EKLERİ (Türkçe) - Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü
Transkript
EKLERİ (Türkçe) - Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EMLAK VE KAMULAŞTIRMA DAİRESİ ILISU KONSORSİYUMU ILISU BARAJ VE HES PROJESİ GÜNCELLENMİŞ YENİDEN YERLEŞİM EYLEM PLANI DEĞİŞİKLİKLERİ (GYYEP) Çevre Danışmanlık Ltd. Şti. Mayıs 2006, Ankara DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON İÇİNDEKİLER Sayfa KAPAK SAYFASI İÇİNDEKİLER i TABLOLAR LİSTESİ ii ŞEKİLLER LİSTESİ iii EKLER LİSTESİ iv 1. Yeniden Yerleşim 1 1.1. Genel Bakış: Politik Uyuşmazlık 1 1.2. Sağlıklı bir planlamaya temel oluşturacak doğru ve güvenilir rakamların sunulması 1 2. Proje Yönetimi / Yürütme görevi yaptırımları 12 3. Gelir İyileştirilmesi 14 4. Yeniden Yerleşim Alanları 25 5. Halkın Katılımı ve Danışmanlık Hizmetleri (HKD) 26 6. Kültür ve Dil 28 7. Bütçe 29 8. Şikayet Mekanizması 43 9. İzleme 49 10. Diğer 54 Ekler 58 ii DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1. Tablo 2. Tablo 3. Tablo 4. Tablo 5. Tablo 6. Etkilenme Açısından PEİ’lerle ilgili Rakamlar Kadastro Araştırması için Tahmini Bütçe Kadastro Araştırması için Kısa Zaman Çizelgesi Hanelerin Sayılarına Göre Yöneldikleri Gelir Kaynakları Bütçe Tahsisi (ABD Doları) Konsolide Bütçe iii Sayfa 4 10 10 19 31 36 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1. Şekil 2. Şekil 3. Şekil 4. Şekil 5. Şekil 6. Şekil 7. Şekil 8. Şekil 9. Sayfa Yerleşimlerin Mevcut Kadastral Durumu 9 13 YYEP Raporu Halkı Bilgilendirme, Danışmanlık Aktiviteleri ve Şikayet Giderme Mekanizmalarının Yürütülmesine ilişkin Önerilen Organizasyon Yapısı Seçilen yerleşimlerin proje alanı üzerindeki dağılımı ve proje 22 alanının tarımsal kullanım deseni 23 Beton Binalar için Piyasa Değerleri ile Mevcut Birim Fiyatların Karşılaştırılması Kuru Tarım Alanları için Piyasa Değerleri ile DSİ Birim Fiyatlarının 24 Karşılaştırılması Sulu Tarım Alanları için Piyasa Değerleri ile DSİ Birim Fiyatlarının 25 Karşılaştırılması YYEP'in Uygulanması Sırasında Gerçekleştirilecek Bazı Temel 27 Aktivitelere İlişkin Akış Şeması Kendi Olanaklarıyla Yeniden Yerleşimi Seçen PEİ’nin Şikayetlerini 45 Dile Getirme Yolları İzleme ve Değerlendirme Döngüsü 50 iiii DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON EKLER LİSTESİ Ek 1 Ek 2 Ek 3 Ek 4 Ek 5 Ek 6 Ek 7 Ek 8 Ek 9 Ek 10 Kamulaştırmanın Yıllara Göre Dağılımı Sular Altında Kalacak Köylerin Kadastro Durumu Kadastral Durum Haritası Resmi Mevzuat ile ilgili Bilgi Proje Uygulama Zaman Çizelgesi Kırsal Yeniden Yerleşim Alternatif Alanları Formüller Önerilen Yapı Yeniden Yerleşim ve Kamulaştırmada Temel Süreçler Dezavantajlı Gruplara İstihdam Olanağı Yaratılması ve Buna İlişkin Eğitim Sağlanmasına Dair Proje Başvurusu iiv Sayfa 59 71 75 77 81 85 89 92 95 98 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU 1. ENCON Yeniden Yerleşim 1.1 Genel Bakış: Politik Uyuşmazlık Başlık: 1- Bölgedeki politik uyuşmazlıktan, Çevresel Etki Değerlendirme Raporu’nda (ÇEDR) ve Yeniden Yerleşim Eylem Planı’nda (YYEP) çok az bahsedilmektedir. İKO Beklentileri: 1- Eş zamanlı olarak yürütülen çeşitli arkeolojik alanlarda, kırsal yeniden yerleşim alanlarının hazırlanması ve sürekli katılım ve şikayet giderme mekanizmalarının işleyişleri ile bağlantılı prosesler incelenmelidir. Cevap: Bu yoruma ilişkin olarak, bu sorunun cevabına geçmeden önce “politik” ve “uyuşmazlık” kelimelerinin manalarını tekrar gözden geçirmekte fayda vardır. Bu işlemi takiben, bu konu hakkında farklı yorumlar geliştirilebilir. Bununla beraber, bu raporun teknik bir rapor olduğu ve yöneltilen bu sorunun söz konusu raporun kapsamının dışında olduğu vurgulanmalıdır. Ayrıca, Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC) el kitabı dikkatli bir şekilde incelendiğinde, ‘politik’ kelimesine rastlamak mümkün değildir. Bu raporda, politik sorunlardan ziyade dezavantajlı gruplar, bu grupların dezavantajlı olma nedenleri ve ihtiyaçları objektif olarak analiz edilmektedir. Bu analizlerde herhangi bir ayrım yapılmaksızın, bazı etki azaltıcı önlemlerin alınmasına yönelik çözümler önerilmektedir. Ayrıca, Güncellenmiş Yeniden Yerleşim Eylem Planı (GYYEP) Raporu Bölüm 2’de dezavantajlı gruplar ayrıntılı bir şekilde analiz edilmiş ve bu grupların dezavantajlı olmalarının temel nedeni olarak da bölgedeki güvenlik sorunlarından bahsedilmiştir. Ancak, bölgedeki güvenlikle ilgili sorunların temel nedenleri bu raporun ana konusu değildir. Yine de bazı etki azaltıcı önlemlerin alınmasına yönelik tarafsız analiz ve öneriler sunmak söz konusu bu raporun ana hedefleri arasındadır (Bu konu ayrıca GYYEP Bölüm 2’de sunulmaktadır). Son olarak Türkiye’nin demokratik bir ülke olduğu unutulmamalıdır. Türkiye’nin laik bir devlet olmasını sağlayan kanuni hükümlerin yanında, Türk Anayasasının 10. Maddesi, herkesin dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetilmeksizin kanun önünde eşit olduğunu garanti etmektedir. Hukuki açıdan hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. Anayasanın 12. Maddesi ise, Madde 17 ve Madde 19’un içerdiği yaşama hakkı ve kişi güvenliğini tanımlayan temel hak ve özgürlükleri garanti altına almaktadır. Madde 26 ifade özgürlüğünü sağlamaktadır. Anayasa tarafından güvence altına alınmış bu haklar, Türkiye’nin de onayladığı İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi gibi uluslararası temel haklara dayanmaktadır. Araştırma süresince, yeniden yerleşim ve etki azaltıcı önlemler gibi bir çok önemli husus açısından söz konusu tüm sorunlar ve konular dikkate alınmıştır. 1.2. Sağlıklı bir planlamaya temel oluşturacak doğru ve güvenilir rakamların sunulması (Anahtar Adım 5’e bakınız) Başlık: 1- Yeniden yerleştirilecek insanlar / PEİ ile ilgili güvenilir ve sağlıklı rakamlar 1 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 2- YYEP arazi tapuları konusuna değinmemektedir. Görünüşte (ÇEDR tartışıldığı üzere) bölgede önemli sayıda zilyetli mülkü olan mal sahibi bulunmaktadır (kadastroda kaydı olmayan mülkler). İKO Beklentileri: b) YYEP (2000/2001) ve YYEP 2005 arasındaki farklılıkları açıklayınız. Cevap: (a ve b birlikte) Bu konuya ilişkin olarak, daha önceki YYEP Raporu’nun metodolojisi hakkında bazı bilgileri vermek yararlı olacaktır. Önceki YYEP Raporu’nda, yerleşim yerlerindeki nüfusu, altyapıyı, toprak kompozisyonunu, doğal vejetasyon alanlarını, su kaynaklarını ve toprak kullanım modellerini tespit etmek için konusal (tematik) haritalar kullanılmıştır. Nüfus sayımına ilişkin olarak da, önceki YYEP Raporu’nda da nüfus sayımı yapılmıştır. Ancak, bu nüfus sayımının metodolojisinde bazı sorunlar vardır. 1990’ların başlarında meydana gelen göç hareketlerinden ve doğru kayıtların yetersizliğinden dolayı etkilenen insanların sayısını tahmin etmek oldukça zordur. O dönemde bölgede kapsamlı bir nüfus sayımı yapmanın zor olmasından dolayı, 1990 ve 1997 yıllarında Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) tarafından yapılan araştırmalara ait güncel olmayan veriler nüfus sayımı için kullanılmıştır. Ayrıca, bu sayım için kullanılan metodolojisiyle ilgili olarak da bir takım sorunların olduğu görülmektedir. Güvenlikle ilgili sorunlardan kaynaklanan göç dalgasına ek olarak, birçok ailenin mevsimlik tarım işçisi veya diğer iş kollarında çalışmaya bölgenin dışına geçici olarak gitmesinden dolayı bölgede yüksek düzeyde iç ve dış göç yaşanmaktadır. Bundan dolayı, bölgede yeniden yerleştirilecek insanların sayısı veya etkilenen insanların sayısının net bir değerlendirmesi yapılamamıştır. 0F1 Önceki YYEP Raporu’nda 2000 yılı nüfus sayımına göre projeden 71,186 insan etkilenirken, 1990 yılı sayımına göre ise projeden 55,127 insan etkilenmektedir. Ayrıca metodolojisi uygulanmıştır: önceki YYEP Raporu’nda nüfus sayımı ile ilgili iki farklı Birinci metot dolu yerleşim yerleri için, ikinci metot ise boş yerleşim yerleri için kullanılmıştır. Fiziksel ve/veya ekonomik olarak yer değiştirecek insanların tahmini (hesaplanan) sayısı 61,620’dir. Geçmiş dönemlere ait bu rakamların gösterdiği değişikler açıklanamamaktadır. Ayrıca, bu raporda projeden etkilenmedikleri varsayılarak toprağını kaybeden insanlar göz ardı edilmekte ve bu insanlara hak ettikleri tazminatlar önerilmemektedir. Bu durum projeden etkilenen gerçek nüfus için verilen rakamı kaçınılmaz olarak azaltmaktadır. Önceki YYEP Raporu’nda boş ve boşaltılmış yerleşim yerleri için kullanılan hesaplama prosedürü metodolojisi şu şekildedir: Ilısu bölgesindeki köylerin yaklaşık %40’ı bir veya birden çok mezraya sahiptir. Bir köyün tüm mezraları tamamen veya kısmen etkileniyorsa, ilgili köyün nüfusu kullanılabilir ki sadece bu köyle bağlantılı merkez veya bazı mezraların etkilendiği varsayılarak. Güvenilir ve doğru bir tahmin yapmak için mezra ve köy nüfuslarının ayrı ayrı hesaplanmaları gerekmektedir. Ancak, bu noktada ortaya çıkan temel sorun sadece 1997 yılı DİE mezra sayım verilerinin mevcut olması ve bu verilerin 1997 yılından önce yayımlanmamış olmasıdır. Bu sonuç 2000 yılı nüfus hesaplamaları için hiç bir artış oranı eklenmeden güncellenmiştir. Böylelikle, önceki YYEP Raporu’nda 1997 yılı verileri kullanılarak 2000 yılı için bir hesaplama yapılmıştır. Saha çalışması ve görüşmeler sırasında yapılan gözlemler kullanılarak bir analiz yapılmıştır. 1F2 1 Önceki YYEP Raporu’nun en ciddi dezavantajlarından birisi de veri toplama metodolojisidir. Toplanan bütün veriler proje özelinde olmalıdır. Bu yüzden DİE nüfus sayımı verileri PEİ’nin tespit edilmesi için kullanılamaz. Ilısu Projesi kapsamında yeni bir nüfus sayımı yapılması gerekmektedir. 2 Bu metodolojinin temel varsayımı kapsamlı bir sayımın yapılması durumda (mümkün olduğunca) gerçeğe en yakın değere ulaşmaktır. 2 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Ancak, boş yerleşim yerleri için yapılan hesaplamalarda net ve kesin sonuçlar elde etmek için 1990 yılı verilerinin kullanılması gerekmekteydi, çünkü boş köylere ait veriler sadece 1990 yılı verilerinde mevcuttu. Ancak, 1990 yılı verilerinde boş mezralara ait veriler bulunmadığından ötürü, önceki YYEP Raporu’ndan boş köylere ait nüfus bilgilerine ulaşmak mümkün değildir. Önceki YYEP Raporu’nda boşaltılmış yerleşim yerleri için 1997 DİE verileri, boş yerleşim yerleri için de 1990 DİE verileri kullanılmış ve boş mezralar için bulunan ortalama rakamın da 1997 DİE verileri kullanılarak elde edildiği ifade edilmiştir. Önceki YYEP Raporu’nda kullanılan hesaplama prosedürü bir çok açıdan tatmin edici ve güvenilir değildir (Bölüm 5’de ayrıntılı bir şekilde açıklanmaktadır). Sağlıklı bir yeniden yerleşim ölçeği sağlayabilmek için yeniden yerleşim tazminatına hak sahibi olan insanları tespit etmek için yapılan hesaplamalar yeterli değildir. Sosyoekonomik bir araştırma tasarlamak ve Ilısu bölgesindeki nüfusu tespit etmek amacıyla, önceki YYEP Raporu 1990 yılı nüfus sayımı verileri ve 1997 araştırma verilerini kullanarak hesaplamalar gerçekleştirmiştir. Ayrıca, 2000 yılında yapılan ulusal nüfus sayımı verilerinin yakın bir gelecekte ifşa edilecek olması dikkat çekicidir. Ancak, elde edilecek bu verilerin tüm bölgeyi kapsayıcı nitelikte olmayacağını düşünmekteyiz. Sosyoekonomik araştırmanın geçerliliğini ve doğruluğunu sağlamak için proje özelinde bir nüfus sayımının yapılması gerekmektedir. Bunun yanında, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Organizasyonu (OECD) ve Dünya Bankası (DB) direktiflerine dayanan etkin bir analiz yapılmalıdır. Ilısu bölgesindeki köylerin yaklaşık %40’ı bir veya birden çok mezraya sahiptir. Bir köyün tüm mezraları tamamen veya kısmen etkileniyorsa, sadece köy merkezi veya bu köy merkeziyle ilişkisi olan bazı mezraların etkilenmesi durumunda bu köyün nüfusu kullanılabilir. Net ve güvenilir bir hesaplamanın (tahmin) yapılması gerekiyorsa, mezra ve köy nüfuslarının ayrı ayrı hesaplanmaları gerekmektedir. Ancak, bu noktada ortaya çıkan temel sorun, sadece 1997 yılı DİE mezra sayım verilerinin mevcut olması ve bu verilerin tüm periyodu kapsamamasıdır. Önceki YYEP Raporu’nda, 1997 yılı verileri ile birlikte saha çalışması ve 2000 nüfus sayımından sonra yapılan ilk görüşmeler sırasındaki gözlemlere dayanan bir nüfus hesaplaması yapılmıştır. Yapılan hesaplamanın sonuçları nüfusta herhangi bir artış olduğunu göstermemektedir. Ancak, önceki YYEP Raporu, DİE tarafından 1990 ve 1997 yıllarında gerçekleştirilen araştırmalara ait güncel olmayan veriler kullanılarak yeniden yapılandırılmıştır. Ancak, bu yeniden yapılandırma süreci sorunludur. Doğru ve güvenilir hesaplamaların yapılması için kullanılan önemli verilerin büyük bir bölümü eksiktir ve 1990 yılı nüfus sayımının yapısı 1997 yılı araştırmasının yapısına uymamaktadır. Bu nedenle, önceki YYEP Raporu’nda bazı eksiklikler bulunmaktadır. Başarılı bir YYEP, projeden etkilenen insanlara kapsamlı olarak uygulanan nüfus sayımı ve sosyoekonomik araştırmalara dayanmaktadır. Bu tip araştırmaların bulguları projenin PEİ üzerindeki potansiyel etkilerini değerlendirmek ve tahmin etmek, ayrıca bu etkileri minimize edecek uygun stratejileri geliştirmek açısından son derece önemlidir. Ayrıca, önceki YYEP Raporu’nda verilen ortalama hane büyüklüğü ile ilgili bilgilerde tutarsızlıklar mevcuttur. Önceki YYEP Raporu sayfa 50’de ortalama hane büyüklüğü 7.2 olarak gösterilirken, yine aynı raporda sayfa 25’de ortalama hane büyüklüğü 6.3 olarak verilmiştir. Buna ek olarak, köy muhtar anketlerine göre ortalama hane büyüklüğü 7.8 olarak tespit edilmiştir. Geçmiş YYEP Raporu’nda verilen hane büyüklüklerine ilişkin tüm bilgilerde tutarsızlıklar bulunmaktadır. Yukarıda bahsedilen bilgiler doğrultusunda, nüfus sayımının, tüm PEİ’nin hak ve mülk sahipliğine bakılmaksızın kapsandığı çok yönlü bir araştırma olduğunun vurgulanması gerekmektedir. Nüfus sayımı, bütün PEİ’nin ve mal varlıklarının kesin 3 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON envanterini sağlamaktadır. Bu envanter, projeden etkilenen alana sonradan taşınan insanların tazminat alma ve/veya yeniden yerleştirilmek umuduyla verdikleri hileli beyanları minimize etmek için kullanılabilir. Ayrıca, ilgili OECD direktifleri ve DB İşlevsel Politikaları (OP) 4.12 etkilenen alandaki güncel nüfusun tespit edilebilmesi için bir nüfus sayımı yapılmasını şart koşmaktadır. Nüfus sayımı, yeniden yerleşim programını tasarlamak ve yeniden yerleşim ölçeğini belirlemek için sosyoekonomik bir araştırmayı (anket) içermesi gerekmektedir. Böylelikle, etkilenen nüfus ve proje etkileri seri adımlar vasıtasıyla tespit edilebilir. Bu argüman doğrultusunda, GYYEP Raporu’nun metodolojisi hakkında bazı bilgiler vermek yararlı olacaktır. Metodolojiyle ilgili olarak, uygulama periyodu (takip eden 8 yıl) için herhangi bir tahmin yapılmamış olması göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca, bölgede kaba doğum oranının, kaba ölüm oranı kadar yüksek olduğu kesinlikle unutulmamalıdır. Bununla beraber, bölgedeki göç oranı da (bölgeye ve bölgenin dışına göç) oldukça yüksektir. Hoşgör ve Smits (2002) 1, ekonomik nedenlerden dolayı özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bölgede yoğun bir göç dalgasının meydana geldiğini ve şehir hayatına dair bilgisi ve eğitimi çok düşük olan bölge insanının Türkiye’nin batısındaki büyük şehirlere ve Batı Avrupa’ya göç ettiklerini ileri sürmektedirler. Mevcut şartlar altında bir takım hesaplamalar (tahminler) yapmak çok sağlıklı değildir çünkü ortalama mutlak sapma ve ortalama standart hata gibi göstergeler çok yüksek çıkmaktadır. YYEP dinamik bir plan olduğundan dolayı, bazı değişiklikler projenin finansmanı sağlandıktan sonra yeni gereksinimlere göre yapılmalıdır. Ayrıca, ilgili bölümde bahsedildiği üzere, bölge ile ilgili nüfus hareketlerine yönelik bir araştırma tamamlanmak üzeredir. Bu araştırmanın tamamlanmasından sonra, göç eden nüfusla ilgili kesin verileri elde etmek mümkün olacaktır. Böylelikle, sağlıklı tahminler yapabilmek için bu veriler ile birlikte YYEP’deki ilgili veriler de kullanılabilir. Son olarak, Bölüm 5 ayrıntılı bir şekilde tekrar incelendiği takdirde, bu önemli noktaları yakalayabilmek mümkün olacaktır. Ayrıca, raporda çok kolay bir şekilde düzeltilebilecek bazı baskı hataları bulunmaktadır. Analizin çok farklı olduğu, araştırmadan elde edilen verilerin kullanıldığı ve raporda kolaylıkla düzeltilebilecek bazı hataların olabileceği tekrar vurgulanmalıdır. Ancak, PEİ ile ilgili nihai veriler aşağıda sunulmaktadır (Tablo 1’e bakınız). 2F Tablo 1. Etkilenme Açısından PEİ’lerle ilgili Rakamlar İller Batman Diyarbakır Mardin Siirt Şırnak Toplam Kısmen Etkilenen (Nüfus) 12,745 10,723 4,002 10,972 1,016 39,458 Tamamen Etkilenen (Nüfus) 8,075 2,512 630 2,732 1,355 15,304 Toplam (Nüfus) 20,820 13,235 4,632 13,704 2,371 54,762 Boş Yerleşim Yerleri 14 1 2 23 9 49 Boş yerleşim yerlerine ilişkin olarak, 24 boş yerleşim yeri tamamen, 25 boş yerleşim yeri ise kısmen etkilenmektedir. Boş yerleşim yerlerinin yanı sıra, 116 yerleşim yeri kısmen, 83 yerleşim yeri ise tamamen etkilenmektedir (Toplamda 199 yerleşim yeri). Ayrıca, araştırma sırasında toplam 8479 hane halkı anketi yapılmıştır. Hak sahipliği matrisine ilişkin olarak da, söz konusu matris, yalnız ilgili Türk Kamulaştırma ve Yeniden Yerleşim mevzuatı çerçevesine göre değil, aynı zamanda ilgili 1 J. Smits and A. Gunduz-Hosgor, Linguistic capital. Language as a socio-economic resource among Kurdish and Arabic women in Turkey, in Ethnic and Racial Studies 26:5 (2003), 829–53. 4 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON IFC kriterlerine göre de hazırlanmıştır. Araştırmayla ilgili olarak, temel verileri yapılandırmak için ilk olarak 313 km²’lik sınırların içerisinde su altında kalacak bütün haneler teker teker ziyaret edilmiş ve hane reisleriyle yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca, bölgeden halihazırda göç etmiş hanelerin hak sahipliği durumlarını açığa kavuşturmak için projeden etkilenen alanda göç ve tarama anketleri uygulanmıştır. Bu uygulama araçlarından sonra, uygulanan 8479 hane anketinden hak sahipliği durumu, sosyoekonomik, sosyo demografik, sosyokültürel ve yeniden yerleşim seçenekleri ile ilgili bilgiler elde edilmiştir. Hane halkı verilerinin tekrar edilmesini (veri tabanına girilmiş verilerin tekrar girilmesi) önlemek için tüm veri setleri ayrıntılı bir şekilde iki defa kontrol edilmiştir (hem araştırma sırasında hem de verilerin veritabanına girilmesi sırasında). Bu tip hataları önlemek için tüm yerleşim birimleri ve bu birimlerdeki haneler proje alanını gösteren güncellenmiş harita üzerinde işaretlenmiştir. Böylelikle, herhangi bir etkilenen yerleşim yerindeki hane reisi analiz edildiğinde, bu hanenin başka bir yerleşim yerine kayıt edilmesi kesinlikle önlenmiştir. Ayrıca, araştırmanın yapıldığı gün evinde bulunamayan haneler araştırma gününün sonunda harita üzerinde işaretlenip ‘ertesi gün tekrar ziyaret edilecek haneler’ listesine kayıt edilmiştir. Eksik veri durumunu önlemek için bu haneler tekrar ziyaret edilmiştir. Bu metodoloji sayesinde araştırma sırasında kullanılmış verilerin tekrar kullanımı ve veri kaybı önlenmiştir. Araştırmanın ardından, Sosyal Bilimler İçin İstatistiksel Paket Programı (SPSS) içerisinde bir veri tabanı oluşturulmuştur. Bu veri tabanında her haneye farklı bir numara verilmiş ve bu numaralar analiz sırasında birbirleri ile çapraz olarak karşılaştırılmıştır. Eğer herhangi bir hanenin numarası iki kere kaydedilmişse, söz konusu hanenin bilgileri tekrar kontrol edilmekteydi. İki hanenin bilgilerinin aynı olması durumda, aynı olan bu bilgilerden birinin kaydı veri tabanından silinir. Ancak, silinen bu veriler başka bir yerde ‘silinen tekrarlanmış hane verisi’ başlığı altında muhafaza edilmektedir. Hanelere verilen numaralar farklı olduğundan dolayı, yeniden yerleşim ve hak sahipliği yapısına bu bilgilerin etkisi de kontrol edilmiştir. Benzer veri tekrarlamaları bu veritabanlarında meydana geldiğinde, hane verilerinin tekrarlanmasını önlemeye yönelik gerekli iyileştirmeler yapılmıştır. Böylece ilerleyen aşamalarda, söz konusu hane verilerinin farklılığını muhafaza etmek amacıyla özel bir kategorizasyon sistemi geliştirilmiştir. Bu sistem üç ana kategori altında oluşturulmuştur. Saha araştırması sırasında anket uygulanan haneler birinci kategori altında toplanmıştır. Bölgeden halihazırda göç etmiş ancak projeden etkilenen alanda bazı taşınmazları bulunan haneler de ikinci kategoriyi oluşturmaktadırlar. Son olarak, tarama anketleri analiz edilen halihazırda göç etmiş haneler de üçüncü kategoriyi oluşturmaktadır. Bu üç kategori Türk mevzuatı ve IFC el kitabına uygun olarak üç alt kategoriye ayrılmıştır. Her hane bu üç kategoriden yalnız bir tanesine dahil edilmiştir. Ayrıca, varlıkları olan herhangi bir hane sular altında kalacaksa, bu hanelerin kamulaştırma tazminatlarından yararlanmaları gerekmektedir. Bu argüman doğrultusunda, ilgili kategorideki Hak Sahipliği Matrisi de bu hanelerden her birini içermektedir. Söz konusu hanelerin kategori detaylarına ilişkin olarak, rezervuar alanında suların yükselmesiyle bazı haneler ev, otluk, ahır gibi yapısal varlıklarıyla birlikte tarla gibi arazi varlıklarını da kaybederken, bazı haneler de ya yapısal varlıklarını veya arazi varlıklarını yitirmektedir. Farklı her bir kategori hak sahipliği matrisinde ayrı ayrı gösterilmiş ve bu kategorilerden her biri ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Bu bilgi doğrultusunda, herhangi bir varlığı sular altında kalacak olan herhangi bir hane yeniden yerleşime hak kazanacaktır. Özet olarak, herhangi bir varlığı sular altında kalacak olan haneler, sular altında kalan varlıklarının değerine mukabil, kamulaştırma tazminatı almaya ve yeniden yerleşim haklarına hak kazanırlar. Söz konusu hanelerin hak sahipliği matrisinin en uygun hücresine yerleştirilmesine ilişkin olarak, herhangi bir hane hakkında elde edilen bilgiler doğrultusunda o hanenin sular altında kalacak mal varlığının olup olmadığını kontrol edilir. Örneğin, herhangi bir hane sular altında kalacak olan 200 dekar tarlaya ve bir eve sahipse, bu hanenin hak sahipliği matriksindeki yeri kategori B1’dir. Öte yandan, hane 5 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON sadece sular altında kalacak olan 100 dekar tarlaya sahipse, bu hanenin hak sahipliği matrisindeki yeri kategori C1 olacaktır. Son olarak eğer hane sadece sular altında kalacak olan bir eve sahipse, bu hanenin hak sahipliği matrisindeki yeri A1 olacaktır. Herhangi bir hane içinde, hane reisi sular altında kalmayacak olan bir çok varlığa sahiptir, ancak kamulaştırma tazminatı almaya ve yeniden yerleşim hakkına hak kazanabilmesi için bu varlıklardan en az bir tanesinin sular altında kalması gerekmektedir. Hak sahipliği matrisinden, ‘Herhangi bir mal varlığınız sular altında kalacak mı?’ sorusuna verilen cevaplar filtre edilerek faydalanılmıştır. Varlık sahipliği kanalıyla herhangi bir değerlendirme yapılmamıştır. Örneğin, herhangi bir hane sular altında kalacak olan 10 adet eve sahipse, bu hane hak sahipliği matrisine 10 defa kayıt edilmez, ancak hak sahipliği matrisinin en uygun hücresinde sadece bir kere kayıt edilir. Bu bilgi doğrultusunda, 10 adet evini veya sadece 1 evini kaybedecek hanelerin ikisi de hak sahipliği matriksinde aynı kategoride değerlendirilmiştir. Çünkü her iki hanede varlıklarının (sular altında kalacak ) değerlerine paralel olarak kamulaştırma tazminatı almaya hak kazanacaklardır. Bununla beraber, her iki hanede varlıkları sular altında kaldığından dolayı yeniden yerleşim hakkına sahip olacaklardır. Ayrıca, söz konusu kanunların ön koşullarına uyulduğu sürece (GYYEP Raporu’nda Bölüm 5.6.1 ve Bölüm 4.3.2’de açıklanmaktadır), projeden etkilenen alanda yaşayan ancak herhangi bir mal varlığına sahip olmayan haneler de (sular altında kalacak olan bir evde yaşayan kiracı veya bir tarlanın ortakçısı veya kiracısı) diğer varlık sahibi hanelerle birlikte yeniden yerleşim hakkına sahip olacaklardır. Bu haneler farklı kategorilere yerleştirilmişlerdir. Buna ek olarak, Ilısu Projesi kapsamında alınacak olan etki azaltıcı önlemler de ayrıntılı bir şekilde Hak Sahipliği Matrisinde ve Bölüm 7’de sunulmaktadır. Bu kategoride 7 hane ve 141 kişi yer almaktadır. Ayrıca, bu kategori Türk mevzuatları ile IFC el kitabı arasındaki farklılıkları ortaya koymaktadır. Söz konusu bu haneler için ilave etki azaltıcı önlemler de önerilmiştir (Türk mevzuatları bu önlemleri kapsamamaktadır). 3F3 Son olarak, bu iki raporun metodolojileri birbirinden tamamen farklıdır. Bu yüzden iki rapor arasında bazı farklılıkların olması normal karşılanmalı ve aralarında mukayese yapılmamalıdır. Bununla beraber, GYYEP Raporu’nun, ilgili OECD direktiflerine ve DB 4.12. Uygulama Direktiflerine (OD) uygun olarak proje alanında uygulanan anketlerden oluşturulduğu unutulmamalıdır. c) Kadastro çalışması eksik olan yerleşimlerin sayısını belirtiniz Cevap: Bu konuya bağlı olarak aşağıdaki konular hakkında açıklama yapılabilir: • Relokasyon İşleri Altyapı relokasyon işleri yollar, tren yolları ve nakil hatları için yapıldı. Kamulaştırma çalışmalarından sorumlu olan kurumlar; yollar için Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM), ve Devlet Su İşleri (DSİ), tren yolları için Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD), iletim hatları için Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) ‘dir. Relokasyon yolları ve relokasyon tren yollarının yerleri ve tahmini uzunlukları taslak olarak belirlenmiştir. Bununla beraber, kesin güzergahların belirlenmesi ve detaylı mühendislik hesapları henüz yapılmamıştır. Kamulaştırma maliyeti çalışmaları taslak güzergahlar kullanılarak yapılmıştır. Bu koşullar altında altyapı kamulaştırma çalışmalarından etkilenecek insanların kesin sayısının belirlenmesi mümkün değildir. Buna karşın, kamulaştırmadan etkilenecek olan kuru tarım, sulu tarım ve mera alanları Köy Hizmetleri 3 Sular altında kalacak olan söz konusu varlıklarla ilgili bilgilerin güvenilirliği Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS) tarafından sağlanan bilgilerle teyit edilmiştir. 