ııı boyutlu sanat atölye - Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Transkript
ııı boyutlu sanat atölye - Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Ortaöğretim Genel Müdürlüğü GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSESİ ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI (9, 10 VE 11. SINIFLAR) 2009 ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI PROGRAM GELİŞTİRME ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU Prof. Dr. Alipaşa AYAS Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Prof. Dr. Salih ÇEPNİ Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Mustafa IŞIK Karadeniz Teknik Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi KOMİSYON ÜYELERİ Şükran ÜST - Resim Öğretmeni İrfan BİLGİN - Resim Öğretmeni Cemil CANDAŞ - Resim Öğretmeni Fatih KUL - Öğrt. Mes. Bil. Ders. Öğretmeni Ünsaç HASANÇEBİ - Felsefe Grubu Öğretmeni Zihni AYAL - İlköğretim Müfettişi Mevlüt KAŞIKÇI Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Program Geliştirme Uzmanı GENEL KOORDİNATÖR Medine KARAPINAR Ortaöğretim Genel Müdürlüğü Program ve Ders Kitapları Şube Müdürü Mustafa YİĞİT Trabzon Millî Eğitim Müdürlüğü İl Millî Eğitim Müdür Yardımcısı 1. GİRİŞ SANAT Genel anlamda sanat; duygu, zekâ ve tekniğin iç içe estetik bir duyarlılıkla, ortaya konmasıdır. Dar anlamda ise güzel sanat eseri olarak yapılan her işin görünüşündeki güzelliktir. Sanat bir üst yapı kavramı olarak insanın ruhsal düzen ihtiyaçlarını karşılayan bir biçim yaratma eylemidir. Düzen ihtiyacı da hayatın sürekli olarak değişen yanıyla ilintilidir. Düzensizliğin olduğu her yer kargaşa içindedir. Toplumlardaki birçok olumsuzluğun ve sıradanlığın aşılmasında sanat bilincinin önemi vardır. Henry Bergson, “Düşünce ve Devinen” adlı yapıtında, bilim bize güvenlik vaat eder; dahası bizlere haz verir. Oysa sanat ve felsefe baştan beri bize yaşama sevinci aşılar” diyor (Tansuğ, 1988). Günümüzde teknolojik imkânlarla sanatsal etkileşim tarihin hiçbir döneminde görülmemiş oranda artmıştır. Gelişmiş ülkeler, hem teknik, hem de sanatsal alanda dünyaya egemenlik kurmayı sürdürmektedirler. Bu anlamda sanat farklı kültürlere, farklı ırk ve inanışlara sahip insanların duygu ve estetik yönünden birbirlerini anlamaları ve ortak paydada birleşerek insan olma erdemliliğine kavuşmalarında etken bir rol üstlenir. Her ülkenin iletişim dilinde kullandığı sözcükler o dile yabancı kişiler için bir anlam ifade etmediği halde, sanatla ortaya konan dil tüm insanlığın üzerinde yoğunlaştığı anlamaya çalıştığı dildir. Çünkü sanatın dili ruhun dildir. SANATIN ÖNEMİ Geçmiş medeniyetleri tanımada sanat yapıtlarının önemli yeri vardır. Atatürk’ün vurguladığı gibi sanatsız bir milletin varlığı söz konusu olamaz. Her canlının doğasında olduğu gibi medeniyetler de gelir-gider. Ancak eserler bakidir. Sanat yapıtları zamanın duygularını yaşam felsefesini, tekniğini ve eriştiği medeniyet seviyesini yansıtır. Bir medeniyetin eriştiği uygarlık seviyesini öğrenmede sanat eserlerinin önemi büyüktür. Urartu, Mısır, Roma, Selçuklu vb. medeniyetlerin sanat yapıtlarıyla bu medeniyetler hakkında birçok bilgi aydınlığa çıkmaktadır. Bu bilgiler farklı disiplinlere de ışık tutmaktadır. Bu gerçekten hareketle milletleri değerlendirmede sanat yapıtları önemlidir. Uygarlık seviyesine sahip olmak öyle kolayca oluşturulabilecek bir durum değildir. Toplum ve birey olarak önce adaletli olmak, sonra yaptığı işten zevk almak, daha sonra da yaptıklarını sorgulama becerisine sahip olmaktan geçer. İnsanoğlu yaptığı her şeyde iyiye ve güzele ulaşmayı amaçlar. Duyduğu estetik kaygı ile yaptığı her şeyde sanatsal bir yön, sanatsal bir görünüş arar. Her uygar toplum estetik kaygıyı öğrenmek, her kültür kendi toplumuna bu kaygıyı öğretmek durumundadır. 2. ÇAĞDAŞ YAKLAŞIMA GÖRE SANATLAR Çağdaş yaklaşıma göre sanatlar uygulama alan ve performanslarına göre farklı şekillerde sınıflandırılmıştır. Bunlardan bazıları aşağıda sıralanmıştır. Yüzey Sanatları: Düz bir yüzey üzerinde gerçekleştirilen bütün sanatlar; görsel sanatlar, grafik, baskı, karikatür, fotoğraf vb. Hacim Sanatları: Bir hacmi olan (eni-boyu-yüksekliği) tüm sanatlar; heykel, kabartmalar, asamblaj (üç boyutlu kolaj) vb. Uzam (mekân) Sanatları: Yaşam alanı olarak gerçekleştirilen tüm sanatlar; mimari, çevre düzenleme vb. Dil Sanatları: Bütün edebi türler; masal, roman, öykü, şiir, tiyatro metni, senaryolar vb. Ses Sanatları: Müziğin bütün türleri; klasik müzik, çok sesli müzik, halk müziği vb. Devinim (hareket) Sanatları: İnsanın duygu ve düşüncelerini bedensel hareketle anlattığı tüm sanatlar; bale, modern dans, halk dansları, artistik jimnastik vb. Eylem Sanatlar: Eylemler bütünlüğü halinde insanın, insanı ve doğayı anlattığı sanatlar; tiyatro, opera, sinema vb. Tablo 1’ de verilen sınıflandırmada ise sistematik bir yaklaşım benimsenmiştir. Tablo 1: Sanatların sınıflandırılması Bu sınıflandırmada üç boyutlu sanatların “Hacim Sanatları” ve “Mekân Sanatları” olarak ikiye ayrıldığı ve hacim sanatlarının temelini heykelin oluşturduğu görülmektedir. Son yüzyıldaki teknolojik gelişmeler meta-estetiği alanını da önemli hâle getirmiştir. 3. SANAT VE SANAT EĞİTİMİ Sanatın tanımı yukarıda verilmiştir. Burada eğitimin tanımından yola çıkarak sanat eğitimi boyutu üzerinde durulacaktır. Genel anlamda eğitim tanımları “İçerik” ve “Süreç” bağlamında ele alınmaktadır. Eğitim, “bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir” (Ertürk, 1974). Eğitim yoluyla bireyin ruhsal ve bedensel gelişimi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda sanat; estetik duygularının geliştirilmesi, yetenek ve yaratıcılık gücünün olgunlaştırılması amacına hizmet etmektedir. Sanat eğitimi sadece beceri ve yeteneğe dayalı olarak görülmemeli, bireyin duygu, sezgi, zekâ, estetik yaşam ve anlayışının yanı sıra sorgulama, değerlendirme ve yargılama cesareti de aşılamalı. Daha sonra öğrenci ele aldığı problemin özünü bozmadan yeniden yeniden ortaya koymalıdır. Bunun ilk şartı ise bakmak ile görmek arasındaki farklılıkları kavramakla olasıdır. Sanat eğitiminde “sanat derslerinin bu süreçteki kazanımlarına ağırlık vermektir. Özetle; sanat eğitimi, bireylere estetik anlayışı kazandırma hususunda yardımcı olmayı amaçlarken duygu, zekâ, sezgi vb. yeni boyutları hissedip eğlenmeyi ve heyecanlarını doğru biçimlerde yönlendirmeyi öğretir. 4. SANAT VE BİLİM Doğayı keşfetme isteği insanı bilime, doğayı değiştirme isteği de sanata götürmüştür (Tunalı,1996). Bilim ve sanatın ortak yönü, önce bir şeye egemen olma, sonra da egemen olmak istenen şey üzerine daha ileri, daha üst basamakta düşünebilmedir (Erinç,1998). Bilimlerde daha çok neyin söylendiği, sanatta ise neyin nasıl söylendiği önemli olmaktadır (Yetişken, 1998). Bilim için, nesnel gerçekliğin bilgisiyle ilgilidir denebilirse sanat için de bir öznel gerçekliğin ifadesidir, anlatımıdır denebilir (Erinç,1998). Sanat bir bilgi kaynağıdır. Sadece bilinenleri vermez, bilinmeyenlere, bilim tarafından daha ortaya konulmamışlara da az ya da çok göndermeler yapmaktadır (Erinç,1998). 5. YARATICILIK VE SANAT Sanat doğa, kavram ve duygu dünyasını algılamak, bunları estetik haz eşliğinde yorumlayıp özgün bir yapıtlar ortaya koymaktır. Her sanat eserinin özgün olması gereğinden hareketle yapılan eser, sanatçısının duygusunu, zekâsını ve felsefesini yansıtan bir üründür. İnsanın hiçbir anı diğer bir anı ile örtüşmediğinden ve sanat eserlerinin de diğerleriyle tam olarak eşdeğer olduğu söylenemez. Bu kaygı sanatçıyı sürekli yaratıcı düşünce ve anlayışlara sevk eder. Bu yüzden sanatın doğasında alışılmışın dışında yeni keşifler yapma ve yeni teoriler ortaya koyma özelliği vardır. 6. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI Geçmişten günümüze eğitimdeki gelişmelere bakıldığında bilginin doğasına ilişkin temel kabullerin öğrenme ve öğretme sürecini etkilediği görülür. Farklı ön kabullerden farklı yaklaşımlar ortaya çıkmıştır. Tarihsel sırasına göre davranışçı, bilişselci, sosyal bilişselci ve son olarak da yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı eğitim-öğretimi etkilemiştir. Son yıllardaki bilimsel araştırmalar, sanat eğitiminin amaçlarını gerçekleştirmede yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının faydalı ve işlevsel bir çerçeve sağladığını ve öğretime de yeni uygulamalar getirdiğini vurgulamaktadır. Bu yüzden, bu öğretim programı diğer öğrenme kuramlarını reddetmemekle beraber, yapılandırmacı öğrenme yaklaşımına ağırlık vermiştir. Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı, bireyin öğrenmeye başlarken boş bir zihinle yola çıkmadığını, yeni öğrendiği konu veya kavramla ilintili hazır zihin yapılarını harekete geçirdiğini, kendi bildikleri ile eklemlenebilen hususları özellikle seçip öğrenmeye yatkın olduğunu, öğrendiği yeni bilgileri zihninde etkin olarak kendisinin yeniden yapılandırdığını vurgular. Yapılandırmacılık, bilginin nasıl elde edildiğine ilişkin bir teori olmasına karşın, öğrenme-öğretme deneyimlerini anlama ve yorumlamada da oldukça başarılıdır. Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının ortaya koyduğu ilkeler daha etkili öğretim yaklaşımları geliştirmek için neler yapılabileceği konusunda önemli ipuçları vermektedir. Bu yaklaşım, bilginin öğretmenden öğrenciye doğrudan ve olduğu gibi aktarılamayacağını, öğrencinin kendisi tarafından etkin bir şekilde yeniden yapılandırılıp yeni bir formata dönüştürüldüğünü ileri sürer. Bu yaklaşım ana hatları ile benimsenerek hazırlanan Üç Boyutlu Sanat Atölye Dersi Öğretim Programı’nın öğrenme ile ilgili kabullenişleri şöyle özetlenebilir: • • • • • • • Öğretme ve öğrenme arasındaki ilişki her zaman doğrusal ve birebir değildir. Bilgi ve beceriler, öğretim uygulamaları ile öğretmenden öğrenciye olduğu gibi aktarılamaz. Öğrencilerin, öğrenme süreci öncesinde edinilmiş kişisel bilgi, görüş, inanç, tutum ve amaçları öğrenmeyi etkiler. Sınıfta farklı şekilde öğrenmeye ihtiyacı olan öğrenciler vardır. Bu öğrenciler, farklı öğrenme metotları ile öğrenebilir, bilgilerini arkadaşları ile paylaşarak içselleştirebilirler. Öğrenme pasif bir süreç değil, öğrencinin öğrenme sürecine katılımını gerektiren etkin, sürekli ve gelişimsel bir süreçtir. Bu yüzden, öğretim sürecinin çoğunlukla “öğrenci merkezli” olması gerektiği genel kabul görmüş bir gerçektir. Bilgi ve anlayışlar her birey tarafından kişisel ve sosyal olarak yapılandırılır. Ancak ortak fiziksel deneyimlerde, dil ve sosyal etkileşimler nedeniyle bireylerin yapılandırdığı anlam kalıplarında ortak yönler vardır ve bu anlam kalıplarının olabildiğince yakınsatılması, okul ortamında da sağlanabilir. Sanat eğitimi, mevcut kavramlara eklemeler yapılması veya genişletilmesi olmayıp bunların köklü bir şekilde yeniden düzenlenmesini gerektirebilir. İnsanlar, dünyayı anlamlandırmaya çalışırken yapılandırdıkları yeni bilgileri değerlendirerek özümler, düzenler veya reddedebilirler. 6.1. Çoklu Zekâ Kuramı Sanatın her safhasında ister sanat eserlerinin kendisi, ister sanatçının kendisi, isterse sanat eserlerinin yorumcusu ve izleyicisi olsun birden çok zekâ seviyesine sahiptir. Bunlar kişisel özellikler ve eğitim, sosyal yaşantıya göre farklılıklar gösterir. Bu farklılıklar sanatçısı tarafından oluşturulan eserin muhteviyatında sanat izleyicisinin eseri anlama ve hissedişinde açığa çıkar. Öğrencilere bu yönde kavramaya yönelik kuramlar verilmelidir. 1- Matematiksel-Mantıksal Zekâ 2- Görsel-Uzamsal Zekâ 3- Kişisel (İçsel-Özedönük) Zekâ 4- Ritmik Zekâ 5- Doğacı Zekâ 6- Sosyal Zekâ 7- Kinestetik Zekâ 8- Sözel-Dilsel Zekâ 6.1.1. Mantık-Matematiksel Zekâ Sanat eserlerinin çözümlenmesinde ve anlamlandırılmasındaki karmaşık ilişkileri anlama yeteneğidir. Mantık-Matematiksel zekâsı kuvvetli olan bir öğrenci ilişkisel düşünmeyi, temel plastik sanatlarda problem çözmeyi ve mantık yürütmeyi sever. İlişkileri, örüntüleri yakalama peşindedir. Gruplayarak, sıralayarak ve soyutlayarak öğrenir. Deneysel ve özgün çalışmalara ilgi duyar. Sorgulama, yargımla ve değerlendirme yapar. 6.1.2. Görsel-Uzamsal Zekâ Resimler ve imgeler zekâsı ya da görsel dünyayı doğru olarak algılama ve kişinin kendi görsel yaşantılarını yeniden yaratma yeteneğidir. Şekil, renk biçim ve dokunuşu ve bunları somut ürünlere dönüştürme yeteneklerini içerir. Görsel-uzamsal zekâsı kuvvetli olan bir öğrenci; renklere karşı çok hassas ve duyarlıdır. Haritaları, çizelgeleri, diyagramları veya tabloları yazılı materyallerden daha kolay okur. Sanat içerikli etkinlikleri sever. Yaşına göre yüksek düzeyde beceri gerektiren figürleri ve resimleri çizer. Filmleri, slaytları ve benzeri diğer görsel sunuları izlemeyi sever. Okurken kelimelere oranla resimlerden veya tablolardan daha çok öğrenir. 6.1.3. Öze Dönük/İçsel Zekâ Gardner’a göre günlük yaşamdaki en önemli zekâdır. İçsel zekâsı kuvvetli olan bir öğrenci bağımsız özgün olma eğilimindedir. Buluşsal yönleri güçlüdür, normal yaşamda fark edilmezler, tevazü içindedirler, eserleriyle fark edilirler. 6.1.4. Ritmik Zekâ Ritimsiz sanat olamaz. Sanat eserlerinde düzen, ahenk ve uyum yaratmada ritim önemlidir. Zihinde ve duygularda pozitif enerjik biçimlendirici olurlar. 6.1.5. Doğacı Zekâ Gardner tarafından açıklanan son zekâdır ve doğal çevreyi anlama, tanıma ile ilgilidir. Doğacı zekâsı kuvvetli olan bir öğrenci; çevre bilinci çok iyi gelişmiştir. Doğacı zekâ kişinin çevredeki bitki ve hayvan türlerini anatomik yapı ve yapısal özelliklerini üç boyutlu sanatta ve amacına uygun teknik ürünlerin tasarlanmasında ilham kaynağı olur. 6.1.6. Sosyal Zekâ Sanatın sosyal topluma yönelik ürün olduğu düşünüldüğünde, bu zekâ çevredeki bireylerle sanat aracılığıyla iletişim kurar. Kişileri anlama, bu kişilerin ruh durumlarını ve yeteneklerini tanıma gibi davranışlara işaret eder. Sosyal zekâsı kuvvetli olan bir öğrenci; arkadaşlarıyla iletişim içindedir. Başkaları ile birlikte çalışmayı sever. Başkalarını önemser, ilgilidirler. Empati yeteneği çok iyi gelişmiştir. 6.1.7. Kinestetik Zekâ Sanat eserlerinde hareket algısını ifade etmede, duyum, algı ve zihin arasında bir uyum oluşturmayı sağlar. Bir şeyi parçalarına ayırmayı ve tekrar birleştirmeyi çok sever. Bir şeyi en iyi yaparak ve yaşayarak öğrenir. 6.1.8. Sözel/Dilsel Zekâ Sözel zekâ bir dilin temel işlemlerini açıkça kullanabilme yeteneğidir. Bu zekânın sanatta kullanılan en belirgin özelliği eserleri ifade etmeye yönelik iletişim sağlamadır. Sözel dil zekâsı kuvvetli olan bir öğrenci; normal öğrencilerden daha çok sosyal ilişkiler içindedirler. 7. PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR 1. Üç Boyutlu Sanat Atölye Dersi Öğretim Programı’nda, belirlenmiş kazanımların öngördüğü bir içerik sınırlaması söz konusudur. Öğretmen, kazanımları gerçekleştirirken çevre özelliklerini, öğrenci grubunun ilgilerini, ihtiyaçlarını, beklentilerini, hazır-bulunuşluk düzeylerini ve dolayısıyla da ön bilgilerini dikkate almalıdır. 2. Öğretim programında, eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, iletişim, araştırma ve sorgulama, problem çözme, bilgi teknolojilerini kullanma, girişimcilik ve Türkçeyi doğru, etkili ve güzel kullanma becerisi gibi ortak becerilerin yanı sıra, üç boyutlu sanat atölye dersine ait Kompozisyon Ögelerini Kullanma (KÖK), Tasarım Ögelerini Kullanma (TÖK), Tasarlama (TA), Obje Analizi (OA), Görsel Algılama (GA), Tanımlama (T), Yorumlama (Y), Soyut Düşünme (SOD), Görsel Düşünme (GD), Değişimi ve Farklılıkları Algılama (DFA), Teknik Uygulama (TU), Özgün Teknik Geliştirme (ÖTG), Sanatsal Düzenleme (SDÜ), Eser Analizi (EA), Kalıp Alma (KA), Deformasyon (Biçim Bozma) (BB), Oranlama (O), Biçimlendirme (B), Oyma Becerisi (OB), Kabartma (K), Hacim Kazandırma (HK), Estetik Duyarlık (ED), Sanatsal Duyarlık (SD), Modle Etme (ME), Yüzey Oluşturma (YO), Karakteri Yakalama (KY), Sınıflandırma (S) İlişkilendirme (İ) becerileri yer almaktadır. Öğretmen dersi planlarken hazırladığı öğretimsel işlerin tümünde yukarıda belirtilen becerilerin bir veya uygun olan birkaç tanesinin kullanılabileceği ortamlar oluşturmalıdır. Öğretmen sınıf içi ve sınıf dışı etkinlikler ile geliştireceği becerileri pekiştirmek için ödev veya projeler verebilir. 3. Tablolarda yer alan araştırma etkinlikleri öğrencilerin konuya ilişkin yazılı ve görsel dokümanları derleyip sınıf ortamında akranları ile paylaşmasını amaçlamaktadır. Bu araştırma sürecinin sonunda derse aktif katılım sağlanacaktır. Biçim incelemeye ve deforme etmeye yönelik araştırmalar için ise iç ve dış mekân ortamları deney alanları olarak belirlenip yaparak ve yaşayarak öğrenmeleri sağlanmalıdır. 4. Programda yer alan tutum ve değerleri, öğretmen yeri geldikçe etkinlikler içinde vurgu yaparak pekiştirmelidir. 5. Öğretmen, okulun bulunduğu çevre ve imkânları dikkate alarak programda örnek olarak verilen etkinliklerden yararlanarak kendisi uygulayacağı etkinlikleri geliştirebilir. Bu etkinlikler geliştirilirken kazanımlar ve farklı öğrenme stil ve zekâ türlerine sahip öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçları göz önüne alınarak aktif öğrenmeye dayalı etkinlikler hazırlanmalıdır. Öğretmen bilgi dağıtıcı rolü yerine, öğrencilerinin anlam kurmalarına yardımcı rolünü benimsemelidir. 6. Öğretmen, etkinlik (müze, sergi vb.) gezilerine önem vermelidir. Bu gezilerin her aşaması planlanmalı ve değerlendirilmelidir. Öğrenciler için çalışma kâğıtları hazırlanmalı sonuç raporları istenmelidir. Bu geziler aracılığı ile öğrencilerin sanat zevki ve estetik duygularını geliştirmeleri sağlanmalıdır. 7. Öğrenci düzeyi ve çevre etkenleri dikkate alınarak öğrenme-öğretme etkinliklerinde farklı ünitelerin birbirleriyle bağlantılı olan kazanımları birlikte ele alınabilecektir. 8. Öğrenme-öğretme etkinliklerinde, kazanımların edinilmesine yardımcı olabilecek uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden yararlanılır. 9. Etkinlikleri planlarken bir sonraki haftanın etkinlikleri dikkate alınarak planlama yapılması öğretmenin ve öğrencilerin hazırlığı açısından önemlidir. 