Bildiri PDF
Transkript
Bildiri PDF
55 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş Antalya İli Sera Sebze Yetiştiriciliğinde Modern ve Geleneksel Sera İşletmelerinin Kıyaslanması Murad ÇANAKCI(1), İbrahim AKINCI(2) (1) (2) Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Antalya Akdeniz Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümü, Antalya e-posta : muradcanakci@hotmail.com Özet: Antalya ili Türkiye’de sera tarımının merkezi konumundadır. Bölge seralarında geleneksel yöntemlerle üretim şekli oldukça yaygındır. Ancak, son yıllarda modern seraların sayısında önemli artışlar gözlenmektedir. Bu çalışmada, Antalya ilinde sera sebzeciliği üretimi gerçekleştirilen iki adet modern sera ve 116 adet geleneksel sera işletmesi incelenmiş ve bu işletmelerin genel yapısı, üretim sistemleri ve mekanizasyon özellikleri kıyaslanmıştır. Buna göre, modern ve geleneksel sera işletmelerinde yapısal ve yetiştirme teknikleri yönünden farklılıklar görülmektedir. Modern seralarda topraksız kültürde üretim yapılmaktadır ve iç ortam koşulları bilgisayarlı sistemler ile kontrol edilmektedir. Geleneksel seralarda ise üretim toprakta gerçekleştirilmektedir ve iç ortam koşullarının sağlanmasında yetersizlikler bulunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Sera sebze yetiştiriciliği, modern sera, geleneksel sera, sera mekanizasyonu, Antalya The Comparison of Modern and Conventional Farms in Greenhouse Vegetable Cultivation of Antalya Province Abstract: Antalya Province is the center of greenhouse cultivation in Turkey. In general, conventional cultivation is realized in the regional greenhouses. In recent years, it is observed that the number of modern greenhouses increases. In this study, two modern and 116 conventional greenhouse vegetable farms were investigated. General structure, production and mechanization properties of these farms were compared. According to the findings, it is seen that there are differences with respect to structural and cultivation techniques of modern and conventional farms. Soilless culture systems are applied and climate conditions are controlled by computerized systems in modern greenhouses. In conventional greenhouses cultivation is realized on soil and climate conditions are insufficient. Key words: Greenhouse vegetable cultivation, modern greenhouse, conventional greenhouse, greenhouse mechanization, Antalya GİRİŞ Seralar; dönemlerde 46 934 ha’lık alanda örtüaltı yetiştiriciliği yapılmaktadır. iklim koşullarının bitkilerin elverişli yetişmesine uygun olmadığı Antalya ili toplam örtüaltı alanı 16 370 ha’dır. Ülkemiz ortamın cam sera alanlarının % 81.3’ü (5.469 ha), plastik sera sağlandığı, ısı, ışık, nem ve hava hareketleri gibi alanlarının etmenlerin alanlarının kontrol altına alınabildiği yapılardır. Günümüzde seracılık sebze, meyve, fide, süs ve tıbbi bitkilerin yetiştiriciliğinde % 47.9’u % 11.7’si (8.192 ha) (2.709 ha) ve plastik Antalya tünel ilinde bulunmaktadır (TÜİK, 2005). uygulanmaktadır Bölgenin coğrafik ve iklim yapısının uygun olması, (Tiwari, 2003). Türkiye’de örtüaltı yetiştiriciliği 1940’lı sahil şeridi boyunca seracılığın yayılmasında önemli bir yıllarda Antalya’da kurulan seralar ile başlamıştır. etken olmuştur. Sera alanlarında, sebze üretimi başta (Sevgican ve olmak üzere süs bitkileri, fide ve meyve yetiştiriciliği ark., 2000). Ülkemizde toplam 56 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş yapılmaktadır. Bölgede