Bilgisoyqrlorln kentsel tqsonm e$itinindeki rolii
Transkript
Bilgisoyqrlorln kentsel tqsonm e$itinindeki rolii
\ kentsel Bilgisoyqrlorln tqsonme$itinindekirolii bir one' yagamnkalitesinipekiEtirici Tr r,, anada,Ingiltereve Amerika'da sel iEerenpolitik mi vardr.Arazikullanrmrm planlanrun, endiistriyel ulaqrm kararlarm, oluqtuboyutlu tiE iskann ve geliqmenin salarda (Atash,1992)meslektarihinde gittiincelenmesi gewe tizerinde etkisial- rulmuE bu durumfizikel planlamantn rigrencilerinin Mimadrk trndaydl.Sonydlarda,kentselyenileme kEeartmahadrr. farkholarak,genelde e[itimlerinden dikkatlekeqfi, yeniden formun defizilsel giri$ tasarlma ci$rencilerine roliine planlama ri planlamaegitimindetasartmm olan rinemli igin Plancilar verilir. iizeti karqtn, gevirdi.Ancakyenilenenilgiye MegeEirmektir. gcizden ve yapmak plan kentseltasattmegitimistandartbir mimasorumlulufu yaratilmastntn miifredatasahipdefildir. Mimarltkve karun planlamaegitiminde,bu e$itimtizel ra aittir.Kentseltasarlmve kentselkorumagibi konulariizerinee$ilenplanlama veriliYor. programlar altrnda bile verilenproieegitimi' Bu nedenler ri$rencilerine gibi giivenduybir tasanmct geliEi- kendilerine mesle$in kadartizetlen' mini kendiiE- malartnthissettirmeyecek ve ksttlanm4tr. mig gcimiiyor. ine egitiminingiirselsanatlara Bir mimarLk Planlama lastth iEin aErkh$mrn oluEu,mimarlaberaber rigrencisi katdanbirEokplanlama hedef,iiE bo- projeEahEmasrna kendilerinigiivensizhis' yutlu bir me' rigrencilerinin Bu dunedenolmaktadrr. kanyaratmak- setmelerine sosyalve ekoise rumda,kent tasarlmcilan trr. Plancilar meka- nomikplanlamaile mimarltkarastnda genelikle En geniEan' nl toplumun kaldrklanigin Eansszdrlar. aktiviteleri' insan tasartm, kentsel ekonomikve Iamda, dtiniiqtiiriilmesini forma demografik nin iiE boyutlu Gir$ Resmi:AdobePhoshop'taeldeedilm$ bir dneri direnci projesi Biiliimii' Planlama beklentilerine kapsar.Kentbinalan,biitiin plancdarm dgrencisi, Master Wilton'Clark, Tasinmct : Andrea kentsel Planctlar, grireiki boyut- sorumlulugundadtr. CalgaryUniuusitesi ve tam delerlendirmek lu olaraksunar- kompozisyonu birbirlemekanlarrn iEin yansttmak olarak analize sosyal d$rencilerinin lar.Planlama RichardM.Levy metrolar,yaya planlarveya riyle iliqkisini;caddeler, haritalar, zaman, baqladrklan $ehirPlanlarna ve binalar alanlart parkla, kamu yollart, gcirselimailarverinetabloya da grafrk ProfesorCalgarY Associate gerekformun kentsel pek gdriilmez(Dogeenhart dahilolmakiizere kullandrklan Uniuersitesi zorungeqirmek grire leriyleberabergtizden 1992).Birgokplancrya TasartmFakilltesi ve Sawicki. Qeuresel dadrlar. karmapolitikalarrndaki geligme kentsel (GIS)veBilgisayar CoirafiBilgiSistemi an' araqtrmalada grkhken ivi iki bomtlu Qeviren: (BDT veyaCAD)sosyal Thsartm Destekli laEilr. Giilin KiiseOfluo$lu baf olabilearasnda mekanlar ve mimari Ancaksosal de$igiminetkilevicilerin$ebirPlanast ve Sa' (Dagenhart araEtrr modern den birisi olarakmimaritasnmtn,kent- cekiki K lfn'nilitii;iiniil.ffi &:I 50 Ma rl '9 4 wici, 