10. Öğrencilerin bireysel farklılıklar gösterebilecekleri düşünülmedir. Ayrıca çocuğun yapısına uygun gereci ve alanı belirlemek için onların çeşitli gereçleri denemelerine fırsat verilmelidir. 11. Üç boyutlu çalışmaların benzerlerini yapma, bir hazırlık ve ön çalışmanın ötesine geçmemeli, sanatın özgünlüğünün önemi üzerinde durulmalı, tekrarların ve kopyaların, öğrencilerin yaratıcılığını olumsuz etkilediği unutulmamalıdır. 12. Sanat değeri olmayan ve özgün tasarım niteliği taşımayan zevkten yoksun olumsuz denebilecek örneklerin estetik eğitimi açısından zararlı olacağı unutulmamalıdır. 13. Gerekli olan kuramsal bilgiler, mümkün oldukça öğrenciler ve öğretmenlerle birlikte birinci el kaynaklardan birlikte elde edilmeli, bu kavramlar, uygulamalar sırasında da kullanılarak kavranmalıdır. Örnek olarak üç boyutlu sanat etkinlikleri sırasında kullanılan araç ve gereçlerle bunların özelliklerine ilişkin temel bilgiler, kullanım örnekleri ve diğer hususlar, bizzat etkinlikler esnasında da ele alınarak pekiştirilmelidir. 14. Üç boyutlu sanat kapsamında tanıtılacak sanatçıların eserlerine yönelik olarak öğrenciler araştırmalara yönlendirilmedir. Öğrencilerin ve öğretmenlerin yapacağı çalışmalarda toplayacağı her tür kaynak (resim ve heykel sanatını yansıtan bilgi ve belgeler) sınıf ortamında paylaşılmalıdır. Yakın çevrede yer alan eserlerin yerinde incelenmesi imkânlar dâhilinde belirli yerlere geziler düzenlenmesi sağlanmalıdır. 15. Sanatın evrenselliği sezdirilerek, Türk resim, heykel sanatının gelişimi öğrencilere kavratılmalıdır. 16. Sanat eğitimi, grup çalışmasını, tartışmayı, araştırmayı, müze ve sergi gezmeyi, sanatsal eserler incelemeyi, gözlem yapmayı, kıyaslamayı, sanatsal gezilere katılmayı kapsayan bir etkinlikler bütünüdür. 17. Sanatın dilini tanımanın ve mantığını kavramanın, sanat eserinin dilini anlama ve araçlarını tanımakla gerçekleşeceği vurgulanmalıdır. 18. Bir ülke kültürü sanat yapıtlarında somutlaşır. Bu yaklaşımla sanat yapıtları, ulusların var olma kanıtlarıdır denebilir. Bu kanıtlar, ulusların düşünce hayatının geride bıraktığı anıtlar gibi kabul edilmektedir. Anıtların yani toplumların düşün ve var oluş kanıtlarının incelenmesi birçok problemin bir arada sorgulanması anlamını taşımaktadır. 19. Üniteler işlenirken konuların özelliklerine göre sergi, konferans gibi etkinlikler izlenmelidir. Bu amaçla çevredeki galeri, kültür merkezi, üniversite, eğitim teknolojileri merkezi vb. kurum ve kuruluşlarla iş birliği yapılabilir. 20. Öğretmen, kazanımların yapısına uygun olan değerlendirme araç ve yöntemlerini seçmelidir. Değerlendirme, öğrenmenin ayrılmaz bir parçasıdır. Öğretmen sadece öğrenme ürününü değil, öğrenme sürecini de değerlendirmelidir. Değerlendirmede geleneksel yöntemlerle, alternatif değerlendirme yöntemleri birlikte kullanılmalıdır. Bu değerlendirme yöntemleri ve araçları; gözlem, performans görevi, görüşmeler, öz değerlendirme ölçekleri, öğrenci ürün dosyaları (portfolyo), projeler vb.dir. Öğrenciler etkinlikler çerçevesinde fotoğraf, resim, proje, poster gibi çalışmalar yapabilmeli ve bunlar aileleri ve çevreleriyle paylaşmak için sergilenmelidir. 21. Ölçme ve değerlendirme sürecinde kullanılmak amacıyla geliştirilen, örnek formlar yeri geldikçe öğretmen ve öğrenciler tarafından uygulanır. Formlar aynen kullanılabileceği gibi öğretmen tarafından yeni formlar da geliştirilebilir. 22. Millî ve dinî bayramlar, mahallî kurtuluş ve kutlama günleri, önemli olaylar, belirli gün ve haftalardan yararlanılarak öğrencilerin millî duyarlılığı geliştirilmelidir. Öğretmen, Atatürk’ün “Türk, öğün, çalış, güven”, “Ne mutlu Türküm diyene!” ve “Yurtta sulh, cihanda sulh” gibi sözlerinden hareketle, Türklerin tarihte oynadıkları rolü; askerlik, idare, hukuk, bilim, fen ve sanat alanında insanlığa hizmetlerini göstermelidir. Öğrencilerin, Türk milletine, Türk bayrağına, Türk ordusuna ve vatanına hizmet eden kişilere sevgi, saygı ve takdir duygularını geliştirmelidir. 23. Öğretmen, öğrencileri millî, ahlaki, insani, manevi, kültürel değerler bakımından besleyici; demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını yerine getirmede yol gösterici olmalıdır. 24. Tüm etkinliklerde sanatın evrenselliği sezdirilerek ülkemizin sanat değerleri ve sanatsal gelişimi, Atatürk’ün sanata ve sanatçılara verdiği önem kavratılmalıdır. 115 8. PROGRAMIN YAPISI Üç Boyutlu Sanat Atölye Dersi Öğretim Programı; genel amaçlar, üç boyutlu sanat atölye dersinin uygulamasına yönelik ilkeler, temel beceriler, alana özgü beceriler, değerler ve tutumlar, öğrenme alanları, kazanımlar, etkinlik örnekleri, ölçme-değerlendirme ve açıklamalardan oluşmaktadır. 8.1. Genel Amaçlar Bu program öğrencilerin; • Kompozisyon ve tasarım ögelerini kullanma, tasarlama, obje analizi, görsel algılama, tanımlama, yorumlama, soyut ve görsel düşünme, değişimi ve farklılıkları algılama, teknik uygulama, özgün teknik geliştirme, sanatsal düzenleme, eser analizi, kalıp alma, deformasyon, oranlama, biçimlendirme, oyma, kabartma, hacim kazandırma, estetik ve sanatsal duyarlık, modle etme, yüzey oluşturma, karakteri yakalama, sınıflandırma ve ilişkilendirme becerisi kazanmalarını, • Sanat eseri üretebilme güven ve yeterliliği kazanmalarını, • Üç boyutlu sanatı görsel bir iletişim biçimi olarak kullanmada gerekli görsel okuryazarlığı kazanmalarını, • Biçimsel anlatımla ilgili teknik bilgi ve becerileri kazanmalarını, • Sanatın temel kavramlarından yararlanarak farklı deney, gözlem ve araştırmalar yapmalarını, • Sanat yapan üreticiler olarak yaşam boyunca yaşadıkları kültüre katkı sağlamalarını, • Çalışmalarında zamanı verimli kullanma alışkanlığı kazanmalarını, • Bireysel ve grup çalışmalarında sorumluluk bilinci geliştirmelerini, • Sanat eserlerini koruma bilinci geliştirmelerini, • Atatürk’ün sanata ilişkin görüş ve düşüncelerini yorumlamalarını amaçlamaktadır. 8.2. Öğrenme Alanları Öğrenme alanı; birbiri ile ilişkili beceri, tema, kavram ve değerlerin bir bütün olarak görülebildiği, öğrenmeyi organize eden yapıdır. Üç Boyutlu Sanat Atölye Dersi Öğretim Programı “öğrenme alanı” adı altında organize edilmiş yapılardan oluşmaktadır. Öğrenme alanları, programda öngörülen bilgi, beceri, kavram, değerler ve tutumların sistematik bir şekilde ilişkilendirildiği konu alanlarından oluşmaktadır. Bu anlamda öğrenme alanlarına ilişkin program tablosu, kazanımları, etkinlik örnekleri ve gerekli açıklamaların yapıldığı sütunları içeren üç ana bölümden oluşturulmuştur. Programda içeriği belirleyen genel çerçeve, üç boyutlu sanat eğitiminin içerik ve amaçlarına uygun bir şekilde organize edilmiştir. Öğrenme alanlarında sınıf düzeyine göre belirlenen kazanımlar ardışık ve bir bütün oluşturacak şekilde düzenlenmiştir. Öğrenme Alanları: 1. Üç Boyutlu Sanat Olgusu 2. Sanatsal Düzenlemede Kurgu 3. Üç Boyutlu Sanatta Biçimlendirme 8.3. Temel Beceriler Günümüz eğitim-öğretim anlayışında bilgiyi olduğu gibi almak yerine, bilgiyi bulma, kullanma ve bilgiyi yapılandırma ön plana çıkmıştır. Beceri, öğrencilerde, öğrenme sürecinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir. Bu program ortak becerileri kazandırmanın yanında, alana özgü olarak geliştirilen becerileri kazandırmayı da amaçlamaktadır. Bu beceriler aşağıda gösterilmiştir. Bu becerilere, üniteler göz önünde bulundurularak doğrudan verilecek beceri olarak programda yer verilmektedir. Üç Boyutlu Sanat Atölye Dersi Öğretim Programı’nda yer verilen ortak becerilerin yanında bu alana ait alt becerilerin kazandırılması da esas amaçlardan biridir. Programla ulaşılması beklenen ortak beceriler şunlardır: 1. Eleştirel Düşünme 2. Yaratıcı Düşünme 3. İletişim 4. Araştırma-Sorgulama 5. Problem Çözme Becerisi 6. Bilgi Teknolojilerini Kullanma 7. Girişimcilik 8. Türkçeyi Doğru, Etkili ve Güzel Kullanma 8.4. Programla Kazandırılması Beklenen Alana Özgü Beceriler Üç boyutlu sanat atölye alanında belirlenen beceriler; öğrencilerin yaşamlarında ve mesleklerinde kullanabilecekleri nitelikte belirlenmiştir. Üç boyutlu sanat atölye dersi konularının hemen hepsinde farklı düzeylerde kullanılabilen bu beceriler, öğrenme alanlarında kazanımların içeriğinin gerektirdiği şekilde, kazanımlara entegre edilerek verilmiştir. Bu şekli ile öğretim sürecinde kazanımın gerektirdiği beceriler kazanımla birlikte verilmelidir. 1. Kompozisyon Ögelerini Kullanma (KÖK) Kompozisyon, bir sanat eserinin bütününü ele alan elemanların organizasyonu olarak adlandırılabilir. Kavramsal ve görsel ögelerin belirli bir düzen bağıntısı ile estetik kaygılar içinde bir araya getirilmeleri sonucunda kompozisyon oluşturulur. Kompozisyonda en önemli ilke, her şeyin bütüne ait ve bütünle uyumlu olmasıdır. 9.sınıfta kazanılacak olan bu beceri 10 ve 11. sınıflarda sanatsal düzenleme becerisi ile içselleştirilecektir. Bu ögeleri kullanabilme becerisi bütün içindeki dengeyi yakalama açısından sanatsal düzenleme ve öğrencilerin gözlemlerini üç boyutlu ifade edebilmesi için gereklidir. 2.Tasarım Ögelerini Kullanma (TÖK) Kompozisyon ögeleri ile içi içe kullanılan tasarım ögeleri, eserin düzenini ve bütününü ele alan elemanların organizasyonu olarak kullanılır. Öğrencilerin süreç içinde kendini daima farklılıklara açık tutarak değişimleri algılayıp tasarıma dönüştürmesi için temel oluşturulmalıdır. Tasarım ögelerini kullanabilme becerisi bütün içinde dengeyi, yakalama açısından eserde sanatsal düzenleme ve anlamsal bir bütünlük sağlamak için gereklidir. 3. Tasarlama (TA) Tasarım becerisi ile üç boyutlu tasarımlar yapabilme, ahşabı, taşı, metali şekillendirme, konstrüksiyonlar ve fonksiyonel tasarım yapma yeterlikleri kazandırmak amaçlanmalıdır. Ayrıca, öğrencilerin özgün tasarımlar yapmak suretiyle hem teorik bilgiye hem de teknik beceriye sahip olmaları sağlanmalı, bu suretle teknolojiye hâkim bireyler yetiştirmek amaçlanmalıdır. Tasarım ve uygulamaları, özgün fikir geliştirme, yorumlama, yeni form yaratma ve üretme sürecini içermelidir. Tasarım ve uygulamanın malzemelerle ilgili olması nedeniyle çeşitli teknik malzemelerin işlenişi hakkında öğrencilere bilgi ve beceriler verilmelidir. Tasarımlarda teknik malzemeler olarak kâğıt, karton, kil, alçı, polyester, taş, ahşap vb. kullanılabilir. Teknik malzemeyi, işleyebilecek el aletleri ile makinelerin kullanılabilmesi ayrıca malzemeye şekil verilebilmesi bilgilerini de içermelidir. Görselleştirmenin ilk basamağı olan taslaklar, yaratıcı düşünceleri yalınlaştırarak aktaran görsel notlar ya da karalamalardır. 9, 10 ve 11. sınıflarda uygulama gerektiren tüm çalışmalarda, görsel zenginliğe ulaşılması amacıyla taslak oluşturma becerisinin kazandırılması gerekmektedir. 4. Görsel Algılama (GA) Sanat eğitimi geniş anlamda bir görme eğitimidir. Görsel algılama görünenlere anlamsal bir bütünlük kazandırmak ve görmeyi düşünmeyle bütünleştirmektir. Görsel duyarlılığı gelişmiş olan öğrencilerin, yaratıcı fikirler ve düşünceler ortaya koyması görsel algılamayla sağlanır. 5. Tanımlama (T) Üç boyutlu sanatta tanımlama herhangi bir varlık, kavram veya oluşum hakkında bilgi verilmesi, özel niteliklerinin belirtilmesidir. Tanımlama, model ile tanım arasında bir eşleştirme problemidir. Karmaşık ve yoğun bir işlem olan tanımlama becerisi ile öğrencilerde ifade özgürlüğü amaçlanmaktadır. 6. Yorumlama (Y) Kişinin belirli bir uyarıcıya verdiği anlama yorumlama denir. Yorumlama kişiseldir ve kişiler arasında farklılıklar gösterir. Yorumlama, bireyin konuyu anlama amacına yönelik olarak yaptığı temel yargı yöntemlerinden biridir. Yorumlama becerisine bireyin duyu, algı, fikir ve tutumları ile bağıntılı olarak sanatsal yaklaşımlar getirmesi ile ulaşılabilir 7. Soyut Düşünme (SOD) Soyut düşünme, içgüdülerin azaldığı ölçüde evrimleşerek gelişmiştir. Bu da çevre etkilerinin düşünce sistemimiz üzerindeki baskısı kalktığı oranda gerçekleşebilir. “Beş duyunun dışında düşünme, gerçek düşünmedir.” sözcüğü bu anlamda kullanılmıştır. Soyut düşünce benliğin ortaya çıkmasını sağlar, çünkü çevreden soyutlanmaya başlamıştır. Benlik ise belleğin, öğrenme yeteneğinin, bilincin, deneyimlerin takasının, fantezinin ve soyut düşünmenin bir kompleksi olarak ortaya çıkmaktadır. 8. Görsel Düşünme (GD) Görsel düşünme, görme, duyma, duyumsama, düşünme ve sezme yetilerinin bütünlüğü ile oluşur. Başka bir deyişle göz ile düşünce arasında oluşturulan tasarım formlarıdır. Öğrencilerin algılama, soyutlama ve yeni tasarımlar oluşturmasında görsel düşünme yetisinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. 9. Değişimi ve Farklılıkları Algılama (DFA) Bu beceri, doğadaki değişim ve farklılıkları görme ve algılamadır. Öğrenci yapacağı çalışmalarda objeleri model olarak kullanıp duyusal, algısal, bilişsel özellikleri ile kişiselleştirir. Bu objeleri farklı malzeme ve materyalleri işleyerek anlamlı yeni formlar oluşturmak için kullanır. Böylece öğrencilerden doğayı ve oluşumları gözlemleme ve kullanma becerisi geliştirilmesi beklenmektedir. 10. Teknik Uygulama (TU) Üç boyutlu sanat çalışmalarında özgün ürünler elde etmek amacıyla uygulatılacak olan tekniklerin doğru ve tam kavratılmış olması gerekmektedir. Bu nedenle 9. sınıfta malzeme ve teknik donanımla tanışacak olan öğrencilerin ürün elde etme aşamasında, teknik uygulama becerilerini geliştirmelerine imkân verecek şekilde çalışılmalıdır. Eğitimin süresi içerisinde öğrencilerin bilgi ve becerilerle donatılmaları yanında yeteneklerini davranış hâline getirmeleri sağlanmalıdır. 11. Özgün Teknik Geliştirme (ÖTG) Üç boyutlu sanat çalışmalarında bilinen teknik ve malzemelerin yanı sıra özgün çalışmalar ortaya koymada yeni teknik ve malzeme kullanılması desteklenmelidir. Bununla öğrencinin kendini ifade etmesi ve özgünlük oluşturması açısından farklı teknikler geliştirmesi amaçlanmaktadır. 12. Sanatsal Düzenleme (SDÜ) Bu beceri, üç boyutta düzenleme öge ve ilkeleriyle kompozisyon oluşturma sürecini kapsamaktadır. Düzenleme öge ve ilkelerini tanıyan öğrenciler, bu ögeleri ve ilkeleri bir arada kullanarak düzenlemeler yapar. Aşama aşama gelişen bu süreci diğer beceriler destekler. Öğrencilere bu becerinin kazandırılmasında basitten karmaşığa bir yol izlenir. Böylece tasarım öge ve ilkelerini tanıması sağlanarak sanatsal düzenleme becerisi kazandırılması amaçlanır. 13. Obje Analizi (OA) Bu beceri, görsel ve yapısal özellikleri bakımından doğal objeleri incelemektir. Bu süreçte öğrencilerin, objeleri bütün ayrıntılarıyla birimlerine ayırmaları ve yapısal özellikleri bakımından oluşturacağı yeni sanatsal çalışmalarda kullanabilmeleri amaçlanmaktadır. 14. Eser Analizi (EA) Sanat eserlerinin, tekniğini, plastik değerlerini, temsil ettiği yaklaşımları estetik değerler açısından incelemektir. Böylece öğrencilerin analiz etme ve eleştirme bilinci kazanması amaçlanmaktadır. 15. Deformasyon (Biçim Bozma) (BB) Deformasyon becerisini kazandırmak için öncelikle diğer becerilerin alt yapısının oluşturulması gerekeceğinden bu beceri 10 ve 11. sınıflarda kazanılması gereken bir beceridir. 9 ve 10. sınıflarda gözleme dayalı etüt uygulamaları ile formu tanıma ve inceleme olanağı sağlandıktan sonra 10 ve 11. sınıflarda formun organik ve inorganik bozulma ile yeniden oluşumları gözlemlenerek sanatsal düzenlemeler de özgün ifadelerin gelişimi açısından bu becerinin kazandırılması önemlidir. 16. Oranlama (O) Birimlerin bütünle ve birbiriyle olan orantılanmasıdır. Simetri ve asimetri yerleştirmede ilk akla gelen oranlamadır ama bu kesin kural değildir. Oranlamada “altın kesit” denilen yöntem de kullanılabilir. Oranlama kuralları kendine has bir yöntemle altüst de edilebilir. Oranlama becerisi ile ögelerin bütün içindeki yerleri ve büyüklükleri ile “tüm’ü” kendi içinde oranlaması amaçlanmaktadır. 17. Biçimlendirme (B) İşlenilebilir ve biçimlendirilebilir özelliklere sahip olan madde ya da bir kütleyi, sanatsal formu oluşturmada kullanılan çeşitli yöntem ve tekniklerle şekillendirmedir. Bu çalışmalar sonucunda öğrencilerden sahip olduğu imkânlar ölçüsünde kendine özgü dokunsal ve algısal özelliklere sahip yeni ve özellikli biçimlendirme becerisi beklenmektedir. 18. Oyma Becerisi (OB) Oyma araçlarıyla formsuz kütleyi, tasarlanan forma uygun işleyerek istenilen biçime dönüştürme eylemidir. Kütle ne olursa olsun, doğrudan oyma tekniğinin temel özellikleri değişmez. Bu beceri ile öğrencinin oymanın yarattığı boşluk-doluluk, hacimlendirme vb. işlemlerin görsel ve algısal etkileri, denetlemesi ve biçimlendirmesi amaçlanır. 19. Kabartma (K) Hacimlerin algılanması amacıyla ışık alan- almayan yönleri belirme derecesine ve yüzey şekline göre; alçak, orta, yüksek olarak yapılan çalışmalardır. Alçak kabartma, yüzeyden çok az ayrılan kabartmadır. Madalyon, para vb. şeylerde görülen kabartmalar bu şekildedir. Yüksek kabartma, yüzeyden oldukça yükselen kabartmalardır. Şeklin hemen hemen yarısı denilebilecek derecede yüksektir. Bu beceri ile ışığın hacim üzerindeki etkilerinin fark edilmesi beklenmektedir. 20. Hacim Kazandırma (HK) Bu beceri çizgi, leke, doku, renk ve ışık ögeleri ile formun hacim etkisini iki boyutlu ifade edebilmeyi kapsamaktadır. Doğadaki biçimlerin gözlemlenerek sözü edilen ögelerin ilişkilendirilmesiyle özgün ifadeler geliştirilmelidir. Özellikle 10 ve 11. sınıflarda eser inceleme yöntemi kullanılarak sanatsal düzenleme ögelerinin hacim oluşturmada nasıl kullanıldığı incelenmelidir. Üslup gelişiminin sağlanmasında bu durum önemlidir. 21. Estetik Duyarlık (ED) Felsefenin alt disiplini olan estetik, duyu ve duyum anlamına gelmektedir. Gündelik yaşamda, güzel üzerine düşünme sanatıdır. Estetik, güzelliğin biçim yasaları üzerinde sorgulaması olduğu gibi, sanat yapıtlarının, sanatın biçim yasaları ile duygusu arasından doğan duyumların ifadesidir. Estetik sadece güzelle sınırlandırılamaz. Estetik aynı zamanda çirkinin, acının ve trajik olanın da insan ruhunda yarattığı etkilerin formudur. Bu beceri ile öğrencilerin çevresine, olaylara, olgulara, duyumsal ve duygusal hassasiyetle yaklaşmaları amaçlanmaktadır. 