Untitled - 9. Bölge Müdürlüğü
Transkript
Untitled - 9. Bölge Müdürlüğü
ÇANKIRI İLİNDE DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI 2013 – 2023 KISALTMALAR SUNUŞ ÖNSÖZ ÇALIŞMANIN MAKSADI İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ 1.1 DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ ve ÇANKIRI VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve sağlıklı yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düşük ve dağınık nüfus ile beraber yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. gibi faaliyetler için kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür girişimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda veya dışında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin korunan alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif ilişkiler içinde olmamız gerekmektedir. Proaktif kişi; ilişkilerde ve faaliyetlerde inisiyatifi eline alan kişi demektir. Tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Orman ve Su İşleri Bakanlığı taşra kuruluşlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliştirilmesinde öncü olması doğru bir harekettir. Son yıllarda sivil toplum kuruluşları ve diğer kamu kurum ve kuruluşları; statülü korunan alanlar, doğal alanlar, kırsal kalkınma, kalkınma için işbirliği gibi konuları tamamıyla farklı bir bakış açısı ile algılamaya başlamışlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin meydana getirdiği olumsuz tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine karşı alternatif, çevreye duyarlı turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıştır. Sürdürülebilir doğa turizmi ve ekoturizm tabiatın korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıştır. Algılamadaki bu değişiklik, doğal alanlar, korunan alanlar ve çevresinin bölgesel planlamasında turizme ilişkin proje ve çalışmaların giderek artmasına yol açmıştır. Bu sayede turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında, yoksulluğun azaltılması ve yöresel kültürel zenginliğin korunmasında anahtar bir rol haline gelmiştir. Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeşitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni bir bakış açısı meydana getirilmesi, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında önemli seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru şekilde bütünleştirildiği takdirde beklentileri karşılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır. 1.2 DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA 1980’li yıllardan itibaren Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), çevre konularına ilişkin çalışmaları arttırmış, Bu çalışma giderek artan bir etkinin meydana gelmesini sağlamıştır. Dünya Çevre Kalkınma Komisyonu’nca 1987 yılında tamamlanan çalışmalar sonunda “ortak geleceğimiz” adlı bir rapor hazırlanmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok farklı yaklaşılması gerektiği bu raporda vurgulanmıştır. Kalkınmanın ve insanlığın sahip olduğu kaynakların sürdürülebilir olduğuna vurgu yapılmıştır. Raporda ortaya konulan “sürdürülebilir kalkınma” kavramı, insanların elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu ekolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik kaynakların nadir ve eşsiz olduğu görüşüne varılmıştır. Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir. Örneğin, bir orman, kereste imalatı için kullanılabilirken, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım toprağı olarak kullanılabilmekte ayrıca korunan alan olarak da ayrılabilmektedir. Alanın ve alanda yaşayan yöre halkının özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilirken, bazıları ise kesinlikle uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaşım içine girildiğinde doğru görülen seçenek ormanın el değmemiş eski haline bırakılması olsa da, yöre halkı ve diğer iş gruplarının bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı hayat kalitelerini yükseltmek için ormandan hak iddia etmeleri mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz sürdürülebilir kalkınmaya her zaman ulaşılamasa da bu hedef üzerine yoğunlaşılmalıdır. Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmişten günümüze yerel topluluklar ile arazinin beraberliği çok önemlidir. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan kavramının anlamı da değişmeye ve gelişme göstermeye başlamıştır. Bu gelişme içinde yöre insanlarının varlığı ve faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır. Bir doğal alan ve korunan alanın içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı, turizm, ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık, hatta enerji üretimindeki yatırımlarla birlikte düşünüldüğünde daha başarılı olacağı açıktır. Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında Kırsal alan, Kırsal kalkınma ve Sürdürülebilir Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir. Bu kavramlara baktığımızda; Kırsal Alan; Şehir diye tabir edilen yerleşme sahalarının dışında kalan tarımla ilgili etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla adlandırılan ve anılan insan yerleşimlerinin var olduğu alanları “kırsal alan” olarak tanımlayabiliriz. Kırsal Kalkınma Kavramı: Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel şartları iyileştirmek amacıyla giriştikleri çabalarının, devletin bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının tümüyle kaynaştırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam katkıda bulunmalarının sağlanma süreci şeklinde tanımlanmıştır. Kırsal Alan Kalkınması; Hem eğitim hem de örgütlenme işi olup, kırsal alan; toplumun ihtiyaçlarının göz önünde tutulması, kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili planların alınması sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum istediklerini elde etmedikçe kırsal alan çalışmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalışmalar, beslenme, eğitim, mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler, sosyal güvenlik çalışmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke planları ile bir bütünlük içinde olmalıdır. Sürdürülebilir Kalkınma: Ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo kültürel sürdürülebilirlik şartlarının tamamının sağlanması önemlidir. Kırsal alanlar turizm ve boş zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır. 2005 yılında yapılan bir araştırmada; Fransız vatandaşları tatillerinin, %52’sini ya bir ailenin yanında ya da bir arkadaşının evinde, %26’sı evlerinde geçirdiklerini ve %9’luk bir kısmı ise kırsal alanda ikinci bir eve sahip olduklarını ifade etmişlerdir. Kırsal alanlar doğa için önemli role sahiptir. Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karşı koruma, iyi hayat şartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile ilgili hususlardır. 1.3 SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ Sürdürülebilir kalkınma, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Sürdürülebilir turizmin gelişimi de sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir yaklaşımdır. Sürdürülebilir turizmin gelişiminde turistlerin ve ziyaret edilen yerlerin bugünkü ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup geliştirerek ve genişleterek karşılanması amaçlanmaktadır. Bu yaklaşım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik süreçlerin, biyolojik çeşitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin devamını içermektedir. Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü’nün tanımına göre sürdürülebilir bir turizm gelişimi; Çevresel kaynakların en iyi şekilde kullanılmasını sağlamalı, Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına, gelenekselliğine saygı göstermeli, Bütün ilgi gruplarına adil bir şekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır. Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin gelişme ölçütleri; a. Biyolojik çeşitliliğin korunması, b. Ekonomik tutarlılık, c. Kültürel zenginlik, d. Yöre halkının refahı, e. İstihdam kalitesi, f. Sosyal eşitlik, g. Ziyaretçi memnuniyeti, h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması, i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu, j. Fiziki bütünlük, k. Kaynakların etkin kullanımı, l. Çevre temizliğidir. Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm arasındaki bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir. Korunan alanlar turizme, turizm de korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bileşendir. Turizm; aynı şekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve insanın yaşadığı sahalardaki yöresel kültüre de bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve kültürün bozulmaması için tedbirleri gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının “sürdürülebilir kırsal kalkınma” ilkeleri çerçevesinde tespiti de zorunludur. Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin büyüme eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur. Turizmdeki büyümeyle beraber sürdürülebilir turizm, ekoturizm gibi doğayla ilgili turizme olan talep artmış ve turizm ürünleri ile destinasyonlar çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri de değişmiş ve çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında, yöreye özgü kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletişim, bölgenin flora ve faunası, özel ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha sorumlu bir seyahat deneyimi kazanmak da söz konusudur. Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taşımıştır ki, turizm eşsiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu alanların çevresinde yaşayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki sağlayabilmektedir. Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile ziyaretçilerin çevre bilincinin arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araçtır. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma çalışmaları için gerekli mali kaynakların kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına yönelik bilinçlendirme ve eğitim programlarının oluşturulması ve uygulanması gibi hedeflere de kolayca ulaşılabilmektedir. En önemli hususta; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniş kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaşımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve izlenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüşü mümkün olmayan olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline gelebilecektir. İşte bu nedenle; “SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME (MASTER) PLANI” çalışmasına lüzum duyulmuştur. 1.4 SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ Yukarda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda turizm söz konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır. Alışılmış turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Stratejisi arasındaki fark şudur; alışılmış yöntemler yukarıdan aşağıya bakış açısı ile uygulanmaktadır. Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taşınmaktadır. Yöre halkı katılımcı olamamaktadır. Sürdürülebilir turizm ise aşağıdan yukarıya bir yaklaşım için gayret göstermektedir. Bu yaklaşımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur, yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için ortak kararlar alınır. Karar almanın yanında uygulama ve izleme aşamalarında da yöre halkının bilgisini, becerilerini, en uygun şekilde kullanmak esastır. Bu yaklaşım yöre halkının, yerel otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır. -Sürdürülebilir turizm gelişim aşamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz konusudur. Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dışında olmalıdır. Bu durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonculuğu gibi faaliyetlerin yapılmasıyla yöreye faydayı arttırabilir. -Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm gelişiminde önemli ortaklardır. Söz konusu gruplar turiste konaklama imkanı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin korunmasında da sorumluluk alacaklardır. -Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistle hedefleniyorsa, doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler ortaya konmalıdır. -Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile sınırlı olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal, sosyal ekonomik yapılar da aynı zamanda turizmin temel kaynağı olmaktadır. - Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nın ilimizde/bölgemizde ve ülkemizde doğa turizmine konu olacak sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir bakış açısına dayandırılmasına esas olmalıdır. - Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nda turizm; doğayı koruma, kırsal kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele alınmalıdır. Halihazırda olan turizm etkinlikleri de tartışılmalı, değerlendirilmelidir. İlde sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetler de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler ortaya konmalıdır. -Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayışla (alan ve çevresinin sahip olduğu doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de önemlidir. -Turizm gelişimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir. Bir alanın turizm potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi özgün ve özellikli bir destinasyon oluşturması için gerçekçi beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek turizm değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman başarılı olabilir. Özellikle hassas tabiat alanlarında taşıma kapasitesi düşük iken, bu alanlardan beklenen faydalar yüksek olmaktadır. Taşıma kapasitesinin düşüklüğü sınırlı sayıda turist demektir. Bu sebeple taşıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemlidir. -Entegre Doğal Alan Yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı ile doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi gruplarının etkin desteği önem taşır. Turizm gelişiminin karmaşık yapısı göz önüne alınırsa, ilgi gruplarının etkin iş birliği oldukça önemlidir. Planın herkes tarafından sahiplenilmesi ayrıcalık olacaktır. -Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır. -Pazarlama Stratejisi; Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nın bir parçasıdır. Kalkınma ve rekabete açık ürün-Pazar kombinasyonu için yaratıcı yaklaşımlar içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı yaklaşımlar bu stratejide yer almalıdır. -Turizm Destinasyonu Yönetimi; Yaygın bir stratejik yaklaşım olup, destinasyonu rekabete açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir şekilde yönetmek, pazarlamak, bir destinasyonu rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir yaklaşımdır. -İyi tanımlanmış amaçlar ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı bütçe, mali portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iş planı hazırlamak gereklidir. -Ziyaretçinin İzlenmesi ve Ziyaretçi Yönetim Planı: Madem ki doğa gibi hassas bir sistemde çalışılıyor, bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme, hem de taşıma kapasitesinin kontrolü için izleme programı da olmalıdır. Geri bildirimler kalitenin arttırılması, sunumların taleplere uygun hale getirilmesi (iyileştirilmesi), hizmetteki aksamaların ve doğadaki değişimlerin takibi için çok önemlidir. Şu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere ulaşmak garanti edildiği takdirde teşvik edilmelidir. 2. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR 2.1 KAYNAK ANALİZİ Gelişme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması mecburidir. Bir alanın sahip olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel oluşturmaktadır. Bu kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluşturulmasını temin etmektedir. Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm gelişimi için önemli bir temel oluşturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin, tarımsal faaliyetleri desteklemediği durumlarda kırsal turizmin gerçekleştirildiği bölge hem kendi sermayesini hem de kırsal olma özelliğini kaybedecektir. Gerek turizm potansiyeli gerekse taşıma kapasitesi turizm kaynaklarının mevcut durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin mutlaka yapılması gerekir. 2.1.1 Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar a. Doğal Kaynaklar: turizmin gelişimi için önemli olan yöreye özgü doğal kaynaklardır. Bu kaynakların hali hazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi turizm gelişimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir. Seçkin Doğal Kaynaklar: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. Eşsiz manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici olmaktadırlar. Örneğin; ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları, konakladığımız evin penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirebilmektedir. Seçkin Doğal Kaynakların Halihazırdaki Ekonomik Kullanımlarının Tanımlanması Doğal kaynakların çok çeşitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk, nehirler ve göllerin sportif balıkçılık, su sporları ve enerji üretmek için kullanımları gibi. Bu kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düşük etkilere sahiptir. Bazıları ise sürdürülebilir değildir. Bu sebeple bunlar turizm gelişimi için de uygun değildir. Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur. Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır. İklim; mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneş ışığı saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı mevsimlerde turizm için elverişli olup olmadığıdır. Turizm Gelişimi İçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti turizm planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter çalışmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin gelişmesi ve altyapı ile tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır. b. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara ilişkin çalışmalara benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluşan kombinasyonlar, turistler tarafından yüksek ilgi ile karşılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi konusunda farkındalık meydana getirilebilirse, sürdürülebilir turizm gelişimine ve doğa korumaya verilen destek artacaktır. c. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin bileşimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalışması, birbiri ile bağlantılı birçok farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm gelişimi için ilk bakışta kavranamaması mümkündür. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaşımı, turizm sektöründe çalışma isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan ilişkisi bulunmaktadır. Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için altyapı kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini ortaya koymanın yanı sıra turizm gelişimi için de zorunlu bir şarttır. Alan, güvenli içme suyu, donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm gelişimi asla başarılı olamayacaktır. Altyapının farklı unsurları için şartlar, kalite ve gelecekteki durum değerlendirilmelidir. Kaynak halihazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu hem kaynağın turizm gelişimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri ortaya koyabilmektedir. - Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir. - İletişim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm gelişimi için önemli olan cep telefonları da olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik etütleri içermektedir. - Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir. - Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik şebekesi, ısınma ve yemek pişirme için enerji kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve tehlike içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır. - Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen turistlerin sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır. - Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir. Katı atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir. - Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir. - Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayişi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli olmaktadır. Aşırı kar yağışı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da çok önemlidir. - Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır. İnsan Kaynakları; Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm gelişiminde anahtar etmenlerden biridir. İnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi nitelikteki kültür ve kimliği oluşturmaktadır. İnsan kaynaklarına ilişkin etütler aşağıdaki unsurları içermelidir; - Yöre halkının nüfusu, - Göç vb. eğilimler, - Demografik yapı, - Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik, geleceğe odaklanma, çalışma ahlakı, - Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme, - Turizm gelişimine ilişkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim, - Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal ilişkilerin kalitesi ve aralarındaki işbirliğini içeren sosyal yapı, - Yerel kurumlar, idareler, yönetişim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal kaynaklar ve yönetimleri, - Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kişilerin ortak değerleri, ilgileri, yaklaşımları, algılama şekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait olma ve o toplumda yaşamaktan onur duyma gibi durumları içerir, - Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölgeye ve ile yoğunlaşma durumları, firma sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakış açısı, pazarları ve dış ilişkileri, sektörler arası işbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü ile ilişkili olabilmektedir. Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada sermayeyi oluşturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakışı sağlamakla beraber, bölgenin mevcut kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir resim sunmaktadır. Analiz aynı zamanda; bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik bir vizyon oluşturulmasını ve turizm gelişiminin diğer sektörlerle bütünleştirilmesini sağlayacaktır. 2.2 TURİZM POTANSİYELİ Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli içermezler; - Bazı doğa parçaları araştırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli ekoturistlere hitap etmektedir. Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler, - Bazı doğal sahalar, erişim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elverişli olmayan yerlerde bulunurlar, - Ekolojik kaynakların kullanımlar karşısındaki duyarlılığı (taşıma kapasitesi), ziyaretçi girişinde kısıtlamalara sebep olmaktadır, Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması gerekir. Bu potansiyel sınırlıysa başarılı bir turizm girişimini başlatmak imkanı olmayacaktır. Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği için bir talebi karşılaması lüzumludur. Turizme ilişkin motivasyon ve istekler değişkendir, kaynakların değeri aynı kalırken değişen tüketici davranışları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm potansiyeli tüketicinin bakış açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir. Turizm potansiyeline ilişkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi yöntemlerle veri elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüşmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar üzerinde çalışmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araştırma metotları kullanılmaktadır. Turizm potansiyeli için “turizm talebi” incelemesi aşağıdaki hususların tespiti ile yapılabilir; - Halen yapılan turizm, - Halihazırdaki turist miktarı, - Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar, - Ortalama kalma zamanları, - Turist profili, - Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık, güneş, vb.) - Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği, - Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni, “Turizm arzı” incelemesinde ise aşağıdaki hususlar öne çıkmaktadır; - İlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkanı makul müdür? - Alan ulaşım hangi araçlarla olur?(demiryolu, özel taşıt, genel taşımacılık, vd.), bunlara yaklaşım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi), - Alana ulaşma durumu (kolay-rahat, çaba ile, zor ve tehlikeli) - İle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu? - Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı?, - Güvenlik ve ulaşım açısından ne gibi problemler yaşanabilir? - Alt yapı incelemesi; taşımacılık ağı, yerel yolun durumu (toprak, asfalt), anayolla bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taşımacılığın yaygınlığı, program, ücretler, hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, işaret levhaları, genel enformasyon levhaları, araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları, - Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (iyi-sayısı, orta iyisayısı vb.) - Hangi standartta yiyecek sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü) - İl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota üstü barınma kulübeleri, bungalov, parkları, kamp alanı, diğerleri), - Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü), - İlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?, biraz farklı mı?, diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?), - Alan turist gezi rotasına girecek şekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara yakın mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düşük veya yakında böyle bir potansiyel bulunmamakta), - İlin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban hayatı, farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.), - Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, şans veya mevsime bağlı), - Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı, - Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu:kötü-yeterli-iyi), Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi; - doğal değerler: (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuş izole olmuş alanlar, şelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı, hayvan-kuş, deniz canlıları, iklim, diğerleri), - kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve koleksiyonlar, folklor ve gelenekler, el işleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vb.) - Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı, eğitim düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karakteristik ve geleneksel özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi olmayan bilgi ve beceriler, turizm gelişimine yaklaşımlar, misafir severlik anlayışı, hizmet eğilimleri, yerel kuruluş ve idareler ile yönetişim, alanın kültürü ve kimliği, - Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve diğer), - Altyapı; (su sistemleri, ulaşım ağları, sağlık imkanları, ulaşım terminalleri, enerji kaynakları, kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar, güvenlik sistemleri vb.) - İş ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satış yapan çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık spor malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, dişçiler, eczaneler, kafe ve restoranlar, atm’ler, bankalar, diğer iş ve hizmetler.) Turizm Talebi; turizmin mevcut durumunun incelenmesi; Ziyaretçi; boş zamanlarını geçirmek için bir yere gelen kişi olarak tanımlanabilir, turist ise alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir. Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca her ikisinin de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla zaman geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle daha yüksek olmaktadır. Turizme ilişkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için; - Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük), - Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değişimi, - Ortalama kalış süreleri, konaklama ve ulaşım şekilleri önemlidir. (Sürdürülebilir doğa turizm gelişme planımızda ana unsur turizm olduğundan;turizme ilişkin veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait verielr üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır). - Turist başına ortalama harcama, - Grup hacmi ve düzeni, - Turistlerin ağırlıklı yaş grubu, - Yaptıkları faaliyetler, - Ziyaret edecekleri-ettikleri yere ilişkin seçimleri, - Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama şekilleri, - İkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı, - Kullanılabilir ilave veriler. Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer il veya illerle karşılaştırmak faydalı ve yerinde olacaktır. Turizm Arzı: Konum Faktörü; Bir ilin başka turizm pazarları ile ilişkili olarak nasıl konumlandığını, bir turistin alana ulaşmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir. Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaşılabilir değilse asla başarılı bir turizm gelişimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama durumu dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel patika yollarla ulaşılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düşünülen uzak mesafeler için alanın sınırlı sayıda turist potansiyeli olacaktır. - Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir, - Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaşımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple bağımsız turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir, - Tren, otobüs veya özel araçlarla erişim de konum faktörleri içinde önemlidir, - Alana ziyaret iklim şartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir, - İle özgü yapılan bürokratik işlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik birimleri tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi, - Turizm arzında; işaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaşma kolaylığı da önem arz etmektedir. Haritalar, broşürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz faktörüdür. - Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi, hijyenik standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeşitliliği, ortam ve konukseverlik önemlidir. - Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır. - Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle hijyeniklik konaklamada çok önemlidir. Doğal Alanın Kendine Has Özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal kalkınmada rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüştür. Doğal alanların alternatif kaynak kullanımına dönüştürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak kullanımları karşısında koruma ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve korunması gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalışan ve doğanın kıymetini bilen eko-turistler için son derece önemlidir. 2.3 TAŞIMA KAPASİTESİ - Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı veya bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamış etkilere sahip olmayan ve sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda bulunabilecek ziyaretçi sayısı, - Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düşünülen değerleri, ekolojik süreç ve koşulları tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre boyunca destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer etmenlerin (örn: iklim değişikliği, kirlenme.vb.) baskısı, - Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre (yıl, ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı şeklinde tanımlanmaktadır. Taşıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planında önemli bir planlama aracıdır. Turizmin gelişimi ve korunmasında önemli bir kavramdır. Taşıma kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır. Taşıma kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elverişli ziyaretçi sayısını tamamlayarak müspet etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Kısaca Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planındaki “sürdürülebilirlik” taşıma kapasitesinin aşılmaması ile temin edilir. Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan ilişki vardır. Ancak alan içinde tek tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleşik etkisidir. 2.3.1. Taşıma Kapasitesinin Elemanları; Sosyal Taşıma Kapasitesi, Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup yöre halkı üzerindeki olumsuz etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki çatışmalardan kaçınılmasını içerir.Bu unsurun turizm gelişimi içerisinde anahtar rolü vardır. Yöre halkı turizmi desteklemezse kalkınma asla olmaz. Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun değişimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanışı, yöre halkı ile ziyaretçilerin ilişkileri, kullanıcı grupların davranışları, birbiri ile uyumu ve paydaş olmanın ekonomik ve toplumsal faydalarıdır. Ekonomik Taşıma Kapasitesi; Sürdürülebilir bir turizm gelişiminde turizm, ekonomik yapı ile bütünleşmiştir ve diğer sektörleri de desteklemektedir. Ekonomik taşıma kapasitesi; turizm gelişimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm gelişimi anlamına gelmektedir. Yani temel kıstas; turizm gelişimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir. Ekonomik taşıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari turist sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır. Ekolojik Taşıma Kapasitesi; Ekolojik taşıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret edilen alandaki ekosistemler, ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik zararlardır. Burada, ekolojik değerlerin, ziyaretçi akışlarının ve davranışlarının uzun süreli ve sistematik olarak izlenmesi ve veri toplanması önemli olmaktadır. İdari/fiziki Taşıma Kapasitesi; Fiziki taşıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda müşteri olarak alınabilecek ziyaretçi sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani alanın büyüklüğü ve diğer fiziki şartlar (doğal, coğrafi koşullar ve hava şartları) ile turizm altyapısının kapasitesine dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve trafik sıkışıklığıdır. Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği şu unsurlara bağlıdır; - Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi), - Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi, Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm gelişimine karşı hassas olan kaynakları: Kırmızı liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe hassas türler, Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları, bölgeleme sistemi, izleme sistemi, Ziyaretçiler/turistler, turizm gelişimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar, tesisler, konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı, özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere ilişkin bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleştirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine ilişkin veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine ilişkin yöntemler, ölçütler ve göstergeler. Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür. Psikolojik Taşıma Kapasitesi; Psikolojik taşıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman diliminde ziyaretçi deneyimleri üzerinde olumsuz etkilenmeye sebep olmaksızın kaldırabileceği maksimum ziyaretçi sayısıdır. 3. İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI 3.1. İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR İlgi grupları, “belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen bireyler, gruplar veya organizasyonlar” olarak tanımlanabilirler. Paydaşlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ve amaçlarımıza ulaşmak için güvenebileceğimiz kişilerdir. İlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ortak değildir veya olmaları gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakışı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaşmak için işbirliği yapmalıdır. Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi gruplarını işbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaş değeri verilmesi ile mümkün olur. 3.2 İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ Turizmde ilgi grupları; - Yöre halkı, kişiler ve kurumlar, - Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri, - Bölgesel yetkililer, - Ulusal yetkililer, - Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar, taşımacılar, - Turizmle ilgili sektörler, - Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler, - İşçi sendikaları, dernekler, STK’lar, - Eğitim ile ilgili birimler, 3.3 İLGİ GRUBU ANALİZİ İlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının ortaya konması ve uygulamasında yer alan farklı taraflara ilişkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır, sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının planlanmasında potansiyel ortaklarımızın kimler olduğunu ve hangi tarafla çelişkiler yaşayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca projenin farklı seviyelerinde destek temini için de son derece elverişli bir analizdir. İlgi grupları analizine dayalı olarak sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluşturulmalıdır. Sürdürülebilir doğa turizmi gelişimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının; - Genel hedeflerini, - Turizmden beklediği faydaları - Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır. Bu süreç; şu adımlardan oluşur; 1. İlgi gruplarının tanımlanması, 2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi, 3. Her ilgi grubunun davranışlarının belirlenmesi, 4. İlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün tahmin edilmesi, 5. İlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karşılandığının değerlendirilmesi, 6. İlgi grupları ile birebir iletişimlerin başlatılması ve ilgi gruplarının güveninin kazanılması, 7. Ortak menfaatler, sinerji ve başarı unsurlarının tanımlanması, 8. Paydaşların bir araya getirilmesi, 9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaşmak için gerekli olan stratejinin ortaya konması, 10. Organizasyon çerçevesinin oluşturulması, 11. Uygulama (zaman çizelgesinin ve hedeflerin ortaya konması, iletişim organizasyonunun oluşturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi.) 12. İzleme ve geri bildirimin yapılması 3.4 TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planı’nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaşım uygulanması neticesinde; - Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak, - Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teşvik etmek ve - Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluşturmak mümkündür, Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel mirasının bozulmamış ve turizmle güçlendirilmiş olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi yerel kültürlerini yaşatma ve değerlendirmeye teşvik etmelidir. 3.5 YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI İlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi gruplarının resmi işbirliğine dayalı bir organizasyon oluşturulmalıdır. Bu işbirliği Valiye imzalatıldığı takdirde resmi bir dokümandır. Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını, karar verme gibi hususları düzenler. 3.6 TARİHÇE Çankırı, yurdumuzda İç Anadolu Bölgesinde yer alan bir ildir. Çankırı'nın adı, Batılı kimi gezginler tarafından "Çangırı" ya da "Çengiri" biçiminde yazılmıştır. Kent eski Gangra adlı kentin yerinde kurulmuştur. Önceleri Paphlagonia'ya bağlıydı. Sonra Pontus devletine, ardından da Galatia'ya bağlandı. Galatia hükümdarı Deiotarus, Gangra'yı merkez yaptı. M.Ö. 25'te Roma imparatorluğunun topraklarına katılan yöre, Bizanslılar zamanında bir ara sürgün yeri idi. Kimi kaynaklarda anılan Germanikopolis kentinin Gangra olduğu sanılıyor. Emeviler zamanında İslam orduları birkaç kez saldırdılarsa da bu kaleyi ele geçiremediler. Çankırı ve çevresi, 1071 Malazgirt zaferinden sonra Danışmendoğullarınca ele geçirildi. Selçukluların Malatya'da tutsak edilip Niksar kalesine kapattıkları Antakya hükümdarı Bohemond'u kurtarmak için 1101'de İstanbul'dan yola çıkan Raymond de Toulouse komutasındaki Haçlı Ordusu Ankara'yı aldıktan sonra Çankırı'ya yöneldiyse de kaleye giremediler. Amasya yakınlarında Selçuklu ordusuyla karşı karşıya gelen Haçlı Ordusu, bozguna uğradı. 1134'te Bizans İmparatoru Ioannes Komnenos şiddetli çarpışmalardan sonra kaleyi ele geçirebildiyse de, o döndükten sonra Danışmendliler kenti geri aldılar. Daha sonra yöreye Selçuklular egemen oldular. I. Murad zamanında Çankırı ve çevresi Osmanlı topraklarına katıldı. Timur, 1402'de Çankırı'yı eski sahiplerine verdiyse de, 1439'da I. Mehmet geri aldı. Osmanlı döneminde yönetim bakımından Anadolu eyaletine bağlı bir Livanın merkezi olan Çankırı, Cumhuriyetin ilanından önce Kastamonu vilayetine bağlı bir sancağın merkezi idi. Kurtuluş Savaşı sırasında İnebolu üzerinden İstanbul'dan Ankara'ya yapılan malzeme ve insan naklinde Çankırı önemli bir aracı merkez rolünü oynamıştır. Cumhuriyet döneminde il merkezi haline getirilmiştir. 19. yüzyılın sonunda yaklaşık 16 bin olduğu tahmin edilen nüfusunu, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında 10 binin altına düştüğü görüldü. (1927'de 8.847). Ancak 1940'da 10 bini yeniden aşabilen (10.235) nüfus 1970'te 25 bini geçti (26.124). 1990'da da 45.496'ya ulaştı. (Kengırı) kelimesinin (Çankırı) suretinde yazılması 11/ 4/ 1341 (1925 Miladi) tarihinde Çankırı Milletvekili A.Talat ONAY'ın öncülüğünde TBMM'ye verilen bir teklifle değiştirilmiştir. İlin merkezi olan Çankırı kenti, Kızılırmak'ın kolları Acıçay ile Tatlıçay'ın birleştiği yerde kurulmuştur. Deniz yüzeyinden 700-800 m. yüksekliktedir. Çankırı çok eskiden bir kale kentiydi. Kent, sonraları sırtını kaleye dayayarak, güneye doğru yayıldı. Günümüzde, Tatlıçay'ın her iki yakasına serpilmiş durumdadır. Kalenin eteklerindeki mahalleler, kentin çekirdeğini oluşturur. Bu mahalleler dar sokaklıdır. Kentin yeni kesimleri ise, daha modern görünüşlüdür. 3.7 ÇANKIRI İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ 3.7.1 İlin Jeomorfolojik Durumu İlin genel Jeolojik yapısı oldukça dağlık ve engebeli oluşu tarım açısından dezavantaj olarak görülmektedir. İrili ufaklı 14 dağın mevcut olduğu bu engebelikler ilin yüzölçümünün %61'ini oluşturmaktadır. En alçak dağ, 1 1 1 7 m ile Bozkır dağı, En yüksek dağ ise 2465 m. ile Ilgaz dağıdır. Ova çok azdır. Vadi şeklinde düz araziler mevcuttur. Bozkır, Uluyazı, Yapraklı, Aydos, Eldivan, Aliözü gibi yayla özelliğine sahip vadiler ise zaman içerisinde erezyon sebebi ile jeolojik yapı değişikliğine uğramaktadır Akarsuların geçtiği alüvyon topraklar %2-5 meyillidir. Kızılırmak nehrinin il sınırla içerisinde 30 Km. boyunca mikroklima kuşağı hüküm sürdüğünden polikültür tarım yapılabilir. Çankırı ilinde doğal bitki örtüsü üst florası karaçam, sarıçam, ardıç, ladin ve köknar gibi orman ağaçlan ile ahlat, kızılcık gibi meyve ağaçlan teşkil eder. Alt flora da ise hububat, yemlik ve yemeklik baklagiller ile devedikeni, yumak ve ayrık otu gibi bitkiler bulunur. İlin en önemli akarsuları Kızılırmak, Terme, Devrez, Melan ve Acı çaydır. Çankırı il sınırlan içinde kalan göller; kışın su toplayan, yazın suları çekilen göllerdir. Doğal yanında D.S.İ. ye ait sulama amaçlı göletlerde bulunmaktadır. 3.7.2. Jeolojik Özellikler Çankırı il merkezinin bulunduğu bölge 3. jeolojik zamanda meydana gelmiş Oligoseniosen yastaki jipsli (alçıtaşı) serilerden oluşmuştur. Bu seri kuzeydoğuda Yapraklı ilçesi, güneydoğuda Kızılırmak, güneyde Ankara il sınırı, güneybatıda Eldivan ilçesinin sınırladığı geniş bir alana yayılmıştır. Değişik taşlı tortulların yer aldığı yörede püskürük ve başkalaşım kayaları da görülür. Dumanlıdağ, Kurşunlu, Ilgaz ve Çubuk bölgelerini içine alan Galatya Masifi mezozozik yaştadır. Genelikle andezit bileşiminde lav, ve konglomeralardan oluşur Andezit püskürmeleri asıl olarak miyosende, bir bölümü de pliyosende oluşmuştur Galatya masifinin lav ve tüfleri, IlgazKurşunlu nojen havzasındaki, miyosen tabakalar arasındaki fcoşluları doldurur. Aynı masif içerisinde bulunan Orta ilçesi toprakları, çakıl kum ve mil gibi akarsu tortulan ile örtülmüştür. Batıda Çerkeş'ten başlayarak Kurşunlu ve İlgaz'a dek süren alanlarda, ali tabakaları tüflü ve marnlı neojen serisi vardır. Aynı seri Şabanözü ilçesi'nin güneyini de kaplar Bu oluşumun üst kesimleri kumlu ve killidir. İlgaz İlçesinin kuzeybatısındaki Ödemiş köyü yöresi ile Yapraklı ilçesi'nden Ankara il sınırlarına kadar olan alanlarda mezozozik yaştaki oluşumlarla kesildikten sonra yerini Karabük iline bağlı Eskipazar İlçesi'nin doğusuna dek olan kesimde flişlerine bırakır. Kaim ve sürekli senler durumundaki kretase flisleri, kumlu ve killi şistler ve kalkerlerden oluşmuştur. Ilgaz İlçesinin kuzeydoğusu ve doğusu ise, metamorfik kayaçların yayılım alanlarıdır. Bu kayaçlar genellikle paieozik, kretase ya dajura yaşlı oluşumlardır. 3.7.3. İklim ve Hava Karadeniz iklim kuşağında İç Anadolu Bölgesine özgü kara iklimine geçiş kuşağında yer almasına rağmen Çankırı’da genellikle İç Anadolu’ya özgü iklim hüküm sürmektedir. Merkez, Ilgaz ve Yapraklı ilçelerinde ise kışlar soğuk, yazlar serin geçer. İlin en fazla yağış alan ilçesi Yapraklı’dır. Hemen, hemen her mevsim yağışın görüldüğü ilde ortalama yıllık yağış miktarı 392– 538 kg/m2 arasında değişmektedir. 3.7.3.1.Sıcaklık Tablo : Meteorolojik Ölçüm ve Sonuçlar Günlük Ortalama Sıcaklık (°C) İSTASYON ADI/NO: CANKIRI / 17080 YIL: 2010 GÜN/AY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 1.2 5.9 8.4 11.7 11.5 21.2 19.9 30.1 25.0 16.1 5.3 9.4 2 5.6 6.0 9.7 12.8 13.4 23.8 21.3 29.0 19.5 14.3 5.9 9.5 3 4.9 0.6 5.0 9.9 14.5 23.6 23.4 27.5 19.2 12.3 6.0 8.9 4 0.1 -1.6 3.3 8.4 16.0 24.2 23.4 27.5 19.6 12.6 6.2 7.5 5 -2.4 -0.7 7.8 9.1 15.6 23.5 24.2 28.3 22.9 12.5 6.9 6.1 6 -1.0 0.0 7.8 11.5 14.5 19.9 24.8 30.1 22.6 10.4 6.8 8.6 7 0.8 0.2 4.5 9.4 18.5 19.2 25.1 29.8 19.8 9.0 6.6 5.0 8 2.6 3.0 3.5 8.2 20.6 17.9 22.5 29.4 20.4 7.7 7.3 2.8 9 3.0 3.3 8.1 7.3 15.8 19.2 22.1 27.5 21.5 7.4 7.8 3.0 10 2.3 5.1 7.4 6.8 14.2 19.5 24.7 27.2 20.0 5.3 7.9 4.5 11 2.1 6.9 7.9 8.0 15.9 17.6 26.1 27.2 19.8 7.0 7.3 0.4 12 2.2 6.2 10.2 7.6 17.5 19.5 26.7 27.3 22.4 9.0 6.8 0.9 13 3.1 8.1 8.1 6.7 19.1 23.7 25.4 28.2 19.4 12.9 8.0 0.1 14 4.5 8.9 6.1 10.1 21.1 23.6 25.2 27.4 18.6 14.2 8.7 0.9 15 5.0 8.8 3.6 12.1 19.5 25.0 23.1 26.1 18.9 15.2 8.6 2.1 16 6.0 6.6 1.0 14.2 21.8 25.1 21.5 25.0 19.3 14.1 10.0 2.4 17 5.1 4.9 1.4 14.2 18.0 23.2 21.9 24.1 19.6 13.7 8.9 5.1 18 6.5 8.1 1.7 11.8 15.8 22.1 23.5 26.7 20.6 13.9 9.0 1.6 19 7.0 7.9 1.3 12.6 11.6 23.4 24.1 26.5 19.6 15.7 7.9 2.0 20 5.7 5.9 3.4 13.5 11.4 22.5 21.7 25.4 21.2 13.9 6.9 5.4 21 1.1 8.4 5.9 11.2 12.8 20.1 22.8 23.9 22.6 13.7 6.8 5.0 22 -1.2 3.3 10.1 10.0 12.4 19.4 23.2 21.3 21.0 12.2 5.9 2.3 23 0.8 3.7 11.5 10.7 11.4 18.9 23.7 20.7 18.4 10.5 5.1 1.0 24 -1.0 6.2 11.0 12.7 13.4 17.8 23.1 21.6 17.2 9.2 6.5 0.5 25 -4.9 6.6 11.7 14.6 14.7 18.4 23.2 24.1 18.8 8.2 8.8 1.1 26 -8.2 8.2 10.6 13.5 17.1 17.2 27.0 23.3 19.7 9.3 9.9 1.7 27 -7.7 6.6 9.3 11.6 19.8 17.4 28.1 23.1 22.2 11.5 13.5 3.3 28 -3.8 8.2 12.6 11.8 19.6 17.3 27.5 23.7 23.2 11.9 9.3 3.2 29 -0.3 8.8 11.6 19.1 17.7 25.6 26.7 19.9 9.2 8.1 2.0 30 2.0 5.3 11.3 20.1 17.7 26.6 27.5 16.7 7.1 7.4 2.1 31 2.9 8.2 21.9 28.1 27.3 5.4 2.0 Aylık Minimum Sıcaklık (°C) İSTASYON ADI/NO: CANKIRI / 17080 YIL/AY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2010 -14.7 -4.1 -6.5 -2.4 -0.2 10.4 11.8 13.4 9.1 0.2 -1.5 -2.8 Aylık Maksimum Sıcaklık (°C) İSTASYON ADI/NO: CANKIRI / 17080 YIL/AY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2010 15.4 17.6 22.0 23.8 32.3 33.6 38.9 41.2 34.1 23.7 20.7 17.3 Aylık Ortalama Sıcaklık (°C) İSTASYON ADI/NO: CANKIRI / 17080 YIL/AY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2010 1.4 5.1 6.9 10.8 16.4 20.6 24.1 26.2 20.3 11.1 7.6 3.5 3.7.3.2.Yağışlar 3.7.3.2.1.Yağmur Tablo: Meteorolojik Ölçüm ve Sonuçlar Müşahedelerden Oluşan Yağış Hariç Günlük Toplam Yağış (mm.) İSTASYON ADI/NO: CANKIRI / 17080 YIL: 2010 GÜN/AY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 4.2 1.0 1.1 0.4 1.0 0.0 0.1 2 1.5 1.2 4.2 0.4 3 4.4 9.2 7.6 2.5 3.2 4 3.0 3.8 5 0.2 6 0.1 0.8 7 3.4 3.4 4.4 1.4 1.3 8 2.4 2.0 0.1 0.2 9.2 9 10.1 0.0 0.4 17.9 12.1 10 1.5 1.3 10.4 0.4 0.4 6.7 11 1.7 0.2 4.3 33.7 12 0.4 4.1 0.2 9.2 31.3 13 0.2 0.6 7.0 0.0 14 3.2 0.3 0.4 0.9 3.4 7.8 10.8 15 3.2 11.9 0.2 20.5 0.5 16 4.7 1.6 1.3 0.2 2.5 17 1.3 0.0 0.1 0.3 25.9 18 1.6 0.2 6.6 11.6 12.0 19 2.2 0.4 1.9 6.2 20 5.5 0.2 3.8 3.6 0.2 21 12.3 0.2 6.7 11.2 3.0 0.0 16.6 22 2.4 2.2 1.9 6.0 2.8 23 22.2 18.1 18.2 0.2 2.8 24 5.7 3.8 10.0 0.6 25 1.4 10.0 26 27 28 29 30 31 3.7 0.4 1.0 2.4 3.8 1.0 19.0 0.1 0.0 5.4 0.2 0.4 1.6 2.2 1.8 5.1 3.0 2.1 0.3 0.0 2.2 1.2 36.0 2.5 9.1 1.4 0.3 7.9 0.1 3.7.3.2.2.Kar, Dolu, Sis ve Kırağı Tablo: Meteorolojik Ölçüm ve Sonuçlar Aylık Kar Yağışlı Günler Sayısı İSTASYON ADI/NO: CANKIRI / 17080 YIL/AY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 2010 6 2 2 10 10 Aylık Sisli Günler Sayısı İSTASYON ADI/NO: CANKIRI / 17080 YIL/AY 1 2 3 4 5 6 7 8 2010 5 1 Aylık Kırağılı Günler Sayısı İSTASYON ADI/NO: CANKIRI / 17080 YIL/AY 1 2 3 4 5 6 7 8 2010 5 1 4 2 11 12 6 Aylık Maksimum Kar Kalınlığı (cm) İSTASYON ADI/NO: CANKIRI / 17080 YIL/AY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 2010 9 1 Aylık Dolulu Günler Sayısı İSTASYON ADI/NO: CANKIRI / 17080 YIL/AY 1 2 3 4 5 6 7 8 2010 1 1 1 12 6 Aylık Kar Örtülü Günler Sayısı İSTASYON ADI/NO: CANKIRI / 17080 YIL/AY 1 2 3 4 5 6 7 8 9 2010 9 1 Aylık Donlu Günler Sayısı İSTASYON ADI/NO: CANKIRI / 17080 YIL/AY 1 2 3 4 5 6 7 8 2010 18 8 11 5 1 11 10 11 12 13 9 10 11 12 7 9 10 9 10 11 9 10 12 11 1 9 12 1 11 14 12 8 3 3.7.4. Toprak Özellikleri Genellikle çıplak dağlar ve platolar ile kaplı Çankırı ili toprakları toprak erozyonu tehdidi altındadır. Merkez, Şabanözü, Orta, Çerkeş ve güneyde bulunan ilçelerde 100.000 hektar civarındaki alanda şiddetli toprak erozyonu vardır. İlin ana toprak gurupları şunlardır: a)Alüviyal Topraklar: Yüzey sularının tabanlarında yada etki alanlarında akarsularca taşınıp yığılmış genç sedimentler üzerinde yer alan düz yada düze yakın az eğimli yerlerdeki genç topraklardır.Kızılırmak havzası , Devres Çayı çevresindeki ovalar, Tatlıçay’ın yatağı,Melan Çayı çevresi ve Çerkeş ovaları bu topraklarla kaplıdır. b)Kolüvyal Topraklar: Yüzeysel akımla yada derelerin kısa mesafelerden taşıyarak eğimin azaldığı yerlerde bıraktıklara maddelerle oluşmuş genç topraklardır.Orta ilçesi ve çevresinde doğal eğimin %2 yi aştığı ovalık alanlar bu topraklarla kaplıdır. c)Kestane Renkli Topraklar: Derinlikleri fazla çeşitli toprak katlarından oluşan yaşlı topraklardır.