumlu malzeme standartlarının geliútirilmesini önledi÷i hallerde, Direktif kapsamında Kategori A'da yer alan standartlar dikkate alınmalıdır. Kategori B: Bunlar, Yönetmeli÷in 10,11ve 12.maddeleri ile EK-III’e (Direktif madde 13, 14 ve 15’e) göre münhasıran uyumu onaylanmasına ve iúaretlemeye tabi olan yapı malzemeleri ile ilgili olan Avrupa Teknik Onayına iliúkin teknik úartnameler ve ortak esaslardır. Bunlar bir ürünün; temel gerekleri, test etme ve uyum kriterlerinin gerçekleútirilmesini etkileyebilecek karakteristiklerin performans ve/veya dayanıklılık dahil di÷er özellikleri kapsayan úartlarla ilgilidirler. Yapı malzemesi veya çok sayıda yapı malzemesiyle ilgili olan Kategori B standartlar farklı bir karaktere sahiptir ve yatay (Kategori Bh) standartlar olarak adlandırılırlar. 4.1.3. A ve B Kategorileri arasındaki ayrımın amacı ilgili belgelerde sözü geçen iúe iliúkin farklı önceliklerin belirlenmesi de÷il, Üye Ülkelerdeki ve Avrupa Standardizasyon ve Teknik Onay mercilerindeki yetkililerin Direktifin uygulanması konusundaki sorumlulukları arasında varolan farkın yansıtılmasıdır. 4.1.4. Temel Gere÷e uyum açısından bu belgelerin kaliteli olmasının sa÷lanması için, bu Açıklayıcı Doküman hükümleri, Avrupa standartlarının Avrupa Teknik Onayına iliúkin ortak esasların hazırlanması amaçlı talimatlarda özel koúullarda yer alacaktır. 4.1.5. Kategori A standartlarda yapılan varsayımlar ve Kategori B standartlardakiler birbiri ile uyumlu olacaktır. 4.1.6. Kategori B' deki teknik úartnameler ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında, ilgili malzemelerin kullanım amacı belirtilecektir. 4.2. Yapı iúleri veya bunların bölümleriyle ilgili hükümler 4.2.1. Genel Enerji tüketimini sınırlandırmak için, madde 3.3.’te sözü geçen farklı seçenekler kullanılarak gerekler ifade edilebilir. Bu gereklerin uyumlaútırılmıú malzeme özellikleri ile ba÷lantılarının kurulması gerekir. Enerji tüketimi bir taraftan yapı iúleri veya bunların bölümleriyle, di÷er taraftan da yapıları kullananların ihtiyaçları ile ilgilidir. Aúa÷ıda Üye Ülkelerde kullanılmakta olan ve bunlarla iliúkili bulunan yöntemlere ait açıklama verilmiútir: - Kullanıcıların ihtiyaçlarının ifade edilmesi (madde 4.2.2.) - Enerji úartlarının ve bunların malzemenin özellikleri ile olan ba÷lantısının ifade edilmesi (madde 4.2.3.). 4.2.2. Kullanıcıların ihtiyaçlarının ifade edilmesi Aúa÷ıdaki konular tanımlanmıútır: 1. Kullanım alanlarındaki termal konforun, kıú ve yaz koúullarındaki ilgili parametreler göz önüne alınarak de÷erlendirilmesi, 2. Sıcak suyun sıhhi amaçlar için kullanımının de÷erlendirilmesi; 3. øç hava kalitesinin veya havalandırma ihtiyaçlarının ifade edilmesi. 4.2.3. Enerji gereklerinin ve bunların malzeme özellikleriyle iliúkisinin ifade edilmesi 4.2.3.1. Gereklerin Seçenek No 1 ve 2 ile ifade edilmesi Enerji tasarrufu ihtiyacının Seçenek No 1 ve 2 ile ifade edilmesi malzeme özellikleri ile do÷rudan ba÷lantılıdır. Bunlar, malzemelere iliúkin hükümlerle ilgili Bölüm 4.3.’te listelenmiútir. Seçenek No 1 ve No 2 aracılı÷ı ile enerji ekonomisi gerekleri ifade edilirken, yukarıda 1.2.1. maddesinde yer alan hükümler dikkate alınacaktır. 