22. Sanatsal Duyarlık (SD) Sanat, insana incelik ve zarafet duygusunu kazandıran çok önemli bir olgudur. Sanatın insanı eğitmede veya biçimlendirmede çok önemli bir yeri vardır. Güzel sanatlar, sadece ferdin duygularını yüceltmek ve inceltmekle kalmaz, cemiyetlerin birlik ve bütünlük içinde gelişmesine de vesile olur. Bu beceri ile öğrencilerden sanat eserlerine ve sanatı anlamaya yönelik, ince bir ruh ve düşünce anlayışına sahip olmaları beklenmektedir. 23. Modle Etme (ME) Model aldığı objeyi kil, alçı, mum vb. materyallerle üç boyutta sanatsal ifade etme uğraşısıdır. Işığın bu madde üzerine yansıması ile form etkilerinin estetik kaygıyla ortaya konmasıdır. Böylece öğrencilerden modele bağlı kalarak algılarını denetlemesi ve yeniden biçimlendirmeleri beklenmektedir. 24. Yüzey Oluşturma (YO) Görsel sanatlarda oluşturulan sanatsal çalışmalar ile formun görsel etkilerini ortaya koymada mekânsal ve uzamsal kaygılarla oluşturulan yüzeydir. Bu beceri ile öğrencilerin eserle organik bütünlük içinde olan bir yüzey oluşturmaları beklenmektedir. 25. Karakteri Yakalama (KY) Karakter, İnsan ve toplumların birbirlerinden ayrı mizaç ve davranışlarının dışa vurumudur. Karakteri yakalama model alınan obje, kişi, toplum vb. yapılarda bu farklılıkları modle ederek yansıtma becerisidir. Öğrencilerden bu beceri ile farklı karakteristik özellikleri algılama ve yansıtmaları beklenmektedir. 26. Sınıflandırma (S) Sınıflandırma, kavramsal ve nesnel varlıkların inorganik-organik, benzerlikfarklılıklarının ortaya konulmasıdır. Bu beceriyle öğrencilerden varlıkları özelliklerine göre sınıflandırabilme becerisi beklenmektedir. 27. İlişkilendirme (İ) Farklılıkları belli bir amaç doğrultusunda işlevsel hâle getirme işlemidir. Bu beceri ile nesnel ve kavramsal olguları, üç boyutlu sanat eserlerinde zengin ifadelerle ortaya koymak amacıyla birbiri ile ilişkilendirmeleri amaçlanmaktadır. 28. Kalıp Alma (KA) Alçı, polyester vb. gibi sıvılaştırılmış ve sonradan sertleşmesi beklenen maddelerin döküldüğü yüzeyin şeklini almasıyla elde edilen katılaşmış negatif kalıplardır. Bu yöntemle öğrencilerin kalıp alma tekniklerini kazanmaları beklenmektedir. 8.5. Değerler ve Tutumlar Değer, toplumun varlığını, işleyişini, devamını sağlamak ve sürdürmek için doğru ve gerekli olduğu kabul edilen ortak düşünce, ahlaki ilke ve inançlardır. Üç Boyutlu Sanat Atölye Dersi Öğretim Programı’nın diğer önemli unsurunu da tutumlar ve değerler oluşturmaktadır. Program eğitim, öğretim sürecinde aşağıdaki değer ve tutumları da kazandırmayı önemsemektedir: • • • • • • • Dayanışma Hoşgörü Sevgi Farklılıklara saygı Duyarlılık Vatanseverlik Estetik • • • • • • • Sorumluluk Özgüven Sabır Disiplin Motivasyon Başarı Dürüstlük 9. SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Üç boyutlu sanat atölye dersinde öğrencilerin, öğrenme-öğretme sürecinde uygulama yaparken, etkinliklere yönelik belirlenecek çeşitli araç-gereçleri kullanmaları gerekmektedir. Bu nedenle öğretmenlerin, öğrenme-öğretme sürecinde kullanılmasını önerecekleri araçgereçleri özenle seçmeleri, ortamı öğrencilerin sağlığına ve güvenliğine uygun bir şekilde düzenlemeleri gerekmektedir. Öğrenme-öğretme sürecinde, uyulması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri alınmalıdır. Öğrencilerin atölye çalışmalarında kullanmaları gereken kesici, delici ve tehlike arz edecek araç-gereçler atölyede uygun bir dolapta bulundurulmalıdır. Öğrenciler, bu malzemeleri her gün çantalarında taşımamalıdır. Öğrencilerin kullandıkları malzemeler (kil, alçı vb.) hijyen koşullarına uygun olarak kullanılmalıdır. Bu bağlamda önlük, maske, eldiven ve gözlük gibi koruyucu eşyaların kullanılması gerekir. Çalışmalardan sonra eşyaların ve ellerin temizlenmesine özen gösterilmelidir. Atölye ortamlarında öğrencilerin uyması gereken güvenlik ve hijyen kuralları, panolara asılarak öğrencilere duyurulmalıdır. 10. ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÜNİTELER VE SÜRELERİ 9. SINIF ÖĞRENME ALANLARI 1. ÜÇ BOYUTLU SANAT OLGUSU 2. SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU 3. ÜÇ BOYUTLU SANATTA BİÇİMLENDİRME ÜNİTELER KAZANIM SAYISI SAAT ORAN % 7 4 6 9 14 19 Üç Boyutlu Sanata Giriş Üç Boyutlu Sanatta Kompozisyon Ögeleri Üç Boyutlu Sanatta Kompozisyon Kavramları Tasarım İlkeleri 7 20 28 11 24 33 Mask Çalışmaları 3 10 14 37 72 100 TOPLAM 10. SINIF ÖĞRENME ALANLARI 1. ÜÇ BOYUTLU SANAT OLGUSU 2. SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU 3. ÜÇ BOYUTLU SANATTA BİÇİMLENDİRME ÜNİTELER Görsel Algılama Obje Analizi Transformasyon Soyut Birimlerden Yüzey Düzenleme Strüktür Rölyef Sanatına Giriş Somut ve Soyut Biçimlerle Rölyef Çalışmaları TOPLAM 6 15 18 ORAN % 6 14 17 6 18 17 9 21 18 5 6 6 12 24 22 50 108 100 KAZANIM SAYISI SAAT ORAN % 5 12 8 12 44 31 7 32 22 7 56 39 31 144 100 KAZANIM SAYISI 8 6 4 SAAT 11. SINIF ÖĞRENME ALANLARI 1. ÜÇ BOYUTLU SANAT OLGUSU 2. SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU 3. ÜÇ BOYUTLU SANATTA BİÇİMLENDİRME ÜNİTELER Heykel Sanatına Giriş Modelaj Çalışmaları Büst Çalışmaları Heykel Uygulamaları TOPLAM ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRENME ALANLARI, ÜNİTELER VE AÇILIMLARI 9. SINIF ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANAT OLGUSU ÜNİTE: ÜÇ BOYUTLU SANATA GİRİŞ 1. 2. 3. 4. Üç Boyutlu Sanatın Yapısı Üç Boyutlu Sanatın Kapsamı Üç Boyutlu Sanatın Sınıflandırılması Üç Boyutlu Sanatın Tarihçesi ve Medeniyetlerle İlişkisi 4.1. Dünyada 4.2. Yurdumuzda 4.3. Atatürk ve Sanat 5. Üç Boyutlu Sanatta Kullanılan Araçlar ve Gereçler ÖĞRENME ALANI: SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU 1.ÜNİTE: ÜÇ BOYUTLU SANATTA KOMPOZİSYON ÖGELERİ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Hacim Doku Işık – Gölge Nokta – Çizgi Yüzey Birim – Modül – Bütün Renk Perspektif Duygusal Tepkilerin Kompozisyon Ögeleri ile İlişkisi Kompozisyon Ögelerinin Kullanımında Bütünlük 2.ÜNİTE. ÜÇ BOYUTLU SANATTA KOMPOZİSYON KAVRAMLARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Yüzeyde Düzen Anlayışı Geometrik Kurgu Koram Tekrar, Dönüşümlü Tekrar Simetri – Asimetri Boşluk – Doluluk Büyük – Küçük Uzaklık – Yakınlık Armoni ve Zıtlık Denge ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANATTA BİÇİMLENDİRME I. ÜNİTE: TASARIM İLKELERİ 1. Uygunluk 2. Benzerlik 3. Egemenlik 4. Yön 5. Oran – Orantı 6. Çoklukta Birlik 7. Hareket ve Yüzey Düzenleme 8. Ritm ve Yüzey Düzenleme 9. Zıtlık ve Yüzey Düzenleme II. ÜNİTE: MASK ÇALIŞMALARI 1. Farklı Yüz Karakterleri 2. Mask Çalışmalarında Kullanılan Mezeme ve Yöntemler 10. SINIF ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANAT OLGUSU I. ÜNİTE: GÖRSEL ALGILAMA 1. Görsel Algı ve Algı Yanılması 2. Görsel Keskinlik 3. Görsel İfade 2.ÜNİTE: OBJE ANALİZİ 1. 2. 3. 4. Doğal ve Yapay Objelerin Tanınması Objelerde Yapı ve Elemanlarının Tanınması Doğal Objelerin Yüzey Analizleri Yeni Sanatsal Formlar Oluşturma ÖĞRENME ALANI: SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU 1.ÜNİTE: TRANSFORMASYON 1. 2. 3. 4. Transformasyonun Kapsamı Transformasyon’a Uygun Objelerden Form Analizleri Objeden Özgün Formlar Oluşturma Tasarımların Üç Boyuta Dönüştürülmesi 2.ÜNİTE: SOYUT BİRİMLERDEN YÜZEY DÜZENLEME 1. 2. 3. 4. 5. Soyut Kavramı Soyut Biçimlendirme Soyut Formların Psikolojik Algılamadaki Yeri Soyut Biçimlerden Yüzey Düzenleme Soyut Biçimlerden Yüzey Analizleri ve Mekânsal Kullanımları 3.ÜNİTE: STRÜKTÜR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Strüktürün Kapsamı Strüktürde Kullanılacak Malzemeler Bilgisi Mekân (Perspektif Kavramı, Ön Arka Plan İlişkisi) Mekânda Düzen Anlayışı Geometrik Objelerle Kurgu Simetrik –Asimetrik Uygulamalar Yapı elemanları ve Malzemelerle İnşa ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANATTA BİÇİMLENDİRME 1.ÜNİTE: RÖLYEF SANATINA GİRİŞ 1. 2. 3. 4. Rölyef Sanatı Rölyefte kullanılan Araç Gereçler ve Yapım Teknikleri Rölyef Çeşitleri ve Rölyef Örnekleri Rölyef Sanatının İnanç, Kültür ve Medeniyetlerle Etkileşimi 2.ÜNİTE: SOMUT VE SOYUT BİÇİMLERLE RÖLYEF ÇALIŞMALARI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Doğadan Objelerle (Bitki ve Hayvan Figürleriyle) İmgesel Çalışmalar Rölyefte Soyut Formlar Soyut Biçimlendirme Çeşitleri Soyut Formların Psikolojik Algılamadaki Yeri Soyut Biçimlerden Yüzey Analizleri ve Mekânsal Kullanımları (Alçı, Seramik Çamuru, Kil vb. Malzemeler ile Yüzey Uygulamaları) Soyut ve Geometrik Kompozisyonlarla Tasarlama Soyut ve Geometrik Kompozisyonlarla Rölyef Uygulamaları Yüzeyi Bozup Yeniden Düzenleme Tarihi Eserleri Koruma 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANAT OLGUSU I. ÜNİTE: HEYKEL SANATINA GİRİŞ 1. 2. 3. 4. 5. Heykelde Estetik Organizasyon Ögeleri Durum ve Yöneliş (Konum) Heykel Yapımında Kullanılan Malzemeler Heykel Yapımında Kullanılan Teknikler ÖĞRENME ALANI: SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU 1.ÜNİTE: MODELAJ ÇALIŞMALARI 1. Modle ve Modülasyon 1.1. Biçim Algılama 1.2. Hacim Algılama 1.3. Form Algılama 2. Geometrik Formlar 2.1. Soyut Form Algılama ve Kurgulama 2.2. Soyut Formları Kullanma 3. Doğadan Hareketle Modülasyon Çalışmaları 3.1. Organik-İnorganik Çalışmalar ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANATTA BİÇİMLENDİRME 1.ÜNİTE: BÜST ÇALIŞMALARI 1. 2. 3. 4. 5. Büst Karakter Anatomik Yapı Form Algılama Farklı Boyama ve Kalıp Alma Teknikleri 2.ÜNİTE: HEYKEL UYGULAMALARI 1. İnsan Figüründen Hareketle Heykel Çalışmaları 1.1. İnsan Figüründe Oran ve İskelet Yapı 1.2. İnsan Figürünün Devinim Özellikleri 2. Soyut ve Somut Formlarla Özgün Heykel Çalışmaları 2.1. Eserlerin Teknik Uygulaması ve Eleştirisi 11. ORTAÖĞRETİM GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSESİ ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ KİTAP FORMA SAYILARI Sınıfı Kitap Boyutu Forma Sayısı 9 19,5 X 27,5 8-10 10 19,5 X 27,5 8-10 11 19,5 X 27,5 10-12 12. ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMINDA YER ALAN ÜNİTELERİN AÇILIMLARI VE SÜRELERİ + Sınıf-okul içi etkinlik Bu sembol, ilgili etkinliklerin (grup çalışması, çalışma kâğıdı doldurma, görsel materyal okuma, sanal alan gezisi, slâyt/film izleme, dinleti, çalgı çalma, eser okuma, eser çözümleme vb.) sınıf içinde yapılacağını gösterir. v Okul dışı etkinlik Bu sembol, ilgili etkinliklerin (araştırma, grup çalışması, proje çalışmaları, konser/sergi vb. etkinlikleri) tamamının veya bazı aşamalarının ev, kütüphane ve konuyla ilgili kurum ve kuruluşlarda yapılabileceğini gösterir. [!] Uyarı Bu sembol, ilgili ünitede doğrudan verilecek beceri ve değer ifadelerini, işlenecek konuların sınırlarını, kullanılması önerilen araç-gereç ve dikkat edilmesi gereken noktaları gösterir. Y İnceleme gezisi Bu sembol, ilgili etkinliklerin okul dışında inceleme ve araştırma gezileriyle yapılabileceğini gösterir. Ders içi ilişkilendirme Bu sembol, ilgili üniteyle ilişkilendirilebilecek diğer ünitelerin adını, ilgili kazanımlarını ve konularını gösterir. C Diğer derslerle ilişkilendirme Bu sembol, ilgili üniteyle iş birliği yapılabilecek diğer derslerin adını gösterir. Ölçme ve değerlendirme Bu sembol, eğitim öğretim sürecinde yapılabilecek ölçme ve değerlendirme etkinliklerini göstermektedir. Belirtilen ölçme ve değerlendirme etkinlikleri öneri niteliğindedir. ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANAT OLGUSU ÜÇ BOYUTLU SANATA GİRİŞ ÜNİTE KAZANIMLAR 9. SINIF ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. Yakın çevresinden hareketle üç boyutlu sanatı örneklerle açıklar ( İ-T-S ). 2. Üç boyutlu sanatın diğer sanat dalları ile ilişkisini belirler (İ). 3. Üç boyutlu sanat eserlerini özelliklerine göre sınıflandırır (S). 4. Üç boyutlu sanatın tarihi süreçte, dünyadaki yerini açıklar (DFA). 5. Üç boyutlu sanatın tarihi süreçte ülkemizdeki yerini açıklar (İ- Y-DFA) . 6. Üç boyutlu sanatın medeniyetlere göre farklılıklarını saptar ( İ-Y-DFA). 7. Atatürk ün sanata ve sanatçıya verdiği önemi açıklar (Y-SD-İ). AÇIKLAMALAR [!] Üç boyutlu sanatın belli başlı sanatlarla ilişkisine yer verilecektir. Örneğin mimari, müzik ve 2 boyutlu sanatlardan resim, grafik, kabartma sanatı. + Öğrencilerin katılımıyla güzel sanatlar şeması oluşturulur. Bu şemadan yola çıkılarak üç boyutlu sanat ve üç boyutlu sanatın diğer sanat dallarıyla ilişkisi tartışılır (1 ve 2. kazanım ). + Üç boyutlu sanat eserlerinden örnekler sınıfa getirilir. Üç boyutlu sanat eserlerinin yapılış amacı, kullanılan teknik, malzeme, konu vb. özelliklerine göre sınıflandırılması sağlanır (2 ve 3. kazanım). + Üç boyutlu sanatın dünyadaki ve ülkemizdeki yerini araştırmak üzere sınıf gruplara ayrılır. Gruplar araştırma sonuçlarını farklı sunum tekniklerinden yararlanarak sınıfa sunar. Yapılan sunumlardan yola çıkılarak üç boyutlu sanatın medeniyetlere göre farklılıkları tartışılarak ülkemizdeki yeri irdelenir (57. kazanımlar). Bu ünitede öğrenciler, öğrenci gözlem formu, grup değerlendirme formu gibi çeşitli alternatif ölçmedeğerlendirme yöntem ve teknikleri ile değerlendirilebilir. v /+ Öğrenciler Atatürk’ün sanata ve sanatçıya bakışını araştırır. Sonuçlar sınıf tartışması ile irdelenir (7. kazanım). + Sınıf-okul içi etkinlik v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU ÜÇ BOYUTLU SANATTA KOMPOZİSYON ÖGELERİ ÜNİTE KAZANIMLAR 1. Kompozisyon ögeleri arasında ilişki kurar (T- İ) . 2. Nokta ve çizgiyi maddi form açısından açıklar (KÖK- T-Y-SODGD-DFA-ED-İ-EA- SD ). 3. Çizgi, renk, ton, kütle ve hacim gibi unsurlarla eserin düzeni arasında ilişki kurar (Y-DFA-T) . 4. Üç boyutlu sanatta birim, modül ve bütün arasında ilişki kurar (İ-DFAY-GD). 5. Yüzey düzenlemede ışık - gölgenin etkisini belirler ( GA-DFA). 6. Dokunun üç boyutlu sanattaki etkisini belirler (Y-DFAB). 7. Üçboyutlu sanatta perspektifin yerini açıklar (T-Y-SOD-GD-DFAO-ED-İ ). 8. Kompozisyon ögelerini çalışmalarında bütünlük içinde kullanır (KÖK-SD ). 9. Duygusal tepkiler ile kompozisyon ögeleri arasındaki ilişkiyi açıklar (SD-ED-İ-EA). + Sınıf-okul içi etkinlik v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı 9. SINIF ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR + Öğrenciler, slayt CD, röprodüksiyon vb. görsel sanat materyalleri kullanarak örnek sanat yapıtları inceler. Kompozisyon ögeleri ve aralarındaki ilişki sınıf ortamında tartışılır (1-7. kazanımlar). + Görsel materyaller kullanılarak iki boyutlu sanattaki şekil, biçim, form ilişkisinin üç boyutlu sanatta birim, mödül, bütün ilişkisi, perspektif, renk ve boyut kavramının üç boyutlu sanattaki yeri irdelenir (5-7. kazanımlar). + Öğrenciler kâğıt, karton vb. gibi farklı malzemelerle yüzey araştırmaları yapar. Malzemeleri değişik şekillerde kıvırıp farklı yüzeyler elde etmeleri sağlanır. Doğal ve yapay malzemelerle birimler elde eder. Elde edilen birimlerle, tekrarlar ortamında yüzeyde noktasal ve çizgisel düzenler oluşturur. Çalışmalar atölyede sergilenir (3-9. kazanımlar). + Öğrenciler doğal ve yapay dokuların, maddesel özelliklerini ve insanlar üzerindeki psikolojik etkilerini araştırır. Bu süreçte görsel materyalleri kullanarak dokuların plastik değerlerini ortaya koyar. Doğal ve yapay dokuları sentezleyerek doku tasarımları yapar. Tasarımlarını iki boyuta oradan da üç boyuta taşırken, kâğıt, karton vb. malzemelerden oluşturulan birimleri, doku etkisi verecek şekilde yüzeylere bütünlük içinde yapıştırır. Doku etkisi veren yüzey düzenlemelerini, kil veya yutong üzerinde de yapabilir (6. kazanım). Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme C Ünite psikoloji dersi ile ilişkilendirilir. [!] Çizgi ve nokta etkisi veren malzemeler araştırılır. [!] Geometrik kurguya çalışmalarında dikkat eder. Düzen anlayışı oluşması beklenir. Bu ünitede öğrenciler, öğrenci gözlem formu, proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme- değerlendirme yöntem ve teknikleri ile değerlendirilebilir. Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI 9. SINIF ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ ÜÇ BOYUTLU SANATTA KOMPOZİSYON KAVRAMLARI ÖĞRENME ALANI: SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU 1. Yüzey düzenlemede boşluk doluluk dengesini geometrik biçimde oluşturur (KÖK-DFA-GA-O-SD). 2. Biçimleri küçükten büyüğe doğru sıralayarak büyük- küçük, uzak -yakın, boşluk- doluluk ilişkisini kurar (KÖKDFA-GA-O-SD). 3. Yüzey çalışmalarında biçimler arasında armoni ve zıtlık ilişkisini kurar (KÖKDFA-GA-SD-İ). 4. Yüzey üzerinde biçimleri tekrarlayarak simetrik asimetrik düzen oluşturur (KÖKDFA-GA-O-SD-İ-ED). 5. Yüzey çalışmalarında biçim dengesini oluşturur (KÖK-DFA-GA-O-SD-İ-ED). 6. Yüzey düzenlemede şekillerle estetik değer arasında ilişki oluşturur (KÖKDFA-GA-O-SD-İ-ED). 7. Üç boyutlu çalışmalarda kompozisyon kavramlarını kullanır ( KÖK -TU-GAÖTG-B-SDÜ). + Görsel materyaller kullanılarak örnek eserler üzerinde tekrar, tam tekrar, dönüşümlü tekrar, koram, geometrik kurgu, kompozisyon kavramları tartışılır. Öğrenciler doğal veya yapay malzemeleri kullanarak birimler arasında armoni ve zıtlık ilişkisi kurar, tasarım yapar, yüzeylerde uygular (1-4. kazanımlar). C Ünite desen çalışmaları, matematik ve estetik dersleri ile ilişkilendirilir. + Öğrencilerin doğal veya yapay malzemeleri kullanarak, birimler arasında simetri asimetri bütün dengesini tasarlamaları, farklı yüzeylerde (mukavva, duralit, kartonlar, düz ve eğri yüzeyler) uygulamaları sağlanır (4-7. kazanımlar). Bu ünitede öğrenciler, öğrenci gözlem formu, grup değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme- değerlendirme yöntem ve teknikleri ile değerlendirilebilir. + Sınıf-okul içi etkinlik v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme AÇIKLAMALAR [!] “Atatürk ve sanat” konulu uygulamalı çalışmalara, ünite kazanımlarının pekiştirilmesi açısından etkinliklerde yer verilmelidir. Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANATTA BİÇİMLENDİRME TASARIM İLKELERİ ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. Üç boyutlu çalışmalarda tasarım öge ve ilkelerini açıklar (T-Y-GA). 2. Yüzey düzenlemede uygunluk ilkesini uygular (Y-GA-TU-TÖK-ÖTG-B-SDÜ-ED). 3. Modüller arasında oran-orantı ilişkisini kurar (Y-GA-TU-TÖK-ÖTG-B-SDÜ). 