6 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Genel Müdürlüğü’nün (KHGM) arazi kullanımı verileri kullanılarak tahmini olarak çıkartılabilir. • Relokasyon Yolları Relokasyon yolları ve geliştirilecek yollar için kamulaştırma maliyeti çalışmaları taslak olarak belirlenmiş olan uzunluklar üzerinden yapılmıştır. Yollar için kamulaştırma genişliği standartları KGM Karayolları Standartları Departmanı tarafından belirlenmektedir. Kamulaştırma genişliği ikinci derece yollar için belirlenmiş olan 40 m olarak alınmıştır. Kamulaştırma bedeli üç arazi kullanım şekli için belirlenmiştir: kuru arazi, sulu arazi ve mera alanları. Arazi kullanımı bilgileri KHGM’nin büyük toprak grupları, şimdiki arazi kullanımı verilerinden elde edilmiştir. Kuru arazi kuru tarım yapılan alanları içerirken, sulu arazi meyve bahçeleri, sebzelikler ve sulu tarım yapılan alanları kapsamaktadır. Bunlara ek olarak mera alanları için ot bedeli ayrıca hesaplanmıştır. Ek 1’de relokasyon yollarının kamulaştırılması ile ilgili detaylı bilgi bulunabilir. Bu bilgiye bağlı olarak, sular altında kalacak köylerin kadastro durumunun belirlenmesi için ENCON Çevre Danışmanlık Ltd. Şti, DSİ Bölge Müdürlükleri ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü (TKGM) ile birçok görüşme yapmıştır. Projeden etkilenen köyler ile bu köylerin kadastro durumu Ek 2’de sunulmaktadır. Mezra ölçeğinde kadastro bilgisi sağlanamadığı durumlarda, bu mezralar için temsil edici köylerin kadastro durumu göz önüne alınmıştır. b) Etkilenen köylerden kadastrosu bulunan ve bulunmayanlar arasındaki sistematik farkları analiz edip, tartışınız Cevap: DSİ Bölge Müdürlükleri ile yapılan görüşmelere göre, rezervuar alanı içinde beş tip kadastro bilgisi bulunmaktadır. Bu beş tip aşağıda açıklanmaktadır: • Fotogrametrik Kadastro Haritaları: Bu haritalar, hava fotoğrafları / uydu Görüntüleri’nden üretilmektedir. Bu bilgi ayrıca yükseklik değerlerinin tanımlanmasında kullanılır, • Kutupsal Kadastro Haritaları: Kutupsal haritalar, klasik takometreler kullanılarak yapılan ölçümlerden elde edilen verilere göre hazırlanır, • Grafik Harita: Bu haritalar yükseklik verisi içermemektedir, fakat karelaj ağı ile harita bilgileri arasındaki koordinasyonu sağlayabilir. Grafik kadastro haritaları karasal (terrestrial) ölçüm yöntemi kullanılarak hazırlanır, • Klasik Kadastro Haritaları: Mülk arazilerinin sınırlarının yerlerinin belirlenmesi için topografik haritalar kullanılır. Bu haritalar koordinat bilgisi içerir, • Sayısal Kadastro Haritaları: Mülk arazilerinin köşe noktalarının belirlenmesi için hassas donatılar kullanılır. Bu noktaların koordinat bilgilerinin girilmesi, yüzey alanı hesaplamaları ve çizimleri sayısal ortamda yapılır. Ilısu Projesi kapsamında, tüm sayısallaştırılmamış kadastro haritalarının sayısallaştırılması planlanmaktadır. Bu nedenle, kadastro haritalarının milli koordinat sistemine dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu dönüşümün bilgisayar programları aracılığıyla, ancak fotogrametrik ve grafik kadastro haritalarının koordinat sistemlerinin tanımlı olması durumunda yapılabileceği de belirtilmelidir. 7 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Eğer bitişik haritalarda koordinat sistemi üzerinde belli bir nokta verilmişse, en eski kadastro verisi olan kutupsal kadastro değerlerinin milli koordinat sistemine dönüştürülmesi mümkündür. Eğer bitişik haritalarda böyle bir nokta tanımlanmadıysa, araziye gidilerek GPS yardımıyla bir nokta tanımlanabilir. Elde edilen bu veri daha sonra, harita üzerine yerleştirilerek, harita milli koordinat sistemine dönüştürülebilir. Bunu yapabilmek için haritanın sayısal ortama aktarılması gerekmektedir. DSİ’den alınan bilgiye göre, DSİ ile TKGM’nin ilgili müdürlükleri (Mardin ve Siirt) arasında kadastro verisi bulunmayan köylerin sayısal kadastro verilerinin elde edilmesi üzerine bir protokol imzalanmıştır. Bu bilgilere göre, kadastro haritalarının proje alanı üzerindeki dağılımı Ek 3’te görülebilir. c) Boş yerleşim yerleri için LRS hazırlanmasına ilişkin konuları ayrıntılarıyla tartışılması (Halihazırda yer değiştirmiş PEİ’ye ulaşılmasında karşılaşılan sorunlar dahil olmak üzere) Cevap: Boş yerleşim yerlerine ilişkin olarak, boş köylere yönelik kadastro ve kamulaştırma çalışmaları kanunlara ve DSİ ile TKGM arasındaki uygulama protokollerine göre yürütülmektedir. DSI boş köyleri belirler ve hangi köylere kadastro tespitleri için öncelikle verileceğine karar verir. Daha sonra TKGM, Valilikler veya Kaymakamlıklardan hane verilerini temin eder (bu veriler halka açık değildir ancak kadastro çalışmaları için kullanılabilir). Son olarak, kadastro komisyonu oluşturulur ve kadastro tespit çalışmalarının tarihleri belirlenir. Kamulaştırmalar sırasında, ilk olarak DSİ yetkilileri (kamulaştırmalardan sorumlu kişiler) ilgili Kaymakamlık veya Valiliklere başvurarak boş köylerdeki hak sahibi kişilerin adres tespitlerini yaptırırlar. 4650 sayılı Kamulaştırma Kanununun 7. Maddesi (2001 yılında güncellenen madde aşağıda sunulmaktadır) uyarınca hak sahibi insanların ikamet adresleri ayrıntılı bir araştırma neticesinde tespit edilir. Bu araştırma sırasında, ilgili yerleşim birimlerinin muhtarları bilgilendirilir ve söz konusu hak sahibi insanların isimleri halka açık alanlara asılır veya medya aracılıyla hak sahiplerine duyurulur. Bu bilgi doğrultusunda, ilgili devlet yetkilileri diğer yerel yetkililer ile birlikte bu araştırma sürecine katılırlar. Bu konuyla ilgili olarak, DSİ, parsel ve arsaları gösteren haritalar gibi kamulaştırmayla ilgili gerekli bazı bilgilere de halihazırda sahiptir. Adreslerin tespit edilmesinin ardından, DSİ araştırmadan elde edilen bilgiler doğrultusunda ilgili insanlara ulaşır. 4650 sayılı Kamulaştırma Kanununun 10. Maddesi uyarınca yetkililerin hak sahibi kişiye ulaşamaması halinde, hak sahibi kişinin resmi kayıtlarına ulaşmak için ilgili idari mahkemeye başvurulur. Daha sonra, ileride hak sahipliği kesinleşecek kişiye ödenmek üzere ilanda belirtilen bankada vadeli hesap (üçer aylık) açılır ve hak sahibine ödenmesi gerek tutar bu banka hesabına yatırılır. İlgili süreçler aşağıda özetlenmiştir: • Söz konusu kişiye posta, telefon vb. yollarla ulaşılır, • Söz konusu kişiye ulaşılamaması halinde, TKGM kadastro tespit çalışmasını yerel ve ulusal gazetelere ilan vermek suretiyle duyurur, • Kadastro komisyonu kadastro tespit tarihinden önce söz konusu köyü ziyaret eder, • Kadastro tespitleri sırasında, kadastro tespit çalışmaları sahibi bilinmeyen yerlerde de uygulanır, • Sahibi bilinmeyen yerler için kamulaştırma değerleri mahkemece belirlendikten sonra kamulaştırma bedelleri ileride ortaya çıkacak hak sahibine verilmek üzere ilanda belirtilen bankada vadeli hesap açılarak (üçer aylık) yatırılır, 8 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Bu bilgi doğrultusunda, ilgili kanun ve mevzuatın işleyişi ile ilgili ayrıntılar Ek 4’de görülmektedir. d) PEİ’nin sahiplik özellikleri ve gelirlerinin iyileştirilmesindeki faaliyetler baraj inşaatı sırasında dikkatli bir şekilde analiz edilir, Cevap: Bu yoruma yönelik cevaplar gelir restorasyonu (iyileştirilmesi) bölümünde zaten verilmiştir. e) Olası anlaşmazlık/taleplerle bağlantılı olarak konuların(çözümlerin ve maliyetlerin), Arazi Kayıt Sistemi (LRS) olmaksızın, yerleşimlerle bağlantılı bir şekilde (öngörülen zaman çizelgesi kapsamında), programa uygun şekilde tamamlanabilmesi için gereken tüm maliyetler (resmi harcamalar da dahil) Cevap: TKGM ve DSİ Genel Müdürlüğü arasında yapılan bir protokole göre, kamulaştırma sırasında, kamulaştırmanın bir kamu hizmeti olmasından dolayı, kamulaştırma işlemleri sırasındaki tapu transferi tüm resmi vergi ve harçlardan muaf olacaktır. Buna ek olarak DSİ Bölge Müdürlükleri ve TKGM Bölge Ofisleriyle yapılan bir toplantı ile bölgenin kadastral durumu belirlenmiştir. Söz konusu yerleşim birimlerinin mevcut kadastral durumu Şekil 1’de gösterildiği gibi özetlenebilir. YENİ KADASTRAL İŞ NEW CADASTRAL GEREKTİRENLER %16 WORK REQUIRED 16% SAYISAL %12 DIGITAL 12% DIGITAL TRANSFORMATION REQUIRED NEW CADASTRAL WORK REQUIRED TRANSFORMATION DÖNÜŞÜM GEREKTİREN REQUIRED %72 72% Şekil 1. Yerleşimlerin Mevcut Kadastral Durumu Kadastral çalışmalar ve ilintili işlere ilişkin tahmini bütçe ve genel bir zamanlama çizelgesi aşağıda Tablo 2 ve Tablo 3’de görülebilir. 9 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Tablo 2. Kadastro Araştırması için Tahmini Bütçe Alan (ha) Birim fiyat (USD/ha)Fiyat(USD) Yeni Kadastro Çalışmaları 4837 105 507,885 Dönüştürme İşlemleri 22,118 24 530,832 10,387,707 TOPLAM Tablo 3. Kadastro Araştırması için Kısa Zaman Çizelgesi YIL I YIL II I. Periyot II. Periyot I. Periyot II. Periyot Yeni kadastro çalışması ve araştırmalar Dönüştürme işlemleri f) Ceylanpınar ve diğer yeniden yerleşim alanlarında (devlet eliyle olsun olmasın) arazi/ev tapularının elde edilmesine yönelik kayıt prosedürleri / maliyetleri. Cevap: Devlet eliyle kırsal yeniden yerleşim 4650 Sayılı Kamulaştırma Kanununun 10. Maddesi’ne uygun olarak yürütülmektedir. Bu maddeye göre, yeniden yerleşim talebinde bulunan kurum / kuruluş (DSİ) resmi olarak arazi sahibinden kamulaştırmak için arazi ister (TKİB Ceylanpınar için). Arazi sahibinin (TKİB) kararı olumlu olursa, TKİB bir komisyon kurarak yeniden yerleşim bedellerini belirler. Bu bedellerin tutarları TKİB’nın banka hesabına yatırılır ve böylelikle TKİB araziyi Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’na (BİB) devretmiş olur. Daha sonra, söz konusu araziler kırsal yeniden yerleşimi tercih eden PEİ’ye tahsis edilir. PEİ kendilerine tahsis edilen bu arazileri 10 yıl boyunca satamaz. Eğer DSİ’nin Ceylanpınar’a ilişkin talebi TKİB tarafından kabul edilmezse, BİB bu araziler için mahkemeye başvurabilir. DB politika ve yönergelerine göre, yeniden yerleşim alanları, yer değiştiren insanlar ve ev sahibi halkla yapılan danışmanlık toplantıları sonrasında seçilmelidir. Ayrıca, arazi kullanımına yönelik kaynak ve planların değerlendirilmeleri gerekmektedir. Alan seçiminde, yeni alandaki barınma ve altyapı seçenekleri PEİ’nin tercihlerini ve geçim kaynaklarının zamanında iyileştirilebilmesine yönelik fırsatları yansıtmalıdır. Alan seçme sürecinde, PEİ’nin ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalı ve ilgili risklerin azaltılmasının başarılı bir YYEP’in en önemli unsurlarından biri olduğu unutulmamalıdır. Bu konuyla ilgili olarak, yeniden yerleşim alanlarının seçimi, insanların verimli kaynaklar, istihdam ve ticari fırsatlardan faydalanmasını sağlamalıdır. Yeniden yerleşim alanlarının seçimindeki diğer önemli bir husus ise insan topluluklarının korunmasıdır. Bundan dolayı, tüm insan topluluklarına danışmanlık hizmetleri verilmeli ve uygun yeniden yerleşim seçenekleri sunulmalıdır. Yer seçimi sürecinin önemi ayrıntılı bir şekilde söz konusu yönergede (rehber) açıklanmaktadır. Alternatif yeniden yerleşim alanları, Kırsal ve Kentsel Yeniden Yerleşim alternatiflerini içeren iki kategoride analiz edilmiştir. Kırsal yeniden yerleşime yönelik alternatif alanların seçimi sırasında, GAP Bölge Kalkınma İdaresi (GAP BKİ) ve Türk Sosyal Bilimler Derneği (TSBD) tarafından uygulanan çalışmalar dikkate alınmıştır. Bu çalışmalarda, alternatif yeniden yerleşim alanı seçimlerinin analizi sırasında aşağıdaki ilkeler dikkate alınmıştır: 10 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU • • • • • ENCON İnsanların yaşadıkları bölgede kalmalarını sağlamak için yeni politikaların geliştirilmesi, Yeniden yerleştirilecek olan nüfusun karar verme süreçlerine katılımlarını sağlayacak politikaların geliştirilmesi, Katılımcı bir yaklaşımla gelir artırmayı amaçlayan kırsal kalkınma modellerinin geliştirilmesi, Sürdürülebilir ekonomik politikaları destekleyen kırsal yerleşim planlamaları ve kurumsal yapının geliştirilmesi, Proje alanındaki kültürel, doğal ve arkeolojik varlıkların koruma altına alınması ve bu varlıkların uygun alanlara taşınması ve muhafaza edilmesi. Kasım 2001 ve Ocak 2002 tarihlerinde gerçekleştirilen sosyoekonomik alan araştırması GAP BKİ tarafından yürütülmüştür. Baraj inşaatından etkilenecek bölgede yürütülen araştırmada, rasgele tabakalandırılmış örneklem metodu kullanılmıştır. Tamamen etkilenen alanlarda yaşayan nüfusun (örneklenen) %30’una ve kısmen etkilenen alanlarda yaşayan nüfusun da (örneklenen) %10’una anketler uygulanmıştır. Araştırma kapsamında etkilenen illerin ve ilçelerin kategorilere ayrılma çalışmalarında DSİ, TKİB ve GAP BKİ iş birliği yapmıştır (Bu çalışmalarda bizzat yerinde gözlemler yapılmıştır). Daha sonra, belirlenen 50 köyün muhtarları ve yerel idarecileri ile görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmeler sırasında, yerel idareciler bölgede yürütülen çalışmalar hakkında bilgilendirilmişlerdir. Buna ek olarak, 46 köyde de anket uygulanmasına karar verilmiştir. Alternatif kırsal yeniden yerleşim alanlarının seçimine yönelik metodolojinin belirlenmesinde, geçmişte yapılan bu araştırma dikkate alınmıştır. Sular altında kalacak olan yerleşim yerlerinde görüşülen hanelerden bir tanesinin bile kırsal yeniden yerleşimi tercih etmesi durumunda, yeniden yerleşim alanı için yakın civarda bir nokta önerilir. Ayrıca görüşülen hanelerin hiçbirisi kırsal yeniden yerleşimi tercih etmese de, eğer köy muhtarı kırsal yeniden yerleşimi tercih etmişse, araştırma programına yine bu alan da dahil edilir. Ancak, alternatif alanların belirlenmesinde dikkate alınan en önemli husus, yeniden yerleştirilecek nüfusun karar verme süreçlerine katılımını sağlayarak, insanların yaşadıkları bölgede kendi topluluklarıyla birlikte kalmalarını sağlamaktır. Kamulaştırmaya ilişkin olarak, DSİ’nin Türkiye sathında 5 merkezi, 26 bölge müdürlüğü ve yaklaşık 500 çalışanı bulunmaktadır. Projeye finansman sağlandıktan sonra kamulaştırma çalışmaları DSİ tarafından yürütülecektir. Bunlara ek olarak, DSİ’nin kamulaştırma ile ilgili hizmetler veren ve kamulaştırma konusunda uzmanlaşmış bir birimi bulunmaktadır. DSİ’nin şu anda projeden etkilenen alanda çalışmalarını sürdüren yaklaşık 26 personeli bulunmaktadır. Ayrıca, kamulaştırma analizleri sırasında, etkin bir uygulama planı için PEİ’nin yeniden yerleşim tercihleri hakkında verdikleri nihai kararlar da sorulacaktır. Son olarak, GYYEP Raporu’nun onaylanması, DSİ’nin proje yürütücüsü olarak resmi taahhüdünü garanti etmektedir. g) Kamulaştırma ödemelerinin inşaatın başlamasının ilk 6 ayı içerisinde yapılmaya başlanması ve baraj inşaatından önce tüm ödemelerin tamamlanmasını sağlayacak zamanla sınırlı bir kamulaştırma planının hazırlanması taahhüt edilir (PEİ’lerin bir yandan tarımsal faaliyetlerini devam ettirirken, aldıkları kamulaştırma bedelleri ile yatırım yapmalarını teşvik etmek için bir destek planının hazırlanması). Cevap: Kamulaştırma çalışmaları ve ilgili kamulaştırma ödemeleri inşaat faaliyetleriyle birlikte başlar. Türkiye Cumhuriyeti (TC) Anayasası, Medeni Kanun ve Kamulaştırma Kanunu uyarınca, sular altında kalacak olan tüm taşınmaz varlıkların kamulaştırma ödemelerinin, su tutulmaya başlanmadan önce tamamlanması gerekmektedir. DSİ kamulaştırma ödemelerini zamanla sınırlı kamulaştırma planına uygun olarak 11 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON gerçekleştirir. Aynı şekilde, kamulaştırma bütçesi de bu plana göre tahsis edilir. Bu noktada DSİ’nin bağlayıcı hukuksal taahhüdü söz konusudur. h) Arazi/ev değerlerinde ve yasal ücretlerdeki yerel değişimleri, bulunamayan sahiplere ulaşmak için yapılan harcamaları ve tapu transferleri için insanların kent merkezlerine ulaşmaları için yaptıkları harcamaları yansıtacak olan kamulaştırma bütçesinin tekrar hesaplanması. Cevap: Bu soru, bütçe ve gelir iyileştirmesi faaliyetlerine yönelik soruların cevaplanması sırasında cevaplandırılmıştır. 2. ‘Proje Yönetimi’ / Yürütme görevi yaptırımları BAŞLIK: 1- Yeniden yerleşim için birbiriyle tutarlı bir Proje Yönetim Planı İKO Beklentileri: a) YYEP’in uygulanması aşamasında çeşitli düzenlemeler yapılması gerektiği açıkken bir yandan da proje süresince temel kurumların ve bütçelerinin katılımları olduğu gibi YYEP’in hala daha planlamaya ilişkin olarak tam esaslı bir araştırma yapıldığına dair ipuçlarına ihtiyaçları vardır. Cevap: a) Projenin yürütülmesi ve bununla ilgili sorumluluklara ilişkin faaliyetlerin detaylı bir zaman çizelgesi Ek 5’de görülebilir. Projenin şebeke diyagramı çizildiğinde, bu şebeke üzerinde en uzun yolun tamamlanması için geçecek olan süre yaklaşık 3352 takvim günüdür (Eğer projenin 1 Ekim 2005’de başlayıp, 31 Aralık 2006’da bittiği varsayılıyor olup, bu süreler YYEP Raporu’nun hazırlanması için geçen 3 aylık süreyi de kapsıyorsa). b) Tüm üç hareket planının yürütülebilmesine izin verecek, birleştirilmiş bir kurumsal yapının, örneğin Başbakanlık tarafından kurulan ve GAP BKİ veya Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na (ETKB) rapor veren bir Proje Yürütme Birimi (PIU) oluşturulması önerilebilir. Cevap: Bu önerilebilir, fakat bu tür bir birimin oluşturulması durumunda, bu birim en üst düzeyde yetkili olan Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT) (Yeniden Yerleşim Komisyonu) ile paralel pozisyonda olmalıdır. Bununla birlikte, bu birimin oluşturulması durumunda, DSİ’nin taahhüdü mutlaka garanti altına alınmalıdır. Aşağıda verilen şekil önerilen yapıyı resmetmektedir. Bununla birlikte, mevcut sistemin daha etkin ve verimli bir biçimde işletilebilmesi, ilgili maliyetlerin önemli ölçüde artmasına neden olacak olan sistemin değiştirilmesine kıyasla en çok tercih edilenidir. Bu da sistemle ilgili değişiklik önerileri yapılmadan önce dikkate alınmalıdır. Önerilen sistem Şekil 2’de görülebilir. 12 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Yeniden Yerleşim Komisyonu (DPT) Bağımsız Gözlemci DSİ Genel Müdürlüğü DSİ Diyarbakır Bölge Müdürlüğü KİG’ler HİG’ler Bölgesel Halk Katlım ve Danışmanlık Komisyonu BİB Yetkilisi Şekil 2. YYEP Raporu Halkı Bilgilendirme, Danışmanlık Aktiviteleri ve Şikayet Giderme Mekanizmalarının Yürütülmesine ilişkin Önerilen Organizasyon Yapısı Bu şekil aynı zamanda YYEP Raporu, Bölüm 9’dada sunulmuştur. Eğer bir PIU önerilecekse, bu da ilgili organizasyon şeması içerisinde en üst düzey sorumluluk sahibi olan Yeniden Yerleşim Birimi (DPT) ile birbirine paralel bir konumda olmalıdır. 2-Ilısu gibi büyük ölçekli yeniden yerleşim projelerinin ve dolayısıyla doğacak zararların tazmin edilmesi ile ilgili kapasite ve yapılabilirlik gücünün belgelenmesi. Cevap: Yeniden yerleşim projelerinin yürütülmesinde esas sorumlu birim 16 Mart 2005 tarihine kadar KHGM idi. KHGM 13 Şubat 2005 tarih ve 5286 no’lu kanunla (5286 no’lu Kanun 11 Ocak 2005’de Resmi Gazete’de yayınlandıktan sonra 16 Mart 2005 tarihinde yürürlüğe girdi) lağvedildikten sonra kurumun yeniden yerleşime ilişkin sorumlulukları BİB’e aktarılırken, diğer sorumlulukları da aynı kanunla İl Özel İdareleri’ne verildi. Yeniden yerleşim projelerinin yürütülmesiyle ilintili olarak 30 Mart 2006 tarih ve 26124 sayılı Resmi Gazete’nin 4. sayfasında da belirtildiği üzere, yeniden yerleşim projelerinin yürütülmesinde BİB’in Afet İşleri Genel Müdürlüğü görevlendirildi. Lağvedilen, KHGM’nin Arazi ve İskan Dairesi’nin tüm idari ve teknik personeli (mühendisler, teknisyenler, uzmanlar vb) yeniden yerleşim projelerinin devamı için, BİB’in Afet İşleri Genel Müdürlüğü’ne transfer edildi. İlgili yeniden yerleşim kayıt ve dokümantasyonu da 13 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON yine aynı yere transfer edildi. Buna ek olarak, lağvedilen KHGM’nin illerdeki yeniden yerleşim personeli BİB’in ilgili İl Müdürlükleri’ne atanmışlardır. Böylece, BİB Afet İşleri Genel Müdürlüğü’nün (eski adıyla KHGM) yeniden yerleşim projesini yürütebilmek için yeterince kapasitesinin olduğu ve Ilısu örneği gibi oldukça büyük ölçekli yeniden yerleşim projelerini yürütebilecek konumda olduğu açıklıkla söylenebilir. 3-Sonuç olarak DSİ’nin açık taahhüdü. DSİ, GYYEP Raporu’nu kendi İnternet sayfasında yayınlamalıdır. Cevap: DSİ, 26 Eylül 2005 tarihli YYEP Raporu’nu onaylayan resmi yazısıyla, ilgili raporun kamuya açılmasını taahhüt etmekte olup, bu resmi yazıdan bir alıntı aşağıdaki gibidir: “Türkiye’de yürürlükte olan resmi mevzuat, Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC) ve Dünya Bankası kriterlerine göre hazırlanmış olan güncellenmiş YYEP Raporu, DSİ Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmış olup, bu Rapor Ilısu Barajı için gereken finansı sağlayacak olan İhracat Kredi Organizasyonları’na (İKO) ve de Kamu’ya sunulacaktır.” Böylece, DSİ, YYEP Raporu’nun en son güncellenmiş halini kendi İnternet sayfasında yayınlayacaktır. 3. Gelir İyileştirilmesi KONU: 1-Gelir İyileştirilmesi – Genel Yerel mevzuatın kamulaştırma ve yeniden yerleşimi bir kalkınma faaliyeti olarak görmemesinden dolayı, proje, bütçesi, kurumsal düzeni ile fiziksel olarak etkilenen ve devlet desteğine ihtiyaç duyanlar ile ekonomik olarak etkilenen kişilerin gelirlerinin iyileştirilmeleri konusunda ihtiyaçlara cevap verebilmelidir. YYEP, devlet eliyle yeniden yerleşim seçmiş ya da seçmemiş bütün PEİ’lerin iskan sonrası gelirlerinde, en az iskan öncesinde kazandıkları gelirleri düzeyinde iyileşme sağlamayı, özel, ayrıntılı ve önerilen ilgili önlemler şeklinde amaç edinmelidir. İKO Beklentileri: Gelir iyileştirilmesi – Önlemler 2- Etkilenen hanelerin tüm kategorileri için özel gelir iyileştirilmesi politikaları belirlenmeli: 2.a. Fayda paylaşımı, 2.b. Ceylanpınar’ın topraksız, evsizlere tahsis edilmesi ve tarıma uygun toprak ile yeni yerleşim evlerinin tamamlanarak PEİ’ye ücretsiz sağlanması, 2.c. Bütün PEİ’ye yeniden yerleşim boyunca yardım sağlanması, 2.d. yeniden yerleşim sürecindeki işlem maliyetlerinin hesaplanması ve ödenmesi, ( üretim ekipmanlarının tazmini ve ucuz hayvan satılması, tapu transferi giderleri vb.), 2.f. Baraj inşaatı boyunca ve sonrası için gelir iyileştirme tahminleri, 2.h. 2 hektar’dan az toprağı olan hanelerin, tazminatları ödenirken topraklarını kullanabilmelerine izin verilmelidir, 2.i. İşgücü talep tahminlerinin hazırlanması ve 199 yerleşimde mesleki eğitimlerin nasıl organize edileceğinin kabul edilebilir bir biçimde açıklanması, 14 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 2.j. ‘Her haneden baraj inşaatı için en az bir kişi’ önerisinin 2 hektardan az toprağı olan tüm PEİ için taahhüt edilmesi, 2.k. Bütün Kültürel Varlıklar Eylem Planı konularında etkilenen haneler için % 50’lik bir istihdam kotasının ayrılması, 2.l. Düşük gelirli haneler için inşaat sonrası iş kotlarının ayrılması, 3-Topraklı hanelere gelir iyileştirmelerinin yapılması, 3.a. YYEP gelir ve varlık değişimlerini (eşitsizliklerini) analiz etmeli ve bu gelir/varlık/servetin gelecekte korunabilmesi için bir strateji geliştirmelidir. Cevap: (Gelir İyileştirilmesi Önlemleri başlığı altında yukarıda belirtilen tüm konulara) Yorumlar ile ilgili olarak, YYEP çalışmalarında toplanan verilerin güvenirliğinin sağlanmasına yönelik pek çok önemli analiz yapılmıştır. Ancak, PEİ’nin gelir iyileştirmeleri için yapılan söz konusu analizlerin metodolojisi için bazı bilgilerin verilmesi yaralı olacaktır. Türk mevzuatının PEİ için tazminat ve önlemleri sınırlandırmasından dolayı, projenin bölge üzerindeki etkilerinin azaltılması için Konsorsiyumun ekstra çaba göstermesi gerekmektedir. Bu bağlamda, DB İhtiyati Politikaları PEİ’nin yaşam seviyelerini korunması hususundaki standartları açıkça ortaya koymaktadır. Bundan dolayı, aşağıdaki paragraflarda, Ilısu projesinin PEİ’nin yaşam seviyeleri üzerindeki etkilerinin azaltılmasında gerekli önlemler önerilmiş ve her önerinin sonuç ve maliyetleri tahmin edilmiştir. Türk kanunları, mülklerinin bir bölümü ya da tamamı sular altında kalan insanlara kamulaştırma tazminatı ödenmesine izin vermektedir. Ancak, bu ödemeler sadece fiziksel kayıplar verilmekte, etkilenen alandaki diğer kayıplarını hariç tutmaktadır. Bu çalışmanın öncelikli amacının etkilenen kişilerin yaşam standartlarındaki azalmayı önlenmesi olduğundan, ayrıca diğer gelir kaynaklarının potansiyel riskleri ve kayıplar da hesaplanmıştır. Aşağıdaki bölüm projeden etkilenen insanların karşılaşacakları geçici ya da kalıcı zorlukları açıklamaktadır. Ayrıca Türk Kanunları %60’ından fazlasının kamulaştırıldığı,dolayısıyla kalan nüfusun yaşam standartlarının etkilendiği, su altında kalan köylerin sakinlerinin yeniden yerleşime hak sahibi olmasına izin vermektedir. Bundan dolayı, aşağıdaki bölüm bu konu için iki senaryo barındırmaktadır. En az etki senaryosuna göre, sadece su altında kalan mülkler göz önüne alınmıştır. Gelir iyileştirmesi çalışmaları bu hususa giren 5500 hane için uygulanacaktır. En fazla etki senaryosuna göre ise; gelir iyileştirilmesi çalışmaları, su altında mülkleri kalmasa da yer değiştirmek isteyen haneleri içermektedir. Bu senaryoda kapsanacak haneler toplam hane sayımız olan 6784’e denk gelmektedir. Potansiyel veya gerçek olarak etkilenen hanelerin bu çalışma tarafından kapsandığından emin olabilmek için, projeden etkilenen bölgedeki insanların şu andaki gelir kaynaklarına ve seviyelerine odaklanılmıştır. Tablo 4 her senaryo için mesleklerine göre hanelerin sayılarını sıralamaktadır. Tablodan birer birer herkesi içererek gidildiğinde gelir iyileştirmesi için PEİ’nin her gelir kaybı için gelir iyeleştirmesi planı uygulanmaktadır. 1. Bölgedeki nüfusun hakim gelir kaynağının oluşturan tarım gelirinden(ürün ekimi+ürün hasatı) çalışmaya başlanmıştır. GYYEP Raporu’nda Bölüm 7’de bahsedildiği üzere, su altında kalan bir araziye sahip olanlar bu arazilerine karşılık oldukça adil bir parasal karşılık alacaklardır. Bu ödemeler kapitalizasyon faiz oranı ile hesaplandığından ve arazinin gelecekte vereceği gelirleri bugüne indirgendiğinden, arazi sahibinin tarım gelirlerini de içermektedir. Ancak, bu tazminatı almaya hak sahibi olamayan PEİ (GYYEP’de Bölüm 7’de bahsedilen kiracılar, ortakçılar ve hak sahibi olamayanlar) tarımsal gelir kaybı ile karşı karşıya kalacaklardır. Bu kişilerin beyan ettikleri gelirlerini bugünkü seviyeye çıkarabilmeleri için, tarımsal kredi (%0 faizli 5 yıl ödemesiz, 15 yıl geri 15 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON ödemeli) seçeneği önerilmiştir ki bu kredi miktarı söz konusu kişinin yeni yerleşim yerinden bugünkü geliri ile aynı geliri kazanabilecek araziyi almasını sağlayacaktır 2. PEI’nin yaşam standartları iskandan önce ve sonraki tarım gelirlerinin net bugünkü değerlerinin 3 eşitlenmesi ile korunmuştur. Diğer bir ifadeyle, eğer Ilısu projesi olmasaydı eski arazilerinden ömrü boyunca kazanacağı getiri ile alacakları yeni araziden elde edilecek gelirlerin (kredinin geri ödenmesi de göz önüne alınarak) karşılaştırması yapılmıştır. 