1992,Littehales,1991).Yazrhmve donanrmdakison geligmeler,GIS,BDT ve gcirseluygulamalarmrn (visualization applications)birbirleri arasmdakiuygulanabilirli!i (compability)konusundayeni umutlar vaadediyor. Giini.imiizdefizilael, ekonomikve demografikveriler iki ya da iiE boyutluelekronik mekandagcisterilenara$tlrmalardangelensonuElarla birlikte EeEitlimodellemeyrintemlerini kullanarakycinetilipanalizedilebilirler. Diger etkilerdenbaqkabu teknoloji,mimarhkfakiiltelerine mevcutmi.ifredatlannr de$iEtirmeleriiEin meydan okuyacaktrr.Ancak sadecebilgisayardestekli tasanmve cografibilgi sistemiile ilgili dersleriilaveetmek,6grencilerin geleceklerindeki kariyederiiEin uygun olmayacaktr. ProblemEcizmeprati$i, planlamateorilerinin, analiztekniklerininve proje sunu (presentation)bolutlannrn geligmesini saflayacakve dersteelde edilen ustahklarprati$e aktanlacaktrr lmajigleme vegairsellik BirEokplanlamave geligmekararlan,nihayetindecinerilen projenin fizilsel gdriintiisiine baghdrr.Plancrlarfiziksel Eevre$artlanruanlamakiEin iEegenellikle planlama Videove fotografikmedya,gealarumgrirmeklebaEladar. nelliklekomEulukiinitesi, alanyada brilgeninilk izlenimini gdrtnti.ilemekiEinkullanrlr. Gelecekevarolmasrmuhyarayxcak temelgciriintulerikarEdaEnrmamnx olan co$rafi Resim No 1-2 bilgi sistemive bilgisayardesteklitasanmkentselgeliqmedeki inceliklereduyarhltklayaklaEmamzdestekleyecektir. ProjeAlam: PincberCreek,AlbertaHalhm kattltmtna gdre olugturulan imajlann bir krcru AdobePbotoshop'taedit edildi. OluEturulanbir imaj, yeni yedegimalanlanrundondurulTasanrnalar : Andreawilton-Clarh,Master dgrencisi,Planlamasl,mevcutyedeqimlerinsrhhileEtirilmesi veyakent moma Biililmii, CalgaryUniuersitesi bilyalannrn eklenmesiyleetkilenecekolan degiqimlerin baskrsr ya da digerrjzelservislerleilgili hizmetlerEokdaha gcisterilmesinde cinemlidir. ucuza sunulabilir. Kentseltasanm alanrndaEa[daE Multi-medyayurhmlan (MacromindDirectorve Persu- diiqiinceakmlannrn e$itimi,bilgisayardesteklitasarlmve asionve eEdegerleri) ve foto-edit yz;thmlan (AdobePho- bilgisayargrirselli$ie$itiminerehberliketmelidir.O$rencitoShopve eqde$ederi)kentseltasanmakaulanhalkrnad- lerin proje ridevlerineAppleyard,Jacops,lynch ve Vhyte reslenmesiiEinyarahdr (McClure,1992).En Eokkullanr- (1988)gibi kentseltasatlmclve ara$tlrmacllartn okuma lanyazitmlardanbiri olanAdobePhotoShop,bir grafikere cidevlerieklenmelidirTasanmteorisinidahaaErkanlamak ve yeni baElayan smrsz gcirselolanaklarsa$layan bir kim- igin, smf EahEmalarrnda topoloji, mimari rilEekve form, senin dahi imaj iElemeteknolojisinikolaycakullanmasrnr koruma, ortak kullanrm alan planlamail,yayave ta$rt saflayangiiEli.iaraElarasahiptir.lmajlaq bilgisayardata- sirktilasyonu,mimari standartlargibi tasanmkonulannda ranmrEfoto$raflaqdia, bir baEkamulti-medyaEahqmasn- yerel drnekler verilmelidir.ilk rjdevlerdeproje degerlendan veyavideodanimaj iqlemeyzrhmr iEinedo$rudanak- dirmesien rinemli araEolmahdr. KomEulukiinitesinde tarilabilir.Video ortam genelliklediigiik rezoli.isyonlu