NX5 Arayüzü
Transkript
NX5 Arayüzü
NX5 CAD HAZIRLAYANLAR BERİL AKKÖK . KADRİYE ARTAN . CEMİL AYKAÇ . ENGİN BAYRAM . PINAR Y. BAYRAM . TİMUÇİN DEMİR . ENDER KAHRAMAN . VEYSEL KARANİ . ZAFER KESKİN . MEHMET SİVRİTEPE . HAKAN SÖNMEZLER . HASAN YAVUZ www.bogaziciyazilim.com Boğaziçi Yazılım A.Ş. kurulduğu 1991 yılından bu yana dünya çapında yazılım firmaların Türkiye temsilcisi olarak, özellikle üretim ve hizmet sektörlerine çözüm sunmak amacıyla hizmet vermektedir. Bugün Bilgi Teknolojileri sektörünün en önde gelen yazılım ve danışmanlık firmalarından biri durumundadır. 1000’i aşan müşteri sayısı, 50’yi aşan personeli, İstanbul ve Ankara ofisleri, çözüm odaklı bayi yapısı, konusundaki lider yazılım çözümleri, ve başarılı projeleri tamamlayan tecrübeli danışmanlık kadrosu, Boğaziçi Yazılım’ı kurumsal pazarda güvenilir kılmaktadır. 2004 yılında kurduğu DELL Satış Merkezi operasyonu ile, Türkiye çapında kapıya teslim DELL ürünleri sunmaktadır. Detaylı bilgi için: www.4443355.com Boğaziçi Yazılım, UGS Solutions tan NX ve I-deas CAD/CAM/CAE çözümleri, SolidEdge, Teamcanter PLM çözümleri, MRO Software den MAXIMO Kurumsal Bakım Yönetim Sistemi, MAXIMO ITSM Servis Yönetimi Sistemi, Adonix’ten Adonix ERP sistemi ve Tecnomatix’ten dijital üretim çözümlerini bünyesinde bulundurmaktadır. Boğaziçi Yazılım, yazılım, hizmet ve donanım olarak toplam çözüm gerektiren projeler için, anlaşmalı olduğu donanım şirketlerinin ürünleri ile anahtar teslimi çözümler üretmekte ve sunduğu çözümlerle ilgili satış, eğitim, servis, danışmanlık, destek, uygulama ve uyarlama hizmetleri vermektedir. Bu döküman Boğaziçi Yazılım A.Ş. tarafından hazırlanmış olup, ücretsizdir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 2 NX KOLAY KULLANIM İPUÇLARI VE PÜF NOKTALARI Giriş NX’in kullanımını daha kolay hale getirebilmek ve bu sayede kullanıcının verimini artırabilmek için çeşitli araçlar bulunmaktadır. Komutların kullanımının anlatılması esnasında, çok sık kullanılan kısayollar gösterilmişti. Bu bölümde, kısayolların özelleştirilmesi, ikonların özelleştirilmesi, programın daha hızlı çalışabilmesi için gerekli ayarların yapılması, şirket dahilinde kullanılan teknik resim standartları ve ortak parametrelerin genelleştirilmesi gibi özelleştirmeye dayalı örnekler vereceğiz. Klavye kısayollarının özelleştirilmesi Kullanımı en çok kolaylaştıran araçlardan bir tanesi de klavye kısayollarıdır. NX4 versiyonundan itibaren1, Tools -> Customize menüsünde yer alan Keyboard... penceresinde menülerde yer alan her komuta bir kısayol tanımlamak mümkündür. 1. Üst kısımda bulunan listelerden ilgili komutu bulun 2. “Press new shortcut key” kısmındaki kutuya tıklayıp kısayol olarak kullanacağınız tuşa basın. Eğer bu tuş önceden tanımlanmış ise belirtilecektir. 3. Kısayolun sadece mevcut uygulama içerisinde mi yoksa tüm uygulamalarda mı geçerli olduğunu belirleyin. Örneğin, Trim Body komutu için belirleyeceğiniz kısayolun Modeling uygulaması dışında tanımlı olmasına gerek olmadığı için “Use new shortcut in Application” diyebilirsiniz. 4. Assign ile kısayolu kaydedin. (1: NX3 ve öncesinde, bu kısayolları .men dosyaları ile değiştirebilirsiniz.) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 3 Menü ve Toolbar Özelleştirmeleri Kullandığınız menü ve ikonları dilediğiniz gibi yerleştirebilir, hatta kendinize özel Toolbarlar ya da menüler yaratabilirsiniz. Örneğin, sadece Modeling ve Shape Studio uygulamalarında görünmesini istediğiniz bir toolbar yaratalım: 1. Tools-Customize komutunu verin. 2. Sağ kısımdaki “New...” düğmesi ile yeni bir toolbar yaratın. Sadece Modeling ve ShapeStudio’yu seçerek bu toolbar’in diğer uygulamalarda görünmemesini sağlayın. 3. Customize penceresi açık olduğu için, ekranda gördüğünüz tüm ikonlar ve menü elemanları taşınabilir haldedir. Örneğin Insert ->Design Feature -> Extrude komutunu menüden bulup CTRL tuşu basılı iken yeni toolbar’ınızın içine sürükleyip bırakın. (CTRL basılı olarak taşımazsanız, işlem bittiğinde Insert menüsünün altından artık Extrude’a ulaşamazsınız.) 4. Menülerde ya da toolbarlarda bulunmayan komutlara ulaşmak isterseniz, Customize penceresindeki Commands sekmesini kullanabilirsiniz. (Örneğin, Variable Offset komutunu ancak burada bulabilirsiniz) 5. Commands sekmesinin en altında, New Dropdown ve New Menu gibi çeşitli kullanıcı arabirimi elemanları bulunuyor, bunları kullanarak komutlarınızı gruplayabilirsiniz. Bu tür bir örnek Şekil 1’de görülmektedir. Şekil 1 Şekil 2 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 4 İşletim Sisteminin Ayarları NX’i en iyi verimle kullanabilmek için, işletim sisteminizde de bazı ayarları değiştirmeniz gerekebilir. Bunlardan bazıları aşağıda listelenmiştir. Visual Effects Özellikle Windows XP ile standart olarak açık halde gelen bu görsellik araçları, performans kaybına yol açabilmektedir. Tavsiye edilen ayarlar aşağıdaki gibidir: Virtual Memory Windows altındaki sanal hafıza miktarını mümkün olduğunca fazla tutmak tavsiye edilmektedir. Burada belirtilen sanal hafızanın yetmediği durumlarda, Windows bu sanal hafızayı genişletme yoluna gideceği için geçici olarak yavaşlık yaşayabilirsiniz. Bu yüzden, buradaki değerleri Initial Size:2048 Max Size:2048 MB Olarak ayarlarsanız, windows 2GB’lik kısmı önceden kullanıma ayarlayacak ve boyut değiştirmeyecektir. Bu sanal hafıza dosyasının sistemdeki en hızlı diskte bulunması ve bu diskin sık sık birleştirilmesi (defrag) kesinlikle çok önemlidir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 5 Sanal hafıza, fiziksel RAM’e göre çok daha yavaş olduğu için, bilgisayarınızdaki RAM miktarı NX’in hızını doğrudan etkileyecektir. Tavsiye edilen minimum RAM 1GB’dir. 32 bit sistemlerde, tek bir thread’in 2 (özel parametrelerle 3) GB’den daha fazla hafıza (fiziksel ya da sanal) tüketmesi mümkün değildir. Bu kısıtlamalar NX için de geçerlidir, dolayısıyla daha fazla RAM ihtiyacı olan çalışmalar yapıyorsanız, 64 bit sistemleri değerlendirmenizi öneririz. Herhangi bir anda, NX’in ne kadar hafıza tükettiğini anlamanın bir yolu, CTRL+ALT+ESC tuşlarına basarak ulaşılan Task Manager penceresidir. Örneğin, yukarıdaki pencereye göre NX 193 MB hafıza tüketmektedir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 6 NX altında yazıcı tanımlama Plotter kurulumu adımları kısaca şu şekilde özetlenebilir: 1. 2. Printer Group yaratılır Yaratılan Printer Group’taki printeri kullanarak File/Plot ile çıktı alınır. Grup Tanıtımı 1. Sisteme Admin yetkilerine sahip bir kullanıcı ile girin. 2. NX3 altında, File!Utilities!Printer Administration’a tıklayın. 3. Create and Edit’i seçip alta uygun bir dizin yazın. ( C:\NX3Plot gibi ) 4. Add düğmesi ile eklenebilecek printer listesine ulaşın. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 7 Yeni Printer Tanıtımı 1. Printer Name kısmına açıklayıcı bir isim yazıp Printer Model kısmında yazıcı modelini seçin. Her printer modelini burada bulamayabilirsiniz, en yakınını ya da “generic” printerlardan birini seçip parametrelerini değiştirerek sonuca ulaşabilirsiniz. Örneğin, listede bulunmayan ancak HPGL/2 dilini desteklediğini bildiğiniz bir plotter için “+GEN: Generic HPGL/2” seçeneği ya da Raster RTL modunda çalışan bir model seçilebilir. 2. “Printer” kısmında, yazıcınızın sisteme ne şekilde bağlı olduğunu seçin. Eğer yazıcınız Windows altında tanıtılmış ise, NT/Queue listesinde görünecektir. (Bu yazıcı yerel ya da ağ üzerinden paylaşılmış olabilir) 3. OK ile çıkıp Printer Administration penceresini kapatın. 4. Sistem Değişkenlerini tanimlayin. UGII_SDI_SERVER_CFG_DIR çevresel değişkenini, değeri az önce yarattığınız “print group” dizinini gösterecek şekilde yaratın. Bu değişken tanımlanmaz ise, File/Plot komutundan sonra gelen pencerede “printer/output format” listesinde sadece TIFF, JPEG, EMF, CGM ve PNG resim formatları görünecektir. Değişkeni tanımladıktan sonra, NX’i yeniden başlatın. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 8 PLOT Penceresinin kullanılması NX’i yeniden başlattıktan sonra, File->Plot komutuyla aşağıdaki pencere açılır. • Source: Neyin yazdırılacağını belirler. Display ile mevcut grafik ekranda görünenler, Drawing Sheets ile alttaki listede seçilen teknik resimler, Plot layout ile ise “plot layout”a eklenerek birleştirilmiş çıktılar seçilir. • Colors: Çıktıdaki renk ayarlarını kontrol eder. As Displayed ile geometrinin ekrandaki görünen rengi ne ise o kullanılır, Part Color ile parça renk listesindeki renkler kullanılır, Custom Palette ile alternatif bir renk paleti kullanılır, Black&White ile sadece siyah kullanılır, Legacy Colors ile ise NX3 öncesi kullanılan 216 rengin standart 15 renge en yakın halleri kullanılır. Use Drawing Sheet Colors seçeneği, önceden bir sayfa için kaydedilmiş renk seçeneklerini tekrar kullanmanızı sağlar. • Widths: Çıktıdaki çizgi kalınlıkları ayarlarını kontrol eder. Standard Widths, sabit çizgi kalınlıklarını (3 çeşit) kullanır. Single Width, sadece tek bir kalınlık kullanır. Custom 3 Widths, kullanıcının belirleyeceği 3 ayrı kalınlık değeri kullanır. Custom Palette ise 216 rengin her biri için kullanıcının tanımlayacağı bir kalınlık değerini kullanır. Use Drawing Sheet Widths ile önceden bir sayfa için kaydedilmiş çizgi kalınlığı seçenekleri tekrar kullanılabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 9 • Add to Plot Layout: Birden fazla çıktıyı birleştirerek tek bir kağıda basmak için kullanılır. Seçenekler belirlendikten sonra, mevcut çıktı Add to Plot Layout komutu sayesinde kağıt üzerine yerleştirilir. (Source olarak “plot layout” seçilir) • • Save CGM File: Çıktıyı bir CGM dosyası olarak kaydetmek için kullanılır. • Plot: Seçenekler ayarlandıktan sonra plotter tercihi yapmak ve yazdırma işlemini başlatmak için kullanılır. Listede bulunmayan bir plotter modeli tanımlama Yeni bir printer “modeli” tanımlarken, dikkat edilmesi gereken en önemli detay “class” seçeneğidir. Raster,HPGL ve Postscript türlerinden birisini seçtikten sonra uygun çözünürlük,sayfa boyutları, renk özellikleri gibi parametreler girilir. HP/GL desteklemeyen bir printer için ilk aşamada Raster/RTL seçeneği denenebilir. Bu ekranda “model” tanıtıldıktan sonra, “printers” kısmına dönüp bu modelin özelliklerini kullanan bir “printer” tanımlanabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 10 Customer Defaults: Standart Ayarlar w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 11 Assembly Zip Farklı dizinlerde bulunan bileşenlerin oluşturduğu bir montajınız var, ve bu dizin yapısını korumaksızın montajınızı export etmek istiyorsunuz. Normalde bu tür bir ihtiyaç için Assembly Clone komutu kullanılabilir, ancak bu işlem sonucunda dosyaların isimlerinde değişiklik yapmak zorunda kalırsınız. Bunun yerine, bedava bir NX eklentisi olan UGZIPC’yi kullanabilirsiniz. http://www.w-eng.de/ugzipc.htm adresinden ugzipc.zip dosyasını indirin. İçerisindeki dosyaları, c:\zip gibi bir klasörün içerisine açın. UGII_SITE_DIR isimli bir sistem değişkeni tanımlayıp değer olarak C:\ZIP tanımlayın. NX’i baştan başlatın. Montajınızı açtıktan sonra, “File -> Export -> Zip Assembly…” komutunu verin. Gelen pencerede Work Part’ı seçin. Zip file’i nereye yazacağını belirtip ENTER tuşuna basın. OK ile zip’i oluşturun. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 12 Parça Şablonları – Part Templates Part templates sayesinde, oluşturduğunuz dosyalarda her defasında yaptığınız değişiklikleri alıp, hazır bir parça şablonu olarak kaydetmeniz mümkündür. Bu şablon dosyaları C:\Program Files\UGS\NX 5.0\UGII\templates altında bulunurlar. Preferences Menüsü Visualization Performance Visualization Performance penceresi altında, parçanızın ekranda görüntülenmesi esnasında kullanılan seçenekler değiştirilebilir. Burada yaptığınız tercihler, parçanın görselliğini ve performansınızı oldukça fazla etkileyecektir. Buradaki ayarların tamamı, açılması durumunda performansı artırırken görsellik kalitesini azaltacak şekilde ayarlanmıştır. Model Size Modelinizin karmaşıklığına göre, buradaki öntanımlı değerleri kullanabilirsiniz. Small, Medium, Large ve Custom olmak üzere 4 ayrı seçim bulunmaktadır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 13 Moving Frames: Fixed Frame Rate sayesinde, ekrandaki geometri ne kadar karmaşık olursa olsun, saniyede yapılan ekran tazelemesini sabit bir değere ulaştırmaya çalışır. Eğer bilgisayarınızın gücü ekrandaki objeleri çok rahatlıkla döndürebiliyorsanız, bu ayar sayesinde insan gözünün göremeyeceği hızlarda boşu boşuna tazeleme yapmamasını sağlar. Eğer bilgisayarınızın gücü objeleri saniyede 30 defa tazeleyecek şekilde döndürmek için yeterli değilse, buradaki ayar dikkate alınarak objeler basit kutular ile gösterilir. İşlemciniz müsait hale geldiğinde ise, bu basit kutular yerine parçanın gerçek görünümü çizilir. Eğer her türlü durumda parçanın gerçek halini görmek istiyorsanız, bu ayarı tamamen kapatmalısınız. Still Frames Durağan görüntülerdeki kalite ayarını değiştirir. Hide Small Objects: Unsurlarınızın mevcut zoom seviyesinde ekranda ne kadar yer kapladığına ya da unsurlarınızın gerçek boyutlarına bağlı olarak, unsurların ekranda görüntülenmemesini sağlar. Based on Screen Coverage ile, örneğin %1 değerini verirseniz, ekranınızın diyagonal ölçüsünün %1’inden küçük unsurlar gizlenir. Display Object Boxes While Loading Montaj bileşenleri yüklenirken, henüz yüklenmemiş durumdaki objelerin yerine sembolik kutular gösterilir. Show Frame Rate: Görüntü ekranda döndürülürken, ekran kartınızın bu görüntüyü saniyede kaç kere tazeleyerek görüntüleyebildiğini gerçek zamanlı olarak gösterir. Disable Translucency Modelde saydamlık özelliği tanımlı olsa bile bunu kapalı hale getirecektir. Disable Plane Translucency NX3 versiyonundan itibaren düzlemler yarısaydam olarak oluşturulmaktadır. Bu ayar tekil olarak değiştirilebilir, ancak tüm düzlemlere birden etki etmesi için buradan kapatılabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 14 Backface Culling Shaded görünümde, parçada arkada kalan kısımların render edilip edilmeyeceğini belirler. Disable Anti Aliasing Tam yatay ya da tam dikey olmayan çizgiler, kırık çizgilerden oluşacak şekilde görüntülenirler. Bu kırıklıkların ekranda daha az belli olması için kullanılan bir teknik olan antialiasing’i kapatıp açmaya yarar. Grafik kartı ayarları da önemlidir, eğer bu ayar grafik kartından kapalı ise burada yapacağınız ayar etkili olmayacaktır. Repair Incidental Display Damage NX’in kullanıcıya göstermeden görüntüyü düzeltmek için yaptığı çalışmaların (seçilen objelerin seçilmemiş hale getirilmesi gibi) ne zaman yapılacağını belirler. In Idle Time seçilirse, NX işlemcinizin boş olduğu bir zamanı bekler. Use Cached Facets in Shaded Views Shaded görünümde, yüzeylerin ya da katıların arabellekte tutulan facet halleri görüntülenir. Bu sayede shaded görünümde performans kazancı sağlanır. Evaluate Graphics Performance Bu komut ile, NX bilgisayarınızda zamana dayalı bazı performans testleri yapıp sonuca göre önerilerde bulunur, sonuca etki edebilecek değişikliklerin hangileri olduğuna dair ipuçları verir. Bu komuta ait örnek bir çıktı yukarıda görülmektedir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 15 Güncelleme Nasıl Yapılır? Boğaziçi Yazılım tarafından size gönderilen güncellemeleri kurabilmek için, aşağıdaki yolu izleyebilirsiniz. NX’in kapalı olduğundan emin olun. CD’nin içeriğini bir harddiske kopyalayın. (örneğin, d:\4.0.2.2\ugs_update-0402 dizininin tamamını c:\ altına kopyalayabilirsiniz.) Ugs_update.. dizininin altındaki ugs_update.bat dosyasını çalıştırın. Bir tuşa basarak devam edin. Eğer bu aşamada, UGII_BASE_DIR sistem değişkeninin yanlış versiyona ait olduğuna dair bir uyarı mesajı alırsanız, bu değişkenin doğru versiyona ait olduğundan emin olun. Örneğin, aynı bilgisayarda NX4 ve NX5 kurulu ise, ve siz NX4’ün güncellemesini yapacaksanız, bu değişkenin NX4 dizinini gösteriyor olması beklenir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 16 Multiprocessor Bilgisayarınızda birden fazla işlemci varsa, NX’i bu özellikten faydalanacak şekilde ayarlayabilirsiniz. Environment Variables (Çevre değişkenleri) kısmına girerek UGII_SMP_ENABLE sistem değişkenini 1 olarak ayarlayın. NX’i baştan başlatın. Dikkat: Burada çift işlemciden kasıt, Intel’in HyperThreading teknolojisi DEĞİLDİR. HyperThreading kullanımı UGS tarafından tavsiye edilmemektedir. DualCore gibi tek işlemcide birden fazla fiziksel çekirdeğin bulunduğu işlemcilerde de bu ayarlar yapılabilir. Syslog NX desteğini aldığınız danışman, problemi iletirken sizden “sistem logu” ya da “syslog” isimli bir dosya isteyebilir. Bu dosyayı elde etmek için, Help menüsünden “NX Log File” komutunu verin, ve bu dosyayı File-Save As komutu ile kaydedin. Sistem Ayarlarının Yedeklenmesi İşletim sisteminin yeniden kurulması, bilgisayarın yenilenmesi ya da farklı bir kullanıcıya ayarların kopyalanması ihtiyacında, NX’in kaydetmiş olduğu ayarları yedekleyebilirsiniz. Bahsi geçen tüm dosyalar, NX’in kurulu olduğu dizinin altına göre ifade edilecektir. Standart bir kurulumda, bu dizin “C:\Program Files\UGS\NX 5.0” olarak tanımlıdır. Postprocessor Dosyaları Bilgisayarınızda kullanılan postprocessorlar, <NX_kurulum_dizini>\MACH\resource\postprocessor altinda bulunur. Bu klasörün tamamını kopyalayın. Bu klasörde bulunan template_post.dat dosyasında NX’e tanıtılmış olan postprocessor’ların bir listesini göreceksiniz, eğer “postprocessor” dizini haricinde postlarınız varsa onları da yedekleyin. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 17 Toolbar ve komut yapısı Kullanıcıya ait ikon ve komut yerleşimi, .mtx dosyalarında saklanır. Standart bir kurulumda, bu dosyalar aşağıdaki dizinde bulunur: C:\Documents and Settings\<kullaniciadi>\Local Settings\Application Data\Unigraphics Solutions\NX5 Buradaki dosyalari almak yerine, isterseniz yeni bir rol de tanimlayabilirsiniz. Bu sayede, ayni bilgisayarda çalışan iki ayrı kullanıcı, kendi ayarlarını diledikleri gibi kaydedebilir ve NX’i baştan başlatmaya bile gerek kalmadan ayarları aktif hale getirebilir. Customer Defaults File – Utilities – Customer Defaults penceresine girdikten sonra, görebilirsiniz. ikonuna basarak mevcut ayarları ikonu yardımıyla bu ayarları yeni bir .dpv dosyası haline getirebilir, sonrasında ise ile import edilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 18 Diğer dosyalar <NX_kurulum_dizini>\UGII\ugii_env.dat Çevresel değişkenlerin saklandığı dosyadır. Şablonlar C:\Program Files\UGS\NX 5.0\UGII\templates klasöründe bulunan dosyaların tamamını alabilirsiniz. Registry Ayarları HKEY_CURRENT_USER\Software\Unigraphics Solutions\NX\5.0 Klasöründe bulunan registry ayarlarını export ederek, NX’in registry altında sakladığı kullanıcı bazlı bazı ayarları da yedeklemiş olursunuz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 19 NX5 ARAYÜZÜ Giriş NX5 görünüş ve kullananımı WindowsTM temeline dayanan birçok ürünle benzerdir. Komutlar ekranın üstünde bulunan menü barda sıralanmıştır ve seçimler ilk olarak farenin sol tuşunu kullanarak yapılmaktadır. Menü Barı kullanarak değişik araç paletleri kullanılabilir hale getirilebilir. Bu araç paletlerini herhangi bir geometri yaratıldığında da ekranda görebilirsiniz. NX5 dosya yönetimi fonksiyonları birçok Windows temelli ürünlerle benzerdir, örneğin Microsoft WordTM. Yeni dosya yaratmak,kaydetmek ve dosyaları aşağı açılır menü ve diyolag kutularını kullanabilirsiniz. Üç Tuşlu Fare Fonksiyonlarını Kullanılması NX5 kullanıcı arayüzü ikon temellidir. Birçok komut kullanımı farenin kullanımı, menüler ve geometrinin seçimi birbiri ile bağlantılıdır. NX5 gereksinimleri ürünün kullanımını artırmak için üç tuşlu fare gerekmektedir. Başlıca fonksiyonlar ve farenin kullanımı aşağıdaki resimde gösterilmiştir. Fare Orta Buton(MB2)=Tamam\Onay Fare Sol Buton (MB1)=Seçme Fare Sağ Buton(MB3)= =Hızlı Görünüş(Quick View) Açılır Kısayol Menü (Pop-up Menu) MB1+MB2+Sürükleme = Ekrandaki geometriyi büyültme\küçültme (Zoom) MB2 Wheel Scrool +Sürükleme = Ekrandaki geometriyi büyültme\küçültme (Zoom) MB2+Sürükleme= Döndürme (Rotate) MB2+MB3+Sürükleme= Taşıma (Pan) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 20 Fare Buton Fonksiyonları Farenin sol butonu ya da MB1, ikonları ve ekrandaki geometriyi seçmek ve menuleri taşımak,yerleştirmek için kullanırız. Orta Buton ya da MB2, menüler ve komutların onayı (OK) kısayoludur. Ayrıca orta buton parçaları ekranda döndürmek için kullanılmaktadır eger MB2 wheel scroll ise geometriyi ekranda büyültüp/küçültmek için kullanırız. Sağ buton da Hızlı Görünüş (Quick View) ve Açılır Kısayol Menüsünün (Pop-up Menu) açılmasını sağlar. Sağ tuşa sürekli basıldığında Hızlı Görünüş penceresi ekrana gelir. Bu pencere geometrinin görüntü ile ilgili özelliklerini zaman kaybetmeden değiştirmenizi sağlar. Sağ Tuşa bir kez bastığınızda ekrana Hızlı Açılır Kısayol menu gelir. Rotate,Zoom,Fit vb. özelliklere ulaşabilirsiniz. Döndürme (Rotate): Farenin orta tuşuna sürekli basıldığında döndürme ikonu ekrana gelir. Hangi yönde döndürme işlemi yapılması isteniyorsa fareyi sürükleyerek döndürme işlemini yapabilirsiniz. Model üzerinde kursoru geomterinin kenarında tek eksen etrafında döndürebilirsiniz. Hareket (Pan): • • MB2+MB3 aynı anda basıldığında geometrileri istediğiniz yönde hareket ettirebilirsiniz, YA DA <Shift> ve MB2 butonlarına aynı anda basıldığında da Hareket (Pan) komutu aktif olur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 21 NX5 Grafik Penceresi Nx5 grafik penceresine üst bölümde bulunan standart menuler (dosya açma ve kapamı vb standartlardır) kullanıcının isteğine gore sağ ya da sol tarafta ise Roles,Help,History ve Internet Explorer penceresi bulunmaktadır. Sırasıyla bu pencereleri inceleyelim: Roles NX5’i ilk açtığınızda ekranda sol bölümde görülen kullanıcının haklarını ve hangi menülerin ya da komutların kullanılanbileceğini belirlediğimiz özelliktir. Ekranda mouse ile seçip, grafik erkana sürüklemeniz yeterlidir. Kendi standartlarınıza göre tanımlamalar,ayarlamalar yapabilirsiniz. Ana Görüntü Menü bar her zaman açıktır. Menü Barda kullandığımız fonksiyonlar şunlardır: -DOSYA, bu özellik dosya yönetimini gerceklestirir -DÜZEN, bu özellik ise slime, arka plana atma (blanking), varlığın özelliklerini değiştirme,vb… adımları kullanırız. -EKLE,geometri oluşturmada kullandığımız komutların bulunduğu menüdür. (Çizgiler,Eskiz,Katı unsure ve yüzey unsurları yaratma. -GÖRÜNTÜ, Grafik penceresindeki görüntü özelliklerini kullandığımız komut dizisidir. -BAŞLANGIÇ, farklı uygulama alanlarını tanımladığımız satırdır. Modelling,Drafting vb… Ana Grafik Ekran ve Komut Satırlarının Açılışı Ana grafik ekranda sol üst köşede komutların kısaca anlatımları vardır. İsterseniz bu yardımcı satırı ekranın alt bölgesine de yerleştirebilirsiniz. Ekrandaki komut araç barlarını istediğiniz gibi hareket ettirip,yerleştirebilirsiniz. Grafik ekranda istediğiniz araç barını açıp kapatabilirsiniz. Grafik pencerede gri olan alanda MB3-sağ tuşu seçerek ekranda araç barlarını değiştirebilirsiniz. Kendiniz eğer yeni bir araç barı oluşturmak isterseniz grafik pencerede MB3 yapıp en alt satırda bulunan Customize penceresinde gelen menüden istediğiniz gibi yeni araç barı oluşturabilir ya da once çalıştığımız menülerde değişiklik yapabiliriz. Customize penceresinde aynı zamanda komutların sıralanışı,açıklamaların olup olmadığı vb ayarları yaptığımız yerdir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 22 Grafik pencerede aktif olarak hangi parçada çalıştığımızı, değişiklikleri kaydedip kaydedemeyeceğimizi görebiliriz. Sol üst köşede hangi versiyonu kullandığımızı, hangi uygulama alanında çalıştığımızı görebiliriz. Grafik penceresinde sol alt köşede bulunduğumuz koordinat düzlemini gösteren koordinat ekseni mevcuttur. Parçanıza hangi koordinat düzlemine göre baktığınızı daha rahat takip edebilirsiniz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 23 Pop-up Menü Grafik ekranda MB3 yaptığınızda pop-up menu olarak adlandırdığımız hareketli menüler yardımıyla kullandığımız komutlar vardır. Bunlar: REFRESH -> Ekranda olan kırılma ya da çalıştığımız parçanın görüntüleri kalabilir bu durumda REFRESH komutunu kullanarak ekranı yenileyebilirsiniz. FIT -> Parçanızı ekranda daha iyi çalışabileceğiniz şekilde büyüttükten,taşıdıktan sonra tekrar ekrana sığdırmak için FIT komutunu kullanabilirsiniz. ZOOM->Ekranda dikdörtgen oluşturduğumuz alanı ekranda büyütür. F6 ile de aynı özelliği kullanabiliriz. ROTATE-> Döndürme komutu grafik ekrandaki geometriyi koordinat ekseninde fare yardımıyla döndürmeyi sağlar. Siz döndürmek istediğiniz eksende fareyi hareket ettirmek yeterlidir. SET ROTATE POINT-> Döndürme işlemini hangi noktadan yapmak istiyorsanız bunu ekranda MB2 ye sürekli basarsanız ekranda bu işareti göreceksiniz. Artık bu noktadan döndürme işlemini tamamlayabiliriz. Ekranda dönüş esnasında Rotate Point-Dönüş noktasının belirlendiğini anlayabiliriz. Eger noktayı temizlemek istiyorsanız da Clear Rotate Point özelliği ile de noktayı temizleyebilirsiniz. Orient View-> Standart görünüşleri ekranda daha rahat seçerek isteğiniz Resource Bar Grafik pencersinde kullanıcının isteğine bağlı olarak sağ ya da sol tarafta bulunan Montaj ve Parça menülerini ve detaylarını gördüğümüz menüye Resource (Kaynak) Bar olarak adlandırırız. Resource Bar hareketli menüdür. Ama ekranda sabitlemek isterseniz menünün sol üst köşesinde bulunan pime birkez basmanız yeterlidir. Tekrar açmak içinde aynı pime basmanız yeterlidir. Aşağıdaki ekranda gördüğünüz gibi sol tarafta farklı menülere geçiş vardır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 24 Part Navigator ve Assembly Navigator ekranlarına ulaştığımız bu alanlardan birkaçıdır. Burada Part Navigator de geometrinin tarihçesini görebiliriz. Adımlarda değişiklik yapmak istediğimizde burada yapabiliriz. Adımların yerlerini değiştirmek istediğinizde ya da araya adım eklemek istediğinizde bu pencereden yapabilirsiniz. Assembly Navigator penceresinde ise montajı oluşturan parçaları ve bunların listelerini görebilirsiniz. Alt montajları da listeleyip ve alt montajları görebilirsiniz. Part Navigator de Model View, Cameras,User Expression ve Model History olarak sınıflandırılan bölümlerde parçanız ile ilgili detayları değiştirebilir ve ekranda sadece parçanın bakış özelliklerini değiştirebiliriz. Dependencies,Details ve Preview penceleri ise model ile ilgili daha detaylı bilgi almak için kullandığımız ekranlardır. Details ekranında parçayı oluştururken kullanılan parametreleri gördüğümüz istersek bu ekranda değiştirebileceğimiz ekrandır. Dependenceis ekranında ise parçanın oluşturulma detayları belirtilmektedir. Geometri Seçimi NX5 de tüm komutların ve geometrinin seçimini MB1 ile yaparız. Bununla beraber grafik ekrandaki seçimler için kullandığımız farklı seçim komut satırı mevcuttur. Selection Filter Seçim filtresidir. Ekranda aynı anda çizgi,geometri,montaj vb olduğu durumlarda seçim işlemini kolaylaştırmak için kullanılan komutlar bulunmaktadır. Boylelikle çok karmaşık geometrilerde renk,teğet yüzey,kullanıcı özelliklerine göre seçim yapabiliriz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 25 Selection Ball (Seçim topu) Selection Ball herhangi bir komutu seçtiğinizde ekranda hangi yüzeyi seçmek istiyorsanız o yüzeyi seçtiğinizde seçtiğiniz yüzeyin rengi değişirek hangi yüzeyi seçmis olduğunuzu göreceksiniz. Kenar,yüzeyler ya da çizgiler seçim yapıldıktan sonra renk değiştirecektir. Preferences\Selection penceresinden seçim ile ilgili özellikleri değiştirebiliriz. Quick Pick Hızlı seçim penceresidir. Ekranda özellikle karmaşık geometrilerde aynı anda birden fazla geometri seçildiği konumlarda farenin yaninda yan yana üç nokta belirir. Bu üç nokta çıktığı zaman farenin sol tuşuna bastığınızda yandaki pencere çıkar. Bu pencerede geometrideki yüzeyleri görüp,seçebilirsiniz. WCS (Work Coordinate System) WCS fonksiyonu aslında çalışma düzlemi olarak da adlandırabiliriz. Standart ilk düzleminiz XC-YC düzlemidir. Geometriyi ilk oluşturduğunuzda WCS XC-YC düzleminde çizim yapabilirsiniz. XY düzlemimiz Work Plane yani çalışma alanımızdır. WCS (Work coordinate System)’i dinamik olarak kontrol edebilir ya da istediğiniz koordinat yönünde taşıyabilir ya da koordinat ekseninde döndürebilirsiniz. Dinamik WCS çalışmak için WCS üzerinde iken fareye iki defa basarak dinamik hale getirebiliriz. Dinamik halde olduğunu ekranda beliren yeşil koordinat oklarından ve dönüş toplarından anlayabiliriz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 26 WCS Dinamik WCS WCS ve Mutlak Koordinat Sistem Yeni bir parça yarattığımızda WCS, Mutlak Koordinat Sistemin orjinine gore oluşur. Mutlak Koordinat Sistem, modelin orjinidir (0,0,0). Eger modeliniz birden fazla montaj ve montaj elemanlarından oluşuyorsa bu durumda Mutlak Koordinat Sistem ortak olan Mutlak Koordinat Sistemi kullanır. Eğer siz Mutlak Koordinat Sistemi farklı bir konuma taşıdıysanız orjini kaydetmek için Format\WCS\Orient\Absolute CSYS icon\OK seçeneğini kullanarak Mutlak Koordinat Sistemini kaydedebiliriz. Dinamik WCS Dinamik WCS’i Format\WCS\Dynamics özelliğini kullanarak taşıyabiliriz. Bu özellik grafik penceresinde ekranda bulunan eksenlere gore sürükleyerek taşıma imkanı sağlar. Grafik penceresinde WCS’i dinamik hale getirdikten sonra ekranda turuncu renkte gördüğünüz yönlerde taşıma ya da döndürme işlemini yapabilirsiniz. Ekranda seçiminizi yaptıktan sonra orta tuş yardımıyla seçiminizi onaylayabilirsiniz ya da Escape tuşu ile de iptal edebilirsiniz. Dinamik Giriş Kutuları Dinamik giriş kutuları ekranda komut satırındayken farklı girişler için ekranda çıkan giriş kutularıdır. Burada ekranda giriş yapmak istediğiniz alanı fare ile seçmeniz ve alana istediğiniz değeri girmeniz yeterlidir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 27 ‘Object\Action’ Menüleri Grafik penceresinde ekranda eğer geometriniz var ise Sağ tuşu geometri üzerinde sürüklediğimizde ya da sağ tuşa bastığınızda çıkan menüdür. Bu menüden parçaların parameter penceresini,Rollback özelliğini,unsur silme adımlarına hızlıca ulaşabilirsiniz. Dosya Yönetimi Dosya yönetimi operasyonlarına ulaşım Dosya (File) menudedir. Yeni bir dosya yarattabilir,kaydedebilir,daha once yaratılan dosyaları açabilir ya da kapatabilirsiniz. Bu özellikler Windows tabanlı kullanıma sahip arayüze sahip olduğunu göstermektedir. Yeni Dosya Yaratma Yeni bir dosya yaratmak için File\New ya da Ctrl+N tuşlarına basmanız yeterlidir. Dosyanın ismini ve birimini tanımlamanız gerekmektedir. Proje Yeni bir parça yaratalım. Ve ismini egitim01_<Kendinizi tanımlayacak bir kısayol ekleyebilirsiniz> .prt tanımlayalım. Bunun için öncelikli olarak yapılacaklar: • • • • • • • • File\New ya da Ctrl+N tuşlarına basın. Units den birimi seçin. Model,Montaj ya da Saç Metal oluştaracaksanız bu özelliği seçmeniz gerekmektedir. File Name kısmına dosyayı tanımlayacağımız ismi girin. Folder kısmında dosyayı nereye kaydedeceksiniz burada klasoru belirleyin. Preview kısmında eğer daha once yaratmış olduğunuz bir dosyayı seçiyorsanız bu modeli ekranda görebilirsiniz. Properties kısmında dosyanın ne zaman,kimin tarafından yaratıldığını, birimini görebilirsiniz. OK tuşuna bastığınız zaman belirttiğiniz yere ve belirttiğiniz konumda dosyanız yaratılır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 28 Dosyayı Kaydetme Oluşturduğunuz dosyaları File\Save ya da Ctrl+S tuşuna basarak kaydedebiliriz. Dosyayı oluştururken verdiğiniz ismin üzerine kaydeder. Eğer farklı bir isim ile kaydetmek isterseniz tekrar isim vermeniz gerekir. *.prt uzantısını yazılım kendi tanımlar ve dosyayı ilk oluşturduğunuz dosyanın üzerine yazmaktadır. Eğer bu dosyayının önceki versiyonlarını saklamak istiyorsanız dosyayı farklı isimlendirebilir ya da farklı bir klasöre yaratabilirsiniz. Proje 2.6.2 Daha once yarattığımız egitim_01.prt dosyasını öncelikle kaydedip,daha sonra egitim_02.prt şeklinde iki kopya halinde oluşturun. Dosyayı kaydetmek için: • Egitim_01.prt dosyasını açın ve File\Save özelliği ile kaydedebilirsiniz. Dosyayı farklı isimle kaydetmek için de • File\Save As özelliğini kullanarak egitim_02 ismini verip,OK basın. Dosya Açma Daha once yarattığınız dosyaları File\Open ya da Ctrl+O seçeneği ile açabilirsiniz. Dosya açarken ekranınıza gelen pencere yeni dosya yarattığımız pencereye benzemektedir. Options seçeneğine bastığınızda Montajların nereden yükleneceğini tanımladığımız Assembly Load Options penceresi gelir. Buradaki ayarlar yardımı ile montajların ya da modellerin grafik ekrana yüklenmesi, kaydetme ile ilgili ayarları yapabiliriz. Eğer montaj parçalarını yüklemek istemiyorsanız Do Not Load Component seçeneğini işaretlemeniz yeterlidir. Preview seçeneği aktif halde ise dosyanızın en son kaydedildiği şekilde ekranda modelinizi görebilirsiniz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 29 Birden Fazla Parça ile Çalışmak NX5’de aynı anda birden fazla model ile çalışmak mümkündür. Grafik ekranda olan model aktif olan modeldir. Diğer model dosyalarına ulaşmak için Window\{diğer_dosyalar} listesini bu ekranda görebilirsiniz. Eğer açık olduğunu bildiğiniz fakat Window\{diğer_dosyalar}’da görmediğiniz dosyalar var ise bunlara da Window\More Parts seçeneği ile ulaşabilir ve buradan dosyayı tekrar grafik ekranınızda görebilirsiniz. Dosyayı Kapatma ve NX5 Yazılımından Çıkış Ekranda açık olan ya da seçtiğiniz dosyayı kapatmak için File\Close\Selected Parts seçeneği ile ya da tüm dosyaları kapatmak için File\Close\All Parts seçeneğini kullanarak ekranda yüklenmiş olan tüm parçaları kapatabiliriz. Eğer siz dosyanızı kaydetmediyseniz en son ne zaman kaydettiyseniz o haliyle dosyayı kapatır. NX5 yazılımdan çıkmak için File\Exit özelliğini kullanabiliriz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 30 TEMEL CURVE`LER (2D) Bu bölümde NX içerisinde XYZ koordinatları tanımlanarak oluşturulan çizgi ve eğrilerin kullanımı üzerinde durulacak. NX bu çizgi ve eğriler grubunu parametrik ve yarı parametrik tanımları altında 2 farklı şekilde sunmakta. Parametrik çizgiler Lines and Arcs başlığı içerisinde Associative (bağlantılı=parametrik) seçeneği açık \ kapalı konumlarda kullanılabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 31 LINE 2 nokta , 1 nokta 1 geometrik koşul yada 2 geometrik koşul ve uzunluk tanımları ile çizgi oluşturur. Komutla birlikte snap point menüsü aktifleşir. 