4F 5F Böylece, önerilerimiz sonucunda PEİ’nin gelir akışlarını sürdürmeleri sağlanırken, aynı zamanda toprak sahibi de olmaktadırlar. En az senaryosuna göre, tarım gelirleri olan 3,482 haneden 2,976’sı tarım arazisine sahiptirler bundan dolayı yukarıda açıklanan iyileştirme önlemlerine gerek duymamaktadırlar. Kalan ve tarım geliri risk altında bulunan (mal sahibi olmayan) 506 hane 102,592,491$ tutarında bir kredi miktarı ile iyileştirmeye tabi tutulacaktır. En fazla etki senaryosuna göre ise, 3,941 hanenin 3,371’i toprak sahibidir. Kalan 570 hane 142,731,243$ tutarında bir kredi miktarı ile iyileştirmeye tabi tutulacaktır. Şahsi hane kredileri ise talebe bağlıdır. 2. İkinci en büyük gelir kaynağı ise çiftçiliktir (kümes ve hayvancılık). Devlet Tarımsal Gelişim Programı, PEİ’ye gelirlerini iyileştirebilmek için kredi sağlamaktadır. Çiftçiliğe özel bir önlem verilmesinden dolayı, bu programdan alınan kredilerin çiftçilerin cari gelir düzeylerinin sağlanması açısından uygun olacağı önerilmiştir. Hayvancılıktan elde edilen gelirler Konsorsiyumun hayvanları taşıması ile tamamen etkilenmeyeceklerdir. 644 hane su altında kalan ahırlarına karşılık olarak kamulaştırma parası alacak ve yeni gittikleri yerde bu ahırlar yeniden inşa edilecektir. Kalanlar ise iskandan önce ahırı olmayan ve kırsal iskan seçenlerdir. Bu 112 hanenin zorluklarını azaltmak için, 50 ila 500 m2 arası ahırlar için kredi verilmesi önerilmektedir. Bu kredinin miktarı toplam olarak 112 hane için 883,200$ olacaktır. En fazla etki senaryosuna göre ise satın alınacak ahırların sayısı 901 içerisinden 121’dir. 3. Üçüncü en büyük gelir kaynağı grubu ise sayıları (sırası ile en az etki ve en fazla etki senaryolarına göre) 722 ve 936 hane arası değişen ücretlilerdir. Bu grup içerisinden en çok tarım ve hayvancılık sektöründe çalışan ücretlilere sahip bulunulmaktadır. Söz konusu kişilerin gelirleri mülk sahiplerini mülklerine bağlı olduğundan, ücretliler yüksek bir gelir kaybı riski ile karşı karşıyadır. Bu durumda 3 ayrı gelir kaynağı önerilmektedir. Bunlar baraj inşaatında çalışmak, yeni baraj gölünde balıkçılık ve kırsal yerleşimcilere verilen kapari tarımı yapılabilmesi için tarımsal destek kredileridir. a. İlk seçenek PEİ’ye 8 yıl boyunca kalıcı olacak ve inşaat tecrübelerini arttırıp büyüyen inşaat sektöründe başka projelerde çalışmalarını sağlayacak bir iş fırsatı olacaktır. Eğer PEİ daha kırsal yaşam biçimi isterse diğer iki seçenek onlara pratik alternatifler sunacaktır. b. Balıkçılık sektörü için Atatürk Barajı, Ilısu Barajı için benzer bir örnek olarak karşılaştırma olanağı sunarak istihdam ve gelir yaratma hususlarındaki beklentilerimizi şekillendirmektedir. Atatürk Barajı’nın balıkçılık için uygun alanı 60,000 hektardır ki bu da Ilısu Barajı’nın yaklaşık iki katı kadardır. En son verilere göre, balıkçılık için 392 balıkçı istihdam edilmiş ve yıl başına 3,556,390$ (ortalama 9072$ /sazan) 4 piyasa değeri ile 860 ton balık tutulmuştur. Bu verinin 4 yıllık olduğu göz önüne alındığında şimdiki beklentiler balık alımının yıl başına bir tondan fazla olacağı istihdam ve gelirinde yüzde elli fazla 6F 2 Ek 7’de net bugünkü değeri bulmada kullanılan metodoloji verilmiştir. Hesaplamalarda indirgeme oranı %8 kullanılmıştır. 4 Atatürk barajının tüm balık üretiminin %47’sini oluşturan sazan balığı barajın yıllık balık üretiminde miktar ölçüsü olarak kullanılır. Bu veri Tarım ve Köy İşleri Bakanlığından alınmıştır. 3 16 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON olacağı yönündedir. Bu sektörün başarısı için bölgedeki üretimin organize edilmesi için uzmanlar kooperatiflerin kurulmasının tavsiye etmişlerdir. 15,000$ birim değerdeki 120 tekne ile ve tanesi 1,650$ ‘dan 100 ağ-akvaryumların kurulması gelir ve istihdam beklentilerini gerçekleştirmek için fazlasıyla yeterli olacaktır. Projenin finansmanı için gereken en az etki senaryosu için 1,965,000$ ve en fazla etki senaryosu için 2,298,000$ (tekne ve akvaryumlar %20 artırılmıştır) ücretlilerin bir çoğunun gelir konusundaki olası kaygılarını en iyi biçimde çözecektir. c. Üçüncü alternatif ise bölgede kapari yetiştiriciliğinin yapılmasıdır. Ilısu bölgesinin ikliminin kapari üretimine çok uygun olsa dahi, bu faaliyete çok az sayıda çiftçi yönelmiştir. Kaparinin karakteristiği, meyilli ve kuru toprakta yetişebilmesidir ki bu bitki bölge için oldukça yetişmeye elverişlidir. Bunun yanında, ilk hasatın 2 ila 3 yıl içerisinde alınabilmesi ve devamlı olarak 5 ayda bir ürün vermesi kapariyi gelir iyileştirmede ideal bir hale getirmektedir. Bu özelliklerin yanı sıra, kapari üreticiliği girdi çıktı oranının 3’ün biraz üzerinde olması sebebiyle oldukça karlıdır. Kuru tarım arazisinin birim fiyatı 1.12$ /m2 , 1 hektarın ise 11,120 $’dır. Kapari üretimine başlangıç maliyeti ise yaklaşık 4,000$’dır. Üçüncü yıldan itibaren ortalama getiri yaklaşık 33,850$ /yıl’dır. Ücret alanların şu andaki gelirlerini sürdürmek için kişi başına 1,350$ kredi önerilmiştir (sırası ile en az etki ve en fazla etki senaryolarına göre toplamda 974,700$ ve 1,263,600 $). Kısaca kapari üretimi eğitimi ve üretimi, barajda 1-2 yıllık geçici işler ve sırasıyla en az etki ve en fazla etki senaryolarına göre toplamda 974,700$ ve 1,263,600$’lık krediler ücretlilerin gelirlerinin iyileştirilmesinde oldukça yeterli olacaktır. 4. Diğer bir grup ise maaşlar, yaşlılık maaşları ve emekli aylıklarıdır. Bu gelir gruplarının hiçbiri bir kayıp riski ile karşı kaşıya değildir. Bu gelirlerin devlet tarafından Ziraat Bankası veya Vakıflar Bankası gibi devlet bankalarına yatırılmasından dolayı yeni yerleşim yerinde bu bankaların yeni şubelerinin açılması bu paraların iletilmesindeki aksaklıkları önleyecektir. Diğer bir unsurda devlet çalışanı olan korucuların (253 kişi) maaşlarını devletten almalarıdır. Bu grup Türkiye Cumhuriyeti’nin 5188 sayılı kanunun gereğince görevlerine 2009’a kadar devam edebileceklerdir. Bu tarihten sonra saati 177$’dan (bugünkü değeri 141$) toplam bugünkü değeri 35,673$ maliyetinde eğitim alacaklardır. Ayrıca konsorsiyum bu tarihten önce ya da sonra bu kişilere baraj inşaatında istihdam edilmede öncelik sağlayacaktır. 5. Ulaşım gelirlerinde ise sırasıyla en az etki ve en fazla etki senaryolarına göre toplamda 212 ve 266 hane bulunmaktadır. Bu gruptaki insanlara gelir iyileştirmede kullanılacak yöntem bu kişilere taksi plakaları sağlamaktır. Bölgedeki taksi plakası ücretleri yaklaşık 1,125$ civarındadır. Bölgedeki taksi şoförleri yılda 6,500 ila 15,000 $ kazanmaktadırlar. Projeden etkilenen şoförlerin gelirlerini iyileştirmek için gereken finansman, senaryolara göre yaklaşık 238,500$ ile 299,250$ arasında olacaktır 6. Kira gelirlerinin restore edilmesine gerek görülmemiştir. Kira elde edilen bina gelecekteki kira gelirlerini bugüne indirgeyen bir değerle kamulaştırılacaktır. 7. Diğer bir risk taşıyan gelir grubu ise ticari gelirlerdir. Ticari kazanç elde edilen dükkanda ister kiracı olsun ister mal sahibi olsun, kişi iskandan dolayı ticari gelir kaybına uğrayacaktır. Dükkan sahiplerinin aldıkları kamulaştırma paraları sadece dükkanın fiziksel değerini verecek, dükkandan elde edilen ticari geliri tazmin etmeyecektir. Bundan dolayı, tarım kredilerinde uygulanan hesaplama metodolojisine benzer bir yöntem kullanılarak ticari krediler hesaplanmıştır. 5 Tarım kredileri sadece arazi ve bina için uygun 7F 5 Ek 7 A2’de net bugünkü değeri bulmada kullanılan metodoloji verilmiştir. 17 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON olduğundan, ticari krediler 5 yıl eşit ödemeli yıllık %12 faiz ile kurulmuştur 6. Daha sonra tüccarların şimdiki (cari) gelirlerinin bugünkü değerleri, krediyi 5 yılda geri öderken bile gelir seviyelerini kaybettirmeyecek krediyi hesaplamak için kullanılmıştır. En az etki senaryosuna göre etkilenen, sadece 84 ticari gelir elde eden hane vardır. Bu grup için gereken toplam kredi miktarı 2,370,245$’dır. En fazla etki senaryosuna göre ise 252 hane gelir kaybedecek ve bu grup için gerekli toplam kredi miktarı 14,848,487$ olacaktır. Bu gruplara ayrıca turizmden gelir elde eden 9 hane de dahil edilmiş ve bunlar için gerekli kredi toplamı 308,414$ olarak hesaplanmıştır. Böylece ticari kredi toplam miktarları en az ve en fazla etki senaryolarına göre sırası ile 2,678,659$ ila15,156, 901$ arasında oynamaktadır. 8F 8. Akraba yardımları, diğer gelirler, diğer devlet yardımları, balıkçılık, aile bireylerinden alınan paralar, ayni devlet yardımları gibi gelir kaynaklarından sadece balıkçılığın tazminine ihtiyaç vardır ki bu da madde 3.b.’de ortaya konmuştur. 9. Bir başka grup ise mevsimlik işlerdir. Her ne kadar 690 hane mevsimlik işlerden gelir elde ettiğini beyan ettiyse de, bu sayıdan yaklaşık 678 hane mevsimlik işler için etkilenen bölgenin dışına çıkmaktadır. Böylece sadece 12 hane risk altında kalmaktadır. Bu haneler için ise ücretliler için hazırlanan 3 program önerilmektedir. 10. Kalan 50 hanenin büyük bir bölümünün gelir kaynakları ise elişi, fakirlik fonları, imalat, takas, ormancılık, faiz, ileri gelenlerin yardımları ve avcılıktan oluşmaktadır ki bu gelir kaynaklarının gelir iyileştirme faaliyetlerine ihtiyacı bulunmamaktadır. Bu gelir grubundaki imalat ve ormancılık daha önce ortaya konan balıkçılık ve kapari önerilerine dahil edilebilir. Aynı durum bölgede işsiz 431 kişi için de geçerli olacaktır. Önceki bölümlerde risk altındaki gelir kaynaklarının iyileştirme yöntemlerini çeşitli metodolojiler ile ortaya koymuştuk. Yukarıdaki hesaplamalar için önem arz eden bir kaç nokta daha vardır. Birincisi, liste oldukça kapsamlıdır. Bütün çalışan ve çalışmayan nüfus hesaplamalara dahil edildiğinden hiçbir hane yukarıdaki gelir iyileştirme faaliyetlerinin dışarısında kalmamıştır. Ek olarak, gelir iyileştirme faaliyetlerinde sadece doğrudan etkilenen yığın göz önüne alınmamış bunun yanında bir olasılık senaryosu olarak, yerleşimlerinde büyük bir çoğunluğun iskan edilmesinden dolayı yer değiştirenler de ilave edilmiştir. İkincisi, gelir iyileştirilmesi çalışmalarının hepsi bölge nüfusunun kuvvetli ve uygun yanlarını ve bölgenin uygun çevresel özelliklerini kullanmaya yönelik olarak geliştirilmiştir. Üçüncüsü, gelir restorasyonu çalışmalarının büyük bir parçası özel finans kuruluşlarının bile uygun bulduğu kredilere dayanmaktadır. Ayrıca, bu kredilerden yararlananların krediyi öderken bile yaşam standartlarında herhangi bir azalma olmaması, PEİ ve iskan finansörleri tarafından uygun bulunmuştur. Bir çok yeniden yerleşimci mülk sahibi olarak ve yeni/karlı yetenekleri kazanarak yaşam standardını yükseltecektir. Diğer bir ifadeyle fırsat maliyetlerini karşılamakla kalmayıp iskan öncesi kazanılan gelir de buna eklenecektir. Sonuçta, önerilen stratejilerin hepsi, yeniden yerleşenlerin kendi ortamlarında kalmalarını cesaretlendirmekte (balıkçılık kooperatifleri, toplu kapari tarımı, arazi ve üretim için tarım kredileri) ve sosyal bütünlüğü sağlamaktadır. 6 Hesaplamalarda cari %13 yerine %8 indirgeme oranı kullanılmış ve 5 yıl vadeli kredilerde ise %15 yerine %12’lik faiz oranı kullanılmıştır. Bu oranların cari değerlerden düşük olmasının sebebi Türkiye ekonomisindeki gelişmeler ile merkez bankası faiz duyuruları ve bundan dolayı oluşan faizlerin ileride düşebileceği beklentisidir. 18 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Tablo 4. Hanelerin Sayılarına Göre Yöneldikleri Gelir Kaynakları Tarım Geliri (Ürün Ekimi + Ürün Hasatı ) Çiftçilik Geliri (Çiftlik Hayvanları Ürünleri+Çiftlik Hayvanları Satışı+Kümesçilik+Kümes Hayvanları Satışı ) Ücretliler Maaşlar Yaşlılık Maaşları Emekli Aylıkları Ulaşım Gelirleri Kira Gelirleri Ticaret Akraba Yardımları Diğer Gelirler Diğer Devlet Yardımları Balıkçılık Aile Fertlerinde Alınan Paralar Ayni Devlet Yardımları Mevsimlik İşler Elişi Fakirlik Fonları Turizm Geliri İmalat Takas Ormancılık Faiz Geliri İleri Gelenlerin Yardımların Avcılık Toplam (*) En Az Etki En Fazla Etki 3,482 (506) 3,941 (570) 756 (112) 901 (121) 722 (722) 704 (0) 278 (0) 237 (0) 212 (212) 140 (0) 84 (84) 82 (0) 68 (0) 52 (0) 32 (32) 28 (0) 20 (0) 690 (12) 11 (0) 10 (0) 9 (9) 7 (7) 6 (0) 5 (5) 1 (0) 1 (0) 0 6,959 936 (936) 916 (0) 340 (0) 279 (0) 266 (266) 182 (0) 252 (252) 100 (0) 79 (0) 70 (0) 34 (34) 34 (0) 25 (0) 855 (15) 13 (0) 10 (0) 9 (9) 9 (9) 6 (0) 7 (7) 1 (0) 3 (0) 2 8,430 (*): Parantez içerisindeki sayılar gelirleri restore edilecek hanelerin sayısının gösterir . 2.e. Bütün yeniden yerleşim alanlarının belirlenmesi, toprak analizlerinin yapılması, gelir restorasyonu için farklı tarım modellerinin yaratılması, bunların PEİ’ye gösterilmesi, üzerinde mutabakata varılması ve maliyetlerin bütçelendirilmesi; Cevap: Bu yorumla ilgili olarak, yeniden yerleşim alanları için ayrıntılı analizler Ek 6.’da verilmiştir. Söz konusu tablo arazi kalitesi ve alternatif kırsal yeniden yerleşim alanlarının alt yapısı konusunda bilgi sağlamaktadır. 2.g. Projenin bitiminden önce tüm kamulaştırma faaliyetlerinin bitirilmesi; Cevap: Kamulaştırma faaliyetleri ve ilgili kamulaştırma ödemeleri baraj inşaatının başlaması ile birlikte başlamaktadır ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Medeni Kanun ve Kamulaştırma Kanun’undaki ilgili maddeler uyarınca bütün taşınmazların kamulaştırma paralarının ödenmesi su tutmadan önce tamamlanmalıdır. DSİ’de bu ödemeleri söz konusu zamanlama sınırları içerisinde buna göre tahsis edilen bütçesinden öder. Bundan dolayı, DSİ’nin bu konu üzerine kanunla belirlenmiş bir taahhüdü bulunmaktadır. 19 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 4- Hak Sahipliği 4- Kamulaştırma parası ikame değerini yansıtmalıdır (bütçe altındaki önermelerle ilgili olarak: ‘ev, bahçe, diğer verimli varlıkların kamulaştırma maliyetlerini ikame bedeline dayandırılmasında özellikle etkilenen illerdeki eğilimler; yerleşim ve tarım arazisi, proje fiyat dalgalanmaları, enflasyon ayarlamaları ile ilgilidir’). İKO Matrisi, Ilisu YYEP, sayfa 5/21.04.2006 Cevap: Bu yorum dikkate alınarak, kuru ve sulu tarım alanlarının piyasa fiyatlarının belirlenmesinde örnek yerleşimlerin seçilmesi için dört basamak izlenmiştir. • • • • Arazi kullanım sınıflandırması, Proje alanının 5 bölgeye ayrılması, Her bir bölgeden homojen olarak yerleşimlerin seçilmesi, Fiyatlardaki yerel eğilimler için piyasa araştırması yapılması. 1. Arazi Kullanımının Sınıflandırılması Arazi fiyatları, arazinin mevcut kullanım özelliklerine göre değiştiği için, öncelikli olarak proje alanının kuru tarım ve sulu tarım yapılan arazilere göre sınıflandırılması yapıldı. Kuru tarım arazisinin ağırlıklı olduğu alanlarda sulu tarım arazi fiyatlarının; sulu tarım arazisinin ağırlıklı olduğu alanlarda kuru tarım arazi fiyatlarının, sulu ve kuru tarım arazilerinin aynı miktarda olduğu durumlarda arazi fiyatlarının belirlenebilmesi için, proje alanının tarımsal deseni çıkartıldı. Örneklerin temsil edilebilirliğinin arttırılması için, mümkün olduğunca heterojen arazi gruplarından örnekler seçilerek arazi fiyatlarının çeşitliliği arttırıldı. Bu bağlamda proje alanının tarımsal deseni üç sınıftan oluşmaktadır: • • • Sulu tarım alanları, Kuru tarım alanları, Diğer alanlar (fundalık, çıplak kaya, mera, vb.). 2. Proje Alanının Beş Bölgeye Ayrılması Tarımsal desenin incelenmesinden sonraki basamak, projeden etkilenen alanın il ve ilçe sınırları kullanılarak alt bölgelere ayrılmasıdır. Bu bölgelere ayırma işlemi, arazi fiyatları hakkında daha gerçeğe yakın bilgilerin elde edilebilmesi için yapılmıştır. Arazi fiyatları bulundukları konuma göre farklılık gösterdiğinden, bu şekilde bir farklılaşmaya gidilmesi gerekmektedir. Piyasa araştırmasından önce edinilen ön bilgiye göre, arazi fiyatlarının Şırnak ve Siirt’in ilçelerinde daha düşükken, Diyarbakır ve Batman’ın ilçelerinde yükselmektedir. Mardin’deki arazi fiyatları bu iki bölgenin fiyatları arasındadır. Bu bilgiden yola çıkılarak, proje alanı, il ve ilçe sınırları kullanılarak aşağıdaki beş bölgeye ayrılmıştır: • • • • • Diyarbakır-Bismil Bölgesi, Mardin-Dargeçit, Şırnak-Güçlükonak Bölgesi, Batman-Hasankeyf Bölgesi, Siirt-Merkez, Siirt Kurtalan Bölgesi, Batman-Beşiri Bölgesi. 20 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 3. Her Bölgeden Homojen Olarak Yerleşimlerin Seçilmesi Bölgelerden arazi fiyatlarının karşılaştırılması için, temsil edici yerleşimlerin seçilebilmesi amacıyla, önceki iki basamakta hazırlanan veriler, Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS) veri tabanında bulunan bilgilerle yorumlandı. Her bölgenin tarımsal kullanım deseni ayrı ayrı incelendi. Bu incelemeye göre, her bir bölgeden homojen olarak, sulu tarımın ve kuru tarımın ağırlıklı olduğu yerleri temsil edecek şekilde seçim yapıldı. Aşağıda verilen Şekil 3 seçilen yerleşimlerin proje alanı üzerindeki dağılımı ile proje alanının tarımsal kullanım desenini göstermektedir. 4. Piyasa Araştırması Son olarak, seçilen köyler için piyasa araştırması yapıldı. Örnek köylerin arazi değerleri hakkında bilgi toplamak için, bir çok kaynak kullanıldı. Bu kaynaklar: • • • • • Köy Muhtarları, Emlak Büroları, Yerel gazete ilanları, Bölgede uzun süredir yaşayıp, o yöre hakkında nüfuz sahibi kişiler, Kamulaştırmayla ilgili kamu görevlileri Sonuç olarak, yerel eğilimleri gösteren piyasa fiyatları istatistiksel olarak analiz edilmiş ve sunulmuştur. Sonuçlar Farklı kaynaklardan elde edilen temsil edici piyasa değerlerinin ortalaması, köylerin arazilerinin piyasa değerini yansıtacak şekilde kullanılmıştır. Bu değerler mevcut birim fiyatlarla karşılaştırılmıştır. Bina Fiyatlarının Birim Fiyatlarla Karşılaştırılması Binaların kamulaştırma maliyetinin piyasa değerleri ile karşılaştırılması sürecinde, (binaların birim alansal dağılımına göre belirlenen) piyasa birim fiyatlarına yaklaşmak için BİB’in birim fiyatları kullanıldı. Birim fiyatların binaların toplam alanıyla çarpılmasıyla elde edilen kamulaştırma maliyetinin bulunmasından sonra, eskime payı gibi bazı kesintiler yapıldı. Bu kesinti kamulaştırma bedelinin ikame bedelinden farklı olmasına sebep olan bir unsurdur. Bu durum sadece binalarda eskimeden dolayı ortaya çıkmaktadır. Eskime payını göz önüne almadığımızda, betonarme, ahşap ve yığma evlerde birim fiyat 231,84$ karşılık gelmektedir. Diğer yandan, 14 köyün piyasa fiyatları seçilmiş 20 köyün arasından tespit edilmiştir. Bunlara ek olarak toplanan piyasa değerleri ve birim fiyatların grafiği Şekil 4‘ de gösterilmektedir: 21 / 101 Şekil 3. Seçilen yerleşimlerin proje alanı üzerindeki dağılımı ve proje alanının tarımsal kullanım deseni DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 22 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Beton Binaların Piyasa Fiyatları ile Birim Fiyatları 400 350 300 250 200 150 100 50 A sm ad e re 0 BİB Birim Fiyatı Ortalama Piyasa Fiyatı Şekil 4. Beton Binalar için Piyasa Değerleri ile Mevcut Birim Fiyatların Karşılaştırılması Şekil 4’de görüldüğü gibi, kamulaştırma bütçesi için kullanılan BİB’in birim fiyatları, ortalama piyasa değerinin biraz üstündedir. BİB’in birim fiyatının altında ve üstünde kalan piyasa değerlerinin toplam değeri hesaplandığında, ve Şekil 4’deki değerler ile birbirleriyle karşılaştırıldığında, fark BİB lehine %1’e ulaşmıştır. Arazi Değerlerinin DSİ Birim Fiyatlarıyla Karşılaştırılması Arazi piyasa değerlerinin DSİ birim fiyatlarıyla karşılaştırılması için, DSİ Bölge Müdürlüğü’nden birim fiyatlar elde edildi. Bu birim fiyatlar yerel eğilimlerle karşılaştırıldığında, birim fiyatların piyasa değerleri ile yüksek oranda çakıştığı görüldü Ayrıca bilinmelidir ki, 2004 verilerine göre daha önceki projeler için verilen kamulaştırma bedelleri ile PEİ tarafından istenen kamulaştırma bedelleri arasındaki oran (anlaşma oranı) Diyarbakır Bölge için %100, Türkiye geneli içinse %70’dir. 23 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Kuru Tarım Alanları için Piyasa Fiyatlarıyla DSİ Birim Fiyatlarının Karşılaştırılması 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 A sm ad er e 0 DSİ Birim Fiyatı Şekil 5. Kuru Tarım Alanları için Piyasa Değerleri ile DSİ Birim Fiyatlarının Karşılaştırılması 24 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Sulu Tarım için Piyasa Fiyatlarıyla DSİ Birim Fiyatlarının Karşılaştırılması 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 A sm ad er e 0 DSİ Birim Fiyatı Şekil 6. Sulu Tarım Alanları için Piyasa Değerleri ile DSİ Birim Fiyatlarının Karşılaştırılması Şekil 5 ve Şekil 6 ’da görüldüğü gibi, mevcut birim fiyatlar piyasa değerlerinin oldukça üstündedir. DSİ birim fiyatlarının altında kalan alanlar hesaplandığında, aradaki fark sırasıyla %53 ve %56 olarak bulunmuştur. 4. Yeniden Yerleşim Alanları BAŞLIK: 1-Arazi temelli yeniden yerleşim İKO Beklentileri: 1- a) Ceylanpınar, alan olarak kırsal yeniden yerleşim için mükemmel bir çözüm ve kalkınma ölçütü olabilir. Cevap: Bu sav doğrultusunda diğer barajlara ilişkin olarak, kırsal yerleşim sırasında, üretme çiftliklerinin de hükümet tarafından kullanıldığı bir kez daha vurgulanmalıdır. 1997 yılında, Adıyaman Çat Barajı’nın inşaatı sırasında, 446 hanenin 336’sı Malatya Sultan Suyu Devlet Üretme Çiftliği’ne (DÜÇ) yerleştirildi. Buna ek olarak, Alparslan 1 Barajı’ndan etkilenenler (PEİ), ilgili fizibilite çalışmalarının tamamlanmasından sonra Van’da bulunan Alparslan DÜÇ’e (DSİ ve TKİB, bu bölgenin yeniden yerleşimcilere tahsisi konusunda 25 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON görüş birliğine varmışlardır) yerleşeceklerdir. Ceylanpınar, özelleştirme kapsamında olup, karakteristikleri ve önceki DÜÇ örnekleri düşünüldüğünde de kırsal yeniden yerleşimi seçenler için uygunluğu tartışılmazdır. Ceylanpınar’la ilgili olarak, Ceylanpınar 1950 yılında ‘Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliği’ olarak adlandırılmış ve son olarak kanunla Zirai İşletmeler Genel Müdürlüğü’ne bağlı 37 işletmeden birisi haline gelmiştir. Bu alanlar, temelde boyutları ve zirai kapasiteleri baz alınarak tanımlanıyor olup, asıl amaç belli alanlarda devlet tarafından tarımsal faaliyetlerin geliştirilmesidir ve ‘Devlet Çiftlikleri’ olarak adlandırılmaktadırlar. Ceylanpınar DÜÇ’ün 176,134.7 hektar alana sahip olup, bunun 102,310.6’sı tarımsal alan, 44,841.4’ü mera, 24,162.9’u ekilmemiş alan ve 4,819.8 hektarı ise meyveliktir. Yaklaşık olarak, sulu tarımsal faaliyetler 5,500 hektarlık alanda uygulanıyor olup, buna ek olarak alanda yeni sulama faaliyetlerinin planlanması konusundaki çabalar da bir yandan sürmektedir. Dünya üzerinde de en büyük sulama projelerinden birisi de burada halen yürütülmektedir (daha fazla bilgi için bakınız www.gap.gov.tr). Bu tarımsal alan hem Türkiye’nin hem de dünyanın pek çok ülkesinin en verimli tarım topraklarına sahiptir. İşletmenin sınırları içerisinde Merkez, Gümüşsu ve Beyazkule gibi bazı idari birimler vardır. Toprak hem tarım hem de hayvancılık için oldukça uygundur. Buna ek olarak, bu çiftlik buğday, mercimek, nohut, pamuk, fıstık, hayvansal ürünler için çok elverişlidir (daha fazla bilgi için www.ceylanpinar.gov.tr’ye bakınız). Bu alan alternatif yeniden yerleşim alanı olarak gösterilmiş olup, yeniden yerleşim için oldukça uygundur ve DSİ, bu konudaki taahhüdünü de bir resmi mektupta zaten bildirmiştir. 0H 1H b) Hükümetin bu alanı gerekli koşulları sağlayacak şekilde, projeye tahsis etmeye gönüllü olduğuna dair açık taahhüdü. Cevap: Devlet eliyle kırsal yeniden yerleşim, 4650 Sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun, 30. maddesine göre yürütülür. Bu maddeye göre, yeniden yerleşimi talep eden kuruluş (DSİ), resmi olarak ilgili arazinin kamulaştırılmasını da talep eder (Ceylanpınar Örneği’nde, TKİB). Eğer toprak sahibi (TKİB) olumluysa, TKİB yeniden yerleşim için değerleri belirlemek üzere bir komisyon oluşturur. Bu para TKİB’nin banka hesabına yatırılır. Sonuç olarak, TKİB, kamulaştırılan araziyi BİB’e devreder. Daha sonra kırsal iskanı seçen PEİ’ye tahsis edilen araziler yeniden yerleşenlere tahsis edilir ve 10 yıl boyunca satılmasına izin verilmez. DSİ’nin, Ceylanpınar’la ilgili olarak talepleri TKİB tarafından kabul edilmediği takdirde, BİB arazi için mahkemeye gitme hakkına sahiptir. 5. Halkın Katılımı ve Danışmanlık Hizmetleri (HKD) BAŞLIK: 1- PEİ’nin anlaşılır ve erişilebilir bir şekil ve dildeki danışmanlık ve bilgilendirme hizmetleriyle bağlantılı taahhütlerin yerine getirilmediği görülmektedir. İKO Beklentileri: a) Etkilenen nüfusun bilgi / iletişim özellikleri, sosyoekonomik araştırma sonuçlarının detaylı analizi ile belirlenebilir. b) Her bir eylem planındaki katılım uygulamasının nasıl organize edileceğini ve gerekli görevlendirmenin nasıl yapılacağını görmek istenilmektedir. c) Tüm HKD önlemlerine yönelik bütçenin sunulması 26 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Cevap: (a,b,c beraber) Bu yorumlarla ilgili tüm cevaplar GYYEP Raporu’nda zaten verilmektedir. Bu bilgiler GYYEP Raporu Bölüm 9’da ayrıntılı bir şekilde görülebilir. Şekil 7, HKD faaliyetleriyle ilgili önerilen işleyiş sistemi hakkında bir fikir vermektedir. Şekil 7. YYEP'in Uygulanması Sırasında Gerçekleştirilecek Bazı Temel Aktivitelere İlişkin Akış Şeması Bu yapı Şekil 2’de sunulan yapıya dayanmaktadır (Şekil 2 önceki paragraflarda verilmiştir). GYYEP Raporu Bölüm 9’da bilginin yayılmasını amaçlayan HKD faaliyetleri hakkında detaylı bilgi verilmektedir. Ayrıca, bununla ilgili bir zaman çizelgesi yine GYYEP 27 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Raporu içerisinde Şekil 9.7'de görülmektedir. GYYEP Raporu, Bölüm 9’da bu mektupla sunulan revize edilmiş bütçe planında yer alan HKD faaliyetleri hakkında ayrıntılı bilgiler verilmektedir. Ayrıca, bu faaliyetler için tahsis edilen bütçeyle ilgili tüm ayrıntılar ve bilgilerde yine bu bölümde görülebilir. 7. Kültür ve Dil BAŞLIK: 1- Neden OP 4.10 (eski OD 4.20) uygulanabilir değildir? (ÇED Raporu Bölüm 1.2.1, sayfa 1-8’e bakınız) İKO Beklentileri: 1-İKO’ların bu konuya dikkatlerinin çekilebilmesi için YYEP Raporu dışında başka özel bir rapora ihtiyacı yoktur Cevap: 1. Soruya verilen cevapta da bahsedildiği gibi, GYYEP Raporu’nun teknik bir çalışma olması ve bazı politik konuların bu raporun kapsamı dışında kalmasından dolayı, bu raporda politik sorunların tartışılması uygun değildir. Bu rapor politik sorunları analiz etmekten ziyade dezavantajlı grupları ve bu grupların bazı ihtiyaçlarını tarafsız bir şekilde analiz etmektedir. Bu analizlerin ayrıntıları rapor içerisinde Bölüm 2’de görülebilir. 