gakgmak,ciirenciyeblok rilgesindekikentselformu komimajlann iizerinde oynanmasrnlve gogaltilmasmsailar. quluk iinitesinegeliEtirmekte yardmo olur Bu ti.ir ahgtrrAyntzamandaiElemingeri ddni.iEi.imil Pro- malar cigrencilereplan ile perspektifarasrndakigeEiEi de saglanabilir. jenin gerekinimlerinebalh olarak,imajlarbasrlabilir,dia oluEfurmalannda yardmo olur. veyavideo formatrna transferedilebilir.Ancakl'iikek kagcirselligine giriE,EahEma Bilgisayar alamndakicaddeve liteli grafik rizellikleresahip bilgisayarlarpahahdrr.Buna sokaklanngdriintiElerinindijital halegetirilmesiylebaElar. karEilrkticari firmalar nacir!ryla kullanrcrlararenkli proje Bu gririiniiElerdiizeltilerekmevcutgririintiiniin iginekatr- 5l Mart'94 labilirler Bu tip driniiqiimler,kentseltasanmre vastran srrrm grubunacaddeler,arazikullarumr,bdlgeleme(zokentlerdekietkisigibi birgokdegiqikkonudatartrqmalare nins). srnrrle topografragibi planlailgili incelemekonunedenolacakprojealanrndaki gosterecekrir lan lerilir Qegitlifiziksel,ekonomik,demografikbilgiler degiqiklikleri Bu ilk Ealqmalar, projelerindedahabaqan| BDTtabanrnda cigrencilere I ayntzamanluklenebildi$iigin,dgrencile olmalannrve tasanmkonusundadahaaktifrol almalannr da haritalamabilgileriylecografibilgi sistemineyaklaqtrnsa$layacaktrr. Bu aradaanacaddeleryenidendijzenlene- lrr HalihazrrharitalariizerindeEahqmalar bittiktensonra, cektir,O$rencilermevcutbinalar olmadanda cadde ogrencilerEahgma alanlannrnbir krsmrnda iiE boyutluEadijzenlemesi(streetscape) elemanlannrgeliqtirebilirler hqrrlarProgramilerledikEe bina iliEkilerive boqalanlann MekanalgrlayrE biEiminegcirekapr, penceredetaylan. ileride alacagrdurum iig boiutlu olarakgcirselleqir. Model kent mobilyalan, yeqilbitkleq caddecephelerinin renkle- tamamlandr$rnda topografrabilgileri,binalar,caddeler, ri gibi mimarielemanlardn planaErkanlabilir. (Resim1) vaya1'ririimeyollan, kent mobilyalarrde$iqikEahgmalara ve (Resim2) ba$lanmakiEin kullanrlrr.Gori.iniigleryaya,motorlu tagrt Korumaplanlamasr dersindeoldu$ugibi bina restoras- veyabinakullanrcrlannrn perspektiflerine goreinqa EeEitli yon planlan gciriiniiglerve perspektiflerolarakseri galqr edilebilirler (Resim3) ve (Resim4) labilir.AlternatifleqtarihiverileredahaEokdikkatedilerek Iqrkve gcilgeqalqmalangiiniin ve yrhngeqitlizamanlarr tiretilebilir.Kes-yaprytrkomutu ve kontur kullanrmr, na gdre canlandrnlabilider. Aynr zamandaBilgisayarDesmevcutbinalannfotografve gizimlerininsayrsal getiTasanm hale tekli savesinde sokakprofilleri.bitkilendirmeqerilmiqversiyonlankargrlagtrnlp,renk ayarlamasryaprlabilir (McCIure,1992). Ayrr,zamanda IilEllff diger bir araqtlrmaolarak,tarihi belgelemekigin Eizgigizimleri saysalhale getirilmigfoto$raflarrnijzerlerinekontur olarakgegilebilir SonuEolarak,ci$rencileringcirselalgrlamakapasitelerinigenigletmekve bilgisayardesteklita'.i:ri ..z\ gahgma sanmgevresinde olana$rsa$lamak iEindahapek cok dersverilebilir. ffiru'l;-ffi;i** fftlffir* -:;;HEa;- Uqboyutlu ortamda kentsel modelleme Bilgisayar