sera sebzeciliği, yaygın olarak işletmelerinin geleneksel yöntemlerle gerçekleştirilmektedir. Ancak, mekanizasyon son yıllarda görülen tüketici taleplerindeki değişiklik ve yapılmıştır. çevreye duyarlı üretim etkisi, gıda güvenliğini öne çıkaran üretim tekniklerini ve bununla ilgili sertifikasyon işlemlerini gündeme getirmiştir (Titiz, 2004). Bu nedenle bölgede, sera iç ortam koşullarının bilgisayarlı sistemler ile kontrol edildiği, daha kaliteli ürün yetiştiriciliği ve gıda güvenliğini esas alan modern seracılık uygulamaları yaygınlaşmaya başlamıştır. Sera mekanizasyonu kavramı, iklimlendirme ve üretim mekanizasyonu incelenebilir. Sera olmak üzere iki bölümde içi iklimin aydınlık, sıcaklık, havalanma ve nem açılarından üretilen bitkiler için en uygun değerlerde olması, üretimin başarısını doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle, sera içi iklimin düzenlenmesi için çeşitli çalışmalar ve uygulamalar yapılmaktadır. Bu uygulamalar sera iklimlendirme mekanizasyonu şeklinde tanımlanmaktadır. Sera üretim mekanizasyonu ise bitki yetiştiriciliğinde toprak işleme, ekim, dikim, sulama, gübreleme, tarımsal savaş, hasat ve taşıma gibi işlemleri kapsamaktadır. Bu işlemlerde açık alanda görülen mekanizasyon uygulamaları yanında, seralara özel mekanizasyon uygulamaları da geliştirilmiştir (Yağcıoğlu, 1999). Bu araştırmada, Antalya ilinde sera sebzeciliği genel yapısı, özellikleri üretim ile sistemleri ilgili ve kıyaslamalar MATERYAL ve YÖNTEM Araştırma, işletmelerinde bölgesinin Antalya ili yürütülmüştür. coğrafik konumu sera sebzeciliği Şekil 1’de araştırma ve tarım alanlarının dağılımı görülmektedir. Araştırmada veriler anket çalışması ile elde edilmiştir. Geleneksel sera işletmeleri ile yapılan anket sayısının belirlenmesinde Neyman Metodu kullanılmıştır (Özkan, 1993; Işık ve Atun, 1998). Anket çalışması Merkez, Gazipaşa, Kumluca, Kale ve Kaş ilçelerinde olmak üzere toplam 116 işletmede yürütülmüştür. Modern sera özelliklerinin belirlenmesi için iki adet sera işletmesi ile anket çalışması yapılmıştır. Anket sonucunda belirlenen veriler ile geleneksel işletmelere ait bazı sonuçlar kıyaslanmıştır. BULGULAR VE TARTIŞMA İşletme özelliklerinin kıyaslanması Araştırma kapsamında incelenen ve Antalya ilinde sebze üretimi gerçekleştiren iki adet modern sera işletmesine ait genel özellikler görülmektedir. üretimi gerçekleştiren modern ve geleneksel sera Şekil 1. Araştırma bölgesinin coğrafik konumu ve tarım alanlarının dağılımı Çizelge 1’de 57 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş Çizelge 1. Modern sera işletmelerine ait bazı özellikler İşletme No Özellik I II Kuruluş yılı 1996 2000 Üretim alanı (ha) 9.51 1.57 Sera sayısı (adet) 6 2 İdari 2 - Teknik 9 1 Hizmet 6 - İşçi 90 12 Toplam 107 13 1 - 36.1 - Personel Sayısı (adet) Traktör sayısı (adet) Motor gücü (kW) İşletme içi taşıma arabası (adet) Özellik Sera içi çok amaçlı araba (adet) Özellik Pülverizatör sayısı, adet Kapasite (L) Çizelge 1’de görüldüğü 6 18 akülü mekanik 2 1 600 400 6 adet/işletmedir. Geleneksel seraların modern seralar işletmeleri 1996 ve 2000 yıllarında kurulmuşlardır. gibi bir merkezde toplanmadığı, genel olarak dağınık İşletmeler yapıda şirketler modern 1 mekanik sera anonim gibi, 4 akülü bünyesinde faaliyet kuruldukları görülmektedir. Araştırma göstermektedir. Anket yapılan I no’lu işletmede altı kapsamında incelenen 116 adet işletmeye ait toplam adet, II no’lu işletmede iki adet sera bulunmaktadır ve 