4. Objeler arasındaki benzerlik ilişkisini kurar (Y-GA-GD-İ-OA). 5. Yüzey düzenlemede yön ilkesini kullanır (YGA-TU-TÖK-ÖTG-B-SDÜ-ED-TA). 6. Üç boyutlu düzenlemede oran–orantıya dikkat eder (Y-GA-TU-TÖK-ÖTG-B-SDÜ-O-EDTA). 7. Yüzey düzenlemede çoklukta birlik ilkesine uyar (Y-GA-TU-TÖK-ÖTG-B-SDÜ-ED-TA). 8. Tasarım ögeleri ve ilkelerini kullanarak yüzeyde yeni modül elde eder (Y-GA-TUTÖK-ÖTG-B-SDÜ-ED-DFA-TA). 9. Zıtlık ilkesini kullanarak ritmik düzenlemeler yaparak yüzeyde hareket oluşturur (Y-GATU-TÖK-ÖTG-B-SDÜ). 10. Tasarım ögeleri ve ilkelerini kullanarak özgün çalışmalar yapar (Y-GA-TU-TÖK-ÖTG-BSDÜ-DFA). 11. Tasarımlarını sanatçıların örnek eserlerinden faydalanarak sorgular (Y-GA-EA-GD-DFASD-ED). + Sınıf-okul içi etkinlik v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı 9. SINIF v /+ Öğrenciler tasarım öge ve ilkeleri hakkında araştırma yaparlar. Araştırma sonuçları CD, slayt vb. görsel materyaller kullanılarak sınıf ortamında incelenir ve tartışılır(1. kazanım). + Öğrenciler yapay malzemelerle yeni modüller oluşturur. Zıtlık ögesi kullanılarak ritmik hareket duygusunu uyandıran özgün kompozisyonlar tasarlanır. Modüller arasında bütünlük dengesi kurularak farklı yüzeyler de uygulamaları sağlanır (2-7. kazanımlar). + Yapay malzemelerle yeni mödüller oluşturulur. Uygunluk -benzerlik, oran-orantı, çoklukta birlik ilişkisi kurularak özgün tasarımlar yapılır. Farklı yüzeylerde uygulanır (2-10. kazanımlar). + Slayt, CD, röprodüksiyon vb. görsel sanatlar materyalleri kullanılarak sanatçıların eserleri incelenir. Yapılan çalışmalarla örnek eserler karşılaştırılır. Tasarımın bütünlüğü konusu sınıf ortamında tartışılır (11. kazanım). Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme AÇIKLAMALAR [!] Doğal ve yapay malzemeler araştırılırken konuya uygun malzemelerin seçimine dikkat edilir. [!] Öğrencilerin estetik, sorumluluk, öz güven, disiplin, motivasyon, başarı, dürüstlük değerlerine ulaşmaları beklenir. 2-10. kazanımlar “Üç Boyutlu Sanatta Kompozisyon Kavramları” ünitesinin 6. kazanımıyla ilişkilendirilir. [!] Birimleri yüzeye yerleştirirken ölçü ve oranlamaya (altın oran) dikkat çekilir. Bu ünitede öğrenciler, öğrenci gözlem formu, grup değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme- değerlendirme yöntem ve teknikleri ile değerlendirilebilir. Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANATTA BİÇİMLENDİRME ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. Maskın diğer sanat eserlerinden farklılıklarını açıklar ( T-Y-EA). MASK ÇALIŞMALARI 2. Maskın karakteristik özelliklerini açıklar (T-Y- EA-KY-GA-DFA-OA). 3. Farklı malzemeleri mask yapımında kullanır (TU-ÖTG-TÖK-HK-ME-GDSD-OA-EA). + Sınıf-okul içi etkinlik 9. SINIF + Öğrenciler görsel materyaller kullanarak maskı inceler. İnceleme sonuçları doğrultusunda öğrencilerin görüşleri alınarak tartışılır (1. kazanım). + Canlı veya cansız modelin yüzüne katı kıvamda hazırlanmış alçı sürülerek kalıbı alınır. Kalıba alçı dökülerek çıkan eser farklı boyama teknikleri ile boyanır (2 ve 3. kazanım). + Cansız model üzerinde kolalı suda ıslatılmış gazlı bez veya yağlı kâğıtla yüz, kat kat sarılır. Kurumaya bırakılır. Kuruyan maska farklı boyama teknikleri uygulanır (2 ve 3. kazanım). v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme AÇIKLAMALAR [!] Mask çalışmasında Atatürk’ün maskı yapılabilir. Bu ünitede öğrenciler gözlem, grup değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme ve değerlendirme yöntem ve teknikleri kullanılabilir. Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANAT OLGUSU ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. Biçim algılamada görsel algının önemini yorumlar (GA-Y-GD-DFA-İ). + Slayt CD, röprodüksiyon vb. görsel sanatlar materyalleri kullanılarak örnek eserler üzerinde biçim algılamanın önemi ve görsel algı yanılması (Karanlık ve aydınlık mekânlarda kütlelerin hacimlerinin algılanmasındaki yanılgılar vb.) incelenir. Görsel keskinliğin algılama üzerindeki etkisi sınıfça tartışılır (1-5. kazanımlar). 2. Biçim algılamada görsel algı yanılmasını açıklar (Y-GA-GD-OA-EDSD-İ). GÖRSEL ALGILAMA 10. SINIF 3. Biçimlerin karanlık ve aydınlık ortamlarda büyük- küçük, dar- geniş etkiler gösterdiğini saptar ( Y-GA-GDOA-ED-SD-İ). 4. Algıladığı yapısal farklılıkları çözümler ( Y-GA-GD-OA-ED-SD- İ-DFA). v/+ Öğrenciler doğadaki objeleri atölyeye getirir. Objeleri birimlerine ayırır (çam kozalağı, çiçek, deniz kabukları vb.). Ayırdığı birimlerden özgün kompozisyon tasarlar. Birimlerine ayırdığı objeden hazırladığı tasarımı farklı yüzeylerde uygulamaları sağlanır (6-8. kazanımlar). 5. Görsel düşünme ile görsel algı arasındaki ilişkiyi belirler (GA-GD-İ). 6. Doğal objelerin yapı elemanlarını saptar (OA-T-GD-GA-DFA-Y). AÇIKLAMALAR [!] Görsel algılama konusunda M.C Escher in eserleri İnternette sanal alan gezisi yapılarak incelenir. C Ünite desen çalışmaları dersi ile ilişkilendirilir. [!] Bu ünite ile öğrencilerin sanatsal düzenleme becerisi kazanmaları beklenmektedir. Bu ünitede öğrenciler, öğrenci gözlem formu, grup değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçmedeğerlendirme yöntem ve teknikleri ile değerlendirilebilir. 7. Objeleri çözümleme yoluyla özgün tasarımlar oluşturur (Y-GA-GD-OAED-SD-İ-DFA). 8. Doğal birimlerden yeni sanatsal bütünlükler oluşturur (Y-GA-GD-OAED-SD-İ-DFA-ÖTG-TÖK-KÖK-B). + Sınıf-okul içi etkinlik v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANAT OLGUSU ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. Tasarımına uygun yapay ve doğal objeleri belirler (OA-EA-T-GA-YDFA). 2. Objelerin yapısını ve yapı elemanlarını belirler (OA-EA-T-GA- DFA). OBJE ANALİZİ 10. SINIF 3. Doğal objelerin dokularını ve doku farklılıklarını saptar (OA-EA-T-GADFA). v/+ Öğrenciler ders öncesinde doğal objelerin yapısını ve yapı elemanları inceleyerek etüt eder. Doğadaki obje mekân ilişkisini kurar. Yapı elemanlarıyla özgün tasarımlar yapar. Tasarıyı çalışacağı yüzeye aktarır. Alçı, tahta, yutong, üzerine, oyarak, yontarak, keserek, yapıştırarak düzenlemeler yaptırılır (1-6. kazanımlar). 5. Üç boyutlu sanatta kullanılan formları açıklar (T-GA-S-İ-Y). 6. Üç boyutlu özgün tasarımlar yapar (DFA-GD-GA-Y-EA-TU- ÖTG-B-SDED-YO). v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Ders içi ilişkilendirme [!] Buluş zenginliği, orijinalite, sorunlara yeni çözümler bulma, yeni bakış açıları üretme, varsayılanları deneme gibi çeşitli konuları araştırıp uygulamalarına dikkat edilir. [!] Bilinen biçimleri, formları, şimdiye kadar olduğundan başka bir biçimde düzenlemeleri beklenir. Bu ünitede öğrenciler, öğrenci gözlem formu, grup değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme- değerlendirme yöntem ve teknikleri ile değerlendirilebilir. 4. Doğadaki obje – mekân ilişkisini sorgular (Y-T-GD-EA). + Sınıf-okul içi etkinlik AÇIKLAMALAR C Diğer derslerle ilişkilendirme Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU TRANSFORMASYON ÜNİTE KAZANIMLAR 10. SINIF ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. Transformasyon kavramını üç boyutlu v/+ Öğrencilerden transformasyonla ilgili sanat bağlamında açıklar (T-Y- DFA). obje etütleri ve analizleri yapmaları istenir. Doğal ve yapay objelerin yapısal değişimi, üç 2. Transformasyonun aşamalarını belirler boyutlu sanattaki yeri örnek eserler üzerinde (OA-GA-Y-İ-GD-DFA-BB). slâyt, CD vb. görsel materyallerle tartışılır (1. kazanım ). 3. Tasarımına uygun objeleri birimlerine ayırır (OA-O). + Öğrenciler doğal objeleri inceleyerek algılarlar, birimlerine ayırırlar. İşlenebilir 4. Birimlerden yüzey üzerinde düzenlemeler plastik birimler ortaya çıkarılır. Oluşturduğu oluşturur (OA-GA-Y-İ-GD-DFA-BB- plastik birimlerle yeni organizasyonlar içinde TÖK-KÖK-SDÜ-ÖTG-O-B). yeni görüntüler, anlatımlar tasarlanır. Farklı yüzeyler üzerinde (geometrik, asimetrik, simetrik) ritmik tekrarlar ortamında sanatsal düzenleme yaptırılır (2-4. kazanımlar). + Sınıf-okul içi etkinlik v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme AÇIKLAMALAR [!] Etkinlikler isteğe göre grup çalışması olarak da yapılabilir. [!] Plastik birimler oluşturulurken çam kozalağı, midye, kelebek, balık vb. objeler kullanılabilir. [!] Buluş zenginliği, orijinalite, sorunlara yeni çözümler bulma, yeni bakış açıları üretme, varsayılanları deneme gibi çeşitli konuları öğrencilerin araştırıp uygulamaları beklenir. Bu ünitede öğrenciler, öğrenci gözlem formu, grup değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme- değerlendirme yöntem ve teknikleri ile değerlendirilebilir. Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU SOYUT BİRİMLERDEN YÜZEY DÜZENLEME ÜNİTE KAZANIMLAR 10. SINIF ETKİNLİK ÖRNEKLERİ + Örnek eserlerden yararlanarak soyutun 1. Soyut ve soyutlamayı örnek eserlerden kavramsal anlamı irdelenir. Soyutlama, objeler yararlanarak açıklar (T-Y-GD-OA-DFAüzerinde analitik olarak gösterilir. Sanatsal SOD). düzenlemede soyut formların algısal, 2. Somut objelerden soyut birimler elde kavramsal, yorumsal etkileriyle birlikte eder (Y-TA-GA-SOD-GD-DFA-BB- psikolojik etkileri de (sertlik-yumuşaklık, düzOA-B-SD-ED). eğri, büyük-küçük, yatay-dikey vb.) irdelenir. 3. Soyutlamaları üç boyutlu sanat Sıralanan bu etkiler arasında ilişkiler kurulur (1çalışmalarında kullanır ( KÖK-SOD- 4. kazanımlar). TÖK-DFA-SDÜ-BB-B-ED-İ). + Objeler analiz edilerek, birimlerine ayrılır. psikolojik Transformasyon çalışmalarında kullandığı birimlerden veya yeni oluşturduğu anlamlı 5. Soyut biçimleri uzamda ve yüzeyde soyut plastik birimlerden modül elde edilir. kullanır (KÖK-TÖK- DFA-SDÜ-O-TU- Modüllerin ritmik tekrarlarıyla özgün kompozisyonları bütünlük içinde tasarlamaları, B-İ). farklı yüzeylerde ve formlarda uygulamaları 6. Farklı objelerin birimlerinden sağlanır (3-6. kazanımlar). yararlanarak yeni ve özgün bir yapı oluşturur (KÖK-TÖK- DFA-SDÜ-ÖTGED-B-İ). 4. Soyut formların yarattığı algıları açıklar (Y-İ-SD). + Sınıf-okul içi etkinlik v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme AÇIKLAMALAR [!] Birden fazla kompozisyon tasarlanmasına dikkat edilmelidir. [!] Objelerin, niteliksel ve yapısal özellikleri incelenerek, doğal ortam ile ilişkilendirilmesine dikkat edilmelidir. Bu ünitede öğrenciler, öğrenci gözlem formu, grup değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme- değerlendirme yöntem ve teknikleri ile değerlendirilebilir. Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU STRÜKTÜR ÜNİTE 10. SINIF KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 1. Strüktürü örnek eserlerden yararlanarak açıklar (T-Y). 2. Strüktürde kullanılabilecek malzemeleri tanır (T). 3. Soyut biçimleri mekânda ve uzamda kullanır (DFA-TU-TÖK). 4. Mekân düzenlemede perspektif kurallarını uygular (SOD-GD-GA). 5. Mekân oluşturmada düzen ilkelerini uygular (KÖK SD- ED-TÖK). 6. Mekân düzenlemede geometrik biçimlerin etkisini açıklar (KÖK-OA-GA-GD- SD). 7. Mekân düzenlemede simetri-asimetri ilişkisini saptar (KÖK-OA-GA-GD- SD). 8. Mekân düzenlemede simetrik-asimetrik özgün tasarımlar yapar (KÖK-OA-GAGD- SD). 9. Strüktürü yapı elemanları ile inşa eder (GA-GD-SD). v /+ Yapı ve inşanın kavramları, malzemeleri farklı kaynaklar ve İnternet’ten araştırılır. Araştırma sonuçları örnekler üzerinde tartışılır. Doğal ve yapay strüktürü CD, slayt ve görsel materyallerle incelenir. Üç boyutlu sanattaki yeri ve yapılar arasındaki temel farklılıklar tartışılır (1 ve 2. kazanım). [!] Ünitenin yaşama uyarlanması için farklı yöntem ve tekniklerden yararlanılarak uygulama alanları çeşitliliğine dikkat çekilir. + Sınıf-okul içi etkinlik v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı v /+ Öğrenciler yapılacağı tasarıma uygun doğal ve yapay malzemeleri araştırır. Çalışmalarda kullanılmak üzere farklı kalınlıkta iplik, demir teli, çivi, ahşap, plastik çay kaşıkları ve pipet gibi malzemeler seçilir. Geometrik biçimsel birimler, birimlerin birleşimiyle modüller oluşturulur. Modüllerin tekrarı ile özgün biçim kümeleri (strüktürler) oluşturulur (5-9. kazanımlar). Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme [!] Öğrencilerin metal, beton yapıları, merdivenleri, ağaçları vb bulundukları ortamda inceleme ve gözlem yapmaları sağlanmalıdır. Bu ünitede öğrenciler, öğrenci gözlem formu, grup değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme- değerlendirme yöntem ve teknikleri ile değerlendirilebilir. Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANATTA BİÇİMLENDİRME ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ RÖLYEF SANATINA GİRİŞ 1. Rölyef sanatının özelliklerini örnek eserlerden yararlanarak açıklar (T-Y). 2. Rölyefte kullanılan araç gereçleri tanır (DFA). 3. Rölyef çeşitlerini ve yapım tekniklerini açıklar (DFA). 4. Rölyefin sanat tarihindeki yerini sorgular (İ-S-SD). 5. Rölyef sanatının kültür ve inanç, kültür ve medeniyetlere göre teknik, konu açısından farklılıklarını belirler (DFAY-S) + Sınıf-okul içi etkinlik v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı v /+ Öğrencilerin çevresindeki rölyefle ilgili eserleri araştırmaları istenir. Slayt, CD ve görsel materyaller kullanılarak örnek eserler üzerinde rölyef tanıtılır. Alçak - yüksek kabartma örnekleri ve rölyefte kullanılan malzemelerin teknik, özellikleri belirlenir. Rölyefin üç boyutlu sanattaki yeri tartışılır (1 ve 2. kazanım). v /+ Öğrenciler rölyef sanatının tarih içinde uygulandığı mekânların, inanç, kültür, medeniyet, yapım tekniği ve konu açısından farklılıklarını (Mısır, Bizans rölyefleri vb. ) araştırır. Araştırma sonuçları görsel sunumla tartışılır (3-5. kazanımlar). Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme 10. SINIF AÇIKLAMALAR C Ünite Türk resim, heykel sanatı dersi ile ilişkilendirilir. Y İmkânlar ölçüsünde rölyef örneklerinin bulunduğu müzeler ile tarihi eserlerin bulunduğu yerlere inceleme gezisi yapılır. Bu ünitede öğrenciler, öğrenci gözlem formu, grup değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme-değerlendirme yöntem ve teknikleri ile değerlendirilebilir. Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANATTA BİÇİMLENDİRME ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ Canlı figürleri farklı pozisyonlarda imgesel olarak tasarlar (GA-GD). 2. Doğal objeleri kullanarak rölyef çalışmaları yapar (OA-GA-GD). 3. Canlıların anatomik yapılarını tanır (O-TGA-Y). 4. Birbirini dengeleyen figürler ile kompozisyonlar kurar ( KÖK-GA-O-ME-BHK). 5. Soyut biçimlendirmenin üç boyutlu sanattaki yerini sorgular (T-Y). 6. Kompozisyon ögelerini kullanarak soyut sanatsal düzenlemeler yapar (KÖK-GDSOD). 7. Rölyef çalışmalarında farklı teknikleri özgün biçimde kullanır (ÖTG-TU-SD). 8. Soyut biçimlendirme çeşitlerini karşılaştırır (İ-Y-SD). 9. Soyut formların psikolojik algılamadaki önemini açıklar (SOD-Y). 10. Özgün kompozisyonlardan tasarladığı çalışmalar üzerinde yeniden düzenlemeler yapar (KÖK-TÖK-Y-GA-SOD-GD-DFATU-ÖTG-SDÜ-BB-ED-SD-TA). 11. Rölyef çalışmalarını teknik ve konu bakımından çözümler (Y-EA-ED-İ). 12. Çevresindeki tarihi, kültürel değerleri koruma isteği duyar (DFA-EA-ED-SD). + Öğrenciler gruplara ayrılır. İnsan, bitki, hayvan figürleri, doğal objeler, Atatürk ilkeleri, kültürel değerler, tarihi eserler ve yöresel motifler stilize edilerek tasarlanır. Tasarlananlar kilin üzerine aktarılır. Figürleri ve yüzeyleri ortaya çıkarmak için farklı yükselti ve derinlikler elde edilir. Işığın formlar ve derinlikler üzerindeki etkisine dikkat edilerek kil biçimlendirilir. Negatif ve pozitif kalıp alınır. Farklı boyama teknikleri uygulanır. Eserler atölye ortamında analız edilir (1-4. kazanımlar). 1. SOMUT VE SOYUT BİÇİMLERLE RÖLYEF ÇALIŞMALARI 10. SINIF + Sınıf-okul içi etkinlik v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı + Soyut formlar kullanılarak farklı teknik biçimlendirmelerle ve malzemelerle özgün geometrik formlar tasarlanır. Farklı dokular ve yükseltiler elde edilerek kil plaka üzerinde uygulanır (5-10. kazanımlar). v /+ Öğrencilerden üç boyutlu sanatta düzen oluşturma ile ilgili araştırma yapmaları istenir. Soyut formlar kullanılarak tasarlanan özgün kompozisyon veya kompozisyonlardan seçilen parçalarla yeni bir kompozisyon oluşturulur. Keserek, kaydırmalar yaparak yeniden düzenleme yapılır. Her bir parçayı bir öğrenci çalışır, parçalar birleştirilerek grup çalışması tamamlanır. Çalışmalar analiz edilir (10-12. kazanımlar). Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme AÇIKLAMALAR C Ünite sanat tarihi ve desen çalışmaları dersi ile ilişkilendirilir. [!] Atatürk ilkelerinin her biri örneğin cumhuriyetçilik bir kompozisyon çalışmasıyla öğrencilere stilize ettirilebilir. [!] Düzeni bozup kaydırarak yapacağı yeni kompozisyonda bir önceki çalışma olan soyut formlardan yaptığı çalışmayı kullanabilirler. Ünite “Soyut Birimlerden Yüzey Düzenleme” ünitesi ile ilişkilendirilir. Bu ünitede öğrenciler, öğrenci gözlem formu, grup değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme- değerlendirme yöntem ve teknikleri ile değerlendirilebilir. Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANAT OLGUSU ÜNİTE KAZANIMLAR 11. SINIF ETKİNLİK ÖRNEKLERİ v/+ Öğrenciler heykel sanatının özellikleri, organizasyon ögeleri ve değişik teknikleri konusunda araştırmaya yönlendirilir. Araştırma 2. Heykel sanatında organizasyon ögelerini sonuçlarından yola çıkılarak heykelin plastik değerleri örnek eserler üzerinde incelenir. belirler (T-Y-EA). Görsel materyallerden yararlanılarak sanat eserleri irdelenir ve estetik değerler tartışılır (13. Heykelde estetik unsurunun önemini 3. kazanımlar). açıklar (T-Y-EA ). HEYKEL SANATINA GİRİŞ 1. Heykel sanatının temel özelliklerini açıklar (T-Y-EA ). 4. Heykel çalışmalarında değişik teknikleri açıklar (T-Y-EA-ÖTG). 