satınalma gücü paritesi - Türkiye İstatistik Kurumu
Transkript
satınalma gücü paritesi - Türkiye İstatistik Kurumu
TÜİK TÜİK SATINALMA GÜCÜ PARİTESİ Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 SATINALMA GÜCÜ PARİTESİ ISSN 0259-5036 Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 ISSN 0259-5036 TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK SATINALMA GÜCÜ PARİTESİ Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 ISSN 0259-5036 TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU TÜİK BD+524ß)IIß ?AD"B B±Õê¤SÕ¤SßA~بßØáSáØᣤ~Õß!÷Øßß DIA1N"ßBDDBD1ß1FAF4F BD+524ß)IIß?AD"B B±Õê¤SÕ¤SßA~بßØáSáØᣤ~Õß!÷Øßß ØáSáØá£ßð~Õßð~ßa¤ßØá~£¤~Õßm ¤ß!S}á}¨ß)Õêaê D~¤qßÈßÂã¸èÃ߸ùßùè߸ãß߸ùßùè߸ (SòqßÈßÂã¸èÃ߸Üßùßãè NSó}ßØá~£¤~Õßm ß!´~ÕßB~Õ¨Só~ߤ~á¨~Ø D~¤qßÈßÂã¸èÃßèßãßèãß߸ùßùß®Ýß߸ùßùèß (SòqßÈßÂã¸èÃ߸ÜßßÝ NSó}ßm~Õ~ßó´~¤£ßرÕê¤SÕ}}÷ßm BSá}S¤¨Sß)íkíß?SÕá~ØßDS£}¨} D~¤qßÈßÂã¸èÃ߸ùßùßè® (SòqßÈßÂã¸èÃßè߸ÜßÝ á~Õ~á ááÀqÞÞñññÅáê£Å±ðÅáÕ "À±ØáS a¤_áê£Å±ðÅáÕ NSó}ß5± ã¸ ß ß ß ß ß DíÕ£ó~ßØáSáØá£ß1êÕê¨ê 5~kSáa~óßSuÅß5±q߸¸ßßßùݸùùß51AßÞßDIA1N" êßóSó}}ßÝßBSó}¤}ß(£Õßð~ßBSSáß"Ø~Õ¤~Õß1SêêÒSß´Õ~ß~Õß S££}ß DíÕ£ó~ß ØáSáØá£ß 1êÕê¨êß S£S¤}}ÒSß SááÕÅß )~Õm~£ß ð~óSß áí÷~¤ß£¤~ÕßáSÕS}uSß÷Ø÷ßm±S¤á}¤S¨S÷ßð~ßuS}á}¤S¨S÷Å DíÕ£ó~ßØáSáØá£ß1êÕê¨êß4SáaSSØ}rߣSÕS 5ØSßèùù 4Dqßèùùùãèß10 Adet � �0�ˇ◊´ŞŞˇ3ìúł +B5߮ܮܸ®è¸Ü Önsöz ÖNSÖZ Türkiye østatistik Kurumu karar alclarn, araútrmaclarn ve tüm istatistik kullanclarnn ihtiyaç duyduklar istatistiksel verileri, uluslararas standartlara uygun olarak güvenilirlik, tutarllk, tarafszlk, istatistiki gizlilik, güncellik ve úeffaflk ilkeleri do÷rultusunda üretmekte ve yaymlamaktadr. Üretilen istatistiklerin gerçekleri yanstmasnn sa÷lanmas, tüm kullanclara tarafsz ve eú zamanl olarak sunulmas, gizlilik ilkesine uyulmas, kamuoyunun bilgi edinme hakknn gözetilmesi temel esaslardr. Kurumumuzun gerek basl yayn olarak çkard÷, gerekse internet sayfasnda yaymlad÷ tüm istatistiksel veriler ile birlikte, araútrmalarn metodolojisine (kullanlan tanm, kavram ve snflamalar, araútrmann kapsam ve yöntemi, örnek tasarm vb.) iliúkin açklamalar da kapsaml ve güncel olarak kamuoyunun dikkatine sunulmaktadr. østatistiksel verilerin do÷ru okunmas, sa÷lkl yorumlanmas, ancak metodolojik açklamalarn dikkate alnmas ile mümkündür. Satnalma Gücü Paritesine iliúkin ayrntl metodolojik açklamalar TÜøK web sayfamzda ve basl yayn olarak mevcuttur. Bu yaynda, Satnalma Gücü Paritesiyle ilgili merak edilen, tartúlan, eleútirilen hususlar ile en çok sorulan sorulara iliúkin açklamalara yer verilmiú ve yayn hazrlanrken konuya ilgi duyan herkes tarafndan anlaúlabilir olmas hedeflenmiútir. Sorularla Resmi østatistikler Dizisi’nin 4. yayn olan bu yaynn tüm kullanclarna yararl olmasn dilerim. A. Ömer TOPRAK A. Ömer TOPRAK Başkan V. Baúkan V. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 III İçindekiler øÇøNDEKøLER Sayfa Önsöz III øçindekiler V 1. Satnalma Gücü Paritesi 1. Satnalma Gücü Paritesi (SGP) nedir? 1 2. SGP’nin temel amac nedir? 2 3. SGP hesaplamasna niçin gerek duyulmuútur? 2 4. SGP hesaplamalar ne zaman ve kimler tarafndan ortaya atlmútr? 2 5. Uluslararas geliúmiúlik karúlaútrmalarnda döviz kuru neden uygun bir de÷iúim oran olarak kabul edilmez? 3 6. Döviz kuru ile SGP arasndaki fark nedir? 3 7. Uluslararas karúlaútrmalarda reel ve nominal karúlaútrmalar ne anlama gelmektedir? 4 8. SGP döviz kuruna alternatif olarak kullanlabilir mi? 6 9. SGP bütün uluslarararas karúlaútrmalar için en uygun de÷iúim oran mdr? 6 10. SGP bir ülkenin para biriminin gerçek de÷erinin altnda veya üstünde oldu÷unu belirleyebilir mi? 6 11. Satnalma Gücü Paritesine iliúkin göstergeler nelerdir? 7 12. Reel Gayri Safi Yurtiçi Hasla nedir? 7 13. Hacim endeksi nedir? 8 14. Karúlaútrmal Fiyat Düzeyi Endeksi nedir? 9 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 İçindekiler Sayfa 15. Nominal Gayri Safi Yurtiçi Hasla nedir? 10 16. De÷er endeksi nedir? 11 17. Uluslararas Karúlaútrma Program (UKP) nedir? 12 18. UKP’nin bölgesel temelde organize edilmesinin nedenleri nelerdir? 12 19. UKP’nin bölgeleri nelerdir? Hangi bölgesel kuruluúlar tarafndan organize edilmektedir? 13 20. OECD-EUROSTAT Karúlaútrma Program’nn UKP’deki rolü nedir? 14 21. Bölgesel olarak yürütülen karúlaútrma sonuçlar UKP genel 14 sonuçlarna nasl dönüútürülmektedir? VI 22. UKP’nin son temel yl ve katlan ülke says nedir? 14 23. OECD-EUROSTAT karúlaútrmalar nasl yürütülmektedir? 15 24. OECD’nin organizasyonundaki ülkeler hangileridir? 15 25. Avrupa Karúlaútrma Program nedir? Nasl organize edilmektedir? 16 26. Avrupa Karúlaútrma Program’na katlan ülkeler hangileridir? 16 27. Avrupa Karúlaútrma Program kapsamnda SGP çalúmalarnn yasal dayana÷ nedir? 18 28. Türkiye SGP çalúmalarna ilk defa hangi yl katlmútr, bugüne kadar hangi çalúmalarda yer almútr? 18 29. Türkiye’de SGP çalúmalar hangi kuruluú tarafndan yürütülmektedir? 19 30. SGP hesaplamalarnn kapsam nedir? 19 31. Temel baúlk nedir? 20 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 İçindekiler Sayfa 32. SGP hesabnda neden harcamalar yönüyle hesaplanan GSYH temel alnmaktadr? 21 33. SGP hesabnda hangi snflama kullanlmaktadr? 21 34. ICP ve SNA/ESA snflamalar arasndaki farkllk nedir? 22 35. Uluslararas hacim karúlaútrmalarnn yaplmas hangi koúullara ba÷ldr? 22 36. SGP hesabnda kullanlan temel veriler nelerdir? 22 37. SGP hesabnda kapsanan mal ve hizmet sepeti hangi ürünlerden oluúmaktadr. 23 38. SGP hesabna yönelik mal ve hizmet sepetinde kapsanan madde says nedir? 24 39. Ortak mal ve hizmet sepeti nasl belirlenmektedir? 24 40. SGP hesab için ortak bir mal ve hizmet sepetinin fiyatlandrlmasnn önemi nedir? 24 41. Ülkeler ortak mal ve hizmet sepetinde yer alan maddelerin tümünü fiyatlandrmak zorunda mdr? 25 42. SGP çalúmalarnda kullanlan madde sepeti hangi aralklarla güncellenmektedir? 25 43. Ortak mal ve hizmet sepetine iliúkin fiyatlar hangi yöntemlerle derlenmektedir? 25 44. SGP kapsamnda derlenecek fiyatlarn özellikleri nelerdir? 26 45. SGP hesabna yönelik fiyat derleme çalúmalar GSYH’nn tüm gruplarn kapsamakta mdr? 26 46. Referans Parite nedir? 27 47. Fiyat derleme çalúmas yaplmayan gruplar için kullanlan referans pariteler nelerdir? 27 48. SGP kapsamnda, fiyat derleme çalúmalar GSYH’nn hangi gruplar için yaplmaktadr? 27 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 VII İçindekiler Sayfa VIII 49. Hanehalk tüketim harcamalar grubuna yönelik fiyatlandrma çalúmalar nasl gerçekleútirilmektedir? 28 50. Kira grubuna yönelik fiyatlandrma çalúmalar nasl gerçekleútirilmektedir? 28 51. Devletin tüketim harcamalar grubuna yönelik veri derleme çalúmalar nasl gerçekleútirilmektedir? 29 52. Yatrm mallarnn kapsam nedir? Veri derleme çalúmalar nasl gerçekleútirilmektedir? 29 53. ønúaat grubunun kapsam nedir? Veri derleme çalúmalar nasl gerçekleútirilmektedir? 30 54. SGP kapsamnda veri derleme çalúmalarnn skl÷ nedir? Çalúmalarn organizasyonu kimler tarafndan yaplmaktadr? 31 55. SGP çalúmalar kapsamnda derlenecek fiyat says nasl belirlenmektedir? 32 56. SGP hesabna yönelik fiyat derleme çalúmalarnda kapsanacak iúyerleri nasl belirlenmektedir? 32 57. SGP hesabna yönelik fiyat derleme çalúmalarnda kapsanan iúyeri türleri nelerdir? 33 58. Fiyat derleme çalúmalar Türkiye’nin hangi illerinde yürütülmektedir? 33 59. SGP çalúmalar kapsamnda derlenen fiyatlar ulusal ortalama fiyatlara nasl dönüútürülmektedir? 34 60. Türkiye’de mekansal düzeltme katsays ile ilgili çalúmalar nasl yürütülmektedir? 34 61. Derlenen fiyatlar yllk ortalama fiyatlara nasl dönüútürülmektedir? 35 62. SGP hesabnda kullanlan harcama a÷rlklarnn kayna÷ nedir? 35 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 İçindekiler Sayfa 63. Ülkelerin tüketim yapsndaki farkllklar SGP hesabn nasl etkilemektedir? 35 64. Tek bir ürün için SGP nasl hesaplanr? 36 65. GSYH geneline iliúkin SGP nasl hesaplanr? 37 66. SGP hesaplamalarnda kullanlan yöntemler nelerdir? 37 67. Temel baúlk paritelerinin hesaplanmasnda kullanlan CPD ve EKS yöntemleri nedir? 38 68. Gruplandrlmú paritelerin hesaplanmasnda kullanlan EKS ve G-K yöntemleri nedir? 39 69. OECD karúlaútrmalarnda temel yllar arasnda kalan yllar için SGP tahminleri nasl elde edilmektedir? 40 70. EUROSTAT-OECD karúlaútrma programna yönelik sonuçlar hangi periyodlarda yaymlanmaktadr? 41 71. EUROSTAT-OECD karúlaútrma program sonuçlar hangi ülke gruplar temelinde yaynlanmaktadr? 41 72. Satnalma Gücü Standard Nedir? 42 73. Bir ülke için birden fazla SGP de÷erinin olmas ne anlama gelir? 43 74. Uluslararas karúlaútrmalarda kullanlan “de÷iúmezlik prensibi” nedir? 43 75. UKP kapsamnda kullanlan, cari ve sabit SGP kavramlar nedir? 44 76. Sabit SGP kavram nasl ortaya çkmútr? 44 77. EUROSTAT-OECD karúlaútrmalarna yönelik sonuçlar hangi yaynlarla kullanclara ulaútrlmaktadr? 45 78. EUROSTAT-OECD karúlaútrma sonuçlar hangi ayrntda yaymlanmaktadr? 46 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 IX İçindekiler Sayfa 79. TÜøK’in yaymlad÷ SGP de÷erlerinde hangi ülke gruplar temel alnmaktadr ? 46 80. SGP’nin kullanclar kimlerdir? 47 81. SGP’nin kullanm alanlar nelerdir? 48 82. SGP hangi amaçlara yönelik karúlaútrmalar için uygun bir gösterge olarak kabul edilmez? 48 83. SGP ile ilgili bilgilere hangi internet adreslerinden ulaúlabilir? 50 2. Tablo ve ùekil Listesi Tablo 1. SGP göstergeleri, 2005 (OECD=1.00) 5 2. Reel göstergeler, 2005 (OECD=1.00) 8 3. Hacim endeksleri, 2005 (OECD=1.00) 9 4. Karúlaútrmal fiyat düzeyi endeksi, 2005 (OECD=100) 10 5. Nominal göstergeler, 2005 11 6. De÷er endeksleri, 2005 (OECD=100) 12 7. UKP bölgeleri ve uluslararas koordinatörler 13 8. UKP 2005 temel yll karúlaútrmalara katlan ülke says 15 9. OECD organizasyonundaki ülkeler 16 10. Avrupa Karúlaútrma Programna katlan ülkeler 17 11. Gruplar itibaryla veri derleme skl÷ ve organizasyonu 31 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 İçindekiler Sayfa ùekil ùekil 1: Döviz kuru ve SGP 4 Ek 1. Satnalma Gücü Paritesi çalúmalarna iliúkin akú úemas 51 2. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin Döviz Kuru, SGP ve Fiyat Düzeyi Endeksleri, OECD=1.00 52 3. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin de÷er ve hacim endeksleri, OECD=100 54 4. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin nominal ve reel GSYH de÷erleri, OECD=1.00 56 5. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin Döviz Kuru, SGP ve Fiyat Düzeyi Endeksleri, AB=1.00 58 6. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin de÷er ve hacim endeksleri, AB=100 60 7. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin nominal ve reel GSYH de÷erleri, AB =1.00 62 8. 2005 Temel yll EUROSTAT/OECD ortak yaynnda yer alan analitik kategoriler 9. “ølgili bilgilere ulaúmak için…”. Formu 64 66 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 XI Simge ve Kısaltmalar Simge ve Ksaltmalar XII AB : Avrupa Birli÷i AKP : Avrupa Karúlaútrma Program CPD : Country Product Dummy parite hesaplama yöntemi EFTA : Avrupa Serbest Ticaret Birli÷i EKS : Eltetö, Koves , Szulc tarafndan geliútirilen parite hesaplama yöntemi ESA : Avrupa Birleútirilmiú Ekonomik Hesaplar Sistemi EUROSTAT : Avrupa Birli÷i østatistik Ofisi G-K : Geary-Khamis parite hesaplama yöntemi GSYH : Gayri Safi Yurtiçi Hasla ICP : Uluslararasi Karúlaútrma Program OECD : Ekonomik øúbirli÷i ve Kalknma Teúkilat SGP : Satnalma Gücü Paritesi SNA : Ulusal Hesaplar Sistemi (System of National Account ) TÜFE : Tüketici Fiyatlar Endeksi TÜøK : Türkiye østatistik Kurumu UKP : Uluslararas Karúlaútrma Program (European Free Trade Assocciation) (European System of Integrated Economic Account (International Comparison Program) (Organization for Economic Cooperation and Development) TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Soru 1: Satnalma Gücü Paritesi (SGP) nedir? Satnalma Gücü Paritesi (SGP), ülkeler arasndaki fiyat düzeyi farkllklarn ortadan kaldrarak, farkl para birimlerinin satn alma gücünü eúitleyen bir de÷iúim orandr. SGP, belirli bir mal ve hizmet sepetinin satn alnabilmesi için gereken ulusal para tutarlarnn oran úeklinde hesaplanmaktadr. Bu oran kullanlarak farkl para birimlerine dönüútürülen harcamalar, satn alnan mal ve hizmet hacmindeki farkllklar yanstarak, ülkeler arasnda gerçek anlamda karúlaútrlabilir veriler sa÷lamaktadr. SGP en basit úekilde, iki ülkede ayn tanma sahip bir ürünün fiyat oran úeklinde hesaplanr. Örne÷in, 1 kg dana etinin fiyat Türkiye’de 15 YTL, ABD’de 20 Dolar ise; dana eti için 1 ABD Dolarnn Satnalma Gücü Paritesi; SGP(Tür/ABD) = 15 YTL 20 ABD Dolar = 0.75 YTL/Dolar olarak hesaplanr. Bu de÷er, dana eti için ABD’de ödenecek her bir Dolara karúlk Türkiye’de 0.75 YTL ödenece÷i anlamn taúmaktadr. Bu oran kullanlarak mevcut bir para ile ABD’de ve Türkiye’de satn alnabilecek dana eti miktarnn karúlaútrlmas sa÷lanr. SGP tek bir ürün için de÷il, piyasada yer alan mal ve hizmetlerin genelini kapsayan GSYH ve harcama bileúenleri için de hesaplanmaktadr. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Soru 2: SGP’nin temel amac nedir? SGP’nin temel amac, Gayri Safi Yurtiçi Hasla (GSYH) ve bileúenlerinin uluslararas reel karúlaútrmasna yönelik göstergelerin elde edilmesidir. GSYH bir ülkenin ekonomik büyüklü÷ünü, fert baúna GSYH ise o ülkede yaúayanlarn refah düzeyini gösteren en önemli göstergedir. SGP, ülkeler arasndaki fiyat düzeyi farkllklarn gidererek GSYH ve bileúenlerinin bu tür uluslararas karúlaútrmalarna olanak veren ortak bir de÷iúim orandr. Soru 3: SGP hesaplamasna niçin gerek duyulmuútur? Uluslararas geliúmiúlik karúlaútrmalarnda, ortak bir döviz kuruna dönüútürülen kiúi baúna GSYH de÷erleri kullanlmaktadr. Bununla birlikte, bu tür karúlaútrmalarda döviz kuru uygun bir de÷iúim oran olarak nitelendirilmemektedir. Döviz kuru kullanlarak ortak bir para birimine dönüútürülen harcamalar, sadece satn alnan mal ve hizmetin hacmini de÷il ayn zamanda ülkeler arasndaki fiyat düzeyi farkllklarn da yanstmaktadr. SGP, ülkeler arasndaki fiyat düzeyi farkn gidererek reel mal ve hizmet hacminin karúlaútrlmasna yönelik yöntem arayúlarnn sonucu olarak ortaya çkmútr. Soru 4: SGP hesaplamalar ne zaman ve kimler tarafndan ortaya atlmútr? 1950’li yllarda Avrupa Ekonomik øúbirli÷i Teúkilat (OEEC – OECD’nin ilk hali)’nn Karúlkl Ekonomik Yardm Konseyi ve Avusturya Merkezi østatistik Ofisi’nin yapt÷ çalúmalardan edinilen deneyimler, SGP hesaplama yönteminin oluúturulmasna yardmc olmuútur. Yaplan bu çalúmalar, 1960’larn sonunda Birleúmiú Milletler østatistik Ofisi (UNSO) ve Pensilvanya Üniversitesi Uluslararas Karúlaútrma Birimi tarafndan de÷erlendirilerek TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Uluslararas Karúlaútrma Projesi oluúturulmuútur. 1989 ylndan sonra Avrupa Birli÷i østatistik Ofisi (EUROSTAT) ve Ekonomik øúbirli÷i ve Kalknma Teúkilat (OECD)’nin yöntemi desteklemesi ve katlmc ülke saysnn artmas ile proje, programa dönüútürülmüú ve Uluslararas Karúlaútrma Program kapsamnda SGP hesaplamalar yaplmaya baúlanmútr. Soru 5: Uluslararas geliúmiúlik karúlaútrmalarnda döviz kuru neden uygun bir de÷iúim oran olarak kabul edilmez? Uluslararas geliúmiúlik karúlaútrmalarnda döviz kuru kullanmnn baz dezavantajlar bulunmaktadr. Birincisi, çeúitli nedenlerden kaynaklanan (spekülasyonlar, faiz oranlarndaki de÷iúimler vb.) kur dalgalanmalardr. Bu durumda, döviz kuru ile hesaplanan GSYH de÷eri temel alnd÷nda, ülkenin ekonomik büyüklü÷ünde kur dalgalanmalarna ba÷l ani de÷iúiklikler oluúabilir. Döviz kuru dalgalanmalar, mal ve hizmet hacminde bir de÷iúiklik olmamasna ra÷men ülkenin bir anda “daha zengin” veya “daha fakir” görünmesine yol açmaktadr. Bu tür de÷iúiklikler ekonomik faaliyetle iliúkilendirilmedi÷i için ekonomik büyümeyi yanstmayan suni de÷iúikliklerdir. Döviz kuru kullanmnn di÷er bir dezavantaj ise, bir ülkede üretilen mal veya hizmetlerin fiyat düzeyini yanstmamasdr. Döviz kuru, ticarete konu olan mal ve hizmetlerin yan sra faiz oranlar, sermaye akú gibi faktörlerden de etkilenmektedir. Özellikle geliúmekte olan ülkelerde döviz kurunun idari kararlarn etkisinde olmas, resmi ve serbest piyasa kurlar arasndaki farkllklar da uluslararas karúlaútrmalarda döviz kuru kullanmn sakncal yapmaktadr. Soru 6: Döviz kuru ile SGP arasndaki fark nedir? Döviz kuru parann satn alabilece÷i döviz (ABD Dolar, Euro vb.) miktarn gösterir. SGP ise parann satn alabilece÷i mal ve hizmetin TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi miktarn gösterir. SGP, ayrntl olarak tanmlanmú bir mal ve hizmet sepetinin farkl ülkelerdeki fiyat bilgisinden yola çkarak ülkeler aras satn alma gücünü eúitleyen bir de÷iúim orandr. Bu nedenle döviz kuru kullanlarak yaplan karúlaútrmalar ülkeler aras fiyat düzeyi farkllklarn da kapsad÷ için uluslararas geliúmiúlik karúlaútrmalarnda güvenilir sonuçlar vermezken, SGP kullanlarak yaplan karúlaútrmalarda fiyat düzeyi farkllklarndan arndrlmú güvenilir sonuçlar elde edilir. SGP DÖVøZ KURU Parann satn alabilece÷i döviz kurunun miktarn gösterir Parann satn alabilece÷i mal ve hizmet miktarn gösterir ùekil 1. Döviz kuru ve SGP Soru 7: Uluslararas karúlaútrmalarda reel ve nominal karúlaútrmalar ne anlama gelmektedir? Uluslararas karúlaútrmalarda “Reel Karúlaútrmalar” ve “Nominal Karúlaútrmalar” terimlerine skça rastlanmaktadr. Reel karúlaútrmalar, ülkelerin SGP de÷erleri kullanlarak elde edilen gerçek mal ve hizmet miktarnn karúlaútrlmasn ifade eder. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Nominal karúlaútrmalar ise döviz kuru kullanlarak yaplan parasal karúlaútrmalardr. Literatürde, reel karúlaútrmalar “Hacim Karúlaútrmalar”, nominal karúlaútrmalar ise; “De÷er Karúlaútrmalar” olarak adlandrlr. 1. Tabloda, 2005 temel yll EUROSTAT-OECD karúlaútrma program sonuçlarna göre; Türkiye ile birlikte, örnek olarak seçilen Portekiz ve Yunanistan’a iliúkin SGP göstergeleri yer almaktadr. 1. SGP göstergeleri, 2005 (OECD=1.00) Türkiye(1) SGP (OECD=1.00) Döviz Kuru ($) GSYH(2) (milyon) Reel GSYH K.Baúna Reel GSYH Nominal GSYH K.Baúna Nominal GSYH 0.844 1.349 487 202 577 009 8 007 361 257 5 013 Portekiz Yunanistan 0.688 0.804 149 293 217 037 20 574 185 655 17 599 0.683 0.804 198 609 290 872 26 245 246 982 22 285 (1) Türkiye verileri 1987 bazl GSYH de÷erlerini yanstmaktadr. (2) Ulusal para birimi cinsinden Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 Benchmark Results, OECD, 2007 Tabloda yer alan, kiúi baúna nominal ve reel de÷erler; “Türkiye’de 2005 yl itibaryla kiúi baúna gelir 5 013 $ iken, bu para ile satn alnabilen mal ve hizmet miktar, OECD ülkeleri genelinde 8 007 $ karúl÷nda satn alnabilen mal ve hizmet miktarna karúlk gelmektedir” úeklinde ifade edilebilir. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Soru 8: SGP döviz kuruna alternatif olarak kullanlabilir mi? SGP, ülkelerin para birimlerinin reel satnalma gücünün bir göstergesidir. Döviz kuru ise ekonomik, siyasi ve idari kararlarn etkisi altnda kalan ve bu alanlardaki de÷iúiklerden etkilenen bir de÷iúim orandr. SGP, özellikle GSYH ve bileúenlerine ait uluslararas fiyat ve hacim karúlaútrmalarnn yaplabilmesine yönelik olarak hesaplanmaktadr. Ayrca SGP hesaplamalarnda, döviz kurlarnn belirlenmesinde do÷rudan rol oynayan faiz ve sermaye hareketleri gibi çeúitli ekonomik de÷iúkenler dikkate alnmaz. Bu nedenle bu iki kavram birbirini tamamlamakla birlikte birbirinin yerine kullanlamaz. Soru 9: SGP bütün uluslarararas karúlaútrmalar için en uygun de÷iúim oran mdr? SGP bütün uluslararas karúlaútrmalarda döviz kurunun yerine kullanlamaz. SGP temelindeki karúlaútrmalar üretim, verimlilik ve refah düzeylerinin karúlaútrlmasnda daha uygun sonuçlar verirken, ithalat, ihracat de÷erlerinin karúlaútrlmas, belirli bir ihracat düzeyini karúlamak için ne kadar ithalat yaplaca÷ türünden araútrmalarda döviz kurunun kullanlmas gerekmektedir. Soru 10. SGP bir ülkenin para biriminin gerçek de÷erinin altnda veya üstünde oldu÷unu belirleyebilir mi? Bir ülkenin SGP de÷eri döviz kuruna göre yüksek ya da düúükse, bu durum genel fiyat düzeyinin ilgili döviz kuruna göre yüksek ya da düúük oldu÷unu gösterir. Ancak, bu ifade, ülkenin para biriminin aúr ya da düúük de÷er ald÷ anlamn taúmaz. Uluslararas ticaret teorisine göre SGP denge döviz kuru kapsamnda yer almakla birlikte (teoriye göre, parann de÷iúim oran ile gerçek döviz kuru uzun dönemde birbirini yaknsar), SGP sadece yurt içinde üretilen TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi veya tüketilen mal ve hizmetleri kapsad÷, ihracat fiyat üzerinden de÷erlendirilen mallar kapsamad÷ için bu amaca uygun de÷ildir. Soru 11: Satnalma Gücü Paritesine iliúkin göstergeler nelerdir? SGP hesaplamalar sonucunda uluslararas karúlaútrmalara temel oluúturacak aúa÷daki göstergeler elde edilmektedir. - Reel GSYH Kiúi Baúna Reel GSYH Hacim Endeksi Kiúi Baúna Hacim Endeksi Karúlaútrmal Fiyat Düzeyi Endeksi Uluslararas karúlaútrmalarda, parasal karúlaútrmalar ifade eden “Nominal GSYH” ve “De÷er Endeksi” SGP hesaplamalarnn sonucunda elde edilen göstergeler olmamakla birlikte, karúlaútrma amaçl olarak kullanlmaktadr. Soru 12: Reel Gayri Safi Yurtiçi Hasla nedir? Reel GSYH; SGP de÷erleri kullanlarak, ortak para birimine dönüútürülen GSYH de÷erlerini ifade etmektedir. Bu úekilde, her ülkede parann satn alma gücü eúitlenmekte ve ülkelerin üretti÷i gerçek mal ve hizmet miktarnn karúlaútrlmas sa÷lanmaktadr. Reel GSYH = Ulusal para cinsinden GSYH SGP A ülkesi A ülkesi TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Reel GSYH’nn nüfusa bölünmesiyle Kiúi Baúna Reel GSYH de÷eri elde edilir. 2. Tabloda, 2005 temel yll EUROSTAT-OECD karúlaútrma program sonuçlarna göre, Türkiye ile birlikte örnek olarak seçilen Portekiz ve Yunanistan’a iliúkin reel göstergeler verilmiútir. Reel de÷erler, OECD ortalamas temel alnarak ABD Dolar cinsinden hesaplanan SGP de÷erleri ile elde edilmiútir. 2. Reel göstergeler, 2005 (OECD=1.00) Türkiye(1) Portekiz Yunanistan 0.844 487 202 577 009 8 007 0.688 149 293 217 037 20 574 0.683 198 609 290 872 26 245 SGP (OECD=1.00) GSYH (2) (milyon) Reel GSYH (milyon $) Kiúi Baúna Reel GSYH ($) (1) Türkiye verileri 1987 bazl GSYH de÷erlerini yanstmaktadr. (2) Ulusal para birimi cinsinden Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 Benchmark Results, OECD, 2007 Soru 13: Hacim endeksi nedir? Hacim endeksi, bir ülkenin reel GSYH de÷erinin, karúlaútrmada yer alan ülkelerin toplam içindeki orann gösteren bir endekstir. Uluslararas Karúlaútrma Program’nn ana hedefi hacim endekslerinin oluúturulmasdr. Hacim endeksi = Reel GSYH Reel GSYH TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 A ülkesi Toplam (örn. OECD) Satınalma Gücü Paritesi Kiúi baúna hacim endeksi, kiúi baúna reel GSYH de÷erlerinin, ülke grubu (örn. OECD) ortalamasna göre de÷iúimini gösterir. 3. Tabloda 2005 temel yll EUROSTAT-OECD karúlaútrma program sonuçlarna göre; Türkiye ile birlikte örnek olarak seçilen Portekiz ve Yunanistan’a iliúkin hacim endeksleri verilmektedir. 3. Hacim endeksleri, 2005 (OECD=1.00) Türkiye(1) Portekiz Yunanistan Hacim endeksi Kiúi Baúna Hacim Endeksi OECD 1.65 0.62 0.83 100 27 69 88 100 (1) Türkiye verileri 1987 bazl GSYH de÷erlerini yanstmaktadr. Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 Benchmark Results, OECD, 2007 Tablo verileri yorumlanacak olursa, Türkiye’nin reel GSYH hacmi OECD toplamnn %1.65’ini oluúturmaktadr. Di÷er taraftan, OECD ülkeleri genelinde, kiúi baúna düúen mal ve hizmet hacmi 100 birim iken, Türkiye’de kiúi baúna 27 birim mal ve hizmet düúmektedir. Soru 14: Karúlaútrmal Fiyat Düzeyi Endeksi nedir? Karúlaútrmal Fiyat Düzeyi Endeksi, GSYH ve alt gruplar baznda ülkelerin ulusal para biriminin döviz kuruna göre alm gücünün göstergesidir. Ülkelere ait SGP de÷erlerinin, döviz kurlarna bölünmesiyle hesaplanr. 4. Tabloda 2005 temel yll EUROSTAT-OECD karúlaútrma program sonuçlarna göre, Türkiye ile birlikte örnek olarak seçilen Portekiz ve Yunanistan’a ait karúlaútrmal fiyat düzeyi endeksleri verilmektedir. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi 4. Karúlaútrmal fiyat düzeyi endeksi, 2005 (OECD=100) Türkiye SGP (OECD=1.00) Döviz kuru ($) Fiyat düzeyi endeksi 0.844 1.349 63 Portekiz Yunanistan 0.688 0.804 86 0.683 0.804 85 Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 Benchmark Results, OECD, 2007 Tablo verileri yorumlanacak olursa, OECD genelinde 100 $ karúl÷ satn alnan ayn mal ve hizmet sepeti, Türkiye’de 63 $, Portekiz’de 86 $, Yunanistan’da ise 85 $ karúl÷nda satn alnmaktadr. Soru 15: Nominal Gayri Safi Yurtiçi Hasla nedir? Nominal GSYH; döviz kuru ile ortak para birimine dönüútürülen GSYH de÷erlerini gösterir. Bu de÷erler, ülkelerde üretilen mal ve hizmetin parasal karúl÷n ifade eder. Ulusal para cinsinden GSYH Nominal GSYH = A ülkesi Döviz kuru Nominal GSYH’nn nüfusa bölünmesiyle Kiúi Baúna Nominal GSYH de÷eri elde edilir. 5. Tabloda 2005 temel yll EUROSTAT-OECD karúlaútrma program sonuçlarna göre; Türkiye ile birlikte örnek olarak seçilen Portekiz ve Yunanistan’a iliúkin nominal göstergeler verilmektedir. 