Çerkeş ilçesinin batısı ve doğusu ile Kurşunlu’nun güney kesimi dışındaki tüm yöreler bu topraklarla kaplıdır .Doğal bitki örtüsü kısa ve uzun otlarla çalılardan ve seyrek ağaçlardan oluşmaktadır. d) Kahverengi Orman Toprakları: Genç topraklar ile yaşlı topraklar arasında kalan bu topraklar yüksek oranda kireç içeren ana maddeler üzerinde gelişmiştir.Toprağın üst katı gözenekli ve kalıntılı bir yapıdadır.Çerkeş’in kuzeyinde kestane renkli topraklardan sonra başlayan alanlar ile ilin kuzeyinde kahverengi topraklardan sonra başlayan alanlar bu tür topraklarla kaplıdır.Doğal bitki örtüsü kışın yaprağını döken ağaç ve çalılardır. e) Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları: Toprağın üst katı iyi oluşmuş ve gözenekli bir yapı gösterir.Minerallerden ayrı yada az karışmış durumda asit karakterli organik maddeler içerir.Çerkeş ve Ilgaz ilçelerinin güneyi ile Orta ilçesinin batısı bu tür topraklar ile kaplıdır. f) Kahverengi Topraklar: Yaşlı topraklardır.Şiddetli erozyon nedeni ile toprak katlarında yüksek miktarda kalsiyum birikmektedir.Toprağın üst katı belirgin gözenekli yapıdadır.Orta derecede organik madde içerir. Şabanözü ilçesi çevresi bu topraklarla kaplıdır. Doğal bitki örtüsü kısa yada orta boylu otlar ve çayırlardır. Bu ana toprak gurupları dışında ilimiz topraklarının çeşitli yerlerine dağılmış durumda kumlu, çakıllı, molozlu, ırmak ve taşkın yatakları ile çıplak kayalıklar bulunmaktadır. İlde görülen iklim ve jeolojik yapı farklılıkları ile vejetasyondaki çeşitlilik değişik özelliklere sahip toprakların oluşumuna neden olmuştur. Çankırı’da I-IV. sınıf tarım arazileri 254.179 ha olup, genelde tarım bu araziler üzerinde yapılmaktadır. 479.122 ha’ dan fazla alanı olan V-VIII. sınıf arazilerde de işlemeli tarım yapıldığı görülmektedir. Ancak bu araziler işlemeli tarıma uygun değildir. Tarım alanlarından sonra ikinci sırayı alan mer’a alanları ve orman alanları II.,III.,VI. ve VII. sınıf araziler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Kullanma kabiliyet sınıfları sekiz adet olup, toprak zarar ve sınırlandırmaları I. sınıf’dan VIII. sınıf’a doğru giderek artmaktadır. SINIF - I: Topografya düz veya düze yakın (%0-2)’dir. I. Sınıf arazilerin kapladığı alan 51.430 ha olup il yüzölçümünün %6,9’unu teşkil etmektedir. I,. Sınıf arazilerin; %45’i alüvyal topraklar, %34’ünü kolüviyal topraklar, %2,9’unu kahverengi orman toprakları, %13’ünü kahverengi topraklar, %0,1’ni kireçsiz kahverengi topraklar, %0,03’ünü kırmızı kahverengi topraklar oluşturmaktadır.Geriye kalan %4,97’lik kısmını da Hidromorfik Alüvyal ve Kestane rengi topraklar oluşturur. Bu arazinin %51’lik bölümünde kuru tarım, %44,3’lük bölümünde sulu tarım yapılmaktadır. Geriye kalan%4,7’lik bölüm ise çayır- mer’a alanı,Orman alanı ve diğer alanlardır. SINIF- II: Toplam miktarı 59.137 ha’dır.Bu arazilerin %7,6 sını -alüviyal topraklar , %25,26 sını kolüviyal topraklar, %14,87’sini kahverengi orman toprakları, %41,19 unu kahverengi topraklar,%1,6’sını Kireçsiz Kahverengi topraklar ve %9,8’lik kısmını ise diğer topraklar oluşturmaktadır. Bu arazilerin; %76,86’sında kuru tarım, %14,32’sinde sulu tarım yapılmaktadır. II’ inci sınıf arazilerin %6,3’ü çayır-mer’a, %1’i orman funda arazisi ve 1,52’si tarım dışı arazidir. SINIF- III: III. sınıf araziler 70.033 ha kapladığı alan ile ilin %9,4’ünü teşkil eder. Bu arazinin toprak gruplarına göre dağılımı ise %4,9’u alüviyal topraklar, %3,7’si kolüviyal topraklar, %33,58’i kahverengi orman toprakları, %51,70’i kahverengi toprak, %2,7’si kireçsiz kahverengi orman toprakları,geriye kalan %3,42’lik kısmı diğer toprak guruplarındandır. Bu alanların kullanım durumları ise şöyledir; %85,36’sı kuru tarım,% 5,5’i sulu tarım, %4.1’i çayır-mer’a, %3,3’ü Orman-Funda ve %1.74’ü diğer kullanımlara sahiptir. SINIF- IV: IV sınıf araziler ilin 73.579 ha alanı ile %9,9’luk bölümünü kaplamaktadır. IV’üncü sınıf arazilerin toprak gruplarına göre dağılımı ise şöyledir; % 0,6 kolüviyal topraklar, %36,6 kahverengi orman toprakları, %4,4 kireçsiz kahverengi orman toprakları, %47,04 kahverengi topraklar, %0,5 kırmızı kahverengi topraklar,%2,5 Alüvyal topraklardan oluşmaktadır. Bu alanların kullanım durumları ise şöyledir; %77,95’lik bölümünde kuru tarım, %0,99’luk bölümünde sulu tarım, %7,2’lik bölümü çayır-mer’a, %13.1’ lik kısmı orman –fundalık ve %0,76’lık kısmı ise diğer alanlardır. SINIF- V: 44 ha alanı ile ilin %0,006’sını kaplamaktadır. Bu topraklar Hidromorfik Alüvyal Topraklardır. SINIF- VI: 117.920 ha alanı ile ilin %16’sını kaplar ve toprak gruplarına göre dağılımı ise %1,6’sı alüviyal topraklar, %0,27’si Kolüvyal topraklar,%0,39’u Tuzlu-Alkali topraklar,%50,44’ü Kahverengi Orman toprakları,%3,2’si Kireçsiz Kahverengi Orman Toprakları,%5,5’i Kestane Rengi Topraklar,%36.83’ü Kahverengi Topraklar,%1.26’sı Kireçsiz Kahverengi Topraklar ve %0,51’i diğer topraklar şeklindedir. Bu toprakların kullanım durumları ise şöyledir; %34.87’lik kısmında kuru tarım, %0,3’lük kısmında sulu tarım yapılmaktadır. Bu toprakların %42.18’i çayır-mer’a, %21.75’i orman – funda ve %0,9’u yerleşim alanı ve diğer şekillerde kullanılmaktadır. SINIF- VII: 349.939 ha alanı ile ilin % 47,41‘lik kısmını kaplar. Bu alanların toprak gruplarının dağılımı ise %0,01’i Kolüvyal,%0,03’ü Sarı-Kırmızı Podzolik,%0.89’u Gri-Kahverengi Podzolik,%50,86’sı Kahverengi Orman,%8,1’i Kireçsiz Kahverengi Orman,%3,5’i Kestane Rengi Orman,%33,79’u Kahverengi,%1,8’i Kireçsiz Kahverengi Topraklar ve %1,2’si Kırmızımsı Kahverengi Topraklar şeklindedir. VII. sınıf toprak alanlarının; %1,3’ünde kuru tarım, %0,01’inde sulu tarım yapılmaktadır. VII’ inci sınıf arazilerin %56,38’i çayır-mera, %41,94’ü orman-funda arazisi ve %0,37’si diğer şekillerde kullanılmaktadır. SINIF- VIII: 11.219 ha ile il topraklarının %1,5’ini oluşturur.Bu toprakların %61,02 ile Irmak Taşkın Yatakları,%33,35’i Çıplak Kaya ve Molozlar,%3,4’ü Su Yüzeyi ve %2,5’ini Yoğun Yerleşim Alanları oluşturur. Orman ve fundalık alanlar ilin 204.393 ha’ını kaplar.Orman - fundalık alanların 80,36’sı VII. sınıf arazilerde bulunmaktadır. Kullanılmayan ve Yerleşim alanları ise ilin 19.253 ha’lık kısmını kaplamaktadır. Bu alanların %5’i I’inci sınıf arazilerde, %4,5’i II’inci sınıf arazilerde, %6,9’u III’üncü sınıf arazilerde, %3’ü IV.Sınıf arazilerde, %6.16’sı VI. Sınıf arazilerde, %8,1’i VII.Sınıf arazilerde, %66,34’ü VIII. Sınıf Arazilerde bulunmaktadır. Yerleşim alanlarının %19,58’lik kısmı tarıma elverişli alanlarda kurulmuştur. 3.7.5. Arazi Varlığı 3.7.5.1.Arazi Sınıfları Tablo:Çankırı İli Topraklarının Arazi Kabiliyet Sınıflarına Göre Kullanımının Dağılımı (ha). Arazi Kabiliyet Sınıfı Kıraç* Sulu* I 21.507 27.433 II 37.271 9.100 III 49.370 3.794 IV 47.448 1.118 I-IV Toplam 155.596 41.445 VI 33.840 354 VII 3.730 35 GENEL TOPLAM 193.166 41.834 Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü (2010) 3.7.5.2.Kullanma Durumu İlin toplam yüzölçümü 749.000 ha olup, bunun 235.000 hektarı tarım arazisi, 291.605,3 ha’ı çayır mera arazisi, 195.451,7 ha orman arazisi ve 26.943 ha diğer araziler olarak dağılım göstermektedir. Tablo: Çankırı İli Arazi Dağılımı; ARAZİNİN CİNSİ Ha YERİ ( % ) Tarım Alanı 235.000,0 31.37 Orman Alanı 195.451,7 26,10 Çayır- Mera 291.605,3 38,93 Kullanılmayan ve Yerleşim Alanı 26.943,0 3.60 TOPLAM 749.000 100.0 Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü (2010) Grafik E.1: İl Arazisinin Niteliklerine Göre Dağılımı 3,6% 26,1% 38,93% 31,37% Orman Arazisi Tarım Arazisi Çayır-Mera Diğer Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü (2010) Grafikten görüldüğü üzere Çankırı’da çayır mera alanlarının oranı (%38,93), Orman alanlarının oranı Türkiye ortalamasının üzerindedir (%26,1).Çankırı ilinde çayır mera ve Orman alanlarının fazlalığı hayvancılık için bir potansiyel olmakta, ancak güney kesimlerinde orman alanlarının azlığı yağış için kısıt teşkil etmekte ve erozyona neden olmaktadır. Tablo: İl Arazisinin İlçeler İtibariyle Genel Dağılımı İLÇELER Merkez Atkaracalar Yüzölçü (Ha) mü 134.700 36.300 TARIM ALANI Miktarı Oran (Ha) (%) 69.465 51,6 7.866 21,7 ORMAN VE Miktarı Oran FUN. (Ha) (%) 24.404,7 18,12 13.401 36,9 ÇAYIR VE Miktarı Oran MER’A (Ha) (%) 38.604,3 22,6 12.270 33,8 TAR.DIŞI Miktar ARAZİ Oran (Ha) (%) ı 2.226 1,7 2.763 7,6 Bayramören 33.400 3.868 Çerkeş 98.600 19.615 Eldivan 34.100 17.300 Ilgaz 78.400 14.167 Kızılırmak 43.400 35.744 Korgun 55.700 12.420 Kurşunlu 47.700 10.322 Orta 54.300 13.005 Şabanözü 60.500 15.186 Yapraklı 71.900 16.042 İl Toplamı 749.000 235.000 Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü (2010) 11,6 19,9 50,7 18,1 82,4 22,3 21,6 24,0 25,1 22,3 31,4 18.636 31.547 3.876 41.236 0 1.656 2.200 3.026 17.363 38.106 195.451,7 55,8 32,0 11,4 52,6 3,0 4,6 5,6 28,7 53,0 26,1 9.612 44.793 9.823 22.070 5.898 38.798 32.838 35.809 25.580 15.510 291.605,3 28,8 45,4 28,8 28,2 13,6 69,7 68,9 65,9 42,3 21,6 38,9 1.284 2.645 3.101 927 1.758 2.826 2.340 2.460 2.371 2.242 26.943 3,8 2,7 9,1 1,1 4,0 5,0 4,9 4,5 3,9 3,2 3,6 Tablo:Çankırı Genelinde Alt Bölgelere Göre Arazi Dağılımı 160000 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 Orman Çayır Mera Tarım Alanı Tarım Dışı Arazi 1.Alt Bölge 2.Alt Bölge 3.Alt Bölge 4.Alt Bölge Kaynak : İl Tarım Müdürlüğü (2010) 3.7.6. Orman Varlığı 3.7.6.1 Ormanların Ekolojik Yapısı İlin güneyine doğru inildikçe bitki örtüsünde değişim ve zayıflama gözlemlenir. Yapılan son araştırmalarda 2-3 yüzyıl öncesine değin il topraklarının kimi tuzlu bölgeleri hariç olmak üzere ormanlarla kaplı olduğu belirlenmiştir. Ne var ki genellikle tarla açmak maksadıyla yapılan bilinçsiz kesimler, hayvan otlatmada ormanlardan yararlanılmak istenmesi, müdahale imkanı olmayan orman yangınları ve iklim değişiklikleri yüzünden ormanların büyük bir bölümü yok olmuştur. İlin bütün bu tahribattan sonra geriye kalan ormanları başta Ilgaz ilçesi olmak üzere Ovacık, Düvenlîk, Ilısılık, Yapraklı, Sarıkaya, Karakaya ve Erikli dağları ve çevresindedir. ildeki bitki örtüsünün üst florasını oluşturan iğne yapraklı ağaçlar, özellikle de karaçam, sarıçam,ardıç, meşe, ladin ve köknar gibi orman ağaçlarıyla ahlat ve kızılcık ağaçlandır. Bitki örtüsününalt florasında ise hububat, yemlik ve yemeklik baklagiller ile ayrıkotu, devedikeni ve yumak gibi bitkiler bulunmaktadır. Ayrıca akarsular boyunca söğüt ve kavak ağaçlan ile zengin meyve bahçelerine de rastlanmaktadır. 3.7.6.2.İlin Orman Envanteri Son 20 yılın ormancılık faliyetleri ile 124.207 Ha. olan orman varlığı 164.5227 Ha. çıkmıştır. Çankırı Dahilindeki Ormanlık Alanların Dökümü aşağıdadır. Tablo: Ormanlık Alanlarının Dökümü İşletme Müdürlüğünün Adı Normal Koru(Hektar) Çankırı Orm.tşİ.M üd 31.174 Ilgaz Orm. İşl.Müd. 30.731 Çerkeş Orm.lsi.Mud. 20.111 İl Toplamı 82.016 Kaynak :Orman İşletme Müdürlüğü (2008) Bozuk Koru(Hektr) 31.422 35.320 9.185 75.927 Baltalık (Hektar) Ormanlık Alan(Hektar) 62. 596 66.051 6.284 35.580 6.284 164.227 Tablo: Ağaç Türleri ve Yaylım Alanları Ağaç Türleri Kapladığı Alan Karaçam Sarıçam Gürgen Meşe Kavak 35993 5332 2030 18294 457 Kaynak :Orman İşletme Müdürlüğü (2008) Tablo: Türlerine Göre Orman Üretimi (Çankırı- Çerkeş-Ilgaz) 2010 Yılı Sonu İtibariyle Yapılan Üretim Ana Ürünler İkincil Ürünler Ürün Ölçü ÇANKIRI Çankırı Çerkeş Ilgaz Tomruk m3 35193 1840 13016 20337 Maden Direği m3 5013 92 2334 2587 Tel Direği m3 327 Sanayi Odunu m3 0 Kağıt Odunu m3 20656 3745 7524 9387 Lif Yonga m3 52474 3920 7046 41508 Yakacak Odun m3 31940 14173 4800 12967 Sırık ster 758 580 178 327 Çıra kental - - - - Çubuk ster - - - - Reçine kg - - - - Şimşir kg - - - - Defne Yaprağı kg - - - - Sığla Yağı kg - - - - Kaynak:Orman İşletme Müdürlüğü (2010) 3.7.7. Flora ve Fauna 3.7.7.1.Flora 3.7.7.1.1.Türler ve Populasyonları Karadeniz iklim kuşağından Orta Anadolu iklim kuşağına geçiş şeridinde yer alan Çankırı'da kuzeyden güneye doğru inildikçe bitki örtüsünde yoksullaşma görülmektedir. Elverişsiz iklim koşulları, orman yangınları, düzensiz kesimler ve otlatma gibi nedenlerle ormanlık alanların büyük bir bölümü yol olmuş veya verimsizleşmiştir. Kuzeyde genellikle iğne yapraklı ağaçlardan oluşan orman ve koruluklar, güneyde ise yükseklere doğru doğru yer yer örmen kalıntıları yer almaktadır. İlin güney ve güney batısında geniş alanlarda stepler mevcuttur. Bu alanlarda akarsular boyunca yer yer kavak ve söğütlerden oluşan ağaçlık alanlara rastlanmaktadır İldeki ormanlar Ilgaz, Ovacık, Düvenlik, Eldivan, Ilısılık Yapraklı, Sarıkaya, Karakaya ve Erikli Dağları ve çevresindeki alanlarda yer alır. Başlıca ağaç türleri çam, köknar, ardıç, kayın ve meşedir: Ayrıca vadi tabanlarında kavak ve söğüt ağaçlan yanında zengin meyve ve sebze bahçelikleri de yer almaktadır. 3.7.7.1.2.Diğer Türler: Artemisia spiccigera (Yavşan), Achillea biebersteini (Civanperçemi), Onopordum bracteatum (Kangal), Anthemis tinctoria var tinctoria (Papatya), Carduus nutans (Deve dikeni), Centaurea urviüei (Peygamber çiçeği), Trogopogonlongristis (Tekesakalı), Taraxacum officinale (Karahindiba), LEGUMINOSAE, Astragalus microcephalus (Geven), Trigonella monspeliaca CRUCIFERAE Conringia perfoliaîa Erophiia verna ssp verna Alyssum murale var murela Isatis tinctoria ssp tomentella (Çivitotu), Sinapis arvensis (Hardalotu), Thlaspi peffoliatum SCROPHULLARIACEAE Verbascum glomeratum (Sığırkuyruğu), BORAGİNACEAE Echium itaiicum, Anchusa lepthophylla ssp lepthopylla CHENOPDİACEAE Nonea mucronata ssp mucronota Salsolastenoptera UMBELLİFERAE Eryngium campstre(Eşekdikeni), MALVACEAE, Malva neglecta (Ebegümeci), LILACEAE, Alium scordoprasum ssp rotundum(Yabani soğan), Muscari neglecîum (Arapsümbülü), LABİATAE Phlomis nissolii, Teucrium poium (Tüylü Kısa Mahmut) Zizphora tenuicr Lamium amplexicauie (Ballıbaba) Ajuga chamaepitys ssp chia, Marrubium parvifiorum ssp parviflorum, GERANIACEAE, Greanium rotundifolium (Turnagagası), GRAMINAE, Bromus tecîorum (Brom), Avena fatua (Deli yulaf), Poa bulbosa, Eehinariacapitaîa, Triticum sativum (Buğday), Hordeum vulgare (Arpa), Cynadon dactylon (Domuz ayrığı), Secale cereale (Çavdar), Elymus elongatus (Ayrıkotu), RANUNCULACEAE, Adonis flammea (Kandamîası), Deiphinium peregrinum (Hezeran), Ranunculus arvensis13(Düğünçiçeği), RUBIACEAE, Cruciata taurica, Gaiüum verurn, VALERIANACEAE, Valerianella coronota (Taçlı kuzu gevreği), PLANTAGİNACEAE, Plantago majör(Sinir otu), OROBANCHACEAE, Orobanche alba (canavarotu), SALİCACEAE, Salix alba(Gevrek Söğüt), Populus alba (Akkavak) 3.7.7.2. Fauna 3.7.7.2.1.Türler ve Populasyonları 3.7.7.2.1.1.Karasal Türler ve Populasyonları Çankırı ilinde yaban domuzu, kurt, tilki, tavşan, sansar ve sincap, yoğunluğu fazla olan hayvan türleri arasındadır. Merkez ilçe, Ilgaz ve Yapraklı ilçelerinin dağlık kesimlerinde de yer yer ayı türüne rastlanmaktadır. Son yıllarda özellikle Kastamonu iline sınırı olan ilçelerde kızıl geyik ve karaca popülasyonunun da arttığı gözlemlenmiştir. Yaban domuzları, habitat olarak seçtiği, daha çok Kızılırmak vadisi gibi sulak alan özelliği gösteren bölgelerin yanı sıra il sınırları içerisinde hemen hemen her alanda görülmektedir. İldeki çay ve derelerde ise sazan, yayın ve alabalık gibi balık türleri bulunmaktadır. 3.7.7.2.1.2.Diğer Türler Yumuşakcalar Lubbiricus (Toprak solucanı) Helix aspersa (Salyangoz) Jullus terresiris (Kırkayak) İnsecta (Böcekler) Muşça domestica (Karasinek) Culex pipiens (Sivrisinek) Gryilus campentris (Siyah çekirge) Mantis religosa (Peygamber devesi) Coccinella septempunedata (7 noktalı gelinböceği) Malacosoma nemtria (Yüzük kelebeği) Lymantria dispus (Süger kelebeği) Hyponomenta malinellus (Ağ kurdu) Taumetopoa pyhyocampha (Çam kese kurdu) Apis melliphera (Bal arısı) Kertenkeleler Ophisops elegans (Tarla kertenkelesi) Lacerta parva (Cüce kertenkele) Lacerta saxicola (Kaya kertenkelesi) Typhlops vermicuiaris (Kör yılan) Anguis fragilis (Yılanımsı kertenlekele) Coronella Caspius (Hazer yılanı) Hemidactylus turcicus (Geniş parmakı keler) Amfibiler (iki yaşamlılar) Bufo viridis (Gece kurbağası) Bufo bufo (Siğili kara kurbağaları) Rana dalmatina (Çevik kurbağa) Rana camerani (Şeritli kurbağa) Mamafia (Memeliler) Geyik (Cervus elaphus) Karaca (Capreolus capreolus) Ayı (U.rsus arctor) Muş muscuius (Ev faresi) Rattus rattus (Siyah ev sıçanı) Apedomus mystacerus (Fare) Yaban Domuzu (Sus scrofa) Vulpes vulpes (Tilki) Canis lupus (Kurt) Canis lupus familiaris (Köpek) Felis domestîca (Kedi) Sciurus vulgaris (Sincap) Lepus capensis (Tavşan) Aves (Kuşlar) Ciconia ciconia (Akleylek) Strigidae familyası (Baykuş) (Aquila chrysaetos) Kartal Falco peregrinus (Doğan) Buteo buteo (Şahin) Garrulus glandarius (Alakarga) Corvus corax (Karagarga) Coturnix coturnix (Bıldırcın) Alektoris chukar (Kınalı keklik) Cuculus canorus (Gugukkuşu) Deuchon urbica (Pencerekırlangıcı) Fringula coelebs (İspinoz) Melanocorypha calandra (Boğmaklıtarla kuşu) Merops apister (An kuşu) Orioius oriolus (Sarı asma) Passer domesîicus (Evserçesi) Pica pica (Saksağan) Picus viridis (Ağaçkakan) Scolopax rusticola (Çulluk) Columba livia (Kaya güvercini) Sirepîopeiia decaocta (Kumru) Strepîopeüa îurîur (Üveyik) Stumus vulgaris (Sığırcık) Turdus merfa (Karatavuk) Caprimulgus europeaus (Çobanaldatan) 3.7.8. Nüfus 3.7.8.1.Nüfusun Yıllara Göre Değişimi Çankırı İlinin Cumhuriyet Döneminden önceki nüfus verilerine ilişkin bilgiler salnamelerde ve bazı araştırmacıların aktarmalarında alınabilmektedir. 