688 adet sera ve 99.5 ha sera alanı belirlenmiştir. işletmelere ait toplam üretim alanları sırasıyla 9.51 ha Seraların küçük üretim alanlarında ve dağınık durumda ve 1.57 ha’dır. İşletmelerde seralar bir merkezde olması, toplanmıştır. Araştırma kapsamında incelenen toplam teknolojilerin sera alanlarında uygulanabilme olanağını 116 adet geleneksel sera işletmesi, aile işletmesi azaltmaktadır. niteliğindedir. İşletme sahiplerinin ortalama deneyim süresi 19 yıl, ortalama aile nüfusu 4.4 kişidir. işletme giderlerini artırmakta ve yeni İşletme koşulları ve ürün desenine bağlı olarak değişmekle birlikte bölgede sera sebze yetiştiriciliği Geleneksel işletmelere ait cam seraların 1960’lı yılların eylül-temmuz sonlarında kurulmaya başladığı belirlenmiştir. 1980’li Modern yıllardan itibaren plastik seraların kurulmaya başlaması prosedüre uygun ve yıl içerisinde sürekli çalışan ile üretim alanları hızla artmıştır. Günümüzde seracılık personel tarafından karşılanmaktadır. İncelenen I no’lu ikinci ve üçüncü işletmede toplam 107, II no’lu işletmede toplam yapılmaktadır. geleneksel kuşak aile bireyleri tarafından Anket kapsamında işletmelerde ortalama değerlendirilen sera sera 13 personel döneminde işletmelerinde çalışmaktadır. gerçekleştirilmektedir. gerekli işgücü Geleneksel yasal sera alanı işletmelerinde ise gerekli işgücü, işletme içinden veya 0.86 ha/işletme ve ortalama sera sayısı yaklaşık işletme dışından sağlanmaktadır. İşletme dışından 58 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş işgücü sağlama şekli dönemlik veya taşıma, altı adet çok amaçlı araba, II no’lu işletmede günlüktür. Üretim dönemi boyunca işgücünün işletme ise bir adet taşıma ve 18 adet çok amaçlı araba dışından karşılandığı, karşılıklı anlaşma ile sağlanan ve bulunmaktadır. Geleneksel işletmelerde, işletme ve ortakçılık olarak adlandırılan yöntem bölgede yaygın sera içerisinde taşıma işlemleri insan işgücü veya el olarak arabaları ile yapılmaktadır. Toplam 688 adet sera uygulanmaktadır. Bu (sezonluk) yöntemde işgücünü karşılayan aile, anlaşma kapsamında işletme giderlerini içerisinde belirlenen oranda karşılamakta ve işletme gelirlerinden belirlenmiştir. belirlenen oranda pay almaktadır. Modern sera mühendislerinin adet serada raylı taşıma sistemi Modern sera işletmelerinde ilaçlama işlemleri işletmelerinde kontrolü üç üretim, altında ziraat yapılmaktadır. pülverizatörler ile yapılmaktadır. İncelenen I no’lu işletmede iki adet, II no’lu işletmede pülverizatör bilgiler farklı kaynaklardan elde edilmektedir. Araştırma işletmelerinde kapsamında bu yöntemler sırasıyla; ilaç bayi önerileri, pülverizatörler yaygın olarak kullanılmaktadır. Modern üreticilerin ve deneyimleri, diğer üreticilerin elektrik geleneksel seralarda Geleneksel adet Geleneksel sera işletmelerinde ise üretim ile ilgili kendi bulunmaktadır. bir motorundan kullanılan sera hareketli pülverizatör deneyimleri, özel firmaların teknik personeli ile tarım il özellikleri benzerdir. Ancak, modern seralar yapısal ve ilçe müdürlüklerinin önerileri olarak belirlenmiştir. özellikleri ve sera içi ortamının sürekli kontrol edilmesi Modern sera işletmelerinde topraksız kültürde nedeni ile hastalık ve zararlılardan geleneksel seralara sebze üretimi gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle traktör göre gereksinimi seralarda azalmaktadır. Anket yapılan II no’lu daha az etkilenmektedirler. biyolojik mücadele Ayrıca modern yöntemleri de modern sera