2-Her bir PEİ kategorizasyonu için ilgili bilgilerin yayılmasına yönelik uygun strateji ve eylem planı Cevap: Alan araştırmasını yürüten tüm anketörler bölgeden seçilmiştir. Alan araştırması başlamadan önce, tüm anketörler, araştırma koordinatörlerinin verdikleri nitel ve nicel araştırma teknikleri ile ilgili kapsamlı bir eğitimden geçirilmiştir (daha önceden ilgili konularda eğitim tecrübesi olan koordinatörler eğitimleri gerçekleştirmiştir). Anketörler, ayrıca bölgedeki hassas konularda ve toplumsal cinsiyet konuları ile etkili iletişim metotları hakkında da eğitim görmüşlerdir. Eğitim programının ardından, anketörlerin performansları da ayrıca değerlendirilmiştir. Bunun yanında, anketörlerin çoğu anket uygulaması konusunda daha önceden eğitim görmüş ve benzer çalışmalarda yer almışlardır. Bütün bunlara ek olarak, bölgeden seçilen bu anketörler bölgeyi iyi bilen ve bölgede yaşayan insanların konuştuğu dilleri akıcı bir şekilde konuşabilen insanlardır. Ayrıca araştırmada yer alan tüm anketörler etkili iletişim becerisine sahiptirler. Anketlerin uygulanması sırasında, araştırmaya kadınların çoğu iştirak etmiştir. Anketler başlamadan önce, proje ve yapılan araştırmanın amacı hakkında kısa bir sunuş yapılmıştır. Bölgede yaşayan kadınlar ve yaşlı insanların çoğu Türkçe bilmediğinden dolayı, bu sunuş genelde yerel dilde yapılmaktaydı. Her toplantının sonunda, yerel dilde yapılan kısa bilgilendirmeden sonra (gerekliyse), Türkçe basılmış bilgilendirici proje el kitabı hane üyelerinden birine teslim edilmiştir. Tüm anketörler yerel dilleri akıcı bir şekilde konuşabilmektedirler. Rakamlar, araştırmanın uygulanması sırasında iletişimin üst düzeyde olduğunu göstermektedir. Bazı rakamlara göre, hane reisi olmamalarına rağmen, toplam 1,887 kadın anketlere cevap vermiştir (1,775 hanehalkı anketi, 76 göç anketi ve 36 tarama anketi). Dezavantajlı gruplarla yapılan odak grup çalışmalarına ilişkin olarak, her toplantı iki kişi tarafından yönetilmiştir. Bu kişilerden biri toplantı yöneticisi, diğeri ise yöneticinin 28 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON yardımcısıdır. Her toplantılardan önce, katılımcılara yerel dilde bilgilendirici görsel bir sunuş yapılmıştır. Bu yapılan görsel sunuş, odak grup toplantıları öncesinde mahallelerde yapılan genel bilgilendirici toplantılardaki sunuşla aynıdır (kahvelerde yapılan sunuş). Her toplantı sonunda, bilgilendirici proje el kitabı (Türkçe) herkesin anlayacağı bir şekilde tercüme edilmiş ve tüm katılımcılara dağıtılmıştır. Ayrıca, katılımcıların potansiyel soruları için anketörlerin iletişim numaraları katılımcılara verilmiştir. Araştırma sırasında, Ilısu Barajı’na karşı olan bir çok katılımcının, projeyle ilgili gerekli bilgiler verildikten sonra projeye karşı daha pozitif bir yaklaşımda oldukları ve hatta Projenin başarısına yönelik fikirler dile getirdikleri gözlenmiştir. Bir çok katılımcı daha önce kimse tarafından bu şekilde bilgilendirilmediklerin dolayı, kendilerini değerli hissettiklerini belirtmişlerdir. Bu durum ekili bir iletişimin ne kadar başarılı olduğunu ortaya koymaktadır ( bu konuyla ilgili alıntılar GYYEP Raporu Bölüm 2’de görülebilir). Yukarıda bahsedilen bilgiler doğrultusunda, bilginin yayılmasında bu önemli ipuçları, HKD faaliyetlerinin ne denli başarılı olduğunu kanıtlamaktadır (Daha fazla bilgi için lütfen GYYEP Raporu Bölüm 2 ve Bölüm 9’a bakınız). Bilginin etkin bir şekilde yayılmasının sağlanmasına yönelik olarak dille ilgili yorumlara ilişkin bazı rakamları vermek yararlı olacaktır. Araştırma verileri, projeden etkilenen alanda değişik seviyelerde Kurmanci ve Zazaca diyalektlerini konuşan 7 yaş üstü 42,568 insan yaşadığını göstermektedir. Ancak, bu rakamın sadece 985’i bu dillerde okuma yazmayı bilen insanları göstermektedir. Bu durum bölgede yaygın olarak konuşulan Arapça için de geçerlidir (özellikle Hasankeyf ve civarında). PEİ’nin sadece %1’i Arapça’yı okuyabilmekte veya yazabilmekte ve konuşabilmektedir, %99’u ise Kurmanci, Zazaca diyalektlerini ve Arapça’yı hem okuyabilmekte hem de yazabilmektedir. Bu grup Türkçe’yi de hem okuyup hem yazabilmektedir. Tüm bunlara ek olarak, (GYYEP Raporu Tablo 5.28’de görülebilir) bu oran bölgedeki tüm PEİ’nin %88’ine tekabül etmektedir. Bu bilgi ışığında, bilgilendirici proje el kitabını bölgede konuşulan farklı dil ve diyalektlerde bastırıp dağıtmak anlamlı değildir. Ayrıca, PEİ bu diller ve diyalektlerle ilgili herhangi bir eğitim programına katılmadığından dolayı, bu insanlar bu diyalektlerde yazı yazamaz veya herhangi bir belgeyi okuyamazlar. Bu argüman doğrultusunda, araştırma sırasında tercümanlardan yararlanılmıştır. Bu tercümanlar aracılığıyla toplantılarda yöneltilen tüm sorular, verilen cevaplar, yapılan sunuşlar ve tartışmalar simültane olarak yerel diyalektlere çevrilmiştir. 8. Bütçe BAŞLIK: IKO Beklentileri : 1-Yukarıda bahsi geçen YYEP’de yapılacak iyileştirmeler/eklemeler, bütçe kalemlerinin revize edilmesini gerektirecektir. a) Kamulaştırma ve kalkınma bütçesi adı altında, söz konusu faaliyetlere kaynak tahsis edilmelidir. b) YYEP bütçesi genel halka yönelik faaliyetler ve bunlar ile işbirliği içerisinde olan projelere atıfta bulunmamalıdır. 2-Diğer bütçe 2-Bütçe kalemleri takip edilebilir ve kapsamlı olmalıdır. 3-Mali Yapı 29 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 3- Açık bir biçimde belirlenmiş olan tutarın (örneğin bir fon ya da ayrı bir kredinin) mali yapı içerisine dahil edilmesi. Cevap: (bütçe konusu dahilindeki tüm sorulara) Aşağıdaki tablolarda (Tablo 5 ve Tablo 6) söz konusu yorumların cevapları detaylı bir bütçe planı olarak ayrıntılı bir biçimde görülebilir. 30 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Tablo 5. Bütçe Tahsisi (ABD Doları) SÜRE Kalem No Faaliyetler 1 Kadastro Çalışmaları ve Raporlama 2 TOPLAM 1.Yıl 2.Yıl 3.Yıl 4.Yıl 5.Yıl 6.Yıl 7.Yıl 8.Yıl 9.Yıl 773,301 265,416 - - - - - - - 1,038,717 Arazilerin Kamulaştırılması1 13,703,214 17,612,536 7,303,034 73,583,401 61,495,053 87,199,456 104,836,355 - - 365,733,049 3 Yapıların Kamulaştırılması1 9,746,217 4,729,191 3,104,106 17,201,446 20,313,902 20,058,180 68,696,498 - - 143,849,540 4 Ortak Kullanılan Mülklerin Kamulaştırılması1 220,100 77,200 227,200 410,900 1,201,200 1,510,500 1,585,500 - - 5,232,600 5 Kamulaştırma Faaliyetlerindeki Beklenmedik Maliyetler için Ayrılan Ödenek2 1,716,308 1,540,459 335,460 8,391,600 7,573,040 10,148,838 16,783,860 - 5,095,826 51,585,391 26,159,140 24,224,802 10,969,800 99,587,347 90,583,195 118,916,974 191,902,213 - 5,095,826 567,439,297 (A) KAMULAŞTIRMA FAALİYETLERİ TOPLAMI (1.Kalem’den 5.Kalem’e alt toplamlar) 6 Nazım İmar Planının Hazırlanması (şehir planı) 150,000 100,000 - - - - - - - 250,000 7 Alan Hazırlığı 100,000 1,400,000 500,000 - - - - - - 2,000,000 8 Genel Altyapı - 100,000 500,000 950,000 950,000 500,000 - - - 3,000,000 9 Ortak Kullanılan Mülklerin Yeniden İnşası - 155,000 600,000 1,500,000 1,500,000 750,000 - - - 4,505,000 10 Kentsel İskan - - 260,000 530,000 530,000 530,000 1,060,000 - - 2,910,000 11 Kırsal İskan - - 160,000 400,000 400,000 400,000 800,000 - - 2,160,000 12 Kredili İskan - - 225,000 600,000 600,000 600,000 1,200,000 - - 3,225,000 SAYFA 31 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Tablo 5. Bütçe Tahsisi (ABD Doları)(Devamı) SÜRE Kalem No Faaliyetler TOPLAM 1.Yıl 2.Yıl 3.Yıl 4.Yıl 5.Yıl 6.Yıl 7.Yıl 8.Yıl 9.Yıl 1,195,017 - - - - - - - - 1,195,017 13 Hasankeyf için Arazi Edinimi 14 Taşınma ve Ulaşım Yardımları - - 10,091 22,500 22,500 22,500 45,000 - - 122,591 15 Gelir İyileştirme Faaliyetleri (15.1’den 15.5’e kalemlerin alt toplamı) 1,404,050 3,903,760 3,942,933 3,912,260 3,912,260 3,912,260 3,920,760 103,760 - 25,012,043 - 5,960 41,633 5,960 5,960 5,960 5,960 5,960 - 77,393 15.1 Eğitimler 15.2 Sektör Değiştiren Hanelere Yardımlar 892,500 2,750,000 2,750,000 2,750,000 2,750,000 2,750,000 2,750,000 - - 17,392,500 15.3 Kooperatif ve Danışmanlık Ofislerinin Kurulması 200,000 700,000 700,000 700,000 700,000 700,000 700,000 - - 4,400,000 15.4 Ekstra Ödeme - 15,000 15,000 15,000 15,000 15,000 15,000 15,000 - 105,000 15.5 Kamulaştırma ile İlgili Uluslararası Mevzuatlar ile Türkiye Cumhuriyeti Mevzuatları Arasındaki Farklılıkları Gidermek için Tahsis Olunan Ödenek 311,550 432,800 436,300 441,300 441,300 441,300 449,800 82,800 - 3,037,150 16 İzleme 352,500 400,000 400,000 400,000 400,000 400,000 400,000 400,000 400,000 3,552,500 17 Halkın Katılımı ve Danışmanlık (HKD) (17.1’den 17.10’a kalemlerin alt toplamı) 193,067 210,883 210,589 213,668 213,336 214,380 217,069 209,999 210,187 1,893,178 17.1 PBO Kirası 7,218 7,218 7,218 7,218 7,218 7,218 7,218 7,218 7,218 64,962 17.2 Web Sayfası Tasarımı 1,000 - - - - - - - - 1,000 17.3 Ücretsiz Telefon Hattı 4,472 4,060 4,060 4,060 4,060 4,060 4,060 4,060 4,060 36,952 SAYFA 32 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Tablo 5. Bütçe Tahsisi (ABD Doları)(Devamı) Kalem No SURE Faaliyetler TOPLAM 1.Yıl 2.Yıl 3.Yıl 4.Yıl 5.Yıl 6.Yıl 7.Yıl 8.Yıl 9.Yıl 934 884 590 3,669 3,337 4,381 7,070 - 188 21,053 17.4 Halkı Bilgilendirme Toplantıları 17.5 Yurttaş Panelleri 94,735 126,316 126,316 126,316 126,316 126,316 126,316 126,316 126,316 1,105,263 17.6 Görüş Birliği Sağlayacak Alıştırmalar 53,575 53,571 53,571 53,571 53,571 53,571 53,571 53,571 53,571 482,143 17.7 Bilgilendirici Malzemeler (kitapçık, broşür, ilan tahtaları vb.) 7,600 300 300 300 300 300 300 300 300 10,000 17.8 Veritabanı Oluşturma ve İdaresi 10,000 5,000 5,000 5,000 5,000 5,000 5,000 5,000 5,000 50,000 17.9 Odak Grup Toplantıları 13,533 13,534 13,534 13,534 13,534 13,534 13,534 13,534 13,534 121,805 17.10 Hane ve Kilit Bilgilendirici Anketler3 - - - - - - - - - - 339,463 626,964 680,861 852,843 852,810 732,914 764,283 71,376 61,019 4,982,533 3,734,097 6,896,607 7,489,474 9,381,271 9,380,906 8,062,054 8,407,112 785,135 671,206 54,807,862 - - 17,021,393 27,500,000 27,500,000 27,500,000 27,500,000 - - 127,021,393 18 Yeniden Yerleşim ile İlgili Uluslararası Mevzuatlar ile Türkiye Cumhuriyeti Mevzuatları Arasındaki Farklılıkları Gidermek için Tahsis Olunan Ödenek (B) TOPLAM YENİDEN YERLEŞİM FAALİYETLERİ (6.Kalem’den 18.Kalem’e alt toplamlar) 19 Relokasyon Yolları (19.1’den 19.2’ye kalemlerin alt toplamı) 19.1 Relokasyon Yollarından Doğan Kamulaştırma1 - - 4,765,193 - - - - - - 4,765,193 19.2 Relokasyon Yollarının İnşası - - 12,256,200 27,500,000 27,500,000 27,500,000 27,500,000 - - 122,256,200 - - 3,583,016 5,000,000 5,000,000 5,000,000 5,000,000 - - 23,583,016 20 Demiryollarının Taşınması (20.1’den 20.2’ye kalemlerin alt toplamı) SAYFA 33 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Tablo 5. Bütçe Tahsisi (ABD Doları)(Devamı) Kalem No SÜRE Faaliyetler 2.Yıl 3.Yıl 4.Yıl 5.Yıl 6.Yıl 7.Yıl 8.Yıl 9.Yıl 20.1 Demiryollarının Taşınmasından Doğan Kamulaştırma1 - - 284,066 - - - - - - 284,066 20.2 Demiryollarının İnşası - - 3,298,950 5,000,000 5,000,000 5,000,000 5,000,000 - - 23,298,950 - - 100,200 300,000 300,000 300,000 300,000 - - 1,300,200 10,069,872 10,489,688 10,977,688 13,173,688 12,319,688 12,319,688 11,709,688 2,440,000 - 83,500,000 21 İletim Hatlarının Taşınması 22 Tarihi Varlıkların Taşınması (22.1’den 22.2’ye kalemlerin alt toplamı) 22.1 Hasankeyf’teki Tarihi Varlıkların İncelenmesi ve Taşınması 1,708,000 3,050,000 3,538,000 5,734,000 4,880,000 4,880,000 4,270,000 2,440,000 - 30,500,000 22.2 Etkilenen Alandaki Diğer Tarihi Varlıkların İncelenmesi ve Taşınması 8,361,872 7,439,688 7,439,688 7,439,688 7,439,688 7,439,688 7,439,688 - - 53,000,000 1,006,987 1,048,969 3,168,230 4,597,368 4,511,969 4,511,969 4,450,969 244,000 - 23,540,461 11,076,859 11,538,657 34,850,527 50,571,056 49,631,657 49,631,657 48,960,657 2,684,000 - 258,945,070 23 Taşınma İşlemlerindeki Beklenmeyen Maliyetler için Ödenek Tahsisi (C) TAŞINMA İŞLEMLERİ TOPLAMI (19’dan 23’e kalemlerin alt toplamı) 1 TOPLAM 1.Yıl Kamulaştırma maliyetlerinin dağılımı Ek 1’de ayrıntıları ile sunulmuştur. 2 Mücavir mülklerin kamulaştırma maliyetleri (5,095,826 ABD Doları) beklenmeyen maliyetler kaleminde göz önüne alındığından dolayı ayrı bir maliyet kalemi olarak sunulmamıştır. Bu maliyet mücavir kamulaştırmanın yapılacağı 9. yıla tahsis olunmuştur. 3 Katılım, danışmanlık ve izleme faaliyetlerinde genel bir araç olarak kullanılan bu maliyet kalemi mükerrerliği önlemek amacıyla sadece izleme maliyetleri içerisinde verilmiştir. SAYFA 34 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Tablo 6. Konsolide Bütçe Kalem No Bütçe Kalemleri (1) KAMULAŞTIRMA KALEMLERİ A Araziler Birim Toplam Tutar (Miktar) Birim Fiyat Toplam Maliyet (ABD Doları) (ABD Doları) Fon Kaynağı Maliyet Hesaplamalarına İlişkin Açıklama1 Projeden dolayı kaybolacak olan ev arsalarının büyüklükleri saha çalışmalarından alınmış ve arazi kullanım haritaları sonuçları ile karşılaştırılmıştır. Bir metrekare arsanın kamulaştıra bedeline ait birim fiyatlar DSI’den alınmıştır. Tarım alanları net gelir yaklaşımı kullanılarak değerlendirilmiştir. Net gelir mevcut arazinin aynı şekilde kullanımına devam edilmesi durumunda söz konusu araziden elde edilecek gelirdir. Arazinin fiyatına ek olarak, net gelir yaklaşımı söz konusu arazide yetişebilecek ürün çeşitlerini ve araziden kazanılacak yıllık geliri de göz önüne alır. Bu değerlendirme süresince kullanılan temel denklem aşağıda gösterilmektedir: K=R/f’dir, burada; K = Kamulaştırma için birim fiyat (Dolar/m2), R = Net gelir (brüt gelir – üretim giderleri) (Dolar/m2), f = Kapitalizasyon oranı (tarım alanlarına yatırılan sermayenin riski) olarak tanımlanır. A.1 Ev Arsası m2 1,562,400 9.55 14,919,158 DSİ A.2 Ekilmemiş Arazi m2 11,707,465 2.56 29,928,862 DSİ A.3 Kuru Tarım Arazisi m2 82,922,318 1.13 93,521,413 DSİ A.4 Meyvelik m2 1,973,168 2.83 5,593,116 DSİ A.5 Sebze Arazisi m2 3,302,392 2.83 9,360,917 DSİ A.6 Sulu Arazi m2 42,041,222 2.83 119,169,478 DSİ A.7 Mera (Ot Bedeli) m2 62,160,070 1.50 93,240,105 DSİ Kaybolacak meraların TKİB’ye ödenecek bedelleri için DSI’nin kullandığı birim fiyatlar kullanılmıştır. Söz konusu meraların alanlarına ait bilgiler ise GIS uygulamalarının kullanıldığı arazi kullanımı haritalarında tespit edilmiştir. İlgili Türkiye Cumhuriyeti kanunları yapı tiplerine göre birim fiyatları önceden belirlemiştir. Yapıların kamulaştırma bedellerinin tespiti için, DSI’nin kullandığı yöntem kullanılmış ve eskime payı değer düşüklüğü uygulanmıştır. A Alt toplam (A.1+A.2+A.3+A.4+A.5+A.6+A.7) B Yatırımlarda risk, yatırım faiz oranlarının seviyesi ile ilişkilidir. Bu yüzden, kapitalizasyon faiz oranı diğer riskli yatırımların faiz oranlarından düşüktür. DSI Diyarbakır bölge müdürlüğü kapitalizasyon faiz oranını %5.5 olarak kullanmaktadır. Net gelir değerleri saha çalışmalarının sonuçlarının analizi ile hesaplanmıştır. Bölgedeki birim fiyatlar, kapitalizasyon faiz oranı ve her arazi türü için ortalama net gelir kullanılarak yukarıdaki eşitlikten bulunmuştur.Ayrıca bu birim fiyatlar piyasa fiyatları ile karşılaştırılmış ve bu birim fiyatların piyasa değerlerinin üzerinde olduğu gözlemlenmiştir. Kaybolacak olan tarım arazilerinin yüz ölçümü GIS uygulamalı arazi kullanımı haritalarında elde edilmiştir ve hane halkının varlık envanterine verdiği beyanlar ile karşılaştırılmıştır. 365,733,049 Yapılar B.1 Evler m2 562,412 156.88 88,233,562 DSİ B.2 Ahır/Samanlık m2 417,182 96.12 40,100,619 DSİ 2 B.3 Dükkanlar m 7,231 153.40 1,109,221 DSİ B.4 Kuyular m 435 48.70 21,184 DSİ B.5 İkame Maliyeti - - - 14,384,954 DSİ Bu birim fiyatlar ve eskime payı kesintileri (uygulansın veya uygulanmasın), daha sonra piyasa değerleri ile karşılaştırılmış ve kullanılan birim fiyatların piyasa değerleri ile hemen hemen eşit olduğu görülmüştür. Etkilenecek yapıların alan büyüklükleri saha çalışmalarından alınmış ve arazi kullanımı haritaları ile karşılaştırılmış akabinde ise istatistiksel yöntemler ile analiz edilmiştir. Kamulaştırmaya hak sahibi olan PEİ’lerin yapılarını tam tazmin etmek için söz konusu yapılardan eskime payı kesilmemiştir. Bu kesintiyi telafi edebilmek için mevzuatta objektif kriterin kullanımı verilmektedir. Objektif kriterin kullanımı Türkiye’de kabul görmüş bir uygulamadır ve yargıtayca değeri %40 yükseltilebilmiş yapılar bulunmaktadır( bu örnek Atatürk Barajındaki kamulaştırma çalışmalarından alınmıştır) Eskime Payı kesilmiş ve kesilmemiş yapıların arasındaki bedel farkı İkame Maliyeti olarak alınmıştır. B Alt Toplam (B.1+B.2+B.3+B.4+B.5) 143,849,540 35 SAYFA 35/101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU C ENCON Ortak Kullanılan Mülkler C.1 Okullar Sayı 35 75,000 2,625,000 DSİ C.2 Sağlık Merkezleri Sayı 6 106,500 639,000 DSİ C.3 Camiler Sayı 51 38,600 1,968,600 DSİ C Alt toplam (C.1+C.2+C.3) 5,232,600 D Kadastro Çalışmaları ve Raporlama D.1 Yeni Kadastro Çalışmaları ve Saha araştırması ha 4,837 105.00 507,885 DSİ, TKGM D.2 Transformasyon İşlemleri ha 22,118 24.00 530,832 DSİ D Alt toplam (D.1+D.2) 51,585,391 (1) TOPLAM KAMULAŞTIRMA MALİYETİ (A+B+C+D+Beklenmeyen Gider) YENİDEN YERLEŞİM KALEMLERİ E Alan Hazırlığı ve Planlaması DSİ Alan Hazırlığı Yekun - - 2,000,000 BİB E.2 Nazım İmar Planı (Şehir Planı) Yekun - - 250,000 BİB E Alt toplam (E.1+E.2) Genel Altyapı G Ortak Kullanılan Mülklerin Yeniden İnşası Bu maliyet kalemi tarafından kapsanan faaliyetler arazinin tetkiki, sınıflandırılması ve sınır tespiti ile yeni yerleşim yeri için diğer nazım planı ilgili çalışmalardır. Bu değerler uzmanlardan alınan ve genel olarak daha önceki çalışmalarda uygulanan kriterler baz alınarak hesaplanmıştır. 2,250,000 Hane Sayısı 600 5,000 3,000,000 BİB G.1 Okul Sayı 10 82,950 829,500 MNE G.2 Sağlık Merkezi Sayı 15 168,500 2,527,500 Sağlık Bakanlığı G.3 Cami Sayı 12 91,500 1,098,000 BİB G.4 Köy Çeşmesi Sayı 20 2,500 50,000 DSİ G Alt toplam (G.1+G.2+G.3+G.4) H DSİ’nin daha önceki çalışmalarına dayanarak, mücavir mülklerin kamulaştırma bedelleri arazi (alt toplam A) ve yapıların (alt toplam B) toplam kamulaştırma bedelinin (5,095,826 ABD Doları) %1’i olarak tahmin edilmiş ve bu miktar beklenmeyen maliyetler kaleminde göz önüne alınmıştır. Bu sebeple bu maliyet ayrı bir maliyet kalemi olarak gösterilmemiştir. 567,439,297 E.1 F Kadastro çalışmaları için gereken birim fiyatlar DSI’nin daha önceki benzer çalışmaları baz alınarak hesaplanmıştır. Bölgenin kadastral durumu DSI Bölge Müdürlüğü,TKGM bölge ofisleri ile yapılan görüşmeler ve GIS tabanlı arazi kullanım haritaları ile belirlenmiştir. 1,038,717 Kamulaştırma Maliyet Kalemleri için Beklenmeyen Gider ([A+B+C+D]*0.10) (2) BIB birim fiyatları ortak kullanılan mülklerin maliyetlerinin hesaplanmasında kullanılmıştır. En yaklaşık kamulaştırma maliyetini bulmak için ortak kullanılan yapıların ya da mülklerin veriler çoğunlukla kilit bilgilendirici çalışmalar sonucu elde edilmiştir. BIB tarafından farklı ortak kullanım mülkleri için çeşitli birim fiyatlar bildirilmiştir. Etkilenen ortak kullanım mülklerinin kamulaştırma teminatı söz konusu mülkün sahibi olan kamu kuruluşuna ödenir. Genel altyapı bedelleri uzmanlardan alınan ve genel olarak daha önceki çalışmalarda uygulanan kriterler baz alınarak hesaplanmıştır. Devlet eliyle iskan tercih edenlerin sayısı (saha araştırmalarına göre 581 hanedir) 600’e yuvarlanarak hesaplamalar yapılmıştır. Kamu binalarının inşa maliyetleri BIB tarafında belirlenmiştir. Yerleşimde beklenen nüfusa göre bu binaların kaç tane yapılması gerektiğine dair bilgi ise BIB tarafından uygulanan İmar Planı Hazırlama Yönetmeliğinde belirtilmiştir. Birim fiyatlar farklı bina tipleri için BIB tarafından verilmiştir. 4,505,000 Haneler için Yeniden Yerleşim Maliyetleri H.1 Kentsel İskan H.2 Kırsal İskan H.3 Kredili İskan Hane Sayısı Hane Sayısı Hane Sayısı 97 30,000 2,910,000 BİB 54 40,000 2,160,000 BİB 430 7,500 3,225,000 BİB Yeniden yerleşim maliyetleri için birim fiyatlar ise DSİ ve BİB tarafından daha önceki benzer çalışmalara temel alınarak belirlenmiştir. Devlet eliyle kırsal veya kentsel iskan tercih edenlerin sayısı ile kredili iskan tercih edenlerin sayısı saha çalışmalarının sonucu ile tespit edilmiştir. 36 SAYFA 36/101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON H Alt toplam (H.1+H.2+H.3) I 8,295,000 Yeni Hasankeyf için Arazi Edinimi I.1 Bireylere ait Araziler ha 105.96 11,278 1,195,017 DSİ I.2 Devlet Arazileri ha 171.88 0 0 UD I Alt toplam (I.1+I.2) J 1,195,017 Ulaşım ve Taşınma Yardımları J.1 Taşınma Harcırahı Hane Sayısı 581 11.00 6,391 BİB J.2 Ulaşım Hane Sayısı 581 200.00 116,200 BİB J Alt Toplam (J.1+J.2) K K.1 Arazi büyüklüğü ve sahiplik konusunda resmi ve kayıtlı veriler valilikler ile GIS tabanında hazırlanmış arazi kullanım haritalarından elde edilmiştir. Devlet arazilerine kamulaştırma için herhangi bir ödeme yapılamayacaktır. Konu ile ilgili olarak Bölüm A’daki birim fiyatların kamulaştırılan arazide kullanımı hususundaki açıklamaya bakınız. Taşınma harcırahlarının miktarları Türkiye’deki en düşük memur harcırahına göre düzenlenmiştir. 2005 tarihli 6245 sayılı kanun uyarınca en düşük memur harcırahı günlük 11 ABD Dolarıdır. Taşınma birim fiyatları, her bir hanenin günlük gideri üzerinden hesaplanmıştır. Devlet eliyle iskan tercihi olan hanelerin sayısı hane anketi çalışmaları sonucu tespit edilmiştir. 122,591 Gelir İyileştirme Maliyetleri TKİB, GAPBKİ, DPT, KOSGEB, IC Eğitimler K.1.1 Hayvancılık saat 84 15 2,260 1,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. K.1.2 Tarımsal Verimi Artırma saat 84 15 2,260 1,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. K.1.3 Arıcılık saat 84 15 2,260 1,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. K.1.4 Alternatif Tarımsal Üretim saat 84 15 2,260 1,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. K.1.5 Balıkçılık saat 84 15 2,260 1,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. K.1.6 Nakış saat 84 10 1,840 1,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. K.1.7 Seracılık saat 84 15 2,260 1,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. K.1.8 Dokuma saat 84 15 2,260 1,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. K.1.9 İnşaat İşleri saat 84 10 1,840 1,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. K.1.10 Marangozluk saat 84 10 1,840 1,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. K.1.11 Elektrik İşleri saat 84 15 2,260 1,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. K.1.12 Turizm/Ticaret saat 84 20 3,180 1,500 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. K.1.13 Sürücü Kursları saat 84 15 3,260 2,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir.. K.1.14 Bilgisayar saat 84 20 11,680 10,000 ABD Doları çeşitli giderlerin karşılığı dahil edilmiştir. 35,673 Korucuların sayısı hane halkı anketlerinden (gelir akışı analizi) elde edilmiştir. Korucular 5188 sayılı kanun uyarınca silahlı koruma görevlerine 2009 yılına kadar devam edeceklerdir. Söz konusu tarihten sonra korucular güvenlik elemanı olabilmek için konusunda eğitim görmelidirler. 2009 yılı ve sonrası için konsorsiyum bu kişileri, şantiye sahası güvenliği için işe almak konusunda öncelik verecektir. K.1.15 Korucu Yetiştirme K.1Alt toplam (K.1.1’den K.1.15’e) sayı 253 141 77,393 37 SAYFA 37/101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU K.2 Sektör Değiştiren Haneler Yardım K.3 Kooperatif ve Danışmanlık Ofislerinin Kurulması ENCON Hane Sayısı 1,546 11,250 17,392,500 GAP-BKİ, KOSGEB, DPT DSİ, BİB K.3.1 Danışmanlık Ofislerinin Kurulması sayı 11 100,000 1,100,000 K.3.2 Tarım Kooperatiflerinin Kurulması sayı 11 100,000 1,100,000 K.3.3 Balıkçılık Kooperatiflerinin Kurulması sayı 11 100,000 1,100,000 K.3.4 Turizm Kooperatiflerinin Kurulması sayı 11 100,000 1,100,000 K.3 Alt toplam (K.3.1+K.3.2+K.3.3+K.3.4) K.4 Ekstra Ödeme K.5 Mevzuat Farkını Kapatma Maliyeti K.5.1 K.5.2 K.5.3 L İskana Hak Sahibi Olamayan Hanelerin Mevzuat Farkının Kapatma Maliyeti İskana ve Kamulaştırmaya Hak Sahibi Olamayan Hanelerin Mevzuat Farkını Kapatma Maliyeti Hak sahibi Olamayan Hanelerin Taşınmasına yönelik Mevzuat Farkını Kapatma Maliyeti GAP-BKİ, MARA, DPT GAP-BKİ, MARA, DSİ GAP-BKİ, TKB, DPT İstihdam edilecek uzmanların ve ilgili direkt maliyetlerin tutarları temel alınarak danışmanlık ofislerin kurulumu ve işletimi maliyeti 100,000 ABD Doları olarak alınmıştır. Kooperatiflerin kurulumu ve işletilmesi için gerekli maliyet için baz tutar TKİB’nin daha önceki çalışmalarına dayandırılmıştır. Etkilenen bölgenin büyüklüğü göz önüne alındığında 11 danışmanlık ofisinin ve 33 Kooperatifin kurulacağı öngörülmüştür. 4,400,000 Sahip oldukları taşınmaz sebebiyle kamulaştırmaya hak sahibi olan ancak yeniden yerleşime hak sahibi olmayan 207 hane baz alınarak hesaplanmıştır. (kamulaştırma bedellerinin %5’i)(ayrıntılar için Bölüm 7’ye bakınız) - - - 105,000 Konsorsiyum Hane Sayısı 207 11,250 2,328,750 GAP-BKİ, KOSGEB, DPT SRAP, KOSGEB gibi kuruluşlar tarafından verilebilecek olan yardım miktarı 207 hane için hane başına 11,250 ABD Doları olacaktır. Söz konusu hanelerin sayısı hane halkı anketi çalışmaları sonucunda tespit edilmiştir. (hak sahipliği analizi) Hane Sayısı 23 28,800 662,400 Konsorsiyum 8 yıl boyunca aylık ortalama 300 ABD Dolar’dan hak sahibi olamayan her haneden en az bir kişi baraj inşaatında istihdam edilecektir. 23 hane halkı anketi çalışmaları sonucunda tespit edilmiştir. (hak sahipliği analizi) Hane Sayısı 230 200 46,000 Konsorsiyum Hak sahibi olamayan haneler için taşınma ve ulaşım yardımım yapılacaktır. Hane başına taşınma ve ulaşım birim fiyatı genel taşınma giderlerine dayanılarak hesaplanmıştır. 230 hane halkı anketi çalışmaları sonucunda tespit edilmiştir. (hak sahipliği analizi) K.5 Alt toplam (K.5.1+K5.2+K.5.3) 3,037,150 K Alt toplam (K.1+K.2+K.3+K.4+K.5) 25,012,043 İzleme Maliyetleri L.1 İç (performans) izleme - - - 2,340,500 DSİ L.2 Dış (Etki) İzleme - - - 512,000 DSİ L.3 Nihai İzleme - - - 700,000 DSİ L Alt toplam (L.1+L.2+L.3) M Kırsaldan kente ve Kentten kırsala tercih yapan hanelerin (toplam 1,546 hane, 1,517 Kırsaldan kente + 29 Keneden kırsala) sayıları hane halkı anketlerinde elde edilmiştir. Sektörel değişim için çeşitli kurumlarca her haneye verilecek yardım miktarı hane başına 11,250 ABD Doları’dır. Ayrıntılar için Bölüm 11’deki Önerilen İzleme Planı’na bakınız. 3,552,500 Halk Katılımı ve Danışmanlık Faaliyetleri M.1 PBO Kirası aylık 108 601.50 64,962 DSİ PBO kirası ofis giderleri ve aylık kirayı kapsamaktadır. 108 ay boyunca açık kalacaktır. M.2 Web sayfası Tasarımı yekun - - 1,000 DSİ Web sayfası dizaynı projenin başladığı ilk yıl içerisinde açılacaktır. M.3 Ücretsiz Telefon Hattı aylık 108 338.35 36,952 DSİ M.4 Halkı Bilgilendirme Toplantıları sayı 140 150.38 21,053 DSİ M.5 Yurtdaş Panelleri sayı 840 1,315.79 1,105,263 DSİ Ücretsiz telefon hattı 9 ay boyunca hizmet verecektir. Maliyetleri tüm kurulum maliyeti 411 ABD Doları kurulum maliyeti olarak alınmıştır. Halk bilgilendirme toplantıları etkilenen bölgedeki kamulaştırma çalışmaları başlamadan bitirilmelidir. 