1869 yılında yayımlanan ve Çankırı Sancağını da içeren I. Kastamonu Vilayeti Salnamesindeki verilere göre Kalecik kazası da dâhil olmak üzere Çankırı Sancağının toplam nüfusu 66.731 kişidir. Yüzyılın (19. yy.) başlarında ise Çankırı Sancağının nüfusu erkek 77.417; kadın 76.375 olmak üzere toplam 153.792 olmuştur. Cumhuriyet Döneminde gerçekleştirilen ilk genel nüfus sayımı sonuçlarına göre (1927) Çankırı İli'nin nüfusu 157.219 'dur. Sayım yıllarına/TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine (ADNKS) göre Çankırı İli'nin nüfus verileri şu şekildedir. Tablo: Çankırı Nüfusunun Gelişimi YILLAR NÜFUS 1927 157.219 1935 177.587 1940 183.782 1945 197.356 1950 217.188 1955 228.232 1960 241.452 1965 250.706 1970 261.367 1975 265.468 1980 258.436 1985 263.964 1990 279.129 1997 (İkametgaha Göre) 252.424 2000 270.355 2007 (ADNKS) 174.012 2008 (ADNKS) 176.093 2009 (ADNKS) 185.019 2010(ADNKS) 179.067 2011(ADNKS) 177.211 2012(ADNKS) 184.406 Çankırı nüfus yoğunluğu sürekli olarak Türkiye genelinin altında olmasına karşın 1950'lere değin İl ve İlçe nüfus yoğunlukları arasındaki fark çok büyük değildi. Örneğin 1927 yılında Türkiye'de nüfus yoğunluğu 18; Çankırı'da da 18'dir. 1950 yılında Türkiye'de 27, Çankırı'da 24'tür. Ancak 1980 yılında Türkiye'de 58, Çankırı'da ise 31'dir. 2000'li yıllara gelindiğinde Ülkemizde nüfus yoğunluğu 85 civarlarındayken, İlimizde 36'dır. Burada temel etkenlerden biri İl dışına yönelik hareketinin yoğun bir şekilde yaşanmasıdır. Çankırı'ya bağlı iki ilçe Eskipazar ve Ovacık 1995 yılında Karabük'e bağlanmıştır. Nüfusun değerlerindeki gelişimde bu durum göz önünde bulundurulmalıdır. İlde nüfusun yaş gruplarına göre dağılımına bakıldığında genç nüfus yapısının varlığı görülmektedir. Çankırı'ya bağlı iki ilçe Eskipazar ve Ovacık 1995 yılında Karabük'e bağlanmıştır. Nüfusun değerlerindeki gelişimde bu durum göz önünde bulundurulmalıdır. 3.7.8.2 İl ve İlçelerin Nüfus Yoğunlukları Tablo: 2012 yılı Çankırı İl/İlçe Merkezleri ve Belde/Köyleri Nüfusları İl-İlçe İl-İlçe İl-İlçe Köyler Köyler Köyler Genel Genel Genel Toplamı Erkek Kadın 74.192 37.539 36.653 Merkez 1.893 958 935 Atkaracalar 689 370 319 Bayramören 8.831 4.445 4.386 Çerkeş 3.001 1.501 1.500 Eldivan 7.210 3.604 3.606 Ilgaz 2.127 1.083 1.044 Kızılırmak 1.944 993 951 Korgun 4.887 2.539 2.348 Kurşunlu 3.306 1.703 1.603 Orta 5.837 2.944 2.893 Şabanözü 1.498 741 757 Yapraklı TOPLAM 115.415 58.420 56.995 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu ANKARA(2012) Toplam 10.033 2.782 1.753 6.645 2.339 7.795 5.883 1.885 7.477 10.690 4.350 7.359 68.991 Erkek 4.946 1.396 873 3.279 1.145 3.864 2.802 915 3.715 5.350 2.114 3.575 33.974 Kadın 5.087 1.386 880 3.366 1.194 3.931 3.081 970 3.762 5.340 2.236 3.784 35.017 Toplam 84.225 4.675 2.442 15.476 5.340 15.005 8.010 3.829 12.364 13.996 10.187 8.857 184.406 Erkek 42.485 2.354 1.243 7.724 2.646 7.468 3.885 1.908 6.254 7.053 5.058 4.316 92.394 Kadın 41.740 2.321 1.199 7.752 2.694 7.537 4.125 1.921 6.110 6.943 5.129 4.541 92.012 Çankırı 3.7.9 Tarım ve Hayvancılık 3.7.9.1.Tarım Çankırı ilinin tarımda kullanılan 235.000 Ha. arazi varlığı; toplam yüzölçümünün % 31.4‘ünü oluşturmaktadır. Çankırı’da kuru ve sulu tarım koşullarında yetiştirilen en önemli ürünler başta hububat olmak üzere baklagillerden; kuru fasulye, nohut, yemlik bitkilerden; fiğ, endüstri bitkilerinden; şeker pancarı, yumrulu bitkilerden; patates, sebzelerden; domates, kavun ve karpuz başta olmak üzere diğer sebzeler ile meyvelerdir. Çankırı‘nın doğal koşulları, toplam yüzölçümün % 38.9’ini teşkil eden çayır-mera alanı ve yem bitkileri üretimi ile hayvancılığa elverişli durumdadır. İlde 16772 adet tarım işletmesi mevcuttur. İlde tarım işletmeleri genellikle bitkisel ve hayvansal üretimi birlikte yapmakta olup ve bu işletmelerin oranı da %79,8’i bulmaktadır. Bu işletmeleri sırasıyla %17’le yalnızca bitkisel üretim yapan işletmeler ve %3,2’le yalnızca hayvansal üretim yapan işletmeler izlemektedir 2010 verilerine göre Çankırı ilinin tarımda kullanılan 235.000 ha. Arazi varlığı toplam yüzölçümünün %31’unu oluşturmaktadır. Tarım Arazilerinin 14.940 ha. bölümü çiftçi sulaması,26.894 ha.alanı devlet sulamasıdır. Toplam sulanan arazi 41.834 ha dır.. Toplam sulanan arazi toplam tarım arazisinin %17,80’ini teşkil etmektedir. İlimiz tarım arazilerinin 92.333 ha’ ı sulamaya elverişlidir. 3.7.9.2. Hayvancılık 3.7.9.2.1.Büyükbaş Hayvancılık İlimizde yaygın olarak melez sığır (Simental melezi, Montofon melezi, Holstain Melezi) yetiştiriciliği yapılmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalar sonucunda kültür ırkı cinsi sığır sayısında artış meydana gelmiştir. Genellikle işletme büyüklüğü 3-4 baş hayvan ile sınırlı kalmaktadır. Bu da rantabilite ve kaliteye menfi yönde etki yapmaktadır. Saf kültür ırkı hayvan sayısı istenilen düzeye çıkarılamamıştır. Kesin olmayan 2010 yılı verilerine göre ilimiz hayvancılık bilgileri aşağıda gösterildiği gibidir. Tablo:Büyükbaş Hayvan Cinsi HAYVAN CİNSİ SIĞIR Hayvan Sayısı KÜLTÜR 10.496 MELEZ 47.701 YERLİ 25.337 MANDA 863 TOPLAM 84.397 Kaynak : İl Tarım Müdürlüğü (2010) 3.7.9.2.2.Küçükbaş Hayvancılık Küçükbaş hayvan sayısı giderek azalmaktadır. Geri dönüşümlü koyunculuk projeleri ile mevcut hayvan sayısı ıslah ve arttırılmaya çalışılmaktadır. İlimizde önceki yıllarda tiftik keçisi yetiştiriciliği yaygın olarak yapılmakta iken çeşitli sebeplerden dolayı son yıllarda iyice azalmıştır. Tablo: Küçükbaş Hayvancılık KOYUN KEÇİ 64.571 6.455 T.KEÇİSİ 12.125 K.KEÇİSİ KÜÇÜKBAŞ TOPLAMI 83.151 Kaynak :İl Tarım Müdürlüğü (2010) 3.7.10.Ulaşım ve Altyapı İlde ulaşım iki anayol ağı ve bunlara bağlı yollarla dikkat çeker. Kuzey-güney yönünde İç Anadolu’yu Karadeniz’e bağlayan Ankara-Çankırı-Kastamonu-İnebolu yolu, batı-doğu yönünde Çerkeş-Ilgaz yönünde yer alan ve Çankırı İl sınırları içinde 95 Km.lik bir uzunluğa sahip E-80 yoludur. Çankırı Merkezinin muhtelif merkezlere olan mesafeleri şu şekildedir. Tablo G.2: Çankırı İle Bazı İl Merkezleri Mesafe Cetveli Ulaşım Noktaları Çankırı-Kastamonu Çankırı-Ankara Çankırı-Çorum Çankırı-Bolu Çankırı-Zonguldak Çankırı-İstanbul Çankırı-İzmir Çankırı-Adana Çankırı-Karabük Mesafe (Km) 114 131 156 235 312 497 711 576 195 Demiryoluna 1931’de kavuşan Çankırı’da yol Germece-Çankırı İl Merkezi Alpsarı-DemirçevreGöllüce-Sumucak-Kurşunlu-Atkaracalar-Çerkeş-Kurtçimeni-İsmetpaşa-Ortaköy-Eskipazar güzergahlarını takip eder. İlimizde mevcut bulunan 1 otogardan Ankara’ya her saat İstanbul’a ise günübirlik otobüs seferleri düzenlenmektedir. Tren garından ise Pazartesi-Çarşamba-Cuma günleri Ankara’ya, Salı-Perşembe- Cumartesi günleri Zonguldak’a seferler düzenlenmektedir. 3.7.11. Madencilik Asbest ( Asb ) Şabanözü (Gümerdiğin, Akkaya Köyleri) Yatağı Tenör : % 1-30 Asbest Lif boyu 0.5-2 mm Rezerv : 3 850 ton mümkün olup yataklardan geçmiş yıllarda üretim yapılmıştır. Bakır ( Cu ) Yapraklı (Geriş, Urvay), Şabanözü (Bakırlı) zuhurları Tenör: % 0.63-6.5 Cu Rezerv: Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yapılmamıştır. Bentonit ( Ben ) Şabanözü (Çaparkayı, Hançılı Köyleri), Eldivan (Küçük Hacıbey), Kurşunlu (Beşpınar), Ilgaz (Kızılibrik), Çerkeş (Bayındır) Yatakları Kalite : Sondaj, döküm kumu ve ağartma toprağı Rezerv : Ülkemizin önemli bentonit yataklarının bulunduğu Çankırı' da 2 milyon ton civarında görünür Yatakların birçoğu işletilmiş yada halen işletilmektedir. Çimento Hammaddeleri( Çmh ) Kurşunlu-Ilgaz Tenör : Rezerv : Rezerve yönelik çalışma yoktur. Diyatomit ( Diy ) Çerkeş (Akhasan), Orta (Karaağaç, Baştağ) Yatakları Tenör : % 65-81 SiO2 Rezerv : 1 056 102 ton görünür, 3 713 535 ton muhtemel, 1 493 000 ton mümkün olup Akhasan yatağı işletilmektedir. Dolomit ( Dol ) Eskipazar-Sofular Yatağı Tenör : % 20.73 MgO ve % 30.66 CaO Rezerv : 236 250 000 ton görünür+muhtemel Kaya Tuzu ( Na ) Merkez-Ballıbağ Köyü Yatağı Tenör : % 88 NaCl Rezerv : 808 000 000 ton görünür + muhtemel rezerv vardır. Yatak Tekel tarafından işletilmektedir. Kil ( Kil ) Orta-Sakarcaören Sahası Tenör : % 19-36 Al2O3 Rezerv : 30 000 000 ton mümkün rezerv Korgun-Maruf Köy Yatağı Tenör : % 31-36 Al2O3, % 5 Fe2O3 Rezerv : 139 000 000 ton görünür rezerv Manganez ( Mn ) Devres, Ilgaz Yatağı Tenör : % 17.92 Mn Rezerv : 300 ton mümkün olup Ilgaz yatağından geçmiş yıllarda 300 ton cevher üretilmiştir. Manyezit ( Mag ) Sarıalan-Alıç Sahası Tenör : % 42-58 MgO ,%8,26 SiO2 %1,75 CaO Rezerv : 862 000 ton görünür, 632 000 ton mümkün rezerv Mermer ( Mr ) Kurşunlu-Sarıalan Köyü-ÇANKIRI SERPANTİN Kalite: Orta Rezerv:1 990 000 m3 Kurşunlu-Çırdak Köyü Kalite : Iyi Rezerv : 4 153 000 m3 muhtemel rezerv Kurşunlu-Sarıalan Köyü Kalite : Orta Rezerv : 45 000 000 m3 muhtemel rezerv Perlit ( Per ) Orta (Kalfat, Eriklibel, Asarözü, Ovacıközü, Salur K., Karagöl, Yeniyayla) Yatakları Kalite : Orta ve düşük Rezerv : 70 000 000 ton görünür Refrakter Kil ( Rkil ) Korgun Yatağı Tenör : Refrakter Rezerv : 52 465 290 ton mümkün rezerv Talk ( Talk ) Merkez (Dünek), Ilgaz zuhurları Tenör : Rezerv : Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur. 3.8. İLGİ GRUBU ve PAYDAŞ ANALİZİ 3.8.1 İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR İlgi grupları, “belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen bireyler, gruplar veya organizasyonlar” olarak tanımlanabilirler. Paydaşlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ve amaçlarımıza ulaşmak için güvenebileceğimiz kişilerdir. İlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ortak değildir veya olmaları gerekmez. Çünkü, bir ortağın projeye olumlu bir bakışı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaşmak için işbirliği yapmalıdır. Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi gruplarını işbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaş değeri verilmesi ile mümkün olur. 3.8.2 İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ Turizmde ilgi grupları; - Yöre halkı, kişiler ve kurumlar, - Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri, - Bölgesel yetkililer, - Ulusal yetkililer, - Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar, taşımacılar, - Turizmle ilgili sektörler, - Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler, - İşçi sendikaları, dernekler, STK’lar, - Eğitim ile ilgili birimler, 3.8.3 İLGİ GRUBU ANALİZİ İlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının ortaya konması ve uygulamasında yer alan farklı taraflara ilişkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır, sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının planlanmasında potansiyel ortaklarımızın kimler olduğunu ve hangi tarafla çelişkiler yaşayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca projenin farklı seviyelerinde destek temini için de son derece elverişli bir analizdir. İlgi grupları analizine dayalı olarak sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluşturulmalıdır. Sürdürülebilir doğa turizmi gelişimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının; - Genel hedeflerini, - Turizmden beklediği faydaları ve - Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır. Bu süreç; 12 adımdan oluşur, bunlar; 1. İlgi gruplarının tanımlanması, 2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi, 3. Her ilgi grubunun davranışlarının belirlenmesi, 4. İlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün tahmin edilmesi, 5. İlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karşılandığının değerlendirilmesi, 6. İlgi grupları ile birebir iletişimlerin başlatılması ve ilgi gruplarının güveninin kazanılması, 7. Ortak menfaatler, sinerji ve başarı unsurlarının tanımlanması, 8. Paydaşların bir araya getirilmesi, 9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaşmak için gerekli olan stratejinin ortaya konması, 10. Organizasyon çerçevesinin oluşturulması, 11. Uygulama (zaman çizelgesinin ve hedeflerin ortaya konması, iletişim organizasyonunun oluşturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi) 12. İzleme ve geri bildirim,n yapılması 3.8.4 TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planı’nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaşım uygulanması ile; - Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak, - Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teşvik etmek ve - Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluşturmak mümkündür, Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel mirasının bozulmamış ve mümkünse turizmle güçlendirilmiş olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi yerel kültürlerini yaşatma ve değerlendirmeye teşvik etmelidir. 3.8.5 YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI İlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi gruplarının resmi işbirliğine dayalı bir organizasyon oluşturulmalıdır. Bu işbirliği imzalanmış resmi bir dokümana dönüşebilir, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını, karar verme gibi hususları düzenleyebilir. 4. ÇANKIRI DOĞA TURİZMİ ARZI 4.1 ÇANKIRI’NIN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI) Bu çalışma da kapsam itibariyle doğaya yönelik aktiviteleri detaylı incelemek ve geliştirme stratejisini oluşturmak için yapıldığından özellikle sürdürülebilir doğa turizmi gelişimi için uygun yerler ve faaliyetler ele alınacaktır. 4.2. Çankırı ilinin Doğa Turizmi (Arzı) Değerleri ve Bilinirlik Değerlendirmesi 4.3. Çankırı İlinde Doğa Turizmi Amaçlı Kullanılan ve Koruma Statülü Alanlar Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede: M 1- Milli Park Ve Benzeri Sahalar Adı İlçesi Bilinirlik Ilgaz Dağı Milli Parkı Ilgaz M Hazım Dağlı Tabiat Parkı Yapraklı T Kadın Çayırı Tabiat Parkı Ilgaz T Kenbağ Tabiat Parkı Merkez T Çankırı Milli Park Ve Benzeri Sahalara Ait Swot Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler -Milli Parkın Tanınmış Bir Milli Park Olması -Milli Parkta Tesislerin Yeterli Seviyede Olması -Tabiat Parklarındaki Ulaşım Ağının İyi Olması -Kenbağ Tabiat Parkının Mesire Yeri Özelliklerinin Olması Cazip Özellikler İçermemesi -Ilgaz Dağı Milli Parkının Saha Olarak Küçük Olması -Tabiat Parklarında Kamp Karavan Gibi Çeşitli Hizmetlerin Verilememesi Fırsatlar Tehditler -Alan Kılavuzluğu Kursu Açılması -Orman Ve Su İşleri Bakanlığının Ödenek Gönderme Yönünde İmkanlarının Olması -Vatandaşların Beklentilerinin Bazı Bölgelerde Yükseltilmiş Olması -Ücretsiz/Ücretli Tanıtım Fırsatlarının Olması - Coğrafi Bilgi Sistemlerinin Gelişmesi 2- Avlaklar Adı İlçesi Bilinirlik Teknekaya Örnek Avlağı Yapraklı T Eldivan Karadere Devlet Avlağı Eldivan T Eldivan Seydiköy Sarıdağ Devlet Avlağı Eldivan, Merkez, Şabanözü T Koçhisarı Bala Devlet Avlağı Ilgaz T Çerkeş Atkaracalar Devlet Avlağı Çerkeş, Atkaracalar, Bayramören T Şabanözü Gümerdiğin Genel Şabanözü T Avlağı Kedikayaları Genel Avlağı Merkez İlçe T Sakarca-Karaömer Genel Avlağı Kızılırmak T Kızılırmak Güney Genel Avlağı Merkz İlçe T Çankırı İli Avlaklar SWOT Analizi Güçlü Yönler - Av Turizmi Deneyimi, - Çok Çeşitli Yaban Hayvanlarını Barındırması, - Zorlu Kış Aylarında Yaban Hayatına Yem Desteği Yapılabilme İmkanlarının Olması, Zayıf Yönler - Avcıların Avlaklara Yakın Yerlerde Konaklama İmkanlarının Yetersiz Oluşu - Yetişmiş Profesyonel Av Kılavuzlarının Olmaması, - Yönetim Planlarının Olmaması, - Koruma Ve Kontrol Teşkilatının Olması, Fırsatlar Tehditler - Avlak Şirketlerinin Kurumsallaşma Çabaları, - Avrupa’daki Kriz Sebebi İle Turist Sayısının Azalması, - Av Sayısının Artma Eğilimi, - Envanter Giderlerinin Çok Yüksek Olması Sebebi İle Mali Külfet, - Çankırı Avlaklarının Ünü, Av turizmine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1- Av turistlerinin konaklama ihtiyacının nitelikli pansiyon ve benzeri küçük kapasitesi butik otellerle giderilmesi iyi bir çözüm olacaktır. 2- Butik otel/pansiyon tarzı yapıların köylerde yapılmasının teşvik edilmesi önemli kırsal kalkınma için uygun olacaktır, bu oteller yayla turizmi ve diğer turizm çeşitlerinin de konaklama altyapısını temin edeceklerdir. 