işletmesinde ise traktör bulunmamaktadır, uygulanmaktadır. Bu nedenler ile modern seralarda I no’lu modern sera işletmesinde ise işletme içi ilaçlama işlemi sayısı geleneksel seralara göre daha taşımacılıkta ve işletmenin diğer işlerinde kullanılmak düşüktür. üzere bir adet traktör bulunmaktadır. Geleneksel Modern seralarda üretilen sebzeler yurtdışına ya işletmelerde sera sebze yetiştiriciliği tümüyle toprakta da yurtiçinde belirli merkezlere pazarlanmaktadır. gerçekleştirilmektedir. Bu nedenle toprak işleme başta Araştırmada modern işletmelerde pazarlama sorunun olmak üzere ilaçlama ve taşıma işlemlerinde traktör yaşanmadığı belirtilmiştir. Geleneksel seralarda üretilen kullanımı görülmektedir. Ayrıca incelenen işletmelerin sebzeler yaklaşık % 45’i sera sebzeciliği ile birlikte tarla, meyve pazarlanmaktadır. Ancak toptancı hallerinde fiyatlar ve açıkta sebze üretimi gerçekleştirmektedirler. Bu koşullara göre ani değişiklikler gösterebilmektedir. Bu nedenle işletmelerde traktör diğer tarımsal faaliyetlerde nedenle bazı dönemlerde üreticilerin kazancı azalmakta de kullanılmaktadır. Geleneksel sera işletmelerinde veya ürünün pazarlanmasında sorunlar yaşanmaktadır. bölgede bulunan toptancı hallerine traktör sayısı 0.58 adet/işletme olarak belirlenmiştir. Modern seralarda, budama işlemlerinde ve hasat Sera özelliklerinin kıyaslanması sonrasında ortaya çıkan bitkisel atık vb. materyallerin Araştırma kapsamında incelenen iki adet modern işletme içerisinde taşınması amacıyla taşıma arabaları sera işletmesinde bulunan toplam sekiz adet seraya ait kullanılmaktadır. Ayrıca sera içerisinde budama, ipe bazı özellikler Çizelge 2’de verilmiştir. alma, ipe sarma gibi bakım işlemleri ile hasat işlemleri Çizelge 2’de görüldüğü gibi modern seralar blok vb. işlemlerde kullanılmak üzere çok amaçlı arabalar sera özelliğindedir ve çatı sayıları 2-24 adet arasında kullanılmaktadır. İncelenen I no’lu işletmede dört adet değişmektedir. Çatı genişlikleri 8-10 m, sera eni 59 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş 18-149 m ve sera boyu 95-192 m değerleri arasındadır. Boyutlara bağlı olarak en küçük sera alanı Çizelge 2. Modern işletme seralarına ait bazı özellikler Sera No Özellik Sera eni, m I II III IV V VI VII VIII 120 149 149 120 50 50 100 18 Sera boyu, m 120 192 164 131 120 120 140 95 Üretim alanı, ha 1.44 2.86 2.44 1.57 0.60 0.60 1.40 0.17 Çatı sayısı, adet 15 21 24 15 15 15 14 2 Plastik Cam Cam Cam Plastik Plastik Cam Plastik K-G* K-G K-G K-G K-G K-G K-G K-G Yan yükseklik, m 4.0 4.0 4.5 4.5 4.0 4.0 4.0 4.0 Mahya yüksekliği, m 6.0 5.3 5.8 5.8 6.0 6.0 6.5 6.5 Örtü malzemesi, yan Yön Konstrüksiyon malzemesi Glv. Çlk** Glv. Çlk. Topraksız kültür Perlit Perlit Isıtma sistemi yakıt cinsi Kömür Kömür Ürün, Glv. Çlk. Glv. Çlk. Kayayünü Kayayünü LPG Alüminyum Glv. Çlk. Perlit Perlit Perlit Perlit Kömür Kömür LPG LPG Domates Domates Biber - LPG Domates Biber Sonbahar - - - - - - - Domates İlkbahar - - - - - - - Domates 250 150 350 350 250 250 180 * KG: Kuzey-Güney, Domates Glv. Çlk. Tek ürün Verim, t/ha Domates Glv. Çlk. 150-180 ** Galvanizli Çelik 0.17 ha, en büyük sera alanı 2.86 ha’dır. Ortalama sera Modern seraların kuruluş yönü kuzey-güney (KG) alanı 1.39 ha’dır. Modern seralarda örtü malzemesi doğrultusundadır. Geleneksel işletmelerde kuzey-güney olarak cam veya plastik malzeme kullanılmaktadır. Cam doğrultusunda kurulan seraların oranı % 64’tür. Bu tip seralar ikizkenar beşik çatılı, plastik