1 2 1 ve 2 ile ifade edilen bölümlerde çizginin nokta girdileri yada geometrik koşulları tanımlanır. Inferred : Mouse imlecinin bulunduğu bölgedeki karakteristik noktaları ve geometrik koşullar point menüsünde açık seçenekler kullanılır sadece.) Point : Mouse imlecinin bulunduğu bölgede snap point menüsünde açık konumları yakalar Tangent : 2. adımda aktifleşir yay yada dairelere teğetlik sağlar uzunluk bilgisi ister. Angle : 2. adımda aktifleşir seçilen çizgiye göre açı değeri girilmesi sağlanır. WCS : Çizginin belirtilen doğrultuda olmasını sağlar. Face normal : 2. adımda aktifleşir çizginin doğrultusu seçilen yüzeyin normaline paralel olur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 32 ARC 3 nokta, 3 geometrik koşul veya nokta geometrik koşul ve radyus girdilerini beraber kullanarak yay oluşturur. Komutla birlikte snap point menüsü aktifleşir. 3-point arc : 3 nokta, 3 geometrik koşul veya nokta geometrik koşul ve radyus girdileri ile yay oluşturur. Center-based arc : Yay merkezi ve nokta, geometrik koşul, radyus girdileri ile yay oluşturur. Bu bölüm için line komutuna bakınız Radius : Yarıçap değeri için veri girişi bölümü Plane : Yay için düzlem tanımlanması Complimentary solutions : Yayın 360 dereceye tamamlayan diğer kısmını oluşturur. Full Circle : Yayı tam daire olarak oluşturur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 33 BASIC CURVES Çizgi, daire ve yay şekillerinin oluşturulmasının yanısıra, fillet (köşe yuvarlatma), trim (budama) komutları ve basic curve ile oluşturulan şekillerin düzenlenmesi (edit curve parameters) işlemlerine bu menüden ulaşılır. Yukarıda belirtilen Line ve Arc işlemleri tam parametrik objeler türetirken basic curves menüsünde yapılan objeler yarı parametriktir. Basic curves snap point toolbarını kullanmayıp menü içindeki point methodla nesne kilitleme operasyonlarını yapar. Koordinat girişi için komutla beraber açılan tracking bar toolbarı kullanılır. Line : 2 nokta yada uzunluk bilgisi ile çizgi oluşturur. Arc : 3 nokta yada 2 nokta yarıçap bilgisi ile yay veya daire oluşturur. Circle : Merkez noktası ve çap yada yarıçap bilgisi ile daire oluşturur. Fillet : 2 curve arasında radyus oluşturur Trim : Kesişen 2 yada 3 curve den 1 yada 2 sinin sınır alınarak diğerinin bu sınırı geçen tarafının budanması Edit curve parameters : Basic curve ve spline ile oluşturulan objelerin para lerinin düzenlemesini yapar. Tracking bar : Koordinat, uzunluk, çap, yarıçap ve açı bilgilerinin girişi bu bardaki Bölümlerden yapılır. Bardaki bölümler line arc ve circle uygulamarına bağlı olarak farklılaşır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 34 Line Unbounded : Tanımlanan doğrultuda ekran sınırlarında çizgi çizer. Delta : 1. nokta tanımı yapıldıktan sonra 2. için tracking barda ilk noktayı referans alıp göreceli koordinat girişi sağlar . String mode : İlk çizgiden sonra ikincinin ilk noktasının birincinin son noktası olmasını sağlar. Break string : String mode açık iken kullanıllanılabilir. Uygulandığı Aşamada String mode etkisini kaldırarak çizginin ardışık devam etmesini engeller. Lock mode : 1. nokta tanımlı iken ortamda bulunan bir başka çizgi yada kenarın karakteristik olmayan(orta yada son nokta) bir bölümüne cursor getirilip seçildiğinde yeni çizginin o çizgiye paralel veya dik doğrultuda olması sağlanır. Bu lock mode seçeneği aktifleşerek durumu ifade eder. Lock mode seçeneği aktif iken tıklalandığında unlock moduna geçilerek referans çizgiye 45 derece ve katlarında bir açı ile doğrultu belirlenir. Paralel to : 1. nokta tanımlı iken x, y ve z eksenlerinden biri seçilerek bu e paralel çizgi yapılmasını sağlar. Arc Full circle : String mode kapalı iken açılır. Verile girdilerle tam daire yapar. Delta : 1. nokta tanımı yapıldıktan sonra 2. için tracking barda ilk noktayı referans alıp göreceli koordinat girişi sağlar . String mode : İlk çizgiden sonra ikincinin ilk noktasının birincinin son noktası olmasını sağlar. Break string : String mode açık iken kullanıllanılabilir. Uygulandığı aşamada String mode etkisini kaldırarak çizginin ardışık devam etmesini Alternate solution : Yayın 360 dereceye tamamlanan diğer tarafını oluşturur Start\end\point on arc : Yayın başlangıç, bitiş ve yay üzerinde 3. bir Nokta tanımlanarak oluşturulması Center\start\end : Yayın merkez, başlangıç ve bitiş noktalarının tanımlanarak oluşturulması. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 35 Circle Merkez noktası (point methodla yada tracking bardan koordinat Girişi ile) bilgisinin verilmesinin ardından yarıçap kadar uzakta bir nokta tanımlanması veya çap\yarıçap değeri girilerek daire oluşturulabilir. Fillet Simple fillet 2 curve fillet 3 curve fillet w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 36 Simple fillet : Bu method da Cursor Fillet atılacak köşeye getirilip MB1 ile tıklandığında radius değeri kadar fillet atılabilir. Cursor merkezi tılama esnasında fillet merkezinin olacağı tarafta bulunmalıdır. Bknz yandaki şekil. 2 curve fillet : Fillet atılacak 2 çizgi\yay objesi saat yönü tersinde seçilip fillet merkezinin olması gereken tarafa tıklanır. Bknz yandaki şekil 1 2 3 curve fillet : Fillet atılacak 3 çizgi\yay objeleri saat yönü tersinde seçilip fillet merkezinin olması gereken tarafa tıklanır. Bu yöntemde 3 objeye teğet tek bir yay olmasından dolayı radyus girdisi yapılmaz. Bknz yandaki şekil 1 2 3 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 37 Trim Curve objelerinin, kesiştikleri diğer objeler (curve, faces, plane vb) sınır abul edilererek budanması işlemi diğer. Operasyonda ilk adımda budanacak bölüm ardından sınır objesi/leri tanımlanır. Assocative (bağlantılı) seçeneği açık iken yapılan trim operasyonları sonucu orjinal curve kesikli çizgi görünümüne dönüşerek korunur. Curves to trim : Budanacak kısma tıklanarak fazlalığı olan curve seçilir. End to trim bölümü start seçili iken kısım budanırken end seçilirse diğer tarafı budanır. First bounding object : Sınır objelerinden ilki bu bölümde tanımlanır. Object bölümünde select object seçili iken curve ve faces objeleri seçilebilirken specify plane seçilip datum plane de tanımlanabilir. Sınır objesi bir nokta ise tanımı point contructor ikonuna girilip yapılabilir. Second bounding object : 2. bir sınır var ise bu bölümde first bounding object tanımları çerçevesinde belirtilebilir. İntersection options : Budanacak obje ile sınır objesi aynı düzlemde değil ise kesişim noktası izdüşürülerek elde edilir. İzdüşüm için kullanılan metodlar ve kullanım yerleri şunlardır. Shortest 3d distance : 3 boyutta en kesişim için kısa mesafeyi alır. Relative to WCS : XY düzlemine iz düşüm yapar Along a vector : Tanımlanan vektör doğrultusudunda iz düşüm yapar. Along screen normal : Kullanıcının o anki ekrana bakışı doğrultusunda iz düşüm yapar Settings : Budanan çizginin işlem sonunda formundaki değişikliklerin kontrol edildiği bölümdür. Input curves: Budanan çizginin orjinalinin korunması veya silinmesi Curve extension: Budanan çizgi sınır obje boyu kesişim noktasından önce bitiyor ise işlem sonunda kesişim noktasına kadar uzar. Bu uzamanın natural (kendi karakterinde) veya tangent (tanjant) olması işlemleri. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 38 Örnek : Curves to trim basamağında A çizgisinin B yayının diğer tarafında kalan tarafı seçilir. Second bounding object kısmında B yayı seçilir ve apply tuşuna basılır. A B Örnek : Curves to trim basamağında A yayı seçilir. Second bounding object kısmında B çizgisi seçilip apply tuşuna basılır. B A Edit curve parameters Seçilen curve objesinin uzunluk, çap/yarıçap, konum gibi değişkenlerine müdahale etme imkanı sağlar. Seçilen objeye ve seçim yerine göre menü farklılık gösterir. Line : Çizginin son noktaları üzerinden seçim yapılırsa o noktanın koordinatının değiştirilmesini sağlar. Diğer bölgelerden yapılan seçimlerde Tracking bardan uzunluk ve açı değişkenlerine müdahale edilebilir. Arc : Yayın son noktaları yada merkezinden seçim yapılırsa o noktanın koordinatının değiştirilmesine imkan tanır. Diğer noktalardan yapılan seçimlerde çap/yarıçap yada yayın merkezle yaptığı açılar kontrol edilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 39 Uygulama Yandaki teknik resmi basic curve operasyonları ile oluşturalım . Bu örnekte resmin sol alt köşesi x=0 y=0 olarak kabul edilmiştir. Öncelikle yeni bir dosya açıp bir isim vererek diskte yer gösterip kaydedelim. _1 nolu çizgi için Basic curve ikonuna tıklayıp line seçelim. Tracking barda x için 0 y için 0 değerlerini girip enter tuşuna basıp ilk noktayı tanımlayalım. Diğer nokta tanımı x için 32 y için 0 yaparak girelim. _3 nolu çizgi için 1le aralarında bağlantı olmamasından dolayı önce Basic curve menüsünde break string ikonuna basarak bağlantıyı koparalım. Yine tracking barda x=44 , y=12 girilip enter yapalım. Diğer nokta için x=88 y=12 girelim. _2 nolu yay için fillet ikonuna tıklayalım.2 curve fillet seçelim. Radyus değeri olarak 12 girip 3 nolu çizgiyi seçelim. Point method ikonuna tıklayıp 1 nolu çizginin sağ tarafındaki son noktasını seçelim. Fillet merkezinin olacağı bölümde boşluğa tıklayalım. _4 nolu yay için circle ikonuna basıp x=88, y=26 ve yarıçap için 14 girip enter tuşuna basalım. _5 nolu çizgi için line ikonuna basıp. Point methodda Quadrant seçip 4 nolu dairenin üst ortasına tıklayalım. Diğer nokta için x=44 ve y=40 girelim. _4 nolu dairenin sol tarafının trimlenmesi için trim ikonuna basalım. Select curve aşamasında 4 nolu dairenin trimlenecek kısmına (sol tarafına) tıklayıp seçim yapalım. First bounding ve second bounding bölümlerinde 5 ve 3 nolu çizgileri seçip apply yapalım. _7 nolu çizgi için line ikonunda ilk nokta x=0, y=52 ikinci nokta x=32, y=52 girelim. _6 nolu yay için fillet ikonuna girip 2 curve fillet seçelim. Point constructor tıklayıp 7 nolu çizginin sağdaki son noktasını seçelim. Back tıklayıp fillet müsüne dönelim ve 5 nolu çizgiyi seçip son olarak fillet merkezinin olacağı tarafa tıklayalım. _8 nolu çizgi için line ikonunda 7 nolu çizginin sol tarafındaki son noktaya ardından 1 nolu çizginin sol tarafındaki son noktaya tıklayalım. _9, 10, 11 ve 12 nolu daireler için merkez ve çap bilgileri circle ikonunda girilebilir. _13 ve 14 nolu çizgiler 11 le 12 nolu dairelerin quadrantları kullanılarak line komutu ile yapılabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 40 STUDIO SPLINE Ardışık verilen noktalar arasında tolerans dahilinde eğriler (spline) uydurur.Belirtilen noktalar üzerinden geçen yada bu noktaları kutup olarak kabul eden 2 methodla çalışır. Komutla birlikte snap point menüsü aktifleşir ve oradaki seçenekler dahilinde nokta tanımı yapılır. Trough point : Tanımlanan noktaların üzerinden geçen spline türetir. By poles : Tanımlanan noktaları kutup spline için kutup noktası olarak kullanır. Degree : Spline derecesi. Drawing plane : Serbest nokta girişinde düzlem tanımı buradan yapılabilir. Trough point By poles w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 41 TEXT Model üzerinde yazı ekleme aracı. Bir düzlemde veya yüzeyde doğrusal yada eğriyi takip ederek çeşitili fontlarda yazı türetilebilir. Type Planar düzlemsel yazı yazar On curve düzlem üstünde bir eğriyi takip eden yazı yazar. On face bir yüzey üzerinde bir eğriyi takip eden yazı yazar. Text placement face : On face seçeneğinde kullanılabilir. Yazının formunu alacağı yüzey burada tanımlanır. Location on face Placement methc on face seçeneğinde kullanılacak eğri yüzeyin üzeride ise Curves on faces, düzlemde ise section plane kullanılır . Eğri seçilmesi işlemi bu bölümde yapılır. Text : Yazı için giriş yapılan bölüm. Font : Yazı karakteri ve karakterin özelliklerinin tanınmlandığı alan . Anchor location : Yazı yerleşimi için belirtilen noktanın yazıya göre konumu. Parameter : Anchor location da seçilen noktanın eğri üzerinde yüzde olarak konumu. Baseline ofset : Yazının eğriye göre ofsetlenmesi için değer . Length : Yazı uzunluğu . Height : Yazı yüksekliği . W scale : Yazının ölçeklenmesi. Join curves : Yazıyı oluşturan eğrilerin birleştirilmesini sağlar. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 42 POINT X, Y ve Z koordinatları tanımlarak veya herhangi bir objenin karakteristik bir noktası referans alınarak parametrik yada unparametrik nokta oluşturur. POINT SET Eğri veya yüzey üzerinde çeşitli tanımlamalar doğrultusunda nokta grupları oluşturur. Points on curve : Eğri üzerinde belirlenen sayıda eşit aralıkta, artımsal mesafelerle ve karakteristik nokları baz alarak nokta grubu oluşturur. Add Points to curves : Eğri üzerinde kulanıcı tanımı ile nokta oluşturur. Point at Curve Percentage : Eğri uzunluğu üzerinden yüzde olarak belirlenen mesafelerde nokta oluşturur. Spline knot points : Spline eğriler üzerinde knot noktalarında noktalar oluşturur. Spline poles : Spline eğriler üzerinde pole (kutup) noktalarında noktalar oluşturur. Points on face : Yüzeyler üzerinde U V doğrultularında tanımlanan sayılarda nokta grubu oluşturur. Points at face percentage : Yüzeyler üzerinde U V doğrultuları yüzde olarak baz alınıp tanımlanarak nokta oluşturur. Face (B-Surface) poles : B-surfaces yüzeylerin Pole (kutuplarında ) noktalar oluşturur. CHAMFER 2 eğri kullanarak belirtilen parametrelerle pah kırma işlemi yapar. Simple Chamfer : Tek bir mesafe değeri ile 2 eğri arasında 45 açı ile pah kırar. 2 eğrinin birleştiği köşeye imleci getirip tıklamak gerekir. User-Defined Chamfer : 2 mesafe veya 1 mesafe 1 açı değeri ile pah kırma işlemi yapar . RECTANGLE Point constructer menüsü kullanılarak yapılan 2 diagonal köşe tanımıyla dikdörtgen oluşturur. POLYGON Kenar sayısı girdisi ile bir yarıçap tanımlaması ile varsayılan daire içine (circumsribed) yada dışına (ınscribed) çokgen oluşturur. Bir diğer yöntem yarıçap ve kenar uzunluğu (side of polygon) ile çokgen oluşturulmasıdır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 43 ELLIPSE Point constructer menüsü kullanılarak yapılan merkez noktası tanımı ardından aşaıdaki parametrelerle elips oluşturur. HELIX Bir eksen etrafında döndürülmüş bir kesitin oluşturduğu yüzeyin üzerine bir çizginin sarılmasıyla elde edilecek formu oluşturur. Define orientation kısmında tanımla yapılmazsa WCS deki z ekseni helis ekseni doğrultusu olarak kabul edilir. Number of turns : Sarım sayısı Pitch : Sarım halkaları arasındaki uzaklık (adım) Radius method : Helis formu Use law seçimi ile değişken enter radius seçimi ile sabit olarak tanımlanabir. Radius bölümüne girilen değer helisin başlangıç yarıçapıdır. Turn Direction : Helis sarım yönü right hand ile sağ yada left hand ile sol olarak seçilebilir.. Define orientation : Helis ekseni burada seçilen bir çizgi ile tanımlanabilir. Point Constructer : Helis merkezi için nokta bilgisi girilen bölüm w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 44 OFFSET Kenar yada eğrilere belirtilen yönde ve değer kadar eşit uzaklıktaki noktalardan eğri oluşturur. Distance : Mesafe değeri girilerek offset oluşturulması. Select curve : Offsetlenecek objelerin seçilmesi. Point on offset plane : Offsetlenecek obje geometrisi bir düzlem tanımlamıyosa (Ör : Çizgi) düzlem tanımı için kullanılacak bölge. Distance : Mesafe değeri girdisi. Number of Copies : Ardışık offsetleme için kopya adedi. Reverse Direction : Offset yön seçimi. Draft : Mesafe değeri girilerek offsetlenen eğriler offset yönü referans alınarak angle bölümünde belirtilen açı kadar yer değiştiri Select curve : Offsetlenecek objelerin seçilmesi. Height : Mesafe değer girdisi. Angle : Açı değer girdisi. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 45 Law Control : Distance seçeneği esasları ile çalışır. İlave olarak seçilen eğrilerin başlangıç ve bitiş noktarı için farklı mesafe değer girilebilir. Law Type : Değişken mesafelerle oluşturulacak yeni eğrilerin oluşturulma biçimleri. Start Value : Başlangıç offset değeri End Value : Bitiş offset değeri 3D Axial : Distance seçeneği esasları ile tanımlanan bir vektör doğrultusunda offsetleme yapar. Specify direction : Ofsetlemenin yapılacağı vektörün tanımlandığ bölüm. Associative : İşlemin parametrik olup olmaması seçeneği Input Curves : Select curve bölümünde seçilen eğrilerin Keep : Aynen Korunması Hide : Gizlenmesi Delete : Silinmesi (associative aktifse kullanılamaz) Replace : Yenisi ile yer değiştirmesi (associative aktifse kullanılamaz) Show Result : İşlem sonrası oluşacak eğrilerin ön izleme yapılması. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 46 BRIDGE CURVE 2 eğri arasında tanımlanan geometrik koşul esas alınarak yeni bir eğri oluşturma işlemidir. Select object : 1. eğrinin seçildiği bölüm Select object : 2. eğrinin seçildiği bölüm Bridge curve attributes : Start – End _ yeni oluştırulacak eğrinin seçilen eğrilerin hangi ucudan başlayacağı bilgisi Continuity _ Oluşacak eğri için süreklilik koşulu tayini G1- tanjant, G2 – eğrisellik devamı, G3-akış Position : Start object/end object seçeneklerinden hangisi aktif ise o seçenekte bulunan girdi eğrisinin üzerinde yeni eğrinin başlangıç noktası tayin edilir. Shape control : Yeni oluşacak eğrinin orta bölümünün şekil değiştirmesi type seçeneğindeki tipler dahilinde yapılır. Associative : Operasyonun parametrik olup olmaması kontrolü. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 47 SIMPLIFY CURVE Spline geometriye sahip eğrileri, yaklaşık metodla yay ve çizgiler grubu haline getirir. Maintain : Orjinal eğriyi yeni oluşanlarla beraber ortamda bırakır. Delete : Orjinal eğriyi siler. Hide : Orjinal eğriyi blank e atarak gizler. Select curves : Spline eğrisi bu böülümde seçilir. JOIN CURVE Operasyon içerisinde belirtilen tolerans mesafesi kadar birbirbine yakın yada ardışık 1 den fazla objeyi birleştirerek spline oluşturur. Select curve : Spline eğrisi bu bölümde seçilir. Input Curves : Select curve bölümünde seçilen eğrilerin Keep : Aynen Korunması Hide : Gizlenmesi Delete : Silinmesi (associative aktifse kullanılamaz) Replace : Yenisi ile yer değiştirmesi (associative aktifse kullanılamaz) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 48 PROJECT CURVE Bir yada daha fazla eğriyi yüzey veya yüzeylere izdüşürür. Select curve : Eğriler bu bölümde seçilir. Objects to project to : Yüzeyler bu bölümde seçilir. Project direction : İzdüşürme yöntemlerini içerir. Along face normal : Yüzey normallerinde izdüşürme Toward point : Tanımlanan noktadan çıktığı varsayılan ışıkla izdüşürme Toward line : Tanımlanan çizgiden çıktığı varsayılan ışıkla izdüşü Along vector : Tanımlanan vektör doğrultusunda izdüşürme Angle to vector : Tanımlanan vektöre göre verilen bir açı ile izdüş Curve fit : İzdüşürme sonucu oluşan spline geometrisinin oluşturulma yöntemi Join curves : İzdüşürülen eğrileri yes seçeneği birleştirir. INTERSECTION CURVE Paralel olmayan yüzey ve datum plane objelerinin kesişimlerinden eğri elde eder. Select Faces (SET 1) : Kesişim için referans olacak 1. grup obje yada objelerin seçimi Select Faces (SET 2) : Kesişim için referans olacak 2. grup obje yada objelerin seçimi w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 49 MIRROR CURVE 1 yada daha fazla eğrinın belirtilen yüzey/datum plane referans alınarak ayna görüntüsünün elde edilmesi sağlanır. Curves : Eğrilerin seçildiği bölüm. Curves : Düzlemsel yüzey veya datum plane seçimi. Copy Method : Associate _ Orjinaldeki değişimleri ayna görüntüsüne yansıtır Copy _ Orjinal ve ayna görüntüsü arasında bağlantı olmaz. Move _ Orjinali silip ayna görüntüsünü bırakır. COMBINED PROJECTION 2 eğri yada eğri grubunun tanımlanan yönlerde hayali extrude yapılmış geometrinin kesişimlerinden oluşan eğriyi oluşturur . First curve string : İzdüşümü yapılacak ilk eğri grubunun seçimi Second curve string : İzdüşümü yapılacak ikinci eğri grubunun seçimi First projection vector : İlk eğri grubu için izdüşüm vektörü tanımı Second projection vector : İkinci eğri grubu için izdüşüm vektörü seçimi w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 50 SECTION CURVE Katı yada yüzey objelerinden doğrusal veya açısal olarak dizi yapmış hayali plane gruplarının kesişimlerini elde eder. Paralel Planes : Base plane bölümünde tanımlanan düzlemi plane location bölümündeki değerlerle doğrusal dizi yaptırır. Object to section : Kesit alınacak geometrilerin seçimi Base planes : Dizi yaptırılacak düzlem tanımı Plane location : Base plane de tanımlanan düzlem Start ve end mesafeleri arasında step değeri kadar adımlarla hayali düzlemler oluşturur. EXTRACT CURVE Katı yada yüzey objelerden elde edilen çeşitli parametrelerle eğri elde eder. Edge Curves : Objelerin kenarlarından eğri çıkarır Isoparametric Curves : Yüzeylerin U V yönlerinde belirtilen adetlerde kesitlerini çıkartır. Silhouette Curves : Ekran doğrultusunda ki bakış esas alınarak objenin sınırlarını eğri olarak çıkartır. All in Work View : Objenin tüm kenarlarını çıkartır. Isocline Curves : Tanımlanan vektöre göre objenin pozitif ve negatif açıda kalan bölgelerin sınırında eğri çıkarır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 51 OFFSET CURVE IN FACE Yüzey üzerinde bir eğriyi yada bir kenarı yüzey formunu izleterek belirtilen mesafe kadar öteler. Select Curve : Offset yapılacak eğri yada kenar seçimi. Offset : Offset değeri burada belirtilir. Reverse Direction : Offset yönü buradan değiştirilebilir. Add New Set : İlkinden bağımsız yeni bir eğri grubunun seçimi için kullanılır. Select Face : Offset formuna referans olcak yüzey seçimi. Trim to Each Other within section : 2. kesit varsa ve ilk kesitle kesişim durumunda budanmasını sağlar. Extend to Each Other within section : 2. kesit varsa ve ilk kesitle ortak noktaları oluşmamışsa ilk kesiti diğerine uzatır. Trim to face edges : Offsetlen eğri, yüzey sınırlarını aşarsa bu sınırlarla budanır. Extend to face edges : Offsetlen eğri, yüzey sınırlarına ulaşamadığı durumlarda eğrileri sınırlara uzatır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 52 ESKİZ MODELLEME (SKETCH) Giriş Sketch NX5 in en güçlü araçlarından biridir. Bu araçta temel düşünce, 2 boyutlu geometrileri oluşturup daha sonra ölçülerle ve constrainlerle bu geometriyi kontrol etmektir. Sketch işleminde yeni bir sketch oluşturmak için Insert/Sketch ikonuna basılır. Sketchler her zaman bir düzlem ve referans doğrultuya dayanır. Sketch içerisinde çizeceğiniz geometriler daha sonra 3 Boyulu unsurları oluşturmak için kullanılırlar. Aşağıda sketch içerisinde yer alabilecek muhtemel nesneler gözükmektedir. İlk defa Insert/Sketch dedikten sonra NX5 sizden sketch düzleminizi seçmenizi ister. Sketch düzlemi seçilip onay verildikten sonra Sketch düzlemi ekrana hizalanır. Bu aşamada sketch e ait toolbarlar ile istenilen gometri çizilip ölçülendirme ve constrainlerle kontrol altına alınır. Çizim ile işimiz bittikten sonra Finish Sketch diyerek sketch işlemi bitirilir., Yapılan bu yeni sketch daha sonradan unsur işlemlerinde kullanılır. Unsur işlemlerinde kullanıldıktan sonra sketch e tekrar dönüp üzerinde bir değişiklik yapılılırsa. Unsur işlemi de otomatikman değişecektir. (Şekil 2-3) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 53 SKETCH OLUŞTURMA Bir Sketch oluşturmak için ister menülerden Insert/Sketch yolunu istersek Form Feature araç çubuğundan Sketch ikonunu kullanırız. İlk ikona basıldığında NX5 bizden sketch için bir düzlem seçmemizi isterken hali hazırda default olarak WCS nin X-Y düzlemini kendisi seçmiştir. Eğer hiçbir düzlem seçmeden onay tuşuna basarsak sketch düzlemini, bu düzlem üzerine kurar. Düzlem seçimini kullanmakta olduğumuz WCS nin standart düzlemlerinden seçebilrken aynı zamanda var olan geometrilemizin yüzeyleri üzerinden de seçibiliriz. Aşağıda sketch için düzlem seçme penceresini görmekteyiz. (Resim 4) (Resim 4) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 54 Type Bir düzlemin üzerine sketch atmak Bir çizgi, kenar vb... üzerine sketch atmak. seçimine göre alt menüler Sketch Plane Var olan bir düzleme sketch atmak Yeni bir datum plane atmak Yeni bir CSYS (koordinat sistemi) oluşturmak Sketch Orientation Yatay/Dikey pozisyonlama yapmak seçimine göre alt menüler Path (Yol) seçimi Sketch Düzleminin Path üzerindekini yerini ayarlama w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 55 Sketch Plane pozisyonlama Path in tğet vektörünü normal kabul etme Belirlenecek bir vektöre normal olma Belirlenecek bir vektöre paralel olma Bir eksen etradında dönebilir olma Sketch de çizim yapma Sketch Düzlemimizi seçtikten sonraki aşama sketchin üzerinde çizim yapmaktır. Bu işlem için Sketch Curve araç kutusundan faydalanırız. (Resim – 6). Çizimlerimizi serbest olarak yapabilirken aynı zamanda üzerinde çizim yaptığımız parçanın kenarlarını vb. Kullanarak da yapabiliriz. Aşağıda boş bir ekran da yapılan çizim ile bir parçanın üzerinde yapılan çizimleri görmekteyiz. (Şekil 7 ve 8) (Resim 6) Profil Çizim Budama (Trim) Düz Çizgi (Line) Uzatma (Extend) Yay (arc) Yuvarlatma (Fillet) Daire (Circle) Dikdörtgen (Rectangle) Ortak Çizgi (Drived Lines) Eğri (Spline) Şekil 6 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 56 (Resim 7) (Resim 8) Sketch Curve araç kutusundan istenilen çizim tekniğini faremizin sol tuşu ile seçer(MB1) daha sonra ekranda çizmek istediğimiz yere/yerlere çizeriz. Araç kutusundan herhangi bir çizim tekniğini seçtikten sonra ekranın sol üstünde yer alan komut parametreleri araç kutusundan faydalanırız. (Resim 9) (Resim 9) Bundan sonraki aşama çizimimizi ölçüler ve constrain ler ile control altına almaktır. Çizimlerimizin boyutlarını ise bu aşamadan sonra belirleyeceğiz. Verdiğimiz ölçülerinde değerlerini değiştirerek, çizimimizi en baştan çizmek istediğimiz şekle uygun hale getirmeliyiz Ölçülendirme: Çizdiğimiz şekli öçülendirmek için Insert/Dimension (Resim 10) menüsünden yada Sketch Constrains araç çubuğundan Dimension ikonundan (Resim 11) faydalanırız. Seçtiğimiz curvlere göre ölçülendirme yapacağımız inferred dimension ikonunu kullanabilirken, aynı zamanda kendimize göre de ölçülendirme tipini belirleyebiliriz. Inferred Dimension ikonu seçeceğimiz curve tipine göre bizim vereceğimiz ölçümüzü belirler. Örneğin seçtğimiz bir çember ise çap ölçüsü, bir doğru parçası ise uzunluk ölçüsü verecektir. (şekil 12) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 57 Resim 10 Resim11 Ölçü verildiği zaman imlecin hemen sağ altında çıkan küçük pencere çıkar. Bu pencereden ölçü verildiği anda değeri değiştirebilirsiniz. (Resim 13) Ölçü değişimlerini istenirse tüm ölçüm verme işlemlerinden sonra topluca da değiştirilebilir. Resim 13 Bütün bu işlemlerden ve contral altına almalardan sonra sol üst köşede yer alan ikonunu tıklayarak sketch işlemini bitiririz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m Finish 58 Örnek Proje 1 1. File/New/Model diyerek yeni bir model dosyası açalım 2. Application iconundan modeling uygulamasını seçelim(ctrl+M) 3. insert / Sketch diyerek yeni bir sketch oluşturalım. Sketch için düzlem seçme aşamasında ekranda bulunan datumumuzdan XY düzlemini seçelim. Daha sonra OK tuşuna basıp işlemimizi bitirelim 4. Üstte bulunan çizim toolbarından circle ikonuyla ekrana aşağıdaki şekli çizelim w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 59 5. Insert / Dimension / Inferred Dimension komutu ya da ikonu ile şeklimize gerekli ölçüleri vereceğiz. Bunun için komuta bastıktan sonra ölçü vermek isteyeceğimiz şekillerin üzerine tıklamamız gerekmektedir. Bir çizgiye uzunluk ölçüsü verebilmek için, çizginin üzerine bir kere tıklamamız yeterlidir, o çizgiden ikinci bir çizgiye olan paralel olan uzaklığı vermek için birinci çizgimizi işaretledikten son ikinci çizgiye tıklamamız gerekir. Burada unutulmaması gereken eğer çizgiler paralel değilse ölçümüz açı ölçüsü olacaktır. Ölçümüzü koyduktan hemen sonra fare ikonun sağ alt köşesinde beliren küçük değer ekranına ölçülerimizin olmasını istediğimiz değerini gireriz. Değer girildikten ve enter tuşuna basıldıktan sonra ölçümüzün elemanları kendi pozisyonlarını yeniden belirleyerek ölçüye uygun hale gelirler. Şimdi ölçü ikonumuza basalım ve şeklimizin taban çizgisini seçelim ve ölçümüzü faremizin sol tuşuyla istediğimiz yere koyalım (Ölçülerimizin değerinde şimdilik değişiklik yapmıyoruz) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 60 6. Daha sonradan aynı metodla resimdeki ölçüleride koyuyoruz. 7. Sketch işlemindeki son aşama olarak çizdiğimiz şeklin köşelerine yuvarlatmalar yapacağız. Bu işlem için menülerden insert/Fillet yada araç çubuğundan Fillet ikonuna tıklarız. Daha sonra fillet atmak isteyeceğimiz köşeleri seçeriz, uygun gördüğümüz bir yarı çap değerine yakın bir şekilde filletimizi koyarız. * Ölçülendirmeleri şimdilik yapmıyoruz 8. Sketch aşamasını bitirmek için Finish Sketch ikonuna tıklarız. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 61 9. Çizdiğimiz 2 boyutlu kesit’i 3 boyutlu bir katı haline getirmek için Extrude ikonuna tıklanır, kesit çizigileri seçilir daha sonra yanda çıkan menüden OK tuşuna basılır * Extrude komutu ile ilgili ayrıntılar bu konuda anlatılmaz. Extrude komutu ile ilgili ayrıntılar için ilgili konuya bakınız. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 62 SKETCH AŞAMASINDA ÖLÇÜLENDİRME Sketch içerisindeki bir şekli ölçülendirmek için kullancağımız elemanlara insert/dimension menüsünden yada Dimension araç çubuğundan ulaşırız. Ölçüm ikonlarından toplam 9 tip ölçü biçimini kullanabiliriz. Herhangi bir ölçü ikonuna tıkladığınızda araç çubuklarının hemen altında beliren yardımcı araç çubuğudan ise Dimension dialog penceresine ulaşabilirsiniz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 63 ÖLÇÜ VERME 1. File/New diyerek yeni bir part yaratın 2. Insert/Sketch diyerek, daha sonra da yeşil renkli OK tuşuna basıp Sketch işlemini onaylayın 3. Resim xx’de görülen şekli kabataslak çizelim. 3.a Araç Çubuklarında görülen profil ikonuna tıklayalım. 3.b Resimdeki numaralı yerlere tıklayarak şeklimizi çizelim w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 64 4. Şeklimizi ölçülendirmek için ikonuna bir kere tıklıyoruz. Bu komut şeklinizde seçeceğiniz geometrilerin tiplerine ve pozisyonlarına göre ölçülendirme yapacaktır. Eğer ölçü tipinizi elle belirlemek istiyorsanız Sketch Dimension Dialog ikonuna tıklamalı buradan istediğiniz ölçü tipini seçmelisiniz . 5. Inferred dimension ikonuna tıkladıktan sonra ölçülendirmek istediğiniz çizgiyi veya çizgileri seçeriz. Düz bir çizgiyi seçtiğinizde NX ilk olarak çizginin uzunluğunu ölçülendirecektir, bu noktada ikinci bir geometri seçerseniz bu seferde ilk seçtiğiniz geometri ile ikinci seçtiğiniz geometriyi ölçülendirecektir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 65 6. Ölçülerinizi pozisyonlamak için, ölçüyü koymak istediğiniz yere fare imlecini getirdikten sonra sol tuşa basarsak ölçü yerleşirtiririz. Ölçülerinizi yerine yerleştirdiğinizde ölçülerin sağ alt köşesinde bir kutucuk belirecektir. Bu kutucuklara ölçülerimizin değerlerini yazabiliriz. 7. Yukarıdaki adımları tekrarlayarak şeklimize tüm ölçüleri verelim. 8. Finish Sketch ikonu ile sketch işlemimizi bitirerek, bu çalışmayı burada noktalayalım. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 66 Çalışma 5 : Açı ölçüsü verme 1. File/New diyerek yeni bir parça oluşturun 2. Insert/Sketch komutu ile Sketch oluşturun. 3. Profile komutu ile Resim XX deki şekli çizin. 4. Inferred Dimension ikonuna basın ve ilkönce 1 numaralı çizgiyi daha sonra 2 numaralı çizgiyi seçin. 5. Ölçünüzü pozisyonladıktan sonra farenizin sol tuşu ile yerine yerleştirin. 6. Finish Sketch ikonu ile sketch işleminizi bitirin. NX DE GEREKSİZ ÖLÇÜLENDİRME NX5 Sketch işleminde hatalı ve gereksiz ölçüleri hiç sevmez ve böyle bir ölçü oluştuysa size ölçülerde renk değişimi yaparak bunu belli eder. Aslında bu kural şeklinizin daha sonradan modifiye işleminde sorun yaşamamasını sağlar. Resim 14 ü incelersek p21 ölçüsünün gereksiz verildiğini görebiliriz. NX5 p21 ile ölçülendirilen aralığı (p14-(p17+p16)) formulüyle hesaplayabilmektedir. Bu da NX5 için p21 ölçüsünün gereksiz bir ölçü olduğu anlamına gelmektedir. Diğer bir taraftan şeklin modifiyesi sırasında bu ölçü problem yaratacaktır. Örneklersek p14 ölçüsünü değiştirerek şeklinizin taban uzunluğunu değiştirmek istediğinizde (p16+p17+p21) formulunden dolayı bu değişikliğe izin vermeyecektir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 67 (Resim 14) Resme dikkatli bakılırsa sorunlu olan ölçüyle birlikte ilişkili diğer ölçülerin de renk değiştiği görülür. Bu da bize rengi değişen ölçülerin ilişkileri arasında bir problem olduğunu göstermektedir. Bir ölçüyü geri alma: Verdiğiniz bir ölçüyü geri almak isterseniz, edit/undo veya ikonu ile geri alabilirsiniz. Bir ölçüyü silme: 1. edit/delete tuşu veya ikonuna basılır 2. Silinmek istenen ölçü veya ölçüler seçilir. 3. Farenin orta tuşu veya OK tuşuna basılır. Ölçülerin yerini değiştirmek: Ölçülerin yerini değiştirmek için ölçünün üzerindeyken farenin sol tuşuna basılıtutularak ölçü yeni yerine taşınır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 68 CONSTRAIN KAVRAMI ve ŞEKLE CONSTRAIN ATAMA Şeklimizdeki geometriler arasında şekilsel ilişkiler tanımlamaya constrain deriz. Örneğin bir çizginin bir çembere teğet olması yada iki çizginin birbirine dik olması gibi. Geometriler arasında constrainler tanımlama işlemi şekli oluştururken olduğu kadar daha sonradan yapılacak modifikasyonlar içinde önemlidir. Aşağıdaki iki resme bakarsak, modifikasyon sonucunda oluşacak sorunu daha net anlayabiliriz. 1. resimde görülen, ölçüsü 7 olan yayın, ikinci resimde yarı çap ölçüsü değiştirildiğinde çizgilerle olan teğetsel görünümünün kaybolduğunu görebiliriz. Eğer biz bu yay ile çizgiler arasında teğet constrain i vermiş olsaydık, böyle bir problem oluşmayacaktı. Constrain Tanımlama: Constrainlerden bahsederken iki türlü constrainden bahsedebiliriz: 1. Geometrilerin birbirleri arasındaki constrainler (örn. Yay ile çizgi arasındaki teğetlik) 2. Geometrilerin ground ile arasındaki constrainler (örn. Dikdörtgenin köşesinin olduğu yere sabitlenmesi) NX5 de constrain tanımlama işlemi menülerden Insert/Constrain menüsünden yada Sketch Constrains araç çubuğundaki constrain ikonundan verilir. Constrain menüsüne veya ikonununa tıklanıp daha sonradan bir geometriye tıklandığında yardımcı panelde o geometriye verebileceğiniz constrainler gözükür. Eğer ikinci bir geometriye tıklarsanız, yardımcı panelde iki geometri arasında verebilceğiniz constrainler gözükür. Resim 15 Not: Eğer iki geo arasında bir constrain tanımlanmışsa tekrar aynı geometrileri seçtiğinizde verilen constrain, yardımcı panelde seçili olarak gözükür. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 69 (Resim 15) Degree Of Freedom (Serbestlik derecesi) simgesi: Çizilen şekiller eğer constrainler ile bağlanmamışsa çizgiler serbest demektirler. Diğer bir deyişle herhangi bir modifikasyon sonucunda şekiller bizim kontrolumuz dışında değişimlerini gösterebilirler. Şekillerin serbest hareket etme kabileyitine DOF denir. Örneğin bir nokta sadece y ekseninde hareket edebiliyorsa onun DOF sayısı 1 dir. Sketchlerde çizdiğimiz sekillerin nasıl hareket edebileceklerini şekillerin renkleri ve şekiller üzerindeki DOF simgesi gösterir. Resim 16 . w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 70 (Resim 16) Constainin Temel Taşı Fix Constrain (Şekil ile ground arasında verilen cons) Fix Constrain sketch içerisindeki bir nesnenin pozisyonunun tamamen kilitlenmesini sağlar. Bir diğer anlatımla tüm DOF larını yokeder. Örneğin serbest bir çembere verilirse merkez notasının uzaydaki yeri sabitlenecektir. (Fix Constarin ölçüsel serbestlikleri kapsamaz, fixlenen bir çembere hala çap ölçüsünü verebiliriz) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 71 Bazı yere göre verilen constrainler Full Fixed: Gurubu Fix ler Horizontal: Şeklin herzaman yatay olmasını sağlar (doğru veye doğru parçaları için) Vertical: Şeklin herzaman dikey olmasını sağlar (doğru veye doğru parçaları için) Ölçü Sabitleme: Şeklin uzunluğunu kilitler Açı Sabitleme: Şeklin açısını sabitler Not: Dikkat edilirse yukarı daki constrainlerin hepsi bir şekli, ground yani yere göre poziyonlamaktadır. Çünkü daha henüz ikinci bir şekil seçilmemiştir. Coincident constrain (Noktarı hizalam komutu) Seçecğiniz iki noktayı aynı yerde birleştirecektir (örn. Bir doğru parçasının ucu ve bir çemberin merkezi) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 72 Çalışma X: Fix, Coincident ,Horizantal ve Vertical Constrainlerinin kullanımı 1. File – New diyerek yeni bir part dosyası oluşturyoruz. (İsim: calisma_x.prt) 2. Insert – Sketch diyerek XY düzlemini seçiyoruz, daha sonra OK tuşuna basarak seçim işlemimizi sonlandırıyoruz. 3. Insert – Profile komutu ile aşağıdaki şekli çiziyoruz. Burada dikkat etmemiz gereken noktalar çizgilerin kesinlikle yatay veya dikey olmaması ve sondaki uçların birleştirilmemesidir. (Ölçüler önemli değildir) 4. Insert – Constrains diyerek constrain verme aşamamıza başlıyoruz. 5. İlk olarak şeklimizin sol alt köşesine tıklayarak constrain sub panelinden fix tuşuna basıyoruz. Böylelikle o noktayı ekranda kitlemiş oluyoruz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 73 6. Daha sonra şekilde gösterilen iki noktayı seçip constrain subpanelindeki coincident constrain ikonuna tıklıyoruz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 74 7. Bu aşamada şeklimizin en solundaki çizgiye tıklayarak ona subpanel den diklik (vertical) constraini veriyoruz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 75 8. Şeklimizin en alt çizgisine de subpanel den yataylık constraini veriyoruz. 9. Aşağıdaki resimde gösterilen constrainleri de gösterilen çizgilere önceki adımları kullanarak veriyoruz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 76 İşlemler sonucunda şekliniz aşağıdaki gibi olmalı 10. Finish Sketch 11. File – Close 12. Point on Curve (Çizgü üzerindeki/doğrultusundaki nokta) Bu constrain bir noktayı bir çizginin üzerine veya dorultusuna fixler. Örneğin çemberinizin merkez noktasının herzaman bir çizgi üzerinde olmasını istiyorsanız bu constraini kullanırız. İlkönce nokta daha sonra çizgi seçilir, daha sonra subpanelden ilgili constrain seçilir.Aşağıdaki resimlerde örneklerini görebiliriz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 77 Tangent (Teğetlik Constraini) Bir çemberin veya yayın başka bir çizgiye teğet olmasını istiyorsak bu constraini kullanırız. Colliner Constrain (Aynı doğrultuda olma constraini) İki doğru parçasını aynı doğrultuya getirir. Hizalanmak istenen çizgiler sırayla seçildikten sonra constrain subpanelinden collinear constraini seçilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 78 Çalışma: Point on Curve, Tangent, Collinear constrainlerini kullanma 1. Yeni bir parça ve sketch oluşturun 2. Resim XX de gösterilen şekli çizin ve ölçülerini verin w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 79 3. Constrain Toolbarından constrains ikonunu seçin. 4. Aşağıdaki resimde gösterilen iki çizgiyi sırayla seçin. Daha sonra constrain toolbarından collinear constraini seçelim 5. Çemberimizin merkezini seçelim, ardından üst çizgimizi seçelim ve subpanel den point on curve constraini seçin. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 80 6. Çemberi seçin ve resimde gösterilen çizgiyi seçip teğetlik constraini verin. 7. 6. adımı diğer çizgi içinde uygulayın w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 81 8. Sonuç olarak şekliniz aşağıdaki gibi olmalıdır 9. Daha sonra ölçüleri modifiye edelim ve aşağıdaki şekle ulaşalım. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 82 Referance Sketch Feature (Referans sketch unsurları) Sketch içerisinde bazı geometrileri aktif olarak kullanmasakta, çizimlerimize yardımcı olması açısından önemlidir. İşte bu tür geometrileri Referance Feature olarak tanımlarız. Referans geometriler aktif olarak sketch e katılmazlar onun yerine sketch de kullanılan çizgilerin constrainlenmesi, ölçülendirilmesi amacıyla yardımcı çizgi olarak kullanılırlar. (ŞekilXX) Referans geometri olarak tanımlanmak istenen cisim seçilir daha sonra Referance Gometri Feature ikonuna basılır. Çalışma: Referans Geometri oluşturma 1. File / New ile yeni bir dosya oluşturun 2. Insert / Sektch ile yei bir sketch oluşturun. 3. Oluşturacağımız geometriye baz olması açısından merkezi 0.0.0 olan bir daire ve etrafına da daireyi içine alacak bir üçgen oluşturun. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 83 4. Gerekli constrainleri ve ölçüleri tanımlayın. 5. Sketch constrains toolbarından Referance Feature Geometry ikonuna basın 6. Çemberi seçin. 7. OK w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 84 Mirror komutu: (Aynalama) Sketch içerisindeki bir şeklinizin ayna görüntüsünü almak için kullanılır. Çalışma: Bir şekli aynalama 1. File / New ile yeni bir dosya oluşturun 2. Insert / Sektch ile yei bir sketch oluşturun. 3. Aşağıdaki şekli Y eksenin sağına çizin. 4. Aynalama işlemine başlamak için Sketch Operations araç çubuğundan Mirror komutuna basın. 5. Komut ilk önce ayna olarak kulanacağı merkez çizgisini isteyecektir. Aşağıdaki resimde gösterilen çizgiyi seçin. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 85 6. Komut daha sonra sizden aynalanacak çizgi/çizgileri isteyecek bu aşamada da resimde gösterilen çizgileri seçin. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 86 7. OK --- Sonuç olarak aşağıdaki şekli elde etmeniz gerekir 8. Yukarıdaki işlemleri tekrar uygulayarak aşağıdaki şekli elde edin. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 87 KATI MODELLEME (3D) Giriş Design Feature NX5 içerisindeki en temel 3 Boyutlu Şekil oluşturmanızı sağlayan araçlardır. Design Feature elemanlarını kullanarak sketchlerinizden 3B şekiller, delikler, slotlar ve standart partlar oluşturabilirsiniz. Design Feature komutlarına menülerden Insert/Design Feature dan ulaşabilrken aynı zamanda Feature araç çubuğundan da ulaşılabilir. (Design Feature isminde bir araç çubuğu bulunmamaktadır. Design Feature komutları Feature araç çubuğu içerisine serpilmiştirilmiştir. Araç çubuğu içerisindeki görülmeyen ikonları araç çubuğunun sağ üst köşesinde bulunan küçük ok a basarak ekleyebilirsiniz.) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 88 DATUM PLANE: Modelleme yapılırken kullanıcıya yardımcı olacak referans düzlemler oluşturmak amacıyla kullanılır. ¾ Sketch tanımlanırken kullanılır. ¾ Düzlemsel yüzey gerektiren (hole, boss, pad, pocket, v.s) komutlarla çalışılırken kullanılır. ¾ Mirror feature ve mirror body gibi komutları kullanırken simetri düzlemi olarak kullanılır. ¾ Budama (trim) ve ikiye bölme (split) işlemleri yapılırken kullanılır. ¾ Extrude ve revolve işlemleri içinde bulunan bazı seçenekler için (until selected, v.s.) kullanılabilir. ¾ Montaj (Assembly) işlemlerinde from ya da to objesi olarak kullanılabilir. Datum plane komutuna; Insert→Datum/Point →Datum Plane ile ya da Feature araç çubuğundan Datum Plane girilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m ikonuna basarak 89 Datum Plane tanımlama yöntemlerinin bulunduğu basamak Bir obje ile ilişkilendirilerek tanımlanacak datum plane için objenin seçildiği basamak. Yüzey normalinin ters yöne çevrildiği basamak. Datum plane’in ilişkisel olup olmayacağının belirlendiği basamak. Type Bu basamakta datum plane tanımlama yöntemleri bulunmaktadır. Type option list kullanılarak plane tanımlama yöntemleri seçilebileceği gibi altta bulunan sık kullanılan plane tanımlama metodlarından biri de seçilebilir. Datum plane tanımlandıktan sonra üzerinde düzenleme (edit) işlemleri yapılırken plane tanımlama tipi, plane tanımlanırken kullanılan objeler ve ilişkiselliği değiştirilebilir. Sık kullanılan Datum Plane tanımlama seçenekleri • Inferred — Seçilen objelere ve seçim adımlarına göre en iyi plane tanımlama yöntemini belirler. • Point and Direction — Nokta ve yön belirtilerek datum plane tanımlar. • On Curve — Bir kenar ya da eğri üzerinde seçilen bir noktaya tanjant (teğet), dik ya da binormal düzlem yaratır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 90 • At Distance — Seçilen düzlemsel bir yüzeye ya da başka bir datum plane’e paralel ve belirtilen uzaklıkta datum plane yaratır. • YC-ZC plane — Work Coordinate System (WCS) ya da Absolute (Mutlak) Coordinate System (ABS) YC-ZC eksenleri üzerinde sabit datum plane yaratır. • XC-ZC plane — Work Coordinate System (WCS) ya da Absolute (Mutlak) Coordinate System (ABS) XC-ZC eksenleri üzerinde sabit datum plane yaratır. • XC-YC plane — Work Coordinate System (WCS) ya da Absolute (Mutlak) Coordinate System (ABS) XC-YC eksenleri üzerinde sabit datum plane yaratır • At Angle — Belirtilen açıda datum plane yaratır. • Bisector — İki düzlemsel yüzeyin ya da düzlemin arasında iki düzleme de eşit mesafede ya da iki düzlemin açıortayında datum plane yaratır. • Curves and Points — Noktalar ve çizgiler kullanarak datum plane yaratır. İki nokta seçilerek ya da bir nokta bir çizgi, doğrusal kenar, datum eksen veya yüzey seçilerek plane tanımlabilir. • Two Lines — Önceden tanımlanış iki çizgi, doğrusal kenarlar, yüzeylerin eksenleri ya da datum eksenler kullanılarak datum plane tanımlar. • Tangent to Face at Point, Line or Face — Düzlemsel olmayan yüzeyler üzerine tanjant (teğet) yüzeyler yaratır. • Through Object — Seçilen objenin düzlemine göre datum plane yaratır. • Coefficients — Bir denklem üzerinden denklemin A, B, C, ve D katsayılarını tanımlayarak Datum Plane yaratır. • Fixed — Datum Plane üzerinde düzenleme (edit) işlemleri yapılırken aktif hale gelir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 91 Datum plane tanımlanırken eğer settings basamağındaki associative seçeneği aktif değilse tanımlanan datum plane üzerinde edit işlemleri yapılırken type option list basamağında fixed plane olarak görülecektir. Edit işlemleri sırasında plane in tanımlama tipi ve ilişkiselliği (associative) değiştirilebilir. Associative bir datum plane’i edit işlemleri sırasında associative seçeneği kaldırılarak fixed datum plane haline getirilebilir. Alternate Solution : Datum plane tanımlanırken kullanılan yöntemle birden fazla datum plane tanımlanabiliyorsa bu seçenek aktif hale gelecektir. Bastığımızda kullanılan yöntemle oluşturulabilecek alternatif datum planeleri görebiliriz. Klavyedeki Page down ve page up tuşları ile de aynı işlem yapılabilir. Reverse Plane Normal: Düzlemin normal vektörünün yönünü değiştirmek (Tersine çevirmek) için kullanılır. ¾ Normal vektörünü gösteren okun üzerine sağ klik yaparak açılan pop up menüde reverse direction seçilerek yön çevrilebilir. ¾ Normal vektörünü gösteren okun üzerine çift klik yapılarak da yön değiştirilebilir. Normal vektörünü gösteren ok Datum plane’in merkezinde bulunur. Settings : Associative : Datum plane’in ilişkiselliğinin belirlendiği basamak. Associative tanımlanan datum plane’ler Part Navigator’da Datum Plane olarak, Nonassociative (ilişkisel olmayan) tanımlanan datum plane’ler ise Part Navigator’da Fixed Datum Plane olarak görüntülenir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 92 Uygulama : Nokta ve yön belirterek datum plane oluşturma: İlk olarak datum plane’in konumlandırılacağı nokta seçilir. Nokta seçimi yapılırken Snap point toolbarı veya point constructor seçeneği kullanılabilir. Snap Point Toolbarı Point and direction seçeneği kullanılırken aktif hale gelen nokta tanımlama penceresi Nokta seçildiği zaman yaratılacak datum plane’in öngörünüşü. Bu aşamadan sonra yön belirleme işlemine geçilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 93 Yön belirleme işlemi için katının bir kenarı, yüzey ya da bir çizgi seçilebilir. Bu uygulamada yön belirleme için katının bir kenarı seçilmiştir. İşlem sonucunda oluşan datum plane. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 94 Açılı datum plane oluşturma: İlk olarak referans düzlem seçilir. İkinci işlemde referans bir kenar seçilir ve oluşacak datum plane’in öngörünüşü görüntülenir. Bu aşamada datum plane’in açısı düzlemin ortasındaki oktan tutup sürükleyerek dinamik olarak ya da datum plane komut ekranındaki angle kısmına açı değeri de girilerek değiştirilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 95 İşlem sonucunda elde edilen datum plane. Bir yüzeye belirtilen uzaklıkta paralel datum plane oluşturma: İlk olarak mesafe verilecek referans düzlemsel yüzey seçilir. Mesafe değeri datum plane’in öngörünüşünün ortasındaki oktan tutup sürüklenerek dinamik olarak ya da datum plane komut penceresindeki offset basamağına distance değeri girilerek de verilebilir. Ayrıca birden fazla datum plane oluşturulacaksa number of planes kısmına datum plane sayısı girilerek işlem yapılabilir. Distance değerini girdiğinizde bu bölüm aktif olacaktır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 96 Seçilen referans düzleme 10 mm mesafe verilerek oluşturulan datum plane. Eğri ya da kenar üzerinde datum plane oluşturma: İlk olarak datum plane in konumlandırılacağı Curve seçilir. Datum plane in eğri ya da kenar üzerinde konumlandırılacağı yeri seçmek için location on curve basamağındaki location kısmından %arc lengteh ya da arc length seçeneklerinden biri kullanılır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 97 Datum plane in normal doğrultusunu belirlemek için bir yüzeyin normal yönü kullanılabilir. İşlem sonucunda elde edilen datum plane. Tanjant datum plane oluşturma: İlk olarak silindirik yüzey seçilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 98 Daha sonra ikinci obje için silindirik yüzeyin arc center ı seçilir. Arc center ı seçerken Snap point toolbarı ve point constructor seçeneği kullanılabilir. Alternate solution seçeneği kullanılarak bu seçeneklerle tanımlanabilecek diğer datum planeleri de grebiliriz. İşlem sonucunda elde edilen datum plane Datum Axis (Datum eksen) : Modelleme yapılırken kullanıcıya yardımcı olacak doğrusal referans eksenler yaratmak amacıyla kullanılır. Katı modellemede, yüzey modellemede, dairesel çoğaltım yapılırken ve belirlenen konumda düzlemler oluşturma esnasında kullanılır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 99 Datum Axis komutuna; Insert→Datum/Point →Datum Axis ile ya da Feature araç çubuğundan Datum Axis ikonuna basarak girilebilir. Datum eksen tanımlama yöntemlerinin bulunduğu basamak. Bir obje ile ilişkilendirilerek tanımlanacak datum eksen için objenin seçildiği basamak Datum eksenin doğrultusunun değiştirildiği basamak. Datum eksenin ilişkiselliğinin belirlendiği basamak. Datum Axis diyalog penceresi Type: w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 100 Sık kullanılan datum eksen tanımlama yöntemleri ¾ Inferred — Seçilen objelere ve seçim adımlarına göre en iyi eksen tanımlama yöntemini belirler. ¾ Point and Direction — Nokta ve yön belirtilerek datum eksen tanımlar. ¾ XC-Axis — WCS in X ekseni boyunca datum eksen oluşturmak için kullanılır. ¾ YC-Axis — WCS in Y ekseni boyunca datum eksen oluşturmak için kullanılır. ¾ ZC-Axis — WCS in Z ekseni boyunca datum eksen oluşturmak için kullanılır. ¾ Two Points — İki nokta tanımlanarak datum eksen oluşturmak için kullanılır. ¾ On Curve Vector — Eğri ya da kenar üzerinde seçilen bir noktaya tanjant, dik ya da binormal datum eksen tamınlamak için kullanılır. ¾ Intersection — İki düzlemsel yüzeyin ya da datum planelerin kesişiminde datum eksen oluşturmak için kullanılır. ¾ Curve/Face Axis — düzlemsel eğriler ya da kenarlar üzerinde veya silindirik, konik yüzeylerin, halkaların eksenleri üzerinde datum eksenler oluşturmak için kullanılır. ¾ Fixed — Datum Axis üzerinde düzenleme (edit) işlemleri yapılırken aktif hale gelir. Reverse Direction: Datum eksenin yönünü değiştirmek (Tersine çevirmek) için kullanılır. Settings : Associative : Datum eksenin’in ilişkiselliğinin belirlendiği basamak. Associative tanımlanan datum eksen’ler Part Navigator’da Datum eksen olarak, w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 