151 4.2.3.2. Gereklerin Seçenek No 3 ile ifade edilmesi Seçenek No 3, yapıların kendisine özel olan ve malzeme özelliklerini ve tasarım verilerini de içeren giriú verilerinin kullanıldı÷ı prosedürleri gerektirir. Temel yöntemler aúa÷ıdakilerle ilgilidir: 1. Yapının içinden 2 ve 3 boyutlu ısı akıúı, zemin ve ısıtılmayan alanlar içinden ısı aktarımı dikkate alınarak bina cephesinin özel iletim ısı kayıplarının veya termal yalıtım düzeyinin hesaplanması, 2. Bir binanın genel hava geçirgenli÷inin cephenin bileúenlerinin münferit geçirgenli÷inden (kapılar, pencereler vb) ve tesisatın sıkılık özelliklerinden, iúçilik koúulları da dikkate alınarak de÷erlendirilmesi, 3. Bir binanın genel hava geçirgenli÷inin ölçülmesi, 4. Mekanik havalandırma sistemlerinin tasarım hava akıú hızının havalandırma bileúenlerinin akıú basıncı özelliklerine dayanarak hesaplanması (fanlar, kanallar, hava giriúleri ve çıkıúları), 5. Jeneratörün tam yük yeterlili÷i ve boyutlandırma oranına ve tasarım koúullarında sistemin çeúitli ısı kayıplarının geri kazanılma miktarı ve oranına dayanarak, ısıtma ve so÷utma sistemlerinin tasarım yeterlili÷inin hesaplanması. 4.2.3.3. Gereklerin Seçenek No 4 ile ifade edilmesi Seçenek No 4’te Seçenek No 3’teki ile aynı malzeme ve iúçilik özellikleri kullanılır, aynı zamanda beklenen kullanım ve çevre koúulları hakkında verilere ihtiyaç duyulur. Ana yöntemler aúa÷ıdakilerle ilgilidir: 1. Enerji kullanan sistemler için kullanılacak olan iklim verilerinin tanımlanması, 2. Havalandırma enerjisi yüklerinin de÷erlendirilmesi (planlı havalandırmanın yanı sıra infiltrasyonu da içerir), 3. So÷utma ve / veya ısıtma sisteminin kapasitelerinin tanımlanması için tasarım koúulları altında ısıtma ve so÷utma yüklerinin hesaplanması, 4. Belirli kıú veya yaz koúulları altında hiçbir ısıtma veya so÷utma olmaksızın veya sınırlı ısıtma ve so÷utma ile iç ısının hesaplanması, 5. De÷iúken iç koúul gereklerinin, kontrol sistemlerinin ve kontrol stratejilerinin etkisinin de÷erlendirilmesi, 6. Camlı alanlar aracılı÷ı ile, enlem, iklim ve yönelim ve bunların yanı sıra malzeme özellikleri de göz önüne alınarak, mevsimsel güneú enerjisi kazançlarının de÷erlendirilmesi 7. øç enerji kazançlarının büyüklü÷ünün tahmin edilmesi (metabolizma ve çeúitli enerji kullanımları), 8. Güneú enerjisi ve iç enerji kazancının yararının de÷erlendirilmesi, 9. Pompaların, fanların, so÷utucu ekipmanın ve yardımcı ekipmanın monte edildikleri durumda çalıútırılması için gerekli olan enerjinin, itici güç sisteminin yeterlili÷i de göz önüne alınarak de÷erlendirilmesi, 10. øúlerin hava infiltrasyonunun ölçülmesi ve ölçüm sonuçlarının gerçek sıcaklık ve rüzgar koúulları ile iliúkilendirilmesi. 