5. Heykel sanatının evrensel dilini sorgular (T-Y-EA-İ). + Sınıf-okul içi etkinlik + Budha heykeli, Grek heykelleri, Mısır Sfenksleri, Rönesans heykelleri vb. görsel materyaller kullanılarak incelenir. İnanç ve kültürlerin heykel sanatına etkileri tartışılır (4 ve 5. kazanım). AÇIKLAMALAR C Ünite Türk resim, heykel sanatı, desen çalışmaları ve matematik dersleri ile ilişkilendirilir. [!] Uygulamalı etkinliklerde canlı modelden faydalanılır. [!] Bu çalışmalar isteğe göre grup çalışması olarak da yapılabilir [!] Bütünden parçaya gidilerek bütün bir insan vücudu üzerinde başın oran-orantısı, farklı fizik karakterleri ve farklı duruşlar gözlemlenir. Bu ünitede öğrenciler gözlem, grup değerlendirme proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme ve değerlendirme yöntem ve teknikleri kullanılabilir. v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: SANATSAL DÜZENLEMEDE KURGU ÜNİTE KAZANIMLAR MODELAJ ÇALIŞMALARI 1. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ Modleyi örnek eserlerden faydalanarak açıklar (T). 2. Modle ve modülasyonu karşılaştırır ( İ -T). 3. Formların birbirleriyle olan ilişkilerini açıklar (İ -Y-OA-GA-ED). 4. Yontunun modle etme üzerindeki etkilerini belirler (Y-DFA-B-OB). 5. Farklı teknikleri kullanarak geometrik formlar oluşturur (TÖK-TA-GA-T-Y-SOD-DFA-ÖTGSDÜ-TU-O-B-OB-ME-ED-SD). 6. Doğadan objeleri çözümler (Y-OA-GD-DFAED-SD). 7. Kili plastik değer açısından biçimlendirir (TATU-GD-DFA-B-OB-HK-K-ME-SD-ED-KA). 8. Doğal objeleri farklı malzemelerle biçimlendirerek dokular oluşturur ( TA-TU-GDDFA-B-OB-HK-K-ME-SD-ED-KA). 9. Formları yığarak, keserek biçimlendirir (TAÖTG-TU-GD-DFAB-B-OB-HK-K-ME-SD-EDKA). 10. Değişik malzemeleri kullanarak hayvan ve bitki figürlerini yontarak modle eder (TA-ÖTG-TUGD-DFA-B-OB-HK-K-ME-SD-ED-KA). 11. Organik formların fiziksel yapısını tanır (T-YGA-OA-EA). 12. Organik formları modle eder (TÖK-TA-GAGD-DFA-TU-ÖTG-SDÜ-OA-O-B-OB-HK-EDSD-ME-KY-İ-KA ). + Sınıf-okul içi etkinlik v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı 11. SINIF AÇIKLAMALAR + CD, slayt vb. görsel ve yazılı materyallerle modle incelenir. Modle ve modülasyon ilişkisi tartışılır. Yontunun modle etme üzerindeki etkileri incelenip tartışılır (1-4. kazanımlar). [!] Çalışmaların başlangıcından bitişine kadar temizlik ve düzen anlayışına dikkat çekilir. Titizlikle çalışmaları bitirmeleri sağlanır. v/+ Ders öncesi modle ve modülasyon kavramlarıyla ilgili olarak öğrencilerin araştırma yapmaları istenir. Geometrik bir eleman ve kumaştan oluşturulan kompozisyon, desenlerinin çizimi, ışığın formlar üzerindeki hacim etkileri açısından gözlemlenir. İki boyutlu olarak hazırlanan tasarı, kil ya da plastelin kullanılarak biçimlendirilir. Negatif, pozitif döküm yapılır. Farklı boyama teknikleri uygulanır (5-7. kazanımlar). Kazanımlar organizasyon ögeleri ile ilişkilendirilir. [!] Öğrenciler çalışmalarda kil, ağaç kökleri, kaya parçaları plastilin, ahşap, yutong, alçı plaka vb. malzemeleri kesip eklemeler yaparak kullanabilir. [!] Bu çalışmalar isteğe göre grup çalışması olarak da yapılabilir. + Doğadaki objeler ve figürler (hayvan, bitki ) yapı, doku ve algısal özelliklerine dikkat edilerek etüt edilir. Farklı malzeme ve tekniklerle biçimlendirilmesi sağlanır (6-10. kazanımlar). + Öğrenciler organik formları, göz, burun, kulak, el, ayak, dudak vb. etüt ederek inceler (11. kazanım ). + Öğrenciler etüt ettiği organik formların karakteristik yapısını bire bir aktarır. Kil, plastilin, kâğıt hamuru vb. yumuşak malzemelerle yapı, form ve dokuya dikkat ederek biçimlendirir. Negatif, pozitif döküm yapılır (12. kazanım). Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme Bu ünitede öğrenciler, öğrenci gözlem formu, grup değerlendirme, proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme ve değerlendirme yöntem ve teknikleri kullanılabilir. Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANATTA BİÇİMLENDİRME ÜNİTE KAZANIMLAR 1. Büstü örnek eserlerden faydalanarak açıklar (T). BÜST ÇALIŞMALARI 2. Üç boyutlu sanatta büstün yerini sorgular (YGA). 3. Büst çalışmasında yüz anatomisinin geometrik düzenini belirler (TA-GA-T-YGD-TU-DFA-O-B-HK-ED-SD-SDÜ-MEKY-KA). 4. Atatürk büstünün karakteristik özelliklerini belirler (GA-T-Y-GD-ED-SD). 11. SINIF ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR + CD, slayt ve görsel materyallerle çeşitli büst çalışmaları; sanatçısı, uygulanan teknik ve üslup açısından incelenir. İnsan karakterinin büst çalışmalarındaki etkisi tartışılır. Okuldaki Atatürk büstleri ve maskları incelenir (1-4. kazanımlar). [!] Kalıp alınırken kıvrımlara dikkat edilir. + Canlı modelin veya Atatürk’ün yüz anatomisi, karakteri etüt edilir. Modelin konstrüksiyonu kurulur. Kil yığılır ve biçimlendirilir. Kalıp alma ve boyama teknikleri uygulatılır (5-7. kazanımlar). 5. Canlı modelden büst çalışması yapar (TAGA-T-Y-GD-TU-DFA-O-B-HK-ED-SDSDÜ-ME-İ-KY-KA). 7. Çalışmalarında farklı boyama ve kalıp alma tekniklerini kullanır (ÖTG-TÖK-HK-MEGD-SD-OA-EA). v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Ders içi ilişkilendirme [!] Bütünden parçaya gidilerek bütün bir insan vücudu üzerinde başın oran-orantısı, farklı fizik karakterleri ve farklı duruşları gözlemlenir. [!] Çalışmalarda kasların yapısına dikkat edilir. [!] Bronz ve eskitme boyama tekniği uygulanabilir. Bu ünitede öğrenciler gözlem, grup değerlendirme proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme ve değerlendirme yöntem ve teknikleri kullanılabilir. 6. Farklı duyguların yüze yansıyışını çalışmalarında uygular (TA-GA-T-Y-GDTU-ÖTG-DFA-O-B-HK-ED-SD-SDÜ-MEKY-İ-KA). + Sınıf-okul içi etkinlik [!] Bu çalışmalar isteğe göre grup çalışması olarak da yapılabilir. C Diğer derslerle ilişkilendirme Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU SANATTA BİÇİMLENDİRME ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 1. İnsan vücudunun orantılarını tanır (T-Y-EAO). + Canlı modelin farklı açılardan oran -orantı, ışık- gölge, hacım vb. özelliklerine dikkat edilerek etüt edilir. Figürün metal konstrüksiyonu oluşturulur. Çamuru yığma yöntemiyle modle etme işlemi sürdürülür. Figürün doku ve yapı özeliğine dikkat edilerek biçimlendirilir. Farklı tekniklerle kalıp alınır, döküm yapılır. Farklı tekniklerle boyanır (1-5. kazanımlar). C Ünite Türk resim, heykel sanatı, desen çalışmaları ve matematik dersleri ile ilişkilendirilir. 2. İnsan iskelet ve kas yapısını tanır (T-Y-EA). HEYKEL UYGULAMALARI 11. SINIF 3. İnsan figürünün devinim özelliklerini açıklar (T-Y-EA). 4. Canlı modelden heykel çalışması yapar (TÖK-TA-GA-GD-DFA-TU-ÖTG-SDÜ-BME-HK-SD-ED-KY-KA ). 5. Kendi heykel çalışmaları ile arkadaşlarının çalışmalarını uygulama tekniği açısından karşılaştırır (T-Y-EA-İ ). 6. Soyut ve somut formları kullanarak özgün heykel yapar (TA-GA-Y-SOD-GD-DFA-TUÖTG-SDÜ-O-B-HK-ED-SD-ME-KA-). v/+ Kompozisyon zenginliği kazandırmak amacıyla müze ve örnek sanat eserleri araştırılır. Somut ve soyut formlarla özgün heykel tasarımları yapılır. Tasarımlar uygun malzemelerle kütle, plan ve boşluklar ortaya çıkarılarak inşa edilir ve biçimlendirilir (6 ve 7. kazanım). [!] Eskiz alışkanlığının üç boyutlu çalışmalardaki önemi vurgulanır. Bu ünitede öğrenciler gözlem, grup değerlendirme proje değerlendirme ölçeği, öz değerlendirme, akran değerlendirme, çalışma yaprağı, derecelendirme ölçeği, performans değerlendirme, öğrenci ürün dosyası gibi çeşitli alternatif ölçme ve değerlendirme yöntem ve teknikleri kullanılabilir. 7. Çalışmalarında kütle, boşluk, doluluk planlarını kullanır (KÖK-TÖK- TA-GA-YSOD-GD-DFA-TU-ÖTG-SDÜ-O-B-HK-EDSD-ME-KA). + Sınıf-okul içi etkinlik v Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Ders içi ilişkilendirme C Diğer derslerle ilişkilendirme Y İnceleme gezisi Ölçme ve değerlendirme ETKİNLİK ÖRNEKLERİ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ETKİNLİK ÖRNEĞİ SINIF: 10. sınıf SÜRE: 18 saat ÖĞRENME ALANI: Sanatsal Düzenlemede Kurgu ÜNİTE: Transformasyon BECERİLER : (T, OA, GA, Y, İ, GD, DFA, BB, TÖK, KÖK, SDÜ, ÖTG, O, B) KAZANIMLAR: 1. Transformasyon kavramını üç boyutlu sanat bağlamında açıklar. 2. Transformasyonun aşamalarını belirler. 3. Tasarımına uygun objeleri birimlerine ayırır. 4. Birimlerden yüzey üzerinde düzenlemeler oluşturur. KAYNAKLAR: ………………………………………….. DERSE HAZIRLANIŞ Birkaç hafta önce öğrencilerin ünite ile ilgili araştırma yapmaları sağlanır. Öğrencilerden transformasyonla ilgili obje etütleri ve analizleri yapmaları istenir. Araştırılan objelerin doğal, uzun süre bozulmadan kalabilecek, parçalanabilir ve birimlerine ayrılabilir yapıya sahip olmasına dikkat çekilir. Her konu için eskiz defteri (alternatif ölçme değerlendirmede öğrenci seçki dosyası olarak adlandırılmaktadır) tutma alışkanlığı kazandırmak amacıyla eskiz defteri, sık sık öğretmen ve öğrenci ile birlikte gözden geçirilir. Seçilen objeler ve çalışma ile ilgili malzemeler belirlenerek uygulama amacıyla atölyeye getirilmesi sağlanır. Ders öncesinde, ders süresince neler yapılacağı bir sunum ile tüm sınıfa görsel materyaller de kullanılarak sunulur. Bu süreçte öğrenciler, derledikleri kaynak bilgi ve malzemelerin kendi aralarında nasıl paylaşılması gerektiği konusunda bilgilendirilirler. Öğretmenin hazırlamış olduğu transformasyon konusunu içeren resim, fotokopi ve diğer görsel materyaller dağıtılır veya sunulur. ETKİNLİK SÜRECİ Transformasyon konusunda öğrencilerin izlenimleri sözlü olarak alınır. Öğrenciler imkânlar ölçüsünde eldeki doğal objelerin transformasyonunun sonuçlanacağı formu hayal ederek aradaki bağlantıları oluşturacak adımlara karar verir. Bu karar verme sürecinde gerektiğinde öğretmen, yaratıcı düşünceye sahip olan öğrencilerin düşüncelerini de temel alarak derse başlangıç yapabilir. Buna paralel olarak konu ile ilgili örnek eserler sınıfa getirilerek öğrencilerin bütün bu etkinlikler sonucunda ulaşacakları nihai eserin kurgusu hakkında deneyim ve cesaret kazanmaları sağlanır. Öğrenciler analiz etmek için bir obje seçerler, seçilen doğal objeleri, işlenebilir plastik birimlerine ayırırlar. Gözlemlerini aşamalar hâlinde şekil değiştirip dönüşüme uğratarak kâğıt üzerine tasarlar. Oluşturduğu plastik birimlere, yeni organizasyonlar içinde yeni anlatımlar kazandırır. Estetik değerleri taşıyan bu birimleri kullanarak tekrarlar ortamında (tam tekrar, dönüşümlü tekrar veya koram) spiral, geometrik, simetrik asimetrik kompozisyonlar tasarlar, eskizler oluşturur. Tasarı yapılırken öge ve ilkelere dikkat çekilir, bu süreçte düzen kavramı pekiştirilir. Hazırlanan birden fazla eskiz öğrenciye algılama ve görüş zenginliği sağlaması açısından önemlidir. Bu süreçte öğrencilerin tasarılardan konuya uygun ve özgün olanını seçmeleri sağlanır. Tasarımlar iki boyutlu anlatıma, oradan da üç boyutlu anlatıma dönüştürülür. Böylece; konunun, dokunsal ve görsel bir değer kazanması sağlanır. Öğrencilerin kâğıt, karton ve duralitten oluşturdukları iç bükey, dış bükey vb. farklı yüzeylere, hazırladığı birimleri, tekrarlar ortamında yapıştırarak tasarımın temel ögeleri olan ritim, yön, oran, bütünlük dengesi içinde düzenlemeleri sağlanır. Bütünlük dengesini oluştururken objelerin doğal yapısına ve dokusal özelliklerine dikkat çekilmelidir. Çalışma sürecinde öğretmenden, farklı bakış açılarına dikkat çekmesi, fakat özgünlüğe müdahale etmemesi beklenir. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 1. “Transformasyon kavramını üç boyutlu sanat bağlamında açıklar.” kazanımının ölçülüp değerlendirilmesinde “kısa cevaplı sorulardan” faydalanılabilir. Örneğin; a. Değişim nedir? b. Doğadaki doğal değişim ile transformasyon arasındaki farklar nelerdir? vb. 2. “Transformasyonun aşamalarını belirler.” kazanımının ölçülüp değerlendirilmesinde “gözlem formları” kullanılarak bir objenin basamaklar hâlinde şekil değiştirmesine ilişkin gözlemlerin yapılması yanı sıra öğrencilerin transformasyonla ilgili olarak yapacakları obje eskizlerinden oluşan öğrenci seçki dosyası da hazırlanabilir. 3. “Tasarımına uygun objeleri birimlerine ayırır.” kazanımının ölçülüp değerlendirilmesinde konuya uygun yapılandırılmış grid tekniğini kullanarak verilen birçok resimlerden hangilerinin transformasyon konusuna uygun olduğunu öğrencilerin seçmeleri ve nedenini örneklerle açıklanmaları sağlanır. Seçilen obje veya objelerin sahip oldukları örüntü ve modellemelerinden elde ettikleri araştırma sonuçları “proje değerlendirme ölçeği” ile değerlendirilebilir. 4. “Birimlerden yüzey üzerinde düzenlemeler oluşturur.” kazanımının ölçülüp değerlendirilmesinde öğrencilerin düzenleme yapma sürecindeki etkinliklerini değerlendirmede “öğrenci gözlem formu” kullanılabilir. Ayrıca öğrencilerin performanslarının testi için “akran değerlendirme, derecelendirme ölçeği (rubrik) ve öz değerlendirme formları” kullanılabilir. ETKİNLİK ÖRNEĞİ SINIF: 10. sınıf SÜRE: ÖĞRENME ALANI: Üç Boyutlu Sanatta Biçimlendirme ÜNİTE: Somut ve Soyut Biçimlerle Rölyef Çalışmaları BECERİLER : (KÖK, TÖK, Y,GA, SOD, GD, DFA, TU, ÖTG, SDÜ, BB, ED, SD, TA) KAZANIMLAR: 10. Özgün kompozisyonlardan tasarladığı çalışmalar üzerinde yeniden düzenlemeler yapar. 11. Rölyef çalışmalarını teknik ve konu bakımından çözümler. KAYNAKLAR: ………………………………….. DERSE HAZIRLANIŞ Ders öncesinde öğrencilerden üç boyutlu sanatta düzen oluşturma ile ilgili araştırma yapmaları istenir. Öğretmenler sınıfa sunacakları örnek çalışmaları düzenler. Eskiz defteri tutma alışkanlığı kazandırmak amacıyla defter, etkinlik öncesinde sık sık öğretmen ve öğrenci ile birlikte gözden geçirilir. Bu yolla öğrencilerin konuyla ilgili hangi düzeyde bilgi topladıkları ve bu konudaki ön bilgileri değerlendirilmiş olunur. Dolayısıyla öğrencilerin konuyla ilgili sahip oldukları ön kavramlar tespit edilir. ETKİNLİK SÜRECİ Öğrencilerin araştırma sonuçları ile ilgili elde ettikleri bilgiler ve öğretmenin sınıfa getirdiği örnek çalışmalar görsel materyaller kullanılarak paylaşılır. Öğrencilerin konu üzerinde tartışmaları sağlanır. Görsel sunum ve örneklerin incelenmesinden sonra öğrencilerden soyut ve somut birimlerden rölyef için özgün kompozisyonlar tasarlamaları istenir. Öğrencilere seçim yapma olanağı verme açısından birden çok kompozisyon tasarlamalarına özel önem verilir. Bu yolla öğrencileri verimliliği de tespit edilebilir. Öğretmen rehberliğinde öğrencilerin hazırladıkları kompozisyonları diğer öğrencilerle birlikte kritik yapıp irdeledikleri kompozisyonu veya kompozisyonların parçalarını alıp birleştirerek yeni bir kompozisyon oluşturmaları sağlanır. Hazırlanan kompozisyonlar şeritler hâlinde kesilir. Her bir parça ileri geri kaydırılarak kompozisyondaki imajlar değiştirilir. Başka bir yüzeye şeritler kaydırılmış şekliyle yapıştırılır. Kompozisyon farklı bir forma dönüştürülür. Şeritler hâlindeki yeni kompozisyonun her bir parçası öğrencilere paylaştırılır. Çalışmalar kil ile yapılacaksa kil plakalar hazırlanıp kompozisyon onun üzerine aktarılır. Oyma bıçaklarla biçimlendirilen kil plakaların negatif - pozitif dökümleri yapılarak ayrı, ayrı hazırlanan parçalar birleştirilir. Daha sonra farklı teknik ve boyalarla renklendirilir. Ytong kullanılacaksa ytonga aktarılan kompozisyonlar konusuna göre oyma, kesme, yapıştırma vb şekilde çalışmalarla tamamlanıp ayrı, ayrı çalışılan parçalar birleştirilerek yeni bütünler oluşturulur. Bu bütünler farklı tekniklerle boyanabilir. Bu çalışma grup çalışması olacağından büyük ebatlarda da çalışılabilir. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 1. “Özgün kompozisyonlardan tasarladığı çalışmalar üzerinde yeniden düzenlemeler yapar.” kazanımının gerçekleşmesinde yapılan etkinliklerin her bir aşamasının ölçülüp değerlendirilmesinde “öğrenci gözlem formlarından” faydalanılabilir. Hazırlanmış derecelendirme ölçeği (rubrik) yardımıyla bireysel ve grup çalışmaları değerlendirilir. 2. “Rölyef çalışmalarını teknik ve konu bakımından çözümler.” Öğrencilerin etkinlikler sonucunda oluşturdukları yeni kompozisyon ve ürünler “öz değerlendirme, akran değerlendirme ve grup değerlendirme formları” kullanılarak yapılır. Ayrıca geliştirilen derecelendirme ölçeği (rubrik) yardımıyla bireysel ve grup çalışmaları değerlendirilir. ETKİNLİK ÖRNEĞİ SINIF :11. sınıf SÜRE : ÖĞRENME ALANI: Sanatsal Düzenlemede Kurgu ÜNİTE: Modelaj Çalışmaları BECERİLER: ( TÖK, Y, GA, SOD, GD, DFA, TU, ÖTG, SDÜ, ME, KA, HK, K, B, OA, OB, ED, SD, TA) KAZANIMLAR: 5. Farklı teknikleri kullanarak geometrik formlar oluşturur. 6. Doğadan objeleri çözümler. 7. Kili plastik değer açısından biçimlendirir. KAYNAKLAR : ……………………………… DERSE HAZIRLANIŞ Ders öncesi modle ve modülasyon kavramlarıyla ilgili olarak öğrencilerin araştırma yapmaları istenir. Ayrıca her bir öğrenciden kumaş, deri, konuya uygun ölçekte geometrik formlar ve örnek eserleri araştırmaları ve konuyla ilgili kompozisyon tasarlamaları istenir. Öğrencilerin araştırma sonuçları ve tasarımları, öğretmen tarafından incelenir. Bu süreçte eskiz defterinden de yararlanılabilir. Bu yolla öğrencilerin konuyla ilgili hangi düzeyde bilgi topladıkları ve bu konudaki ön bilgi ve becerileri değerlendirilmiş olunur. ETKİNLİK SÜRECİ Öğrenciler tarafından hazırlanan materyallerin sınıfa sunulması sağlanır. Bu süreçte atölyeye getirilen kumaş, deri, geometrik formların maddesel özellikleri incelenir. Ayrıca, materyallerde form, ışık-gölge, hacim ve objelerin maddesel ve yapısal özellikleri konusundaki niteliklerine vurgu yapılır. Bu esnada öğrencilerin konuyla ilgili algıları ve görüşleri alınır. Öğrencilerden kumaşı kıvrımlar yaparak geometrik formun (küp) üzerine yerleştirmeleri istenir. Oluşan kompozisyonun ışık, gölge ve kurgusuna dikkat edilerek etüd etmeleri sağlanır. Öğretmen, ışığın maddelerin algılanmasındaki etkilerine dikkat çekerek öğrencilerin hacim ve kütle kavramlarını daha etkili olarak algılamalarını sağlar. Bu süreçte öğrenciler çeşitli gruplara ayrılır, böylece öğrencilerin aynı kompozisyonu farklı bakış açılarından çalışmaları sağlanır. Kompozisyona bağlı kalarak objelerin kabaca, detaylarına girmeden formlar kil ya da plastilinle biçimlendirilir. Daha sonra objelerin dokuları ve formları aslına uygun olacak şekilde modle edilir. Öğrencilerin kumaşın karakteristik yapısını kil üzerine yansıtmaları sağlanır. Çalışmalar yapılırken öğrencilerin objeler üzerinde farklı perspektiften bakmaları sağlanarak çeşitli izlenimler elde edilir. Öğrencilerin kompozisyondaki objelerin hacimlerini algılamaları için objelere ve yapılan çalışmalara dokunarak bunların sahip oldukları kalınlıklar, kıvrımlar ve dokularının özelliklerini incelemeleri sağlanır. Modelaj bıçaklarının kullanımına dikkat edilerek bu bıçaklar yardımıyla objenin dokusu kilin yüzeyine işlenerek biçimlendirmeler yapılır. Hazırladıkları kompozisyonlara farklı açılardan baktıklarında öğrencilerin, farklı olarak nelerin ortaya çıkabileceğini görmeleri sağlanmalıdır. Bu süreçte oranlamanın çalışma kriterlerinden biri olduğuna dikkat çekilir. Gerçeğe ve aslına daha yakın olan eserler üzerinde sınıfça tartışmalar yapılır. Çalışmalar sınıf ortamında sergilenir. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 1. “Farklı teknikleri kullanarak geometrik formlar oluşturur.” kazanımının ölçülüp değerlendirilmesinde “öğrenci gözlem formu” kullanılabilir. Ayrıca geliştirilen her bir form proje olarak kabul edilerek “proje değerlendirme ölçeği” kullanılabilir. Öğrencinin geliştireceği formlardan oluşan dosyanın tamamı “öğrenci ürün dosyası değerlendirme formu” yardımıyla değerlendirilebilir. 2. “Doğadan objeleri çözümler.” kazanımının ölçülüp değerlendirilmesinde “kısa cevaplı sorular” örneğin; öğrencilere ceviz kabuğu ile çam kozalağı arasındaki dokusal farklılıklar nelerdir? gibi sorular yöneltilebilir. Öğrencilerin etüt ettikleri objelerden oluşan dosya “öğrenci ürün dosyası değerlendirme formu” ile değerlendirilebilir. 3. “Kili plastik değer açısından biçimlendirir.” kazanımının ölçülüp değerlendirilmesinde “öğrenci öz değerlendirme formu” kullanılabilir. Ayrıca geliştirilen her bir form proje olarak kabul edilerek “proje değerlendirme ölçeği” kullanılabilir. Öğrencinin geliştireceği formlardan oluşan dosyanın tamamı “öğrenci ürün dosyası değerlendirme formu” yardımıyla değerlendirilebilir. ÜÇ BOYUTLU SANAT ATÖLYE DERSİNDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin ayrılmaz bir parçasıdır. Eğitim sürecinde programların istenilen başarıyı gösterip göstermediği, öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme yoluyla tespit edilir. Ölçme ve değerlendirme ile eğitim ve öğretim sürecinin sürekli izlenmesi her aşamada ortaya çıkan sorunları tespit ve düzenleme imkânı verir. Ölçme ve değerlendirme, öğretme ve öğrenmenin etkililiğini belirlemek amacı ile yapılan, eğitimle ilgili verilerin toplanmasını ve yorumlanmasını içeren çok adımlı, sistematik bir süreçtir. ÖĞRENCILERI ÇOK YÖNLÜ DEĞERLENDIRMEYE YÖNELIK YAKLAŞIM (PERFORMANSLARIN DEĞERLENDIRMESI) VE ARAÇLAR Ülkemizde son zamanlarda geliştirilen eğitim programları daha çok yapılandırmacı, çoklu zekâ, problem çözme, proje tabanlı öğrenme ile bilimsel süreç becerilerinin geliştirilmesi gibi kuram ve yaklaşımlara dayandırılmaktadır. Bu durum geleneksel ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarının doğası ile örtüşmemektedir. Dolayısıyla, öğretim programlarının geliştirilmesinde temel alınan yeni öğrenme teorilerinin doğasına uygun, yeni ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarının geliştirilip uygulanması gerekir. Yeni yaklaşıma göre, değerlendirme öğrencilerin öğrenme süreçlerini desteklemek amacıyla yapılması gereken bir faaliyettir. Bu görüş, öğrenme ürünlerini dışlamamakla birlikte, vurguyu, daha çok öğrenme sürecinde gerekli olan performansların nasıl geliştiğine ve değiştiğine yapmaktadır. Bu bölümde çok yönlü değerlendirmeye yönelik yaklaşımlar ele alınarak tartışılacak ve bu yaklaşımları temel alarak geliştirilen yöntem ve araçlar öğrencilere tanıtılacaktır. Bu kapsamda performansların değerlendirilmesi kavramı, niçin kullanılması gerektiği, performansların değerlendirilmesi yaklaşımları, performans değerlendirme araçlarının geliştirilmesi, değerlendirmelerde informal gözlemler ve informal sorular, rubrikler, anekdot kayıtları, tutumların ölçülmesi, sözlü performansların ölçülmesi, performansların değerlendirilmesinde geçerlilik ve güvenirlik sorunları bireysel gelişim dosyası (Portfolio dosyası) üzerinde durulacaktır. Çok Yönlü Değerlendirme (Performans Değerlendirme) Nedir ve Niçin Yapılmalıdır? Performans değerlendirme, çoğunlukla bilimsel yöntemin ve bilim adamlarının bir problemi çözmek için takip ettiği basamakların önem kazandığı, farklı yaklaşım ve materyallerin denendiği ve değerlendirildiği, problem çözme ve bilimsel süreç becerilerinin kullanılmasına ve geliştirilmesine vurgu yaptığı yaklaşımları kapsamaktadır. Performansların değerlendirmesini diğer değerlendirmelerden ayıran temel özellik; tek doğru ve en iyi cevap mantığını kabul etmemesidir. Bir problemin çözümünde, farklı performans türlerinin ve problem çözme yaklaşımlarının kullanılması arzu edilen ve desteklenen bir görüştür. Bir bilim insanının herhangi bir problemi çözerken takip ettiği basamakları izleyerek işlenen bir konu, hiç şüphesiz ki, sadece ürüne veya doğru cevabı bulmaya odaklanan bir öğrenme ve değerlendirme yaklaşımından daha etkilidir. Bu yaklaşım kullanılarak öğrenmenin bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor boyutlarındaki gelişimlerin üçü birden yoklanabilir. Yaklaşımın diğer avantajları da, öğrencinin ezberci mi yoksa yaratıcı mı olup olmadığını, öğrenmenin işlemsel mi yoksa kavramsal olarak mı gerçekleştiğini ve çoklu zekâ teorisine uygun olarak hangi zekâ türlerinde daha çok gelişimin ortaya çıktığı hususlarının tespit edilmesine fırsatlar sağlamasıdır. Performansların Değerlendirilmesinde Uyulması Gereken Temel İlkeler Performansların değerlendirilme sürecinde aşağıda belirtilen hususlara önem verilmelidir. Bunlar: a. Değerlendirme uzun süreli olmalı: Burada öğrenciye bir araştırma projesi verilebilir ve öğrencinin bu süreci nasıl kullandığına, süreçteki performansına, yaptığı işe karşı tutum ve kararlılığına ve sonuçta ortaya koyduğu ürüne bakılır. Bu takip de uzun süre alabilir. b. Değerlendirme birçok beceriyi kapsamalı: Yapılan değerlendirmelerde kullanılan ölçme araçlarında çoktan seçmeli veya tam anlamıyla yapılandırılmış bir test değil, daha az yapılandırılmış ve birçok beceriyi ve zekâ türünü ölçebilen özellikte olanlar kullanılmalıdır. Gözlem yapma, ölçme, sınıflama, sıralama, verileri kaydetme, hipotez kurma, değişkenleri belirleme sayı ve uzay ilişkisi kurma gibi temel beceriler veya dilsel, mantıksal, bedensel ve içsel gibi zekâ türleri de ölçülebilmelidir. c. Hem bireysel hem de grup değerlendirmeleri yapılmalı: Bireysel değerlendirmelerin yanında grupla birlikte değerlendirmelere de önem verilmelidir. Bu süreçte bireyin grupla olan iletişimi ve etkinliği ile birlikte sosyal zekâ boyutu da irdelenmelidir. d. Değerlendirme hem ürüne hem de sürece odaklanmalı: Günümüzde değerlendirmede ürünle birlikte daha çok sürece vurgu yapmanın eğitimsel olarak anlamlı olduğu belirtilmektedir. Çünkü, bireyin düşünüp karar verebilmesi ve gerçek becerilerini gösterebilmesi için sürece ihtiyaç vardır ve dolayısıyla bireye bu fırsat sunulmalıdır. Bu durum şekillendirici (formative) değerlendirme ve tamamlayıcı (summative) değerlendirmenin mantığıyla örtüşmektedir. Şekillendirici değerlendirme; öğretim süreci ilerlerken öğrencilerin öğrenmelerinin ve gelişimlerinin değerlendirmesini amaçlar. Bu tür değerlendirmeler, hem formal hem de formal olmayan yollarla yapılabilir. Tamamlayıcı değerlendirmede ise; öğrenci eğitim süreci sonunda bir bütün olarak değerlendirilir. Belirlenen kazanımların gerçekleşme oranı ve düzeyine öğrenme etkinliklerinin sonunda bakılır. e. Değerlendirmede birçok veri toplama teknikleri kullanılmalı: Öğrenciler hakkında gerçek değerlendirmeler yapmak için veriler birçok kaynaktan toplanmalıdır. Bunların bazıları; derinlemesine gözlemler, mülakatlar, anektotlar, informal gözlem ve sorular ve çok amaçlı testler gibi sıralanabilir. Ayrıca, kavram haritaları, V-diyagramı (Vee Diagram) yapılandırılmış grid, tanılayıcı dallanmış ağaç gibi tekniklerinde kullanılması önerilmektir. Burada önemli olan, bir kaynaktan toplanan verilerle, diğer kaynaklardan toplanan verilerin birbirleriyle karşılaştırılıp, verilerin geçerliğini sağlamaktır. Bu yaklaşım eğitim araştırmalarında üçgenleme yöntemi (bir veriyi birçok kaynakla doğrulamak) olarak bilinir. Performans Değerlendirme Araçlarının Geliştirilmesi Sınıf içi ve sınıf dışı faaliyetlerini (proje, poster, tartışma, sözel sunum, haftalık ödevler vb.) kayıt, puanlama ve değerlendirme sürecinde; anekdot kayıtları, kontrol listeleri, ölçekler ve rubrikler gibi araçlardan yararlanılır. Bu değerlendirme araçlarının ortak özelliklerinden biri, bu araçların her birinin öğrenci yeterliklerini ortaya çıkarabilecek bir yapıya sahip olmasıdır. Çeşitli performansların değerlendirilmesinde kullanılabilecek araçları geliştirme sürecinde, aşağıda belirlenen soruların etraflıca irdelenmesi gerekir. Bunlar: 1. Konu veya dersle ilgili gösterilmesi gereken performans alanları neler olabilir? 2. Belirlenen performans alanlarının kazandıracağı amaç ve davranışlar neler olabilir? 3. Belirlenen amaç ve kazanımlar performans göstergelerine nasıl dönüştürülebilir? 4. Performansların ölçülmesi için ne tür ortamlar gereklidir veya oluşturulmalıdır? 5. Performans düzeyleri nasıl belirlenebilir? 6. Performans standartları nasıl belirlenebilir? 7. Performansların puanlanmasında dikkat edilmesi gereken hususlar neler olabilir? DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI (RUBRİK) Bir etkinliğin yapılması süresinde sergilenen davranışı siyah veya beyaz gibi yanlış veya doğru şeklinde değerlendirmek, çağdaş ölçme ve değerlendirme yaklaşımları ile örtüşmemektedir. Yeni ölçme-değerlendirme yaklaşımları, öğrencilerin bir davranışı sergilerken onun hangi seviyede olduğunun tespit edilmesini daha anlamlı bulmaktadır. Bu seviyeler, dereceli puanlama anahtarı olarak tanımlanan rubrikler yardımıyla tespit edilmektedirler. Rubrikler eğitim-öğretime birçok boyuttan katkılar sağlayabilir. Bunlardan bazıları: Rubrikler öğretmenlerin bir etkinlikte ne yapılırsa mükemmel ve ne yapılırsa çok kötü şeklinde yargılara varmalarını kolaylaştırır. Bu yolla, öğrencilerin mükemmele ulaşmaları için onlara yardım edebilecek planlar yapmalarını sağlar. Rubrikler öğrencilere mükemmel performansın neyi kapsadığını ve buna paralel olarak kendi performanslarını nasıl değerlendirebileceklerini açıklar. Rubrikler öğretmenlerin ve diğer araştırmacıların puanlamada doğru, tarafsız ve tutarlı olmalarına katkı sağlar. Rubrikler öğrencileri değerlendirmek için kullanılan işlemleri belgeler. Öğretmenlerin birçok konuda öğrencilerin düzeylerini ve fiziksel şartları da dikkate alarak kendi rubriklerini geliştirmeleri gerekir. Genel olarak rubrikleri geliştirirken dikkat edilmesi gereken konular aşağıda verilmiştir. Bunlar: Gözlemlenmesi ve değerlendirilmesi istenen öğrenci davranışları belirlenir. Değerlendirilecek anahtar davranışların boyutları belirlenir. Eğer değerlendirme görevi çok karmaşık ise davranışın birkaç boyutu değerlendirmeye alınır. Değerlendirilecek davranışların somut örnekleri geliştirilir. Ne tür bir rubrik kullanılacağına karar verilir (Holistik veya analitik, genelleyici veya özel veya bunların birleşiminden oluşan). Mükemmelliğin standartları veya kriterleri geliştirilir. Kimin (öğretmen, öğrenci, dışardan bir uzman, kendi kendine veya akranların) puanlamayı yapacağına karar verilir. Puanlamaya katılan değerlendirme sistemindeki tüm katılımcıların (aileler, öğretmenler, öğrenciler) rubriklerden aynı şeyi anlamaları sağlanır. Yukarıda bahsedildiği gibi rubrikler holistik ve analitik olmak üzere ikiye ayrılırlar. Holistik rubrikler; genellikle yazma ve diğer yaratıcı veya sanatsal çalışmalar için kullanılmaktadır. Holistik rubrik, ürün veya süreci bölümlere ayırmak ve her beceriyi veya kriteri bağımsız olarak değerlendirmek yerine, ürün veya sürecin bütününe odaklanır. Bu yöntem öğrenme ürünleri toplam puan olarak değerlendirilmek istendiğinde kullanılır. Aşağıda MEB (2005) tarafından, bir holistik rubrik örneği verilmiştir. PUAN ÖLÇÜTLER 4 Konuyu tümüyle iyi anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen düşünceler mantıklı gerekçelerle desteklendi. Konuyu farklı örneklerle açıkladı. Olaylar arasında farklı bağlantılar kurdu. Konuyla ilgili çelişkili açıklama yapılmadı. 3 Konuyu anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen düşünceler mantıklı gerekçelerle desteklendi fakat yeterli değildi. Yazılı açıklamalar yeterliydi. 2 Konunun çoğunu anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen düşünceler desteklendi fakat yeterli değildi. Anlatımda çelişkili açıklamalar yapıldı. 1 Konunun birazını anladığını gösterdi. Örnekler yeterli değildi. Önemli eksikler vardı. Tablodan da görüldüğü gibi, tablo içerisindeki ifadeler konunun herhangi bir boyutuna odaklanmadan olayın geneli hakkında bir yargıya varmak amacı gütmektedir. Analitik rubrikler Burada ürün veya süreci bölümlere ayırmak ve her beceriyi veya kriteri bağımsız olarak değerlendirmek ve sonra da bu puanları toplayarak toplam puanın hesaplanmasını gerekir. Bu ölçekler, çalışmanın ya da ürünün farklı boyutlarına farklı notlar vermek amacıyla oluşturulur. Puanlar hem toplam puanı hem de kategoriler veya kriterlerin ortalamasını bulmak için toplanabilir. Analitik rubriklerde ürün veya sürecin ayrılmış yönleri bireysel olarak derecelendirilmektedir. Bu yolla yapılan puanlama, öğretmene ve öğrencilere, öğrencilerin becerilerinin zayıf ve güçlü yönleri hakkında holistik rubriklere oranla daha fazla ve etraflı bilgiler sağlamaktadır. Daha özel, detaylı ve pratikte uygulamaya dönük bilgiler sunma özelliğine sahip olma özelliğinden dolayı, analitik rubriklerin ölçme-değerlendirme sürecine daha fazla katkı sağlama özellikleri vardır. Analitik rubrikleri oluştururken aşağıdaki basamakların takip edilmesi önerilmektedir. Bunlar: 1. Değerlendirilecek kriterlere karar verilir: Her kriter isimlendirilmeli ve yazarlar kriter listesinin uzun olmamasına dikkat etmelidirler. Genellikle öğrencilerin daha iyi odaklanabilmeleri için 4-5 kriter yeterli olmaktadır. Aşağıda, performansların değerlendirilmesi için kullanılabilecek bir analitik rubrik yer almaktadır. Kriterler ölçeğin sol tarafına düzeyleri ise sağ tarafına listelenir. KRİTERLER 1 DÜZEYLER 2 3 2. Performans düzeylerinin sayısı belirlenir: Yukarıdaki örnekte performans için üç düzey belirlenmiştir. Bu düzeyler amaca göre çoğaltılabilir. Genellikle 4-5 düzeyden daha fazla düzey belirlemek, düzeyler arasındaki ayırımın iyi yapılamaması nedeniyle pek fazla tercih edilmez. 3. En yüksek düzeyden başlayarak beklentiler belirlenir: Her düzey için beklenilen tanımlamalar ve açıklamalar yapılır. Ancak açıklamaya öncelikle en yüksek düzeyden başlanır. Daha sonra diğer düzeyler açıklanır. Aşağıda üç boyutlu sanat etkinliklerini değerlendirmek için bir holistik rubrik örneği geliştirilmiştir. ÖZGÜNLÜK TASARIM KOMPOZİSYON TEKNİK UYGULAMA ÇOK İYİ (4) İYİ (3) ORTA (2) ZAYIF (1) 1. Duygu ve düşüncelerinden yola çıkmış 2. Tasarımında özgün plastik değerler kullanmış 3. Konuya uygun orijinal bir ürün ortaya çıkarmış 1. Duygu ve düşüncelerinden yola çıkmış 2. Tasarımında özgün plastik değerler kullanmış 3. Konuya uygun orijinal bir ürün ortaya çıkaramamış 1. Duygu ve düşüncelerinden yola çıkmış 2. Tasarımında özgün plastik değerler kullanamamış 3. Konuya uygun orijinal bir ürün ortaya çıkaramamış 1.Duygu ve düşüncelerinden yola çıkmamış 2. Tasarımında özgün plastik değerler kullanamamış 3. Konuya uygun orijinal bir ürün ortaya çıkaramamış 1. Duygu ve düşüncelerini tasarımına yansıtmış 2. Tasarım ögelerini doğru olarak kullanmış 3. Konuya tam uygun tasarım yapmış 1.Duygu ve düşüncelerini tasarımına yansıtmış 2.Tasarım ögelerini doğru olarak kullanmış 3. Konuya tam uygun tasarım yapamamış 1. Duygu ve düşüncelerini tasarımına yansıtmış 2. Tasarım ögelerini doğru olarak kullanamamış 3. Konuya tam uygun tasarım yapamamış 1. Duygu ve düşüncelerini tasarımına yansıtamamış 2. Tasarım ögelerini doğru olarak kullanamamış 3. Konuya tam uygun tasarım yapamamış 1. Konuya uygun kompozisyon kurgulamış 2. Konuya uygun kompozisyon ögelerini kullanmış 3. Konuya uygun özgün kompozisyon ortaya çıkarmış 1. Konuya uygun kompozisyon kurgulamış 2. Konuya uygun kompozisyon ögelerini kullanmış 3. Konuya uygun özgün kompozisyon ortaya çıkaramamış 1. Konuya uygun kompozisyon kurgulamış 2. Konuya uygun kompozisyon ögelerini kullanamamış 3. Konuya uygun özgün kompozisyon ortaya çıkaramamış 1. Konuya uygun kompozisyon kurgulayamamış 2. Konuya uygun kompozisyon ögelerini kullanamamış 3. Konuya uygun özgün kompozisyon ortaya çıkaramamış 1. Tekniğe en uygun malzeme seçmiş 2. Konuya uygun tekniği uygulamış 3. Özgün teknik kullanmış 1. Tekniğe en uygun malzeme seçememiş 2. Konuya uygun tekniği uygulamış 3. Özgün teknik kullanamamış 1. Tekniğe en uygun malzeme seçememiş 2. Konuya uygun tekniği uygulayamamış 3. Özgün teknik kullanamamış 1. Tekniğe en uygun malzeme seçememiş 2. Konuya uygun tekniği uygulayamamış 3. Özgün teknik kullanamamış ÇALIŞMA DİSİPLİNİ 1. Konu ile ilgili çeşitli araştırmalar yapmış 2. Çalışma takvimine uymuş 3. Temiz ve titiz çalışmış 1. Konu ile ilgili çeşitli araştırmalar yapmış 2. Çalışma takvimine uymuş 3. Temiz ve titiz çalışmamış 1. Konu ile ilgili herhangi bir araştırma yapmamış 2. Çalışma takvimine uymamış 3. Temiz ve titiz çalışmamış 1. Konu ile ilgili herhangi bir araştırma yapmamış 2. Çalışma takvimine uymamış 3. Temiz ve titiz çalışmamış ANALİZ 1. Konuyu algılamış 2. Konuyu ayrıntılarına ayırarak irdeleyebilmiş 3. Plastik değerlere ulaşmış 1. Konuyu algılamış 2. Konuyu ayrıntılarına ayırarak irdeleyebilmiş 3. Plastik değerlere ulaşamamış 1. Konuyu algılamış 2. Konuyu ayrıntılarına ayıramamış 3. Plastik değerlere ulaşamamış 1. Konuyu algılayamamış 2. Konuyu ayrıntılarına ayıramamış 3. Plastik değerlere ulaşmamış BENZERLİK 1. Konuya bağlı kalmış 2. Konuda isteneni tam yansıtmış 3. Görsel değerleri yansıtmış 1. Konuya bağlı kalmış 2. Konuda isteneni tam yansıtmış 3. Görsel değerleri yansıtamamış 1. Konuya bağlı kalmış 2. Konuda isteneni tam yansıtamamış 3. Görsel değerleri yansıtamamış 1. Konuya bağlı kalmamış 2. Konuda isteneni yansıtmamış 3. Görsel değerleri yansıtmamış Etkinliklerin Değerlendirilmesinde Kullanılabilecek Bir Holistik Rubrik Örneği Not: Etkinliğin doğasına göre tablodaki temel temalardan uygun olanlar seçilebilir. Bireysel Gelişim Dosyası (BGD; Portfolio veya Öğrenci Seçki Dosyası) Hazırlama Üç boyutlu sanat dersinde herhangi bir öğrencinin bireysel gelişim dosyasına sahip olması ve bunu nasıl hazırlayabileceğini bilmesi oldukça önemlidir.Bu nedenle bu bölümde etraflıca tanıtılmıştır. 