101 Nonassociative (ilişkisel olmayan) tanımlanan datum eksen’ler ise Part Navigator’da Fixed Datum Axis olarak görüntülenir. Datum eksen tanımlanırken eğer settings basamağındaki associative seçeneği aktif değilse tanımlanan datum plane üzerinde edit işlemleri yapılırken type option list basamağında fixed axis olarak görülecektir. Edit işlemleri sırasında plane in tanımlama tipi ve ilişkiselliği (associative) değiştirilebilir. Associative bir datum eksen’i edit işlemleri sırasında associative seçeneği kaldırılarak fixed datum eksen haline getirilebilir. Uygulamalar: İki noktadan geçen datum eksen oluşturma: Birinci nokta seçilir. Nokta seçimi yapılırken snap point araç çubuğundan faydalanılabilir. İkinci nokta seçildikten sonra oluşacak datum eksenin öngürünüşü görülebilir. Nokta seçimi yapılırken snap point araç çubuğundan faydalanılabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 102 Yön belirleme işlemi de belirlendikten sonra oluşan datum plane. Yön belirleme işlemi yağılırken öngörünüşteki doğrultu yanlışsa reverse direction ile tersine çevrilebilir. Point and Direction: Bu yöntemde ilk olarak nokta seçimi yapılır. Nokta seçimi yapılırken snap point araç çubuğundan faydalanılabilir. Bu örnekte nokta olarak silindirin üst yüzeyinin merkez noktası seçilmiştir. İkinci adımda vektör seçimi yapılır. Vektör seçim yöntemini belirlemek için datum axis komut penceresindeki direction bölümde bulunan vector constructor seçeneği kullanılabilir. Vector constructor seçeneği w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 103 Vector constructor penceresi Vector constructor penceresinden ZC-Axis seçeneği kullanılarak datum eksene Z yönü verilmiştir. Oluşan datum eksen yandaki şekildeki gibidir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 104 Intersection: İlk adımda datum planelerden herhangi birini seçin. İkinci adımda diğer datum plane’i seçin. Ön izlemede belirtilen yönü kontrol edin, eğer doğru değilse axis orientation bölümünden ya da okun ucuna çift klikleyerek yönü değiştirebilirsiniz. OK e basarak işleminizi onaylayın. Datum CSYS: Bu komut datum koordinat sistemi yaratmak için kullanılır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 105 Datum CSYS Datum CSYS tanımlama yöntemlerinin bulunduğu basamak Referans olarak kullanıcak koordinat sisteminin seçildiği basamak Yön belirleme işleminin yapıldığı basamak Datum plane’in ilişkisel olup olmayacağının ve görünüş ölçeğinin belirlendiği basamak. Datum CSYS – 3 adet datum eksen, 3 adet datum plane, ve orjin noktasından oluşur. EXTRUDE: Extrude komutu doğrusal süpürme anlamına da gelir. Çalışma prensibi basittir, elimizde bulunan 2d çizgileri, belirli parametreler çerçevesinde , belirlediğimiz bir vektöre göre süpürerek 3B şekiller elde eder. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 106 Elimizdeki 2D çizgiler veya extrude işlemi sırasında seçtiğimiz çizgiler eğer kapalıysa sonuç şeklimiz solid (katı) eğer açık ise sonuç şeklimiz surface (yüzey) olacaktır. veya w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 107 Çalışma 1: Basit extrude komutu kullanımı 1. File / New diyerek yeni bir dosya açın 2. Insert / Sketch diyerek aşağıdaki şekli sektch kullanarak çizin 3. Finish Sketch 4. Insert / Design Feature / Extrude yada araç çubuğundan Extrude komutunu seçin. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 108 5. Curve rule penceresinden Connected Curve seçeneğini seçin. 6. Sketch inizdeki bir çizgiyi seçin. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 109 7. Extrude Parameter Penceresinde aşağıdaki resimde görülen boşluklara -10 ve 10 değerlerini girin daha sonra OK tuşuna basın 8. Extrude Parameter penceresinde Ok e basın w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 110 Extrude Parameter Penceresi Section: Kesit seçme ve oluşturma Direction: Extrude vektörünü belirleme bölümü Limits: Süpürülme miktarının belirlendiği bölüm Boolean: Boolean operationların belirlendiği bölüm Draft: Kenar yüzeylere açı verilen bölüm Offset: Çoaltma Settings: Ayarlar Section: Bu bölümede extrude yapılacak kesiti seçeriz. Eğer elimizde hali hazırda bir kesidimiz var ise Extrude işlemi default olarak çizg seçme aşamasında geleceğinden dolayı elimizdeki kesidi ekranda direkt seçebiliriz. Fakat elimizde bir kesidimiz yok ise yeni bi kesit çizmemiz gerekli ise ikonunu seçerek Sketch işlemine geçiş yapar ve buradan yeni bir kesit çizebiliriz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 111 Direction: Bu kısımda süpürme vektörünü ve yönünü belirleriz. seçeneklerden birini seçebilir yada belirleyebiliriz. ikonu ile açılan ikonu ile hazırda bulunmayan bir vektörü manuel olarak ikonu ise pozitif / negatif yönleri değiştirir. Limits: Kesidin vektörler doğrultusunda ne kadar süpürüleceğini belirler. Belirlenen vektörünün iki yönüne de ayrı ayrı değer verilebilir. Bu bölüm extrude işleminde default olarak sayısal değer girilecek biçimde gelir. Fakat istenirse sayısal değer dışında da değerler tanımlana bilir. Value Symmetric Value Until Next Until Selected Until Extended Through All Sayısal Değer Her iki yöne de eşit sayısal değer Karşılaşacaığ ilk yüze kadar süpürme Seçilen yüzeye kadar süpürme Boydan boya (Boolean işlemlerinden cut işleminde kullanılır) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 112 Boolean: Eğer oluşturmak istediğiniz geometriyi başka bir body üzerinde oluşturuyorsanız (örn. Delik açma, slot ekleme gibi...) Yeni oluşacak body nin eski body ye nasıl ilişkilendirileceği buradan belirlenir. Unite Substract Intersect İki body yi birleştirir Yeni oluşacak body yi eskisinden çıkarır Her iki bodynin ortak hacmini alır Draft: Extrude esnasında kenar yüzeylere açı vermek için kullanılır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 113 From Start Limit Açının başlangıcından verilmesini sağlar From Section Açının kesitten verilmesini sağlar From Section – Asymmetric Angle Her iki yöne simetrik olmayan farklı draft açıları verilmesini sağlar From Section – Symmetric Angle Her iki yöne simetrik açılarla draft verir w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 114 From Section – Matched Ends Herzaman alt ve üst tabanın aynı olması saglanır Çalışma 2: Exturde devam 1. File / New diyerek yeni bir dosya açın 2. Insert / Sketch diyerek aşağıdaki şekli sektch kullanarak çizin 3. Insert / Design Feature / Extrude 4. Curve rule penceresinden Connected Curve seçeneğini seçin w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 115 5. Sketch üzerindeki resimde gösterilen çizgiyi seçin 6. Limits kısmında başlangıç değerine -20, bitiş değerine 20 değerlerini verin 7. Draft kısmında From Section – Symmetric Angle seçeneğini seçin ve Draft Angle kısmına 15 derece değerini verin 8. OK w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 116 9. Insert / Sketch komutunu seçip çizim düzlemi olarak resimde gösterilen düzlemi seçin . OK 10. Düzlemin üzerine resimde gösterilen dikdörgeni çizin --- Finish Sketch 11. 12. 13. 14. Extrude Yeni çizilen Sketch’i seçin Limits bölümünde başlangıç değeri 0 bitiş değeri olarak -5 verin Boolean bölümünde substract seçeneğini seçip ekrandaki body yi seçin w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 117 15. OK tuşuna basın 16. 9, 10, 11, 12 ,13, 14, 15. adımları kullanarak parçanın diğer yüzeyine de aynı cebi açın. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 118 Revolving Feature (Döndürme ile süpürme) Revolved işlemi bir kesidin bir eksen etrafında döndürülmesiyle oluşur. Buradaki en önemli nokta döndürme ekseninin kesdin içinde olmaması gerektiğidir. Eksen kesidin üzerindeki bir çizgi olabilir ama kesit ekseni kesinlikle kesmemelidir. Kısacası kesidin tüm elamanları eksenin bir tarafında olmalıdır. Parametre penceresi Kesidi seçme Döndürme eksenini seçme Döndürme açılarını l w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 119 Çalışma: Revolved Feature 1. File / New diyerek yeni bir dosya açın 2. Insert / Sketch diyerek aşağıdaki şekli sektch kullanarak çizin 3. 4. 5. 6. 7. Finish sketch Insert / Recolved Feature Kesidi seçin MB2 (Mouse Orta Tuş) Y eksenini seçin 8. Limits Bölümünde End Angle kısmına 180º girin w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 120 9. OK Primitive Features: Hazır Body ler NX5 içerisinde çizimlerinizde kullanılmak üzere bazı hazır body ler mevcuttur. Bunlara primitive features lar da denir. Primitive Features lardan herhangi birini tıkladığınızda size o unsur ile ilgili parametre penceresi çıkar. Bu pencerede unsurun büyüklük parametreleri ile lokasyon parametreleri yer alır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 121 Çalışma 1: Block 1. 2. 3. 4. File / New diyerek yeni bir parça oluşturun Insert / Design Feature / Block komutunu seçin Başlangıç noktası olarak WCS nin merkezini seçin Uzunluk değerlerini resimdeki gibi değiştirin ve OK a basın Çalışma 2 : Silindir 1. 2. 3. 4. File / New diyerek yeni bir parça oluşturun Insert / Design Feature / Cylinder komutunu seçin Cylinder ekseni olarak Y eksenini seçin Parametre penceresinde resimde görülen değerleri girin w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 122 CONE: Bu komut ile yön, boyut ve lokasyon bilgileri girilerek koni oluşturulur. 5 farklı yöntem kullanılabilir. Cone komutuna; Insert→Design Feature →Cone ile ya da Feature araç çubuğundan Cone ikonuna basarak girilebilir. Diameters, Height: Taban ve (varsa) tavan çap değerleri ile koninin yükseklik değeri girilerek, Diameters, Half angle: Taban ve (varsa) tavan çap değerleri ile yarım açı değeri girilerek, w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 123 Base diameter, Height, Half angle: Taban çapı, yükseklik ve yarım açı değeri girilerek Top diameter, Height, Half angle: Tavan çapı, yükseklik ve yarım açı değeri girilerek. Two coaxial arcs: Taban ve tavan çapları için iki tane eşeksenli yay kullanılarak. SPHERE: Bu komut ile yön, boyut ve lokasyon parametreleri girilerek küre oluşturulabilir. İki farklı yöntem kullanılabilir. Diameter, Center: çap ve merkez noktasının yeri belirtilerek küre oluşturma. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 124 İlk adımda çap değeri girilir, İkinci adımda ise point constructor menüsü kullanılarak merkez noktası gösterilir. Select Arc: Bir (arc) yay seçilerek küre oluşturma. Bu yöntemle küre oluşturulurken program yayın çap ve merkez noktası parametrelerini dikkate alır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 125 HOLE Katılarda düzlemsel yüzeylere ya da oluşturulan sanal düzlemler üzerine delik delmek amacı ile kullanılan bir komuttur. Komut penceresinde yer alan 3 farklı seçenek ile delik delmek mümkündür. • General holes (Genel Delikler) • Screw Clearance holes (Vida Delikleri) • Threaded holes (Diş Açılmış Delikler) Insert→ Design Feature → Hole ile Ya da Feature toolbarından Hole ikonuna basarak komuta girelebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 126 Type kısmında delik için kullanılacak olan metotlardan seçim yapılır. General Hole (non-planar) Screw Clearance Hole Threaded Hole Position ile deliğin yüzey üzerinde nereye yerleşeceğine karar verilir. Deliğin merkez noktasını belirlerken Sketch ortamına bağlanarak nokta yerleştirme seçenekleri kullanılabilinir. Position kısmından Skecth seçeneğine basarak, yüzey üzerinde tek bir nokta ve ya birden fazla nokta belirlemek mümkündür. Bu sayede tek bir komut kullanarak farklı noktalara tek seferde delik delmek kolaylaşacaktır. Deliğin konumlanacağı merkez noktayı belirlerken Snap Point toolbarı da kullanılabilinir. Point seçeneği ile yüzey üzerinde herhangi bir özel nokta yakalamak mümkündür. Bu seçenekle de birden fazla nokta yakalanabilinir. Direction ile deliğin farklı eksenler boyunca delinmesi de mümkündür. Normal to Face metodu seçilen yüzeyin normali doğrultusunu kullanırken, Along Vector metodu ile yüzey normali dışında farklı eksenler boyunca giden açılı delikler delinir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 127 General Hole Seçenekleri Form and Dimensions kısmından seçilen delik tipine göre, uygun değerler girilir. Simple (Basit delik), Counterbored (Havşa Başlı delik), Countersunk (Konik Havşa Başlı delik), gibi delik tiplerine Form kısmından ulaşılır. Simple Hole Kullanımı : Simple Hole tipi ile delinen bir deliğin kullandığı parametreleri ile ön izlemesi alt resimde görüldüğü gibidir. Parametreler; Diameter (Çap), Depth (Derinlik ) ve Tip Angle (Uç Açı) olarak ifade edilir. Delik derinlik değerini tanımlarken 3 farklı seçenek kullanılabilinir; Value, tipi ile deliğin derinlik değeri verilen değer kadar kabul edilir. Until Selected, ile delik derinliği seçilen yüzeye veya düzleme kadar kabul edilir. Through Body, tipi ile katıda boydan boya giden delikler delinir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 128 Counterbore Hole Kullanımı : Counterbore Hole tipi ile delinen bir deliğin kullandığı parametreleri ile ön izlemesi alt resimde görüldüğü gibidir. Parametreler; C- Bore Diameter (Havşa Başı Çapı), C-Bore Depth (Havşa Başı Derinliği), Hole Diameter (Delik Çapı) , Hole Depth (Delik Derinliği) ve Tip Angle (Uç Açı) olarak ifade edilir. Delik derinlik değerini tanımlarken 3 farklı seçenek kullanılabilinir; Value, tipi ile deliğin derinlik değeri verilen değer kadar kabul edilir. Until Selected, ile delik derinliği seçilen yüzeye veya düzleme kadar kabul edilir. Through Body, tipi ile katıda boydan boya giden delikler delinir. General Hole of Countersunk Form — Trimetric view General Hole of Countersunk form — Front view w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 129 Countersunk Hole Kullanımı : Countersunk Hole tipi ile delinen bir deliğin kullandığı parametreleri ile ön izlemesi alt resimde görüldüğü gibidir. Parametreler; C- Sink Diameter (Konik Havşa Başı Çapı), C-Sink Angle (Konik Havşa Başı Açısı), Diameter (Delik Çapı) , Depth Limit (Delik Derinliği) ve Tip Angle (Uç Açı) olarak ifade edilir. Delik derinlik değerini tanımlarken 3 farklı seçenek kullanılabilinir; Value, tipi ile deliğin derinlik değeri verilen değer kadar kabul edilir. Until Selected, ile delik derinliği seçilen yüzeye veya düzleme kadar kabul edilir. Through Body, tipi ile katıda boydan boya giden delikler delinir. Boolean seçenekleri ile deliğin katıdan boşaltılması ya da boşaltılmaması sağlanır. Subtract None w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 130 Screw Clearance Hole Seçenekleri Hole komutu ile delik delme işlemi yapılırken, hazır vida deliklerini yerleştirmek te mümkündür. Delik merkez noktasına ve delik doğrultusuna karar verdikten sonra Form and Dimensions kısmında delik tipi seçilebilir. Delik tipi seçildikten sonra parametre değerleri hanelere girilir. Ya da hazır Metric tablosundan uygun parametreler seçilebilir. Vida delikleri için Hole penceresinde açılan Chamfer seçenekleri kullanılabilinir. Deliğin başlangıç tarafına ve bitiş tarafında aynı anda pah kırdırmak mümkün olacaktır. Screw Clearance Hole of Counterbored form – Trimetric view Screw Clearance Hole of Counterbored form – Front view w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 131 Threaded Hole Seçenekleri Hole komut penceresinde yer alan diş açılmış delik delme yöntemleri ile de delik delmek mümkündür. Delik merkez noktasına ve delik doğrultusuna karar verdikten sonra Form and Dimensions kısmına diş parametreleri yazılır. Delik tipi seçildikten sonra diş parametre değerleri hanelere girilir. Ya da hazır Metric tablosundan uygun parametreler seçilebilir. Diş açılmış delikler için aynı anda özellik olarak rölyef tanımlama yapılabilir. Ayrıca tanımlanan rölyefe de pah kırılabilir. Pencerede görülen hanelere değerler girerek işlemleri gerçekleştirmek mümkündür. Threaded Hole – Trimetric view Threaded Hole – Front view w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 132 POSITIONING PENCERESİ Katı yüzeyi veya düzlem üzerinde yaratılan feature’lar bulundukları düzlemde herhangi bir yerde yaratılırlar.Sonrasında Poitioning seçenekleri ile tam konumları belirlenir. Önce referans nokta/kenar/datum plane/datum axis sonra yaratılmakta olan objeden bir nokta/kenar verilir. Bu şekilde obje, verilen ölçülerle bağlı, tam kısıtlı bir duruma gelir. 1. Horizontal: İki nokta arasına yatay mesafe tanımlamakta kullanılır. Yatay yön, verilen horizontal reference bilgisiyle belirlenir. 2. Vertical: İki nokta arasına, vertical reference doğrultusunda veya horizontal(yatay) doğrultuya 90 derece doğrultuda dikey mesafe ölçüsü verilir. 3. Parallel:Çalışma düzleminde iki nokta arası mesafe vermekte kullanılır. Ölçü, bu iki noktayı birleştiren çizginin boyu olarak düşünülebilir. Bu noktalar, edge’lerin endpointleri, arc center veya arc tangent noktaları olabilir. Yandaki şekilde 3 Paralel ölçüsü ile bir pad objesinin pozisyonlandırılması gösterilmektedir. Dairesel objelerde teğet nokta olarak iki olasılık olduğundan(yandaki şekil) istenen teğet noktaya yakın seçim yapılmalıdır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 133 4. Perpendicular: Düz bir obje ile, ona dik doğrultuda, yaratılan objeden bir nokta arasında mesafe tanımlanır. Referans objeler katının lineer kenarı, datum plan, datum axis veya katı üzerinde bir curve olabilir. 