seralar ise yay işletmelere ait seraların kuruluşunda; güneş ışığından çatılı sera özelliğindedir. daha fazla yararlanma özelliği, bölgedeki hakim rüzgar Geleneksel seraların % 52.2’si (359 adet) cam sera ve % 47.8’i (329) plastik seradır. Anket yönü ve arazinin topoğrafik yapısı gibi özelliklerin dikkate alındığı belirlenmiştir. çalışmasında son beş yılda kurulan geleneksel seraların % 64’ünün plastik, % 36’sının cam sera Modern seralarda yan yükseklikler 4.0-4.5 m, olduğu mahya yükseklikleri 5.3-6.5 m arasında değişmektedir. belirlenmiştir. Plastik seralarda yapım maliyetleri cam Bölgedeki geleneksel işletmelere ait cam ve plastik seralara göre daha düşüktür. Bu nedenle, son yıllarda seralarda yükseklik ölçüleri farklılık göstermektedir. örtü malzemesi olarak plastik kullanımı artmaktadır. Cam Bölgedeki geleneksel işletmelere ait cam seralarda seralarda yan yükseklik 1.8-2.2 m, mahya yüksekliği 4.5-6.5 m arasında değişmektedir. Plastik tek çatı uygulaması yaygındır. Araştırmada incelenen seralarda ise yan yükseklik 1.8-3.0 m, cam seraların % 84’ü tek çatılı, % 16’sı blok sera yüksekliği 3.0-4.0 m arasında değişmektedir. mahya özelliğindedir ve çatı genişlikleri 12, 18 veya 24 m’dir. Modern seralarda konstrüksiyon malzemesi olarak Plastik seralar ise blok sera şeklindedir ve blok galvanizli çelik kullanılmaktadır. Anket çalışmasında genişlikleri yalnız 5-6 m’dir. Ortalama sera alanı; cam VII no’lu serada alüminyum malzemenin seralarda 0.13 ha, plastik seralarda 0.17 ha olarak kullanıldığı belirlenmiştir. Geleneksel seralarda ise belirlenmiştir. Tüm seralar dikkate alındığında bu değer konstrüksiyon malzemesi olarak demir kullanılmaktadır. ortalama 0.15 ha’dır. Ancak toplam 18 adet plastik serada (% 5.5) ahşap 60 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş malzemenin kullanıldığı belirlenmiştir. Sahil şeridinin Antalya ilinde sebze yetiştiriciliği gerçekleştirilen batı kesiminde ve eski yapılı seralarda görülen bu modern ve geleneksel seraların tümünde damla sulama uygulamanın terk edilmekte olduğu söylenebilir. sistemleri kullanılmaktadır. Gübreleme işlemi de damla Modern seralarda topraksız kültürde yetiştiricilik yapılmaktadır. Yetiştirme ortamlarında perlit veya sulama ile birlikte yapılmaktadır. Modern seralarda doğal havalandırma sistemleri kayayünü kullanılmaktadır. Geleneksel seralarda ise bulunmaktadır. Havalandırma üretim tümüyle toprakta gerçekleştirilmektedir. Ancak, havalandırma pencerelerinden üretimin yapılmadığı yaz (temmuz-ağustos) döneminde Pencereler mahya boyunca çift taraflı (kelebek sistemi) toprağın dezenfekte edilmesi amacıyla solarizasyon yer almaktadır. Yan yüzeylerde ise havalandırma işlemi uygulanmaktadır. Bu işlemden önce seralarda açıklığı bitki açıklıklarının artıkları temizlenmekte ve toprak işleme yapılmaktadır. Sera içerisine damla sulama sistemi kurulmakta ve toprak 0.2-0.3 mm kalınlığında ince plastik örtü ile örtülmektedir. Hava girişinin bulunmamaktadır. sera taban açıklıkları çatı oluşmaktadır. Çatı havalandırma alanına oranı % 30-35 arasında değişmektedir. Geleneksel seralarda da havalandırma işlemi doğal havalandırma sistemleri ile gerçekleştirilmektedir. engellenmesi için kenarlar toprakla kapatılmaktadır. Ancak modern seralara göre farklılıklar görülmektedir. Belirli aralıklarla (10-15 gün) örtü altında kalan alan Havalandırma açıklıkları çatı ve yan havalandırma damla sulama sistemi ile sulanmaktadır. Solarizasyon pencerelerinden