8. yılda hiçbir kamulaştırma faaliyeti olmadığından bu yıl için ödenek ayrılmamıştır. Yurttaş panelleri birinci yılın üçüncü ayında başlayacak ve ilçe merkezlerinde her ay yapılacaktır. Geniş katılımın sağlanabilmesi için PEİ’ler toplantı yerlerine taşınacaktır. Bu giderler bu maliyet kalemince kapsanmıştır. 38 SAYFA 38/101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU M.6 Görüş Birliği Sağlayacak Alıştırmalar M.7 ENCON sayı 135 3,571.43 482,143 DSİ Bilgilendirici Malzemeler (kitapçık, broşür, ilan tahtaları vb.) Yekun - - 10,000 DSİ M.8 Veritabanı Oluşturma ve İdaresi Yekun - - 50,000 DSİ M.9 Odak Grup Toplantıları sayı 540 225.56 121,805 DSİ M.10 Hane ve Kilit Bilgilendirici Anketler3 - - - - DSİ M Alt toplam (M.1’den M.10’a) 1,893,178 Yeniden Maliyet Kalemleri için Beklenmeyen Gider ([E+F+G+H+I+J+K+L+M]*0.10) 4,982,533 (2) TOPLAM YENİDEN YERLEŞİM MALİYETİ (E+F+G+H+I+J+K+L+M+Beklenmeyen Gider) 54,807,862 (3) TAŞINMA İŞLEMLERİ KALEMLERİ N Relokasyon Yolları N.1 Suçeken-Kesmeköprü-Asağikurha-ÜçyolGercüş Devlet Yolu N.1.1 Yol İnşası km 23.00 610,000 14,030,000 DSİ, TCK N.1.2 Köprü İnşası km 0.75 6,100,000 4,575,000 DSİ, TCK N.1.3 Kuru Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 134,226 1.13 151,382 DSİ, TCK N.1.4 Sulu Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 278 2.83 789 DSİ, TCK N.1.5 Meraların Kamulaştırılması (Ot Bedeli) m2 740,564 1.50 1,110,845 DSİ, TCK N.1.6 Devlet Arazilerinin Kamulaştırılması m2 44,932 0 0 UD N.1 Alt toplam (N.1.1’den N.1.6’ya) N.2 GIS uygulamaları ile hazırlanmış arazi kullanım haritaları kamulaştırılacak arazinin cinsi ve yüzölçümünü tespit etmek için kullanılmıştır. Devlet arazilerine kamulaştırma için herhangi bir ödeme yapılamayacaktır. Konu ile ilgili olarak Bölüm A’daki birim fiyatların kamulaştırılan arazide kullanımı hususundaki açıklamaya bakınız. Siirt-Kurtalan Bölümü-Bitlis Devlet Yolu Yol İnşası km 4.00 610,000 2,440,000 DSİ, TCK N.2.2 Köprü İnşası km 0.24 4,880,000 1,171,200 DSİ, TCK N.2.3 Kuru Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 110,014 1.13 124,076 DSİ, TCK N.2.4 Sulu Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 47,351 2.83 134,219 DSİ, TCK N.2.5 Meraların Kamulaştırılması (Ot Bedeli) m2 0 1.50 0 DSİ, TCK 2,636 0 0 UD Devlet Arazilerinin Kamulaştırılması 2 m N.2 Alt toplam (N.2.1’den N.2.6’ya) N.3 Relokasyon yollarının birim fiyatları ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde edilmiştir. 19,868,016 N.2.1 N.2.6 Görüş Birliği Sağlayacak Alıştırmalar merkezi yerlerde 3 ayda bir gerçekleştirilecektir. Üç gün sürecek ve arabulucu da lider sıfatı ile toplantılara katılacaktır. PEİ’ler bu toplantılara da taşınacaktır. Arabulucu ve ulaşım giderleri bu kalemden karşılanacaktır. Bu maliyet kalemi bilgilendirici kitapçıkların, broşürlerin ve tanıtımların basımını kapsamaktadır. Bu maliyet kalemi veri tabanının oluşturulmasını, idare edilmesini ve takibini içermektedir. Bu veri tabanı izleme veri tabanı ve diğer ilgili veri tabanları ile etkileşim içerisindedir. Odak grup toplantıları her yıl bir kere düzenlenecektir. Geniş bir katılım sağlamak için yaklaşık 3 ay sürecektir. Bu maliyet kalemi çevirmen ve ulaşım giderlerini içermektedir. Halkın katılımı ve danışmanlık faaliyetleri için çok kullanılan bir araç olan bu kalem, aynı zamanda izleme faaliyetlerinde de kullanlmaktadır. Bu kalemin maliyeti mükerrerliği önlemek için izleme maliyetleri içersinde sunulmuştur. Relokasyon yollarının birim fiyatları ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde edilmiştir. GIS uygulamaları ile hazırlanmış arazi kullanım haritaları kamulaştırılacak arazinin cinsi ve yüzölçümünü tespit etmek için kullanılmıştır. Devlet arazilerine kamulaştırma için herhangi bir ödeme yapılamayacaktır. Konu ile ilgili olarak Bölüm A’daki birim fiyatların kamulaştırılan arazide kullanımı hususundaki açıklamaya bakınız. 3,869,495 Siirt-Kurtalan Bölümü-Bitlis Devlet Yolu N.3.1 Yol İnşası km 53.00 610,000 32,330,000 DSİ, TCK N.3.2 Köprü İnşası km 0.70 6,100,000 4,270,000 DSİ, TCK Relokasyon yollarının birim fiyatları ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde edilmiştir. 39 SAYFA 39/101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON N.3.3 Kuru Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 548,780 1.13 618,925 DSİ, TCK N.3.4 Sulu Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 78,479 2.83 222,455 DSİ, TCK N.4.5 Meraların Kamulaştırılması (Ot Bedeli) m2 345,503 1.50 518,254 DSİ, TCK N.3.6 Devlet Arazilerinin Kamulaştırılması m2 1,147,238 0 0 UD N.3 Alt toplam (N.3.1’den N.3.6’ya) N.4 37,959,634 Yeni Eruh-Fındık Yolu N.4.1 Yol İnşası km 46.00 610,000 28,060,000 DSİ, TCK N.4.2 Kuru Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 215,238 1.13 242,749 DSİ, TCK N.4.3 Sulu Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 48,093 2.83 136,325 DSİ, TCK N.4.4 Meraların Kamulaştırılması (Ot Bedeli) m2 8,888 1.50 13,332 DSİ, TCK N.4.5 Devlet Arazilerinin Kamulaştırılması m2 1,567,781 0 0 UD N.4 Alt toplam (N.4.1’den 4.5’e) N.5 km 22.00 610,000 13,420,000 DSİ, TCK N.5.2 Kuru Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 170,307 1.13 192,076 DSİ, TCK N.5.3 Sulu Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 0 2.83 0 DSİ, TCK N.5.4 Meraların Kamulaştırılması (Ot Bedeli) m2 430,305 1.50 645,458 DSİ, TCK N.5.5 Devlet Arazilerinin Kamulaştırılması m2 279,387 0 0 UD N.5 Alt toplam (N.5.1’den N.5.5’e) Relokasyon yollarının birim fiyatları ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde edilmiştir. GIS uygulamaları ile hazırlanmış arazi kullanım haritaları kamulaştırılacak arazinin cinsi ve yüzölçümünü tespit etmek için kullanılmıştır. Devlet arazilerine kamulaştırma için herhangi bir ödeme yapılamayacaktır. Konu ile ilgili olarak Bölüm A’daki birim fiyatların kamulaştırılan arazide kullanımı hususundaki açıklamaya bakınız. 14,257,534 Yeni Köy Yolları N.6.1 Yol İnşası km 120.00 183,000 21,960,000 DSİ, TCK N.6.2 Kuru Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 185,331 1.13 209,020 DSİ, TCK N.6.3 Sulu Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması 2 m 92,669 2.83 262,679 DSİ, TCK N.6.4 Meraların Kamulaştırılması (Ot Bedeli) m2 121,740 1.50 182,609 DSİ, TCK N.6.5 Devlet Arazilerinin Kamulaştırılması m2 200,260 0 0 UD O.1 GIS uygulamaları ile hazırlanmış arazi kullanım haritaları kamulaştırılacak arazinin cinsi ve yüzölçümünü tespit etmek için kullanılmıştır. Devlet arazilerine kamulaştırma için herhangi bir ödeme yapılamayacaktır. Konu ile ilgili olarak Bölüm A’daki birim fiyatların kamulaştırılan arazide kullanımı hususundaki açıklamaya bakınız. Ilısu-Fındık Devlet Yolu Yol İnşası O Relokasyon yollarının birim fiyatları ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde edilmiştir. 28,452,406 N.5.1 N.6 GIS uygulamaları ile hazırlanmış arazi kullanım haritaları kamulaştırılacak arazinin cinsi ve yüzölçümünü tespit etmek için kullanılmıştır. Devlet arazilerine kamulaştırma için herhangi bir ödeme yapılamayacaktır. Konu ile ilgili olarak Bölüm A’daki birim fiyatların kamulaştırılan arazide kullanımı hususundaki açıklamaya bakınız. N.6 Alt toplam (N.6.1’dan N.6.5’e) 22,614,308 N Alt toplam (N.1+N.2+N.3+N.4+N.5+N.6) 127,021,393 Relokasyon yollarının birim fiyatları ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde edilmiştir. GIS uygulamaları ile hazırlanmış arazi kullanım haritaları kamulaştırılacak arazinin cinsi ve yüzölçümünü tespit etmek için kullanılmıştır. Devlet arazilerine kamulaştırma için herhangi bir ödeme yapılamayacaktır. Konu ile ilgili olarak Bölüm A’daki birim fiyatların kamulaştırılan arazide kullanımı hususundaki açıklamaya bakınız. Demiryolunun Taşınması (Batman Bismil Demiryolu) Batmandan sonra demiryolu kotunun 530 m Yüksekliğe çıkarılması O.1.1 Demiryolu km 3.50 1,830,000 6,405,000 TCDD O.1.2 Tünel m 175 9,760 1,708,000 TCDD O.1 Alt toplam (O.1.1+O.1.2) Demiryollarını taşımak için birim fiyatlar ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde edilmiştir. 8,113,000 40 SAYFA 40/101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU O.2 ENCON Sinan İstasyonuna geçiş köprüsü O.2.1 Demiryolu km 1.50 1,830,000 2,745,000 TCDD O.2.2 Köprü km 1.50 4,880,000 7,320,000 TCDD O.2 Alt toplam (O.2.1+O.2.2) O.3 Yukarıağıl Bendi O.4 Salat Köprüsü 10,065,000 m3 67,500 14.64 988,200 TCDD O.4.1 Demiryolu m 575 1,830 1,052,250 TCDD O.4.2 Köprü m 575 4,880 2,806,000 TCDD O.4 Alt toplam (O.4.1+O.4.2) Salat Bendi m3 18,750 14.64 274,500 TCDD O.6 Kuru Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 194,015 1.13 218,814 DSİ, TCDD O.7 Sulu Tarım Arazilerinin Kamulaştırılması m2 0 2.83 0 DSİ, TCDD O.8 Meraların Kamulaştırılması (Ot Bedeli) m2 43,502 1.50 65,252 DSİ, TCDD O.9 Devlet Arazilerinin Kamulaştırılması m2 22,483 0 0 UD O Alt toplam (O.1’den O.9’a) P.1 P.2 P.3 P.4 154 kV Diyarbakır ve Batman Arası İletim Hatları 154 kV Batman ve Kızıltepe Arası İletim Hatları 154 kV Batman ve Cizre (1. geçiş) Arası İletim Hatları 154 kV Batman ve Cizre (2. geçiş) Arası İletim Hatları km 4.95 125,000 618,750 TEIAS km 1.80 125,000 225,000 TEIAS km 1.80 85,000 153,000 TEIAS km 2.10 85,000 178,500 TEIAS km 0.42 85,000 35,700 TEIAS P.6 154 kV Batman ve Siirt İletim Hatları km 1.05 85,000 89,250 TEIAS P Alt toplam (P.1+P.2+P.3+P.4+P.5+P.6) R.2 R.2.1 Demiryollarını taşımak için birim fiyatlar ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde edilmiştir. GIS uygulamaları ile hazırlanmış arazi kullanım haritaları kamulaştırılacak arazinin cinsi ve yüzölçümünü tespit etmek için kullanılmıştır. Devlet arazilerine kamulaştırma için herhangi bir ödeme yapılamayacaktır. Konu ile ilgili olarak Bölüm A’daki birim fiyatların kamulaştırılan arazide kullanımı hususundaki açıklamaya bakınız. İletim Hatlarının Taşınması 154 kV Siirt ve Silopi Arası İletim Hatları R.1 Demiryollarını taşımak için birim fiyatlar ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde edilmiştir. 23,583,016 P.5 R Demiryollarını taşımak için birim fiyatlar ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde edilmiştir. 3,858,250 O.5 P Demiryollarını taşımak için birim fiyatlar ve ayrıntılar Konsorsiyum ve DSI’den elde edilmiştir. GIS uygulamaları ile hazırlanmış arazi kullanım haritaları kamulaştırılacak arazinin cinsi ve yüzölçümünü tespit etmek için kullanılmıştır. Devlet arazilerine kamulaştırma için herhangi bir ödeme yapılamayacaktır. Konu ile ilgili olarak Bölüm A’daki birim fiyatların kamulaştırılan arazide kullanımı hususundaki açıklamaya bakınız. 1,300,200 Tarihi Varlıkların Taşınması Hasankeyf’teki Tarihi Varlıkların İncelenmesi ve Taşınması Etkilenen Alandaki Diğer Tarihi Varlıkların İncelenmesi ve Taşınması Söz konusu alanda yapılan höyük çalışmalarının maliyetleri (40 ünite) yekün - - 30,500,000 sene 7 7,259,280 50,814,960 R.2.2 Yüzey Araştırmaları sene 7 180,408 1,262,856 R.2.3 Diğer (Ekipman gibi) yekün - - 922,184 DSİ DSİ, TKB, GAP-BKİ DSİ, TKB, GAP-BKİ DSİ, TKB, GAP-BKİ Toplam maliyet baraj inşaatı için sağlanacak krediden karşılanacaktır. Bölüm 2’de Önerilen Bütçe Planına Bakınız 41 SAYFA 41/101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON R.2 Alt toplam (R.2.1+R.2.2+R.2.3) 53,000,000 R Alt toplam (R.1+R.2) 83,500,000 Taşınma İşlemleri Kalemleri için Beklenmeyen Gider ([N+O+P+R]*0.10)* (3) TAŞINMA İŞLEMLERİ MALİYETLERİ (N+O+P+R+Beklenmeyen Giderler) 23,540,461 258,945,070 1 Maliyet hesaplamaları için benzer projelerde kullanılmış olan birim fiyatlar baz alınmış ve önceki çalışmalar, saha çalışmaları, istatistiksel yöntemler kullanılarak bütçe hazırlanmıştır. Her bir maliyet kaleminin tahmin edilmesinde gerekli olan bilgiler saha çalışmalarından, ilgili kurumlardan ve piyasadan elde edilmiştir. Maliyetlerin her bir kaleminin hesaplanması için arazi ve yapı envanteri sonuçlarından, saha çalışmalarında alınan hane halkı beyanlarından, BIB ve DSI birim fiyatlarından, istatistiksel yöntemlerden, daha önceki çalışmalardan, piyasa verilerinden ve Türkiye’de kabul görmüş uygulamalardan yararlanmıştır. Güvenilir bir YYEP bütçesi için yukarıda sayılan ve bahsedilen tüm yöntemlerden yararlanılmıştır. Ayrıca hesaplamalar ABD Doları üzerinden yapılmıştır. Dünya Bankası standartları, yeniden yerleşim maliyetlerini enflasyona karşı korumak amacı ile ülke parasının sabit bir dış ülke parasına bağlanmasını gerekli görmektedir. Bu yaklaşım teorik olarak paranın Satın Alma Gücü (SAG) Paritesine dayanmaktadır. SAG teorisi iki ülkeden, eğer bir ülkenin parası tam esneklilikte ise, bu ülke parasının iki ülke arasındaki enflasyon değişimleri farkı kadar değer kaybedeceğini belirtmektedir. Diğer bir ifade ile, SAG uzun vadede, karşılaştırılan ülkede enflasyon yüzde 0 ise, örneğin Türkiye gibi %5 enflasyonda değer kaybı %5 olacaktır. Sonuç olarak, satın alma gücü açısından yabancı ülke parası, iki ülkenin enflasyon farkları ile değerleneceğinden dolayı yabancı ülkenin parasının bugünkü satın alma gücü yarın değişmeyecektir. Bizim çalışmalarımızda ise yabancı ülke parası ABD doları olarak seçilmiştir. Türkiye’de kur değişim oranları tam esnektir ve enflasyondaki yukarı doğru herhangi bir değişiklik ülke parasına değer düşüklüğü olarak yansımaktadır. Sonuçta, yeniden yerleşim maliyetleri ile kamulaştırma bedellerinin değerlemesinde ve gelir iyileştirme çalışmalarında kullanılan ABD Doları PEİ’lerı Türkiye’deki enflasyonun etkilerinden korumaktadır. Ayrıca belirtmek gerekir ki, teknik kredilerden doğan gelir iyileştirici faaliyetler, devlet tarafından PEI’lerin istekleri doğrultusunda yürürlüğe konulacağından,konsolide bütçe içerisine dahil edilmemiştir. 42 SAYFA 42/101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 8.Şikayet Mekanizması BAŞLIK: 1-Şikayet mekanizması İKO Beklentileri a) YYEP’de önerilen ücretsiz telefon hatlarının organize edilmesi, telefonlara ulaşımı kolay olan ve daha önce devletle irtibat kurmada deneyimleri olan daha iyi durumdakilere faydası olabilir. Bununla birlikte, bu mekanizma, %22’si okur-yazar olmayan ve çok büyük çoğunluğu Türkçe konuşamayanlara yardımcı olacak gibi görünmemektedir. Cevap: Şikayet mekanizmasının yürütülmesi ve işletilmesi projenin ilgili üç aşamasında anlatılmıştır (kamulaştırma, inşaat ve yeniden yerleşim). İlgili bölümde de önerildiği gibi, projeye özel ücretsiz telefon hatları, geniş bir rezervuar alanı ve çok sayıda etkilenen yerleşim birimi düşünüldüğünde en etkin yollardan birisidir. Üç ayrı ücretsiz hat projenin kamulaştırma, inşaat ve yeniden yerleşim aşamalarında şikayetleri alabilmek için aktif olacaktır. Sırasıyla kamulaştırma, yeniden yerleşim ve inşaattan sorumlu olan DSİ, BİB ve kontraktör ücretsiz telefon hattı sağlamak zorunda olacaklardır. DSİ, BİB ve kontraktör projeye özgün bu ücretsiz hatların ve numaralarının tüm yerleşimlerde bilgilendirme toplantıları, proje bilgilendirme kitapçıkları, el ilanları ve afişlerle yeterince duyurulmasını garantiye alacaklardır. Buna ek olarak, şikayetin tipine bakılmaksızın, PEİ’ler bu üç hattan birisini arayabilecekler ve şikayetleri de bu şekilde kayıt altına alınacaktır. Örneğin, kamulaştırmaya ilişkin şikayet varsa, kontraktörün veya BİB’in ücretsiz telefon hatlarından birisi aranarak şikayetin kayıt altına alınması sağlanabilir ve buradan da kayıt altına alınmış olan şikayet, sorumlu olan departmana, DSİ Kamulaştırma Departmanı’na iletilir. Her ne kadar etkilenen hanelerin tümünün evinde telefon olmamasına rağmen, hemen hemen her yerleşimde bir telefon ve cep telefonu ağı bulunmaktadır. Küçük bir komünitede dayanışma ve yakın akrabalık bağları düşünüldüğünde, okuması yazması olmayanlar, yaşlılar ve dezavantajlı PEİ bu telefon hatlarına ulaşmakta pek zorluk yaşamayacaklardır. Ayrıca PEİ arasından, proje ve kalkınmanın temel olguları hakkında eğitilecek olan seçilmiş liderler yine PEİ’yede yardımcı olacaklardır. Lider PEİ ilgili detaylı bilgi YYEP Raporu, Bölüm 2’dede görülebilir. Proje ücretsiz telefon hatlarıyla şikayetlerin alınmasına ek olarak, PEİ şikayetlerini bilgilendirme toplantıları sırasında, valilik ve kaymakamlıklar ile inşaat alanlarında ilgili birimlere, DSİ Genel Müdürlüğü’ne, DSİ’nin ilgili şubelerine ve beş ilde valiliklerde bulunan BİB ofislerine de bildirebilirler. Telefona cevap verecek olan DSİ’nin Kamulaştırma İrtibat Görevlisi (KİB), kontraktörün Halkla İlişkiler görevlisi (HİG) ve BİB görevlilerinin yörede kullanılan dil ve lehçeleri akıcı bir şekilde konuşabilmeleri ve anlayabilmeleri gerekmektedir. Her bir etkilenen yerleşimde yapılacak olan bilgilendirme toplantıları da hem Türkçe hem de yerel dillerde olacaktır. Bunun ötesinde, Halkın Katılımı ve Danışmanlık Faaliyetleri ile ilintili tüm kuruluşlar, PEİ’den geri bildirim alınabilmesi için aynı zamanda izlenmelidirler ki bu da projenin daha etkin bir şekilde yürütülmesine yardımcı olacaktır. Bütün bunlara ek olarak, bu olaylarla bağlantılı tüm maliyetler, bu raporla beraber sunulan revize edilmiş bütçe önerisi planında da verilmiştir (bütçenin, şikayet ve şikayetlerin giderilmesi, izleme, halkın katılımı ve danışmanlık hizmetlerine ilişkin kalemlere tahsis edilmesi sırasında). 43 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON b) Şikayet giderme mekanizmalarının uygulanacağı aktivitelerin tümünün tam anlamıyla açıklanması (sadece kamulaştırma ve hükümet eliyle yeniden yerleşim konuları değil). Cevap: DSİ Kamulaştırma Departmanı, kamulaştırma sırasında tüm kendi olanaklarıyla yerleşimi seçen hanelerin adresleri, irtibat bilgileri, vatandaşlık numarası ve yeniden yerleşim bilgilerine ilişkin kayıtları tutacaklardır. Bu bilgi özellikle sadece söz konusu PEİ’leri izleyebilmek için ulaşmak anlamında önemli olmayıp, aynı zamanda şikayet giderme mekanizmalarının daha iyi bir şekilde çalışmasını da sağlayacaktır. Aşağıda verilen Şekil 8, önerilen sistem hakkında detaylı bilgi sağlamaktadır. Kendi olanaklarıyla yeniden yerleşimi seçenlerin (yeniden yerleşimden sonra proje alanından çok uzakta ikamet ediyor olacakların) şikayetlerini, ilgili yetkililere ulaştırabilmesinde dört kanal vardır. Kendi olanaklarıyla yerleşimi seçenler; • Proje ücretsiz hattını Türkiye’nin her yerinden ücretsiz olarak arayabilirler, • Yaşadıkları yerin en yakınında olan DSİ Bölge Müdürlüğü veya şubelerine • Yaşadıkları yerin en yakınında olan BİB Bölge Müdürlüğü veya şubelerine gidebilirler, gidebilirler, • Başbakanlık, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) dilekçe komisyonuna veya Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB)’ye bir dilekçeyle başvurabilirler. 44 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON DSİ Genel Müdürlüğü DSİ Şikayet Veri Tabanı BİB Yeniden Yerleşim Dairesi DSİ Kamulaştırma Dairesi Kontraktörün Halkla İlişkiler Departmanı Projeye Özel Ücretsiz Telefon Hatları DSİ Bölge Müdürlükleri veya Şubeleri BİB Bölge Müdürlükleri veya Şubeleri (Kendi Olanaklarıyla Yeniden Yerleşim) Proje Alanının Dışında Yaşayan PEİ’ler Dilekçeyle Başvuru Başbakanlık, TBMM (Dilekçe Komisyonu) veya ETKB Şekil 8. Kendi Olanaklarıyla Yeniden Yerleşimi Seçen PEİ’nin Şikayetlerini Dile Getirme Yolları 45 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON c) Düzeltici faaliyet için işlem döngüsünün ve zaman çizelgesinin açıklanması Cevap: YYEP Raporu’nda belirtildiği gibi, projeye ilişkin her çeşit şikayet alınabilir ve şikayet formlarına kaydedilebilir. Şikayet formu dört kopya olup, her kopya farklı renktedir. Doldurulan şikayet formunun bir kopyası şikayet ilk alındığında sahibine verilecektir. Şikayeti alan taraf orijinal olan kopyayı kendisinde tutup, diğer bir kopyayı da sorumlu tarafa gönderip, kalan kopyayıysa Proje Sahibi Kuruluşa (ki bu durumda DSİ olup, ayrıntıları YYEP Raporu Bölüm 9’da görülebilir) ilgili veri tabanına işlenmesi için gönderilecektir. Böylece, şikayet kapatma formuna da kaydedilen her bir alınan şikayet ve düzeltici önlemlerin aşamaları tasdiğe tabi olduğu gibi, donör kuruluşlar ve bağımsız üçüncü partilerle beraber proje sahibinin de izlenmesine tabidir. Bu doğrultuda, düzeltici faaliyet ve önlem mekanizmalarına ilişkin bilgi vermek faydalı olacaktır. Öte yandan, faaliyet tipi hakkında bilgi verilmesi de bir zorunluluktur. Konuyla ilgili olarak, çeşitli tipte faaliyetler olup, ilgili mekanizmaların planlanması sırasında temel olarak iki çeşit faaliyet kullanılmıştır. Bunlardan birisi önleyici, diğeri ise düzeltici faaliyettir. • Önleyici Faaliyet: Bu faaliyetin gerçekleştirilmesinin esas nedeni mevcut veya önceki proseslere ilişkin olarak kontrol sınırları dışına çıkan proseslere neden olan hataların nedenlerini ortadan kaldırıp, söz konusu prosesleri yeniden kontrol sınırları içerisine getirebilmektir. Her bir olası neden tanımlandığında en az bir önleyici faaliyet geliştirmek gereklidir. Eğer birden fazla faaliyet geliştirilmişse, bunları önem sırasına göre listelemek gereklidir. Etkinliğin belirlenmesinde, faaliyeti gerçekleştirebilmek için zaman ve maliyet gibi kısıtlar da göz önüne alınmalıdır. Önleyici faaliyetler, daha etkin bir uygulama için kullanılan formların biçiminin düzeltilmesi veya prosesin gerçekleştirilmesinde aktif olarak rol oynayan kişilerin yeniden eğitilmesi gibi küçük değişiklikleri de içermektedir. • Düzeltici önlem: Bu faaliyet, ürünün istenen spesifikasyonlara (istenen kalite ve standartlarda) uyması için gerçekleştirilir. Bu faaliyetler, hatalı olan proseslerin tanımlanması ve bunların yeniden çalışılması içerikli ‘işlemin geçici süreyle durdurulması, sona erdirilmesi’ gibi daha geniş kapsamlı faaliyetlere işaret eder. Birden fazla faaliyet olasılığı durumunda hangi faaliyetlerin ekonomik olarak daha uygun olduğuna ve hangilerinin daha çok tercih edildiğine göre bir görüş birliğine varılıp, buna göre faaliyetler geliştirilebilir. Böylece hangi faaliyetin en uygun olduğuna karar verilip, bu uygulanabilir. Bazen, bir prosesin tamamen durdurulması, yeniden çalışılmasından daha ekonomik olabilir. Bunlara ek olarak, düzeltici önlem prosesteki hataları önlemek amacıyla geliştirilir. Olası nedene bakılmaksızın, düzeltici önlemler belirli bir ürün veya durum için daima aynı olacaktır. Hatalı olan bir prosesin ortadan kaldırılması ve yerine düzeltilmiş olanın konulması, standart uygulama direktiflerinde veya mevzuatta düzeltmeler yapılması, düzeltici faaliyetlerin örnekleri arasında sayılabilir. Düzeltici faaliyet mümkün olduğunca kısa zamanda geliştirilmeli fakat önleyici faaliyet derhal alınmalıdır. Önleyici faaliyet, hatalı proseslerin gelecekte tekrar ortaya çıkmalarını engeller. Bu faaliyet, proses diyagramında sorumlu noktalarda gerçekleştirilir. Takım ilk önleyici faaliyetini belirli potansiyel bir durum için geliştirir ve hataya sebep olan nedenin ortadan kaldırıldığını ve prosesin tekrar kabul edilebilir kontrol sınırları içerisinde olduğunu tasdik eder. Bütün bu olaylar biginin yayılması için ilgili tarafların bilgilendirilmesi ve gerektiğinde toplantıya çağırılmasını da kapsar. Faaliyet tipleri hakkında bilgi verdikten sonra, şikayet/şikayet mekanizmalarının işleyişi hakkında bilgi vermek de faydalı olacaktır. 46 / 101 giderme DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Adım 1-Faaliyet Tipinin Belirlenmesi ve Başlangıç Denetimleri: Bu adımda, problemleri çözmek için geliştirilmesi gereken faaliyetlerin tipleri sorumlu taraflarca belirlenir. Bununla birlikte (ne çeşit faaliyet geliştirileceği fark etmeksizin), eğer sorumlu taraf inşaat kontraktörü veya DSİ ise ilk cevabı şikayet alındığı tarihten itibaren 7 gün içerisinde vermek durumundadırlar. Eğer şikayet yeniden yerleşimle ilgili ve sorumlu taraf BİB ise, yine ilk cevap şikayet alındığı tarihten itibaren 10 gün içerisinde verilmek zorundadır. Buna ek olarak, bir uyumsuzluk raporu (UR) (bu rapor uyumsuzluğun tanımı, geliştirilecek faaliyetin tipi ve sorumlu kuruluşlar gibi bilgileri kapsar. Gerekli faaliyetler geliştirildikten sonra da rapor ilgili taraflarca kapatılır), her iki durumda da başlatılır. İlk cevaptan sonra, sorumlu taraf şikayet sahibi ile istişare etmek suretiyle şikayeti değerlendirecek ve ne tip bir faaliyet geliştirilmesi gerektiğine karar verecektir. Eğer gerekliyse, sorumlu taraf şikayetlerin yerinde incelenmesi için bir komisyon gönderilmesini isteyebilir. Faaliyet/faaliyetlerin tipi, tamamlanmasına ilişkin zaman çizelgesi, faaliyet/faaliyetlerin yürütülmesinden sorumlu kuruluş ve faaliyet/faaliyetlerin aşamaları şikayet kapatma formunda belirtilecektir. Buna ek olarak, çok sayıda şikayet uygulama pratiklerinin veya prosedürlerinde iyileştirmeler yapılması gerektiğine işaret edebilir ki bu da PEİ’lere ilişkin olumsuz etkilerin ve PEİ’lerle olan anlaşmazlıkların giderilmesini sağlayacaktır. Bu çerçevede, bu aşamada, başlangıç denetimleri de uyumsuzluğun karakteristiklerini belirlemek ve alınması gereken önlemlerin tipini belirlemek için yapılmalıdır. Böylece, aşağıda belirtilen adımlar denetim prosesinin ana çerçevesini oluşturacak böylece yine aşağıda verilen prosedür planlama ve teşhis edici proses denetimleriyle beraber düzeltici ve önleyici faaliyetlerin de koordinasyonuna yardım edecektir. Takım denetlemeyi yaparken de şu soruyu sormalıdır: ‘Bu öğe nasıl değiştirilsin ki problem kaynağında çözümlenebilsin?’ • Denetlemenin planlanması a) Problemi açık ve net bir şekilde, standart durumdan veya hedeflenen durumdan sapma biçiminde belirtmek, b) Sapmanın gözlemlendiği veya kaynaklandığı prosesi veya prosesin parçasını belirlemek, c) Söz konusu prosesi oluşturan ve düzeltilmesini sağlayan talimatlar, uygulama direktifleri, muayene, test talimatları, yerleşim ve eğitim kayıtları gibi dokümanların en son güncellenmiş hallerinin toplanması, d) Denetleme yapılacak olan kişi/kişilerin ve iş istasyonlarının (prosesle ilintili) seçilmesi, e) Denetleme ekibinin seçilmesi. Denetleme grubu da asgari, ilgili kuruluşların uzman temsilcilerini kapsayacak biçimde oluşturulmalıdır (ki bu husus YYEP Raporu, Bölüm 9’da analiz edilmiştir). • Denetlemenin gerçekleştirilmesi f) Fiziksel denetimin gerçekleştirilmesinden önce denetimin ve metodunun onaylanması ardından da ilgili tüm dokümanların eksiksiz bir şekilde var olduğu tasdik edilmelidir. g)Denetleme yapılacak olan ilgili bölümün sorumlusunun bilgilendirilmesi ve gereken işbirliğini yapması sağlanmalıdır. Ancak bazı belirli durumlarda önceden uyarmaya gerek olmayabilir. 47 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON h) Denetici/deneticilerin, denetlemelerin yapılacağı prosesle ilintili kişilere tanıtılması. 