4.2.3.4. Gereklerin Seçenek No 5 ile ifade edilmesi Seçenek No 5, sistemlerden (Seçenek No 4) elde edilmesi gerekli enerji çıkıúı ve sistemlerin genel verimlili÷i bilgilerine dayanır ve sistemlerin beklenen enerji tüketimine eriúmesini sa÷lar. Prosedürler aúa÷ıdakileri de÷erlendirebilir: - Isıtma ve so÷utma jeneratörlerinin ortalama yeterlili÷i; - Tüm enerji tüketen sistemlerin gerekli enerji çıkıúı (Seçenek No 4) ve bu sistemlerin ortalama verimlili÷ine dayanan enerji giriúi (beklenen brüt enerji tüketimi). 152 4.3. Yapı malzemelerine iliúkin hükümler 4.3.1. Genel Malzemelerin özellikleri aúa÷ıdakilerden biri ile belirlenebilir: a) Yapı malzemelerinin özelliklerinin emniyetli tahminleri olan genel olarak kabul edilmiú tasarım de÷erlerinin kullanılması (ço÷u ülkelerde bu bilgileri veren veri belgeleri halihazırda vardır). b) Tasarım de÷erlerinin hesaplanması c) Tasarım de÷erlerinin ölçülmesi d) Tasarım de÷erlerinin referans de÷erlerden belirlenmesi. Not: Tasarım de÷erleri kullanılmakta yaúlanma(yıpranma) etkilerini gösterir. olan malzemeler için tipik koúulları ve Konvansiyonel basitleútirilmiú hesaplama yöntemleri, giriú ve çıkıú de÷erlerinin çözünürlü÷ünü, bunların olası do÷rulu÷unu göz önüne alarak göstermelidir. Ölçümler ve ölçüm de÷erlendirme prosedürleri bunların do÷rulu÷unu göstermeli ve çözünürlü÷ü tanımlamalıdır. 4.3.2. Temel Gereklerle ilgili olabilecek malzemelerin Özellikleri 4.3.2.1. Yapı malzemeleri (1) ølgili Yapı malzemeleri, ısı kayıplarının hesaplanmasında izlenecek yolu gösteren ço÷u ulusal standartta tanımlanmıútır. Bir örnek aúa÷ıdaki kapsamlı olmayan malzeme listesi verilmiútir: - Son tabaka malzemeleri, - Harçlar, alçılar ve düzelticiler, - Her tür beton, - Kereste, ahúap malzemeler, paneller, do÷al taúlar, tu÷lalar, bloklar, - Çakıl, kum, toprak, - Cam, plastik, metal, - Termal yalıtım malzemeleri. (2) Bu malzemeler için, genel kabul gören, tasarım de÷erleri tanımlanacaktır.Bunlar tasarımcılar tarafından baúka bir ölçüme gerek duymaksızın kullanılabilecektir. ølgili malzeme için uygun oldu÷unda dikkate alınması gereken özellikler Tablo 1’de listelenmiútir. (3) Genel kabul gören de÷erler 4.3.1.’de belirtilenlerden daha iyi tasarım de÷erlerinin talep edildi÷i malzemeler için veya kullanıcının belirli bir de÷erin onaylanmasını istemesi halinde, istenen daha iyi tasarım de÷erlerinin sa÷lanabilmesi için uyumlaútırılmıú belirleme yöntemleri gerekmektedir. Not: Genellikle uyumlaútırılmıú belirleme yöntemleri aúa÷ıdakileri tanımlayacaktır: - Ölçüm yöntemi ve referans de÷erlere götüren referans test koúulları, - Referans de÷er temelinde tasarım de÷erlerine ve özel kullanım koúullarına ulaúmak amaçlı prosedür 153 TABLO 4.1 Uygun olan hallerde göz önüne alınması gereken Yapı Malzemelerinin Özellikleri No Yapı Malzemelerinin özellikleri 1 Yo÷unluk, geometri, boyutsal stabilite 2 Çeúitli nem oranları için termal iletkenlik veya termal direnç 3 Özgül ısı kapasitesi 4 Termal geniúleme katsayısı 5 Su buharı da÷ılma direnci 6 Higrometrik geniúleme katsayısı 7 Çok sayıda ba÷ıl nem de÷eri için higroskopik nem içeri÷i 8 Su absorpsiyonu 