işleminde toprak sıcaklığı 55C’ye kadar yükselmektedir pencereleri insan işgücü ile mekanik olarak hareket (Öncüer 1995). Örtü altında oluşan sıcaklık sulama ettirilmektedir. Çatı havalandırma açıklıklarının sera işlemiyle nematodlara, taban alanına oranı % 2-4, yan açıklıkların sera taban patojenlere, böceklere ve yabancı otlara karşı etkili alanına oranı % 11-16 düzeylerindedir. Ayrıca plastik olmaktadır. seraların derinlere inmekte ve oluşmaktadır. yaklaşık % 70’inde Havalandırma çatı penceresinin Modern seralarda ısıtma işlemi bitki istekleri bulunmadığı belirlenmiştir. Konu ile ilgili çalışmalarda, dikkate alınarak yapılmaktadır. Sistemde kullanılan çatı havalandırma açıklıklarının sera taban alanına sıcak su boruları ayrıca sıra aralarında hareket eden oranının en az % 15 düzeylerinde olması gerektiği arabalar için de ray görevi yapmaktadır. Sistemlerde bildirilmiştir (Yüksel, 1995; Yağcıoğlu, 1999). Bu değer LPG veya katı yakıt (kömür) kullanılmaktadır. dikkate Geleneksel seralarda yapılan ısıtma işlemi don alındığında, geleneksel seralarda doğal havalandırmanın yetersiz olduğu görülmektedir. birlikte, Modern seralarda ayrıca sisleme, CO2 gübrelemesi araştırmada seraların % 12’sinde herhangi bir ısıtma sistemleri ve ısı perdeleri bulunmaktadır. Geleneksel işleminin yapılmadığı belirlenmiştir. Bu tip seralarda seralarda bu tip sistemler yer almamaktadır. Bu don tehlikesini önlemek için bitkilerin ipe alındığı nedenle geleneksel seralarda yetiştiricilik döneminde tellerin üzerine ince plastik örtü örtülmektedir veya bitki isteklerine uygun elverişli ortamların sağlanması yağmurlama sistemleri kullanılmaktadır. Geleneksel yönünde olumsuzluklar görülmektedir. tehlikesinden koruma amaçlıdır. Bununla seralarda kullanılan ısıtma sistemleri içerisinde odun Anket kapsamında incelenen modern seralarda sobası kullanımı yaygındır. Ayrıca yağ sobası, LPG yılda tek sobası ve sıcak havalı sistemlerin de kullanıldığı görülmektedir. Ancak VIII no’lu serada çift ürün belirlenmiştir. yetiştiriciliği görülmektedir. Seralarda domates ve biber yetiştirildiği ürün yetiştiriciliğinin belirlenmiştir. Ancak uygulandığı bu bulgular 61 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş araştırmanın yürütüldüğü için azaltmaktadır. İşletmelere ait tarım arazilerinin dağınık geçerlidir. Üretim şekli ve yetiştirilen ürünler yıllara ve küçük boyutlu olması ülkemiz tarımının başlıca göre farklılık gösterebilir. Tek ürün yetiştiriciliğinde sorunlarındandır. biber düzenlemelerin sera yetiştiriciliğine de olumlu katkılar verimi 250-350 t/ha dönem 150-180 t/ha, olarak koşulları domates belirlenmiştir. verimi Sonbahar ve ilkbahar dönemlerinde yetiştirilen sezonluk domates verimi ise 150-180 t/ha’dır. Bu konuda yapılacak yasal yapacağı beklenmektedir. Modern sera işletmelerinde üretim sürekli ziraat mühendislerinin kontrolü altında yapılmaktadır. Geleneksel işletmelerde toplam sera alanlarının Geleneksel işletme sahipleri, üretim aşamalarında yaklaşık % 60’ında tek ürün yetiştiriciliği, % 40’ında teknik bilgiyi ilaç bayii ve kendi tecrübeleri başta olmak ilkbahar ve sonbahar yetiştiriciliği yapılmaktadır. Tek üzere farklı kaynaklardan sağlayabilmektedir. Bununla ürün yetiştiriciliğinde yetiştirilen ürünler ve verim birlikte bölgede son yıllarda tarımsal danışmanlık değerleri uygulamaları görülmektedir. değişim (120-300 t/ha), sınırları biber sırasıyla domates (70-180 t/ha), patlıcan Bölgede topraksız kültürde