1) Denetlemenin kontrol listeleri kullanılarak yerine getirilmesi. Bulguların kaydedilmesi. Mevcut koşullara göre öğenin kabul edilebilir mi yoksa edilemez mi olduğunun gösterilmesi. Fakat bu problemi kaynağında önlemek esas olduğu için ileri fazlarda yapılan incelemelerden sonra da gerçekleştirilebilir. • UR’nin başlatılması ve önleyici/düzeltici faaliyetlerin geliştirilmesi. a. Denetleme takımı ile ortaya çıkan uyumsuzlukların ve fırsatların gözden geçirilmesi. Mümkün olduğu yerde, uyumsuzlukları ortadan kaldırabilmek için derhal önleyici faaliyetlerin geliştirilmesi. b. Belirlenen fırsatlarla ilgili olarak önleyici faaliyetlerin geliştirilmesi. c. Önleyici faaliyetlerin yürütülebilmesi için ne yapılacağı, kimin yapacağı, ne zaman yapılacağı gibi hususları içeren bir planın geliştirilmesi. d. İlgili taraflardan taahhüt alınması. e. Tüm denetleme prosesi boyunca izleme, izleme, izleme yapmak. • Aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınarak denetim sonuçları Yeniden Yerleşim Birimi’ne (DPT), proje sahibine (DSİ) ve diğer bağlantılı kuruluşlara (KİG, HİG) bir rapor halinde sunulmalıdır. İyi yazılmış ve anlaşılır bir rapor, önerilerin kısa zamanda ve etkin bir şekilde gerçekleştirilmesinde olumlu bir etkisi olacaktır ki şu maddeler açıklıkla belirtilmelidir: a)Denetimin amacı belirtilmelidir, b)Kısaca denetimin nasıl nerede yapılacağı belirtilmelidir, c)Denetim sonucunda bulgular ve sonuçlar belirtilmelidir, d)Düzeltici ve önleyici bir faaliyet planı önerilmelidir. Bu adımın yürütülmesi sırasında, Yeniden Yerleşim Birimi, gereken önlemlerin mümkün olan en yakın zamanda alınması anlamında en yetkili organ olduğu varsayılmaktadır. Adım 2-Şikayet Sahibi ile Görüşme: İlk adımın tamamlanmasından sonra, önerilen faaliyetler ve bunların yürütülmesi için planlanan zaman çizelgesi, orijinal şikayetin alınmasından itibaren gün içerisinde şikayet sahibi ile görüşmek suretiyle son haline getirilecektir. Bununla birlikte, genelde, düzeltici önlemlerin alınması durumunda, kamulaştırma veya yeniden yerleşime ilişkin konularda şikayetlerin giderilmesi için gereken süre, ilgili proseste yapısal değişiklikler (mevzuatta değişiklik, proseslerde değişiklik vb.) yapılmasını gerektirdiği için 30 günden uzun sürmektedir. Eğer gerekirse, şikayet sahibi ile düzeltici önlemleri alıp uygulanmasını sağlayacak taraf arasında bir anlaşma protokolü imzalanabilir. 309F1 1 ∗ Kamulaştırma ve yeniden yerleşime ilişkin hususlarda 30 günden daha uzun olabilir. 48 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Adım 3-Düzeltici-Önleyici Faaliyetlerin Yürütülmesi: Önceden üzerinde görüş birliğine varılan zaman çizelgesine mümkün olduğunca sadık kalmak suretiyle gerekli düzeltici faaliyetlerin yerine getirilmesini sağlayacaktır. Düzeltici faaliyet tamamlandığında, tamamlanma tarihi, şikayet sahibi tarafından da imzalanan şikayet kapatma formuna işlenecek ve form kapatılacaktır. Adım 4-Düzeltici-Önleyici Faaliyetin Çıktısının Onaylanması: İlgili faaliyetin gerçekleştirilmesinden sonra, bunun sonucu şikayet sahibi ile birlikte proje sahibi kuruluş veya kontraktörün Halkla İlişkiler Görevlisi (HİG) tarafından tasdik edilmelidir. Şikayet sahibinden, bulunan çözümü kabul ettiğinin bir işareti olarak şikayet kapatma formunu da imzalaması istenecektir. Şikayet sahiplerinin sonuçtan tatmin olmaması durumunda, ilave düzeltici faaliyetler üzerinde anlaşılıp, bunlar da ilgili taraflarca yerine getirilebilir. Adım 5-Diğer Yollar: Eğer şikayet sahibi hala daha çözümden memnun değilse ve hiçbir tatmin edici cevap üzerinde anlaşılamıyorsa şikayet sahibi Türk Yasaları’nda mevcut yasal yollara başvurabilir. İlk cevap için önceden belirlenmiş olan zaman süresi (7 ve 10 gün) ve düzenleyici/önleyici faaliyetin şikayet sahibi ile beraber belirlenmesi (30 gün) YYEP Raporu’nda açıkça belirtilmektedir. Bununla birlikte düzeltici faaliyet adımlarının başlaması gereken en erken tarihler şikayet kapatma formları üzerinde de gösterilmektedir. Düzeltici faaliyetlerin süreleri ki bunlar doğal olarak düzeltici faaliyetlerin aşamalarının bir parçası olacağından şikayet sahibinin de onayı alındıktan sonra şikayet kapatma formunun üzerine de kaydedilir. Böylece, bir başka zaman çizelgesinin önerilmesi tekrara yol açabilir. Prosedürün temel amacı hem şikayet sahibi hem de sorumlu tarafların tartışıp ortak karara varabilecekleri şeffaf ve esnek bir zemin hazırlamaktır. Görüş birliğine varılan düzeltici önlemler ve bunların uygulamaya konmasıyla ilgili zaman çizelgesi orijinal şikayet formunun alınmasından itibaren 30 gün içerisinde şikayet sahibi ile beraber belirlenecektir. Önerilen sistemin bir akış şeması Ek 9’da görülebilir. 9. İzleme BAŞLIK: 1-İzleme İKO Beklentileri 1-Kredi veren kuruluşlara ve İKO’lara raporlar sunacak bağımsız ve güvenilir izleme ve değerlendirme panelleri Cevap: Bu yorumla ilgili olarak, paneller, nihai denetlemelerin en önemli parçasıdır. Paneller, İhracat Kredi Organizasyonları (İKO) ve finansörleri projenin izleme ve değerlendirme faaliyetleri hakkında bilgilendirir. Paneller denetleme raporlarıyla, projenin prosedürsel çerçevesindeki küçük ve büyük aksaklıkları değerlendirir ve bu aksaklıklar için düzeltici değişiklikleri belirler. Paneller izlemeyi yapan kuruluşlara (küçük) minör geribildirimleri, DPT’ yede majör (büyük) geribildirimleri sunar. Panellerin, İKO, ulusal ve uluslararası STK temsilcileri, ulusal üniversiteler, DSİ ve BİB’den uzmanların oluşturduğu 49 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON bir organizasyon komitesi vardır. İzleme ve değerlendirme panelleri, PEİ’nin, paydaşların ve STK’ların katılımıyla yılda bir kez düzenlenecektir (güçlerini ve ilgilerini belirlemek için paydaşların ayrıntılı bir analizinin yapılması gerekmektedir). Bu panellerin maliyetleri de revize edilen bütçe planı tarafından karşılanmış ve söz konusu bütçe planında ayrıntılı bir şekilde gösterilmiştir. Bu paneller 7 yıl boyunca her yıl düzenlenecektir (her yılın sonunda). İlk panel 3. yılın sonunda düzenlenecektir. Bu argüman doğrultusunda, izleme mekanizmasının işleyişi hakkında bazı bilgiler vermek yararlı olacaktır. Şekil 9’da tüm süreçle ilgili bazı bilgiler verilmektedir. Minör Geribildirimler Minör Geribildirimler Performans İzlemesi (Dahili İzleme) Minör Geribildirimler Etki İzlemesi (Harici İzleme) Minör Geribildirimler NİHAİ (TAMAMLAMA) DENETİMİ) DENETİM Majör Geribildirimler REKTİFİKASYON PANEL Majör Geribildirimler Prosedürsel Değişimler Bilgilendirme Toplantısı Yeniden Komisyonu Bilgilendirme Toplantısı Şekil 9. İzleme ve Değerlendirme Döngüsü 50 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Bu çerçevede süreç üniteleri aşağıdaki şekilde tanımlanabilir. • DPT Yeniden Yerleşim Komisyonu Bu sürecin uygulanması sırasında gerekli etki azaltıcı önlemleri bir an önce alacak olan Yeniden Yerleşim Komisyonu en yüksek otoritedir. Bu komisyon aynı zamanda, panel ve denetim raporlarının gerekli gördüğü prosedürsel değişiklikleri de onaylayan mercidir. DPT’nin gerekli görülen prosedürsel değişiklikleri onaylamasından sonra, izleme kuruluşları ve tüm proje birimleri prosedürsel değişikliklerle ilgili olarak (bilgilendirme toplantılarıyla) bilgilendirilir. Bu süreç sırasında, bu birim diğer birimlerle birlikte çalışmalı ve bağımsız gözlemciler sistemin daha iyi çalışması hususunda etkili izlemeler yapmalıdır. • Bağımsız Gözlemci Bağımsız gözlemciler harici izleme ve nihai (tamamlama) denetim faaliyetlerini yürüteceklerdir. Bağımsız gözlemciler DSİ ile beraber performans (dahili) izlemelerini de yürütebilirler. Bağımsız gözlemciler, uluslararası düzeyde yeniden yerleşim konusunda tecrübe sahibi sosyal kalkınma uzmanları, ekonomistler ve akademisyenlerden oluşacaktır. Bu uzmanlar, ulusal veya uluslararası STK, akademik kuruluşlar veya uluslararası bir organizasyon üyesi olabilirler. Bağımsız gözlemcilerin başlıca amacı YYEP’de taahhüt edilen uygulamaların harici teftişini yapmaktır. Bağımsız gözlemciler, ayrıca, YYEP’de tanımlanan sosyal ve ekonomik etkileri ele almak için taahhüt edilen diğer faaliyetler hakkında da genel bir bakış sağlamaktadır. Böylelikle, sosyal ve ekonomik etkilerin izlenmesinde kapsamlı bir bakış açısı elde edilecek, önemli meseleler gözden kaçırılmayacak ve gerekli düzeltici eylemler karşılıklı olarak uygulanacaktır. Bağımsız gözlemciler YYEP’in uygulanışını periyodik zamanlarda izleyecek ve İKO’ları, finansörleri ve ilgili kuruluşları izleme panelleri vasıtasıyla bilgilendirecektir. • Minör (küçük) Geribildirimler Minör geribildirimler, prosedürlerdeki küçük çaplı uyarlamaları ve değişiklikleri göstermektedir. Minör uyarlamalar ve değişiklikler bir prosedürün çok daha etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak için yapılır. İzleme göstergelerine veya metotlarına ilaveler yapmak, değiştirmek veya çıkarmak minör geribildirimlerin ele aldığı minör uyarlamalar ve değişiklikler için iyi birer örnek teşkil etmektedir. Yukarıda sunulan şekille göre, nihai denetimler sırasında prosedürlerde minör bir sorun tespit edildiğinde, izleme ve değerlendirme panelleri ve denetimlerinde bu sorunlar için minör uyarlamalar (önleyici eylemler) belirlenir ve izleme kuruluşuna minör geribildirim olarak rapor edilir. • Majör (büyük) Geribildirim Majör geribildirimler bir projenin prosedürsel çerçevesinde yapılması gereken önemli değişiklikleri gösterir. Majör bir geribildirim, proje prosedüründe oluşan bir aksaklık veya yeniden yerleşim planı, halkın katılım planı veya şikayetlerin giderilmesi mekanizması uygulamalarında ortaya çıkan yetersizlikler gibi durumlarda uygulanması gereken acil eylemleri işaret edebilir. Yukarıda sunulan şekille göre, nihai denetimler sırasında proje uygulamalarında prosedürsel majör bir aksama tespit edildiğinde, paneller ve denetimlerde prosedürsel aksaklık değerlendirilerek bu aksaklık için majör değişiklikler (önleyici eylemler) belirlenir ve panel ve denetim raporlarında majör geribildirim olarak önerilir. Bu şekilde prosedürsel değişim için raktifikasyon süreci de başlamış olur. DPT’nin gerekli görülen prosedürsel değişiklikleri onaylamasından sonra, izleme kuruluşları ve tüm proje birimleri prosedürsel değişikliklerle ilgili olarak (bilgilendirme toplantılarıyla) bilgilendirilir. 51 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU • ENCON Performans İzlemesi (Dahili İzleme) Performans izlemesi, YYEP’de belirtilen hedeflere yönelik ilerlemenin proje sahibi (DSİ) tarafından değerlendirilmesine olanak veren dahili bir yönetim fonksiyonudur. Performans izlenmesi, YYEP’in uygulanması sırasında DSİ’nin kendi kendini ve projedeki diğer kurumların verimliliğini ölçmek için yapacağı/yaptıracağı dahili değerlendirmedir. Performans (dahili) değerlendirmesinin temel amacı, YYEP’de belirtilen faaliyet ve hedeflerin zamanında ve istenilen düzeyde gerçekleşip gerçekleşmediğini izlemek, gerçekleşmemesi halinde gerekli önleyici/düzeltici faaliyetleri (denetim ve panel değerlendirme raporlarından alınan minör geribildirimlere göre) geliştirmek ve uygulamaktır. Böylece, performans izlemesi, YYEP faaliyetlerinin proje uygulama faaliyetleri ile uyumlu olup olmadığını ortaya koyacaktır. Performans izlemesi, hem devlet eliyle yeniden yerleşimi tercih edenleri, hem de mümkün olduğunca kendi olanaklarıyla yeniden yerleşmeyi isteyen grubu (özellikle kendi imkanlarıyla yeniden yerleşimi tercih eden büyük grupların kendi istekleri doğrultusunda izlenmeleri) ve yeniden yerleşim çalışmalarında görev alan personelin izlenmesini kapsayacaktır. Performans izlemesi, belirli zaman aralıklarında proje sahibi (DSİ) tarafından görevlendirilen kalifiye uzmanlar ve/veya bağımsız gözlemciler (danışmanlar, STK veya akademisyenler) tarafından yürütülecektir. Performans izlemesi altı ayda bir veya yılda bir olarak icra edilecektir. • Etki İzlemesi (Harici İzleme) Etki izlemesinde, yeniden yerleşim öncesi ve sonrasında oluşan sosyo-ekonomik değişimin karşılaştırılması mümkün olacak ve performans izlemesinden elde edilen sonuçlar değerlendirilecektir. Yeniden yerleşim sonrasında PEİ’nin gelir ve geçim kaynaklarını kaybetmeleri sonucunda bazı ekonomik sorunların çıkması muhtemeldir. Bu nedenle hazırlanan YYEP’in amacı, yaşam standartlarının iyileştirilmesi, en azından yeniden yerleşim öncesindeki durumunu muhafaza etmesini sağlamaktır. Etki izlemesinde bu amacın sağlanıp, sağlanamadığı kontrol edilecek, eksiklikler tespit edilecek, düzeltici ve önleyici faaliyetler oluşturularak, geri bildirimler vasıtasıyla bunlar YYEP’e yansıtılacaktır. Etki izleme de performans izlemesinde olduğu gibi, hem devlet eliyle iskanı tercih edenleri, hem de mümkün olduğu ölçüde, (özellikle kendi imkanlarıyla yeniden yerleşimi tercih eden büyük grupların kendi istekleri doğrultusunda izlenmeleri) kendi imkanlarıyla yeniden yerleşimi tercih edenlerin izlenmesini kapsayacaktır. Etki izlemesi altı ayda bir veya yılda bir olarak icra edilecektir. İzleme sonrasında elde edilen verilerin analiz edilmesiyle birlikte bir izleme raporu hazırlanacaktır. Bağımsız gözlemciler tarafından hazırlanacak olan rapor DSİ’ye sunulacaktır. DSİ raporları inceleyecek ve belirlediği uygunsuzluklarla ilgili olarak ilgili tarafları(ları) bilgilendirecektir. Bilgilendirme sonrası geçen 15 gün içersinde ilgili taraf(lar) ile birlikte düzeltici/önleyici faaliyetler (izleme ve değerlendirme panellerinin değerlendirme raporlarından alınan minör geribildirimlere göre) hazırlanacak ve uygulama süreleri belirlenecektir. Bir sonraki izleme döneminde, uygulanan düzeltici/önleyici faaliyetlerin etkinliği izlenecek, ve yeterli görülmediği durumlarda yeni düzeltici/önleyici faaliyetler geliştirilecektir. • Nihai (Tamamlama) Denetim Nihai denetim, YYEP’in sonuçlarının DB’nin “Zorunlu Yeniden Yerleşim” politikasına uygunluğunun nihai (harici) değerlendirmesidir. Nihai denetimin temel amacı, proje sahibinin, PEİ’nin proje sonrası yaşam standartlarının iyileştirilmesine yönelik çalışmalarının gereğince yapılıp yapılmadığını tespit etmektir. YYEP’in bir parçası olarak tamamlama denetimi, proje sahibinin YYEP’de belirtilen taahhütleri yerine getirdiğinin tasdik edilmesi amacıyla gerçekleştirilecektir. Yeterli bir tamamlama denetimi, proje 52 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON sahibinin yeniden yerleşim süreciyle ilgili sorumluluklarının sona erdiği anlamına gelecektir. Ilısu Projesi YYEP kapsamında, yeniden yerleşim tamamlama denetimleri (harici) bağımsız gözlemciler (danışmanlar, sivil toplum kuruluşları veya akademisyenler) tarafından gerçekleştirilecektir. Tamamlama denetimlerine projenin ikinci yılında başlanacak ve dahili ve harici izlemelere paralel olarak yürütülecektir. Bununla beraber, tamamlama denetimleri; performans ve etki izleme raporlarının değerlendirmeleri, bağımsız anketler ve PEİ’ye yönelik danışmanlık faaliyetleri ile yürütülecektir. Projenin uygulanmasına ilişkin minör sorunlar ve prosedürsel majör aksaklıklar tamamlama denetimlerinde tespit edilir. Denetimler ve panellerde minör sorunlara yönelik gerekli uyarlamalar (önleyici faaliyetler) belirlenir ve bu uyarlamalar izleme kuruluşlarına minör geribildirim olarak rapor edilir. Majör prosedürsel aksaklıklarda ise, belirlenen gerekli prosedürsel değişiklikler (düzeltici faaliyetler) panel ve tamamlama denetim raporlarında önerilir. Böylelikle, prosedürsel değişiklik için rektifikasyon süreci başlamış olur. • Denetim Denetimler tamamlama denetimlerinin en önemli unsuru olup, performans ve etki izlemelerinin sonuçlarını değerlendirmek için tasarlanmışlardır. Denetimler, (harici) bağımsız gözlemciler (danışmanlar, sivil toplum kuruluşları veya akademisyenler) tarafından yıllık bazda (bir kez) gerçekleştirilecektir. Panellerde olduğu gibi, denetim raporları minör geribildirimleri izleme kuruluşlarına, majör geribildirimleri ise DPT’ye sağlayacaktır. Tamamlama denetimlerinde tespit edilen prosedürsel majör aksaklık ve minör sorunlar denetleme raporlarında değerlendirilir. Denetim raporlarında minör sorunlar için değerlendirmeler yapıldıktan sonra, gerekli uyarlamalar belirlenir ve bu uyarlamalar izleme kuruluşlarına minör geribildirim olarak rapor edilir. Prosedürsel majör aksaklıklar içinse, gerekli düzeltici prosedürsel değişiklikler denetim raporlarında belirlendikten sonra bu değişiklikler DPT’ye majör geribildirim olarak rapor edilir. • Rektifikasyon Rektifikasyon bir sistemin daha iyi işlemesi anlamına gelmektedir. Daha iyi bir işlev, operasyonların etkili bir şekilde uygulanması ve sisteme sağlıklı geribildirimlerin sağlanması demektir. Bu çerçevede, mevcut sistemin etkin bir şekilde işlemesi beklenmektedir (Şekil 6’da sunulmaktadır). Daha iyi bir işlev, gerekli göstergelerin belirlenmesi ve şikayetlerin giderilmesi mekanizması ile etkin bir işbirliği anlamına gelmektedir (Şikayetlerin Giderilmesi Mekanizması önerilen sistemi ayrıntılı bir şekilde Ek 8’de ve mevcut sistem ise Ek 9’da görülebilir). Ancak, sorumlu tarafların arasındaki koordinasyonun çok iyi olması ve Yeniden Yerleşim Biriminin (DPT) söz konusu süreçteki en yetkili organ olduğu tekrar vurgulanmalıdır. Öte yandan, iyi işleyen bir sistemde bağımsız gözlemcilerin önemli rolleri vardır. Bununla birlikte, sürecin daha iyi uygulanmasına yönelik gerekli taahhütlerin DSİ (bu çerçevede proje sahibi olarak geçmektedir) tarafından verilmesi gerekmektedir. 2-Çok sayıda izleme ve değerlendirme detayı ve göstergesi listelenmiştir. Bu göstergeler, rezervuar alanındaki kamulaştırma faaliyetleri ve devlet eliyle yeniden yerleşimi tercih eden 555 insanla ilgilidir. Bundan dolayı, bu göstergeler yeteri kadar kapsamlı değildir. Cevap: GYYP Raporu’nda (Bölüm 11) listelenen mevcut göstergeler ve metotlar sadece devlet eliyle yeniden yerleşimi tercih eden 555 kişiyi değil, aynı zamanda kendi imkanlarıyla yeniden yerleşimi tercih eden tüm insanları da kapsamaktadır. Yeniden 53 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON yerleşim alanları, altyapı, PEİ’nin sosyoekonomik kalkınma ve memnuniyet düzeyleriyle ilgili bu göstergeler mevcut hane şartları anketi, telefon görüşmeleri, DİE verileri, derinlemesine görüşmeler ve odak grup çalışmaları gibi metotlar kullanılarak izlenecektir. 3- İzleme ve Değerlendirme faaliyetleri ile projenin finansman yapısı arasındaki bağlantı net (açık) değildir. Cevap: İzleme maliyetleri yeniden yerleşim maliyetleri içerisinde bir maliyet kalemi olarak eklenmiştir. Bu maliyet, temel yeniden yerleşim faaliyetlerinin tamamlanması için gereken süreden daha uzun bir zaman dilimine yayılacaktır. Tüm süreçlerin kapsandığı etkin bir izleme yapmak için çok iyi bir yeniden yerleşim planına ihtiyaç vardır. Tüm verilen taahhütlerin zamanında yerine getirilip getirilmediği mutlaka izlenmesi gereken bir parametredir. Bunlardan dolayı, izleme sürecinin her basamağı yeniden yerleşim maliyetlerinin göz önünde bulundurulması gereken bir kalemini oluşturacaktır. DSİ, izleme ve değerlendirme faaliyetleri için bütçeden yeterli miktarda ödeneği tahsis edecektir. İzleme maliyetleri dahili izleme, harici izleme ve tamamlama denetimi olarak üç kategoriye ayrılmaktadır. İzleme maliyetlerinin detayları YYEP Raporu, Bölüm 11’de verilmiştir (izleme maliyetleri, bu raporla sunulan revize edilmiş bütçe planında da mevcuttur. Buna ek olarak, önceki paragrafta halihazırda önerilen izleme panelleri için de bütçe tahsisi yapılmıştır. Bu iyileştirme de GYYEP Raporu’na yansıtılmıştır). Aşağıda verilen rakamlar etkin bir izleme planının uygulanması açısından bütçe tahsisleri hakkında bilgiler vermektedir. • • • Dahili (Performans) İzleme: 2,340,500$ Harici (Etki) İzleme: 512,000$ Nihai (Tamamlama) Denetimi: 700,000$ (Önceki paragraflarda önerilen İzleme Panelleri maliyet tutarı olan 350,000$’ da dahil edilmiştir) Sonuç olarak, toplam izleme maliyeti 3,552,500$ olarak öngörülmektedir. 10) Diğer BAŞLIK: 1-Dezavantajlı gruplar (kadınları da içeren), 1-Bu gruplar için uzun dönem izleme ile birlikte (gelir iyileştirme önlemleri gibi) bağlantılandırılmış şikayet giderme mekanizmalarının ve izleme ve değerlendirme prosesleri doğrultusunda açık bir şekilde kalkınma göstergelerinin tanımlanması. Cevap: Dezavantajlı gruplara ilişkin olarak, projenin etkilerinin analizleri sırasında dezavantajlı grup içerisinde önemli bir yer teşkil eden kadınlara özel hassasiyet gösterildiği bir kez daha vurgulanmalıdır. Detaylı bir analiz ve sonuçları ayrıca alınması gereken önlemlere ilişkin öneriler YYEP Raporu Bölüm 2 ‘dede görülebilir. Bununla birlikte, söz konusu analizlerin ardında yatan mantığı da anlamak oldukça yararlı olup bu yüzden analizler hakkında bir dizi bilgi vermek oldukça faydalı olacaktır. YYEP Raporu’nda dezavantajlı gruplara ilişkin olarak yapılan önerilerle bağlantılı olarak, kadınlara ve genç kızlara özel bir hassasiyet gösterilmiştir. Bu bağlamda, bu gruplara ilişkin olarak bazı öneriler yapmak çok gerekliydi. Bilindiği üzere, herhangi bir 54 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON kalkınma programının en temel amacı kadınların sosyoekonomik statülerinin yükseltilmesi ve kadın-erkek eşitliği açısından bakıldığında siyasal, sosyal ve ekonomik olarak hem kamusal hem özel alanda kadınların dezavantajlı durumlarının giderilip eşit bir konuma getirilmeleridir. Bu amacın başarılabilmesi, kadınla bağlantılı sosyal düzenlemelere bir dizi düzenleme yapılmasını gerektirebilir. Bu müdahaleler aşağıda belirtilen kategoriler üzerine yoğunlaşmalıdır: • İstihdam ve gelir artışı konusunda fırsatlar yaratılması ve var olan fırsatların iyileştirilmesi, • Su kaynaklarına erişimlerinin, garantilenmesi ve bu kaynakların akıllıca kullanımı ve yönetilmesi konusunda desteklerin sağlanması, ayrıca dezavantajlı grupların yararına olacak biçimde su ve hijyen konularında iyileştirmeler yapılması, • Hem bölge içinde hem de bölgeler arasında entegrasyonun sağlanmasına paralel olarak, ilgili grupların beceri ve yeteneklerini geliştirecek biçimde eğitim programları geliştirilerek, ilgili grupların sosyal mobilitelerinin arttırılması, • Hem kırsal, hem de kentsel alanlarda çevresel duyarlılığın arttırılması ve böylece doğal kaynaklara ulaşımın ve bunların akıllıca değerlendirilmesinin garanti altına alınması, • Toplumsal cinsiyet ayrımına bakılmaksızın, kişilerin örgütlü davranışlarının geliştirilmesi ve bu konuda cesaretlendirilmeleri. Yukarıda bahsedilen bu hususlar doğrultusunda, eğitim programlarının hazırlanması ve bunlara katılımın sağlanması kaçınılmazdır. Bu aktivitelerin gerçekleştirilmesinde, yerleşim birimlerinde önceden eğitilen lider genç kız ve kadınlardan destek istenebilir. Bununla birlikte bu liderler kalkınma ile ilgili temel konularda eğitilmeli, ardından da bunların programlama, izleme ve değerlendirme süreçlerinin her birine aktif bir şekilde katılmaları sağlanmalıdır. Bu liderlerin katılımı ayrıca hedef grupların da katılımı üzerinde tıpkı “kelebek etkisi” gibi motive edici bir etki yaratacaktır. Bu arada, tüm plan, program ve projelerin bu hedefler doğrultusunda yürütülmesi, izlenmesi ve değerlendirilmesi önemli olup, burada mutlaka spesifik kriterler ve performans göstergeleri geliştirilmelidir. Fakat bu fonksiyonların tam anlamıyla işlemesi hedef grupların tam anlamıyla (özellikle değerlendirme sürecinde) katılımlarını içermektedir. Dahası, katılım dikkate mutlaka alınması gereken en önemli noktalardan birisidir ve sosyo-kültürel değişimi hedefleyen bir kalkınma programının sürdürülebilir olması ancak etkin bir katılımla gerçekleştirilebilir. Bu çerçevede, plan ve programların etkin bir şekilde yürütülebilmesi için, gerek ulusal, gerekse uluslararası düzeyde tüm kamu kuruluşları ve paydaşlar işbirliği içerisinde çalışmalıdırlar. Bu argümana paralel olarak GAP BKİ’nin, gerek mevcut, gerekse önceden yapılmış yöreye ilişkin plan ve programları kesinlikle ileriye dönük olarak yapılacak çalışmalarda dikkate alınmalıdır. Bütün bunlara ek olarak, bazı proje teklif taslakları yine YYEP Raporu’nda sunulmuştur. Bu proje önerilerine ilişkin bir örnek Ek 10’dada görülebilir. Bu yukarıda verilen bilgilere ek olarak, YYEP Raporu’nun bir kalkınma planının parçası şeklinde hazırlandığı bir kez daha vurgulanmalıdır. Özellikle, Bölüm 2’de, bu husus açıklıkla belirtilmiş olup, GAP BKİ hakkında da detaylı bir şekilde bilgi verilmiştir. Bu yüzden de bu kuruluş hakkında biraz açıklama yapmak oldukça faydalı olacaktır. Enerji ve kalkınmaya ilişkin faaliyetlerin iç içe geçmiş olmasından dolayı 1980’lerin ortalarında Türk Hükümeti GAP BKİ’yi kurmaya karar vermiştir. Aynı zamanda entegre edilmiş bir kalkınma programı için Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Master Planı hazırlanmıştır. 