3- Çankırı İl Şube Müdürlüğünün yaban hayatı bölümü mezunu personel bakımından güçlendirilmesi, 4- Avlaklarda av sayısının artırılması için doğada av üretimi metodlarının tatbiki, 5- Zorlu kış aylarında av kaynağına yem takviyesinin daha da arttırılması, 6- Avlaklarımızın ve av kaynağının fuarlar, yaban televizyonu, av dergileri ve benzeri kaynaklarda tanıtılması, yerli ve yabancı av turizmi acenteleri ile görüşme yapılarak tanıtılması, 7- Kırsal kalkınma maksadıyla, av turizmi uygulamalarından yöre insanının daha fazla pay almasına dayalı uygulamanın daha da geliştirilmesi, payın karşılığında yöre insanının av kaynağına müspet fayda temin edebilmesine yönelik düzenlemelerin 9. Bölge Müdürlüğü İl Şube Müdürlüğünce yapılması, 4.4 Seçkin Özellikli Diğer Sahalar Yaylalar Adı İlçesi Bilinirlik Kırkpınar Yaylası Ilgaz T Mülayim Yaylası Ilgaz B Yenice Yaylası Ilgaz B Çeltikbaşı Yaylası Ilgaz B Yuvasaray Yaylası Ilgaz B Büyük Yayla Yapraklı B Küçük Yayla Yapraklı B Bıldırcın Yaylası Çerkeş B Düvenlik Yaylası Çerkeş B Hamamlı Yaylası Çerkeş B Göktepe Yaylası Çerkeş B Karataş Yaylası Çerkeş B Saraycık Yaylası Çerkeş B Göl Yaylası Bayramören B Kayıören Yaylası Orta B Merzi Yaylası Merkez B Çavundur Kaplıcası Kurşunlu T Bülbül Pınarı Eldivan B Çankırı İli Yaylaları Swot Analizi Güçlü Yönler - Çok sayıda yaylanın bulunması, - Yaylaların geniş sahalarda olması -Turizm için kullanılabilir nitelikte olanların varlığı, - Yaylaların çok sayıda turizm çeşidine imkan veriyor olması, - Aktif yaylacılığın azalsa da devam ediyor olması, - Yolların mevcudiyeti, -Şifalı Suyu, tanınırlığı ve konaklamanın mevcut olması Zayıf Yönler - Bir çok yerde yayla evlerinin sökülmüş olması, eskimesi, tamiri için masraf gerektirmesi, - Yaylacılık yapanların turizm altyapısı ve turizm fikri olmaması, - Yayla yollarının bakım istemesi, arazili araçlar dışındakilerle ulaşımın çok zor olması, - İnsan kaynağının çok az olması, eğitim seviyelerinin düşüklüğü, Fırsatlar Tehditler - Yaylalarda konaklama için basit kampçılık imkanlarının mevcudiyeti, - Misafirsever köylülerimizin turizmin başlatılması için sıcak bakışları, - Yaylacılığın bazı yaylalarda tamamen ortadan kalkması, yaylacılık kültürünün yok olma riskinin varlığı, - Eski yolların bazı yaylalarda bakımsızlık sebebi ile daha da bozulması, Yaylalara dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; - Yaylalarda pansiyonculuk uygulamalarının geliştirilmesi uygun görülmektedir, - Yayla evlerinin turizme uygun olanlarının tespit edilerek öncelikle sahiplerinin teşvik edilmesi, bu gerçekleşemezse av köşkü olarak kullanılmak üzere seyahat acentelerinin buna teşvik edilmesi, - Yaylaların tamamında atlı, yürüyüş ve bisikletli gezi rotalarının tespit edilerek işaretlenmesi işlerinin Kaymakamlıklarca öncelikli olarak yaptırılması, - Yaylacılığın geliştirilmesi ve desteklenmesi için İl Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünce gerekli uygulamaların başlatılması, - Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına dayalı uygulamaların geliştirilmesi, Göller, Sulak Sahalar Adı İlçesi Bilinirlik Kızılırmak nehri Kızılırmak M Kırkpınar göleti Ilgaz T Gümerdiğin göleti Şabanözü T Karaören göleti Şabanözü T Devrez çayı Kurşunlu- Ilgaz T Melan çayı Çerkeş-Bayramören T Horhor deresi Çerkeş T Apsarı göleti Korgun T Göller ve Diğer Sulak Sahalara Ait Swot Analizi Güçlü Yönler - Sulak alanlarla alakalı bir İl Şube Zayıf Yönler -Dereler katı ve sıvı atıklarla Müdürlüğü ve DSİ teşkilatlarının bulunması, - Devrez ve Melan çaylarında sportif olta balıkçılığının geliştirilebilme imkanı, - Kızılırmak nehrinde sportif olta balıkçılığının geliştirilebilme imkanı, kirletilmektedir, Fırsatlar - Tehditler - Sulak alan değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliştirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliştirilmesine yönelik stratejik kararlar; - Sportif balıkçılığa uygun yerlerin İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ile Orman ve Su İşleri İl Şube Müdürlüğü tarafından detaylı olarak planlanması, - Bu yerlere ait broşürün basılarak turistlerin istifadesine sunulması, - Sportif balıkçılık ve kuş gözlemciliği gruplarına ulaşılarak bu sahalarda da çalışmalar yapılması, -Derelerin katı ve sıvı atıklarla kirlenmesi hususunun katı atık bertaraf tesisleri kurulana kadar bir mekanizma geliştirilerek belediyeler ve il özel idaresi tarafından düzenlenmesi gerektiği, kaynak temini çalışmalarına başlanması, -Heslerin sahaya bırakması gereken cansuyu miktarlarının kontrolünde DSİ ve ilgili kuruluşlar tarafından gerekli titizliğin gösterilmesi, - Sportif balıkçılık gibi turizm çeşitlerinde yöre insanının kırsal kalkınmasını temin maksadıyla öncelikli olarak yöre insanının rol alacağı uygulamalara yer verilmesi, 4.5 ÇANKIRI İLİNDE DOĞA TURİZİM ÇEŞİTLERİ Kuş Gözlemciliği Kuş gözlemleme ülkemizde az sayıda insan tarafından bilinmesine rağmen Avrupa ve Kuzey Amerika’da çok yaygındır. ICBP (Uluslararası Kuş koruma Konseyi), OSME (Orta Doğu Ornitoloji Topluluğu), IWRB (Uluslararası Su Kuşları ve Islak Alanlar Araştırma Bürosu), RSBP (Royal Kuş Koruma Topluluğu) gibi kuş gözlemciliğinde önde gelen pek çok profesyonel organizasyon, Avrupa, Asya ve Afrika’da doğal habitatları içinde kuşları gözleyip, bölgelerin kuş toplumlarını ve belli kuş türlerini araştırırlar. Bunların dışında pek çok amatör kuş gözlem toplulukları da doğal ortamda yaban hayatını izlemektedirler. Farklı 466 kuş türünün bulunduğu Türkiye, üreyen kuşlar açısından Avrupa’nın en zengin ülkesi konumundadır. Farklı habitatların egemen olması, konumu itibari ile kuş göç yolları üzerinde bulunması, sulak alanların zenginliği Türkiye’de kuş çeşitliliğinin yüksek olmasının sebeplerindendir. Bu zenginlik, Türkiye’de kuş gözlemciliğinin; dolayısıyla dünyada öne çıkan alternatif turizm dallarından kuş gözlem turizminin gelişmesine olanak sağlamaktadır. Çankırı, önemli kuş göç yolları üzerinde bulunmasa da, gölleri, yapay göletleri ve akarsuları nedeniyle pek çok kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır. Özellikle yeşilbaş, çamurcun, macar ördeği, fiyu, kılkuyruk, elmabaş patka, bekasin ve sakarca gibi kuş türlerinin Kızılırmak nehrinin civarında bulunması kuş gözlemciliği konusunda ilimizi önemli bir konuma getirebilir. Doğa Yürüyüşü Çankırı , %26’lık ormanlarla kaplı dağ ve sıradağları, flora ve faunasıyla oldukça zengin bir ildir. Dolayısıyla dağ-doğa yürüyüşüne elverişli önemli bir potansiyele sahiptir. Bu potansiyelin planlı bir yaklaşımla turizm olgusu içerisinde değerlendirilmesi, böylece turizmin tür ve aktivitelerinin zenginleştirilerek arz kapasitesinin geliştirilmesi, alternatif turizm alanlarının koruma-kullanma dengesi içerisinde hizmete sunulması, tanıtılması, farklı yörelerin turizmin ekonomik ve sosyal katkılarından yararlandırılması açısından önemlidir. İlimizi doğu batı doğrultusunda kat eden Köroğlu ve Ilgaz dağ silsileleri, yer yer yoğun ormanları, yaylaları, köy yerleşimleriyle kış turizminin yanı sıra yılın her mevsiminde yaya ve atlı yürüyüşler, dağ bisikleti, kamp ve karavan, bisiklet vb. doğada yapılabilecek bütün aktiviteler için uygun ortamlara ev sahipliği yapmaktadır. İlimizdeki dağların turizme kazandırılabilmesi için Valiliğimiz ve ildeki kurum ve kuruluşların katkı ve destekleriyle Dağcılık Federasyonu İl Temsilciliğini de yürüten İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü liderliğinde 8 yıldır ulusal çapta düzenli faaliyetler yapılmakta, ilimiz dışından gelen pek çok sporcu ve meraklı bu etkinliklerde yer almaktadır. Son olarak Cumhuriyetimizin Kuruluşunun 89.Yılı etkinlikleri çerçevesinde 11 Kasım 2012 tarihinde VIII.si gerçekleştirilen Ilgaz Küçükhacet Yürüyüş ve Tırmanışı Kocaeli, Zonguldak, Ankara, Çankırı ve Kastamonu bölgelerinden 30 sporcunun katılımıyla gerçekleştirilmiştir. İlde düzenlenen etkinliklerin dışında Ankara ve civar illerdeki kişi ve gruplarca ilimizdeki pek çok rota ve bölge bilinmekte ve hafta sonlarında bu alanlarda etkinlikler gerçekleştirilmektedir Önemli Doğa Yürüyüşü Parkurları Aşağıdaki verilen Küçükhacet Yaz Rotasında Çankırı Valiliği Cumhuriyetimizin Kuruluşunun Yıldönümü kutlamaları çerçevesinde, Büyükhacet rotasında ise yine valiliğimiz Gençlik Haftası Kutlamaları çerçevesinde sekiz yıldır kesintisiz olarak yapılan etkinliklere ait bilgiler ve rota görüntülerine yer verilmiştir. Diğer rotalarda da ÇANDAK&Çankırı Dağcılık ve Doğa Sporları Arama Kurtarma Kulübü ve TDF&Türkiye Dağcılık Federasyonu İl Temsilciliği işbirliğiyle etkinlikler gerçekleştirilmekte, il dışından gelen gruplara da yardımcı olunmaktadır. Genel olarak ildeki rotalar teknik tırmanış gerektirmeyen özellikte olup her yaş grubundan aktiviste hitap etmekte, rotalardan ziyade hava durumu zorluk derecesini belirlemektedir. Ilgaz Parkurları: Büyükhacet Tepe(2587 m.) Yaz Parkuru Gidiş Geliş 25 km olan rota iki günlük olarak planlanmaktadır. 1.Gün: Yıldıztepe’ye ulaşım ve kamp kurulması. 2.Gün: Sabah erken 05-06 gibi başlayan yürüyüş vadi takip edilerek Mülayim Yaylası (2 Km), Belen Gediği (7 Km.), Kaynar (9 km.) Taşlık Sırtı (10 km), Büyükhacet (12.5 km.) şeklinde gerçekleşmekte ve 10-12 saat sürmektedir. Zorluk Derecesi: Rota orta seviyedeki aktivistler için uygundur. Genel olarak önemli bir zorluk bulunmamakta, mesafenin uzun olması (25 km) zorluk derecesini etkilemektedir. Yaz rotası olmasına rağmen Mayıs ayı içerisinde dahi kar ve tipiye rastlamak mümkündür. Büyükhacet Yaz Parkuru Küçükhacet(2546 m.) Yaz Parkuru(Gidiş-Geliş toplam 10 km.) Ilgaz Kastamonu yolunun 20. km.sinden sağa ayrılan Yıldıztepe yolundan ilerleyerek (ilk 6 km.si asfalt kaplama, 2 km.si stablize) 8. km. ileride Mülayim Yaylası (1600 m) Kavşağına ulaşılmaktadır. İl dışından gelen grupların kamp yaptığı ve Çankırı ve yakın illerden gelenlerin diğer gruplarla buluştuğu bu noktada başlayan etkinlikte rota; yaylanın içindeki dere takip edilerek batı-doğu doğrultusundaki iki orman yolunun kısa mesafelerde dik olarak geçilmesini takiben dikleşmektedir. 250 m.lik bir tırmanışın ardından Gâvur Kayalarına (2000 m) ulaşılmaktadır. Kayalık bölge sağ yanımızda kalacak şekilde kuzeydoğu istikametinde ilerleyerek zirvenin doğu yamaçlarından sağdan batıya yönelmekte ve zirveye ulaşılmaktadır. İnişte aynı rota kullanılabileceği gibi batı sırtından Geyik Gediğine kadar inilerek oradan soldaki dere yatağı kullanılarak orman yoluna ulaşılmakta, sağdan orman yolu takip edilerek kavşak noktasından sola dönülerek yaylaya inilebilinmektedir. Yazın teknik malzeme gerektirmeyen etkinlikte yoğun kış şartlarında kazma, krampon ve ip bulundurulmasında fayda görülmekte, özellikle tipiye karşı muhakkak CPS cihazlarından yararlanılması gerekmektedir. Küçükhacet etkinliği arzuya ve katedilen yola bağlı olarak günübirlik veya iki günlük olarak planlanabilmektedir. Zorluk Derecesi: Kolay bir rota olup kendine güvenen, yürüyüşü, tabiatı ve fotoğraf çekmeyi seven her yaş grubuna hitap eden bir rotadır. Küçükhacet Yaz Güzergahı Küçükhacet Kış Parkuru (Gidiş-Geliş toplam 13 km.) Ilgaz Dağlarının ikinci zirvesi olan 2546 m.lik Küçükhacet Tepe’ye Çankırı Kastamonu Yolu 75. km.de yer alan Ilgaz Doruk Mevkii Karayolları Bakımevi (1875 m) bitişiğinden doğu istikametinde orman yolu takip edilerek başlanmaktadır. 1800-2546 m. rakımlar arasında olan rota hava şartlarına ve katılımcıların performansına bağlı olarak 8-12 saat sürmektedir. 750 m. ileride ikiye ayrılan yolda sol istikamet kullanılmakta, 2 km ileride yer alan Ilgaz Obası mevkii (1800 m.) il dışından gelen veya etkinliği iki güne yaymak isteyen dağcılar tarafından kamp yeri olarak tercih edilmektedir. Ilgaz Obasından batı sırtı takip edilerek doğu istikametinde Küçükçaltepe’ye (2150 m) çıkılmakta, Küçükçaltepe sırtı takip edilerek Geyik Gediğine (2090 m) ulaşılmakta, küçük bir molanın ardından (sabah 07-08 sularında başlayanlar) öğle saatlerinde batı sırtından zirveye ulaşılmaktadır. Zirvenin doğu, güney ve batısı diklik dereceleri farklı olmakla birlikte önemli bir tehlike arz etmemektedir. Kuzeyde ise kayalık ve derin uçurumlar söz konusudur. Zorluk Derecesi: Rota; temel dağcılık eğitimlerini almış kişiler açısından uygun olup kış donanımı gerektirmektedir. Yaz döneminde de tercih edilen rota bu dönemde amatörler ve biden fazla gün kamp kurularak yapılacak etkinlikler için de son derece uygundur. Önemli Not: Hava durumu iyi takip edilmeli tipili günlerde tercih edilmemelidir. Küçükhacet Kış Güzergahı Kırkpınar Yaylası ve Emirgazi Parkuru 1800–2404 m. rakımlar arasındaki rota 1800m rakımlı Kırkpınar yaylasından başlamaktadır. Yaz döneminde ortalama 3 saat süren tırmanışta dönüş ise 1 saat kadar sürmektedir. Molalar dikkate alındığında 5 saatlik bir etkinlik söz konusudur. Kış etkinliklerinde zorluk derecesi artmakta ve süre uzamaktadır. Tırmanışta kısa mesafede 2300 m. rakıma ulaşılmakta sırttan doğu yönünde hareket edilerek 2404 m. rakımda zirveye ulaşılmaktadır. Tam zirvede Roma Döneminden kalma bir yerleşim yerinin izlerini izlemek mümkün olmaktadır. Kırkpınar Yaylası ve Emirgazi Güzergahı Yıldıztepe Sütgölleri Parkuru(16 km.) Ilgaz Yıldıztepe Turizm Merkezi sınırları içerisinde yer alan rota 1450–2200 m. rakımlar arasında oldukça kolay bir rotadır. Bahar ve yaz aylarında orta yaş grubunca tercih edilebilir. İlk 5 km. de Yıldıztepe bulunmakta olup nefis manzarası ile insanları büyülemektedir. Yıldıztepe&Kadınçayırı Turizm Merkezi Orman İşletme Müdürlüğü tesislerinden (1450 m) başlayan etkinlik iyi havalarda ortalama 8 saat sürmektedir. Tamamen orman içi yollarda sürdürülen etkinlik bir günlük olarak planlanıp uygulanabileceği gibi Büyükhacet Etkinliğiyle de birleştirilebilir. Birinci gün erken saatlerde Yıldıztepe’de kurulacak kampı takiben Sütgölleri Rotası, ikinci gün ise Büyükhacet Rotası gerçekleştirilebilir. Yıldıztepe Sütgölleri Güzergahı Eldivan-Karadere Parkuru: 15 km.lik bir parkur olan rotanın başlangıç noktası olarak Eldivan Karadere Göleti alınmaktadır. Köroğlu silsilesi üzerinde yer alan Eldivan Dağı 1809 m. rakıma sahip, kuzeyi yoğun olmak üzere doğu ve batı yönleri de ormanlarla kaplı bir dağdır. 1500-1600 m.lerden itibaren yaylalara da ev sahipliği yapan dağda pek çok aktivitenin gerçekleştirilmesi mümkündür. Orman İşletme müdürlüğüne bağlı Bülbül Pınarı Mesire Yeri de özellikle yaz günlerinde yoğun olarak ziyaret edilmekte, sıcak yaz günlerinde hafta sonlarında civar illerden gelenleri de tabiatı ve serin havasıyla rahatlatmaktadır. Yaz günleri için 5–7 saatlik bir etkinlik olan rota kış ve karlı şartlarda 10-12 saat sürmektedir. Rota 1150–1600 m. rakımlarında olup göletin nefis manzarasında piknik yapma imkanları da mevcuttur. Eldivan ilçemiz Çankırı’ya 20, Ankara’ya Çubuk, Şabanözü üzerinden 110 km. mesafededir. Eldivan-Karadere Güzergahı Çerkeş-Işıkdağı Parkuru: Kızılcahamam (Ankara)-Çerkeş (Çankırı) Karayolunun 31. km.sinden başlayan parkur aynı rotadan dönüş yapıldığı takdirde 13 km.dir. Rota 1550–2030 m.ler arasında kalmaktadır. Tamamen orman içerisinde yer alan rota yazın 5–7, kışın ise yer karlı olduğu takdirde 10–12 saat sürmektedir. Çerkeş-Işıkdağı Güzergahı Kurşunlu-Ilgaz Osmangölü Parkuru(15 km.): 1350–1900 m. rakımlar arasında Ilgaz dağlarının batı uzantısında yer alan rotaya Ilgaz Yeşildumlupınar Beldesi ile Kurşunlu Çaylıca ve Çırdak köyleri arasındadır. Başlangıç ve bitiş noktaları grupların tercihine bırakılabilir. Güneyden başlayan etkinlikte sırtın kuzeyinde kalan ve nefis bir manzara bulunan kısım çoğunlukla orman içinde sürmekte görüş alanı içerisinde köyleri kuşbakışı görmek mümkün olmaktadır. 8–10 saat süren etkinlik oldukça kolay bir rotadır. Kurşunlu-Ilgaz OsmangölüGüzergahı Orta-Kurşunlu Devrez Vadisi Parkuru(19 km.): Kızılırmak’ın kollarından olan Devrez Çayı Kızılcahamam sınırlarında doğduktan hemen sonra Orta&Çankırı sınırlarına girmekte olup Orta, Kurşunlu, Ilgaz ilçelerinden sonra Kastamonu&Tosya ilçesini de kat ederek ve Çorum&Kargı sınırlarında güneyden gelen Kızılırmak’la birleşir. Orta ilçesi (Ankara 110, Çankırı 65 km) Sakaeli Köyü ile Kurşunlu ilçesi Köpürlü köyleri arasındaki rota oldukça kolay olup orta derecedeki aktivistler için uygundur. Tek günlük olarak planlanabileceği gibi iki güne de yayılabilir. 