10 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi 5. Nominal göstergeler, 2005 Türkiye(1) Döviz kuru ($) GSYH (2) (milyon) Nominal GSYH (milyon $) K.Baúna Nominal GSYH ($) 1.349 487 202 361 257 5 013 Portekiz Yunanistan 0.804 149 293 185 655 17 599 0.804 198 609 246 982 22 285 (1) Türkiye verileri 1987 bazl GSYH de÷erlerini yanstmaktadr. (2) Ulusal para birimi cinsinden Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 Benchmark Results, OECD, 2007 Soru 16: De÷er endeksi nedir? De÷er endeksi, ülkenin nominal GSYH de÷erinin, karúlaútrmada yer alan ülkelerin toplam içindeki orann gösteren bir endekstir. De÷er endeksi = Nominal GSYH Nominal GSYH A ülkesi Toplam (örn. OECD) Kiúi baúna de÷er endeksi ise, kiúi baúna nominal GSYH de÷erlerinin, ülke grubu (örn. OECD) ortalamasna göre de÷iúimini gösterir. 6. Tabloda 2005 temel yll EUROSTAT-OECD karúlaútrma program sonuçlarna göre; Türkiye ile birlikte örnek olarak seçilen Portekiz ve Yunanistan’a iliúkin de÷er endeksleri verilmektedir. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 11 Satınalma Gücü Paritesi 6. De÷er endeksleri, 2005 (OECD=100) Türkiye(1) De÷er endeksi Kiúi Baúna De÷er Endeksi Portekiz Yunanistan OECD 1.03 0.53 0.71 100 17 59 75 100 (1) Türkiye verileri 1987 bazl GSYH de÷erlerini yanstmaktadr. Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 Benchmark Results, OECD, 2007 Tablo verileri yorumlanacak olursa, Türkiye’nin nominal GSYH de÷eri OECD toplamnn %1.03’ünü oluúturmaktadr. Di÷er taraftan, OECD ülkeleri genelinde, kiúi baúna düúen harcama de÷eri 100 iken bu de÷er Türkiye için 17’dir. Soru 17: Uluslararas Karúlaútrma Program (UKP) nedir? Uluslararas Karúlaútrma Program (UKP), ekonominin temel göstergesi olan GSYH ve bileúenlerinin Satnalma Gücü Paritesine dayal olarak uluslararas düzeyde fiyat ve hacim karúlaútrmalarna yönelik olarak oluúturulmuú bir programdr. Program, Birleúmiú Milletler’in gözetiminde, Dünya Bankas’nn organizasyonu ve uluslararas kuruluúlarn katlm ile bölgesel temelde organize edilmektedir. Soru 18: UKP’nin bölgesel temelde organize edilmesinin nedenleri nelerdir? UKP, yaklaúk 150 ülkeyi kapsayan büyük bir uluslararas organizasyondur. Böyle bir organizasyonun tek merkezden yönlendirilmesinin zorlu÷u bölgeselleúmenin birinci nedenidir. økinci neden ise karúlaútrlabilirlik özelli÷inin bölgesel temelde daha fazla sa÷lanmasdr. Karúlaútrmalarn temelini, uluslararas karúlaútrlabilir nitelikte veriler oluúturmaktadr. SGP 12 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi hesaplamasnn temel verisi de karúlaútrlabilir nitelikte mal ve hizmetlere ait fiyatlardr. Dolaysyla bu fiyatlarn ayn tanma sahip mal ve hizmetlere ait olmas gerekmektedir. Tüm dünyada yaplacak bir organizasyonda bunu sa÷lamak imkanszdr. Di÷er taraftan, co÷rafi olarak birbirine yakn olan ülkelerin benzer piyasa yaps ve tüketim kalplarna sahip olmas da organizasyonun bölgesel temelde yürütülmesindeki bir di÷er etkendir. Soru 19: UKP’nin bölgeleri nelerdir? Hangi kuruluúlar tarafndan organize edilmektedir? bölgesel UKP çerçevesindeki çalúmalar, Dünya Bankas ve Birleúmiú Milletler’in organizasyonunda, bölgesel koordinatörler ve katlmc ülkelerin ulusal istatistik ofislerinin iúbirli÷i ile yürütülmektedir. UKP’den ba÷msz olarak organize edilen “EUROSTAT-OECD karúlaútrmalar”na yönelik çalúmalar EUROSTAT ve OECD tarafndan ortaklaúa yürütülmektedir. 7. UKP bölgeleri ve uluslararas koordinatörler Bölgeler Uluslararas Koordinatörler Afrika Afrika Kalknma Bankas Asya-Pasifik Asya Kalknma Bankas Ba÷msz Devletler Toplulu÷u Rusya Devletleraras østatistik Komitesi Bat Asya Bat Asya Ekonomik ve Sosyal Komisyonu Latin Amerika Latin Amerika Ekonomi Komisyonu OECD-EUROSTAT ülkeleri(1) OECD ve EUROSTAT (1) OECD-EUROSTAT karúlaútrmalarnn organizasyonu UKP’den ba÷msz olarak yürütülmektedir. Kaynak: ICP 2005, World Bank TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 13 Satınalma Gücü Paritesi Soru 20: OECD-EUROSTAT UKP’deki rolü nedir? Karúlaútrma Program’nn OECD ve EUROSTAT Karúlaútrma Program, UKP’den ba÷msz olarak organize edilen ve 46 ülkeyi kapsayan bir programdr. Çalúmalarn periyodu ve yayn dönemleri UKP ile farkllk göstermekle birlikte, temel yl karúlaútrmalarna yönelik sonuçlar ortak olarak hesaplanmakta ve kamuoyuna duyurulmaktadr. OECD ve EUROSTAT ayrca, UKP Yönetim Kurulu ve UKP Teknik Danúmanlk Grubunda temsil edilmekte, metodolojik ve teknik konularda UKP ile iúbirli÷i yaplmaktadr. Soru 21: Bölgesel olarak yürütülen karúlaútrma sonuçlar UKP genel sonuçlarna nasl dönüútürülmektedir? Bölgesel olarak elde edilen SGP sonuçlarnn UKP sonuçlarna dönüútürülmesinde “ring yöntemi” kullanlmaktadr. Bu yöntem, her bir UKP bölgesinden seçilen ülkelerin kendi madde listesinin yannda, di÷er bölgelere ait maddeleri de içeren ortak bir listeyi fiyatlandrmas temeline dayanmaktadr. Bu amaçla, tüm bölgelerde kapsanan mal ve hizmetlerin mümkün oldu÷unca ço÷unu içerecek ortak bir madde listesi oluúturulmaktadr. Ring karúlaútrmasnda yer alan ülkelere “ring ülkesi” denmektedir. Soru 22: UKP’nin son temel yl ve katlan ülke says nedir? UKP’nin son temel yl 2005 olarak belirlenmiútir. 2005 temel yll UKP’ye katlan ülkelerin says aúa÷daki tabloda verilmiútir. 14 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi 8. UKP 2005 temel yll karúlaútrmalara katlan ülke says Bölgeler Afrika Asya-Pasifik Ba÷msz Devletler Toplulu÷u Bat Asya Latin Amerika OECD-EUROSTAT Toplam Ülke Says 48 23 10 11 10 46 148 Kaynak: ICP 2005, World Bank Soru 23: OECD-EUROSTAT yürütülmektedir? karúlaútrmalar nasl OECD/EUROSTAT program, OECD ülkeleri ile Avrupa ülkelerine yönelik uluslararas karúlaútrmalar kapsayan bir programdr. Program UKP’den ba÷msz olarak organize edilmekte ve 46 ülkeyi kapsamaktadr. EUROSTAT, genel olarak Avrupa ülkelerinin, OECD ise, Avrupa dúndaki ülkelerin organizasyonundan sorumludur. Karúlaútrma program, bu iki uluslararas kuruluúun koordinasyonunda yürütülmekte ve SGP hesaplamalar ayn metodolojik temele dayanmaktadr. Bununla birlikte, çalúmalarn organizasyonu ve uygulamas açsndan farkllklar söz konusudur. EUROSTAT’n organizasyonundaki çalúmalar yllk olarak, OECD çalúmalar ise üç yllk periyodlarda yürütülmektedir. Soru 24: OECD’nin organizasyonundaki ülkeler hangileridir? EUROSTAT-OECD karúlaútrmalar çerçevesinde; Avrupa ülkeleri dúnda 7 OECD üyesi ile OECD üyesi olmayan 2 ülke olmak üzere toplam 9 ülke OECD’nin organizasyonunda yer almaktadr. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 15 Satınalma Gücü Paritesi 9. OECD organizasyonundaki ülkeler OECD üyesi ülkeler Di÷er ülkeler ABD Avustralya Kanada Japonya Kore Meksika Yeni Zelanda øsrail Rusya Federasyonu Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 Benchmark Results, OECD, 2007 Soru 25: Avrupa Karúlaútrma Program nedir? Nasl organize edilmektedir? Avrupa Karúlaútrma Program (AKP), EUROSTAT-OECD karúlaútrma programnn bir alt grubu olarak Avrupa ülkelerinin fiyat ve hacim karúlaútrmalarna yönelik oluúturulmuútur. AKP’nin oluúturulmasna yönelik çalúmalar, 1979 ylnn Haziran aynda yaplan Avrupa østatistikçiler Konferansnn 27. Genel Oturumu’nda kabul edilerek, yürütülmeye baúlanmútr. AKP kapsamndaki çalúmalar EUROSTAT tarafndan organize edilmekte olup, AB üyesi ülkeler ile aday ülkeler, Bat Balkan ülkeleri ve Avrupa Serbest Ticaret Birli÷i (EFTA) ülkelerini kapsamaktadr. Soru 26: Avrupa Karúlaútrma Program’na katlan ülkeler hangileridir? EUROSTAT’n organizasyonundaki Avrupa Karúlaútrma Programna katlan ülke says 37 olup, ülkeler co÷rafi yaknlklarna göre 4 gruba ayrlmútr. Her grup içinden bir ülke, çalúmalarn koordinasyonunu sa÷lamaktadr. Bu ülke “grup lideri” olarak adlandrlmaktadr. 16 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Programda yer alan ülke gruplar ve grup liderleri 10. Tabloda verilmektedir. 10. Avrupa Karúlaútrma Programna katlan ülkeler I. Grup Kuzey Avrupa II. Grup Orta Avrupa III. Grup Güney Avrupa IV. Grup Bat Balkan Danimarka Estonya Finlandiya øngiltere ørlanda øsveç øzlanda Letonya Litvanya Norveç Almanya Avusturya Belçika Çek Cum. Hollanda øsviçre Lüksemburg Macaristan Polonya Slovakya Slovenya Bulgaristan Fransa G.Kbrs Rum Y. øspanya øtalya Malta Portekiz Romanya Türkiye Yunanistan Arnavutluk Bosna-Hersek Hrvatistan Karada÷ Makedonya Srbistan Slovenya(1) Grup Lideri Finlandiya Grup Lideri Avusturya Grup Lideri Portekiz Grup Lideri Slovenya (1) II. Grupta yer alan Slovenya ayrca Bat Balkan ülkelerinin grup liderli÷ini yürütmektedir. Buradaki temel yaklaúm ülkeleri co÷rafi yaknlklar dikkate alnarak benzer piyasa yaps ve tüketim kalplarna göre gruplandrmaktr. Grup liderleri, kendi grubunda yer alan ülkeler için ortak madde listesinin oluúturulmas, veri derleme ve veri kontrol çalúmalarn koordine etmektedir. EUROSTAT, tüm gruplarda kapsanan ülkelere yönelik SGP hesabndan ve karúlaútrmalarndan sorumludur. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 17 Satınalma Gücü Paritesi Soru 27: Avrupa Karúlaútrma Program kapsamnda SGP çalúmalarnn yasal dayana÷ nedir? AKP kapsamndaki SGP hesaplamalar, Avrupa Komisyonu'nun mevcut østatistik Program çerçevesinde, “ülkeler ve mekanlar arasnda mal ve hizmetlere iliúkin fiyat düzeyi farkllklarnn ölçülmesi”ne yönelik çalúmalar kapsamnda yer almaktadr. AB, SGP sonuçlarn idari amaçlara yönelik olarak kullanmaktadr. Çalúmann yasal dayana÷n, 11 Aralk 2007 tarihli, Avrupa Parlamentosu Konsey Yönetmeli÷inin, "Satnalma Gücü Paritesinin hesaplanmasna yönelik verilerin sa÷lanmas, hesaplanmas ve da÷tlmas ile ilgili ortak kurallarn oluúturulmas”na iliúkin 1445/2007 sayl maddesi oluúturmaktadr. Ayrca, Yapsal Fonlara øliúkin Konsey Yönetmeli÷inin 1260/99 ve 1267/99 maddeleri ile Avrupa Konseyi Personel Yönetmeli÷inin 3830/91 maddesi de konuyla iliúkili di÷er yasal düzenlemeler olup bu çerçevedeki çalúmalar, konu ile ilgili düzenli veri üretimini içermektedir. Soru 28: Türkiye SGP çalúmalarna ilk defa hangi yl katlmútr, bugüne kadar hangi çalúmalarda yer almútr? Türkiye SGP çalúmalarna ilk olarak 1986 ylnda, temel yl 1985 olan EUROSTAT-OECD karúlaútrmalar kapsamnda katlmútr. 1985 temel yll çalúmann sonuçlandrlmasndan sonra, srasyla 1990, 1993, 1996 ve 1999 temel yll çalúmalar sonuçlandrlmútr. Buna ek olarak Türkiye, Kafkasya ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri Karúlaútrma Program’nda 1994, 1995, 1996 ve 1997 yllarnda köprü ülke görevini üstlenmiútir. 1999 Helsinki zirvesinde aday ülke statüsünü kazanmasndan sonra EUROSTAT’n organizasyonuna geçmiútir. Türkiye 2000 ylndan itibaren EUROSTAT’n organizasyonunda yürütülen Avrupa Karúlaútrma Program (AKP) kapsamnda, Güney Avrupa ülkeleri grubunda yer almaktadr. 18 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Soru 29: Türkiye’de SGP tarafndan yürütülmektedir? çalúmalar hangi kuruluú Türkiye’de Satnalma Gücü Paritesi Program çalúmalar Türkiye østatistik Kurumu (TÜøK) tarafndan yürütülmektedir. TÜøK, Türkiye’nin sosyal, ekonomik ve kültürel konulardaki veri gereksinimini karúlayan teknik ve bilimsel bir kuruluútur. TÜøK konu ile ilgili çalúmalarda, Maliye Bakanl÷, Sa÷lk Bakanl÷, Devlet Personel Baúkanl÷ gibi kuruluúlarla iúbirli÷i yapmaktadr. Soru 30: SGP hesaplamalarnn kapsam nedir? Uluslararas karúlaútrmalar çerçevesindeki SGP hesaplamas, ülkelerin ekonomik faaliyetlerinin temel göstergesi olan GSYH ve bileúenleri temelinde yaplmaktadr. GSYH bir ülkede belirli bir dönemde üretilen veya tüketilen mal ve hizmetlerin toplam úeklinde tanmlanmakta olup, üretim, harcama ve gelir yöntemi olmak üzere üç farkl úekilde hesaplanmaktadr. SGP hesaplamalarnda harcama yöntemi ile elde edilen GSYH esas alnmaktadr. SGP hesaplamalarnda kapsanan GSYH ana gruplar; 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Hanehalk bireysel tüketim harcamalar Kar amac gütmeyen kuruluúlarn tüketim harcamalar Devletin bireysel tüketim harcamalar Devletin ortak tüketim harcamalar Gayri safi sabit sermaye oluúumu Stok de÷iúimleri øhracat ve ithalat dengesi olarak sralanmaktadr. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 19 Satınalma Gücü Paritesi Bu ana gruplar ilk olarak harcama kategorilerine, daha sonra harcama gruplarna, harcama snflarna ve son olarak temel baúlklara ayrlmaktadr. Soru 31: Temel baúlk nedir? SGP’nin hesapland÷ en ayrntl harcama düzeyi “Temel Baúlk” olarak adlandrlmaktadr. Temel baúlk; harcamalarn belirlendi÷i, maddelerin seçildi÷i, fiyatlarn derlendi÷i ve paritenin ilk hesapland÷ harcama düzeyidir. Teoride, temel baúlk iyi tanmlanmú benzer mal ve hizmetlerin oluúturdu÷u gruptur. Uygulamada ise, harcama a÷rlklarnn tahmin edilebildi÷i en ayrntl harcama grubudur. Örne÷in, “ekmek” temel baúl÷ için; GSYH için tüketim harcamalar kapsamndaki harcama gruplar; - “tüketim mal ve hizmetleri” ana grubu, - gda ve alkolsüz içecekler kategorisi, - gda grubu, - ekmek ve tahllar snf, - ekmek temel baúl÷, úeklinde sralanmaktadr. En ayrntl harcama grubu olan “ekmek” temel baúl÷nda; çeúitli ekmek türleri (kepekli ekmek, çavdar ekme÷i, normal ekmek vb.) kapsanmaktadr. 