1950 ve 1960’larda planlanıp, geçen 30 yıl içerisinde oluşturulan, GAP BKİ, bir kısmı zaten 55 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON tamamlanmış olan pek çok baraj ve Hidroelektrik Santralı (HES) ile özdeşleşmiş önemli bir kalkınma planının parçasıdır. Bununla birlikte, GAP BKİ için en önemli husus, burada sözü edilen plan sadece bir dizi baraj ve hidroelektrik projesinden ibaret değildir. GAP, entegre edilmiş kalkınma için dikkatlice tasarlanmış bir plandır. Çekirdek sulama ve HES projelerine ek olarak, GAP BKİ haberleşme, ulaştırma, madencilik, yerleşim, sanayi, eğitim, sağlık ve turizm gibi diğer pek çok sosyal konuya değin uzanan konularda hizmet vermektedir. Bütün bunlar, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki toprak ve su kaynaklarının ekonomik ve sosyal gelişimini hızlandırmaya doğru yönlendirilmiştir. Amaç Rio prensipleriyle uyum içerisinde sürdürülebilir bir şekilde halkın kalkınmasını sağlamaktır. Bu yaklaşım esas olarak insan öğesini odak noktası olarak alır. Tüm fiziksel yapılar ve diğer yapılar sonuçta bu amaca hizmet etmek için bir araçtır. Bu doğrultuda, kalkınmanın çerçevesi bu şekilde bir dizi faktörü de hesaba katar ki bunlar: ekonomik kapasite, sulama sistemi, ürün imalat sistemi, doğal kaynaklar, çevre, sürdürülebilirlik ve belki de herşeyden önemlisi, ilgili bölgede yaşayan insanlardır. GAP BKİ’nin sürdürülebilir kalkınma anlayışı üç temele dayanmaktadır. Bunlardan ilki kamusal yatırımdır çünkü yıllar önce Adam Smith’inde söylediği gibi hükümet yatırımları sosyal ve ekonomik kalkınma için daima gereklidir. Bu oluşumlarda özel sektörün yer alması da kaçınılmazdır. En önemlisi ki üçüncü temel ise insanların bu oluşumlardan nasıl faydalandıkları ve kalkınma proseslerinin bir parçası haline gelmeleridir. GAP BKİ, bölgede mütemadiyen araştırmalar yürüterek ve bölgede yaşayan insanların faaliyetleri ve görüşleri hakkında araştırmalar yapıp planlarını sürekli güncellemekte ve bu arada milyonlarca insana mükemmel ekonomik ve fiziksel altyapıyı sağlamak biçiminde modern hayatın rahatlıklarını sunmaktadır. Bu arada özel ihtiyaç ve ilgileri olan grupları özellikle belirlemeye çalışır. Örneğin, Çok Amaçlı Toplum Merkezleri (ÇATOM) olarak adlandırılan bir programı olup, bu programla kadınların görüşlerini ve ihtiyaçlarını belirleyip bu doğrultuda onlara yol göstermeyi hedefleyen bir araştırma yürütmektedir (ÇATOM Birleşmiş Milletler Çocuk ve Eğitim Teşkilatı (UNICEF) yardımıyla kurulmuş olup, ilk merkez 1996’da açılmıştır). Bunlara ek olarak, GAP BKİ sulama yapılmayan alanlarda yaşayan nüfusun gelirlerini iyileştirip böylece kırdan kente göçü yavaşlatmayı da hedefleyen programlar üzerinde de çalışmaktadır. Kuruluşun pek çok kalkınma planı da olup, bu planlar bölgede yaşayanları çeşitli aşamalardan sonra refah içerisinde yaşayan bireyler haline getirmeyi hedefler. Pek çok durumda ilk adım kasabalara kaliteli suyun sağlanması projeleri ve haberleşme tesisleridir. İkinci aşama, sağlık, eğitim, ana yollar ile soğuk depolama, tahıl siloları gibi sanayi yatırımları ve demiryolu hatlarının iyileştirilmesine ilişkin projelerdir. Bunlara ek olarak GAP BKİ, PEİ’nin üzerinde yeniden yerleşimden kaynaklanan etkileri en aza indirgemeye çalışır. Bu bağlamda, dikkatli bir planlama ve müdahale ile amaç yeniden yerleşimin olumsuz etkilerini en aza indirgemektir. GAP BKİ’nin asıl hedeflerinden birisi de çevresel ve kültürel değerlere saygılı bir şekilde, hem mevcut hem de gelecek nesil için daha refah içerisinde, eşitlikçi ve daha katılımcı bir sosyal yaşam yaratıp, bu nesillerin kapasitelerini tam anlamıyla geliştirebilmelerini sağlamaktır. Sonuçta, GAP BKİ’nin, Ilısu Proje Alanı’na ilişkin pek çok proje yürütmüş olduğunu vurgulamak faydalı olacaktır. Hatta bu çalışmalar, Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ), TSBD gibi konusunda lider kuruluşlarla işbirliği içerisinde yürütülmüştür. GAP Bölgesi’nde baraj göllerinden etkilenen alanlarla ilintili yeniden yerleşim ve istihdamla ilgili sorunlar, GAP Bölgesi’nde kadının statüsü ve kalkınma proseslerine entegre olmaları, GAP Bölgesi’nde sosyal değişme eğilimleri GAP Bölgesi ile bağlantılı kalkınma planının bazı önemli çalışmaları arasında bulunmaktadır. Sistemin oldukça dinamik ve karakteristiklerinin hızla dağişmesinden dolayı bu tip çalışmalar periyodik olarak ilgili kuruluşlarca tekrarlanıp, sonuçları revize edilmektedir. YYEP Raporu ile ilgili olarak, 56 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON sağlıklı bir YYEP Raporu için, sözü edilen çalışmaların pek çoğuna zaten bu çalışma içinde refere edilmiş ve bunların sonuçları Bölüm 2’de dezavantajlı gruplara ilişkin öneriler yapılması amacıyla detaylı olarak kullanılmıştır. Şüphesiz ki, bir kalkınma planı dikkatli ve detaylı bir takım çalışması gerektirdiğinden YYEP Raporu’nun kalkınma ile bağlantılı kısımları, bölgede yapılacak çalışmalara ilişkin olarak mevzuatla zaten yetkilendirilmiş olan GAP BKİ’ye kaçınılmaz olarak refere edilmiştir Projenin kalkınmayla bağdaştırılan proseslerinin gerçekleştirilmesine ilişkin sorumluluklar da Bölüm 2’de paydaş analiz tablosunda da açık bir şekilde gösterilmiştir. Aksi halde, bu kadar kısa süre içerisinde tek başına çalışan bir kalkınma planı hazırlamak hem imkansız hem de başka sistemlerle işbirliği içerisinde çalışamayacağı için oldukça verimsiz olacaktır. a) Mezarlıklar Cevap: Mezarlıklar, kamulaştırma faaliyetleri sırasında, Kamulaştırma ve Yeniden Yerleşim proseslerinin bir parçası olarak taşınacaktır. Taşınma prosesi aşağıdaki şekilde özetlenebilir: • Köy duyurulması, Muhtarları aracılığıyla mezarlıkların taşınacağının DSİ tarafından • Köylülerin, yakınlarının mezarlıkların taşınmalarına ilişkin başvurularının toplanması, • Köylülerin, dini inanç, gelenek ve göreneklerine göre mezarlıkların yeniden konumlandırılması (tercih edenler için). Eğer bir köylü akrabalarının mezarlarının taşınmasını istemezse, ilgili mezarlar su altında kalacaktır. Bu yüzden, mezarların taşınması tamamen her bir köylünün isteğine bağlı olup, bu mezarların taşınması da her bir köylünün dini inanç, töre ve geleneklerine göre gerçekleştirilecektir. Bütün taşıma ile ilgili faaliyetler DSİ tarafından karşılanacaktır. YYEP Raporu’nun ilgili bölümlerinde de önceden belirtildiği gibi (Bölüm 4 ve Bölüm 7), bütün mezarlıklar DSİ tarafından yeniden konumlandırılacaktır ve kontraktör bu prosesin maliyetini karşılayacaktır. Buna ek olarak, cesetlerin gömülmesi su tutulmasından en az 1 yıl önce yasaklanacaktır ve DSİ, gelecekte mezarların da taşınacağı yeni bir yer gösterecektir. Türk mevzuatı ile ilgili olarak Türkiye’de 2510 no’lu kanun ve Yeniden Yerleşim Kanununun yürütülmesine ilişkin düzenlemeler yeniden yerleşimle ilgili olarak uygulanmakta olup, ilgili kanuna göre, BİB ve ilgili valilikler (ETKB, ÇOB vb), yeniden yerleşim proseslerinin diğer ilgili bakanlıklarla koordinasyon içerisinde uygulanabilmesi için en üst düzeyde yetkilidirler. Bu koordinasyon DPT tarafından sağlanır. Buna ek olarak, bu yeniden yerleşim prosesinin en önemli aşamalarından birisi de yeniden yerleşim projesinin hazırlanmasıdır. Bu bağlamda, BİB ve valilikler yeniden yerleşim projeleriyle, PEİ ve onların ihtiyaçlarına yönelik yerleşkeler, okullar, camiler, köy odaları, karakollar, pazar yerleri, mezarlıklar, meralar, kuyular, altyapılar, sulama kanalları ve benzer projelerin gerçekleştirilmesinden sorumludurlar. Bunlara ek olarak, her ne kadar kanunda belirtilmese de BİB ve valilikler, PEİ’lerin ihtiyaçlarını en etkin biçimde karşılayabilmek için yeniden yerleşim projelerinin hazırlanması sırasında PEİ’yede danışmanlık verirler. Bu danışmanlık hizmetleri sırasında, PEİ’nin söz konusu adetlerin yerine getirilmesi anlamında özel ihtiyaçları da belirlenir ve ilgili resmi yetkililer tarafından yerine getirilir. Önceden de YYEP Raporu’nda da belirtildiği gibi bölgede bazı değişik grupların yaşaması nedeniyle mezarlıkların taşınması sırasında mutlaka bunların ihtiyaçlarının yerlerine getirilmesi gereklidir. Bu gözleme paralel olarak, muhtarla veya benzer yetkililerle onların dini inançları ve adetleri konusunda ihtiyaçlarını anlayabilmek 57 / 101 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON için kendileriyle telefon görüşmeleri yapılmıştır. Aşağıdaki alıntılar bu ihtiyaçlar konusunda fikir verebilir: “…Yezidiler için mezarlıklar çok önemlidir. Haftanın belli günlerinde biz Şeyh’le beraber mezarlıkları ziyaret ederiz. Şeyh mezar başında dua eder, biz de beraber dua ederiz…Biz zaten baraja karşı olduğumuzu da belirtmişizdir. Velakin, eğer Türkiye’ye yararı olacaksa biz de barajın yapılması fikrinden yanayız. Bu durumda, özel bir şey yapmak gerekmez fakat inançlarımızdan dolayı ancak Şeyh’le beraber taşınabilirler.” Baş, Zeki. Telefon Görüşmesi. 11 Nisan 2006 “…Şafi Mezhebine göre mezarlıklar İmam eşliğinde ve yakın akrabalarla beraber taşınacaktır. Bu da zaten Sünni’lerinkine çok yakındır. Bildiğiniz gibi bölgede yaşayanların pek çoğu da Şafi mezhebinden olduğu için mezarların taşınmasında pek büyük bir problem yaşanmayacaktır. Mezar taşındıktan sonra İmam taşınan mezarlığın duasını yapacaktır.” Çimen, Aziz. Telefon Görüşmesi. 11 Nisan 2006. 58 / 101 DSİ/ ILISU KONSORSİYUMU ENCON EKLER DSİ/ ILISU KONSORSİYUMU ENCON EK 1 KAMULAŞTIRMANIN YILLARA GÖRE DAĞILIMI DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Kamulaştırmanın Yıllara Göre Dağılımı YIL 1 Kamulaştırma çalışmalarına ilk olarak öncelikli kamulaştırma alanı olarak belirlenen sınırlar içerisinde kalan köyler ile başlanacaktır. Bu köyler; Mardin-Dargeçit ilçesinin Ilısu, Karabayır, Kartalkaya (Liyan), Temelli köyleri ve Şırnak- Güçlükonak ilçesinin Düğünyurdu ve Koçtepe köyleridir. Tablo 1.’ de bu köylere ait kamulaştırılacak alan bilgileri ve kamulaştırma maliyetleri belirtilmiştir. Tablo 1. Birinci Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler YIL 1 ALAN (m2) Birim Fiyat (m2/USD) EKİLİ OLMAYAN ALANLAR 1,482,110 2.56 3,788,852.34 KURU TARIM 5,280,409 1.13 5,955,348.67 MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ 2,020,810 1.5 3,031,214.35 MEYVE BAHÇESİ 29,339 2.83 83,162.52 SEBZELİK 11,366 2.83 32,217.29 0 2.83 0 225 153.40 34,514.53 EV 38,892 156.88 6,101,540.72 AHIR/SAMANLIK 27,419 96.12 2,635,540.44 0 48.70 0 85,080 9.55 812,418.05 500 150 75,000 152,116 213 106,500 200 193 38,600 TARIM ALANLARI SULU TARIM MALİYET (USD) YAPILAR DÜKKAN KUYU (m) MÜLK ARAZİSİ ORTAK MÜLKİYET OKUL SAĞLIK OCAĞI CAMİ TOPLAM 22,694,909 1/ 11 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON YIL 2 İkinci yıl devam edecek olan kamulaştırma çalışmalarına 420 kotun sınırları içerisinde kalan köyler dahil edilecektir. Bu köyler; Mardin-Dargeçit ilçesinin Çavuşlu ve Yoncalı köyleri ile Şırnak-Güçlükonak ilçesinin Ağaçyurdu, Dağyeli ve Taşkonak köyleridir. Tablo 2.’ de bu köylere ait kamulaştırılacak alan bilgileri ve kamulaştırma maliyetleri belirtilmiştir. Tablo 2. İkinci Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler YIL 2 ALAN (m2) Birim Fiyat (m2/USD) 2,768,386 2.56 7,077,076.88 983,749 1.13 1,109,491.14 5,912,449 1.5 8,868,673.37 0 2.83 0 11,091 2.83 31,436.98 0 2.83 0 0 153.40 0 EV 18,555 156.88 2,910,986.53 AHIR/SAMANLIK 13,996 96.12 1,345,285.38 TARIM ALANLARI EKİLİ OLMAYAN ALANLAR KURU TARIM MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ MEYVE BAHÇESİ SEBZELİK SULU TARIM MALİYET (USD) YAPILAR DÜKKAN 48.70 KUYU (m) 55,070 9.55 525,856.39 OKUL 0 150 0 SAĞLIK OCAĞI 0 213 0 400 193 77,200 MÜLK ARAZİSİ ORTAK MÜLKİYET CAMİ TOPLAM 21,946,006.67 2/ 11 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON YIL 3 Üçüncü yıl devam edecek olan kamulaştırma çalışmalarına 430 kotun sınırları içerisinde kalan 3 adet köy ve relokasyon yolları dahil edilecektir. 430 kotunda kalan köyler ; Mardin-Dargeçit ilçesinin Çelik köyü, Siirt-Eruh ilçesinin Ormanardı ve Kayıklı köyleridir. Diyarbakır-Bismil ilçesinin Çöltepe köyü sadece tren yolunun relokasyonundan etkilendiği için bu yıl içerisinde kamulaştırma çalışmalarına dahil edilmiştir. Tablo 3’ de bu köylere ait kamulaştırılacak alan bilgileri ve kamulaştırma maliyetleri belirtilmiştir. Tablo 3’ de görülen relokasyon yollarının kamulaştırma maliyetine ilişkin bilgiler detaylı olarak ayrıca Tablo 4 ve Tablo 10’da açıklanmıştır. Tablo 3. Üçüncü Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler YIL 3 ALAN (m2) Birim Fiyat (m2/USD) MALİYET (USD) 428,396 2.56 1,095,148.88 KURU TARIM 1,610,420 1.13 1,816,263.35 MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ 2,337,352 1.5 3,506,028.35 MEYVE BAHÇESİ 19,037 2.83 53,961.74 SEBZELİK 85,615 2.83 242,682.55 SULU TARIM 116,548 2.83 330,365.10 5 153.40 767 EV 11,912 156.88 1,868,804.72 AHIR/SAMANLIK 9,614 96.12 924,123.71 0 48.70 0 27,080 9.55 258,583.46 1,000 150 150,000 0 213 0 400 193 77,200 TARIM ALANLARI EKİLİ OLMAYAN ALANLAR YAPILAR DÜKKAN KUYU (m) MÜLK ARAZİSİ ORTAK MÜLKİYET OKUL SAĞLIK OCAĞI CAMİ 5,049,261.12 RELOKASYON YOLLARI TOPLAM 17,583,875,91 3/ 11 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Tablo 4. Hasankeyf Relokasyon Yolunun Kamulaştırma Maliyetleri HASANKEYF RELOKASYON YOLU 134,225.50 BİRİM FİYAT (USD/m2) 1.13 SULU TARIM 278,422.41 2.83 789.21 MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ 740,563.61 1.5 1,110,845.42 HAZİNE ARAZİSİ 44,932.47 0 ALAN (m2) KURU TARIM TOPLAM 920,000 TOPLAM MALİYET (USD) 151,382.14 0 1,263,016.77 Tablo 5. Siirt-Kurtalan Relokasyon Yolunun Kamulaştırma Maliyetleri SIIRT-KURTALAN RELOKASYON YOLU ALAN (m2) KURU TARIM SULU TARIM MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ HAZİNE ARAZİSİ TOPLAM 110,013.80 47,350.59 0 2,635,60 BİRİM FİYAT (USD/m2) 1.13 2.83 1.5 0 160,000 TOPLAM MALİYET (USD) 124,075.71 134,219.36 0 0 258,295.08 Tablo 6. Siirt-Eruh Relokasyon Yolunun Kamulaştırma Maliyetleri SIIRT-ERUH RELOKASYON YOLU ALAN (m2) KURU TARIM SULU TARIM MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ HAZİNE ARAZİSİ TOPLAM 548,780.23 78,478.93 345,502.86 1,147,238 2,120,000 BİRİM FİYAT (USD/m2) 1.13 2.83 1.5 0 TOPLAM MALİYET (USD) 618,925.07 222,455.31 518,254.29 0 1,359,634.68 Tablo 7. Eruh-Fındık Relokasyon Yolunun Kamulaştırma Maliyetleri ERUH-FINDIK RELOKASYON YOLU ALAN (m2) KURU TARIM SULU TARIM MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ HAZİNE ARAZİSİ TOPLAM 215,237.88 48,093.37 8,887.80 1,567,780.90 1,840,000 4/ 11 BİRİM FİYAT (USD/m2) 1.13 2.83 1.5 0 TOPLAM MALİYET (USD) 242,749.49 136,324.81 13,331.70 0 392,406 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Tablo 8. Ilısu-Fındık Relokasyon Yolunun Kamulaştırma Maliyetleri ILISU-FINDIK RELOKASYON YOLU ALAN (m2) KURU TARIM SULU TARIM MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ HAZİNE ARAZİSİ TOPLAM 170,307.47 0 430,305.37 279,387.16 880,000 BİRİM FİYAT (USD/m2) 1.13 2.83 1.5 0 TOPLAM MALİYET (USD) 192,076.09 0 645,458.05 0 837,534.15 Tablo 9. Köy Yeni Yolları için Kamulaştırma Maliyetleri KÖY YENİ YOLLARI ALAN (m2) BİRİM FİYAT (USD/m2) TOPLAM MALİYET (USD) KURU TARIM 185,331 1.13 209,020 SULU TARIM 92,669 2.83 262,679 MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ 121,740 1.5 182,609 HAZİNE ARAZİSİ 200,260 0 TOPLAM 600,000 0 654,308 Tablo 10. Tren Relokasyon Yolunun Kamulaştırma Maliyetleri TRENYOLU ALAN (m2) KURU TARIM SULU TARIM MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ HAZİNE ARAZİSİ TOPLAM 194,015.10 0 43,501.62 22,483.28 260,000 5/ 11 BİRİM FİYAT TOPLAM MALİYET (USD/m2) (USD) 1.13 218,814.02 2.83 0 1.5 65,252.42 0 0 284,066.45 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON YIL 4 Dördüncü yıl devam edecek olan kamulaştırma çalışmalarına 440 kotun sınırları içerisinde kalan köyler dahil edilecektir. Bu köyler ; Batman-Beşiri ilçesinin Kaşüstü köyü, Batman-Hasankeyf ilçesinin İncirli, Palamut ve Yolüstü köyleri, Siirt-Kurtalan ilçesinin Çattepe ve Çeltikbaşı köyleri, ve Siirt-Merkez ‘ de Güneşli, Kelekçi, Yazlıca köyleridir.Tablo 11.’ de bu köylere ait kamulaştırılacak alan bilgileri ve kamulaştırma maliyetleri belirtilmiştir. Tablo 11. Dördüncü Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler YIL 4 ALAN (m2) Birim Fiyat (m2/USD) EKİLİ OLMAYAN ALANLAR 2,192,753 2.56 5,605,534.26 KURU TARIM 9,262,431 1.13 10,446,350.43 MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ 17,783,276 1.5 26,674,913.27 MEYVE BAHÇESİ 282,209 2.83 799,946.59 SEBZELİK 110,656 2.83 313,662.89 9,965,246 2.83 28,247,352.83 162 153.40 24,850.46 EV 65,425 156.88 10,264,149.47 AHIR/SAMANLIK 53,984 96.12 5,189,136.20 65 48.70 3,165.35 156,630 9.55 1,495,639.85 1,000 150 150,000 SAĞLIK OCAĞI 500 213 106,500 CAMİ 800 193 154,400 TARIM ALANLARI SULU TARIM MALİYET (USD) YAPILAR DÜKKAN KUYU (m) MÜLK ARAZİSİ ORTAK MÜLKİYET OKUL TOPLAM 89,475,601.61 6/ 11 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON YIL 5 Beşinci yıl devam edecek olan kamulaştırma çalışmalarına Batman Hasankeyf ilçesi ile Üçyol ve Irmak köyleri, Batman-Merkez’deki Kesmeköprü-I-II-III köyleri, BatmanBeşiri ilçesinin İkiyaka köyü ve Siirt-Kurtalan ilçesinin Yuvalı ve Tatlı köyü ile Siirt-Merkez’ de bulunan Yokuşbağları köyü dahil edilecektir Tablo 12.’ de bu köylere ait kamulaştırılacak alan bilgileri ve kamulaştırma maliyetleri belirtilmiştir. Tablo 12. Beşinci Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler YIL 5 ALAN (m2) Birim Fiyat (m2/USD) EKİLİ OLMAYAN ALANLAR 1,066,771 2.56 2,727,083.82 KURU TARIM 21,672,903 1.13 24,443,123.24 MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ 15,148,306 1.5 22,722,458.42 MEYVE BAHÇESİ 330,325 2.83 936,333.37 SEBZELİK 456,400 2.83 1,293,704.13 2,592,935 2.83 7,349,898.10 DÜKKAN 1,547 153.40 237,306.54 EV 84,015 156.88 13,180,626.94 AHIR/SAMANLIK 50,608 96.12 4,864,577.98 0 48.70 0 211,800 9.55 2,022,451.13 OKUL 3,500 150 525,000 SAĞLIK OCAĞI 1,000 213 213,000 CAMİ 2,400 193 463,200 TARIM ALANLARI SULU TARIM MALİYET (USD) YAPILAR KUYU (m) MÜLK ARAZİSİ ORTAK MÜLKİYET TOPLAM 80,978,763.67 7/ 11 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON YIL 6 Kamulaştırmanın 6. yılda 490 kot sınırının altında kalan alanlar bu çalışmaya dahil edilecektir. Bu köyler; Batman-Beşiri ilçesinin Başarı, Çakılı, Cavuşbayırı, Kumcay, Kumgeçit, Yalınca, Yazıhan köyleri, Batman-Gercüş ilçesinin Kantar Köyü, BatmanHasankeyf ilçesinin Kumluca köyü, Batman-Merkez’ de bulunan Çayüstü ve Suçeken Köyleri, Siirt-Eruh ilçesinin Kemerli köyü, Siirt-Kurtalan ilçesinin Kemerli, Akçalı, Atalay, Bağlıca, Tulumtas, Yeniköprü, YürekverenK, Siirt-Merkez’de bulunan Aktaş, Bostancık, Demirkaya, Eğlence, Gökçebağı, Kayaboğaz, Kışlacık, Konacık, Sağlarca, UlusDumlupınar, Yerlibahçe köyleri ve Şırnak-Güçlükonak ilçesinin Çevrimli, Demirboğaz ile Yatağankaya köyleridir.Tablo 13.’ te bu köylere ait kamulaştırılacak alan bilgileri ve kamulaştırma maliyetleri belirtilmiştir. Tablo 13. Altıncı Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler YIL 6 ALAN (m2) Birim Fiyat (m2/USD) MALİYET (USD) EKİLİ OLMAYAN ALANLAR 1,321,095 2.56 3,377,234.08 KURU TARIM 18,661,965 1.13 21,047,328.83 MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ 15,447,023 1.5 23,170,535.18 MEYVE BAHÇESİ 700,428 2.83 1,985,424.42 SEBZELİK 998,921 2.83 2,831,528.46 11,449,607 2.83 32,454,901.10 430 153.40 65,961.09 EV 75,925 156.88 11,911,433.68 AHIR/SAMANLIK 63,114 96.12 6,066,688.53 170 48.70 8,278.62 244,270 9.55 2,332,503.01 5,500 150 825,000 500 213 106,500 3,000 193 579,000 TARIM ALANLARI SULU TARIM YAPILAR DÜKKAN KUYU (m) MÜLK ARAZİSİ ORTAK MÜLKİYET OKUL SAĞLIK OCAĞI CAMİ TOPLAM 106,762,317.01 8/ 11 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON YIL 7 Kamulaştırmanın son yılında Baraj kotu (526 m) sınır alınarak kamulaştırma çalışmaları tamamlanacaktır. Bu yıl içerisinde kamulaştırılması planlanan köyler şöyledir; Batman-Beşiri ilçesinin Asmadere, Işıkveren, , Kütüklü, Samanlı, Tepecik, Yakacık, Yeşiloba, Yontukyazı köyleri, Batman-Gercüş ilçesinin Bağözü ve Doruk Köyleri, Batman-Hasankeyf İlçesinin SaklıK, Batman-Merkez’de bulunan Balpınar, Kuyubaşı, Oymataş ve Yeni Köyleri, Diyarbakır-Bismil ilçesinin Ağılköy, Aluc, Arıkgol, Aygeçiti, Bozçali, Diktepe, Gültepe, Güzel, İsali, Karacik, Kavşak, Koprukoy, Kurudere, Merdankoy (Yapilar), Sahintepe, Sari, Sinan, Tepe, Yukari Salat köyleri, Siirt-Aydınlar ilçesinin Çınarlısu köyü, Siirt-Eruh ilçesinin Kavakgölü, Ufaca ve Yeşilören köyleri, Siirt-Kurtalan ilçesinin Kılıçlı ve Tütün köyleri ve Siirtmerkez’de yer alan Köprübaşı, Meşelidere, Meydandere ve Yağmurtepe Köyleridir. Tablo 14.’ te bu köylere ait kamulaştırılacak alan bilgileri ve kamulaştırma maliyetleri belirtilmiştir. Tablo 14. . Yedinci Yıl Kamulaştırılacak Alanlar ve Maliyetler YIL 7 EKİLEBİLİR ALANLAR ALAN (m2) Birim Fiyat MALİYET (USD) (m2/USD) EKİLİ OLMAYAN ALANLAR 2,447,954 2.56 6,257,927.74 KURU TARIM 25,450,442 1.13 28,703,505.88 MERA ALANLARI İÇİN OT BEDELİ 3,510,855 1.50 5,266,281.82 611,831 2.83 1,734,287.29 SEBZELİK 1,628,345 2.83 4,615,684.06 SULU TARIM 17,916,885 2.83 50,786,960.72 4,862 153.40 745,820.56 EV 267,688 156.88 41,996,020.57 AHIR/SAMANLIK 198,447 96.12 19,075,266.60 200 48.70 9,739.55 782,470 9.55 7,471,706.02 6,000 150 900,000 500 213 106,500 3,000 193 579,000 MEYVE BAHÇESİ YAPILAR DÜKKAN KUYU (m) MÜLK ARAZİSİ ORTAK MÜLKİYET OKUL SAĞLIK OCAĞI CAMİ TOPLAM 168,248,700.82 9/ 11 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON EXPROPIRATION COSTS KAMULAŞTIRMA MAALİYETİ TOTAL EXPROPRIATION TOPLAM KAMULAŞTIRMABUDGET BÜTÇESİ DISTRIBUTION DAĞILIMI 180000000 160000000 140000000 120000000 100000000 80000000 60000000 40000000 20000000 0 1 2 3 4 5 6 YILLAR YEARS Şekil 1.Toplam Kamulaştırma Bütçesi Dağılımı 10/ 11 7 SHW / ILISU CONSORTIUM ENCON Şekil 2. Kamulaştırılacak Alanların Yıllara Göre Dağılımı Sayfa 11 / 11 DSİ/ ILISU KONSORSİYUMU ENCON EK 2 SULAR ALTINDA KALACAK KÖYLERİN KADASTRO DURUMU DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Sular Altında Kalacak Köylerin Kadastro Durumu NO İL İLÇE KÖY/ MAHALLE/MEZRA KADASTRAL DURUM 1 BATMAN BEŞİRİ ASMADERE GRAFİK 2 BATMAN BEŞİRİ BAŞARI GRAFİK 3 BATMAN BEŞİRİ ÇAKILLI GRAFİK 4 BATMAN BEŞİRİ ÇAVUŞBAYIRI KLASİK-FOTOGRAMETRİK 5 BATMAN BEŞİRİ İKİYAKA GRAFİK 6 BATMAN BEŞİRİ IŞIKVEREN GRAFİK 7 BATMAN BEŞİRİ KAŞÜSTÜ KLASİK-FOTOGRAMETRİK 8 BATMAN BEŞİRİ KUMÇAY GRAFİK 9 BATMAN BEŞİRİ KUMGEÇİT GRAFİK 10 BATMAN BEŞİRİ KÜTÜKLÜ VERİ YOK 11 BATMAN BEŞİRİ SAMANLI VERİ YOK 12 BATMAN BEŞİRİ TEPECİK GRAFİK 13 BATMAN BEŞİRİ YAKACIK VERİ YOK 14 BATMAN BEŞİRİ YALINCA GRAFİK 15 BATMAN BEŞİRİ YAZIHAN GRAFİK 16 BATMAN BEŞİRİ YEŞİLOBA GRAFİK 17 BATMAN BEŞİRİ YONTUKYAZI VERİ YOK 18 BATMAN GERCÜŞ BAĞÖZÜ VERİ YOK 19 BATMAN GERCÜŞ DORUK VERİ YOK 20 BATMAN GERCÜŞ KANTAR GRAFİK 21 BATMAN HASANKEYF HASANKEYF KLASİK-FOTOGRAMETRİK 22 BATMAN HASANKEYF İNCİRLİ KLASİK-FOTOGRAMETRİK 23 BATMAN HASANKEYF IRMAK KLASİK-FOTOGRAMETRİK 24 BATMAN HASANKEYF KUMLUCA KLASİK-FOTOGRAMETRİK 25 BATMAN HASANKEYF PALAMUT SAYISAL 26 BATMAN HASANKEYF SAKLIKÖY VERİ YOK 27 BATMAN HASANKEYF ÜÇYOL KLASİK-FOTOGRAMETRİK 28 BATMAN HASANKEYF YOLÜSTÜ SAYISAL 29 BATMAN MERKEZ BALPINAR GRAFİK 30 BATMAN MERKEZ ÇAYÜSTÜ GRAFİK 31 BATMAN MERKEZ KESMEKÖPRÜIII GRAFİK 32 BATMAN MERKEZ KUYUBAŞI VERİ YOK 33 BATMAN MERKEZ OYMATAŞ GRAFİK 34 BATMAN MERKEZ SUÇEKEN GRAFİK 35 BATMAN MERKEZ YENİKÖY GRAFİK 36 DİYARBAKIR BİSMİL ÇÖLTEPE VERİ YOK 1/3 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Tablo 2. Sular Altında Kalacak Köylerin Kadastro Durumu (devam) NO İL İLÇE KÖY/ MAHALLE/MEZRA KADASTRAL DURUM 37 DİYARBAKIR BİSMİL AĞILKÖY GRAFİK 38 DİYARBAKIR BİSMİL ALUÇ GRAFİK 39 DİYARBAKIR BİSMİL ARIKGÖL GRAFİK 40 DİYARBAKIR BİSMİL AYGEÇİT VERİ YOK 41 DİYARBAKIR BİSMİL BOZÇALI GRAFİK 42 DİYARBAKIR BİSMİL DİKTEPE GRAFİK 43 DİYARBAKIR BİSMİL GÜLTEPE VERİ YOK 44 DİYARBAKIR BİSMİL GÜZEL FOTOGRAMETRİK 45 DİYARBAKIR BİSMİL İSALI GRAFİK 46 DİYARBAKIR BİSMİL KARACIK GRAFİK 47 DİYARBAKIR BİSMİL KAVUŞAK FOTOGRAMETRİK 48 DİYARBAKIR BİSMİL KÖPRÜKÖY GRAFİK 49 DİYARBAKIR BİSMİL KURUDERE KLASİK-FOTOGRAMETRİK 50 DİYARBAKIR BİSMİL ŞAHİNTEPE FOTOGRAMETRİK 51 DİYARBAKIR BİSMİL SALAT GRAFİK 52 DİYARBAKIR BİSMİL SARIKÖY GRAFİK 53 DİYARBAKIR BİSMİL SİNAN GRAFİK 54 DİYARBAKIR BİSMİL TEPE KLASİK-FOTOGRAMETRİK 55 DİYARBAKIR BİSMİL YAPILAR GRAFİK 56 MARDİN DARGEÇİT ÇAVUŞLU KOORDİNATSIZ 57 MARDİN DARGEÇİT ÇELİK KOORDİNATSIZ 58 MARDİN DARGEÇİT ILISU SAYISAL 59 MARDİN DARGEÇİT KARABAYIR SAYISAL 60 MARDİN DARGEÇİT KARTALKAYA SAYISAL 61 MARDİN DARGEÇİT TEMELLİ SAYISAL 62 MARDİN DARGEÇİT YONCALI SAYISAL 63 SIIRT AYDINLAR ÇINARLISU FOTOGRAMETRİK 64 SIIRT ERUH KAVAKGÖLÜ KLASİK-FOTOGRAMETRİK 65 SIIRT ERUH KEMERLİ SAYISAL 66 SIIRT ERUH ORMANARDI SAYISAL 67 SIIRT ERUH UFACA KLASİK-FOTOGRAMETRİK 68 SIIRT ERUH YEŞİLÖREN KLASİK-FOTOGRAMETRİK 69 SIIRT KURATALAN ÇATTEPE KLASİK 70 SIIRT KURTALAN AKÇALI KUTUPSAL 71 SIIRT KURTALAN ATALAY FOTOGRAMETRİK 72 SIIRT KURTALAN BAĞLICA KUTUPSAL-FOTOGRAMETRİK 2/3 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Tablo 2. Sular Altında Kalacak Köylerin Kadastro Durumu (devam) NO İL İLÇE KÖY/ MAHALLE/MEZRA KADASTRAL DURUM 73 SIIRT KURTALAN ÇELTİKBAŞI FOTOGRAMETRİK 74 SIIRT KURTALAN KILIÇLI GRAFİK 75 SIIRT KURTALAN TATLI KUTUPSAL 76 SIIRT KURTALAN TULUMTAŞ FOTOGRAMETRİK 77 SIIRT KURTALAN TÜTÜN KUTUPSAL 78 SIIRT KURTALAN YENİKÖPRÜ VERİ YOK 79 SIIRT KURTALAN YÜREKVEREN GRAFİK 80 SIIRT KURTALAN YUVALI GRAFİK 81 SIIRT MERKEZ AKTAŞ FOTOGRAMETRİK 82 SIIRT MERKEZ BOSTANCIK FOTOGRAMETRİK 83 SIIRT MERKEZ DEMİRKAYA KLASİK-FOTOGRAMETRİK 84 SIIRT MERKEZ EĞLENCE SAYISAL 85 SIIRT MERKEZ GÖKÇEBAĞ FOTOGRAMETRİK 86 SIIRT MERKEZ GÜNEŞLİ FOTOGRAMETRİK 87 SIIRT MERKEZ KAYABOĞAZ SAYISAL 88 SIIRT MERKEZ KAYIKLI FOTOGRAMETRİK 89 SIIRT MERKEZ KELEKÇİ FOTOGRAMETRİK 90 SIIRT MERKEZ KIŞLACIK FOTOGRAMETRİK 91 SIIRT MERKEZ KONACIK FOTOGRAMETRİK 92 SIIRT MERKEZ KÖPRÜBAŞI FOTOGRAMETRİK 93 SIIRT MERKEZ MEŞELİDERE SAYISAL 94 SIIRT MERKEZ MEYDANDERE KOORDİNATSIZ 95 SIIRT MERKEZ SAĞLARCA FOTOGRAMETRİK 96 SIIRT MERKEZ ULUS-DUMLUPINAR KLASİK 97 SIIRT MERKEZ YAĞMURTEPE FOTOGRAMETRİK 98 SIIRT MERKEZ YAZLICA FOTOGRAMETRİK 99 SIIRT MERKEZ YERLİBAHÇE FOTOGRAMETRİK 100 SIIRT MERKEZ YOKUŞBAĞLARI KOORDİNATSIZ 101 SIRNAK GUCLUKONAK AĞAÇYURDU KOORDİNATSIZ 102 SIRNAK GUCLUKONAK ÇEVRİMLİ SAYISAL 103 SIRNAK GUCLUKONAK DAĞYELİ KOORDİNATSIZ 104 SIRNAK GUCLUKONAK DEMİRBOĞAZ KOORDİNATSIZ 105 SIRNAK GUCLUKONAK DÜĞÜNYURDU SAYISAL 106 SIRNAK GUCLUKONAK KOÇTEPE SAYISAL 107 SIRNAK GUCLUKONAK TAŞKONAK KOORDİNATSIZ 108 SIRNAK GUCLUKONAK YATAĞANKAYA KOORDİNATSIZ 3/3 DSİ/ ILISU KONSORSİYUMU ENCON EK 3 KADASTRAL DURUM HARİTASI DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 1/ 1 DSİ/ ILISU KONSORSİYUMU ENCON EK 4 RESMİ MEVZUAT İLE İLGİLİ BİLGİ DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Resmi Mevzuat ile ilgili Bilgi Madde 7 – Kamulaştırmayı yapacak idare, kamulaştırma veya kamulaştırma yolu ile üzerinde irtifak hakkı kurulacak taşınmaz malların veya kaynakların sınırını, yüzölçümünü ve cinsini gösterir ölçekli planını yapar veya yaptırır; kamulaştırılan taşınmaz malın sahiplerini, tapu kaydı yoksa zilyetlerini ve bunların adreslerini, tapu, vergi ve nüfus kayıtları üzerinden veya ayrıca haricen yaptıracağı araştırma ile belgelere bağlamak suretiyle tespit ettirir. İlgili vergi dairesi idarenin isteği üzerine taşınmaz mal ve kaynakların vergi beyan ve değerlerini, vergi beyanı bulunmadığı hallerde beyan yerine geçecek takdir edilecek değeri en geç bir ay içerisinde verir. İdare kamulaştırma kararı verdikten sonra kamulaştırmanın tapu siciline şerh verilmesini kamulaştırmaya konu taşınmaz malın kayıtlı bulunduğu tapu idaresine bildirir. Bildirim tarihinden itibaren malik değiştiği takdirde, mülkiyette veya mülkiyetten gayri ayni haklarda meydana gelecek değişiklikleri tapu idaresi kamulaştırmayı yapan idareye bildirmek zorundadır. (Değişik cümle: 24/4/2001 - 4650/2 md.) İdare tarafından, şerh tarihinden itibaren altı ay içinde 10 uncu maddeye göre kamulaştırma bedelinin tespitiyle idare adına tescili isteğinde bulunulduğuna dair mahkemeden alınacak belge tapu idaresine ibraz edilmediği takdirde, bu şerh tapu idaresince resen sicilden silinir. Madde 10 – Kamulaştırmanın satın alma usulü ile yapılamaması halinde idare, 7. maddeye göre topladığı bilgi ve belgelerle 8 inci madde uyarınca yaptırmış olduğu bedel tespiti ve bu husustaki diğer bilgi ve belgeleri bir dilekçeye ekleyerek taşınmaz malın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesine müracaat eder ve taşınmaz malın kamulaştırma bedelinin tespitiyle, bu bedelin, peşin veya kamulaştırma 3 üncü maddenin ikinci fıkrasına göre yapılmış ise taksitle ödenmesi karşılığında, idare adına tesciline karar verilmesini ister. Mahkeme, idarenin başvuru tarihinden itibaren en geç otuz gün sonrası için belirlediği duruşma gününü, dava dilekçesi ve idare tarafından verilen belgelerin birer örneği de eklenerek taşınmaz malın malikine meşruhatlı davetiye ile veya idarece yapılan araştırmalar sonucunda adresleri bulunamayanlara, 11.2.1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanununun 28. maddesi gereğince ilan yoluyla tebligat suretiyle bildirerek duruşmaya katılmaya çağırır. Duruşma günü idareye de tebliğ olunur. Mahkemece malike doğrudan çıkarılacak meşruhatlı davetiyede veya ilan yolu ile yapılacak tebligatta; a) Kamulaştırılacak taşınmaz malın tapuda kayıtlı bulunduğu yer, mevkii, pafta, ada, parsel numarası, vasfı, yüzölçümü. b) Malik veya maliklerin ad ve soyadları, c) Kamulaştırmayı yapan idarenin adı, d) 14 üncü maddede öngörülen süre içerisinde, tebligat veya ilan tarihinden itibaren kamulaştırma işlemine idari yargıda iptal veya adli yargıda maddi hatalara karşı düzeltim davası açabilecekleri, e) Açılacak davalarda husumetin kime yöneltileceği, f) 14 üncü maddede öngörülen süre içerisinde, kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda iptal davası açanların, dava açtıklarını ve yürütmenin durdurulması kararı 1 /3 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON aldıklarını belgelendirmedikleri takdirde, kamulaştırma işleminin kesinleşeceği ve mahkemece tespit edilen kamulaştırma bedeli üzerinden taşınmaz malın kamulaştırma yapan idare adına tescil edileceği, g) Mahkemece tespit edilen kamulaştırma bedelinin hak sahibi adına hangi bankaya yatırılacağı, h) Konuya ve taşınmaz malın değerine ilişkin tüm savunma ve delilleri, tebliğ tarihinden itibaren on gün içinde mahkemeye yazılı olarak bildirmeleri gerektiği belirtilir. Mahkemece, kamulaştırılacak taşınmaz malın bulunduğu yerde mahalli gazete çıkıyor ise, bu mahalli gazetelerden birisinde ve Türkiye genelinde yayımlanan gazetelerin birisinde kamulaştırmanın ve belgelerin özeti en az bir defa yayımlanır. Mahkemece belirlenen günde yapılacak duruşmada hakim, taşınmaz malın bedeli konusunda tarafları anlaşmaya davet eder. Tarafların bedelde anlaşması halinde hakim, taraflarca anlaşılan bu bedeli kamulaştırma bedeli olarak kabul eder ve sekizinci fıkranın ikinci ve devamı cümleleri uyarınca işlem yapar. Mahkemece yapılan duruşmada tarafların bedelde anlaşamamaları halinde hakim, en geç on gün içinde keşif ve otuz gün sonrası için de duruşma günü tayin ederek, 15. maddede sayılan bilirkişiler marifetiyle ve tüm ilgililerin huzurunda taşınmaz malın değerini tespit için mahallinde keşif yapar. Yapılacak keşifte, taşınmaz malın bulunduğu yerin bağlı olduğu köy veya mahalle muhtarının da hazır bulunması amacıyla, muhtara da davetiye çıkartılır ve keşifte hazır bulunması temin edilerek, muhtarın beyanı da alınır. Bilirkişiler, taraflar ve diğer ilgililerin beyanını da dikkate alarak, 11. maddedeki esaslar doğrultusunda taşınmaz malın değerini belirten raporlarını 15 gün içinde mahkemeye verirler. Mahkeme bu raporu, duruşma günü beklenmeksizin taraflara tebliğ eder. Yapılacak duruşmaya hakim, taraflar veya vekillerini ve bilirkişileri çağırır. Bu duruşmada tarafların bilirkişi raporlarına varsa itirazları dinlenir ve bilirkişilerin bu itirazlara karşı beyanları alınır. Tarafların bedelde anlaşamamaları halinde gerektiğinde hakim tarafından 15 gün içinde sonuçlandırılmak üzere yeni bir bilirkişi kurulu tayin edilir ve hakim, tarafların ve bilirkişilerin rapor veya raporları ile beyanlarından yararlanarak adil ve hakkaniyete uygun bir kamulaştırma bedeli tespit eder. Mahkemece tespit edilen bu bedel, taşınmaz mal, kaynak veya irtifak hakkının kamulaştırılma bedelidir. Tarafların anlaştığı veya tarafların anlaşamaması halinde hakim tarafından kamulaştırma bedeli olarak tespit edilen miktarın, peşin ve nakit olarak veya kamulaştırma bu Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre yapılmış ise, ilk taksitin yine peşin ve nakit olarak hak sahibi adına, hak sahibi tespit edilememiş ise ileride ortaya çıkacak hak sahibine verilmek üzere 10. maddeye göre mahkemece yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılması ve yatırıldığına dair makbuzun ibraz edilmesi için idareye 15 gün süre verilir. Gereken hallerde bu süre bir defaya mahsus olmak üzere mahkemece uzatılabilir. İdarece, kamulaştırma bedelinin hak sahibi adına yatırıldığına veya hak sahibinin tespit edilemediği durumlarda, ileride ortaya çıkacak hak sahibine verilmek üzere bloke edildiğine dair makbuzun ibrazı halinde mahkemece, taşınmaz malın idare adına tesciline ve kamulaştırma bedelinin hak sahibine ödenmesine karar verilir ve bu karar, tapu dairesine ve paranın yatırıldığı bankaya bildirilir. Tescil hükmü kesin olup tarafların bedele ilişkin temyiz hakları saklıdır. Bu maddede öngörülen işlemler, mahkemenin davetine uymayanlar olduğu takdirde ilgilinin yokluğunda yapılır. 2 /3 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Hak sahibinin tespit edilemediği durumlarda mahkemece, kamulaştırma bedelinin üçer aylık vadeli hesaba dönüştürülerek nemalandırılması amacıyla gerekli tedbirler alınır. Kamulaştırılması yapılan taşınmaz mal, tahsis edildiği kamu hizmeti itibariyle sicile kaydı gerekmeyen bir niteliğe dönüşmüş ise, istek halinde mahkemece sicil kaydının terkinine karar verilir. Bu tescil ve terkin işlemi sırasında mal sahiplerinin bu taşınmaz mal nedeniyle vergi ilişiksi aranmaz. Ancak, tapu dairesi durumu ilgili vergi dairesine bildirir. 14 üncü maddede belirtilen süre içinde, kamulaştırma işlemine karşı hak sahipleri tarafından idari yargıda iptal davası açılması ve idari yargı mahkemelerince de yürütmenin durdurulması kararı verilmesi halinde mahkemece, idari yargıda açılan dava bekletici mesele kabul edilerek bunun sonucuna göre işlem yapılır. Kamulaştırma işlemine karşı idari yargıda iptal veya maddi hatalara karşı adli mahkemelerde açılacak düzeltim davalarında hangi idareye husumet yöneltileceğinin davetiye ve ilanda açıkça belirtilmemiş veya yanlış gösterilmiş olması nedeniyle davada husumet yanlış yöneltilmiş ise, gerçek hasma tebligat yapılmak suretiyle davaya devam olunur. 3 /3 DSİ/ ILISU KONSORSİYUMU ENCON EK 5 PROJE UYGULAMA ZAMAN ÇİZELGESİ DSİ/ ILISU KONSORSİYUMU ENCON EK 6 KIRSAL YENİDEN YERLEŞİM ALTERNATİF ALANLARI DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Kırsal Yeniden Yerleşim Alternatif Alanları İL Batman Batman Batman Batman Batman Batman İLÇE Merkez Merkez KÖY Oymataş Oymataş Merkez Suçeken Merkez Kesmeköprü III Merkez Beşiri Şırnak Güçlükonak TAPU KOORDİNATLAR MEZRA KADASTRO (1/25,000) DURUMU - - JEOLOJİK DURUMU Eğim %20’nin altındadır. Baraj kotundan 100 m daha yukarıda kalıyor. Yerleşime uygundur. İkinci derece deprem bölgesi içinde. Eğim %5 in altında. Yerleşime uygundur. İkinci derece deprem bölgesi içinde. İkinci derece Bahçeciliğe uygun Eğim %5 in deprem ve yeterli genişliktealtında. Yerleşime uygun. bölgesi mera alanı var. içinde. Mera arazisi (≅ 100 da) M46-a4 Y= 680 200 X= 4 189 400 Z= 710 m Hazine Arazisi Çok verimli. (428,000 m2) Mercimek ekili. M46-b4 Y=699 657 X= 4 181 652 Z= 675m Mera Arazisi (≅ 100 da) M46-c2 Y= 710 400 X= 4 178 500 Z= 570 m M46-c2 Kesmeköprü Y= 710 400 Kılıç III X= 4 178 500 Z= 570 m M46-b3 Y= 714 086 Yazıhan Gedikli X= 4 191 182 Z= 650 m Koçtepe TOPOĞRAFİK DURUMU M46-a4 Y=677 853, X=4 186 508 Z=623M - - TARIM İÇİN ELVERİŞLİLİK DURUMU M47-c4 Y= 753 903 X= 4 158 734 Z= 540 m Bitki yetiştirmeye uygun değil. Bahçecilik yapılabilir. Fıstık ve badem ağacı yetiştirilebilir. Şahıs Arazisi Geçim sağlamaya yönelik yeterli (≅ 100 da) tarım alanı mevcut değildir. Şahıs Arazisi Geçim sağlamaya yönelik yeterli (≅ 100 da) tarım alanı mevcut değildir. Tescilsiz Tarıma hiç elverişli Mülkiyet değil. (tapulama harici) (≅ 20 da) Kadastro Tarıma uygun Görmemiş değil. Bazı özel (belirsiz) yöntemler ile bahçecilik ve (≅ 100 da) Şahıs Arazisi meyve üretimi yapılabilir. - Kışın dağdan gelebilecek sel en büyük risktir. HANE SAYISI / ANKET YAPILAN HANE SAYISI 40/9 ELEKTRİKTELEFON AĞI MEVCUT ALTERNATİVE ALAN ALAN Enerji veya boru VII Mera II Kuru tarım iletim hattı alandan (nadaslı) geçmiyor. Telefon ağı mevcut Ana enerji ağına enerji hattı bağlanabilir. 40/9 52/15 Köye 600 m’lik bir servis yolu yapılabilir. İçme suyu açılacak olan kuyulardan sağlanabilir. Alan ağa yakın. VII Kuru tarım III Kuru tarım (nadaslı) 50/13 37/21 Alan BatmanHasankefy Yoluna bitişik. Mevcut yol köy yolu olarak kullanılabilir. Enerji iletim hattı alanın yüksek kısımlarından geçiyor. VI Kuru tarım IV Mera Alanın 1 km uzağında su tankı var. Su pompalarla getirilebilir. III Kuru tarım IV Kuru tarım (nadaslı) 52/15 - 25/7 Ulaşım problemi var. 43/17 Ulaşım problemi var. Kısmen. Eğim %15’e varıyor. Yerleşime engel değil. İkinci derece deprem bölgesi içinde. 18/5 13/4 Eğim %5 ile %7 arasında. Yerleşime uygundur. İkinci derece deprem bölgesi içinde. 65/14 29/1 1/3 SUKANALİZASYON 52/15 Mevcut köy yolu İçme suyu sığ kuyulardan sağlanmaktadır. 55/15 - 2005 HANE ULAŞIM ANKET OLANAKLARI VERİSİ - - - - IV Kuru IV Kuru tarım tarım (nadaslı) (nadaslı) Köye 200 m’lik bir servis yolu yapılabilir. Mevcut su Alan ağa yakın kaynakları, öncelikli olarak bir depolama tankı oluşturulması için kullanılabilir. Düğünyurdu’na Mevcut su kaynakları Düğünyurdu’ndan bağlantı yolu bağlantı hatları inşa ağ getirilecek. yapılacaktır. edilerek kullanılabilir. VI Mera VI Mera DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Kırsal Yeniden Yerleşim Alternatif Alanları(Devamı) İL Şırnak Mardin Siirt Siirt Siirt Siirt Diyarbakır İLÇE KÖY TAPU KOORDİNATLAR KADASTRO MEZRA (1/25,000) DURUMU M47-c4 Y= 753 903 X= 4 158 734 Güçlükonak Koçtepe Koçyurdu Z= 540 m Dargeçit Merkez Merkez Merkez Merkez Bismil Ilısu Sağlarca Sağlarca - - - M47-c4 Y= 750 100 X= 4 157 457 Z= 480 m Köprüköy Tarıma uygun değil. Bazı özel yöntemler ile bahçecilik ve meyve üretimi yapılabilir. Şahıs Arazisi Tarıma hiç elverişli değil. (≅ 100 da) Mera Arazisi Tarımsal açıdan elverişsiz, sadece (≅ 100 da) hayvancılık yapılabilir. M47-b2 Y= 753 350 X= 4 189 325 Z= 560 m Mera Arazisi Tarımsal açıdan elverişsiz, sadece (≅ 100 da) hayvancılık yapılabilir. M47-b4 Y= 749 875 X= 4 191 320 Çiçekli z= 530 m - Kadastro Görmemiş (belirsiz) (≅ 100 da) Şahıs Arazisi M47- b2 Y= 754 225 X= 4 191 325 Z= 580 m M47-b3 Y= 754 904 Demirkaya Akarsu X=4 190 293 Z= 560 m Konacık TARIM İÇİN ELVERİŞLİLİK DURUMU M45-b3 Y= 670 310 X= 4 187 426 z= 563 m Tartışmalı Meşelikler arasındaki boşluklar tarla olarak ekilip biçilebilir. Yükseklik Araziler büyük 550 m. oranda su altında Şahıs Arazisi kalacağı için geçim daha çok (≅ 100 da) hayvancılıktan sağlanacaktır. Şahıs Arazisi Kuru tarıma elverişlidir, ama (≅ 100 da) daha çok yerleşme için önerilebilir. TOPOĞRAFİK DURUMU Eğim %5 ile %7 arasında. Yerleşime uygundur. JEOLOJİK DURUMU İkinci derece deprem bölgesi içinde. Eğim %5‘in İkinci altında Yerleşime derece uygundur. deprem bölgesi içinde. Alan topoğrafik açıdan teraslandırma suretiyle yerleşime uygun hale getirilebilir. Alan topoğrafik açıdan teraslandırma suretiyle yerleşime uygun hale getirilebilir. Eğim %5 ile %7 arasında. Yerleşime uygun. Eğim %3 ile %5 arasında. Yerleşime uygundur. Eğim %1 ve %5 arasında. Yerleşime uygundur. HANE SAYISI / ANKET YAPILAN HANE SAYISI 20-22/6 30/8 2005 HANE ANKET VERİSİ 11/1 18/4 ULAŞIM OLANAKLARI Düğünyurdu’na bağlantı yolu yapılacaktır. Mevcut yola yakın. Çözüm olarak kestirme yol yapılabilir. SUKANALİZASYON Su mevcut kaynaklardan sağlanacaktır. Su problemi yok. Kırkpınar su kaynağı kullanılabilir. ELEKTRİKTELEFON AĞI MEVCUT ALTERNATİVE ALAN ALAN Düğünyurdu’ndan VI Mera ağ getirilecek. Elektrikle ilgili sorun yok. VI Mera II Kuru tarım III Kuru tarım IV Kuru tarım IV Kuru tarım Birinci derece deprem bölgesi içinde. önce 150 hane şimdi 3 hane/4 5/0 Kalender Dağı’nı Mevcut su altyapısı Mevcut ağ sular geçerek Siirt-Eruh sular altında altında kalacak.. yoluna bağlantı kalacaktır. yapılabilir. Birinci derece deprem bölgesi içinde. önce 150 hane şimdi 3 hane/4 5/0 Yeni bağlantı yolu Su açılacak olan yapılmalıdır. kuyulardan sağlanacaktır. Yeni bağlantılar yapılmalıdır. 8/ 1/0 Ana karayolu Su mevcut ağına bağlantı kaynaklardan yolu yapılmalıdır. sağlanacaktır. Altyapı yeniden yapılmalıdır. 7/3 7/3 Mevcut yol sular Su pompalanabilir. Mevcut ağ altında kalacağı kullanılabilir. için yeni bağlantı yolu yapılmalıdır. VI Kuru tarım IV Kuru tarım (Nadaslı) 15/5 9/4 1500 m yoluna bağlantı yapılmalıdır. I Kuru tarım II Mera Birinci derece deprem bölgesi içinde. Birinci derece deprem bölgesi içinde. İkinci derece deprem bölgesi içinde. 2/3 Özel mülkiyetteki kuyularda su sağlanabilir. Önerilen alanda sağlanacak. DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON Kırsal Yeniden Yerleşim Alternatif Alanları(Devamı) İL Siirt Siirt Diyarbakır Diyarbakır Diyarbakır İLÇE Kurtalan KÖY Yuvalı Kurtalan Çeltikbaşı Bismil Bismil Bismil Sinan Sinan Şahintepe TAPU TARIM İÇİN TOPOĞRAFİK JEOLOJİK KOORDİNATLAR KADASTRO MEZRA (1/25,000) ELVERİŞLİLİK DURUMU DURUM DURUM DURUMU M47-b4 Y= 747 325 Bozdoğan X= 4 189 400 Z= 540 m - Yukarı Sazlık Aşağı Sazlık - Şahıs Arazisi Tarıma çok elverişli. (≅ 100 da) M47-d2 Y= 740 413 X= 4 181 496 Z= 640 m Mera Arazisi (≅ 100 da) M45-b3 Y= 674 186 X= 4 188 782 Z= 535 m Hazine ve Şahıs Hisseli Arazi 80/320 M45-b3 Y= 675 021 X= 4 189 163 Z= 540 m Hazine ve Şahıs Hisseli Arazi 6336/24570 M45=b3 Y- 668 537 X- 4 187 050 Z= 560 m Hazine Arazisi (5000 m2) Eğim %1 ve %5 arasında. Yerleşime uygundur. Birinci derece deprem bölgesi içinde. Tarıma elverişli değil. Birinci α %2 ve %5 derece arasında. deprem Yerleşime bölgesi uygundur. içinde. Tarıma çok elverişli. Eğim %5 in İkinci altında. derece Yerleşime deprem uygundur. bölgesi içinde. Tarıma çok elverişli. Eğim %5 in İkinci altında. derece Yerleşime deprem uygundur. bölgesi içinde. Hazine arazisi olmasına Eğim %3 ve %7 İkinci karşın Şahintepe Köylüleri arasında. derece tarafından halen üzerinde Yerleşime deprem kuru tarım yapılan bir uygundur. bölgesi arazidir. Tarım için içinde. elverişli olmasına rağmen, bölgede başka bir alan olmadığı için, bu alan yeniden yerleşim için önerilmektedir. 3/3 HANE SAYISI / ANKET YAPILAN HANE SAYISI 10/2 2005 HANE ANKET VERİSİ ULAŞIM OLANAKLARI SUKANALİZASYON ELEKTRİKMEVCUT ALTERNATİVE TELEFON ALAN ALAN AĞI 8/0 Yeni bağlantı Yeni açılacak yolu yapılmalıdır. kuyulardan su sağlanabilir. 20/5 12/3 Yeni bağlantı Altyapı 500 m Altyapı 500 m yolu yapılmalıdır.. yukarıya taşınabilir. yukarıya Su pompalanmalıdır. taşınmalıdır. 32/11 30/11 Mevcut karayolu Yeni açılacak ağına bağlantı kuyulardan su yolu yapılmalıdır. sağlanabilir. Altyapı ve ağ 1 II Kuru km yukarıya tarım taşınmalıdır. 70/23 65/3 Mevcut karayolu Yeni açılacak ağına bağlantı kuyulardan su yolu yapılmalıdır.. sağlanabilir. Altyapı ve ağ 300 m yukarıya taşınmalıdır. 20/7 18/0 500 m yoluna bağlantı yapılmalıdır. Elektrik ağı I Kuru alanın içinden tarım geçmektedir. Özel mülkiyetteki kuyularda su sağlanabilir. Altyapı ve ağ yeniden inşa edilmelidir. VII Kuru III Kuru tarım tarım I Kuru tarım I Kuru tarım I Kuru tarım II Kuru tarım (Nadaslı) DSİ/ ILISU KONSORSİYUMU ENCON EK 7 FORMÜLLER DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON FORMÜLLER A1. Tarım kredisinde net bugünkü değerin hesaplanması Çiftçilerin su tutmadan dolayı yer değiştirmedikleri takdirde elde edecekleri nakit akışı: NBDYY = Y + (1 + r )Y 1 1 1 Y+ Y+ Y + LL = 2 3 1+ r r (1 + r ) (1 + r ) burada NBDYY yer değiştirmenin olmadığı bir durumdaki net bugünkü değeri, Y şu andaki (cari) yıllık tarım gelirini ve r gelecek değeri indirgeyen indirgeme oranını (0.08) göstermektedir. Gelir restorasyonu çalışmalarımızda, PEİ’nin yeniden yerleşimden sonraki yaşam standartlarını yukarı kotlara taşınmanın fırsat maliyeti ile yani NBDYY ile örtüştürülmesi denenmektedir. Tarım kredileri 15 yıl geri ödemeli %0 faiz ile toplam 20 yıl olarak tasarlanmıştır. Bundan dolayı ilk 5 yılda söz konusu PEİ bankaya geri ödeme yapmamaktadır. Böylece, PEİ’nin yeniden yerleşimden sonraki gelir akışı; 1 1 1 1 X+ X+ X+ X 2 3 1+ r (1 + r ) (1 + r ) (1 + r )4 1 ⎛ 1 ⎛ 1 ⎛ L⎞ L⎞ L⎞ X − ⎟+ X − ⎟ + LL + X− ⎟ Sonraki 15 yıl = 5 ⎜ 6 ⎜ 19 ⎜ (1 + r ) ⎝ 15 ⎠ (1 + r ) ⎝ 15 ⎠ (1 + r ) ⎝ 15 ⎠ 1 1 20 yıl sonunda = X+ X + LL 20 (1 + r ) (1 + r )21 İlk 5 yıl = X + burada X PEİ’nin krediyi kullanarak (L) satın aldığı araziden elde ettiği gelir düzeyini göstermektedir. Böylece, Yeniden Yerleşimden sonraki gelirin net bugünkü değeri şu şekilde olur: ⎛ (1 + r )5 − 1 ⎞ ⎛ (1 + r )20 − (1 + r )5 ⎞⎛ ⎛ 1 L ⎜ ⎟ ⎟⎜ X − ⎞⎟ + ⎜ X + ⎜⎜ NBD yv = ⎜ 4 24 ⎜ ⎟ ⎟ (1 + r ) r ⎠⎝ 15 ⎠ ⎝ r (1 + r )19 ⎝ (1 + r ) ⎠ ⎝ ⎞ ⎟X ⎟ ⎠ Tarım gelirinin arazi değerine oranı (0.21) ile yeniden yerleşimden sonraki tarım geliri hesaplanmış ve gerekli olan kredi NBDYY ile NBD yv eşitliklerinin çözülmesi ile bulunmuştur. A2. Ticari kredide net bugünkü değerin hesaplanması Tüccarların su tutmadan dolayı yer değiştirmedikleri takdirde elde edecekleri nakit akışı: NBDYY = Y + (1 + r )Y 1 1 1 Y+ Y+ Y + LL = 2 3 1+ r r (1 + r ) (1 + r ) burada NBDYY yer değiştirmenin olmadığı bir durumdaki net bugünkü değeri, Y şu andaki (cari) yıllık ticari geliri ve r de gelecek değeri indirgeyen indirgeme oranını göstermektedir. Gelir restorasyonu çalışmalarımızda, PEİ’nin yeniden yerleşimden sonraki yaşam standartlarını yukarı kotlara taşınmanın fırsat maliyeti ile yani NBDYY ile örtüştürülmesi denenmektedir. Ticari krediler 5 yıl vadeli ve eşit ödemeli %12 faizli bir kredi olarak 1/ 2 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON tasarlanmıştır. Böylece, yeniden yerleşimden sonra PEİ’nin ilk beş yılda elde edeceği gelirin toplamı aşağıdaki gibi olacaktır: ⎡ ⎛ i (1 + i )5 ⎞⎤ ⎛ i (1 + i )5 ⎞⎤ ⎛ i (1 + i )5 ⎞⎤ 1 ⎡ 1 ⎡ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ = ⎢ X − L⎜ 5 ⎟⎥ + 1 + r ⎢ X − L⎜ (1 + i )5 − 1 ⎟⎥ + LL + (1 + r )4 ⎢ X − L⎜ (1 + i )5 − 1 ⎟⎥ ( ) + − 1 i 1 ⎢⎣ ⎝ ⎠⎦⎥ ⎝ ⎠⎦⎥ ⎝ ⎠⎦⎥ ⎣⎢ ⎣⎢ Burada i faiz oranını, r yukarıdaki gibi bir indirgeme oranını (0.08) ve parantez içerisindeki önermeler ise ilk 5 yılda krediyi geri öderkenki gelir düzeyini göstermektedir. Kalan 5 yılın gelir akışı ise: = 1 1 X+ X + LL 5 (1 + r ) (1 + r )6 Yeniden Yerleşimden sonraki gelirin net bugünkü değeri şu şekilde olur: ⎡ ⎛ i(1 + i )5 ⎞⎤⎛ (1 + r )5 − 1 ⎞ ⎛ X ⎞ ⎟⎥⎜ ⎟+⎜ ⎟ NBD yv = ⎢ X − L⎜⎜ 5 5 4 ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎢⎣ ⎝ (1 + i ) − 1 ⎠⎥⎦⎝ (1 + r ) r ⎠ ⎝ (1 + r ) r ⎠ Ticari gelirinin dükkan değerine oranı (0.35) ile yeniden yerleşimden sonraki ticari gelir hesaplanmış ve gerekli olan kredi NBDYY ile NBD yv eşitliklerinin çözülmesi ile bulunmuştur. 2/ 2 DSİ/ ILISU KONSORSİYUMU ENCON EK 8 ÖNERİLEN YAPI DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 1/2 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 2/2 DSİ/ ILISU KONSORSİYUMU ENCON EK 9 YENİDEN YERLEŞİM VE KAMULAŞTIRMADAKİ TEMEL SÜREÇLER DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 1/2 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 2/2 DSİ/ ILISU KONSORSİYUMU ENCON EK 10 DEZAVANTAJLI GRUPLARA İSTİHDAM OLANAĞI YARATILMASI VE BUNA İLİŞKİN EĞİTİM SAĞLANMASINA DAİR PROJE BAŞVURUSU DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON DEZAVANTAJLI GRUPLARA İSTİHDAM OLANAĞI YARATILMASI VE BUNA İLİŞKİN EĞİTİM SAĞLANMASINA DAİR PROJE BAŞVURUSU (ÖRNEK II) PROJE BAŞLIĞI: Ilısu Projesinden Etkilenen Dezavantajlı Grupların Kent Yaşamına Uyum Sağlayabilmeleri İçin Toplum Merkezi Oluşturulması. PROJE SÜRESİ: 2 Yıl ÖNGÖRÜLEN BÜTÇE: 80,000 ABD Doları PROJE TÜRÜ: Hibe HEDEF KİTLE: Ilısu Projesinden Etkilenecek, Kentten Kente Göç Edecek Olan Dezavantajlı Gruplar (Kadınlar, Gençler, Kimsesiz Çocuklar, Sokakta Çalışan Çocuklar, İşsizler vb.) BAŞVURULACAK PROGRAM(LAR) VE İRTİBAT BİLGİLERİ: ‘UNDP Microfinance Sector Development’, SRAP. SRAP (Karanfil Sokak, No. 67 Bakanlıklar/Ankara, srap@basbakanlik.gov.tr) SMGB (Dünya Bankası Türkiye Ofisi, Uğur Mumcu Caddesi, No. 88, Kat 2, GOP/Ankara) BAŞVURACAK KURULUŞLAR: Projenin makro boyutlu bir proje olmasından dolayı büyük ölçekli ve daha önce proje deneyimi olan (örneğin GAP-BKİ) bir kuruluşun başvurması tavsiye edilir. Fakat mutlaka SHÇEK, yerel yönetimler ve STK’larla işbirliği yapılmalıdır, örneğin Antalya’da bulunan Sütçüler Toplum Merkezi bu konuda örnek olarak alınabilir. AMAÇLAR: Bu projenin amacı Türkiye’nin önemli sorunlarından biri olan çarpık kentleşme olgusu olup, kentlerde yaşayanların sorunlarının aşılmasına yönelik eğitsel, sanatsal ve kültürel hizmet veren toplum merkezlerinin kurulmasıyla bu sorunların büyük ölçüde hafifletilmesidir. Özellikle Ilısu Projesi nedeniyle kente göç etmek zorunda kalacak insanların kent yaşamlarına uyum sağlayabilmelerine yardımcı olacağı kesindir. Özellikle kadın, genç ve çocukları sosyo-kültürel açıdan geliştirip, bu grupların kent hayatına uyum sağlayıp, yine kentle birleşmelerinde çok büyük etkisi olacaktır. Ayrıca toplum merkezleri aracılığıyla kentte yaşayan dezavantajlı gruplara da düşük maliyetli hizmetlerin yaygınlaştırılması için yeni toplum merkezlerinin de kurulması SRAP’ın hedefleri ile uyumlu olduğu için projenin uygulanabilirliğini daha da mümkün kılmaktadır. Projenin bir diğer önemli amacı da burada düzenlenecek eğitim programları sayesinde dezavantajlı gruplar diye bahsettiğimiz (kadın, işsiz genç, kimsesiz çocuklar, sokakta çalışan çocuklar) gruplara gelir getirici faaliyetlerde bulunmalarını sağlayacak eğitim ve öğretim programları düzenleyip, bu programlar sırasında üretilecek olan ürünlerin kurulacak kooperatifler sayesinde pazarlanmasını sağlayıp, böylece bu grupların üretim sürecine dahil edilmelerini ve kamusal alana kazandırılmalarını sağlamaktır. PROJE ÖZETİ: Lütfen ekte verilen akış şemasına bakınız. BEKLENEN SONUÇLAR: Kente uyum sağlamakla ilgili gerekli eğitim programlarının düzenlenmesi ve bunlara katılımın sağlanmasından sonra katılımcıların gerek aile içerisinde, gerekse çevreleriyle iletişimlerinin sağlıklı ve bilinçli bir düzeye ulaşması beklenmektedir. Bununla birlikte, 1/3 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON katılımcıların düzenlenecek belli programlarla gerek psiko-sosyal, gerekse kültürel açılardan gelişmeleri hedeflenmektedir. Ayrıca planlanan belli aktivitelerle, bu aktivitelere katılanların kent yaşamına uyumlarında daha başarılı olacakları beklenmektedir. Öte yandan düzenlenecek gelir getirici faaliyetlerle özellikle kadınların ve gençlerin gelir getirici bilgi ve beceriler elde etmelerini kolaylaştıracaktır. Öte yandan yine proje ortaklarının desteğiyle kurulacak kooperatifler sayesinde bu eğitim programları sırasında üretilen ürünlerin pazarlanması sağlanıp, merkezin gelir getirici faaliyetlerini destekleyici yönde bir etkisi de olacaktır. Tabii ki bunun sonucu da dezavantajlı gruplar diye değerlendirdiğimiz grupların kısıtlı da olsa üretim sürecine katılabilmeleridir. Zaten projenin başarısı da toplum merkezlerinde özellikle kadınlar ve gençlerle ilgili eğitimlerin yaygınlaştırılmasına ve bu kişilerin gelir getirici faaliyetlere yöneltilmelerine bağlı olacaktır. Hedef buralarda eğitim gören yoksul kadınların, yaşlıların, kimsesiz çocukların, sokakta çalışan çocukların, işsiz gençlerin üretici hale getirilmeleridir. Öte yandan yine düzenlenecek eğitim programları sayesinde, katılımcı gençlerin ve çocukların okul yaşamlarındaki başarılarının artacağı ve ileride üniversitelere kabul oranlarının da yükseleceği beklenmektedir. Bu arada eğitime katılıp, başarılı olanların sertifikalandırılmaları da katılımcıların motivasyonu açısından önemli olup, projenin sürdürülebilirliğini de oldukça pozitif bir şekilde etkilemektedir. Öte yandan proje bitmeden önce sonuçlarının yaygınlaştırılması ve sürdürülebilirliği açısından gerekli planlama ve koordinasyon çalışmaları proje ortakları ile yürütücüleri arasında proje bitiminden önce gerçekleştirilecektir. Bu da projenin sürdürülebilirliği açısından önemlidir. HAZIRLIK VE UYGULAMA AŞAMASI: Projenin hazırlık aşamasında STK’lar ve SHÇEK gibi kamu kurumları ile işbirliği yapmak oldukça yararlı olacaktır. Bununla birlikte yer seçimi, projenin en önemli problemlerinden birisi olup, bu noktalarda da gerek yerel yönetimler, gerek üniversite, gerekse yerel STK’larla işbirliğinin oldukça yararlı olacağı görülmektedir. Bu arada kooperatif oluşturulması esnasında da özellikle yerel girişimcilerle işbirliği yapmak oldukça önemlidir. Ardından performans değerlendirme kriterlerinin oluşturulması mutlaka gerekecektir. Bu da düzenlenen eğitim programları, bu programlara katılanların sayısı, üniversite giriş sınavlarında başarılı olan öğrenci sayısı, ardından da kurulan kooperatif sayesinde pazarlanan ürün çeşidi sayısı ve elde edilen gelir olarak tayin edilebilir. Ortakların ve yürütücülerin değerlendirmeleri ise sonradan geliştirilecek kriterlerle belirlenecektir. İlk 3 ay içerisinde toplum merkezi oluşturulması için gerekli koordinasyon ve hazırlık çalışmaları yapılacaktır. Yine bu sure içerisinde yer seçimi problemi çözülecek ve toplum merkezinin nerede kurulması gerektiğine karar verilecektir. Ardından gerekli alt yapı oluşturulduktan sonra toplum merkezi kurulacaktır. Buna paralel olarak toplum merkezi kurulduktan sonra verilecek hizmetlerle ilgili olarak planlama ve koordinasyon çalışmaları yapılıp, en son aşamada hizmete geçirilecektir. En son aşama ise uygulama aşaması olup, burada artık toplum merkezi hizmet vermeye başlayıp, yapılan planlamalar doğrultusunda programlar başlatılacaktır. Aynı sürede kooperatif oluşturma girişimleri de başlatılacak ve yavaş yavaş eğitimler sırasında ortaya çıkarılan ürünlerin pazarlanması için gerekli girişimlere başlanacaktır. En son aşamada bu ürünler için pazar oluşturulması hedeflenmektedir. HAZIRLIK/UYGULAMA ZAMAN ÇİZELGESİ : Yukarıda belirtildiği gibi eğitim dönemleri, eğitimin konusuna göre değişiklik gösterecektir. Projenin hazırlık süresi ilk 3 ay olup, ara dönemlerde faaliyet raporları hazırlanacaktır. İlk sene toplum merkezinin oluşturulması ve hizmet vermeye başlaması olarak planlanmaktadır. İkinci yıl içerisinde ise ilk sene sonunda oluşturulan kooperatif sayesinde üretilen ürünlerin pazara kazandırılması projenin en önemli ayaklarından birini oluşturacaktır. 2/3 DSİ / ILISU KONSORSİYUMU ENCON 3/3