5. Parallel at a Distance: Yaratılan objenin lineer bir kenarı veya eksen çizgisini yine lineer bir obje ile(katı kenarı,curve datum plane,datum axis) verilen ölçü ile paralel yapılır. 6. Angular: Hedef katının lineer kenarı veya curve ile yaratılan feature’un lineer kenarı veya ekseni arasına açı ölçüsü verilir. 7. Point onto Point: Parallel ölçüsü ile aynı mantıkla çalışır. İki nokta arasındaki mesafeye otomatik olarak sıfır ölçüsü atanır. 8. Point onto Line: Perpendicular ölçüsü ile aynı mantıkla çalışır.Yerleştirilecek feature’ın noktası referans kenara/curve’e/datum objesine sıfır mesafeyle yerleştirilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 134 9. Line onto Line: Parallel at a Distance ölçüsü ile aynı mantıkla çalışır. Yaratılan objenin lineer kenarı veya ekseni yine lineer bir referansla paralel ve sıfır mesafeli yerleştirilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 135 BOSS Düzlemsel yüzeyler üzerine silindirik çıkıntılar yaratmak amacıyla kullanılan komuttur. Hole komutuna benzer kullanımı vardır. Gelen pencereye boss için kullanılan parametreleri verdikten sonra Positioning seçenekleri ile pozisyonlandırması yapılır. Insert→ Design Feature → boss ile Ya da Feature toolbarından Boss ikonuna basarak komuta girelebilir. Diameter (Çap), Height (Yükseklik) ve Taper Angle (Duvar Açısı ) değerleri girilerek oluşturulan Boss un önizlemesi alt resimde görüldüğü gibidir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 136 PAD Katılarda düzlemsel yüzeylere ya da oluşturulan sanal düzlemler üzerine dikdörtgensel çıkıntı yaratmak için kullanılır (Rectangular). Ayrıca istenilen herhangi bir geometrideki katı yüzeyine istenilen kapalı bir profille de çıkıntı yapmak mümkündür. (General). Insert→ Design Feature → Pad ile Ya da Feature toolbarından Pad ikonuna basarak komuta girelebilir. Rectangular Pad Kullanımı : Komutta ilk olarak düzlemsel bir katı yüzeyi(solid face) veya katı civarına konumlandırılmış bir yardımcı düzlem(datum plane) seçilir. Oluşacak dikdörtgen formun nereye paralel şekilde oluşacağını belirtmek için bir yatay referans(horizontal reference) verilir.Bundan sonra gelen pencereden oluşturulacak dikdörtgen formlu çıkıntının parametreleri girilir. Bu parametreler; boy (length), en (width), yükseklik (height), köşelerin radyüsü (corner radius) ve duvar açısı (taper angle). Komutta son olarak pad in pozisyonlandırılması gerçekleştirilir. Bunun için yanan eksen çizgilerinden faydalanılabilinir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 137 General Pad Kullanımı : İstenilen bir yüzeyde (düzlemsel olma koşulu yok), verilen kapalı herhangi bir kesitin izdüşümü alınıp çıkıntısı oluşturulur. Çıkıntı yapılacak yüzey seçilir. Çıkıntının süpürülme doğrultusu ve duvar açısı(taper angle) girilir. Çıkıntı profili curve’ler seçilir. Yükseklik belirtilir. Yerleşim yüzeyindeki radyüs. Çıkıntının kenar radyüsü. Profilin köşelerine atılacak radyüs. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 138 POCKET Katılarda düzlemsel yüzeylere ya da oluşturulan sanal düzlemler üzerine dikdörtgensel ve silindirik cep açmakta kullanılır(Cylindrical,Rectangular). Ayrıca istenilen herhangi bir geometrideki katı yüzeyine istenilen kapalı bir profilde cep açmakta da kullanılır(General). Insert→ Design Feature → Pocket ile Ya da Feature toolbarından Pocket ikonuna basarak komuta girelebilir. Cylindrical Pocket Kullanımı : Komutta ilk olarak düzlemsel bir katı yüzeyi(solid face) veya katı civarına konumlandırılmış bir yardımcı düzlem(datum plane) seçilir. Bundan sonra gelen pencereden oluşturulacak silindirik formlu cebin parametreleri girilir. Bu parametreler; çap (pocket diameter), derinlik (depth), dip radyüsü (floor radius) ve duvar açısı (taper angle). Komutta son olarak pocket’ın pozisyonlandırılması gerçekleştirilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 139 Rectangular Pocket Kullanımı : Komutta ilk olarak düzlemsel bir katı yüzeyi(solid face) veya katı civarına konumlandırılmış bir yardımcı düzlem(datum plane) seçilir. Oluşacak dikdörtgen formun nereye paralel şekilde oluşacağını belirtmek için bir yatay referans(horizontal reference) verilir.Bundan sonra gelen pencereden oluşturulacak dikdörtgen formlu cebin parametreleri girilir. Bu parametreler; boy (length), en (width),derinlik (depth), köşelerin radyüsü (corner radius), dip radyüsü (floor radius) ve duvar açısı (taper angle). Komutta son olarak pocket’ın pozisyonlandırılması gerçekleştirilir. Bunun için yanan eksen çizgilerinden faydalanılabilinir. General Pocket Kullanımı : İstenilen bir yüzeyde (düzlemsel olma koşulu yok), verilen kapalı herhangi bir kesitin izdüşümü alınıp cebi oluşturulur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 140 Cep açılacak yüzey seçilir. Cebin süpürülme doğrultusu ve duvar açısı(taper angle) girilir. Cep profili curve’ler seçilir. Derinlik belirtilir. Yerleşim yüzeyindeki radyüs. Cep taban radyüsü. Profilin köşelerine atılacak radyüs. EMBOSS Yüzey veya katılara uygulanan bu komut, komut içinde de sketch’e bağlanarak çizilebilen bir kesitle, verilen doğrultuda, istenen miktarda çıkıntı veya girinti oluşturmak amacıyla kullanılır. Bittiği geometri ve yan yüzey açısı da verilebilmektedir. 1.Target Body: Yüzey yada katı olabilir. 2. Section: Formu oluşrulacak kesit. 3. End Cap : Bitiş konumu;kesitin düzleminde veya yüzeyin offseti şeklinde olabilir. 4. Draft: Duvar açısı.(Her duvarlara farklı açı değeri verilebilir.) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 141 End Cap:Girinti veya çıkıntının bitiş yüzeyi 4 türlü yaratılabilir; kesitin olduğu düzlemde, yerleşim yüzeyinin offseti şeklinde, bir datum plane üzerinde, seçilen bir yüzeyde. DART Sheet metal parçalarda görülen mukavemeti arttırmak amacıyla konan bir parçadır. Hem solid body hem de sheet body’lerde kullanılabilir. Dart objesi açı, derinlilk ve tepe radyüsü parametreleri ile gösterilen 2 yüzey setinin kesişim hattında yaratılır ve burda istenen konuma edge boyu veya yüzdesine göre konulur. 1.First Set: Birinci yüzey grubu gösterilir. 2. Second set: İkinci yüzey grubu gösterilir. 3. Dart oturacağı kenarı otomatik olarak bulur Eğer kesişim edge’i birden fazlaysa Location Curve seçeneği hangi edge’in üzerine konacağının seçilmesini ister. 4. Dart öngörünüm olarak ekranda görünür.İbre yardımıyla veya değer girişi ile kenar üzerinde boyu veya yüzdesi baz alınıp yerleştirme yapılır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 142 Location Plane: Bu step yerleştirme yerine bir datum plane gösterilip dart’ın direk onun üzerinde yaratılmasını sağlar. Orientation Plane: Otomatik olarak kesişim kenarının üzerinde, o noktada kenara dik oturacak şekilde yaratılan dart objesinin, başka bir plane(düzlem)’e paralel şekilde oluşturulmasını için düzlem seçme basamağıdır. SLOT Katı parçalara kanal açmak için kullanılır. 5 çeşit kanal açılabilmektedir. Düzlemsel bir yüzey veya datum plane seçilip, yatay referansla(horizontal referans) kanalın paralel olacağı doğrultu verilir. Boy (length) parametresi ile belirli bir uzunlukta kanal açılabildiği gibi 2 yüzey/düzlem arasında boydan boya kanal da açılabilir. Boydan boya kanal açılmak istenirse komut pencersinde Thru Slot seçeneği aktif edilmelidir. Bu şekilde program pozisyonlamaya geçmeden önce, kanalın başlayacağı ve biteceği yüzeyi/düzlemi sorar. Kanal çeşitleri: Rectangular : Kesiti dikdörtgen formundadır. Ball-End: Dibi dairesel formdır. (Küresel takımla işlenmiş gibi) U-Slot: Köşeleri radyüslü dikdörtgen formundadır. T-Slot: Ters T harfi formundadır. İki kademeden oluşur. Her kademe için en ve derinlik girilir. Üst kademenin eni(top width) alt kademeninkineden az olmalıdır. Dove-Tail: Kırlangıç kuyruğu olarak adlandırılır. Üçgen formludur. Tüm çeşitlerde eğer boy ile yaratılmışlarsa yani thru slot ile yapılmamışlarsa, uçları takım geometrisinden dolayı silindirik olacaktır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 143 GROOVE Silindirik yüzeylere kanal açmak için kullanılır. 3 formda kanal açılabilir. Komutta silindirik yüzey seçildikten sonra dikdörtgen(rectangular), daire(ball end),U profil (U groove) formlarından istenilen seçilip ilgili çap(groove diameter), en(width) gibi parametreler verilir. Groove çapı işlem sonrası kumpas ile ölçülebilir çaptır. Değerler girilip groove’un henüz katıdan çıkmamış öngörünümü ekrana geldiğinde, otomatik olarak horizontal pozisyonlama penceresi gelir. Yerleştirilecek objeden referans olarak dairesel bir edge ve ardından oluşan groove katısının 2 dairesel kenarı veya ortasındaki eksen çizgisi verilir. Böylece referans kenarından istenilen mesafede oturan bir torna kanalı açılmış olur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 144 KATI OPERASYONLARI Giriş Detaylı Unsurlar, parça üzerinde yaptığımız değişiklikleri kapsar. Katı ya da yüzeyler üzerinde yaptığımuz yüzeylere açı verme,pah kırma ya da yuvarlatma işlemlerini detaylı unsurları kullanarak yaparız. Tasarım unsurları özellikleri gibi parametrik uygulamalardır. Bu uygulamara ister ilk komutu uygularken değer girerek ya da komutu uyguladıktan sonra değişiklik yaparak kullanabilirsiniz. Part Navigator’de uyguladığınız adımları görebilirsiniz. Insert\Detail Feature dediğimizde kullanabilecegimiz komutları ekranımızda görebiliriz. Resim 1’de bu bölümde işleyeceğimiz özellikleri görebilirsiniz. Edge ve Face Blend Detay: Edge Blend Edge Blend komutu, seçmiş olduğunuz kenara belirlemiş olduğunuz radyus değeri kadar radyus vermenizi sağlar. Seçim esnasında Selection Intent özelliklerini kullanarak ister tek tek kenarları,seçtiğiniz yüzey üzerindeki kenarları ya da tepe noktasından geçen tüm kenarları gibi seçimler yaparak radyus atabilirsiniz. Kenarı ilk seçtiğinizde kenar rengi değişir. Ekranda radyus değerinin olduğu değer kutusunu ve ayrıca kenar üzerinde çıkan yeşil okları fare yardımıyla hareket ettirerek radyus değerini değiştirebilirsiniz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 145 NX5 yazılımında arayüz kullanımı komutu seçtiğinizde ihtiyacınız olan menülerin açılarak kullanılması yöntemini kullanır. Komutu seçtiğinizde ilk aşama kenarın seçilmesidir. Kenar seçildikten sonra ne kadar kenarın seçildiğini ekranda Selected Edge (1) yazan kısımda 1 yazan kısım sizin seçtiğiniz kenar sayısı arttıkça değişecektir, burada ne kadar kenar seçtiğinizi görebilirsiniz. Edge Blend komutu özelliklerinden biri seçmiş olduğunuz kenarlara aynı radyus değeri verdiğiniz gibi farklı radyus değerleri de verebilirsiniz. Bunu NX5’de Add New Set özelliğini kullanarak farklı değerler verebiliyoruz. Önce kenarı seçiyoruz ardından değeri tanımladıktan sonra Add New Set özelliğinin yanında bulunan ikona basıyoruz böylelikle vermiş olduğunuz değeri, seçtiğiniz kenar üzerinde uygulandığını onaylamış oluyorsunuz. List ikonuna bastığınız zaman hangi kenara hangi değerin verildiğini liste halinde bulabilirsiniz. Listede üzerine geldiğinizde vermiş olduğunuz değer kutusu ekranda açılır, buradan da değeri değiştirebilirsiniz. Edge Blend özelliklerinden biri de tanımlanan farklı noktalara değişken radyus atma özelliğidir. Edge Blend komutunu seçtikten sonra özelliğin aktif hale gelmesi için Variable Radius Points yazan menüyü seçmeniz yeterlidir. Burada ilk aşamada seçtiğiniz kenar üzerinde fare yardımıyla noktalar seçilmelidir, daha sonra seçtiğiniz noktalar üzerinde her nokta üzerinde gördüğünüz değer kutusunu kullanarak ve kenar üzerinde sabitleyeceğiniz yeri tanımlayarak bir kenar üzerinde farklı radyus atabilirsiniz. Vermiş olduğunuz radyusleri List ekranından koordinatları ve verilen değerleri ile görebilirsiniz, değişiklik yapabilirsiniz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 146 Edge Blend komutu içerisinde kullandığımız diğer özelliklerden biri de Corner Setback özelliğidir. Bu özelliği kullanırken birbirini kesen üç kenarı seçmeniz geremektedir. Kenarları seçtikten sonra kesişim noktasında Seçtiğiniz kenarlar üzerinde belirlediğiniz uzaklıklar tanımlanarak radyus atabiliriz. List ekranından da vermiş olduğumuz değerleri görebilir ve değiştirebiliriz. Edge Blend komutunun diğer bir özelliği Stop Short of Corner özelliğidir. Bu özellik seçmiş olduğunuz kenar üzerinde belirlemiş olduğunuz iki nokta arasını sınırlayarak radyus atmanızı sağlar. Edge to Blend komut ekranına baktığınızda diğer alanların parametre ve Edge Blend özelliklerinin değiştirildiği alanlar olduğunu görebiliriz. Değiştirmek istediğiniz alanları aşağı ok tuşuna basarak detayları gör Detay: Face Blend Face blend özelliğini katı ya da yüzeylerde kullanıyoruz. Yüzeylerin birbirine komşu olma zorunluluğu yoktur. Farklı özelliklerde blend oluşturabiliriz ve farklı eklenme metodlari mevcuttur. İki tipte yüzeye blend eklenebilir Rolling Ball ve Swept Section. Rolling Ball: Basit ve en çok kullanılan yüzeye radius ekleme metodudur. Swept Section: İleri düzey yüzeye radyus ekleme methodudur, oluşturulan kesit ve kesitin takip ettiği çizgi boyunca radyus oluşturulabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 147 Draft Draft özelliği oluşturduğunuz katı parçalarda seçmiş olduğunuz yüzey ya da kenarlara teğet yüzeylere açı vermemizi sağlayan komuttur. Seçim methodlarina bağlı olarak Draft özelliğini dört farklı method ile kullanabiliriz. Bunlar From Plane,From Edges,Tangent to Face ve To Parting edges özellikleridir. Draft komutunun tüm özelliklerini seçtikten sonra ekranda dinamik olarak açıyı değiştirebileceğiniz oklar gelecektir. Bu oklar yardımı ile dinamik olarak açı değiştirebiliriz. Draft\From Plane From Plane özelliği sabit kalacak alanın katının yüzeyleri ya da oluşturulan düzlemlerin seçilmesi ile oluşan özelliktir. Seçim aşamaları aşağıda örnekle gösterilmiştir. Yüzeye verilecek açının yönü tanımlanır. Eğer seçmiş olduğunuz yönün tersi bir yön seçmek isterseniz tekrar oluşturmanıza gerek kalmadan Reverse Direction özelliğini kullanarak yönü değiştirebiliri Sabit kalacak yüzeyi seçtiğimiz alandır. Parça üzerinde yüzey ya da oluşturulan düzlemleri seçebilirsiniz. Açı vereceğimiz yüzeyleri seçtiğimiz alandır. Açı değerini tanımladığımız alandır. Farklı açı değeri vermek isterseniz açı vereceğiniz yüzeyi seçtikten sonra Add New Set tuşuna basarak seçtiğiniz yüzeylere farklı değerler tanımlayabilirsiniz. Bu değerleri List tuşuna bastığınızda verdiğiniz değerleri görebilirsiniz. Preview seçeneği ile de vermiş olduğunuz açıyı model üzerimde görebilirsiniz. Seçimlerde sorun yok ise ve ekranda hata almıyorsanız OK tuşuna basarak komutu uygulayabilirsiniz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 148 Settings alanında Draft özelliğinin tolerans değerlerini değiştirebilirsiniz. Preview işaretli ise ekranda vermiş olduğunuz değerleri model üzerinde görebilirsiniz. Show Results özelliğide model üzerinde uyguladığınız vermiş olduğunuz değeri komuttan çıkmadan ekranda draft uygulamasını görebilirsiniz. Draft\From Edges Bu uygulamada sabit alanının kenarların seçilmesi ile uygulanan özelliktir. Diğer seçim aşamaları From Plane özelliği ile aynıdır. Draft\Tangent to Faces Tangent to Face özelliği seçildikten sonra ilk aşama açının yönü seçilmesidir. Daha sonra teğet olan ve açı vermek istediğimiz alanı seçeriz. Ekranda açı menüsü gelir bu menüden değer girerek tamamlayabilirsiniz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 149 Draft\To Parting Edges To parting Edges özelliğini kullanmadan önce mutlaka açı vereceğiniz yüzeyi Divide Face komutu ile yüzeyleri ayırmanız gerekmektedir. Divide Face komutunun kullanımı için önce Hangi profilden kesecekseniz bu profilin o yuzey uzerinde bulunması gerekmektedir. Komutu seçtikten sonra önce yüzeyi aşağıdaki şekilde seçiyoruz. Daha sonra Dividing Objects seçeneğini gelip ayıracağınız profili seçebilirsiniz. Sağdaki ekranda gördüğünüz gibi yüzeyi iki farklı bölüme ayırabilirsiniz. • Daha sonra Draft komutunu seçtikten sonra To Parting Edge seçeneği aktif hale getirilir. 