8–10 saat süren etkinlik, ilginç jeolojik yapı, civardaki binlerce yıllık kaya mezar ve yerleşimleri ile peri bacası oluşumları sebebiyle yer yer görsel bir şölene dönüşebilmektedir. Bu özellikleriyle “Çankırı’nın Ihlarası” olarak isimlendirdiğimiz vadi unutulmayanlar arasında yer almaya layıktır. Mayıs-Haziran ile Eylül-Ekim aylarında tercih edildiği takdirde ilk ve son baharın tüm renklerini görmek ve görüntülemek mümkün olmaktadır. Orta-Kurşunlu Devrez Vadisi Güzergahı Yapraklı-Ilgaz Köroğlu Transı Parkuru(32 km.): İlimizi batı-doğu doğrultusunda kat eden ve yer yer 2000 m. üzerine çıkan Köroğlu Dağlarının doğu uzantısında yer alan Yapraklı Büyükyayla Mevkii 1600–1700 m. rakımlarda, hafif engebeli ve oldukça geniş bir alanı kaplamaktadır. Büyükyayla’nın güneyinde Yapraklı, kuzeyinde ise Ilgaz ilçemiz yer almakta olup Yapraklı’dan başlayan ve Ilgaz D765&E 80 kavşağında sona eren 850–1750 m. rakımlar arasındaki rota 32 km uzunluğunda kolay bir rotadır. Rota tek günlük olarak planlandığı takdirde 12–15 saat sürmektedir. Etkinlik iki gün olarak düşünüldüğü takdirde ise yolun yarısına denk gelen yayla yerleşim alanı veya hemen yanındaki Hazım Dağlı Tabiat Parkı kamp alanı olarak kullanılabilir. İki günlük etkinlikte profesyonel dağcı olmayan ekipler için kamp yükünün araçlarla kamp alanına taşınması tavsiye edilmektedir. Yayla Turizmi Turizmin çeşitlendirilmesi, tüm yıla ve il sathına yaygınlaştırılması, değişik yörelerin mevcut turizm potansiyelinin geliştirilerek harekete geçirilmesi için yayla turizminin geliştirilmesi büyük önem arz etmektedir. İlimizde yer alan yaylaların, doğal güzellikleri, etnolojik ve diğer çekicilik yaratan özellikleri ile ekoturizme yönelik sundukları çok çeşitli ve eşsiz olanakların; koruma kullanma dengesi içerisinde turizm amaçlı değerlendirilmesi önemlidir. Ekoturizm etkinlikleri arasında en fazla talep yayla turizmine olmaktadır. Yaylalar, ekoturizme yönelik kullanım ve ekonomik kar olanakları sunmaktadır. Yayla turizmi kapsamındaki potansiyel yaylalar Ilgaz Yaylaları: Kırkpınar Yaylası Çankırı il merkezine 70 km, Ilgaz ilçe merkezine 20 km mesafededir. Ilgaz ilçe sınırları içerisinde bulunan yayla 1650 m. Rakıma sahiptir. Sarıçam, karaçam, göknar ağaçları ve çayırlarla çevrili olan yayla, kolay ulaşımı, nefis manzarası, temiz havası ve bol su kaynaklarıyla günübirlik ziyaretçilerin dışında atlı ve yaya yürüyüş, manzara seyri, kamping, karavan, fotoğrafçılık, dağ yürüyüşü ve sportif olta balıkçılığı için oldukça caziptir. Kırkpınar Yaylası Kaynak: M. Kemal KARATATAR Kırkpınar Yaylası Kaynak: M. Kemal KARATATAR Mülayim Yaylası Genelde sarıçam hakimdir. Mevsimsel hayvancılığın yapıldığı yayla evleri bulunmaktadır. Yenice Yaylası Göknar, sarıçam ve karaçam türleri bulunan ve Yeniceköy sınırları içerisinde kalan Yenice Yaylası, mevsimsel hayvancığın yapıldığı ve küçük yayla evlerinin bulunduğu güzel bir doğaya sahiptir. Çeltikbaşı Yaylası Çeltikbaşı köyü sakinlerinin sahip olduğu ufak yayla evlerinin bulunduğu Çeltikbaşı Yaylası, sarıçam, karaçam ve az miktarda ardıç türü bulunan, mevsimsel otlatma yapılan şirin bir bölgedir. Yuvasaray Yaylası Yuvasaray Köyü sınırları içindeki kalan yayla, genelde sarıçam ve az miktarda karaçamın hakim olduğu, Ilgaz-Türbetepe Yangın Gözetleme Kulesi yakınında bulunmaktadır. Mevsimsel hayvancılık yapılır. Yapraklı Yaylaları: Büyük Yayla Çankırı il merkezine 42km, Yapraklı ilçe merkezine 12 km mesafedeki Büyük Yayla, zengin bitki örtüsüyle ilimizde yayla turizmi açısından önemli bir konuma sahiptir. İlçenin kuzeyinde oldukça geniş bir alanı kapsayan 1600-1700 m rakımlı Büyük Yayla, günübirlik ziyaretçilerin dışında atlı ve yaya yürüyüşü, bisiklet, manzara seyri, kamping ve karavan gibi turizm türleri için oldukça elverişlidir. Küçük Yayla Yapraklı ilçesine 13 km mesafede ormanlık alanda yer almaktadır. Ağırlıklı olarak göknar olmak üzere çam ağaçları ve çayırlarla çevrili olan yayla, kolay ulaşımı, doğa manzarası, temiz havasıyla günübirlik ziyaretçilerin dışında atlı ve yaya yürüyüş, manzara seyri, kamping, fotoğrafçılık ve dağ yürüyüşü için oldukça caziptir. Çerkeş Yaylaları: Bıldırcın Yaylası Çerkeş ilçesine 20 km mesafede, ormanlık alanda yer almakta olup, yayla turizmi açısından da önemli bir konuma sahiptir. Çevresinde Bozcaarmut ve Örenköy gibi köyler bulunmaktadır. Sarıçam ve göknar ağaçlarıyla ve çayırlarla çevrili olan yayla, kolay ulaşımı, doğa manzarası ve temiz havası ile günibirlik ziyaretçilerin dışında atlı ve yaya yürüyüşü, bisiklet, manzara seyri, ve kamping için oldukça uygundur. Düvenlik Yaylası Çerkeş Dağlı Köyü ve Horhor deresi yakınında bulunan yayla ormanlık alan içerisinde göknar ve sarıçam ağaçlarıyla kaplıdır. Ayrıca; Hamamlı Yaylası, Göktepe Yaylası, Karataş Yaylası ve Saraycık Yaylası ilçede yayla turizmi açısından değerlendirilebilecek yerlerdendir. Hamamlı Yaylası Göktepe Yaylası Karataş Yaylası Saraycık Yaylası Diğer Yaylalar: Bayramören İlçesinde Gölyaylası, Orta İlçesinde Kayıören Yaylası ve Merkez İlçede Merzi Yaylası da yayla turizmi açısından değerlendirilebilir durumdadır. Gölyaylası Gölyaylası Kayıören Yaylası Kayıören Yaylası Merzi Yaylası Mağara Turizmi Çankırı Tuz Mağarası Merkez İlçenin doğusunda, 20 km mesafede Balıbağı Köyü arazisinde yer almaktadır. Hititler döneminden beri yaklaşık 5000 yıldır işletilmekte olup 1.6 milyon ton ile yurdumuzun en büyük kaya tuzu rezervine sahiptir. Mağara büyük bir kamyonun girebileceği dar girişten sonra modern karayolu tünellerini andıran birçok galeriden oluşmaktadır. İçerisinde tırların dolaşabildiği mağarayı gezen ziyaretçiler, 8 km uzunluğunda 800 dekar bir alana sahip galerilerin muhteşem atmosferinden kendilerini alamamaktadırlar. Ayrıca geçmiş yıllarda mağarada yük taşımada kullanıldığı sırada ölen ve tuzlu ortamdan dolayı yıllar geçmesine rağmen bozulmayan bir eşek fosili de ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir. Av Turizmi Avcılık ilk insanın doğada var olma mücadelesi ile başlar. İnsanın yerleşik hayata geçmesi ile birlikte tarım ve hayvancılığın gelişmesi avcılık faaliyetlerini de azaltmıştır. Bununla birlikte insanların av merakı ve doğayı keşfetme hevesi avcılığın vazgeçilmez bir aktivite olacağının göstergesidir. İlimiz coğrafi yapısı, bitki örtüsü ve yaban hayatı bakımından av turizminin gelişmesine elverişli konumdadır. Av turizmine açılacak avlaklar ve avlanacak av hayvanlarının miktar ve özellikleri, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Av ve Yaban Hayatı Daire Başkanlığı tarafından tespit ve ilan edilmektedir Çankırı ili av ve yaban hayvanlarının yoğunluğu nedeniyle av turizmi açısından büyük önem taşımaktadır. Genellikle av turizminde avına izin verilen tür domuzdur. Av Turizmi Kapsamında Değerlendirilen Yerler Genellikle av turizmi kapsamında, yaban hayatı geliştirme sahaları, örnek avlaklar ve devlet avlaklarında geyik, karaca ve domuz avına izin verilir. İlimizde yaban hayatı geliştirme sahası olmamasına rağmen devlet avlaklarının ve bu avlaklarda domuz populasyonunun çokluğu nedeniyle yerli ve yabancı avcılar bölgeye gelmektedir. Çankırı Şube Müdürlüğü kapsamınca işletilen bu avlaklar, talep doğrultusunda ava açılmakta ve av turizmine katkı sağlamaktadır. Örnek Avlaklar: Teknekaya Örnek Avlağı Ankara Orman Bölge Müdürlüğü Çankırı Orman İşletme Müdürlüğü, Yapraklı İşletme Şefliği sınırları içerisinde kalmakta olup5838 ha.’lık orman alanına sahiptir. Ağırlıklı hedef tür domuzdur. Devlet Avlakları: Eldivan Karadere Devlet Avlağı Eldivan İlçe sınırlarında olup, alanı 17995 hektardır. Alanda keklik, tavşan domuz görülmekle beraber zaman zaman karacaya da rastlanmaktadır. Ancak popülasyon yeterli düzeyde olmadığı için avına izin verilmemektedir. Eldivan Seydiköy Sarıdağ Devlet Avlağı Yaklaşık 30000 hektarlık bir alana sahip olan devlet avlağı özellikle domuz avı için uygun avlaklarımızdandır. Koçhisarı Bala Devlet Avlağı Tescili ilk yapılan devlet avlağımız olup, alanı 11655 hektardır. Hedef tür domuz olarak belirlenmiştir. Ancak karaca populasyonu da gün geçtikçe artmaktadır. Çerkeş Atkaracalar Devlet Avlağı 26230 hektarlık alanı olan devlet avlağının hedef türü domuz olarak belirlenmiştir. Av Turizmi Kapsamında Potansiyeli Olan Bölgeler İl genelinde av turizmi kapsamında değerlendirilebilecek avlak sahaları olmakla birlikte, diğer sahaların tescili ve işletmeye açılması noktasında işletmecilerden gelecek olan talepler doğrultusunda hareket edilecektir. Av Turizmi Kapsamında Değerlendirilen Yaban Hayvanları İlimizde av turizmi kapsamında avına izin verilen yaban hayvanı şimdilik sadece yaban domuzudur. Avlaklar genelinde her yıl yapılan envanter çalışmaları neticesinde popülasyon yoğunluğu dikkate alınarak belirli sayıda yaban hayvanının yerli ve yabancı avcı turistlere avlandırılmasına izin verilmektedir. Anıt Ağaçlar İlimizde Dokuzkardeşler Çamı, Koca Meşe, Demir Meşe, Paşasultan Çamı, Türbe Çamı, Çatal Çam ve Yağmur Çamı olmak üzere 7 adet tescilli anıt ağaç bulunmaktadır. Bu ağaçların hem korunması hem de ekoturizm kapsamında ziyaret edilebilirliğinin sağlanması ekoturizm zenginliğimize katkı sağlayacaktır. Dokuzkardeşler Çamı Dokuzkardeşler Çamı Türbe Çamı Demir Meşe Yağmur Çamı Demir Meşe Hava Sporları Turizmi İlimizdeki Önemli Hava Sporları Merkezi Çankırı Yamaç Paraşütü ve Havacılık Kulübü öncülüğünde yapılmaya başlanan yamaç paraşütü İlimizin ekoturizmine renk katmaktadır. Dağlarımızda yer alan uygun pistleri sayesinde son yıllarda ulusal ve uluslararası çapta yamaç paraşütü etkinlikleri gerçekleştirilmekte ve bu etkinliklere yerli ve yabancı yüzlerce sporcu katılmaktadır. Osmangölü ve Bayramören Kuzey Pistleri ve Bayramören pisti en önemli pistler arasındadır. Sportif Olta Balıkçılığı İlimizde orman içi göl ve göletlerin varlığı ve ormanların akarsularla örülü olması, bunların hala temiz kalmış olması sportif olta balıkçılığı için büyük olanaklar sunmaktadır. Bilinçli ve planlı bir faydalanma ile bu olanakların daha da artırılması mümkündür. Olta Balıkçılığı Yapılan Önemli Göl ve Göletler Sportif amaçlı olta balıkçılığı konusunda ilimizde en çok ziyaret edilen yer kırkpınar yaylasında bulunan kırkpınar göletidr. Son dört yıl boyunca avlanılması yasak olan yerlerden olan ve bu sene ava açılan gölet, Ankara başta olmak üzere bir çok şehirden ziyaretçi çekmektedir. Ayrıca Şabanözü İlçesinde yer alan Gümerdiğin ve Karaören Göletleri de sprtif olta balıkçılığın yapıldığı yerler arasındadır. Olta Balıkçılığı Yapılan Önemli Dereler Devrez Çayı ve Melan Çayının kolarından olan Horhor Deresi sportif olta balıkçılarının en çok tercih ettikleri derelerdir. Atlı Doğa Yürüyüşü Turizmin çeşitliliği içerisinde yer alan atlı doğa yürüyüşleri henüz ilimizde uygulanmamasına rağmen, özellikle Yapraklı yaylasında bulunan Hazım Dağlı Tabiat Parkı çeşitli eğimlerde yolları, etrafında dolanılabilecek bir göleti ve harika manzarasıyla bu faaliyet için çok büyük potansiyele sahiptir. Bu potansiyel değerlendirilip faaliyete geçilirse bölgenin ziyaretçi sayısında artış gözleneceği düşünülmektedir. Kamp- Karavan Turizmi İlimiz, günübirlik dinlenme, eğlenme ve piknik amaçlı kullanımların yanı sıra, çadır ve karavanlı kamp yapma olanağına sahip, pek çok doğal alana sahiptir. Gözlerden uzak doğa ile baş başa vakit geçirmek isteyen insanlar için oldukça büyük imkanlar sunmaktadır. İlimizde Ilgaz ilçesinde Keseköy yaylası, Evrecik yazısı, Kulpi mevkii, Osman gölü, Tepelice mevkii, Kadın çayırı, Ilgaz obası, Kızıleşme mevkii, Kaynar benli sultan, Süt gölleri, Çerkeş ilçesinde Hacılar çengi çayırı mevkii, Tefen mevkii, Yapraklı ilçesinde Büyük alan mevkii, Güllü alan mevkii ve Hazım Dağlı Tabiat parkı çadırlı kamp için oldukça uygundur. İlimizde Düzenlenen Yerel Etkinlikler 1. Geleneksel Hoşislamlar Şöleni(Atkaracalar-Haziran Ayı) 2. Keşkek Şöleni (Atkaracalar-Temmuz Ayı) 3. Bayramören Tarihi Köprü Tanıtım ve Kaynaşma Şöleni(Bayramören-Ağustos Ayı) 4. Şabanözü Geleneksel Kültür-Sanat ve Güreş Festivali(Şabanözü-Haizran Ayı) 5. KaynaşmaGünü(Yapraklı-Temmuz Ayı) 6. Bahar Şenliği(Kızılırmak-Mayıs Ayı) 7. Pilav Günü(Kızılırmak-Eylül Ayı) 8. Gümerdiğin Sonbahar Şenlikleri ve Festivali(Şabanözü-Eylül Ayı) 9. Aydos Yayla Şenliği(Orta-Temmuz Ayı) 10. Yaylakent YaylaŞenliği(Orta-Temmuz Ayı) 11. Paşasultan ve Yayla Şenlikleri(Orta-Temmuz Ayı) Milli park vb sahalar Milli park vb. nde konaklama x Kış potansiyeli x sporları 2 Kızılırmak 3 Yapraklı 2 Korgun 4 Şabanözü x 1 Eldivan x 3 Kurşunlu 6 Atkaracalar 9 Orta 4 Bayramören Değerler toplamı Çerkeş Aktivite/değer Merkez İlçe Ilgaz ÇANKIRI İLÇELERİNİN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ MATRİSİ 7 2 x Kuş gözlemciliği x Doğa yürüyüşü Yayla turizmi x Mağara turizmi x Av turizmi x Anıt ağaçlar x x x x x x x x x x Hava sporları turizmi (yamaç paraşütü) Sportif olta balıkçılığı x x x x x x x x x x x x x x x x x Atlı doğa yürüyüşü Kamp-karavan turizmi x x x x x x x Çankırı’nın doğa turizmi yönünden öne çıkan ilçeleri: - Merkez ilçe (Kenbağ Tabiat Parkı) Yapraklı ilçe (Hazım Dağlı Tabiat Parkı) Ilgaz ilçe ( Kadınçayırı Tabiat Parkı) Ilgaz ilçe (Ilgaz Dağı Milli Parkı) Çankırı İli’nin Tabiat Parkları Kenbağ Tabiat Parkı 2004 yılında mesire yeri olarak tescil edilen ve 2007 yılında ihale edilerek işletmeciliği 29 yıllığına kiraya verilen 36 hektarlık Kenbağ B Tipi Mesire Yeri, taşıdığı kaynak değerleri sonucu 11/07/2011 tarihli Bakanlık Makamı Olur’u ile Tabiat Parkına dönüştürülmüştür. Kenbağ Tabiat Parkında hali hazırda Giriş kapısı, Giriş kontrol kulübesi, ahşap ve taş çeşmeler, bulaşık yıkama yeri, WC, ahşap kameriye, ahşap yağmur barınağı, çocuk oyun grubu, taş barbekü, fosseptik çürütme deposu bulunmaktadır. Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu Halihazırda ki ziyaretçi 2500 kişi sayısı (1 yıl) Para harcama Ziyaretçi Profili Gelişlerinin İlk 5 Sebebi Yeme-içme, piknik vb. Aileler : %30 Arkadaş Grupları: %70 1- Stres atmak 2- Piknik yapmak Kıyaslanabileceği saha Ulaşılabilirlik Analizi Sahanın Uluslararası havaalanına yakınlığı Alana Ulaşım Orta derecede yakın; 2 saat Özel taşıt (x) Toplu taşıma ( ) Diğerleri (x) (Bisiklet, motosiklet, yürüyüş, atlı vb.) Ulaşım için problemler: yok Altyapı Analizi Taşımacılık ağı Yerel ağ(toprak, asfalt) Anayollara bağlantı Yerel genel taşımacılık Programlar Ücretler Ring patikaları İşaret levhaları Genel yer işaret levhaları Bilgi panoları Araçlar için park kapasitesi Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları Restoran sayısı Yetersiz Yeterli x x x İyi Açıklama x UDGP yoktur x x x x x yok Yeme içme konaklama analizi Restoranların durumu Yemek Standartları Barınma imkanları Kategori Sayısı Turistik Yerel Yüksek standartlı yemek sunanlar : Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: Kötü standartta yemek sunanlar : Kategori Kuruluş Sayısı Açıklama - Yatak Sayısı (iyi-kötü-orta) Oteller yok Hosteller (Misafirhaneler) yok Yatak&kahvaltı oteli yok Rota üstü kulübeler yok Bungalov tarzı yok Kamp alanı yok Diğerleri: Pansiyon yok Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı (Varsa) Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı Garanti edilen türler var mı? Genellikle rastlanma ihtimali Şans veya mevsime bağlı olanlar Alanda bulunan tesisler Sahadaki tesisler Rekreasyonel tesisler Spor tesisleri Diğerleri Memeliler Kuşlar - - - Şahin, Doğan Tilki-Tavşan - Yetersiz x x Yeterli x İyi Açıklama Durum Açıklaması Ekolojik taşıma kapasitesi analizi Etki Faaliyet Genel etkiler Müspet /menfi Korunan alan üzerindeki etki Kamping&piknik Ahşap Hediyelik eşyaların satılması, Dağcılık,trekking Su sporları Rafting Olta balıkçılığı Normal spor etkinlikleri Yeme içme Doğa yürüyüşü Mağaracılık Kanyoning Yaban hayatı gözlemi Bilimsel geziler Kabul edilebilir Kabul edilemez Kabul edilebilir ancak; Alanda bazı düzenlemeler yapılması gerekir. x x x x Alanda bazı düzenlemeler yapılması gerekir. x İzlemeye esas olan Ekolojik Göstergeler aşağıdaki şekilde incelenmelidir. 1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlış, 5- Hiç yok, Ekolojik taşıma kapasitesinin etkileri; Ekolojik göstergeler Bitkiler turizm artışından etkilenmemektedir Yürüyüş yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar veriyor Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana gelmektedir Korunan alanın suları gözle görünür şekilde kirlenmektedir Turizm gelişimi sebebi ile balık miktarı azalmıştır Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıştır 1 2 3 4 5 x x x x x x Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; Turizmden dolayı fazla toprak erozyonu meydana gelmediği ve turistlerin yaban hayatını rahatsız etmediği ve sonuç olarak ekolojik göstergeler henüz önemli bir tehlike işareti vermemektedir. Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve Değerlendirmesi; (1-Akıcı, Yeterli 2- İyi, 3- Fena Değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü) Fiziki/idari taşıma kapasitesi Altyapı Park girişi Park yeri imkanları Bilgi imkanları Yiyecek içecek temini Ticaret Kolaylık tesisleri Patika ağı Yaban hayatı izleme noktaları Aktiviteler Çalışanlar Yer Kapasite 1 Korunan alana giriş yolları Korunan alandaki yol ağı Korunan alan içindeki toplu taşıma araçları Park etme x akış x Yer sayısı x Biletleme yönlendirme İşaret levhaları Yetkililer Ziyaretçi merkezi Ofisler Basılı ve görsel materyal Tedarik Seçenekler Tuvaletler Atıkların toplanması Yeterlilik durumu Sayısı ve uygunluğu seçenekler Paket doğa turları Bisiklet kiralama Araç kiralama At-katır kiralama Yeterli sayıda Donanımlı 2 3 x x 4 5 x x x x x x x Psikolojik Taşıma Kapasitesi: Kayda değer herhangi bir problem yaşanmadığı görülmektedir. Hazım Dağlı Tabiat Parkı Yapraklı ilçesinde bulunan ilk olarak 2004 yılında mesire yeri olarak tescil edilen bu alan, 2009 yılında Tabiat Parkı olarak değiştirilmiştir. 