9 Hava geçirgenli÷i 10 Mekanik özellikler, örne÷in: basınç direnci, gerilme dayanımı, elastikiyet modülü, Poisson oranı 11 Uzun dalga radyasyon için yayılabilirlik 12 Uzun dalga radyasyon için iletebilirlik 13 Güneú radyasyonu için iletebilirlik ve emebilirlik 4.3.2.2. Yapı Bileúenleri Bu bileúenler için, Tablo 2’de listesi verilen özelliklerin uygun olan hallerde göz önüne alınması gerekir. Bunların de÷erlendirilmesi için aúa÷ıdakilerin belirlenmesi gerekir: - Genel kabul gören tasarım de÷erleri, - Ortak, basit, manuel hesaplama yöntemleri, - Uyumlaútırılmıú kesin hesap yöntemleri, - Ölçümlere dayanan uyumlaútırılmıú belirleme yöntemleri Son üç prosedürden biri, ilk prosedürün sonucunda elde edilenlerden daha iyi de÷erler talep edildi÷i zaman kullanılmalıdır. Not: Son yöntem aúa÷ıdakileri tanımlayacaktır: - Referans de÷ere götüren test yöntemi ve referans koúullar, - Referans de÷er temelinde tasarım de÷erine ulaúmak amaçlı prosedür ve özel kullanım koúulları. TABLO 4.2 Uygun olan hallerde göz önüne alınması gereken Yapı Bileúenlerinin Özellikleri No Yapı Bileúenlerinin özellikleri 154 1 øletim (*) veya termal direnç (*) [tek boyutlu ısı akısı (**) iki veya üç boyutlu ısı akısı] 2 Her tür kargir için eúde÷er iletkenlik veya termal direnç 3 Nem transferi 4 ùiddetli ya÷mur direnci 5 Hava geçirgenli÷i (*), (**) 6 Termal eylemsizlik özellikleri 7 Güneú enerjisinin iletimi (*), (**) 8 Havalandırma amaçlı açıklıkların etkin alanları ve akıú özellikleri (**) (*) Kepenklerin ve kapakların etkisi düúünülmelidir. (**) Farklı boyutlar için interpolasyon hakkında üzerinde anlaúmaya varılmıú bir yol içerir. 4.3.2.3. Sistem Bileúenleri (1) Bu kategori, 2.2.4.’te sözü geçen ve özellikleri enerji tüketimi üzerinde etkili olan teknik ekipman sistemlerinin tüm bileúenlerini içerir. Bunlara iliúkin örnekler aúa÷ıda belirtilmiútir: – Isıtma ve so÷utma jeneratörleri, – Atmosferik ve güneú kollektörleri ve su ısıtıcıları, – Enerji depolama cihazları, – Isı de÷iútiriciler, – Isıtma ve so÷utma emitörleri – Hava giriúleri ve çıkıúları, – Hava ve su da÷ıtım úebekesi elemanları – Pompalar ve fanlar ve bakımları. (2) Genel olarak, referans de÷erler için uyumlaútırılmıú teknik úartnameler, aúa÷ıdakiler için ihtiyaç duyulan malzemelerle ilgili tüm bilgileri sa÷layacaktır: - Benzer bileúenler için birleútirilmiú referans koúullarında performans karúılaútırması - Kısmi yük iúletim koúullarını da içeren kullanım içi performanslar da dikkate alınarak, enerji tüketimi ve maksimum yük de÷erlendirmesi; - Tesisatların yeterli tasarımı ve boyutlandırılması, - Uygun iúletim, kontrol ve bakım (3) Uyumlaútırılmıú belirleme prosedürleri gereklidir ve bunlar ölçüm yöntemlerini ve kısmi yükle iúletim için de tasarım de÷erlerinin tahmin edilmesi yöntemlerini içermelidir. (4) Bu sistemlerin bileúenlerinin özellikleri için genel kabul gören tasarım de÷erleri için bir ihtiyaç tanımlanmamıútır. - Pasif havalandırma vantilatörleri - Vanalar ve damperler, - Filtreler 155 - ølgili kontrol cihazları (5) ølgili olan hallerde, uyumlaútırılmıú prosedürler aúa÷ıdakiler için tanımlanacaktır: - Bir boyut aralı÷ında bulunan aynı türdeki tüm cihazların özelliklerinin, bunların sınırlı bir sayısı üzerinde yapılan ölçümlerden çıkartılması, - Boyut veya sınırlı üretim nedeniyle bir laboratuarda test edilmesi mümkün olmayan bileúenlerin talep edilen özelliklerinin do÷rulanması için yerinde ölçümlerin kullanılması (6) Tablo 3, sistemlerin bileúenlerinin her bir ana ailesi için, uygun oldu÷u yerde ortak bir Avrupa yöntemiyle tanımlanması gereken özellikleri göstermektedir. TABLO 3 Uygun olan hallerde göz önüne alınması gereken Sistem Bileúenleri Özellikleri No Sistem Bileúenleri Özellikler 1 Tüm entegre yardımcı ekipmanın tüketimi dikkate alınarak; yakıt veya elektrik kullanan, kazanları, havalı ısıtıcıları, so÷utma birimlerini, ısı pompalarını, su ısıtıcılarını vb içeren ısıtma ve so÷utma jeneratörleri, Referans çıkıú (**) Bekleme tüketimi (**) Tam yük verimi (**) Kısmi yük verimi (**) Örne÷in % 20, 40, 60, 80 Termal eylemsizlik øç hava ve su basıncı düúme özellikleri Akıú ve basınç düúmesi için iç pompa ve fan özelikleri Pompa ve fan motoru yeterlili÷i ve güç 2 Atmosferik ve güneú enerjisi toplayıcıları, güneú enerjisiyle çalıúan su ısıtıcıları Isıtma ve so÷utma jeneratörleri için 1’deki özellikler aynen geçerlidir. Optik ve termal özellikler (*) 3 Enerji depolama sistemleri Depolama kabının kapasitesi Tüm iúletim koúulları aralı÷ı için ısı kaybı özellikleri 4 Isı de÷iútiriciler Nominal çıkıú (*) Etkinlik (*) Isı kayıpları (*) Akıú – basınç özellikleri (*) 156 Entegre yardımcı ekipman gücü ve yeterlili÷i (*) 5 Isıtma ve so÷utma emitörleri Farklı iúletim koúulları için nominal çıkıú (*) Bir iúletim koúulları aralı÷ı için çıkıúın ıúıma ve konveksiyon bileúenleri (*) Termal eylemsizlik 6 Yapı içerisinde yer alan ısı emitörleri (kablolar, borular, levhalar, vb) Nominal emisyon Tam ve kısmi yük yüzey sıcaklı÷ı ve emisyon oranları Termal eylemsizlik 7 Vanalar ve damperler Akıú – basınç düúüúü özellikleri 8 Borular ve kanal elemanları, akıú sayaçları vb dahil Akıú – basınç düúüúü özellikleri 9 Filtreler Filtre yeterlili÷i Akıú basınç düúüúü özellikleri Toz tutma kapasitesi 10 Hava giriúleri ve çıkıúları Akıú – basınç düúüúü özellikleri (*) Anormal(induced) hava akımı özellikleri(*) 11 Boru ve kanal yalıtımı Termal direnç Su buharı difüzyon direnci 12 Küçük ısıtıcılar Güç nominal de÷eri 13 Sensörlerin hassasiyeti Kontrol ekipmanı (alan ve sıhhi su ısıtma, nem, havalandırma, iklimleme için) örne÷in: kazanlar için Orantılı aralık kontrol cihazları, oda sıcaklı÷ı kontrol cihazları, termostatik vanalar, dijital otomasyon cihazları, ve bina içine tesis edilmiú ilgili sistemler için merkezi birimler veri Diferansiyel iletme sistemleri Ölü bant Zaman sabitleri 157 Kısmi yük özellikleri 14 Fanlar ve pompalar Akıú basınç e÷rileri (*) Güç ve yeterlilik e÷rileri (*) (*)Kepenklerin ve storların etkisi de göz önünde bulundurulmalı (**) Farklı boyutlar için interpolasyona iliúkin olarak üzerinde anlaúmaya varılmıú bir yöntem içerir. 