20 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Soru 32: SGP hesabnda neden harcamalar hesaplanan GSYH temel alnmaktadr? yönüyle SGP hesaplamas harcamalar yönüyle elde edilen GSYH de÷erlerine dayanmakta ve hesaplamada kullanlacak a÷rlklar de÷iúik mal ve hizmet gruplarna yaplan harcamalar belirlemektedir. Buradaki en önemli etken, veri gereksinimlerinin daha kolay karúlanmas ve organize edilebilmesidir. Çünkü, harcamalar temelinde yürütülen karúlaútrmalarda, nihai mal ve hizmetlerin fiyatlar kullanlmaktadr. Di÷er taraftan, üretim temelinde yaplacak karúlaútrmalarda ise, hem nihai çktlarn hem de ara maddelerin fiyat bilgilerine gereksinim vardr. Uluslararas olarak yürütülecek çalúmalarda bu konuda standart verilerin elde edilmesi son derece zordur. Bu nedenle uluslararas karúlaútrmalara yönelik SGP hesaplamas harcamalar yoluyla elde edilen GSYH temelinde yaplmaktadr. Soru 33: SGP hesabnda hangi snflama kullanlmaktadr? SGP hesaplamasnda, karúlaútrma programnn amacna yönelik olarak hazrlanan, Birleúmiú Milletler’in Uluslararas Karúlaútrma Program Snflamas, UKP (International Comparison Program, ICP) kullanlmaktadr. Bu snflandrma, Ulusal Hesaplar Sistemi, UHS (System of National Account, SNA) ve Avrupa Birleútirilmiú Ekonomik Hesaplar Sistemi, ABEHS (European System of Integrated Economic Accounts, ESA) snflama sistemlerinden elde edilmektedir. GSYH ve bileúenlerine iliúkin harcamalar, tanm, içerik, snflama ve hesaplamalar açsndan bu iki sistemden birine dayanmaktadr. Her iki sistem birbiriyle uyumlu olup, bu sistemlerin en son úekli SNA 93 ve ESA 95 olarak adlandrlmaktadr. ESA 95, SNA 93’ün Avrupa Birli÷i’nin úartlarna ve gereksinimlerine uygun olarak oluúturulmuú bir versiyonu niteli÷indedir. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 21 Satınalma Gücü Paritesi Soru 34: ICP ve SNA/ESA snflamalar arasndaki fark nedir? ICP ve SNA/ESA snflamalar arasndaki temel farkllk kavramsal esaslara dayaldr. ICP snflamasnda GSYH’ye iliúkin harcamalar tüketim esasna göre snflandrlrken, SNA/ESA snflamasnda harcama esasna göre snflandrlmaktadr. ICP snflamas, hanehalklarnn bireysel tüketimleri için hanelerin gerçek tüketim mal ve hizmetlerinin hacmini karúlaútrmada daha iyi bir ölçümdür. SNA/ESA snflamas ise, hanehalk tarafndan satn alnan mal ve hizmet hacminin daha iyi bir göstergesidir. Soru 35: Uluslararas hacim karúlaútrmalarnn yaplmas hangi koúullara ba÷ldr? Uluslararas hacim karúlaútrmalarnn yaplabilmesi için, karúlaútrmalarda kullanlacak GSYH de÷erlerinin aúa÷daki koúullar sa÷lamas gerekmektedir. GSYH, bütün ülkelerde; - ayn ayn ayn ayn tanma sahip olmaldr, hesaplama yöntemi ile elde edilmelidir, ortak para birimi ile ifade edilmelidir, fiyat düzeyi ile de÷erlendirilmelidir. Soru 36: SGP hesabnda kullanlan temel veriler nelerdir? GSYH ve bileúenlerine ait SGP hesabnn yaplabilmesi için iki temel veri seti gereklidir. Bunlar; - 22 GSYH’da kapsanan mal ve hizmetlerin ulusal yllk ortalama fiyatlar, TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi - GSYH’nn ayrntl ulusal harcama a÷rlklar olarak sralanabilir. Ülkelere ait SGP’lerin hesaplanabilmesi için programa katlan tüm ülkelerin bu verileri sa÷lamas gerekmektedir. Ulusal yllk ortalama fiyatlar, belirlenen ortak bir mal ve hizmet sepetinin fiyatlardr. Ayrntl ulusal harcama a÷rlklar ise, GSYH’nn temel baúlklar düzeyindeki harcama de÷erlerinden elde edilmektedir. Soru 37: SGP hesabnda kapsanan mal ve hizmet sepeti hangi ürünlerden oluúmaktadr. SGP hesabnda kullanlan mal ve hizmet sepeti GSYH’y oluúturan mal ve hizmetlerin genelinden oluúmaktadr. Bu mal ve hizmet sepeti, tüketim harcamalar, devlet hizmetleri, makine ve teçhizat araçlar, inúaat projeleri gibi gruplar kapsamaktadr. Tüketim harcamalar grubu; gda, içki ve tütün, giyim ve ayakkab, kira, su, yakt ve elektrik, tbbi mal ve hizmetler, mobilya, ev eúyalar, kiúisel ulaúm araçlar, ulaúm hizmetleri, e÷lence ve kültür, haberleúme, e÷itim, kiúisel bakm vb. alt gruplar kapsamaktadr. Devlet hizmetleri grubu; çeúitli mesleklerde çalúanlara ödenen ücretleri kapsamaktadr. Makine ve teçhizat araçlar grubu; üretimin çeúitli dallarna yönelik makine ve teçhizat araçlarndan oluúmaktadr. Örne÷in, yap metal ürünleri, gda, tekstil, inúaat makineleri, veri iúleme araçlar, tarm makineleri vb. ønúaat projeleri grubu; “konut”, “konut dú” ve “inúaat mühendisli÷i” alanndaki çeúitli inúaat projelerinden oluúmaktadr. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 23 Satınalma Gücü Paritesi Soru 38: SGP hesabna yönelik mal ve hizmet sepetinde kapsanan madde says nedir? SGP hesabna yönelik mal ve hizmet sepetinde yaklaúk 5000 civarnda madde kapsanmaktadr. Bunlardan 2500’ü tüketim mal ve hizmetlerinden, 40’ ücretlerden, 600’ü makine ve teçhizat araçlarndan, 1700’ü inúaat projelerinden (toplam 15 inúaat projesi için proje kalemleri) oluúmaktadr. Soru 39: Ortak mal ve hizmet sepeti nasl belirlenmektedir? SGP hesabnda kullanlacak ortak mal ve hizmet sepeti, programa katlan ülkelerin görüúleri alnarak ortaklaúa belirlenmektedir. Hesaplamalara temel oluúturacak ortak mal ve hizmet sepeti belirlenirken üç temel koúulun sa÷lanmas gerekmektedir. Seçilecek maddeler; - GSYH'y oluúturan mal ve hizmetlerin genelini kapsamaldr, GSYH içerisinde temsil edilebilir olmaldr, ülkeler arasnda karúlaútrlabilir olmaldr. Soru 40: SGP hesab için ortak bir mal ve hizmet sepetinin fiyatlandrlmasnn önemi nedir? SGP de÷erleri, belirli bir mal ve hizmet sepetinin satn alnabilmesi için gereken ulusal para tutarlarnn birbirine orann gösterir. Hesaplamalarn temeli ülkeler arasnda karúlaútrlabilir verilere dayanmakta ve tüm ülkelerin ortaklaúa belirledi÷i, ayrntl olarak tanmlanmú mal ve hizmetler temel alnmaktadr. Dolaysyla, programa katlan ülkelerin fiyat derleme çalúmalarn bu ortak mal ve hizmet sepeti temelinde gerçekleútirmesi gerekmektedir. 24 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Soru 41: Ülkeler ortak mal ve hizmet sepetinde yer alan maddelerin tümünü fiyatlandrmak zorunda mdr? Ortak mal ve hizmet sepeti, programa katlan ülkelerin görüú ve önerileri do÷rultusunda belirlenmekte ve sepette yer alacak maddelerin katlmc ülkelerin ço÷unda mevcut olmasna çalúlmaktadr. Ülkelerin tüketim kalplarnn farkl olmasndan dolay sepette yer alan bütün maddelerin ülkelerin tamamnda mevcut olmas mümkün de÷ildir ve dolaysyla ülkeler bu maddelerin tümünü fiyatlandrmak zorunda de÷ildir. Bununla birlikte, karúlaútrmalarn sa÷lkl bir úekilde yaplabilmesi için, ülkelerin sepette yer alan mal ve hizmet gruplarn temsil edecek úekilde yeterli fiyat verisini sa÷lamas gerekmektedir. Soru 42: SGP çalúmalarnda kullanlan madde sepeti hangi aralklarla güncellenmektedir? SGP hesaplamas, belirli bir döneme iliúkin fiyat ve hacim karúlaútrmalarna yönelik olarak gerçekleútirilmektedir. Dolays ile mal ve hizmet sepetinde kapsanacak maddelerin ülkelerin güncel piyasa yapsn yanstmas açsndan her fiyatlandrma dönemi öncesinde ön hazrlk çalúmalar yaplarak mal ve hizmet sepeti güncellenmektedir. Ön hazrlk çalúmasnda, ülkelerin görüú ve önerileri alnarak, sepetten çkarlacak, tanm de÷iúikli÷i yaplacak ve sepete yeni eklenecek maddeler belirlenmekte ve nihai madde listesi oluúturulmaktadr. Soru 43: Ortak mal ve hizmet sepetine iliúkin fiyatlar hangi yöntemlerle derlenmektedir? SGP hesaplamalarna yönelik mal ve hizmetlerin fiyatlar, özel olarak gerçekleútirilen fiyat derleme çalúmalar ile elde edilmektedir. Fiyatlarn derlenmesinde baúlca üç yöntem kullanlmaktadr. Bunlar; TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 25 Satınalma Gücü Paritesi - iúyeri ziyareti úeklinde alan uygulamas, resmi yazúmalar yoluyla idari kaytlarn kullanlmas, telefon, faks, e-mail yoluyla fiyat derleme çalúmas olarak sralanmaktadr. Soru 44: SGP kapsamnda derlenecek fiyatlarn özellikleri nelerdir? SGP çalúmalar kapsamnda derlenecek fiyatlarn belirli koúullar sa÷lamas gerekmektedir. Derlenecek fiyatlar; - GSYH hesaplamalarnda kullanlan fiyatlarla tutarl olmaldr, karúlaútrlabilir maddelere iliúkin fiyatlar olmaldr, ülkenin genelini temsil etmelidir, peúin satn alú fiyatlar (KDV ve satú vergileri dahil alcnn ödedi÷i peúin satn alú fiyatlar) olmaldr. Soru 45: SGP hesabna yönelik fiyat derleme çalúmalar GSYH’nn tüm gruplarn kapsamakta mdr? Genel olarak, GSYH’nn tüm alt gruplar için fiyatlarn derlenmesi gerekmektedir. Ancak uygulamada baz gruplara iliúkin fiyatlandrma çalúmas yaplamamaktadr. Bunun nedeni, çok masrafl olabilecek özel araútrmalar gerektirmesidir. Örne÷in, GSYH ana gruplarndan, “stok de÷iúimleri” ile “net mal ve hizmet ihracat” için, nihai mal ve hizmetlerin fiyatlandrlmasnn yannda ham maddelerin ve ara maddelerin de fiyatlandrlmas gerekmektedir. Bu gruplara iliúkin SGP de÷eri, uygun olabilecek di÷er gruplara ait veriler kullanlarak hesaplanmaktadr. 26 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Soru 46: Referans Parite nedir? Referans pariteler, SGP hesaplamas için gerekli olan fiyat verilerinin elde edilemedi÷i harcama gruplar için, bu gruplar temsil edebilecek di÷er gruplara iliúkin veriler kullanlarak elde edilen SGP de÷erleridir. Referans pariteler, ilgili grubu yanstacak mal ve hizmetlerin fiyatlarndan hareketle hesaplanabildi÷i gibi, baúka bir gruba iliúkin SGP de÷eri veya döviz kuru olarak da alnabilir. Soru 47: Fiyat derleme çalúmas yaplmayan gruplar için kullanlan referans pariteler nelerdir? - Hanehalklarnn dú ülkelerde yapt÷ harcamalar: Döviz kuru, - Devlet hizmetlerine iliúkin ara tüketim harcamalar: Bireysel tüketim harcamalar grubuna ait SGP de÷eri, - Devlet hizmetlerine iliúkin sabit sermaye tüketimi: Gayri safi sabit sermaye oluúumu grubuna ait SGP de÷eri, - Devletin sosyal güvenlik ve refah hizmetlerine yönelik harcamalar: Devletin nihai tüketim grubunda yer alan e÷itim, sa÷lk ve ortak hizmetler grubuna ait SGP de÷eri, - Devletin kültür, e÷lence ve dini hizmetlere yönelik harcamalar: Devletin nihai tüketim harcamalar grubunda yer alan e÷itim, sa÷lk ve ortak hizmetler grubuna ait SGP de÷eri, - Stok de÷iúimleri: Tüketim ve yatrm mallarnn bir araya getirilmesinden elde edilen SGP de÷eri, - øthalat ve ihracat dengesi: Döviz kuru. Soru 48: SGP kapsamnda, fiyat derleme çalúmalar GSYH’nn hangi gruplar için yaplmaktadr? SGP çalúmalar kapsamndaki fiyat derleme çalúmalar, GSYH’nn aúa÷daki ana gruplar için gerçekleútirilmektedir. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 27 Satınalma Gücü Paritesi - Hanehalk tüketim harcamalar Devletin nihai tüketim harcamalar Gayri safi sabit sermaye oluúumu x Yatrm mallar x ønúaat projeleri Soru 49: Hanehalk tüketim harcamalar grubuna yönelik fiyatlandrma çalúmalar nasl gerçekleútirilmektedir? Tüketim harcamalarnda kapsanan mal ve hizmetler için fiyat derleme çalúmalar, perakende satú ve hizmet iúyerleri, kamu ve özel kuruluúlarla; iúyeri ziyareti, telefon, faks veya e-mail yoluyla iletiúim kurularak yürütülmektedir. Fiyat derleme anketleri; “gda, içki ve tütün”, “giyim ve ayakkab”, “konuta iliúkin masraflar”, “ev eúyalar”, “ulaútrma ve haberleúme”, “kültür, e÷itim ve e÷lence”, “çeúitli mal ve hizmetler” gibi tüketim gruplarn kapsamaktadr. Çalúmada kapsanan maddeler; marka, model, tür, miktar, paket úekli vb. gibi ayrntl özellikler temelinde fiyatlandrlmaktadr. Avrupa Karúlaútrma Program kapsamnda, tüketim harcamalar grubuna yönelik fiyat derleme çalúmalar grup lideri ülkenin koordinasyonunda yürütülmektedir. Türkiye’de konu ile ilgili çalúmalar Güney Avrupa Ülkeleri grup lideri olan Portekiz østatistik Ofisi ile koordineli olarak gerçekleútirilmektedir. Soru 50: Kira grubuna yönelik fiyatlandrma çalúmalar nasl gerçekleútirilmektedir? Tüketim harcamalarnda kapsanan kira grubu için Hanehalk Bütçe Anketi sonuçlarndan yararlanlmaktadr. Ankette kapsanan konutlarn tipi, yapm yl, stma sistemi, oda says, kullanm alan 28 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi ve mülkiyet durumuna belirlenmektedir. göre (m2 baúna) kira de÷erleri Soru 51: Devletin tüketim harcamalar grubuna yönelik veri derleme çalúmalar nasl gerçekleútirilmektedir? Devletin cari hizmetlerini yerine getirebilmek amacyla tüketti÷i mal ve hizmetlerin toplam, “Devletin Tüketim Harcamalar”n oluúturmaktadr. Bu gruba iliúkin piyasa fiyatlar olmad÷ için, bu hizmetlerin devlete mal oluú fiyatlar alnmaktadr. Program kapsamnda, Devletin Tüketim Harcamalar’nda “Ücretlilere Yaplan Ödemeler” grubu için fiyatlandrma çalúmas yaplmaktadr. E÷itim, sa÷lk ve kamu hizmetlerinden seçilen mesleklere iliúkin yllk ücret bilgileri Maliye Bakanl÷ndan derlenmektedir. Konu ile ilgili çalúmalar EUROSTAT ile koordineli olarak gerçekleútirilmektedir. Soru 52: Yatrm mallarnn kapsam nedir? Veri derleme çalúmalar nasl gerçekleútirilmektedir? Yatrm mallar grubunda; üretimin çeúitli sektörlerinde kullanlan makine ve teçhizat araçlar kapsanmaktadr. Yaklaúk 600 maddeden oluúan makine ve teçhizat araçlar kullanm alanlarna göre; “tarm ve ormanclkla ilgili makineler”, “metal iúleme makineleri”, “inúaat makineleri”, “giyim imalatnda kullanlan makineler”, “gda makineleri”, “büro makineleri”, “bilgisayar ve veri iúleme makineleri”, “elektrik makineleri”, “ulaúm araçlar”, “bilgisayar yazlmlar” vb. úeklinde gruplandrlmútr. Çalúmada kapsanan makine ve teçhizatlar marka, model ve teknik özelliklerine göre ayrntl olarak tanmlanmútr. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 29 Satınalma Gücü Paritesi Yatrm mallar grubundaki fiyat derleme çalúmas ülke genelinde faaliyet gösteren üretici ve ithalatç firmalar ile telefon, faks veya e-mail yoluyla gerçekleútirilmektedir. Soru 53: ønúaat grubunun kapsam nedir? Veri derleme çalúmalar nasl gerçekleútirilmektedir? SGP hesaplamalar çerçevesinde inúaat grubunda, “konut”, “konut dú” ve “inúaat mühendisli÷i” baúlklar altnda çeúitli inúaat projeleri kapsanmaktadr. - Konut projeleri (müstakil ev, apartman vb.) Konut dú projeler (fabrika binas, ofis, tarm silosu, okul vb.) ønúaat mühendisli÷i çalúmalar (yol, köprü, kanalizasyon) Bu projeler standart olarak tanmlanmú olup, tüm ülkeler için ayndr. Standart bir inúaat projesi; kaz, beton, duvar, çat kaplama gibi çeúitli bileúenlerden oluúmaktadr. Her bir bileúen, “temel kazs”, “toprak atlmas” vb. gibi çeúitli alt bileúenlerden oluúmaktadr. Fiyat derleme çalúmasnda tüm bileúenler detayl olarak tanmlanmaktadr. ønúaat grubuna ait fiyat derleme yaklaúm, piyasada satlan gerçek inúaat projelerine dayanmamaktadr. Bunun baúlca nedeni tüm ülkelerde ayn tanm ve standartlara sahip inúaat projelerinin belirlenmesindeki zorluklardr. Çalúmada, karúlaútrlabilirlik ve temsil edilebilirlik kriterlerinin ayn anda sa÷lanabilmesi için kurgusal olarak tanmlanmú standart inúaat projeleri temel alnmaktadr. Bu projeler, gerçek inúaat projelerinde mevcut olan bileúenleri kapsamakta, ülkelerdeki gerçek uygulamalara ve yöntemlere dayanarak fiyatlandrlmaktadr. 30 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi ønúaat grubuna yönelik fiyat derleme çalúmasnda, istatistik ofisleri hizmet almna giderek özel kurumlarla anlaúmakta ve fiyatlandrma çalúmas, bu kurumlarca yaplmaktadr. Soru 54: SGP kapsamnda veri derleme çalúmalarnn skl÷ nedir? Çalúmalarn organizasyonu kimler tarafndan yaplmaktadr? Türkiye’nin yer ald÷ Avrupa Karúlaútrma Programna yönelik çalúmalar, EUROSTAT tarafndan belirlenen takvime ba÷l olarak programa katlan bütün ülkelerde ayn dönemde gerçekleútirilmektedir. Aúa÷daki tabloda, mal ve hizmet gruplarna göre veri derleme skl÷ ve çalúmalar organize eden birimler verilmektedir: 11. Gruplar itibaryla veri derleme skl÷ ve organizasyonu Mal ve Hizmet Grubu Veri derleme skl÷ Organizasyon 01. 02. 03. 04. 05. 06. Gda, øçki ve Tütün Kiúisel Ürünler Ev ve Bahçe Ürünleri Ulaútrma, Lokanta, Oteller Hizmetler Mobilya ve Sa÷lk 3 3 3 3 3 3 07. 08. Makine ve Teçhizat ønúaat Projeleri 2 yl 2 yl EUROSTAT EUROSAT 09. Ücretlilere Yaplan Ödemeler Yllk EUROSTAT yl yl yl yl yl yl Grup Grup Grup Grup Grup Grup Lideri Lideri Lideri Lideri Lideri Lideri TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 31 Satınalma Gücü Paritesi Soru 55: SGP çalúmalar kapsamnda derlenecek fiyat says nasl belirlenmektedir? Derlenecek fiyat says, maddeye iliúkin güvenilir ortalama fiyatlarn elde edilmesi açsndan büyük bir önem taúmakta, maddenin tanm ve fiyat yapsna ba÷l olarak farkllk göstermektedir. Fiyat farkll÷nn yüksek oldu÷u maddelerin ortalama fiyatnn elde edilmesi için daha fazla sayda fiyat bilgisine gerek vardr. Di÷er taraftan fiyat farknn önemli olmad÷ maddeler için daha az sayda fiyat bilgisi derlenebildi÷i gibi, ülke genelinde belirli bir liste fiyat ile satlan maddeler için tek bir fiyat bilgisi yeterli olabilir. Derlenecek fiyat says ayn zamanda, piyasa yapsna ba÷l olarak ülkeden ülkeye de÷iúiklik gösterebilmektedir. Bu nedenle, derlenecek fiyat says ilgili madde grubunun piyasa yaps ve fiyat de÷iúkenli÷i göz önüne alnarak belirlenmektedir. Soru 56: SGP hesabna yönelik fiyat derleme çalúmalarnda kapsanacak iúyerleri nasl belirlenmektedir? SGP çalúmalar kapsamndaki fiyat derleme anketleri, perakende satú yapan iúyerleri, hizmet iúyerleri, kamu ve özel kuruluúlar ile gerçekleútirilmektedir. Ürünün hangi tür iúyerlerinde ne kadar satld÷, ulusal ortalama fiyatlarn oluúturulmasnda oldukça önemlidir ve çalúmada kapsanacak iúyerlerinin, ilgili maddenin satúnn oransal da÷lmna göre belirlenmesi temel prensipler arasndadr. Ancak, Avrupa Karúlaútrma Programnn yaps gere÷i madde tanmlarnn güncelli÷i ve marka, model vb. ayrntl tanmlar içermesi nedeniyle bu prensibe her zaman ba÷l kalnmamaktadr. Bu nedenle, genel bir uygulama olarak ilgili maddelerin satún yapan iúyerleri tespit edilerek çalúma kapsamna alnmaktadr. 32 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Soru 57: SGP hesabna yönelik fiyat derleme çalúmalarnda kapsanan iúyeri türleri nelerdir? Fiyat derleme çalúmalarnda kapsanan iúyerleri, 9 ana grup altnda toplanmaktadr. 1. Çok bölümlü ma÷azalar ve belirli bir konuda satú yapan büyük iúyerleri 2. Süpermarketler ve hipermarketler 3. Toptan satú yapan büyük iúyerleri 4. Bakkallar, marketler, servis istasyonlarndaki satú noktalar 5. Belirli bir konuya yönelik satú yapan ma÷azalar (mobilya, züccaciye, ev eúyas satan iúyerleri) 6. Pazarlar 7. Hizmet iúyerleri (kuru temizleme, kuaför, vb.) 8. Kamu ve yar özel iúyerleri 9. Di÷er ticaret iúyerleri (internet ve postayla, kapdan satú, vb.) SGP fiyat derleme çalúmalarnda, “toptan satú yapan iúyerleri” ile “internet ve postayla satú ile kapdan satú” iúyerleri kapsanmamaktadr. Soru 58: Fiyat derleme çalúmalar Türkiye’nin hangi illerinde yürütülmektedir? Türkiye’de yürütülen SGP çalúmalarnda, tüketim harcamalar kapsamndaki fiyat derleme anketleri Ankara, østanbul ve øzmir illerinde yürütülmektedir. Yatrm mallarna yönelik fiyat derleme çalúmalar ise Türkiye’nin çeúitli illerinde faaliyet gösteren firmalar kapsamakta olup bu firmalar a÷rlkl olarak østanbul, Kocaeli, Bursa, Ankara, øzmir illerinde yer almaktadr. co÷rafi kapsam Türkiye genelidir. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 33 Satınalma Gücü Paritesi Soru 59: SGP çalúmalar kapsamnda derlenen fiyatlar ulusal ortalama fiyatlara nasl dönüútürülmektedir? SGP hesaplamalarnda prensip olarak mal ve hizmetlere iliúkin ulusal ortalama fiyatlar temel alnmaktadr. Ancak, her dönem için farkl bir mal ve hizmet sepetinin tüm ülke genelinde fiyatlandrlmas oldukça zor ve zaman alan bir çalúmadr. Bu nedenle fiyat derleme çalúmalar ço÷u ülkede baúkentlerde yürütülmektedir. Bu fiyatlarn, ülke ortalamasna dönüútürülmesinde bölgesel fiyat düzeyi farkllklarndan hareketle hesaplanan bir katsaynn kullanlmas gerekmektedir. Bu katsay, Mekansal Düzeltme Katsays (MDK) olarak adlandrlmaktadr. SGP program kapsamnda, ülkelerin mekansal düzeltme katsaylarn temel baúlklar düzeyinde EUROSTAT’a iletmesi gerekmektedir. Bu katsaylarn hesaplanmas için özel anketlere ihtiyaç duyulmaktadr. Soru 60: Türkiye’de mekansal düzeltme katsays ile ilgili çalúmalar nasl yürütülmektedir? Türkiye’de mekansal düzeltme katsays hesaplamalar çerçevesinde, tüketim harcamalarnda kapsanan mal ve hizmetlere iliúkin fiyat derleme çalúmalar gerçekleútirilmektedir. Çalúmada, Tüketici Fiyatlar Endeksi (TÜFE) hesaplamalarnda kullanlan madde sepeti baúlangç noktas olmak üzere, ortak tanmlar çerçevesinde belirlenmiú mal ve hizmet sepeti fiyatlandrlmaktadr. Konu ile ilgili çalúmalar 26 Bölge Müdürlü÷ü ile koordineli olarak gerçekleútirilmektedir. Çalúma sonuçlar østatistiki Bölge Birimleri Snflamas (øBBS) Düzey 2’ye göre elde edilecek olup, bu de÷erler ayn zamanda Türkiye’nin 34 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi farkl bölgelerinde YTL’nin satn alma gücündeki farkllklarnn ölçülmesinde gösterge olarak kullanlacaktr. Soru 61: Derlenen fiyatlar yllk ortalama fiyatlara nasl dönüútürülmektedir? Tüketim harcamalarna yönelik veri derleme çalúmalar üç yllk bir dönem içinde tamamlanmakta ve her yl iki tüketim anketi gerçekleútirilmektedir. Derlenen fiyatlarn ortalama yllk fiyatlara dönüútürülmesinde TÜFE verilerinden yararlanlmaktadr. En ayrntl harcama grubu olan temel baúlklar düzeyindeki TÜFE de÷erleri, ilgili temel baúlktaki maddeler için yllk ortalama fiyatlarn elde edilmesinde kullanlmaktadr. Soru 62: SGP hesabnda kullanlan harcama a÷rlklarnn kayna÷ nedir? SGP hesabnda kullanlan harcama a÷rlklarnn kayna÷ ortak bir harcama snflamasna göre elde edilen temel baúlklar düzeyindeki GSYH de÷erlerinden oluúmaktadr. Bu de÷erler ülkelerin istatistik ofislerinin ulusal hesaplar birimleri tarafndan sa÷lanmaktadr. SGP hesaplamalar kapsamnda GSYH’ya illiúkin harcamalar, 7 ana grup, 31 harcama kategorisi, 71 harcama grubu, 152 harcama snf ve 226 temel baúlk altnda snflandrlmaktadr. Soru 63: Ülkelerin tüketim yapsndaki farkllklar SGP hesabn nasl etkilemektedir? Bir ülkenin GSYH içindeki harcamalarnn da÷lm ayn zamanda o ülkenin tüketim yapsnn göstergesidir. SGP de÷erlerinin hesaplanmasnda, fiyat verilerinin yannda, harcamalarn toplam içindeki da÷lm da önem taúmaktadr. Toplam harcamalar içinde TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 35 Satınalma Gücü Paritesi daha fazla a÷rl÷a sahip mal ve hizmet gruplar SGP hesabnda daha büyük bir etkiye sahipken, a÷rl÷ düúük olan mal ve hizmet gruplarnn SGP sonuçlarna etkisi daha düúüktür. Soru 64: Tek bir ürün için SGP nasl hesaplanr? Tek bir ürün için, SGP de÷eri aúa÷daki formül ile hesaplanmaktadr; A ülkesi para biriminin B ülkesi para birimine göre SGP de÷eri, PiA SGP A/B = PiB Burada; PiA : i malnn A ülkesindeki fiyat PiB : i malnn B ülkesindeki fiyat Örne÷in, bir adet kepekli ekmek Almanya’da 2 Euro’ya satlrken, ayn ekmek Türkiye’de 1.5 YTL ise, kepekli ekmek için parite; SGP(Tür/Alm) = 1.5 YTL 2 Euro = 0.75 YTL/Euro olarak hesaplanr. Bu durumda, kepekli ekmek için, 1 Euro Türkiye’de 0.75 YTL’ye karúlk gelmektedir. Bunun anlam, Almanya’da kepek ekme÷i için harcanan her Euro için, Türkiye’de 0.75 YTL harcanmaktadr. 36 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Soru 65: GSYH geneline iliúkin SGP nasl hesaplanr? SGP tek bir ürün için de÷il, piyasada yer alan mal ve hizmetlerin genelini kapsayan GSYH ve harcama bileúenleri için de hesaplanmaktadr. Bu aúamada, temel baúlklara iliúkin parite de÷erleri ile temel baúlk düzeyindeki harcama verileri kullanlmaktadr. SGP hesaplamalar madde seviyesinden baúlayarak, GSYH geneline kadar aúamal olarak gerçekleútirilmektedir. Örne÷in; - “kepek ekme÷inden”, “ekmek” temel baúl÷na, - “ekmek” temel baúl÷ndan ekmek ve tahllar snfna, - “ekmek ve tahllar” snfndan “gda” grubuna, - “gda” grubundan, “gda ve alkolsüz içecekler” kategorisine - “gda ve alkolsüz içecekler” kategorisinden “tüketim harcamalar” grubuna - “tüketim harcamalar” grubundan “GSYH” geneline kadar tüm aúamalar için, SGP de÷erleri hesaplanmaktadr. Soru 66: nelerdir? SGP hesaplamalarnda kullanlan yöntemler Uluslararas karúlaútrmalar çerçevesinde SGP hesaplamasnda kullanlan yöntemler; “temel baúlk paritelerinin hesaplanmas” ile “gruplandrlmú paritelerin hesaplanmas” úeklinde iki baúlk altnda toplanmaktadr. Temel baúlk paritelerinin hesaplanmasnda baúlca iki yöntem kullanlmaktadr. Bu yöntemler “Country Product Dummy” (CPD) ile “Eltetö-Köves-Szulc” (EKS) olarak adlandrlmaktadr. UKP TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 37 Satınalma Gücü Paritesi kapsamnda yürütülen hesaplama çalúmalarnda Birleúmiú Milletler østatistik Ofisi tarafndan CPD yöntemi kullanlmaktadr. EUROSTATOECD karúlaútrmalarnda ise EKS yöntemi temel alnmaktadr. Gruplandrlmú paritelerin hesaplanmasnda ise 1990 öncesinde Geary-Khamis (G-K) yöntemi kullanlrken, 1990 sonrasnda G-K’ye ek olarak EKS yöntemi de kullanlmútr. EKS yöntemi, UKP ve EUROSTAT-OECD karúlaútrmalarnda gruplandrlmú paritelerin hesaplanmasnda kullanlr. Soru 67: Temel baúlk paritelerinin kullanlan CPD ve EKS yöntemleri nedir? hesaplanmasnda Temel baúlk paritelerinin hesaplanmas, SGP hesaplama çalúmalarnn ilk aúamasdr. Bu aúamada, ülkelerin fiyat verileri ile maddelerin temsil edicili÷ine iliúkin bilgiler kullanlarak temel baúlk pariteleri hesaplanmaktadr. Bu de÷erler, “a÷rlklandrlmamú fiyat oran” veya “parite” olarak adlandrlmaktadr. UKP kapsamnda kullanlan CPD yöntemine göre, temel baúlk pariteleri regresyon analiziyle hesaplanmaktadr. Bu yöntemde, derlenen madde fiyatlar ve ülkelerin kukla (dummy) de÷iúken setine ait fiyatlarn logaritmasyla elde edilen regresyon modeli temel