126,3 hektarlık bir alana sahiptir. Alanda Giriş kulübesi, Giriş kapısı, Su deposu, Su terfi deposu, Kameriye, Yağmur barınağı, WC, Bulaşık yıkama yeri, Çeşme, Fosseptik çürütme deposu bulunmaktadır. Saha, 2007 yılında, işletilmek üzere 29 yıllığına İşletmeciye kiraya verilmiştir. Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu Halihazırda ki ziyaretçi 1800 kişi sayısı (1 yıl) Para harcama Ziyaretçi Profili Gelişlerinin İlk 5 Sebebi Yeme-içme, piknik vb. Aileler : %50 Arkadaş Grupları: %50 1- Stres atmak 2- piknik yapmak 3- Manzara seyir 4- Doğa yürüyüşü Kıyaslanabileceği saha Ulaşılabilirlik Analizi Sahanın Uluslararası havaalanına yakınlığı Alana Ulaşım Orta derecede yakın; 3saat Özel taşıt (x) Toplu taşıma ( ) Diğerleri (x) (Bisiklet, motosiklet, yürüyüş, atlı vb.) Ulaşım için problemler: Kış mevsiminde yoğun kar yağışı nedeniyle zaman zaman ulaşım aksamaktadır. Altyapı Analizi Taşımacılık ağı Yerel ağ(toprak, asfalt) Anayollara bağlantı Yerel genel taşımacılık Programlar Ücretler Ring patikaları İşaret levhaları Genel yer işaret levhaları Bilgi panoları Araçlar için park kapasitesi Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları Restoran sayısı Yetersiz x Yeterli İyi Açıklama x x x UDGP vardır. x x x x x yok Yeme içme konaklama analizi Restoranların durumu Yemek Standartları Barınma imkanları Kategori Sayısı Turistik Yerel Yüksek standartlı yemek sunanlar : Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: Kötü standartta yemek sunanlar : Kategori Kuruluş Sayısı Açıklama Yatak Sayısı (iyi-kötü-orta) Oteller yok Hosteller (Misafirhaneler) yok Yatak&kahvaltı oteli yok Rota üstü kulübeler yok Bungalov tarzı yok Kamp alanı yok Diğerleri: Pansiyon yok Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı (Varsa) Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı Garanti edilen türler var mı? Genellikle rastlanma ihtimali Şans veya mevsime bağlı olanlar Alanda bulunan tesisler Sahadaki tesisler Rekreasyonel tesisler Spor tesisleri Diğerleri Memeliler Kuşlar - - Sincap Şahin, Doğan Açıklama Kurt, Tilki Yetersiz Yeterli x İyi Durum Açıklaması x x Ekolojik taşıma kapasitesi analizi Etki Faaliyet Kamping&piknik Ahşap Hediyelik Genel etkiler Müspet /menfi Korunan alan üzerindeki etki Kabul edilebilir x Kabul edilemez Kabul edilebilir ancak; Alanda bazı düzenlemeler yapılması gerekir. eşyaların satılması, Dağcılık,trekking Su sporları Rafting Olta balıkçılığı Normal spor etkinlikleri Yeme içme Doğa yürüyüşü x x Alanda bazı düzenlemeler yapılması gerekir. Mağaracılık Kanyoning Yaban hayatı gözlemi Bilimsel geziler İzlemeye esas olan Ekolojik Göstergeler aşağıdaki şekilde incelenmelidir. 1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlış, 5- Hiç yok, Ekolojik taşıma kapasitesinin etkileri; Ekolojik göstergeler Bitkiler turizm artışından etkilenmemektedir Yürüyüş yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar veriyor Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana gelmektedir Korunan alanın suları gözle görünür şekilde kirlenmektedir Turizm gelişimi sebebi ile balık miktarı azalmıştır Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıştır 1 2 3 4 5 x x x x x x Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; Turizmden dolayı fazla toprak erozyonu meydana gelmediği ve turistlerin yaban hayatını rahatsız etmediği ve sonuç olarak ekolojik göstergeler henüz önemli bir tehlike işareti vermemektedir. Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve Değerlendirmesi; (1-Akıcı, Yeterli 2- İyi, 3- Fena Değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü) Fiziki/idari taşıma kapasitesi Altyapı Park girişi Park yeri imkanları Bilgi imkanları Yiyecek içecek temini Ticaret Kolaylık tesisleri Patika ağı Yaban hayatı izleme noktaları Aktiviteler Çalışanlar Yer Kapasite 1 Korunan alana giriş yolları Korunan alandaki yol ağı Korunan alan içindeki toplu taşıma araçları Park etme x akış Yer sayısı x Biletleme yönlendirme İşaret levhaları Yetkililer Ziyaretçi merkezi Ofisler Basılı ve görsel materyal Tedarik Seçenekler Tuvaletler Atıkların toplanması Yeterlilik durumu Sayısı ve uygunluğu seçenekler Paket doğa turları Bisiklet kiralama Araç kiralama At-katır kiralama Yeterli sayıda Donanımlı 2 3 x x 4 5 x x x x x x x Psikolojik Taşıma Kapasitesi: Kayda değer herhangi bir problem yaşanmadığı görülmektedir. Kadınçayırı Tabiat Parkı Halkımızın eğlenme ve dinlenme ihtiyacının karşılanması, ziyaret esnasında yörede bulunan bitki türlerini tanıyarak doğa bilincinin gelişmesi, doğal kaynakların tanıtımı ve korunması amaçlarına hizmet edecek olan 422 hektarlık bu alanın, ayrıca Yıldız Tepesinin ağırlıklı olarak kış turizmine yönelik faaliyetlerini doğa ve yayla turizmi çeşitliliğiyle desteklemek amacıyla Tabiat Parkı olarak tescili ve değerlendirilmesinin uygun olacağına karar verilmiştir. Turizm Bakanlığına tahsisli olan bu alan Bakanlığımızca Tabiat Parkı olarak değerlendirilmek üzere ilgili bakanlıktan tahsisi ve Bakanlığımızca da tescili için talepte bulunulmuş ve 5.9.2012 tarih ve 1212 Sayılı olurları ve Genel Müdürlüğümüzün 12.12.2012 tarih ve 56123 sayılı yazıları ile 422 hektarlık bu alan Kadın Çayırı adı ile Tabiat Parkı olarak tescil ve ilan edilmiştir. Korunan alanlarımızda, üniversitemizle işbirliğine gidilerek bitki çeşitlerinin tespiti yapılacak, endemik türler belirlenerek korunması yönünde tedbirler alınacaktır. Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu Halihazırda ki ziyaretçi Alanda hiçbir düzenleme yapılmamıştır.(Tescil tarihi 2012) sayısı (1 yıl) Para harcama Ziyaretçi Profili Gelişlerinin İlk 5 Sebebi Kıyaslanabileceği saha Ulaşılabilirlik Analizi Sahanın Uluslararası havaalanına yakınlığı Alana Ulaşım Orta derecede yakın; Kastamonu havaalanına 1 saat, Ankara Esenboğa havalimanına 3 saat mesafe de bulunmaktadır. Özel taşıt (x) Toplu taşıma ( ) Diğerleri (x) (Bisiklet, motosiklet, yürüyüş, atlı vb.) Ulaşım için problemler: Altyapı Analizi Taşımacılık ağı Yerel ağ(toprak, asfalt) Anayollara bağlantı Yerel genel taşımacılık Programlar Ücretler Ring patikaları İşaret levhaları Genel yer işaret levhaları Bilgi panoları Araçlar için park kapasitesi Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları Restoran sayısı Yetersiz x Yeterli İyi Açıklama x x x UDGP yoktur. yok yok yok yok yok Yeme içme konaklama analizi Restoranların durumu Yemek Standartları Kategori Sayısı Turistik Yerel Yüksek standartlı yemek sunanlar : Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: Açıklama Barınma imkanları Kötü standartta yemek sunanlar : Kategori Kuruluş Sayısı Yatak Sayısı (iyi-kötü-orta) Oteller yok Hosteller (Misafirhaneler) yok Yatak&kahvaltı oteli yok Rota üstü kulübeler yok Bungalov tarzı yok Kamp alanı yok Diğerleri: Pansiyon yok Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı (Varsa) Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı Garanti edilen türler var mı? Genellikle rastlanma ihtimali Şans veya mevsime bağlı olanlar Alanda bulunan tesisler Sahadaki tesisler Rekreasyonel tesisler Spor tesisleri Diğerleri Memeliler Kuşlar - - Tavşan Şahin, Doğan Karaca, tilki, sansar, ayı,domuz Yetersiz Açıklama Yeterli - İyi Durum Açıklaması Alan planlanma aşamasındadır. Ilgaz Dağı Milli Parkı 750,86 Ha’lık kısmı Kastamonu, 337,75 ha’lık kısmı Çankırı il sınırları içerisinde kalan Ilgaz Dağı Milli Parkı, 1976 yılında tescil edilmiştir. Milli Park alanının çoğunluğunun Kastamonu’da olması ve yönetimin tek elden olmasının daha verimli olacağı düşüncesiyle 2010 yılına kadar (Mülga)Kastamonu İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından yönetilmekteydi. Ancak, Genel Müdürlüğümüzün 28/12/2010 tarih ve 10653 sayılı yazısı ile milli park yönetimi ikiye bölünmüş, Çankırı il sınırları içerisinde kalan 337,75 ha’lık bölümün yönetimi (mülga) Çankırı il müdürlüğünün sorumluluğuna geçmiştir. Çankırı ili sınırları içerisinde kalan alanda Karayolları Genel Müdürlüğü Bakımevi, 2 adet otel(Derbent ve Doruk Otel), 1 adet inşası durdurulmuş karkas bina, 1 adet giriş kapısı, 2 adet verici bulunmaktadır. 2011 yılında Bakanlığımızın yeniden yapılanması sürecinde Sinop 10. Bölge Müdürlüğüne bağlı olarak Kastamonu ilinde Ilgaz Dağı Milli Park Müdürlüğü kurulmuştur. Milli parkın yönetimi bu müdürlük tarafından sürdürülmektedir. 6. ÇANKIRI İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ 6.1.Gelişme Stratejileri Strateji 1. Doğa turizmi yatırım projelerine uygulanmak için teşviklerin sağlanması ile Çankırı ’da turizm sektöründe yatırımların arttırılması. Strateji 2. Yüksek potansiyele sahip ilçelerde de yerel kalkınmada turizmin güçlü bir araç olarak öne çıkarılması. 6.2. Pazarlama Stratejisi Strateji 1. Milletler arası, ülke geneli, bölgesel ve yerel ölçekte markalaşmanın hedeflenmesi, ülke çapında tanıtım ve pazarlamaya ek olarak varış noktaları bazında tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine başlanması. 6.3. Ziyaretçi Yönetimi Stratejisi Strateji 1. Koruma ilkeleri ve ziyaretçi yönetim kriterlerinin ile yaygınlaştırılması, bunun yanında, müşteri beklentilerine de dayalı sürdürülebilir ziyaretçi yönetiminin sağlanması 6.4. İzleme ve Değerlendirme Stratejisi (Turizmin etkilerinin ve sürdürülebilirliğin izlenmesi) Strateji 1. Turizmin etkilerinin izlenmesi için, izleme birimlerince göstergelerden yararlanılması 6.1 .KAPASİTE GELİŞTİRME Amaç: ilgili paydaşların doğa turizmi (ekoturizm) açısından kapasitelerini geliştirmek Eylem no Öncelik Eylem 1 1 Açıklama Yapacak kişi ve kuruluşlar İşbirliği ortakları Süresi Başlangıç tarihi Ekoturizm eğitimi Yerel halkının eko-turizm hakkında eğitimi, Ekoturizme sunulabilecek ürünlerin geliştirilmesi ürünleri geliştirilmesi konusunda eğitilmesi. İTM, OSİ, Belediyeler, muhtarlıklar Ekoturizm Dernekleri 2013 OSİ; ÜN, KY, HEM Muhtarlıklar, belde belediyeleri, 2013 OSİ, İTM, Dernekler 2013 OSİ,HEM,ÜN , Dernekler 2013 İTM, Kişiler, Özel girişim Muhtarlıklar, belediyeler, KY 2013 Bu konuda plan süresince 15 kurs açılarak 225 kişinin eğitilmesi sağlanacak. 2 Yöre halkının doğa eğitimi 3 2 Üniversitelerle işbirliği 4 1 5 1 Yerel profesyonel av klavuzu eğitimi Ekoturizm Konseyi ve Ekoturizm Dernekleri Kurulması 2 Doğayı anlatmak için yöre halkın eğitilmesi, ayrıca çocukların eğitimi, Plan dönemi boyunca 1000 yetişkin, 3000 çocuğa doğa eğitimi verilmesi, Her türlü faaliyetin planlanma, geliştirme ve uygulama safhalarında Zonguldak içinde ve yakınındaki üniversitelerden bilimsel destek alınması için işbirliği Av turizmine profesyonel yaklaşım sağlanacaktır. Eko-turizmde hedef birliğinin sağlanması, İşbirliği için sözleşme imzalanması 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 7 Bütçesi ve Finans kaynağı 2 0 1 9 2 0 2 1 2 0 2 3 Göstergeler 6.2. FİZİKSEL ALTYAPININ OLUŞTURULMASI Amaç; altyapıyı güçlendirmek veya geliştirmek, Eylem Açıklama Yapacak kişi ve kuruluşlar İşbirliği ortakları Süresi Eylem no Öncelik Başlangıç tarihi 1 1 Alan düzenleme 2 1 Atık yönetimi 3 1 Patika düzenlemeleri (trekking yol ağı oluşturma ve düzenleme) 4 2 Karavan&mobil ev kamp yeri 5 2 Ulaştırma imkanlarının arttırılması 6 1 Turizm Bilgilendirme Merkezleri kurulması 7 1 Doğa Müzesi Kurulması Kamping alanlarının ve günübirlik alanların düzenlenmesi, uygun yerlerde, ilçe planına uygun olmak üzere en az 3 motokaravan yeri düzenlenecektir. Özellikle katı atıkların yönetimi, vahşi depolama engellenecektir. 3.Bölümde Trekking güzergahı olarak tespiti edilen tüm sahalarda patika düzenlemeleri ve her türlü tanıtıcı, bilgilendirici elemanların yapımı ve yerine konması 2017 yılına kadar tamamlanacaktır. Favori ilçelerde Karavan ve taşınabilir ev organize kamp yerleri oluşturulması Havaalanı ve her türlü ulaşım seferlerinin arttırılmasıyla ziyaretçilere kolay ulaşım imkanı sağlanacaktır. Favori ilçelerde bilgilendirme merkezleri kurulacaktır, Bu merkezlerin atıl okul binaları veya köy evlerinin kiralanması veya restorasyonu ile oluşturulması. Favori ilçelerde Doğa Müzesi ve İl Turizm Md.(İTM) Kaynakamlıklar, (KY) İÖİ D, ÇŞM 2013 Muhtarlıkla (M) belediyeler,(B) İl özel idaresi (İÖİ) İTM, OSİ, Ky, B, İÖİ, Dernekler D Çevre ve Şehircilik md ÇŞM Dernekler 2014 OSİ; İTM, Ky, B, İÖİ Dernekler 2015 Valilik, İÖİ,THK,UB 2013 2013 İTM, OSİ, KY, B, İÖİ STK 2014 OSİ, İTM Ky B İÖİ Dernekler, Üniversiteler 2014 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 7 Bütçesi ve Finans kaynağı 2 0 1 9 2 0 2 1 2 0 2 3 Göstergeler 8 1 Kuş Gözlem Kulelerinin Oluşturulması 9 1 Turizm alanlarına manzara seyir noktası ve seyir terasları yapılması Ekolojik Yorum Merkezleri kurulması için çalışmalar yapılacaktır. Uygun sulak alanlara kuş gözlem kuleleri yapılarak kuş gözlemciliği ve kuş gözlemciliğine dayalı turizm altyapısı oluşturulmuş olacaktır. Turizm alanlarında seyir noktası ve seyir terasları yapılarak cazibe arttırılacaktır. OSİ STK Özel İdareler, Belediyeler, Kaymakamlıklar Muhtarlıklar, 2013 2013 6.3. ENVANTER, ÜRÜN OLUŞTURMA, ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME VE GELİŞTİRME, SERTİFİKALANDIRMA, TANITIM VE PAZARLAMANIN YAPILMASI Amaç: mevcut ekoturizm ürünlerinin ortaya çıkarılması, geliştirilmesi, tanıtımı ve pazarlamasını yapmak. Eylem Açıklama Yapacak kişi ve kuruluşlar İşbirliği ortakları Süresi Eylem no Öncelik Başlangıç tarihi 1 1 Kültürel ürün envanteri ürünleri sunuma hazır hale getirme Geleneksel yaşam tarzı ve kültüre ilişkin olarak doğadan toplanan veya üretilen gıda maddeleri, doğal materyalden üretilen el sanatları vb. değerlerin tespiti, satılabilir hale getirilmesi, sözlü değerlerin envanteri, bunların turizme sunulabilir hale getirilmesi iTM, OSİ, Ky, HEM, Dernekler, üniversiteler 2014 2 1 Doğal ürün envanteri sunuma hazır hale Doğada gizli kalmış, henüz keşfedilmemiş olan turizme sunulabilecek değerlerin ortaya çıkarılması ve sunuma hazır hale İÇOM, Tarım il Müdürlüğü(İTM Üniversiteler 2013 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 7 Bütçesi ve Finans kaynağı 2 0 1 9 2 0 2 1 2 0 2 3 Göstergeler ), özel getirme 3 2 Yeni tesisler Avlaklarda av sayısının arttırılması Avlaklarda av kaynağına yem takviyesinin yapılması Avlakların tanıtılması 4 5 6 7 1 Tur opreratörlerine saha tanıtımı ve Ekotur destinasyonları 8 2 Fuar sempozyumlar, festivaller 9 2 Organik Tarım Zamanla gelişim gösteren ve potansiyeli artan yerlere belirlenmiş ekoturizm standartlarına uygun yeni eko-turizm tesisleri Avlaklarda av potansiyelini artıracak ve av turizminin cazibesini arttıracaktır. Avlaklarda av potansiyelini artıracak ve av turizminin cazibesini arttıracaktır. Avlaklar ve av kaynakları fuarlar, yabancı ve yerli televizyonlar, av dergileri vb. kaynaklarla ya da yerli ve yabancı av turizm acentalarıyla görüşerek tanıtılması Özel Gr. OSİ, Ky İÖİ, İTM Dernekler, Belediyeler OSİ, Avlak İşletmecileri OSİ,Avlak İşletmecileri, Avcı Dernekleri OSİ, Avcı dernekleri,İl Kültür ve Turizm 2015 2013 2013 2013 Tur opartörlerine sahanın gezdirilerek tanıtımı, görüşlerinin alınması, isteklerinin değerlendirilmesi, destinasyon şekillendirmelerinin yapılması,bu destinasyonlar üzerinde hizmet kalitesi ağı kurulması, destinasyonları destekleyici, olumlu etkileyici eklerin tespiti Fuar ve sempozyumlara aktif katılımlarla stand oluşturma, festivallerin kültürel değerleri öne çıkaran hale getirilmesi, her yıl en az 2 milli fuara katılacaktır. İTM, OSİ; Valilik, K, B, İÖİ, ST, KTM 2014 İTM, OSİ, tarım d. HEM, Belediyeler, Dernekler ÜN 2014 Korunan alanlarda organik tarımla üretim prensiplerinin yerleştirilmesi , plan dönemi sonunda sahaların yüzde 30 unda organik tarımın yapılıyor olmasının sağlanması, İTM, OSİ, İL tarım Md. Muhtarlıklar, Dernekler 2014 6.4 . iZLEME VE DEĞERLENDİRMEYE YÖNELİK EYLEMLER Amaç: ekoturizm faaliyetlerinin izlenmesine ilişkin kriterlerin belirlenmesi, izlemenin yapılması, raporlama, değerlendirme ve geri bildirimlerin yapılması. Eylem Açıklama Yapacak kişi ve kuruluşlar İşbirliği ortakları Süresi Eylem no Öncelik Başlangıç tarihi 1 1 Değişimin sınırlarının belirlenmesi 2 1 Ekonomik etkilerin izlenmesi Doğal ve kültürel değerleri etkileyen tüm turizm faaliyetlerinin kabul edilebilir değişimin sınırlarının belirlenmesi, bu çalışmanın hedefi yöresel düzeyde kabul edilebilir sınırların tespitidir. İndikatörlere göre izlenecektir 3 1 Sürdürülebilirliğin izlenmesi İndikatörlere göre izlenecektir OSİ, İTM, Üniversiteler TSK, Dernekler 2014 İTM, Tarım Md Ky B Tic San Od. OSİ; ÇŞM Dernekler, Üniv. Dernekler, 2014 2014 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 7 Bütçesi ve Finans kaynağı 2 0 1 9 2 0 2 1 2 0 2 3 Göstergeler HAZIRLAYAN Çankırı İli Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürü ………………….. KONTROL EDEN 9 Bölge Müdürlüğü/ Doğa Koruma ve Sulak Alanlar Şube Müdürü ……………… Uygun Takdim 9. Bölge Müdürü ………………. Çankırı Vali Yardımcısı ……………………. Doğa Turizmi Master Planının uygulanması UYGUNDUR ……………………… VALİ