4.3.2.4. Ek konular veya notlar 1, 2 ve 3 numaralı tablolar geniú kapsamlı de÷ildir ve Temel Gere÷e iliúkin Avrupa teknik onayına iliúkin ortak esaslar ve Avrupa standartları talimatlarının hazırlanmasında göz önüne alınması gereken özelliklerini göstermektedir. Bu özelliklerin birbirleri ile iliúkisinin de göz önüne alınması gerekebilir. 4.3.3. Malzemelerin Performansları (1) Mümkün oldu÷unca, ürünlerin özellikleri teknik úartnamelerde ve Avrupa teknik onay kılavuz hükümlerinde performans cinsinden açıklanmalıdır. Hesaplama, ölçüm ve test (mümkün olan hallerde) yöntemleri, uyum kriterleri ile birlikte, ya ilgili teknik úartnamelerde veya bu úartnamelerde atıfta bulunulan referanslarda verilecektir. (2) Ürün performanslarının ifadesi, Üye Ülkelerde halihazırda kullanılmakta olan ve Bölüm 3’te bahsedilen Temel Gerek do÷rulaması için kullanılan temelle uyumlu ve bu belgelerin gerçek uygulaması göz önüne alınarak, 4.1 (2)’de belirtilen Avrupa Kategori A standartlarında verilen úekilde olacaktır. 4.3.4. Ürünlerin uygunlu÷unun onaylanması (1) Ürünlerin “uygunlu÷unun onaylanması”, Direktifin III numaralı Ekinin 13, 14 ve 15. Maddelerinde belirtilen hüküm ve prosedürlere uyuldu÷u anlamına gelir. Bu hükümlerin amacı, kabul edilebilir bir olasılıkla, bir ürünün performansının ilgili teknik úartnamede belirtilen úekilde elde edilecek olmasının sa÷lanmasıdır. (2) Talimatlar Direktifin III numaralı Eki ve Avrupa teknik onayı kılavuz hükümlerinde ve teknik úartnamelerde belirtilecek olan ilgili hükümler çerçevesinde uyum onaylama prosedürlerine iliúkin göstergeleri içerecektir. 5. ÇALIùMA ÖMRÜ, DAYANIKLILIK 5.1. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı iúlerinin çalıúma ömürlerinin iyileútirilmesi 5.1.1. Temel Gere÷in karúılanması ile ilgili olarak, her bir iú türü veya bunlardan bazıları ya da iúlerin bölümleri için makul oldu÷u düúünülebilecek olan çalıúma ömrü tedbirlerinin alınması, gerekli olduklarının düúünüldü÷ü hallerde Üye Ülkelerin seçimine ba÷lıdır. 5.1.2.Temel Gerekle ilgili olarak, iúlerin dayanıklılı÷ı ile ilgili hükümlerin malzemelerin özelliklerine iliúkin oldu÷u hallerde, bu malzemelerle ilgili olan Avrupa Standartlarının hazırlanmasına iliúkin talimatlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esaslarında da dayanıklılık konularını içerecektir. 5.2. Temel Gereklerle ilgili olarak yapı malzemelerinin çalıúma ömürlerinin uzatılması 5.2.1. Kategori B' de yer alan úartlar ve Avrupa Teknik Onayı ortak esasları, kullanım amacıyla ilgili olarak malzemelerin çalıúma ömrüne ve bunun de÷erlendirilmesine iliúkin göstergeleri içerecektir. 5.2.2. Bir malzemenin çalıúma ömrü ile ilgili olarak verilen göstergeler, üretici tarafından verilen bir garanti olarak yorumlanamaz, ancak iúlerin beklenen ekonomik çalıúma ömrüyle ilgili olarak do÷ru malzemelerin seçilmesi amaçlı bir araç olarak görülebilir. 158