DestekliTasanmplanlamaci$rencilerine, iig boyutlu ortamdakentselformun karmaqasrnr araqtlrma olana$rsa$lar.GiiEliifonksryonel yeteneklerle donatrlmrq, kullanrlmasr kolay etkileqim,bilgisayardesteklitasalml miihendislik,mimarhkve planlamada gokdegerlibir arag yapryor Bilgisayarlar giin geEtikgedahagiiglti ve dahasatrn ahnabilirolduklanigin, plancrlarve mimarlarileride bina ve qehirorganizasyonlannr, kolayve ucuz foto-render yapabilenbilgisayarteknolojisinekolaycasahipolacaklardr Planlama egitimindenmezunolacakcigrencilere bilgisayar desteklitasanmltanrtmak,onlarabu teknolojiyi kullandrrmak, benzeriekipmanasahipdi$ertasanmmeslek dallarrylaortak Ealgabilmeuzmanhgkazandtr CalgaryUniversitesi'nde fuchicadmimarivazrhmr. master diizeyikentseltasarlmstiidyosundailk vrldaverilir, O$rencilerArchicad'ibina yo$unlugu,sokakstandartlan ve topograryagibi koplekskentseliligkilerigorselle5tir- ResimNo J-4: ProjeAlant : PincberCreeh,AlbertaAna caddeninJ boyutlu mekiEinkullanrrlar. bilgisal'armctdeli O$rencilerin ilk bilgisayar desteklitasanmdenelimleriTasarnnct: Dauid Mobr.Masterdgrencisi,PlanlamaProgranin baqanlolmasriEinhalihanr haritagereklidirHer ta- trtt Calgar,y[Jniuersite si , 52 Mart'94 t rliltll : Klasikyolculuktalepmodellerigibi karekterlerindeki de canlandrabilirler. killeri ve ta1fiy^yasirkiilasyonunun acil servisler, volculukkavnakve da$ilmt,toplu taq1m, etkilerinidlEmek deolanakltdrr. kentselgeliqmenin gibi re segimsrndartnrnyenidenbelirlenmesi Ogrecilerteknolojiylebirliktedahakonforlubir hale bolgeleme gbi paketprogramTransCAD uygulanabilir, geldikensonra,projelerinidahaiyi sunabilmelerini sag- yatrnmlara ve fiziksel demografik geligtirip,uygulayacaklardr.lar, rigrencilere yeni modellemeler layacak Eeqitligevresel, geliqtirme fonksiplanlama olana$r sallayan konulannr kenstelprofeninmodelleme detayBunlarbiiyiik cilEekli sahiptir. veyayenisosyal merkezta- yonmodellerine lan, mimaristandart Eizimleri yaratimalarmigereblir. Archicad'm animas- OgrencilerprobleminEdziimtiiizerineyo$unlaEarak, sarrmlarmrn Ortutarhbir yaklaEmgeliEtirirler. yon yapabilmerizelligirigrencilerey^ratt:^lafl mekanlarn GISile modellemede igin yenibir yaqhlar mekezitinerebilmek kadarpekEokola- nelin rigrenciler kuEbagr iEindedolaEmakan, bakmaya getoplutaqrmolanaflr, etnikniifusdagrhmt, foto-renderedilmesi yag,cinsiyet, nak sa$lar.OnerilengeliEmenin gibi servislerin da$drboE alarun seEimi fotografik liEime aErk uygun durumun mevcutalanrnileride alacapr Bu tip faktjrleriharitadan eldeedebilirler. gortintiisi.i mm etkileyen nti sa$lar. niifustakidegiEiklikler, rigrencilerin geliEimine Thsarrmrn bir araEolarakBDT, kentplanct- tasanmcidevlerinde modeli,polimevcutservisin da$drm doluluklar, sevisteki lardanayndiiEiini.ilemez bir teknolojidir. etkivegelecekteki servisda$rhmrndaki tikade$iqiklikleri gerekiyor. leri gibi co$rafikverilerisrnamalan BilgiSistemleri Go!rafi getimek,cograMetin,grafik,videoimajlanrubiraraya iEin Cografibilgisistemionam BTDile ortakEahEmak ve di$er dosyalara fi sistemini diskte depolanmrg