alnarak temel baúlk pariteleri hesaplanmaktadr. CPD yöntemine göre, temel baúlktaki fiyat verilerinin tümü kullanlarak hesaplamalar gerçekleútirilmekte olup, maddelerin göreceli fiyat yapsnn ülkeler arasnda ayn oldu÷u varsaym kullanlmaktadr. EUROSTAT-OECD karúlaútrmalarnda kullanlan EKS yönteminde ise; ülkeler birbirinden ba÷msz birimlerden oluúan bir küme olarak alnmakta ve her ülke hesaplamalarda eúit a÷rl÷a sahip olmaktadr. Hesaplamalarda, her ülkenin fiyat bilgisi ve bu fiyatlara ait temsil edicilik özellikleri dikkate alnmaktadr. EKS yönteminde ülkeler 38 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi arasndaki ikili karúlaútrmalar elde edilerek buradan çoklu karúlaútrmalara geçilmektedir. Dolays ile ülkelerin fiyat oran hem grup içinde, hem de di÷er ülkelerle ikili olarak karúlaútrlabilecek úekilde hesaplanmaktadr. CPD ve EKS yöntemlerinden birinin di÷erinden tam anlamyla daha üstün oldu÷u söylenemez. Uygulamalardan elde edilen sonuçlar, bu iki yöntem arasnda önemli farkllklar olmad÷n göstermektedir. Tüm ülkelerde fiyat verilerinin tamam mevcut oldu÷unda ve temsil edilebilirlik bilgileri dikkate alnmad÷nda her iki yöntem de ayn sonucu vermektedir. Kullanlacak yöntem, karúlaútrma koúullarna ba÷l olarak belirlenmelidir. Soru 68: Gruplandrlmú paritelerin kullanlan EKS ve G-K yöntemleri nedir? hesaplanmasnda Gruplandrlmú paritelerin hesaplanmas SGP hesaplama aúamalarnn son aúamas olup, bu aúamada GSYH düzeyine kadar SGP de÷erleri hesaplanmaktadr. Gruplandrlmú paritelerin hesaplanmas için, 1990 öncesi Geary-Khamis, 1990 sonrasnda ek olarak EKS yöntemi kullanlmútr. EKS yönteminde, ülkelerin temel baúlk pariteleri ve harcama de÷erleri kullanlarak GSYH geneline kadar SGP hesaplamalar her harcama grubu için ayr olarak yaplmaktadr. EKS yönteminde, ülkeler birbirinden ba÷msz kümeler olarak alnmakta ve her ülkeye eúit a÷rlk verilerek hesaplama çalúmalar gerçekleútirilmektedir. Bu yöntemde, öncelikle ülkeler arasnda ikili fiyat oranlar elde edilmekte daha sonra geçiúlili÷i sa÷layacak úekilde çoklu hesaplamalar yaplmaktadr. Dolays ile EKS yönteminde ülkelerin toplu olarak karúlaútrlabilmesinin yannda ikili karúlaútrmalara da imkan verecek sonuçlar elde edilebilmektedir. Di÷er taraftan EKS yönteminde her bir harcama grubuna yönelik SGP de÷erleri TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 39 Satınalma Gücü Paritesi ba÷msz olarak hesapland÷ için, toplamsal sonuçlar elde edilememektedir. Baúka bir ifadeyle SGP de÷erleri kullanlarak elde edilen reel harcamalar toplam, harcama bileúenlerinin reel de÷erinin toplamna eúit de÷ildir. G-K yönteminde de, ülkelerin temel baúlk pariteleri ve harcama de÷erleri kullanlarak hesaplamalar gerçekleútirilmektedir. Bu yöntemde, ülkeler ba÷msz olarak de÷il, bir bütünü oluúturan parçalar úeklinde de÷erlendirilmektedir. Her ülke, grup içerisindeki GSYH de÷eri kadar a÷rlk almaktadr. Bu nedenle hesaplanan pariteler en fazla a÷rl÷a sahip ülkenin fiyatlarndan etkilenmektedir. Bu durum literatürde “Gerschkenkron etkisi” olarak adlandrlmaktadr. G-K yönteminde hesaplamalar GSYH geneline kadar tüm aúamalar kapsayacak úekilde bir bütün olarak gerçekleútirilmektedir. Dolays ile G-K yöntemi ile toplamsal sonuçlar elde edilmektedir. EKS yöntemi belirli bir harcama grubu için ülkeler arasndaki fiyat ve hacim karúlaútrmalar için, G-K yöntemi ise, ülkeler aras fiyat ve hacim yapsnn karúlaútrlmas için daha uygun yöntem olarak kabul edilmektedir. EUROSTAT ve OECD fiyat ve hacim karúlaútrmalarnda resmi olarak EKS sonuçlarn kullanmaktadr. Soru 69: OECD karúlaútrmalarnda temel yllar arasnda kalan yllar için SGP tahminleri nasl elde edilmektedir? OECD karúlaútrmalarnda ayrntl SGP sonuçlar üç ylda bir yaynlanmaktadr. Yllk SGP tahminleri ise “genel tahmin” (global extrapolation) yöntemi ile elde edilmektedir. Bu yönteme göre, temel yl arasnda kalan yllara iliúkin SGP de÷erleri farkl ülkelerin göreli enflasyon oranlar (zmni fiyat deflatörleri) kullanlarak tahmin 40 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi edilmektedir. Bu nedenle ara yl tahminleri genel rakamlar yanstmaktadr. Soru 70: EUROSTAT-OECD karúlaútrma programna yönelik sonuçlar hangi periyodlarda yaymlanmaktadr? EUROSTAT ve OECD karúlaútrmalarna yönelik sonuçlar farkl aralklarla hesaplanmakta ve yaymlanmaktadr. EUROSTAT’n organizasyonundaki karúlaútrmalar yllk olarak gerçekleútirilmekte olup karúlaútrma program kapsamnda her yl, “temel yl” niteli÷i taúmaktadr. EUROSTAT ayrntl sonuçlarn yllk olarak yaymlamaktadr. Di÷er taraftan, OECD organizasyonundaki çalúmalar üç yllk bir dönemde tamamlanmakta ve ayrntl sonuçlar üç ylda bir elde edilmektedir. OECD organizasyonundaki çalúmalarn üçüncü yl “temel yl” olarak adlandrlmaktadr. Bu temel yl ayn zamanda EUROSTAT-OECD karúlaútrmalar için “ortak temel yl” özelli÷i taúmakta olup ayrntl sonuçlar ortak olarak yaymlanmaktadr. OECD ayrca GSYH düzeyinde SGP de÷erlerini yllk olarak tahmin etmekte ve yaymlamaktadr. Soru 71: EUROSTAT-OECD karúlaútrma program sonuçlar hangi ülke gruplar temelinde yaynlanmaktadr? EUROSTAT ülkelerine yönelik karúlaútrmalarda AB’ye üye ülke grubu temel alnarak (AB=1.00) elde edilen sonuçlar yaynlanmaktadr. Bu úekilde elde edilen parite de÷erleri, AB üyesi ülkelerde 1 Euro karúl÷ mal ve hizmetin ulusal kurdaki karúl÷n ifade etmektedir. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 41 Satınalma Gücü Paritesi OECD ülkeleri genelindeki sonuçlar ise OECD=1.00 temelinde yaynlanmaktadr. De÷erler, OECD ülkeleri genelinde 1 ABD Dolar karúl÷ mal ve hizmetin ulusal kurdaki karúl÷n göstermekte olup “OECD Dolar” olarak ifade edilmektedir. EUROSTAT-OECD karúlaútrmalarnda, AB=1.00 ve OECD Dolar=1.00 olarak hesaplanan pariteler “Satnalma Gücü Standard” olarak adlandrlmaktadr. Soru 72: Satnalma Gücü Standard Nedir? Satnalma Gücü Standard (SGS), EUROSTAT-OECD karúlaútrmalarnda kullanlan bir terim olup, suni bir ortak kuru ifade etmektedir. Avrupa ülkelerine yönelik karúlaútrmalarda hesaplamalar AB üyesi ülkelerden oluúan grup temelinde yaplmaktadr. Elde edilen sonuçlar, Avrupa Birli÷i ülkeleri genelinde ayn satnalma gücüne sahip Euro de÷erini ifade eder. Bu de÷er, AB üyesi ülkelerin ulusal kurlarnn a÷rlkl satnalma gücünü ve fiyat düzeylerini göstermektedir. OECD ülkelerine yönelik karúlaútrmalar ise OECD ülkelerinden oluúan grup temelinde yaplmaktadr. Benzer úekilde, elde edilen sonuçlar, OECD ülkeleri genelinde ayn satnalma gücüne sahip OECD Dolarn ifade etmektedir. AB ülkeleri ve OECD ülkeleri úeklinde ülke grubuna yönelik hesaplanan SGP de÷erleri uygulamada Satnalma Gücü Standard (SGS) olarak adlandrmaktadr. 42 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi Soru 73: Bir ülke için birden fazla SGP de÷erinin olmas ne anlama gelir? SGP de÷erleri, karúlaútrmalarda yer alan ülkelerin fiyat ve harcama verileri kullanlarak hesapland÷ için sonuçlar o ülke grubu temelindeki fiyat oranlarn yanstmaktadr. Dolays ile, ülke grubunda ortaya çkan de÷iúiklikler veya bir ülkenin farkl ülkelerden oluúan karúlaútrmada da yer almas durumunda ayn ülke için birden fazla SGP de÷eri elde edilmektedir. Ayrca uluslararas karúlaútrmalar çerçevesinde, programa katlan ülkelerin daha geniú bir ülke grubuna dahil edilmesi halinde SGP de÷erlerinde farkllk oluúmakla birlikte, grupta yer alan ülkeler arasndaki göreli fiyat oranlar sabit kalmaktadr. Soru 74: Uluslararas karúlaútrmalarda “de÷iúmezlik prensibi” nedir? kullanlan Farkl bölgeleri içeren genel bir karúlaútrmada, her bölge içinde yer alan ülkeler baúka bir ülke grubuna dahil edildi÷inde aralarndaki göreli fiyat düzeylerinin sabit kalmas gerekir. EUROSTAT ve OECD karúlaútrmalarnda, programa katlan ülkelerin göreli fiyat düzeylerinin baúka ülke gruplarn da içeren daha geniú karúlaútrmalarda sabit kalmasnn sa÷lanmasnda “de÷iúmezlik prensibi” uygulanmaktadr. Örne÷in, EUROSTAT’n organizasyonunda yürütülen karúlaútrma sonuçlarna göre, Türkiye ile Almanya arasndaki fiyat oran, OECD ülkelerinin de dahil edildi÷i daha geniú bir ülke grubu temel alnd÷nda sabit kalmaktadr. Bu iki ülke için hesaplanan SGP de÷eri ülkelerin farkl gruplarda yer almas durumunda de÷iúmekle birlikte, aralarndaki fiyat oran iliúkisi sabit kalmaktadr. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 43 Satınalma Gücü Paritesi Soru 75: UKP kapsamnda kullanlan, cari ve sabit SGP kavramlar nedir? Cari SGP, UKP kapsamnda gerçekleútirilen hesaplama çalúmalarnda elde edilen ve yllk temelde hesaplanan SGP de÷erlerini ifade etmektedir. Cari SGP de÷erleri, belirli bir yl için ülkeler arasndaki fiyat ve hacim karúlaútrmalarna yönelik göstergeler sa÷lamaktadr. Sabit SGP ise, belirli bir yla ait SGP temelinde, enflasyonun etkileri dikkate alnarak elde edilen bir baúka yla ait SGP tahminlerini ifade etmektedir. Sabit SGP ile elde edilen sonuçlar, fiyat ve hacim karúlaútrmalarnn zaman serisi úeklindeki karúlaútrmalarna olanak sa÷lamaktadr. Soru 76: Sabit SGP kavram nasl ortaya çkmútr? SGP sonuçlar belirli bir yla iliúkin ülkeler arasndaki fiyat ve hacim karúlaútrmalarna yönelik göstergeler sa÷lad÷ için zaman serisi karúlaútrmalarnda kullanlmas uygun de÷ildir. Zaman serisi úeklinde yaynlanan reel GSYH serisi; - ülkeler arasndaki göreli fiyat düzeyi de÷iúikliklerini, ülkelerin göreli hacim yapsndaki farkllklar, kullanlan yöntem ve metodolojik açdan farkllklar, kapsanan madde tanmlarndaki farkllklarn yanstmaktadr. Dolays ile, yllar itibaryla, reel GSYH hacminde de÷iúiklik olmasa bile, yukarda belirtilen nedenlerden dolay farkllklar gözlenecektir. Bu nedenle, GSYH’nn zaman serisi temelinde reel 44 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi karúlaútrmalarnn yaplabilmesinde sabit fiyatlarla SGP de÷erlerinin kullanlmas gündeme gelmiútir. Sabit SGP, yllar itibaryla ülkelerin GSYH hacmindeki göreli de÷iúimlerin ölçülmesinde iyi bir araçtr. Bu úekilde, SGP sonuçlarnn zaman serilerinde daha aktif kullanm mümkündür. Ancak bu yöntemin de bir dezavantaj vardr. Di÷er sabit temelli endekslerde oldu÷u gibi, ülkelerin fiyat yapsnn yllar itibaryla ayn kald÷ varsaymndan hareket etmektedir. Soru 77: EUROSTAT-OECD karúlaútrmalarna yönelik sonuçlar hangi yaynlarla kullanclara ulaútrlmaktadr? EUROSTAT yllk sonuçlar “Statistics In Focus (SIF)” bülteni ile yaynlamaktadr. SIF bülteninde yllk SGP sonuçlar ile anket sonuçlar tablo ve grafikler yardmyla verilmektedir. Sonuçlar ayrca, EUROSTAT’n “New Cronos” ve “CIRCA” veri tabannda verilmektedir. OECD sonuçlar ise, temel yllar için yaynlanmakta olup (3 ylda bir) EUROSTAT ve OECD ortak yayn olarak “Purchasing Power Parities and Real Expenditures” adyla kullanclara ulaútrlmaktadr. OECD ayrca, “Main Economic Indicators” adl aylk yaynnda SGP tahminleri ile fiyat düzeyi endekslerinin yer ald÷ tabloya yer vermektedir. Yllk olarak yaynlanan “National Accounts of OECD Countries” yaynnda ise yllk SGP tahminleri ve SGP ile ilgili göstergelere yer vermektedir. EUROSTAT ve OECD tarafndan yaymlanan haber bülteni ve yaynlarn Türkçesi, TÜøK haber bülteni ve yaynlar ile ulusal kullanclara ulaútrlmaktadr. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 45 Satınalma Gücü Paritesi Soru 78: EUROSTAT-OECD karúlaútrma sonuçlar hangi ayrntda yaymlanmaktadr? EUROSTAT ve OECD karúlaútrmalarnn temel yl sonuçlarnn yer ald÷ “Purchasing Power Parities and Real Expenditures” ortak yaynnda, EUROSTAT-OECD programna katlan 46 ülke ile Ba÷msz Devletler Toplulu÷u karúlaútrmalarnda yer alan 10 ülke olmak üzere toplam 55 ülkeye iliúkin sonuçlar (Rusya Federasyonu her iki grupta da kapsanmaktadr) sunulmaktadr. Veri seti 14 tablodan oluúmakta, tablolardan 12’si EKS yöntemine göre elde edilen sonuçlar, 2’si ise, G-K yöntemine göre elde edilen sonuçlar göstermektedir. Karúlaútrma sonuçlar 49 analitik kategoride iki bölüm halinde yaymlanmaktadr. Birinci bölüm; (1-38. satrlar), SNA93 nihai harcama snflamasna göre, ikinci bölüm ise; (39-49.satrlar) ürün türüne göre karúlaútrma sonuçlarn göstermektedir. Soru 79: TÜøK’in yaymlad÷ SGP de÷erlerinde hangi ülke gruplar temel alnmaktadr ? Türkiye, EUROSTAT-OECD program çerçevesinde yürütülen SGP çalúmalarnda yer almakta ve programa yönelik sonuçlar iki farkl formatta yaymlanmaktadr. Birincisi, EUROSTAT tarafndan Avrupa Birli÷i ülkelerine yönelik hesaplanan ve AB ülke grubunun temel alnd÷ fiyat ve hacim karúlaútrmalardan oluúmaktadr. Bu çalúmann sonuçlar EUROSTAT tarafndan yaymlanmakta ve TÜøK haber bültenleri ile kullanclara ulaútrlmaktadr. økincisi ise, OECD ülkelerine yönelik karúlaútrmalarn temel alnd÷ sonuçlardr. OECD sonuçlar ayn 46 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi zamanda AB ülkelerini de kapsayan daha geniú bir ülke grubundan oluúmaktadr. TÜøK, her iki organizasyona yönelik sonuçlar yaymlamaktadr. Bununla birlikte, “Türkiye østatistik Yll÷” tablolarnda OECD tarafndan yaymlanan göstergeler temel alnmaktadr. Soru 80: SGP’nin kullanclar kimlerdir? SGP’nin kullanclarn baúlca 4 ana baúlk altnda toplamak mümkündür. Bunlardan birincisi, uluslararas organizasyonlardr. Birleúmiú Milletler, Dünya Bankas, Avrupa Birli÷i, Uluslararas Para Fonu, Ekonomik øúbirli÷i ve Kalknma Teúkilat ile bunlarn çeúitli alt kurumlar SGP’yi kendi ilgi alanlarna yönelik ekonomik ve sosyal analizler için kullanrlar. SGP’nin ikinci grup kullanclar ise; karúlaútrma programlarna katlan ülkelerdir. Özellikle uluslararas karúlaútrma amac ile dú ticaret konularnda ülkelerin ulusal istatistik kurumlar, ekonomi bakanl÷, hazine ve maliye kurumlar ile dú ticaretle ilgili özel ve resmi kurumlar SGP’yi kullanrlar. Üçüncü grup SGP kullanclar; üniversiteler, çeúitli araútrma kuruluúlar ve basl yayn organlarndan oluúmaktadr. SGP birçok ülke için ayn temelde karúlaútrlabilir veriler sa÷lad÷ndan araútrmaclarn her zaman ilgisini çeker. SGP kullanclarnn en son grubunu ise çeúitli uluslararas nitelikteki özel firmalar ve bankalar oluúturur. Özellikle uluslararas firmalar de÷iúik ülkelerde çalútrdklar iúçilerine ödeyece÷i ücretleri belirlerken SGP’yi kullanrlar. TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 47 Satınalma Gücü Paritesi Soru 81: SGP’nin kullanm alanlar nelerdir? SGP’nin ana hedefi, uluslararas fiyat ve hacim karúlaútrmalarna yönelik göstergeler sa÷lamaktr. Bu çerçevede, baúlca kullanm alanlar aúa÷da verilmektedir. Ekonomik analizlere yönelik olarak; Ülkelerin ekonomik büyüklüklerinin ve refah düzeylerinin karúlaútrlmasnda, yoksulluk düzeylerinin belirlenmesinde, gelir da÷lm ve yaúam standartlarnn analizinde SGP sonuçlar temel göstergeler olarak kullanlmaktadr. AB’de ekonomik ve sosyal politika hedeflerine yönelik olarak; Avrupa Birli÷i Komisyonu’nda fonlarn bölgelere paylaútrlmasnda, SGP’nin göstergelerinden birisi olan “kiúi baúna hacim endeksleri” kullanlmaktadr. Ayrca AB bütçesinden üye ülkelere yaplacak yardm miktarlarnn belirlenmesinde, ülkelerin reel GSYH paylarnn da dikkate alnmas planlanmaktadr. ødari amaçlara yönelik olarak; Avrupa Birli÷inde emeklilik maaúlarnn belirlenmesi ve AB üyesi ülkeler dúnda çalúan personelin ücretlerinin belirlenmesinde SGP de÷erleri temel alnmaktadr. Ayrca, tüketim harcamalarna ait SGP de÷eri, uluslararas firmalar tarafndan çalúanlara ödenen ücretlerin belirlenmesinde de gösterge olarak kullanlmaktadr. Soru 82: SGP hangi amaçlara yönelik karúlaútrmalar için uygun bir gösterge olarak kabul edilmez? Ülkelerin ekonomik büyüklüklerinin ve refah düzeylerinin karúlaútrlmasnda en uygun gösterge olarak kabul edilen SGP’nin uygun olmayan amaçlara yönelik kullanlmas yanlú de÷erlendirmelere yol açabilmektedir. 48 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Satınalma Gücü Paritesi - SGP, belirli bir zamandaki uluslararas fiyat ve hacim karúlaútrmalarna yönelik hesapland÷ için zaman serisi úeklindeki karúlaútrmalarda (örne÷in ülkelerin ulusal büyüme oranlar gibi) önerilmemektedir. Ülkelerin göreli fiyat ve harcama yapsndaki de÷iúiklikler, enflasyon oranlar, kullanlan yöntemler ve metodolojik uygulamalar SGP hesabn etkileyen faktörler olup bu faktörlerde bir yldan di÷erine ortaya çkacak farkllklar SGP sonuçlarnn zaman serisi olarak kullanmn engellemektedir. Bu tür karúlaútrmalar “sabit SGP” de÷erleri mevcut oldu÷unda mümkündür ve OECD’nin yllk yaynlarnda bu de÷erlere yer verilmektedir. Bununla birlikte, sabit SGP de÷erleri, ülkelerin fiyat yapsnn zaman içinde sabit oldu÷u varsaymna dayand÷ için snrl bir kullanm alanna sahip olup yorumlamada bu durum dikkate alnmaldr. - SGP, GSYH geneline iliúkin verimlilik karúlaútrmalar için uygun bir gösterge olmakla birlikte, sektörler itibaryla üretim ve verimlilik karúlaútrmalarnda önerilmemektedir. Bu tür karúlaútrmalar, üretime dayal sektörel SGP de÷erleri mevcut oldu÷unda yaplabilir. - SGP, istatistiksel bir yap oldu÷undan belirli bir miktarda hata pay içermekte ve kesin ölçümleri yanstmamaktadr. Hata pay harcama gruplarnn ayrnts arttkça artmaktadr. Bu nedenle belirli bir düzeyin altndaki harcama gruplarna yönelik sonuçlarn kullanm önerilmemekte ve yaynlanmamaktadr. Bununla birlikte, araútrma çalúmalarna yönelik olarak talep edildi÷inde kullanclara sa÷lanabilmektedir. - SGP, bir ülkenin para biriminin düúük ya da aúr de÷er almasna ait bir gösterge de÷ildir. Bir ülkenin SGP de÷eri döviz kuruna göre yüksek ya da düúükse, bu durum genel fiyat düzeyinin ilgili TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 49 Satınalma Gücü Paritesi döviz kuruna kyasla yüksek ya da düúük oldu÷unu gösterir ancak parann düúük ya da aúr de÷er ald÷ anlam taúmaz. - SGP’nin denge döviz kuru olarak kullanlmas önerilmez. Uluslararas ticaret teorisinde SGP denge döviz kuru kapsamnda yer almakla birlikte, yurt içinde üretilen veya tüketilen mal ve hizmetleri kapsad÷, ihracat fiyat ile de÷erlendirilen mallar kapsamad÷ için bu amaca uygun de÷ildir. Soru 83: SGP ile ilgili bilgilere hangi internet adreslerinden ulaúlabilir? UKP kapsamnda, SGP ile ilgili bilgilere aúa÷daki web adreslerinden ulaúlabilir. EUROSTAT http://epp.eurostat.ec.europa.eu - Economy and Finance/Prices OECD http://www.oecd.org - Statistics/Prices and Purchasing Power Parities http://stats.oecd.org/WBOS - Prices and Purchasing Power Parities - Purchasing Power Parities (PPP) Dünya Bankas http://www.worldbank.org/data/icp - Data&Research/Data/Data Programs/ICP Türkiye østatistik Kurumu http://www.tuik.gov.tr 50 østatistikler/Enflasyon ve Fiyat/Satnalma Gücü Paritesi TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Ek 51 Ek Ek 2. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin Döviz Kuru, SGP ve Fiyat Düzeyi Endeksleri, OECD=1.00 Ülkeler Döviz kuru ($) SGP ($) 1.309 0.8041 0.8041 1.212 23.95 5.992 0.8041 0.8041 0.8041 0.8041 199.5 62.91 0.8041 0.8041 110.2 1024 0.8041 10.9 0.8041 1.42 6.441 3.235 0.8041 31.04 0.8041 7.464 1.245 1.349 0.5499 1.00 1.00 1.35 0.85 0.874 1.18 14 8.28 0.956 0.897 0.868 0.683 125 94.4 0.995 0.851 126 767 0.897 6.93 0.873 1.49 8.6 1.85 0.688 16.7 0.746 8.99 1.69 0.844 0.631 0.972 1.00 Avustralya Avusturya Belçika Kanada Çek Cumhuriyeti Danimarka Finlandiya Fransa Almanya Yunanistan Macaristan øzlanda ørlanda øtalya Japonya Kore Lüksemburg Meksika Hollanda Yeni Zelanda Norveç Polonya Portekiz Slovak Cumhuriyeti øspanya øsveç øsviçre Türkiye(1) øngiltere ABD OECD Fiyat Düzeyi Endeksi (OECD=100) 103 106 109 97 58 138 119 112 108 85 63 150 124 106 114 75 112 64 109 105 133 57 86 54 93 120 136 63 115 97 100 (1) Türkiye verileri 1987 bazl GSYH de÷erlerini yanstmaktadr. (2) Para birimi olarak Euro'yu kullanan ülkeler Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 Benchmark Results,OECD 52 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Ek Ek 2. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin Döviz Kuru, SGP ve Fiyat Düzeyi Endeksleri, OECD=1.00 (devam) Ülkeler Slovenya Euro Bölgesi(2) Bulgaristan G.K.Rum Yönetimi Estonya Letonya Litvanya Malta Romanya AB Arnavutluk Bosna-Hersek Hrvatistan Makedonya Karada÷ Srbistan Bat Balkan Ülkeleri øsrail Rusya Federasyonu Ermenistan Azerbaycan Beyaz Rusya Gürcistan Kazakistan Krgzistan Moldavya Türkmenistan Ukrayna Ba÷msz Ülkeler Top. Döviz kuru ($) SGP ($) 0.8041 0.8041 1.573 0.4639 12.58 0.5598 2.777 0.3457 2.912 0.8041 100.8 1.573 5.951 49.3 0.8041 65.72 0.8041 4.488 28.28 457.7 4727 2154 1.813 132.9 41.01 12.6 3.117 5.125 28.28 0.597 0.848 0.576 0.412 7.6 0.29 1.44 0.241 1.38 0.823 47.2 0.707 3.83 18.5 0.356 26.5 0.394 3.61 12.4 174 1587 758 0.718 56 11 4.31 0.724 1.63 11.8 Fiyat Düzeyi Endeksi (OECD=100) 74 104 37 89 60 52 52 70 47 102 47 45 64 38 44 40 49 81 44 38 34 35 40 42 27 34 23 32 42 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 53 Ek Ek 3. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin de÷er ve hacim endeksleri, OECD=100 Ülkeler Avustralya Avusturya Belçika Kanada Çek Cumhuriyeti Danimarka Finlandiya Fransa Almanya Yunanistan Macaristan øzlanda ørlanda øtalya Japonya Kore Lüksemburg Meksika Hollanda Yeni Zelanda Norveç Polonya Portekiz Slovak Cumhuriyeti øspanya øsveç øsviçre Türkiye(1) øngiltere ABD OECD De÷er Endeksi Kiúi Baúna De÷er Endeksi Hacim Endeksi Kiúi Baúna Hacim Endeksi 2.04 0.87 1.07 3.25 0.36 0.74 0.56 6.11 7.99 0.71 0.32 0.05 0.57 5.06 13.02 2.26 0.11 2.2 1.81 0.31 0.86 0.87 0.53 0.14 3.23 1.02 1.07 1.03 6.42 35.41 100.00 116 124 120 118 41 160 125 114 113 75 37 184 162 101 119 55 269 25 130 89 219 27 59 29 87 133 166 17 125 140 100 1.98 0.83 0.99 3.33 0.61 0.54 0.47 5.48 7.4 0.83 0.51 0.03 0.46 4.79 11.39 3.02 0.1 3.46 1.67 0.3 0.65 1.52 0.62 0.25 3.48 0.85 0.78 1.65 5.6 36.42 100.00 113 117 110 121 70 116 105 102 105 88 59 123 131 96 104 74 241 39 120 85 164 47 69 55 94 110 122 27 109 144 100 (1) Türkiye verileri 1987 bazl GSYH de÷erlerini yanstmaktadr. (2) Para birimi olarak Euro'yu kullanan ülkeler Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 54 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Ek Ek 3. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin de÷er ve hacim endeksleri, OECD=100 (devam) Ülkeler Slovenya Euro Bölgesi(2) Bulgaristan G.K.Rum Yönetimi Estonya Letonya Litvanya Malta Romanya AB Arnavutluk Bosna-Hersek Hrvatistan Makedonya Karada÷ Srbistan Bat Balkan Ülkeleri øsrail Rusya Federasyonu Ermenistan Azerbaycan Beyaz Rusya Gürcistan Kazakistan Krgzistan Moldavya Türkmenistan Ukrayna Ba÷msz Ülkeler Top. De÷er Endeksi Kiúi Baúna De÷er Endeksi Hacim Endeksi Kiúi Baúna Hacim Endeksi 0.1 27.81 0.08 0.05 0.04 0.05 0.07 0.02 0.28 39.19 0.02 0.03 0.11 0.02 0.01 0.08 0.27 0.37 2.19 0.01 0.04 0.09 0.02 0.16 0.01 0.01 0.01 0.25 2.78 59 103 12 75 35 24 25 49 15 93 9 10 29 10 12 12 14 63 18 5 5 10 5 13 2 3 1 6 13 0.14 26.62 0.21 0.05 0.07 0.09 0.14 0.02 0.6 38.31 0.05 0.07 0.17 0.04 0.01 0.19 0.54 0.46 5 0.04 0.11 0.25 0.04 0.39 0.03 0.02 0.03 0.77 6.68 79 99 32 84 57 46 49 70 32 91 18 22 46 25 27 30 30 78 41 13 16 29 12 30 6 8 5 19 32 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 55 Ek Ek 4. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin nominal ve reel GSYH de÷erleri, OECD=1.00 Ülkeler GSYH(1) (Ulusal kur) Avustralya Avusturya Belçika Kanada Çek Cumhuriyeti Danimarka Finlandiya Fransa Almanya Yunanistan Macaristan øzlanda ørlanda øtalya Japonya Kore Lüksemburg Meksika Hollanda Yeni Zelanda Norveç Polonya Portekiz Slovak Cumhuriyeti øspanya øsveç øsviçre Türkiye(2) øngiltere ABD OECD 932 296 245 330 301 966 1 375 080 2 987 722 1 551 967 157 162 1 717 921 2 244 600 198 609 22 055 1 023 674 161 498 1 423 048 501 403 810 516 30 032 8 374 349 508 964 154 571 1 942 887 983 302 149 293 1 471 131 908 450 2 670 547 463 673 487 202 1 233 976 12 376 100 34 946 632 Nominal Kiúi Baúna GSYH Nominal GSYH (milyon $) ($) 711 964 305 082 375 512 1 134 779 124 753 258 992 195 440 2 136 334 2 791 289 246 982 110 570 16 272 200 832 1 769 642 4 549 190 791 427 37 347 768 437 632 926 108 832 301 665 303 950 185 655 47 396 1 129 710 357 779 372 411 361 257 2 244 107 12 376 100 34 946 632 34 774 37 056 35 852 35 133 12 190 47 793 37 262 34 008 33 849 22 285 10 962 54 975 48 405 30 195 35 604 16 441 80 315 7 401 38 789 26 538 65 267 7 965 17 599 8 798 26 031 39 621 49 675 5 013 37 272 41 674 29 859 Reel GSYH (SGP, milyon $) Kiúi Baúna Reel GSYH (SGP,$) 690 582 288 789 345 512 1 165 195 213 446 187 395 164 348 1 915 079 2 586 203 290 872 176 498 10 846 162 386 1 672 514 3 980 198 1 056 551 33 481 1 208 411 582 688 103 557 226 023 532 666 217 037 87 980 1 217 089 297 123 273 855 577 009 1 955 718 12 727 581 34 946 632 33 730 35 077 32 988 36 075 20 857 34 581 31 334 30 486 31 362 26 245 17 498 36 642 39 139 28 538 31 151 21 948 72 003 11 638 35 710 25 252 48 902 13 958 20 574 16 332 28 045 32 904 36 529 8 007 32 482 42 858 29 859 Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 Benchmark Results,OECD (1) De÷erler Macaristan, Kore, Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Kazakistan ve Ba÷msz Devletler Toplulu÷u ülkeleri için "milyar", di÷er ülkeler için "milyon" olarak verilmiútir. (2) Türkiye verileri 1987 bazl GSYH de÷erlerini yanstmaktadr. (3) Para birimi olarak Euro'yu kullanan ülkeler 56 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Ek Ek 4. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin nominal ve reel GSYH de÷erleri, OECD=1.00 (devam) Ülkeler Kiúi Baúna GSYH(1) Nominal GSYH Nominal GSYH (milyon $) (Ulusal kur) ($) Slovenya (3) Euro Bölgesi Bulgaristan G.K.Rum Yönetimi Estonya Letonya Litvanya Malta Romanya AB Arnavutluk Bosna-Hersek Hrvatistan Makedonya Karada÷ Srbistan Bat Balkan Ülkeleri øsrail Rusya Federasyonu Ermenistan Azerbaycan Beyaz Rusya Gürcistan Kazakistan Krgzistan Moldavya Türkmenistan Ukrayna Ba÷msz Devletler Top. 28 252 8 075 125 42 797 7 861 175 392 9 059 71 380 2 035 288 048 11 012 142 817 374 18 178 231 349 286 619 1 785 1 743 003 74 863 582 291 21 620 2 242 881 62 726 65 067 11 282 7 591 100 899 37 652 7 207 441 452 27 436 35 133 10 041 883 27 212 16 948 13 940 16 181 25 708 5 886 98 927 13 694 233 8 110 11 558 38 874 5 814 2 220 26 521 93 097 129 753 764 383 4 900 13 270 30 210 6 224 57 124 2 460 2 988 2 312 86 142 970 013 17 558 31 798 3 525 22 359 10 341 7 035 7 530 14 605 4 575 27 840 2 587 3 007 8 749 2 858 3 564 3 564 4 326 18 723 5 341 1 523 1 604 3 090 1 427 3 771 478 831 338 1 829 3 934 Reel GSYH (SGP, milyon $) Kiúi Baúna Reel GSYH (SGP,$) 47 339 9 523 335 74 249 19 077 23 087 31 265 49 453 8 459 208 452 13 388 204 17 311 25 721 60 458 15 464 5 018 65 878 189 851 161 108 1 745 752 12 916 39 537 85 863 15 721 135 508 9 139 8 733 9 957 270 476 2 333 601 23 658 30 156 9 619 25 168 17 127 13 594 14 485 20 990 9 640 27 218 5 522 6 691 13 607 7 603 8 055 8 853 8 822 23 248 12 198 4 014 4 780 8 784 3 605 8 946 1 777 2 429 1 453 5 742 9 464 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 57 Ek Ek 5. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin Döviz Kuru, SGP ve Fiyat Düzeyi Endeksleri, AB=1.00 Ülkeler Avustralya Avusturya Belçika Kanada Çek Cumhuriyeti Danimarka Finlandiya Fransa Almanya Yunanistan Macaristan øzlanda ørlanda øtalya Japonya Kore Lüksemburg Meksika Hollanda Yeni Zelanda Norveç Polonya Portekiz Slovak Cumhuriyeti øspanya øsveç øsviçre Türkiye(1) øngiltere ABD OECD Döviz SGP kuru (AB=1.00) (€) 1.628 1.000 1.000 1.507 29.78 7.452 1.000 1.000 1.000 1.000 248.1 78.23 1.000 1.000 137.1 1274 1.000 13.55 1.000 1.766 8.009 4.023 1.000 38.6 1.000 9.282 1.548 1.677 0.6838 1.244 1.244 Fiyat Düzeyi Endeksi (AB=100) 1.64 1.03 1.06 1.43 17 10.1 1.16 1.09 1.06 0.83 152 115 1.21 1.03 153 933 1.09 8.43 1.06 1.81 10.5 2.24 0.836 20.3 0.907 10.9 2.06 1.03 0.767 1.18 1.22 (1) Türkiye verileri 1987 bazl GSYH de÷erlerini yanstmaktadr. (2) Para birimi olarak Euro'yu kullanan ülkeler Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 Benchmark Results,OECD 58 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 101 103 106 95 57 135 116 109 106 83 61 147 121 103 112 73 109 62 106 103 130 56 84 53 91 118 133 61 112 95 98 Ek Ek 5. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin Döviz Kuru, SGP ve Fiyat Düzeyi Endeksleri, AB=1.00 (devam) Ülkeler Slovenya Euro Bölgesi(2) Bulgaristan G.K.Rum Yönetimi Estonya Letonya Litvanya Malta Romanya AB Arnavutluk Bosna-Hersek Hrvatistan Makedonya Karada÷ Srbistan Bat Balkan Ülkeleri øsrail Rusya Federasyonu Ermenistan Azerbaycan Beyaz Rusya Gürcistan Kazakistan Krgzistan Moldavya Türkmenistan Ukrayna Ba÷msz Ülkeler Top. Döviz kuru (€) SGP (AB=1.00) Fiyat Düzeyi Endeksi (AB=100) 1.000 1.000 1.956 0.5768 15.65 0.6962 3.453 0.4299 3.621 1.000 125.3 1.956 7.401 61.31 1.000 81.73 1.000 5.581 35.17 569.2 5878 2678 2.254 165.2 51.00 15.67 3.876 6.373 35.17 0.726 1.03 0.701 0.501 9.24 0.352 1.75 0.292 1.68 1.00 57.4 0.859 4.65 22.5 0.433 32.2 0.479 4.39 15.1 211 1929 921 0.872 68.1 13.4 5.24 0.88 1.98 14.3 73 103 36 87 59 51 51 68 46 100 46 44 63 37 43 39 48 79 43 37 33 34 39 41 26 33 23 31 41 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 59 Ek Ek 6. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin de÷er ve hacim endeksleri, AB=100 De÷er Endeksi Kiúi Baúna De÷er Endeksi Hacim Endeksi Kiúi Baúna Hacim Endeksi Avustralya 5.2 125 5.16 124 Avusturya 2.23 133 2.16 129 Belçika 2.74 129 2.58 121 Kanada 8.29 126 8.7 133 0.911 44 1.59 77 Danimarka 1.89 172 1.4 127 Finlandiya 1.43 134 1.23 115 Fransa 15.6 122 14.3 112 20.38 122 19.3 115 Yunanistan 1.8 80 2.17 96 Macaristan 0.807 39 1.32 64 øzlanda 0.119 197 0.081 135 ørlanda 1.47 174 1.21 144 Ülkeler Çek Cumhuriyeti Almanya øtalya 12.92 108 12.5 105 Japonya 33.22 128 29.7 114 5.78 59 7.89 81 0.273 288 0.25 265 Kore Lüksemburg Meksika 5.61 27 9.03 43 Hollanda 4.62 139 4.35 131 0.795 95 0.773 93 2.2 234 1.69 180 Yeni Zelanda Norveç Polonya 2.22 29 3.98 51 Portekiz 1.36 63 1.62 76 0.346 32 0.657 60 8.25 94 9.09 103 Slovak Cumhuriyeti øspanya øsveç 2.61 142 2.22 121 øsviçre 2.72 178 2.05 134 2.64 16.39 18 134 4.31 14.6 29 119 90.37 255.19 150 107 95.1 261.00 157 110 (1) Türkiye øngiltere ABD OECD (1) Türkiye verileri 1987 bazl GSYH de÷erlerini yanstmaktadr. (2) Para birimi olarak Euro'yu kullanan ülkeler Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 Benchmark Results,OECD 60 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Ek Ek 6. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin de÷er ve hacim endeksleri, AB=100 (devam) De÷er Endeksi Ülkeler Slovenya Kiúi Baúna De÷er Endeksi Hacim Endeksi Kiúi Baúna Hacim Endeksi 0.257 63 0.354 87 73.33 114 71.1 111 Bulgaristan 0.199 13 0.555 35 G.K.Rum Yönetimi 0.124 80 0.142 92 Estonya 0.102 37 0.172 63 Letonya 0.118 25 0.234 50 Litvanya 0.188 27 0.369 53 Malta 0.043 52 0.063 77 Romanya 0.722 16 1.56 35 100 100 100 100 (2) Euro Bölgesi AB Arnavutluk 0.059 9 0.129 20 Bosna-Hersek 0.084 11 0.192 25 Hrvatistan 0.284 31 0.452 50 Makedonya 0.042 10 0.116 28 Karada÷ 0.016 13 0.037 30 Srbistan 0.194 13 0.492 33 Bat Balkan Ülkeleri 0.68 16 1.42 32 øsrail 0.947 67 1.2 85 5.58 19 13 45 Rusya Federasyonu Ermenistan 0.036 5 0.096 15 Azerbaycan 0.097 6 0.295 18 Beyaz Rusya 0.221 11 0.641 32 Gürcistan 0.045 5 0.117 13 Kazakistan 0.417 14 1.01 33 Krgzistan 0.018 2 0.068 7 Moldavya 0.022 3 0.065 9 Türkmenistan 0.017 1 0.074 5 Ukrayna Ba÷msz Ülkeler Top. 0.629 7.08 7 14 2.02 17.4 21 35 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 61 Ek Ek 7. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin nominal ve reel GSYH de÷erleri, AB =1.00 GSYH (Ulusal kur) Nominal GSYH (€) Kiúi Baúna Nominal GSYH (€) Reel GSYH (SGP, milyon) Kiúi Baúna Reel GSYH (SGP) Avustralya 932 296 572 522 27 963 568 021 27 744 Avusturya 245 330 245 330 29 798 237 536 28 852 Belçika 301 966 301 966 28 830 284 192 27 133 Kanada 1 375 080 912 526 28 252 958 403 29 672 Çek Cumhuriyeti 2 987 722 100 320 9 803 175 565 17 155 Danimarka 1 551 967 208 267 38 433 154 137 28 444 Ülkeler Finlandiya (1) 157 162 157 162 29 964 135 180 25 773 Fransa 1 717 921 1 717 921 27 348 1 575 202 25 076 Almanya 2 244 600 2 244 600 27 219 2 127 218 25 796 198 609 198 609 17 920 239 250 21 587 22 055 88 914 8 815 145 174 14 392 1 023 674 13 085 44 208 8 921 30 139 Yunanistan Macaristan øzlanda ørlanda 161 498 161 498 38 925 133 566 32 192 1 423 048 1 423 048 24 281 1 375 685 23 473 Japonya 501 403 3 658 206 28 631 3 273 815 25 622 Kore 810 516 636 421 13 221 869 040 18 053 59 224 øtalya Lüksemburg Meksika Hollanda Yeni Zelanda Norveç 30 032 30 032 64 585 27 539 8 374 349 617 934 5 951 993 949 9 573 508 964 508 964 31 192 479 276 29 373 154 571 87 517 21 340 85 179 20 770 1 942 887 242 582 52 484 185 910 40 223 Polonya 983 302 244 420 6 405 438 132 11 481 Portekiz 149 293 149 293 14 152 178 518 16 923 Slovak Cumhuriyeti øspanya øsveç 1 471 131 38 113 7 075 72 366 13 433 908 450 908 450 20 933 1 001 087 23 068 2 670 547 287 706 31 861 244 391 27 064 øsviçre 463 673 299 472 39 946 225 253 30 046 Türkiye(2) 487 202 290 503 4 031 474 605 6 586 1 233 976 1 804 586 29 972 1 608 629 26 717 12 376 100 9 952 173 33 512 10 468 762 35 252 24 011 28 744 504 24 560 øngiltere ABD OECD 34 946 632 28 102 142 Kaynak: Purchasing Power Parities and Real Expenditures, 2005 Benchmark Results,OECD (1) De÷erler Macaristan, Kore, Rusya Federasyonu, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Kazakistan ve Ba÷msz Devletler Toplulu÷u ülkeleri için "milyar", di÷er ülkeler için "milyon" olarak verilmiútir. (2) Türkiye verileri 1987 bazl GSYH de÷erlerini yanstmaktadr. (3) Para birimi olarak Euro'yu kullanan ülkeler 62 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Ek Ek 7. 2005 temel yll Eurostat-OECD karúlaútrmalarna iliúkin nominal ve reel GSYH de÷erleri, AB =1.00 (devam) Ülkeler Slovenya Euro Bölgesi(3) Bulgaristan G.K.Rum Yönetimi (1) GSYH (Ulusal kur) Kiúi Nominal Baúna GSYH Nominal (€) GSYH (€) Reel GSYH (SGP, milyon) Kiúi Baúna Reel GSYH (SGP) 28 252 28 252 14 119 38 937 19 459 8 075 125 8 075 125 25 570 7 833 188 24 804 42 797 21 882 2 835 61 072 7 912 7 861 13 629 17 980 15 692 20 701 Estonya 175 392 11 210 8 316 18 990 14 087 Letonya 9 059 13 012 5 657 25 717 11 181 Litvanya 71 380 20 673 6 055 40 676 11 914 2 035 4 733 11 745 6 958 17 265 288 048 79 551 3 679 171 457 7 929 11 012 142 11 012 142 22 387 11 012 142 22 387 Malta Romanya AB Arnavutluk 817 374 6 522 2 080 14 239 4 542 18 178 9 294 2 418 21 156 5 504 Hrvatistan 231 349 31 260 7 036 49 728 11 192 Makedonya 286 619 4 675 2 298 12 720 6 254 Karada÷ 1 785 1 785 2 866 4 128 6 626 Srbistan Bosna-Hersek 1 743 003 21 327 2 866 54 187 7 282 Bat Balkan Ülkeleri 74 863 74 863 3 479 156 157 7 256 øsrail 582 291 104 340 15 056 132 516 19 122 21 620 614 674 4 295 1 435 926 10 033 Ermenistan 2 242 881 3 941 1 225 10 624 3 302 Azerbaycan 62 726 10 671 1 290 32 520 3 931 Beyaz Rusya 65 067 24 293 2 485 70 624 7 225 Gürcistan 11 282 5 005 1 148 12 931 2 965 Kazakistan 7 591 45 936 3 033 111 459 7 358 Krgzistan 100 899 1 978 385 7 517 1 461 Moldavya 37 652 2 403 668 7 183 1 998 7 207 1 859 271 8 190 1 196 Rusya Federasyonu Türkmenistan Ukrayna 441 452 69 271 1 471 222 474 4 723 Ba÷msz Devletler Top. 27 436 780 031 3 163 1 919 447 7 784 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 63 Ek Ek 8. 2005 Temel yll EUROSTAT/OECD ortak yaynnda yer alan analitik kategoriler Bileúenler 1 Gayri Safi Yurtiçi Hasla 2 Gerçek kiúisel tüketim 3 Gda ve alkolsüz içecekler 34 4 Gda 35 Hanehalk nihai tüketim harcamalar 5 Ekmek ve tahllar 36 Devletin nihai tüketim harcamalar 6 Et 37 Devletin ortak harcamalar 7 Balk 38 Kiúisel tüketim harcamalar 8 Süt, peynir ve yumurta 9 Hayvansal ve bitkisel ya÷lar Nihai tüketim harcamalar Ürün tipleri 10 Meyve ve sebze 11 Di÷er gdalar 39 Toplam ürünler 12 Alkolsüz içecekler 40 Tüketici mallar 13 Alkollü içecekler ve tütün 41 Dayanksz mallar 14 Alkollü içecekler 42 Yar dayanakl mallar 15 Tütün 43 Dayanakl mallar 16 Giyim ve ayakkab 44 17 Konut, su, elektrik, gaz ve di÷er yaktlar 45 Toplam hizmetler 18 Mobilya , ev aletleri ve ev bakm hizmetleri 46 Tüketici hizmetleri 19 Sa÷lk 47 Devletin hizmetleri 20 Ulaútrma 48 Ortak hizmetler 21 Kiúisel ulaúm araçlar 49 Kiúisel hizmetler 22 Haberleúme 23 E÷lence ve kültür 24 E÷itim 25 Lokanta ve oteller 26 Çeúitli mal ve hizmetler 27 Yurt dúndan net satn alúlar 28 Devletin ortak tüketimi 29 Gayri safi sabit sermaye oluúumu 30 Makine ve teçhizat 31 ønúaat 32 Stok de÷iúimi 33 øthalat ihracat dengesi 64 TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 Yatrm mallar Ek Ek. 9 ølgili bilgilere ulaúmak için………. To reach the related information……… Haber Bülteni:Ulusal Veri Yaymlama takviminde belirtilen açklanma periyodunda en güncel bilgilerin yer ald÷ son haber bültenine ve önceki saylarna, internet sayfamzn østatistikler/Enflasyon ve Fiyat/Satnalma Gücü Paritesi bölümünün son haber bülteni baúl÷ndan ulaúabilirsiniz. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=20&ust_id=6 Press Release: The latest press release including the most recent data and previous press releases can be reached from the heading of Latest Press Release in Statistics /Inflation&Price/Purchasing Power Parity (PPP) of http://www.turkstat.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=20&ust_id=6. Yayn: Mevcut de÷ildir Publication: Not available Tablo: Satnalma Gücü Paritesi ile ilgili göstergelere ve ayrntl tablolarna internet sayfamzn østatistikler/Enflasyon ve Fiyat/Satnalma Gücü Paritesi Bölümünün veri baúl÷ndan ulaúabilirsiniz. Table: You can reach the related indicators for Purchasing Power Parity from the heading of Data in Statistics /Inflation&Price/Purchasing Power Parity (PPP) page of our web site. Veri taban: Mevcut de÷ildir. Database: Not available. Mikro veri: Mevcut de÷ildir. Microdata: Not available. østatistik Bilgi Hatt: Mevcut de÷ildir. Statistics Information Line: Not available. Mobil Telefon: Mevcut de÷ildir. Mobile Phone: Not available. TRT-Telegün Sayfas:Mevcut de÷ildir. TRT-Telegun Page: Not available. øçerik/Content Biçim/Format Metin/Text Tablo/Table Grafik/Graphic Ka÷t/Paper MS-Excel MS-Word Tablo/Table Excel PDF TÜİK, Satınalma Gücü Paritesi Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi - 4 65