üretim modern (80-180 t/ha) ve hıyar (180-260 t/ha)’dır. Sonbahar seralarda gerçekleştirilmektedir. Geleneksel seralarda yetiştiriciliğinde hıyar ise üretim tümüyle toprakta yapılmaktadır. Modern (70-120 t/ha), ilkbahar yetiştiriciliğinde ise domates seralarda ısıtma işlemi bitki istekleri dikkate alınarak (90-160 t/ha), kavun yapılmasına karşın geleneksel seralarda yapılan ısıtma üretimi işlemi don tehlikesinden koruma amaçlıdır. Bu nedenle domates hıyar (150-220 t/ha) ve (70-120 t/ha) ve (140-240 t/ha), fasulye (20-30 t/ha) belirlenmiştir. özellikle soğuk dönemlere, ürün verimi ve ürün kalitesi olumsuz yönde etkilenmektedir. SONUÇLAR Bölge seralarında doğal havalandırma Antalya ili sera sebze yetiştiriciliğinde modern ve uygulamaları görülmektedir. geleneksel sera işletmelerinin kıyaslanmasına yönelik havalandırma oranının yapılan bu çalışmada elde edilen sonuçlar aşağıda geleneksel seralarda havalandırma oranı yetersizdir. özetlenmiştir. Üreticilerin Modern ve kıyaslandığında geleneksel yapısal ve sera yetiştirme işletmeleri teknikleri özellikle Modern yeterli yeni seralarda olmasına kurulacak karşın seralarda havalandırma konusuna özen göstermeleri gereklidir. Modern seralarda, ileri teknoloji uygulamaları yönünden farklılıklar görülmektedir. Modern işletmeler gerektiren şirketler bünyesinde faaliyet gösterirken geleneksel seralarda bu tip sistemlerin yer almaması ve yapısal işletmeler tümüyle aile işletmesi niteliğindedir. Bölgede özellikleri nedeni ile yetiştiricilik döneminde bitki modern işletmeler 1996 yılında kurulmaya başlamıştır. isteklerine uygun elverişli ortamların sağlanmasında Geleneksel yetersizlikler işletmeler 1960’lı yıllarından sonlarına sistemler bulunmaktadır. görülmektedir. Bu Geleneksel nedenle modern doğru sera sebzeciliğine başlamışlardır ve üretim ikinci seralarda; daha az kimyasal ilaç kullanılmakta, kaliteli veya ürün ve yüksek verim elde edilmektedir. üçüncü kuşak aile bireyleri tarafından sürdürülmektedir. Geleneksel işletmelerde seralar, küçük üretim alanlarına sahip ve genellikle dağınık durumdadır. Bu özellik işletme giderlerini artırmakta ve yeni teknolojilerin sera alanlarına uygulanabilme olanağını 62 Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş KAYNAKLAR Işık, A., Altun, İ. 1998. Şanlıurfa-Harran Ovasında Tarımsal Titiz, K.S. 2004. Modern Seracılık-Yatırımcıya Yol Haritası. Yapı ve Mekanizasyon Özellikleri. TÜBİTAK Tarım ve ANSİAD. Antalya Sanayici ve İşadamları Derneği, Ormancılık Dergisi, 22: 151-160. Antalya. Öncüer, C. 1995. Tarımsal Zararlılarla Savaş Yöntemleri ve İlaçları. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova,İzmir. Tiwari, G.N. 2003. Greenhouse Technology for Controlled Environment. Alpha Science International Ltd., Pangbourne, England. Özkan, B. 1993. Aksu Sulama Projesi Alanına Giren Tarım İşletmelerinin Ekonomik Analizi ve Ürün Desenini Etkileyen Faktörler (Doktora Tezi). Çukurova TÜİK, 2005. Tarımsal Yapı, Değer. T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Adana. Yağcıoğlu, A. 1999. Sera Mekanizasyonu. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Basımevi, Bornova, İzmir. Sevgican, A., Tüzel, Y., Gül, A., Eltez, R.Z. 2000. Türkiye’de Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliği. V. Türkiye Ziraat Teknik Kongresi 2. Cilt, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, 679-707, 17-21 Ocak, Ankara. Yüksel, A.N. 1995. Sera Yapım Tekniği. Hasat Yayıncılık Ltd. Şti., İstanbul.