BDTortammda eldeedilenverileqco$rafi bilgi tasadanm4tr. GeEmigte multimedya baqarabilir. baglayarak uygulabilir.Alanfotofraflan,uydufotog- CD-ROM'a bilgi sisteminde organneedilirdi. uygulamalada raflarr,dijitalharitalarve ni.ifussapmrverilerianalizedi- sunularrcizeltasadanmrE yaratilmasl ti$rencilere fonlsiyonlanrun lebilir. E$itimuacr olarakGlS,"sorgulauearashr" (qu- GISmultimedya tarihi,demogafik,ekonomikve sosyalbilgiler kentselgeliE- gerresel, ery andsearch)fonkryonlanmkullanarak yasalvebaErurulabilecek veritabanloluEturmageliEmesini karaktederinin sa$lar.O$- aErsrndan meninmekansal kentsel konularda bilgi,birbirinietkiverilerigosteripyenidensr- lanmsaglar. rencilerhaitalarlamekansal QeEitli video haritalaqtablofoto$raf ve imajlart, leyen nayabilirler. Eevrede ve matematiksel kentsel model imajlan co$rafibilgi sistemininmeslekipratikte lar, i.igboyutlu Ogrencilerin, multimedya (viaracfiltyIasunulur.Etkilegimsel ne kadaronemlioldu$unutarukltketmeleriiEin,planla- Erktdarr programlanna girebivekamudairelerine ziyaretetmelerisa$- deo,haritalaqgrafikleqanimasyon ma,miihendislik sadece bir baElangrEtr amakattlanabilir.Bu deneyim, vergilendirme, ulaqrmplanlamast, lenveritabamyazimlan) ve ileridegearttracak bununkullarumrm acilservisler, teminve atrksu gibi kentyiinetimikonula- lmcr planlama rnda araEolarakGIS'inne kadarrjnemlibir roli.ioldugu- liqtirecektir. GIS,BDTve gdrselimajyazirmlartgibi sistemlerve yarar.Ucuzkonutprojeleri,sa$lkve nu de$erlendirmeye programlar yeniaraElarla iizebirliktekentselproblemler sorumlulusosyal kiiltiirelmerkezgibiyerelydnetimlerin ve Ecizme olanagrsaglar.Oniimtizdeki birtidevolarakverilerek rindeEahEma $undaolanproblemlerci$rencilere daiqistasyonlamnrn sunumu,plancilara geliEtirilebilir. Belediyelerle ortak Ealqma,mevcutkay- kaEyrl igerisinde Kullanrcrlara bilgisayar haberdar ha genigolanaklarsaglayacaktrr. naklardan eldeedilenonlineveritabanlanndan yaratilmasr, imajlann,verilerinvefikirlerin projeleriEinhazr a$rdi.inyasrmn ederken,planlamaokullanna<i$renci geniq potansiyel getirecektir. paylaqrmr Bger iEin olanaklar (ve Maplnfo, Atlas, GIS ve ArcView eqverikaynalrsaglar. gelecek planyizyla hurlayacalsak, biz rigrencilerimizi paketi,temelveritabanlart degerleri)gibi birgokyazl/rrm ve haritalama Ancakplanla- lamafakiiltelerikentselbilgi analnive ycinetimikonulu ilkelerineoldukEa uygundur. yapmakzorundadrlar. Planaynrzamanda modellemeve grirsel derslerekrjktencidegiqiklik ma ci$rencilerinin Ofrenciiginhazrrhla crlar,bilgi dtinemindecinemlirol oynayacaknr. kullanrmr aragolarakcografibilgisisteminin teknolojinin gereksinimleri gibi uygulamalar geniE ler bilgilive e[itimli olduklanzammga$daE vardr. TransCAD yanrlanmakamactyla uzmanhkalanlannt uzaystlmekanlargeliEtirmeye olanaktanr. Bu gbi uygu- olanaklanndan geEirmek vekamuyarangalqmalannisteyecekler IamaIuIaii$rencilerherhangibir matematilael uzmanhk- hayata ve artlracaklardrr gcizdntin- da organnasyonlannda baEarilanm larrolmadanteorikmodellerinuygulamalannr 53 Mart'94