1. Tanımı ve amaçları: Bir öğrencinin; öğrenme ortamındaki çabalarını, gelişim aşamalarını ve ortaya koyduğu başarıyı planlı ve sistemli bir şekilde incelemektir. Bu yaklaşım daha çok keşfedici öğrenme yaklaşımının doğasına uygunluk göstermektedir. Bundan dolayı, öğrencilerin kendi çabaları sonucu ortaya çıkan gelişim düzeylerinin bir veya birden çok öğrenme aralıklarıyla tespit edilmesine fırsat vermektedir. Buradaki temel amaç; öğrencinin yaptığı işin zaman içinde niteliğinin ve kapsamının ne şekilde değiştiğini izlemektir. Diğer bazı önemli amaçları ise; geleneksel öğretim ve değerlendirme yaklaşımının dışına çıkarak, öğrenmede bütünleştiricilik, çoklu zekâ kuramı, proje tabanlı öğretim ve bilimsel süreç becerileri gibi yaklaşımlara paralel yeni bir değerlendirme yaklaşımı geliştirmektir. Bu süreçte temel amaç, öğrencilere üst düzeyde sorumluluk vererek kendi kendilerini değerlendirme becerisi kazandırmak; öğrencilerin gelişimini somut verilere dayalı olarak takip edebilmek; öğrencilerin sahip oldukları zekâ türlerini ve ilgi alanlarını belirlemek; grup çalışması ruhunu ve yöntemlerini öğrencilere kazandırmak; alternatif düşünme ve öğrencilerin yaratıcılık yönlerinin gelişimine katkı sağlamaktır. 2. Kapsamı: Bir öğrencinin çalışacağı konulara karar vermesi, ilgi alanlarının ve yeteneklerinin anlaşılmasında öğretmenlere büyük kolaylıklar ve avantajlar sağlamaktadır. Bireysel gelişim dosyalarının bu özelliği, çoklu zekâ kuramının felsefesiyle tam olarak örtüşmektedir. Çünkü çoklu zekâ kuramının amacı, öğrencilerin sahip olduğu zekâ veya yetenek türlerini keşfedip, eğitim ve öğretim etkinliklerini ona uygun olarak düzenlemektir. BGD daha çok öğrencinin kendisi, velisi veya ilgili diğer öğretmenler için hazırlandığından dolayı, bu kişiler tarafından merak edilen bazı hususların cevaplarını içermelidir. BGD bir öğrencinin yürüttüğü faaliyetlerin ders öğretmeni tarafından özenle kontrol edilip edilmediğini, öğrencinin eksik veya kuvvetli olan yönlerinin açık ve anlaşılır olarak belirlenip belirlenmediğini ortaya koymaktadır. Bu dosya aynı zamanda öğrencinin becerilerini gerçekten ortaya çıkarmak amacıyla sağlam ve güvenilir ölçme araçları kullanılarak bunun sonucunda elde edilen sonuçları tam olarak yansıtabilecek bilgi ve belgeleri içermektedir. BGD, öğrencilerin tüm öğrenme alanlarındaki gelişimlerini değerlendirebilecek bir özelliğe sahip olmasına rağmen, incelenen boyutun en aza indirgenerek verilerin derinlemesine ve daha özel konuları kapsayacak şekilde toplanmasında çok fayda vardır. Bu süreçte kullanılacak veriler; öğrenci, onun arkadaşları ve öğretmen tarafından düzenli olarak toplanır. Bilimsel olarak kabul gören standartlara uygun şekilde hazırlanmış ölçekler kullanılmak suretiyle ilgili değerlendirmeler yapılır. BGD’ler öğrencinin birden çok alanda gösterdiği becerilerin izlenmesini de kapsayabilir. Burada, işlemlerin planlı, programlı ve sistematik bir yapıda olup olmadığına dikkat edilmelidir. Bunu sağlamanın yolu; öğrencilerin ilgilerini çekebilecek sorularla işe başlamak, ölçülebilir ve gözlenebilir hedefleri ve bunları gerçekleştirmede atılması gereken adımları ortaya koymak, hazırlama sürecinde “BGD ile ne öğrenirim ve bunu nasıl gösteririm?” sorusuna cevap bulmak için kendi kendine konuyla ilgili bir dizi soru sormaktan geçmektedir. 3. BGD’nın avantajları: BGD’nın geleneksel ölçme ve değerlendirme yaklaşımından en önemli farkı; öğrencilere süreç içerisinde kendi bilgisi ve yapmış olduğu çalışmalar hakkında düşüncelerini yansıtması, kendi öğrenmesini izlemesi ve kendini değerlendirebilme yeteneği kazanmasına yardımcı olması, öğretmen-veli-öğrenci arasındaki ilişkilerin gelişmesini sağlamasıdır. Öğrencilerin kendi kendilerine öğrenmelerini teşvik eden bu yaklaşımda birey, nasıl değerlendirildiğini bildiği için, öğrenci neyi hangi zamanda ve nasıl öğrendiği hususunda önemli bilgiler kazanır. Bunların yanında öğrenciler değerlendirme sürecinde aktif rol alarak kendi değerlendirmelerinde sorumluluk alırlar. Bu süreçte kendi öğrenmelerini yansıtarak onları nasıl geliştirebilecekleri hususunda farklı yollar ararlar. BGD’leri öğrencilere bir işi tamamlamada birçok yöntem kazandırır (ön yazı yazma, gözden geçirme ve son raporu hazırlayıp sunma gibi). Bu şekilde yapmakla öğrenci, yaptığı işi uzatarak çalışmasına hem sınıfta ve hem de evde devam etme şansı bulur. Burada çoğunlukla süreç değerlendirmesi yapıldığı için, öğrenci ile öğretmen birlikte çalışarak hem dersin hedeflerinin gerçekleşme durumunu hem de dersin işlenme şeklini sürekli gözden geçirirler. Bir başka faydası ise; öğrenci, öğretmen, aile ve konuyla ilgisi olan diğer kişilerin öğrencilerin öğrenmesi hakkında fikirlerini paylaşmaları için bir ortam oluşturmasıdır. Burada önemli olan öğrenci, öğretmen ve ailenin bu süreçte görev ve sorumluluklarını tam olarak bilmesi ve bu sürece katkı sağlamasıdır. Bu süreçte öğretmenin asıl görevi öğrencilere rehberlik etmek ve destek sağlamasıdır. Özellikle ürün dosyasında ne olabileceği konusunda öğrencilere bilgi vermesi beklenir. Öğrenci ile birlikte hangi çalışmalarının dosyaya konulması gerektiği hususunda fikir alış verişinde bulunurlar. Bu süreçte öğretmene düşen diğer bir görev değerlendirme sürecinde kullanacağı değerlendirme kriterlerinin neler olacağı hususunu öğrenci ve veliye bildirmesidir. Öğrencinin asıl görevi ise; hangi çalışmalarının değerlendirilmesi gerektiğine karar vermesi ve istenildiğinde çalışmanın ona ait olduğunu belgelemesidir. 4. BGD’nın kullanım zorlukları: BGD’lerin kullanılmasındaki zorlukların başında çok zahmetli olması, uzun zaman alması ve süreç boyunca toplanan verilerin dosyalanması ve değerlendirilmesi sürecinde objektif (geçerlik ve güvenirliği test edilmiş) kriterlerin kullanılmasına ihtiyaç duyulmasıdır. Bunun için, yapılan çalışmaları ve sergilenen performansları değerlendirmek için yapılandırılmış gözlem çizelgelerinin veya öğrencinin izlenen davranışını ortaya koyabilecek türden daha önce test edilmiş ölçeklerin kullanılması gerekir. Bu türden ölçeklerin geliştirilmemiş olması durumunda toplanan verilerin analizi çok zor ve hatta imkansız olabilir. BGD’lerini kullanmak veya bu yöntemden faydalanmak, sabır, emek, tecrübe, öğrencileri tanılama bilgisi, veli-öğrenciöğretmen iletişimini sağlama becerisi ve dosyalamada bir özen ve düzen istemektedir. Bütün bunlarla birlikte, ilgili literatürde bu zorlukların üstesinden gelebilmek için çalışmaların puanlanması, saklanması ve analizlerini kolaylaştırmak için hazırlanmış gözlem çizelgeleri, bilgisayar destekli bireysel gelişim dosyaları olmak üzere birçok yöntem vardır. 5. Bireysel Gelişim Dosyasının Oluşumu: BGD oluşturma sürecinde aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir. Bunlar; 1) Öğrencilerin görüşlerinin alınması, 2) Öğretmen tarafından yürütülen her bir çalışmanın özel bir amacının olması ve öğrenciler tarafından bilinmesi, 3) Yürütülen çalışmanın değerlendirilmesinin açık ve anlaşılır olması, 4) Uygulamanın belirli bir süreci kapsaması ve öğrenciyi araştırmaya ve çalışmaya teşvik etmesi gibi sıralanabilir. Daha özel olarak öğretmen bu süreçte aşağıdaki hususlara özellikle dikkat etmesi gerekir. Bunlar; Ders ile başarmak istenilen somut, ölçülebilir gözlenebilir davranışların neler olduğunu belirlemesi gerekir. Örnek bir öğrenci ürün dosyası bularak veya geliştirerek öğrencilere bu dosyayı tanıtır. Dosyanın öğrencilerin değerlendirilmesi için önemine açıklık getirir. Dosyaya nelerin konulabileceğine açıklık getirilir (bunlar öğrencinin bir dönem boyunca yapmış olduğu her türlü faaliyetleri içerebilir). Bir bireysel gelişim dosyasında nelerin olabileceğine öğretmen öncelikle karar vermesi ve bu kararını öğrencilere açık olarak sunması gerekir. Genelde bireysel gelişim dosyasına yukarıda belirtilen ölçme ve değerlendirme yaklaşımında kullanılan araç ve tekniklerden yararlanabilir. Bir bireysel gelişim dosyası aşağıdaki bölümleri içermelidir. 1) Dosyanın başında dosyanın hangi sayfasında ne olduğunu belirten bir içindekiler sayfası. 2) Öğrenci tanıtım sayfası (Öğrenci öz geçmişi ile ilgili bilgileri buraya yazabilir: Özellikle dersi almadan önce dersle ilgili bilgi, beceri ve tutumları (ön davranışları) ne idi, şimdi nedir.) Değişim ve gelişimleri nerelerde hangi boyutlarda oldu. 3) Öğrencinin kendi isteği ile dosyasında olmasını istediği tüm etkinlikler (projeler, tasarımlar, ödevler, vb.) 4) Öğrencilerin sunmuş oldukları etkinliklerin değerlendirilmelerinde kullanılabilecek geçerlilikleri ve güvenirlikleri sağlanmış ölçüm araçları. 5) Öğrencinin sunmuş olduğu her ürünle ilgili geniş bilgiler sunması. Özellikle etkinliği dosyaya koyma gerekçesi: Ona göre, etkinliğin önemi nedir? Etkinlikteki konularla ilgili dersi almadan önceki durumu ile dersi aldıktan sonraki durumu arasındaki farklar nelerdir? gibi sorulardan oluşan cevap kağıtları. 6) Dosyanın nasıl değerlendirileceği konusunda açık ve anlaşılır bilgilerin verilmesi. Bu konu yedinci maddede geniş şekilde açıklanmaya çalışılmıştır. 6. Bireysel Gelişim Dosyasının Değerlendirilmesi: Değerlendirmenin şekli öğretmenin amacına bağlı olarak farklı olabilir. Öğretmen, öğrencisinin bir yıl veya bir dönem boyunca dersinin kazanımlarına paralel olarak hangi davranışları kazanıp hangilerini kazanmadığını ve bu davranışları kazanmasına yönelik çaba sarf etmelidir. BGD’deki çalışmalar öğretmenler tarafından tespit edilir ve dosyadaki faaliyetlerin değerlendirilmesi öğrencinin kendisi, arkadaşları ve öğretmeni tarafından yapılır. Fakat amaç öğrencinin dersteki mutlak başarısını ölçmekse, yani dersin amaçladığı davranışların gerçekleşme oranı ortaya çıkarılmak isteniyorsa değerlendirmede dikkate alınacak çalışmalar öğrenci tarafından belirlenmiş iyi olarak algılanan çalışmalar arasından seçilmelidir. Bu süreçteki diğer öneriler ise öğrencinin yeni öğrendiği konular ve öğrencinin kendine çok güvendiği konuların seçimi de önem kazanmaktadır. Değerlendirme, öğretmen tarafından önceden belirlenerek öğrenciye açıklanan kriterler kapsamında yapılır. Bu kriterler belirlenirken esas vurgu; ortaya çıkan ürünün kalitesine yapılmalıdır. Bu süreçte; belirlenen hedefler doğrultusunda bilginin sunulup sunulmadığı, öğrencinin her bir hedefe ulaşma derecesi, etkinlikleri yürütürken veya verilen problemleri çözerken sahip olduğu düşünce biçimleri ve yapmış olduğu düzenlemeler, topladığı verilerden oluşturduğu sonuç veya bulguları nasıl aktardığı, dosyasını nasıl düzenlediği gibi konular ön planda tutulur. Bununla birlikte, değerlendirme sürecinde bir öğrencinin dosyası ve diğer öğrencilerinki arasında bir kıyaslama yapılarak, öğrencilerle ilgili yargıda bulunulmaması gerekir. Çünkü BGD tutmakta önemli olan; “bireysel olarak öğrenci eskiden ne durumdaydı ve şu anda ne oldu?” sorularına yanıt bulmaktır. BGD’lerin puanlanması için üç temel yaklaşım önerilmektedir. Bunlar: 1) Dosya içindeki her bir çalışma ayrı ayrı puanlanır ve bu puanların aritmetik ortalaması dosyaya verilen puanı gösterir. 2) Farklı performanslar için ayrı puanların verildiği bir puan sistemiyle puanlama yapma: örneğin öğrencinin hazırlamış olduğu bir projenin, her bölümüne farklı puanlar vererek genel puanı hesaplama. 3) BGD’deki çalışmaların tamamına özelliğine ve bütün içerisindeki ağırlığına göre puan vererek bu puanların toplanmasıdır. Bireysel Gelişim Dosyasının İçinde Olması Gerekenler 1) Kapak: Başlık, isim, öğretim yılı, içindekiler sayfasının bulunduğu kapak sayfası hazırlanır. 2) Ön söz: Öğrenci, çalışmalarının başlangıçtan o ana kadarki gelişimi hakkındaki düşüncelerini anlatır. 3) Öğrenci tarafından dosyaya konulan tüm ürünler ya da çalışmalar: Öğrencilerin ödevler (taslak ya da bitmiş hâlleri), günlükler, araştırmalar, problemler ve stratejiler, diyagramlar, fotoğraflar, resimler, video - kaset ve ses kasetleri ya da cd’ler, grup ödevleri ve projeler, öğretmen anekdotları, öğretmen kontrol listeleri ve tüm çalışmaları. Öğrencilerin gerçekleştirmiş olduğu çalışmalar panoda sergilenir. Bu etkinlikte öğrencilerin değerlendirilmesi gözlem, öz değerlendirme, performans değerlendirme formları ile yapılabilir. Bireysel Gelişim Dosya Türleri Bireysel gelişim dosyalarının birçok kullanım türü vardır. Bu türler, dosyayı kullanım amacına göre değişmektedir. Dosya türüne göre toplanan evraklar da değişime uğramaktadır. Bu dosya türleri kısaca aşağıdaki şekilde özetlenebilir (Birgin, 2003): 1) Bireysel Dosya: Öğretmenin veya öğrencinin ilgi duyduğu veya paylaşmak istediği alanlarla ilgili olarak tüm faaliyetlerinin toplandığı dosyadır. 2) Çalışma Dosyası: Öğrencinin kısa veya uzun süreli olarak sürdürdüğü çalışmaların toplandığı dosyadır. 3) Kayıt Tutma Dosyası: Öğretmenin öğrenciler hakkında yazmış olduğu bilgilerin ve bu süreçte kullandığı çeşitli ölçeklerin bulunduğu dosyadır. 4) Grup Dosyası: Grup faaliyetlerinde grup içinde her bireyin yapmış olduğu faaliyetleri gösteren bir dosyadır. 5) Konuya Bağlı Gelişim Dosyası: Bu tür dosyalar daha çok bir üniteyle ilgili yapılan çalışmaları içerir. Ünite hakkında öğrencilerin yapmış olduğu çalışmaların, tutumların, düşüncelerin tamamını kapsar. 6) Bütünleştirilmiş Gelişme Dosyası: Öğrencilerin birden çok alandaki tutum davranış ve başarılarını içeren dosyadır. 7) Gösteri Dosyası: Öğrencinin bir süreç içindeki gelişimini göstermek ve özel amaç için hazırlanan sınırlı sayıdaki çalışmaların seçilmesiyle oluşturulan dosya türüdür. Genellikle öğrencilerin yaptığı çalışmalardan en iyileri seçilerek dosya oluşturulur. 8) Elektronik Gelişim Dosyası: Teknolojik gelişmelere bağlı olarak elektronik olarak oluşturulan elektronik dosyadır. Elektronik dosya diğer dosya türlerinin içerdiği bilgileri içerir fakat bilgiler elektronik olarak toplanır ve saklanır. 9) Yıllık Gelişim Dosyası: Genellikle öğrencilerin öğrenim yılları boyunca oluşturulan dosya türüdür. Özellikle okul öncesi okullarında bir çocuğun gelişiminin hafta hafta takip edilerek bir yıl boyunca tutulan dosya buna örnek verilebilir. Bununla birlikte son zamanlarda dijital gelişim dosyaları kullanılarak da bireysel gelişim dosyaları oluşturulmaktadır. Bilişim teknolojilerinden faydalanılarak hazırlanan bu dosyaları öğrenci web sayfalarını kullanarak farklı yapılarda depolayabilmektedir. Bu yolla sadece metinler değil, süreç ve hazırlanan zengin materyaller (ses ve görüntü vb. özelliğe sahip olan CD’ler) Internet ortamına aktarılıp öğretmen, öğrenci, öğrencinin arkadaşları ve veliler tarafından gelişim rahatlıkla takip edilebilmektedir. Bu yöntemde hem öğrenci ve hem de öğrencinin gelişimini takip etmek isteyen bireyler, teknik olarak veya alt yapı olarak bilgisayarları kullanma becerisine sahip olmalıdırlar. Performans ve Alternatif Değerlendirmede Kullanılan Teknikler ve Pratikte Uygulanması İle İlgili Örnekler Performans Değerlendirmesinde Kullanılan Teknikler Eğitilen grubun ihtiyaçlarına göre farklı performans değerlendirme tekniklerinden faydalanılabilir. Bu tekniklerden bazıları; kapsamlı gözlemler yapma, yarı yapılandırılmış mülakatlar yürütme, yazılı görüşler alma, pratik yapma, tutumları ölçme ve sözel performansları gibi teknik ve yaklaşımlar olarak sıralanabilir. Bu bölümde öncelikle performansların değerlendirilmesinde kullanılan tekniklerden bazıları kısaca özetlenecektir. Bunlar; 1. Kapsamlı Gözlemler Yapma: Bu teknikte öğretmenlerin öğrencilerin sınıf içinde yürüttükleri etkinlikleri ölçebilmeleri için geçerliği ve güvenirliliği sağlanmış gözlem çizelgelerini kullanmaları önerilmektedir. Bu tür gözlem çizelgeleri birçok ders, laboratuvar ve hatta kavramlar için geliştirilebilir. 2. İnformal Gözlemler Yapma ve İnformal Sorular Kullanma: Performansların öğrenilmesinde çok daha az yapılandırılmış informal gözlemler ve sorulardan yararlanılmaktadır. Basit bir gözlem en az üç ögeden oluşur. Bunlar; insanların ne yaptığını izlemek, ne söylediğini dinlemek ve olayları daha iyi anlamak için sorular sormak, olarak sıralanabilirler. Gözlem metotları yapılandırılma derecelerine göre formal ve informal olmak üzere ikiye ayrılır. İnformal yaklaşım daha az yapılandırılmıştır ve gözlemciyi hangi bilgiyi toplayacağı ve nasıl kaydedeceği konusunda özgür bırakmaktadır. Not tutma, günlük gözlemler ve bilgi verenlerden direkt bilgileri toplamayı içerir. İnformal gözlemler genellikle araştırmacı grubun, araştırılacak evren ve onun davranışlarıyla ilgili çok az bilgi sahibi oldukları durumlarda yapılır. İnformal gözlemlerin asıl amacı; araştırma veya formal gözlemlerde kullanılmak amacıyla sonraları test edilmek için kullanılacak hipotezler oluşturmaktır. Öğretmenin sınıf ortamında yapmış olduğu informal gözlemler, o anda yapmış olduğu faaliyetin ne derece etkili olduğunu anlamasına yardımcı olur. Eğer informal gözlemler sürekli ve sağlıklı bir şekilde yapılabilirse, öğretmen öğrencisinin performansını günlük olarak takip etme şansını elde edebilir. Bununla birlikte yapılan gözlemlerden elde edilen izlenimlerin, sözel sorularla desteklenmesi gerekir. 3. İnformal Gözlem Nasıl Yapılır? İnsan davranışlarını gözlemlemek oldukça zor bir iştir. Kayıt edilmedikleri ve üzerinde yorumlar yapılmadığı sürece gözlem sonuçları yararlı değildir. İnformal gözlem yapmanın en iyi yolu daima yanında küçük bir defter ve kalem taşımaktır. Her ne zaman ilginç bir şey görülürse bir iki cümle ile bir deftere yazılmalıdır. İnformal gözlemlerle, öğrencilerle ilgili bir yargıya varabilir ve bu yargıyı da sürekli test etme şansına sahip olabilirsiniz. Çünkü sürekli öğrencilerle iç içe olduğunuz için onların göstermiş olduğu performansların gelişimini takip etme şansına sahipsiniz. Gözlemde başarıyı yakalamak istiyorsanız gözleminde ötesine geçebilmelisiniz ve öğrencilerinize ‘Niçin bu şekilde yapıyorsun?’ diye soru sormalısınız. Yalnızca gözlemek uğruna bir şeyler yapmamalı, aynı zamanda insanların niçin öyle davrandıklarını da keşfetmelisiniz. Süreçte pratik olarak bunu informal sorularla sağlayabilirsiniz. 4. İnformal Sorular İnformal sorular formal sorulara göre daha az yapılandırılmıştır ve ders planlanırken düşünülen sorulardır. Daha çok açık uçlu yanıtlara eğilimlidirler. İnformal sorular basit hatırlatmalardan, araştırma ve düşünmeyi içeren ileri eleştirel düşünmeye kadar her şeyin yapılandırılmasında destekleyicidir. İnformal soruların sorulmasında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir. 1. Öğrenim hedefleri ve düzeyi ile uyumlu olmalıdır. 2. Kullanılan ifadeler yeterince açık olmalıdır. 3. Öğrencilere cevap için yeterli zaman verilmelidir. 4. Sorular disiplini sağlamak için veya tehdit unsuru olarak kullanılmamalıdır. İnformal gözlem ve sorular daha çok dersin başlangıç ve süreç kısmında yapılan değerlendirmeler için uygun olabilirler. 5. Sözel Performansları Değerlendirme: Sözel yetenek hemen hemen bütün konu alanları için geçerli olan, kişinin kendisini konuşma ve anlatma yolu ile ifade edebilme yeteneğidir. Öğrenciler günlük hayatta; okulda ve okul dışında sayısız olaylarda konuşma işini sergilemek zorundadırlar. Bu performans değerlendirmesinin odaklandığı bazı işler; nesneleri, olayları ve deneyimleri tanımlama; bir serideki basamakları açıklama, olağanüstü bir durumda bilgi sağlama ve birini ikna etmedir. Sözel performansların değerlendirilmesinde her ne kadar kontrol listesinin yanında oranlı ölçekler ve anekdot kayıtları gibi diğer ölçme araçları da kullanılmaktadır. Değerlendirmenizi genel olarak iki alanda yapabilirsiniz. Bunlar; a. içerik ve organizasyon, b. konuşma biçimi. İki alan birbirinden farklı özelliklere sahip olduğundan dolayı, her iki alandaki performansları etkili ölçmek için farklı değerlendirme araçlarının kullanılması gerekir. Bir konuşma işini başarabilmek için en genel anlamda; konuşmacı mesajı mutlaka açık ve kesin bir biçimde belirtmeli ve dinleyiciye iletmelidir. Bu süreç; neyin söylenmesine ihtiyaç duyulacağını, mesajı düzenlemeyi, mesajı dinleyiciye ve duruma adapte etmeyi, mesajı iletecek dili seçmeyi ve en son olarak da mesajı vermeyi içermektedir. Konuşma biçiminin genel konuları altında verilebilecek bazı örnek performans kategorileri daha ayrıntılı olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir. Bunlar: Kelimeleri Telaffuz Etme: Kelimeleri Söyleme: Ses Düzeyi: Kullanılan Kelime Sayısı: Düzeye Uygunluk: Jest ve Mimikleri: Bu ve buna benzer kategorilerde birçok değişik türden oran ölçeği kullanılabilir. Bu yöntemin bazı zor etkinliklerde kullanılmasıyla hangi öğrencinin, hangi davranışı sergilemede güçlü veya zayıf olduğu daha etkili bir şekilde anlaşılabilir. 6. Akran ve Öz Değerlendirme: Akran değerlendirmesi en genel anlamıyla bir öğrencinin hazırlamış olduğu ödev, araştırma ve proje gibi çalışmaların kendi arkadaşları tarafından değerlendirmesidir. Akran değerlendirmesi sürecinde birey hem grup içerisindeki pozisyonunu ve yerini görme ve hem de kendi kendini kritik etme şansı elde eder. Bu tür değerlendirmeler, grubu oluşturan üyelerin grup içerisindeki etkinliklere katılımını, sözlü diyalogları ve kimin hangi ölçüde sorumluluklarını yerine getirdikleri hakkında öğretmene bilgi vermektedir. Bir bireyin kendi kendini veya bir grup tarafından değerlendirmesine ise öz değerlendirme denir. Öz değerlendirme, bireyin kendisini veya bir grubun bireyi değerlendirmesi şeklinde olabilmektedir. Bu yönü ile öz değerlendirme akran değerlendirilmesinden daha kapsamlı bir değerlendirme şeklidir. Öz değerlendirme sürecinde birey; kendi yeteneklerini keşfetme ve değerlendirmeyi (güçlü ve zayıf yönlerini) ve kendi kendini kritik etme becerisi geliştirmeyi öğrenir. Grup çalışmaları ve öz değerlendirme raporlarının yazılması öz değerlendirme için önemlidir. Öz değerlendirmede olaylar eleştirel bir bakış acısıyla ele alınmalıdır. Öz değerlendirmede yazılan ifadeler ispatlanmak zorunda değildir. Fakat, açıklayıcı olması ve konuyu aydınlatacak örneklerin verilmesi önemlidir. Aşağıda grup çalışmalarına ilişkin öz değerlendirme formu verilmiştir. 7. Tutumları Ölçme: Öğrenme bireyin sunulan bilgiye karşı ilgi ve ihtiyaç duyması ile gerçekleşebilecek bir olgudur. Bu durum öğrenmenin duyuşsal boyutu ile ilgilidir ve en az bilişsel ve devinişsel boyutlar kadar önemlidir. Öğrencilerin okula, öğretmene, derse, atölyeye ve arkadaşlarına karşı tutumları, başarılı olmasında önemli bir etkendir. Öğrencilerin tutumları, gözlem ve mülakatlar yardımıyla tespit edilebilir. Fakat tutumları, geçerlilik ve güvenirliği sağlanmış tutum anketleri ile ölçmek, hem pratik, hem de etkili bir yoldur. İlgili literatürde, birçok konu ve alanla ilgili oldukça fazla tutum ölçekleri geliştirilmiştir. 8. Yazılı Görüşler Alma: Bu tür performans değerlendirmesinde, sözlü veya yazılı olarak bireylere sorular yöneltilerek bunlara yazılı cevaplar vermeleri istenir. Birey yazma sürecinde öncelikle düşündüklerini organize etme şansı elde eder, ayrıca düşünüp yazması için kendisine yeterli zaman verildiğinden dolayı, örneğin, bireyin niçin başarılı veya başarısız olduğu, bir davranışı sergilerken diğerini niçin sergileyemediği gibi hususlar kendi ifadelerinden açıkça ortaya çıkabilir. Bu yolla araştırılan bir konuda bireyin bilgi düzeyi daha etkili öğrenilebilir. Örneğin, üç boyutlu sanatla ilgili yapılan bir çalışmanın savunmasını yaparken, eserin çalışma esnasında önce hangi düşünceler ve hangi duygularla yapıldığı bu eserin yapılışında geçmiş öğrenme yaşantılarının etkisi sorulabilir.Eseri yapma sürecinde bulunduğu ortamın fiziksel ve coğrafi etkileri de sorulabilir. 9. Pratik Yapma: Bu amacı gerçekleştirmek için, öğrenci veya öğretmene yönelik pratik yapma merkezleri geliştirilmiştir. Öncelikle ne tür bilgi ve beceri öğrenilmesi-öğretilmesi amaçlanmışsa oluşturulan merkezler bu tür araç gereçlerle laboratuvar malzemeleriyle veya dokümanlarla donatılmıştır. Öğrencilere bu merkezlerde yaklaşık yarım saat verilerek istenen konudaki becerilerini sergilemeleri istenir. Öğrencilerin performans düzeylerini ölçebilecek bir uzman grubu burada her zaman bulunmaktadır. Örneğin, üç boyutlu sanatla ilgili yapılan bir çalışmanın savunmasını yaparken eserin çalışma esnasında önce hangi düşünceler ve hangi duygularla yapıldığı bu eserin yapılışında geçmiş öğrenme yaşantılarının etkisi sorulabilir. Eseri yapma sürecinde bulunduğu ortamın fiziksel ve coğrafi etkileri de sorulabilir. ÖZ DEĞERLENDİRME Adı ve Soyadı :………….. Sınıfı : …………… Nu : …………… Tarih: …………… Bu çalışmada hangi malzemeleri kullandım ve bu malzemelerle neler yaptım? ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………… Bu çalışmada minimal sanata ilişkin neler öğrendim? ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………… Bu çalışmada başarılı olduğum bölümler. ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ………… Bu çalışmada en çok zorlandığım bölümler. ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ………………. Çalışmamı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım. ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………….. Bu çalışmayı tekrar yapsaydım şu şekilde yapardım. ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………….. ÖĞRENCİ GÖZLEM FORMU Ünite Adı: …………… Adı-Soyadı: …………………….. Sınıfı: ……………… Öğrenci Nu : …………................ DERECELER BECERİLER I. DERSE HAZIRLIK 1. Bilgi kaynaklarına nasıl ulaşacağını bilir. 2. Kaynaklardan etkin biçimde yararlanır. 3. Derse yardımcı kaynaklarla gelir. 4. Derste sunuma hazırlanır. Toplam II. ETKİNLİKLERE KATILMA 1. Görüşlerini çekinmeksizin ifade eder. 2. Görüşü sorulduğunda söyler. 3. Yeni ve özgün sorular sorar. 4. Özgün çalışmalar yapar. 5. Çalışmalarını eleştirir duruma gelir. Toplam III. İNCELEME-ARAŞTIRMA-GÖZLEM 1. Bilgi için çeşitli kaynaklara başvurur. 2. Güncel kaynaklar araştırır. 3. Gözlemler yapar ve eskizlerini hazırlar. 4. İmgesel tasarımlar oluşturur. 5. Araştırma ödevlerini bir dosya ile sunar. Toplam GENEL TOPLAM Hiçbir Zaman Nadiren Bazen Sıklıkla Her Zaman 1 2 3 4 5 GRUP DEĞERLENDİRME FORMU Grubun Adı: Sınıfı: Yönerge: Aşağıdaki her bir ölçütün ne düzeyde yeterli olduğunu göz önüne alarak grubu değerlendiriniz. DERECELER BECERİLER 1- Hiçbir Zaman 2- Nadiren 3-Bazen 4- Sıklıkla 5- Her Zaman Grup üyeleri birbirleriyle yardımlaşırlar. Grup üyeleri birbirlerinin düşüncelerini dinlerler. Grup üyelerinin her biri çalışmalarda rol alırlar. Grup üyeleri birbirlerinin düşüncelerine ve çabalarına saygı gösterirler. Grubun her üyesi birbirleriyle etkileşim içerisinde tartışırlar. Grup üyeleri ulaştıkları sonucu birbirlerine iletirler. Grup üyeleri bireysel sorumluluklarını yerine getirirler. Grup üyeleri bilgilerini diğerleriyle tartışırlar. Grup üyeleri birbirlerine güvenir ve güven verir. Grup üyeleri birbirlerini cesaretlendirirler. Grup üyeleri söz hakkının adil bir biçimde paylaşılmasına özen gösterirler. Grupta birbiriyle çatışan görüşler olduğunda, gruptakiler bunları tartışmaya açarlar. Çalıştıkları konuda, grup üyeleri ortak bir görüş oluştururlar. Grup üyeleri birlikte çalışmaktan mutlu olurlar. TOPLAM Yorumlar ………………………………………………………………………………………………… Aşağıda Üç Boyutlu Sanat Atölye Dersi Öğretim Programı kapsamında hazırlanan “Sanat Eleştirisi Bilgi Yaprağı Formu” verilmiştir. Bu veya buna benzer formlar ünite süresince ve ünite bitiminde kullanılabilir. SANAT ELEŞTİRİSİ BİLGİ YAPRAĞI FORMU Öğrencinin Adı ve Soyadı: Açıklama: Aşağıdaki form gösterilen eseri değerlendirmeniz amacıyla hazırlanmıştır. İlgili yerleri lütfen doldurunuz. Betimleme 1. Heykelin biçimi nasıldır (soyut, figüratif vb.)? 2. Heykel ne renktir? 3. Heykel, nasıl bir dokuya (pürüzlü, düz vb.) sahiptir? 4. Nerelerde boşluk görünüyor (çevresinde, içinde, diğer)? 5. Heykel hangi malzemeden yapılmış (taş, mermer, pişmiş toprak, tahta, cam, maden, diğer)? 6. Hangi bakış açısından eseri en iyi şekilde görebiliyorsunuz? Çevresinde dolaşarak mı, karşıdan ya da yandan vb. bakarak mı? 7. Işık gölgeyi heykelin nerelerinde görüyorsunuz? 8. Heykelin konusu nedir? Çözümleme 1. Heykel hareketli mi? Nasıl bir harekete sahip? 2. Heykel dengeli duruyor mu? Eserin dengesini ne sağlamış? 3. Heykelin ölçüleri gerçeğine oranla nasıl (gerçeğine uygun, gerçeğinden büyük, küçük)? 4. Heykelde en çok dikkatinizi çeken yer neresi? Sanatçı, dikkati oraya çekmek için ne yapmış? 5. Heykelde düzenli ya da düzensiz tekrarlar var mı (kıvrım, hareket, doku, boşluk, renk vb. açısından)? Yorumlama 1. Heykel nasıl bir ifadeye sahip (hüzünlü, neşeli, gururlu, mağrur, güçlü vb.)? 2. Heykelin aktarmaya çalıştığı tema ya da semboller neler olabilir? 3. Heykel sizde ne gibi bir duygu uyandırdı (hüzün, neşe, gurur vb.)? 4. Heykel size neleri çağrıştırıyor? 5. Heykele bir isim veriniz? Yargı 1. Heykelde benzetme kaygısı güdülmüş mü (yansıtmacı kurama uygun mu?)? 2. Sanatçı, duygularını vurgulu bir şekilde anlatabilmiş mi (anlatımcı kurama uygun mu?)? 3. Heykel daha çok biçimsel özellikleri (rengi, dokusu vb. ) ile mi dikkatinizi çekiyor (biçimci kurama uygun mu?)? 4. Heykel yalnızca sanatsal amaçlı mı yapılmış, yoksa aynı zamanda bir amaca, bir düşünceye de hizmet ediyor mu (işlevselci kurama uygun mu?)? 5. Yukarıdaki verdiğiniz cevaplara göre sizce bu heykel aşağıdaki kuramlardan en çok hangisine ya da hangilerine uyuyor? İşaretleyiniz. a) Yansıtmacı-Realist b) Anlatımcı-Dışavurumcu c) Biçimci ç) İşlevsel GENEL KAYNAKÇA • Açıkalın, Aytaç, İnsan kaynağının Geliştirilmesi, Pegem A Yayınları, Ankara, 2000. • Arseven, C. E, Sanat Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1983. • Aslanapa, O, Türk Sanatı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1972. • Boydaş, N, Sanat Eleştirisine Giriş, Gündüz Yayınları, Anakara 2004. • Bulat, M, Görüş Babayev ve Serap Bulat, Heykel Atölye Ders Kitabı, Devlet Kitapları Müdürlüğü, İstanbul, 2004. • Demirel, Ö, Eğitimde Yeni Yönelmeler, PegemA Yayıncılık, İstanbul, 2005. • Erinç, M. S, Sanatın Boyutları, Çınar Yayınları, İstanbul, 1998. • Erinç, M. S, Sanat Psikolojisine Giriş, Ütopya Yayınları, 2004. • Ertürk, S, Eğitime Giriş, Ankara, 1974. • Etike, S, Sanat Eğitimi Yazıları, İlke Yayınevi, Ankara, 1995. • Gezer, H, Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli, Türkiye İş Bankası Yayınları, 1984. • Gökaydın, Nevide, Tasarım Eğitimi: Yaratıcılığın Öğretisi, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, Sayı 36, Şubat 2003. • Işıngör, M, Eti, E, Aslıer, M, Resim -1, Devlet Kitapları, Ankara, 1986. • İbrahimgil, M.Z, Sanat Tarihi 2, Koza Yayınları, Ankara, 2003. • Katırancı, M. Demirci, Sanat Eğitimi Nasıl Olmalıdır, Milli Eğitim Dergisi, Güz Sayı 160, MEB Yayınları, Ankara, 2003. • Kırışoğlu, Olcay Tekin, Sanatta Eğitim; Görmek, Anlamak, Yaratmak, Demircioğlu matbaacılık, Ankara, 1991. • Kırışoğlu, Olcay ve Mary STOKROCKİ, Orta Öğretim Sanat Eğitimi, YÖK/ Dünya Bankası MEGP, Ankara, 1997. • MEB, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi İki Boyutlu Sanat Atölye Dersi Öğretim Programı, Ankara, 2006. • MEB, Heykel Atölye Ders Kitabı, Ankara, 2004. • MEB, İlköğretimde Görsel Sanatlar Dersi 1-8. Sınıf Öğretim Programı, Ankara, 2006. • MEB, İlköğretimde Sanat Etkinlikleri Dersi 1-8. Sınıf Öğretim Programı, Ankara, 2006. • MEB, Öğrenci Merkezli Eğitim Uygulama Modeli, Ankara, 2004. • MEB, Temel Sanat Eğitimi, MEB Yayınları, Ankara, 2002. • Özden, Yüksel, Öğrenme ve Öğretme, PegemA Yayınları, Ankara, 1997. • San, İnci, Sanatsal Yaratma ve Çocukta Yaratıcılık, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1979. • San, İnci, Sanat Eğitimi Kuramları, Ütopya Yayınları, İstanbul, 2003. • Soykan, N.Ö, Felsefe Dünyası Kuram-Eylem Birliği Olarak Sanat, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 1995. • Şahinler, O, Fehmi Kızıl, Mimarlıkta Teknik Resim, Yay Yayıncılık, Ankara, 1997. • Tansuğ, Sezer, Sanatın Görsel Dili, Remzi kitapevi, 3. Baskı, İstanbul, 1988. • Tekin, Halil, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Yargı Yayınları, Ankara, 2000. • Türkçe Sözlük, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988. • Turani, A, Atatürk ve Güzel Sanatlar, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Atatürk ve Kültür Özel Sayı, Meteksan LTD. ŞTİ, Ankara, 1982. • Turani, Adnan, Sanat Terimleri Sözlüğü, 7.Baskı, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1998. • Türkdoğan, Galip, Sanat Eğitiminin Yöntemleri, Kadıoğlu Matbaası, Ankara, 1981. • Yılmaz, Mehmet, Heykel Sanatı, Ankara, 1999. İNTERNET ADRESLERİ • (URL:1):http://www.geocities.com/enveryolcu/sanat/tasnif.html." (23.02.2008) • (URL: 2): http:// www. geocities. com /enveryolcu / sanat / nedir. html (11.12.2007) • (URL: 4): http://www.geocities.com/enveryolcu/egitim/sanat_egitimi.html (18.11.2007) • (URL: 5): http://Trabzon.meb.gov.tr/mlokurs/_private/ome/02omeum.htm (20.11.2007) • (URL: 6): http://uretim.meb.gov.tr/EgitekHaber/s84/yazarlar/Oguz.htm (08.01.2008) • (URL: 7) http://programlar.meb.gov.tr/program_giris/yaklasim_2.htm (15.01.2008) • (URL: 8) http://www.cndp.fr/collecie/pdf/clasbran.pdf (21.10.2007) • http://www.geocities.com/enveryolcu/sanat/nedir.html (25.10.2007) • http:// www. geocities. com /enveryolcu / sanat / nedir. html (15.11.2007) • http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF0239EEA0FCDF 038BE2D7DF7E52BC5F7D (10.10.2007) ÖLÇME DEĞERLENDİRME İÇİN YARARLANILAN KAYNAKLAR • Arter, J, & Spandel, V, Using Portfolios of Student Work in Instruction and Assessment, Portland, OR: Northwest Regional Educational Laboratory, 1991. • Baki, A, Birgin, O, Alternatif Değerlendirme Aracı Olarak Bilgisayar Destekli Bireysel Gelişim Dosyası Uygulamasından Yansımalar: Bir Özel Durum Çalışması, The Turkish Online Journal of Educational Technology - TOJET July 2004 ISSN: 1303-6521 Volume 3, Issue 3, Article, 2004. • Birgin, O, Bilgisayar Destekli Bireysel Gelişim Dosyasının Uygulanabilirliğinin Araştırılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, 2003. • Bilgin, İ, Geban, Ö, Öğrencilerin Grup Çalışmalarındaki Performansları ile Kimyasal Denge Konusu Başarıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, http://www.fedu.metu.edu.tr/UFBMEK-5/b_kitabi/PDF/Kimya/Bildiri/t154d.pdf, (11.06.2006). • Blach, P. J, Formative and Summati ve Assessment by Teachers, Studies in Science Education, 21, 49 – 97, 1993. • Çepni, S ve Diğerleri Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, Pegem A Yayıncılık, Ankara, 2007. • Koç, S, Ergezen, S, Ayas, A, Baki, A, Çepni, S ve Diğerleri, Fakülte-Okul İşbirliği, YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi, Ankara, 1998. • Lebuffe, J. R, Performance Assessment, Science Teacher, 60 (6), 46-48, 1993. • Morgil, İ, Cingör, N, Arda, S, Yavuz, S, & Oskay, Ö. Ö, Bilgisayar Destekli Kimya Eğitiminde Portfolyo Çalışmaları, The Turkish Online Journal of Educational Technology, 3 (2), Article 15, 2004. • Ogan Bekiroglu, F, Ne Kadar Başarılı? Klasik ve Alternatif Ölçme-Değerlendirme Yöntemleri ve Fizikte Uygulamalar, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2004. • Performance Assessment for Science Teachers, www.usoe.k12.ut.us/curr/science/perform.htm (Alıntı, 27.10.2006). • Richardson, E, Scorıng Performance Assessments: Checklısts, Ratıng Scales And Rubrıcs, Alabama Department of Education, State Superintendent of Education, Institute for Assessment and Evaluation, University of Tennessee, 2004. • Tezbaşaran, A, Likert Tipi Ölçek Geliştirme Kılavuzu, 2. Baskı, Ankara, Türk Psikologlar Derneği Yayınları, 1997. • Turgut, F, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Metotları, 5. Baskı, Saydam Matbaacılık, Ankara, 1987.