1) 2) 3) 4) Açı Yönü seçilir. Sabit yüzey seçilir. Parting edges seçilir. Açı değeri verilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 150 Chamfer Chamfer özelliği Edge blend komutu gibi katı modeller üzerinde kullandığımız özelliktir. Model üzerinde kenar çizgileri seçerek malzeme yönünde silerek ya da malzeme ekleyerek chamfer özelliğini uygulayabiliriz. Chamfer özelliği parametrik ve kolay kontrol edilebilirdir. Chamfer kenar üzerinde düz bir yüzey elde edebilirsiniz ya da açı verebilirsiniz. Detay: Chamfer Chamfer uygulamaları model üzerinde uygulandığı gibi isterseniz Sketch üzerinde de ekleyebilirsiniz. Sketch ekranına geçtiğinizde fillet ya da çizgiler yardımıyla chamfer özelliklerini kullabilirsiniz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 151 Chamfer\Symmetric Simetrik olarak ofset değeri vererek pah kırma özelliğidir. Kenarı seçtikten sonra, değer vererek simetrik olarak chamfer özelliğini uygulayabilirsiniz. Chamfer\Asymmetric Uygulamak icin kenarı seçtikten sonra farklı uzaklık değerleri vererek kenarları chamfer özelliğini uygulamamızı sağlar. Okları ekranda mouse yardımıyla hareket ettirerek değeri değiştirebilirsiniz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 152 Chamfer\ Offset and Angle Uygulama icin kenarı seçtikten sonra ofset değeri ve açı verilerek bu özelliği kullanabilirsiniz. Draft Body Draft Body komutu katı modeller üzerinde belirli bir ayırma düzlemi ya da yüzeyi tanımlanarak açı verme özelliğidir.Draft Body komutunu uygulamadan önce mutlaka ayırma yüzeyi ya da referans düzlemi yaratılması gerekir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 153 Bridge Surface Oluşturulan iki yüzey arasında köprü yüzey oluşturmak için bu özelliği kullanıyoruz. Seçmiş olduğumuz yüzeylerde iki tipte yüzeyin devam özelliklerini yaratma metodu var: Curvature ve Tangent. Join edilen yüzeyler ‘Primary Faces’ olarak adlandırılır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 154 Primary Faces ile Bridge Surface özelliği Proje 7.6.1 • • Sketch ortamında eğri ve yay oluşturun. Extrude komutu ile bu profilleri 30 mm değer vererek yüzey oluşturun. Ekranda bulunan iki yüzeyi seçim okları aynı yönde olacak şekilde seçilir. Seçim işleminden sonra Continuity Type da bulunan Teğet ya da Curvature özellikleri seçildikten sonra OK tuşuna basılarak islem tamamlanır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 155 1.1 Katı Yüzeyine Sketch Açmak Sketch ikonuna basarak çalışılacak düzlemi belirlerken, Create Sketch penceresinde yer alan seçenekleri kullanmak gereklidir. NX4 içinde katı yüzeyleri üzerine sketch yaratmak ve iki boyut modelleme işlemlerini gerçekleştirmek mümkündür. Ancak sketch açılacak yüzeyin düzlemsel olması kesinlikle şarttır. Düzlemsel obje olarak çalışan sanal düzlemler (datum plane) üzerine de sketch açılabilir. Sketch modelleme işlemleri yüzey ya da düzlem üzerinde yapılırken, Select Planar Face or Plane adımında tanımlamalar yapılmalıdır. Sketch için kullanılacak olan yatay ve dikey doğrultuları da Sketch Orientation kısmından yapmak mümkündür. Şekil 1.1 de görülen resimde katının ön düzlemsel yüzeyi, sketch düzlemi olarak kullanılmıştır. Bu yüzeye ait kenarlar ofsetlenerek, sketch profili oluşturulmuştur. Katının diğer düzlemsel yüzeyleri üzerinde de sketch modelleme işlmeleri yapmak mümkündür. Şekil 1.1 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 156 Şekil 1.2 de 1, 2 ve 3 numaralı katı yüzeylerinin birbirlerine göra farklı açılarda olduğu görülmektedir. Farklı açılarda bulunan bu yüzeyler üzerine, aynı modelleme ortamında birden fazla sketch düzlemi açılarak çalışılmıştır. Sketch Curve toolbarını kullanarak modelleme işlemleri üç farklı yüzeyde tamamlanmış durumdadır. 2.Yüzey 3.Yüzey 1.Yüzey Şekil 1.2 Şekil 1.3 de Sketcher toolbarında birden fazla sketch adının yer aldığı görülmektedir. Model ortamında bu sketch’lerden hangisini aktif hale getirmek gerekiyorsa, Sketcher toolbarından seçim yapılabilir. Ya da sketch’e yeni isimler vermek gerekiyorsa da, bu alanda isim değiştirilebilir. Part Navigator paletinde de tüm sketch isimleri yer alır. Palet üzerinde de sketch isimleri üzerinde çift tıklama yapılarak, sketch curveleri aktif hale getirilebilir. Şekil 1.3 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 157 1.1.1 Pozisyonlandırma Ölçüleri NX4 ile katı yüzeyleri üzerine açılarak oluşturulan sketch çalışmaları, dışarıdan gösterilen referanslar yardımı ile pozisyonlandırılabilirler. Pozisyonlandırma komutlarına ulaşım Şekil 1.4 de gösterilmiştir. Şekil 1.4 Sketch ortamında Sketcher toolbarı üzerinde yer alan Create Positioning Dimensions komutunu kullanarak pozisyonlandırma ölçüleri verilebilir. Bunu dışında ölçülerin silinmesi ve değiştirilmesi gibi işlemlere de aynı toolbar altından erişilebilir. Alt tarafta bu komutlar ile ilgili tanımlamalar yer almaktadır. Pozisyonlandırmada Yapılabilecek İşlemler: Create Positioning Dimensions : Pozisyon ölçülerinin yaratılması Edit Positioning Dimensions : Pozisyon ölçülerinin değiştirilmesi Delete Positioning Dimensions : Pozisyon ölçülerinin silinmesi Redefine Positioning Dimensions : Pozisyon ölçülerinin yeniden tanımlanması w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 158 1.1.2 Pozisyonlandırma Ölçülerinin Kullanılması Şekil 1.5 de görülen katı modelde üst düzlemsel yüzey üzerinde sketch çalışması yapılmıştır. Ancak sketch’in pozisyon ölçüleri girilmediği için yüzey üzerinde herhangi bir yerdedir ve serbest elle hareket edebilir. Bir başka deyişle sketch’in iki serbestlik derecesi vardır ve uzayda iki yönde (XC, YC) hareket halindedir. Bu hareketi ortadan kaldrımak için eksik pozisyonların verilmesi gereklidir. Şekil 1.5 Sketch verilen yeni pozisyona gidecek ve katı model otomatik olarak update olacaktır. Pozisyonlandırma işlemlerini yaparken Create Positioning Dimensions komutu kullanılabileceği gibi Dimensions toolbarında yer alan ölçülendirme seçenekleri de kullanılabilir. PROJE 1.1 : • Şekil 1.5 ya benzer bir katıyı herhangibir teknikle modelleyin. (Sketch profilni 20 mm süpürün ve boşaltın) • Katının açılı üst yüzeyi üzerinde sketch düzlemini açın. • Şekil 1.6 ya benzer sketch profilini modelleyin ve doğru ölçülerini verin • Her iki yay merkezine fix tanımlaması yaparak sabitleyin. • Kalan diğer ilişkileri sırayla tanımlayın. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 159 1.Kenar 2.Kenar Şekil 1.6 • Sketcher Toolbarından Create Positioning Dimensions seçilince, pozisyonlandırma penceresi Şekil 1.7 deki gibi ekrana gelicektir. Şekil 1.7 • Pozisyonlardırma seçeneklerinden Horizontal (yatay doğrultuda konumlandırma) tipini seçin. İpucu satırını (cue line) okuyun – NX4 öncelikle hedef objenin seçilmesini ister • 1. Kenar seçimini yapın. • R15 olan yayı seçin, Arc Center (yay merkezi) opsiyonunu seçin. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 160 • Create Expressions penceresine 45mm girin. (Şekil 1.8) Şekil 1.8 • OK butonuna basın. • Pozisyonlardırma seçeneklerinden Vertical (dikey doğrultuda konumlandırma) tipini seçin. İpucu satırını (cue line) okuyun – NX4 öncelikle hedef objenin seçilmesini ister • 2. Kenar seçimini yapın. • R7 olan yayı seçin, Arc Center (yay merkezi) opsiyonunu seçin. • Create Expressions penceresine 25mm girin. • Pozisyonlandırma penceresini OK ile kapatın. • Sketch profili yeni pozisyona yerleşir, katı model otomatik olarak update olur. NOT: Sketch’e tanımlanan pozisyon ölçüleri komuttan çıktıktan sonra gizlenirler. Sadece edit işlemleri yaparken tekrar ortama gelirler.Gerekirse pozisyon ölçüleri negatif olabilir. Ayrıca verilen pozisyon ölçüleri ilişki tanımlaması (constraints) gibi kabul edilmez. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 161 1.2 Shell Features Katı geometrilerde iç boşaltma işlemleri Shell Features ile yapıllır. Bu işlemi yaparken katı üzerinden silinecek olan yüzey seçilir ve duvarlara verilmek istenen et kalınlık değeri girilir. Şekil 1.9 da 2mm et kalınlığı korunacak şekilde katıdan iç boşaltma yapılımıştır. Sol resimde görülen katıda sadece seçilen tek bir yan yüzeyden boşaltma yapılırken; sağ resimde ise aynı anda seçilen üç yan yüzeyden boşaltma yapılmıştır. Şekil 1.9 Shell Features komutu katı operasyonları toolbarında yer alır. (Feature Operation Toolbar) Ayrıca menü olarakta Insert / Offset/Scale / Shell altından erişilebilir. Komut içerisine giriş yapıldığı anda öncelikle Selection Bar (Şekil 1.10) üzerinde yüzey seçimlerini kolaylıkla yapabilmek adına ilgili kutucuklar aktif hale gelir. Örneğin boşaltma yapılacak olan katı yüzeyleri tanjant ise ve bu yüzeyleri teç hamlede seçmek istiyorsak, Selectin Bar üzerinde Tangent Faces adımını seçili hale getirmek gereklidir. Şekil 1.10 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 162 Shell Features komut penceresi Şekil 1.11 de görülmektedir. Shell komutunda kullanılan iki farklı boşaltma tipi mevcuttur. Kullanılan tiplere göre Shell komut penceresinde değişen özellik girişleri olacaktır. Boşaltma tiplerinden Remove Faces, Then Shell seçili iken; Face to Pierce kısmında Select Face adımı aktif hale gelir. Bu durumda katıda boşaltma yapılacak olan yüzeyler seçim barı yardımıyla seçilmelidir. Boşaltma yapılacak olan yüzeyler birden fazla olabilir, bölge olabilir ya da tanjant olabilir. Bu tür özel seçimler seçim barı üzerinde yer alan opsiyonlar ile pratik bir şekilde yapılabilir. Thickness hanesine kalması istenilen et kalınlığı değeri girilmelidir. Preview kısmında ön izleme seçeneği açık olduğu sürece boşaltma işleminin ön izlemesi grafik ekranda görülebilir. Şekil 1.11 Eğer boşaltma tipi olarak Shell All Faces seçilirse ; Body to Shell kısmında bu defa Select Body adımı aktif olarak görülür. (Şekil 1.12) Böylece seçilen katının tüm yüzeylerinden aynı anda boşaltma işlemi yapılacaktır. Verilen et kalınlık değeri tüm yüzeylerde aynı olacak şekilde katının içi tamamen boşaltılacaktır. Şekil 1.12 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 163 1.2.1 Alternatif Et Kalınlık Değeri Verebilmek (Alternate Thickness) Katılarda iç boşaltma işlemini gerçekleştirirken farklı yüzeylere farklı et kalınlığı değerini vermekte mümkündür. Shell komut penceresinde Alternate Thickness seçeneği ile bu durum sağlanır. Öncelikle boşaltma yapılacak olan ilk yüzey seçilir ve Thickness hanesine değer girilir. Sonrasında Alternate Thickness kısmında yer alan Select Face butonu ile katıda bir başka yüzey seçilir ve orada kalması istenen kalınlık değeri buradaki haneye girilir. Şekil 1.13 de önce katının yan yüzeyi seçilerek 1mm et kalınlığı değeri verilmiştir. Daha sonra Alternate Thickness ile katının alt yüzeyi seçilmiştir ve buradaki et kalınlık değeri 10mm olarak verilmiştir. Şekil 1.13 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 164 Alternate Thickness işlemini birden fazla yüzeyde kullanabilmek için Add New Set opsiyonunu kullanmak gereklidir. Add New Set ile farklı bir yüzey tanımlarken Add New Set isimli bu butona basılır ve yeni yüzey seçilir. Yeni seçilen bu yüzeye ait et kalınlık değeri Thickness hanesine yazılır. İstenilen sayıda yüzeye farklı değerler verilebilir. Şekil 1.14 de katının üç farklı yüzeyinde üç farklı et kalınlık değeri verilmiştir. Birinci yüzeyde kalınlık 1mm Üçüncü yüzeyde kalınlık 10mm İkinci yüzeyde kalınlık 5mm Şekil 1.14 NOT: Boşaltma işlemini dinamik olarakta gerçekleştirmek mümkündür. Komut esnasında ekranda görülen yeşil oklar ile boşaltma yönü ve değeri dinamik olarak elle değiştirilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 165 1.3 Instance Features Katılar için kullanılabilecek olan önemli operasyonların bir bölümü Instance Features komut penceresi altında yer alır. Dikdörtgensel, dairesel ve bölgesel yüzey çoğaltma gibi çoğaltma operasyonları bu komut altında bulunmaktadır (Şekil 1.15) Şekil 1.15 Instance Features komutu katı operasyonları toolbarında yer alır. (Feature Operation Toolbar) Ayrıca menü olarakta Insert / Associative Copy / Instance Features altından erişilebilir. 1.3.1 Rectangular Array Katı geometrilerin X ve Y düzleminde verilen parametrelere uygun olarak çoğaltılması Rectangular Array ile yapılır. Çoğaltma işlemi sırasında dikkat edilmesi gereken durumlardan biri WCS ‘in konumudur. Dikdörtgensel çoğaltma mutlaka koordinat sisteminin XY düzlemini kullanır. Bunun için çoğaltma yapılacak olan düzlem ile XY düzlemi paralel olmalıdır. Bir başka kural ise katı üzerinde çoğaltılacak olan unsur mutlaka katı ile birleşik (ünite) olmak durumundadır. Çoğaltma işlemi sonucunda oluşan elemanlar, orijinal eleman ile ilişkisel olarak yaratılır. Insert / Associative Copy / Instance Features / Rectangular Array ile komut girişi yapılabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 166 Şekil 1.16 da blok üzerinde bulunan delik X yönünde iki adet, Y yönünde üç adet olacak şekilde verilen parametrelerle çoğaltılmıştır. Şekil 1.16 PROJE 1.2 : • Şekil 1.17 de görülen katıyı Block komutu ile oluşturun. (x:165mm, y:165mm, z:25mm girin ) Şekil 1.17 • Katının üst düzlemsel yüzeyi üzerine Rectangular Slot komutu ile kanal oluşturun. (Uzunluk: 76mm, Genişlik:19mm, Derinlik:12mm girin ) • Kanalı pozisyonlandırma aşamasında Perpendicular tipini seçin ve katı kenarları ile kanalın tam merkezi arasındaki dik uzaklığı 82.5mm olarak girin. • Counterbore Hole komutu ile sağ köşede görülen havşa başlığı tipindeki deliği delin. (Havşa çapı: 22mm, Havşa derinliği:12mm, Delik çapı:12mm girin.) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 167 • Counterbore Hole için pozisyonlandırma seçeneği olarak Perpendicular tipini seçin. Şekil 1.18 de görüldüğü gibi pozisyon ölçülerini girin. Şekil 1.18 • Katının dört kenarına Edge Blend komutunu kullanarak R 25mm olacak şekilde blend atın. (Şekil 1.19) Şekil 1.19 • Tekrar Edge Blend komutunu kullanarak dikdörtgensel kanalın en dış kenarına da blend atın. (R 7mm olarak girin) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 168 • Delik çoğaltma işlemlerini yapabilmek için Insert / Associative Copy / Instance Features / Rectangular Array komutuna girin. Komuta girildiği anda karşınıza Şekil 1.20 de görüldğü gibi bir pencere gelecektir. Şekil 1.20 • Listeden çoğaltma yapılacak unsur olarak Counterbore Hole’ü seçin. • Listeden seçim yapıldıktan sonra aktif hale gelen OK butonua basın. • Çoğaltma işlemi için feature seçimi yapıldıktan sonra, Enter Parameters isimli pencereye kullanılacak olan değerleri girin. Number Along XC : X yönünde oluşacak feature sayısı XC Offset : X yönündeki mesafeleri Number Along YC : Y yönünde oluşacak feature sayısı YC Offset : Y yönündeki mesafeleri NOT: X ve Y oluşacak olan eleman sayısı hiçbir zaman 0 (sıfır) olamaz. Minimum 1 (bir) olarak kalabilir, çünkü elemanın orjinali zaten 1 adet olarak sayılmaktadır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 169 • Çoğaltma işleminin parametreleri olarak Şekil 1.21 de görülen değerleri girin. (X yönünde 2 adet, Y yönünde 3 adet X yönündeki mesafe 88mm, Y yöündeki mesafe 55 mm olarak girin.) Şekil 1.21 • Değerler verildikten sonra unsurların ön izlemesi katı üzerinde gösterilir. İşlem istenilen gibiyse YES ile devam edin, istenilen gibi değilse NO ile parametre tanımlama penceresine geri dönün. • YES ile işleme devam edildikten sonra çoğaltma işlemi tamamlanacaktır. Şekil 1.22 de deliklerin katı üzerinde çoğaltımış durumu görülmektedir. Şekil 1.22 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 170 1.3.2 Circular Array Katı unsurların bir eksen etrafında, girilen parametrelere uygun olarak çoğaltılması Circular Array ile yapılır. Çoğaltma işlemi sırasında dikkat edilmesi gereken durumlardan biri seçilecek olan eksenin konumudur. Bu eksen aynı zamanda çoğaltmanın merkezini de belirttiiği için dikkatli bir şekilde tanımlanmalıdır. Dairesel çoğaltma işlemi sırasında da, çoğaltılacak olan unsur mutlaka katı ile birleşik (ünite) olmak durumundadır. Çoğaltma işlemi sonucunda oluşan elemanlar, orijinal eleman ile ilişkisel olarak yaratılır. Insert / Associative Copy / Instance Features / Circular Array ile komut girişi yapılabilir. (Şekil 1.23) Şekil 1.23 Şekil 1.24 de silindirik katı üzerinde bulunan delik, yardımcı eksen etrafında beş adet olacak şekilde çoğaltılmıştır. Şekil 1.24 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 171 PROJE 1.3 : • Şekil 1.25 de görülen katıyı Cylinder komutu ile oluşturun. (çap :100mm, yükseklik :10mm girin ) Şekil 1.25 • Simple Hole komutunu kullanarak silindir ile aynı merkezi olan bir delik delin. (çap :46mm, derinlik :4mm girin ) • Boss komutunu kullanarak delik ile aynı merkezli olan silindirik bir geometri oluşturun. (çap :42mm, yükseklik :3mm girin ) • Boss komutu ile ikinci silindirik geometriyi oluşturun. Merkezleri çakıştırın. (çap :25.5 mm, yükseklik :11mm girin ) • En son oluşturulan boss kenarına Chamfer komutu ile pah kırın.(Şekil 1.26) (offset : 2.5mm girin) Şekil 1.26 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 172 • Simple Hole komutu ile silindirin üst yüzeyi üzerinde bulunan bir delik delin. (çap :10mm, derinlik :12mm girin ) • Delik çoğaltma işlemlerini yapabilmek için Insert / Associative Copy / Instance Features / Circular Array komutuna girin. Komuta girildiği anda karşınıza Şekil 1.27 de görüldğü gibi bir pencere gelecektir. Şekil 1.27 • Listeden çoğaltma yapılacak unsur olarak Counterbore Hole (8) seçin. • Listeden seçim yapıldıktan sonra aktif hale gelen OK butonua basın. • Çoğaltma işlemi için feature seçimi yapıldıktan sonra, Enter Parameters isimli pencereye kullanılacak olan değerleri girin. Number : Oluşacak olan unsur sayısı Angle : Çoğlatılan unsurlar arasındaki açı miktarı NOT: Çoğaltma işlemi tam bir daire etrafında yapılacaksa; adet söylendikten sonra açı aralığını belirtirken 360/ Adet verilmelidir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 173 • Çoğaltma işleminin parametreleri olarak Şekil 1.28 de görülen değerleri girin. (Adet : 5 , Açı : 360/5 olarak girin.) Şekil 1.28 • Paremetreler verildikten sonra karşınıza Şekil 1.29 da görüldüğü gibi bir pencere gelir. Şekil 1.29 Point Direciton : Çoğaltmanın merkezi olarak bir nokta, ekseni olarakta yön tanımlanır. Datum Axis : Çoğaltmanın merkez noktası ve yönü olarak mevcut bir datum eksen seçilir. • Point Direction tipini seçin. • Vector penceresinden +ZC yönünü seçin • Nokta tanımlama seçeneklerinden Arc Center tipi ile silindirin merkezini seçin. • Değerler verildikten sonra unsurların ön izlemesi katı üzerinde gösterilir. İşlem istenilen gibiyse YES ile devam edin, istenilen gibi değilse NO ile parametre tanımlama penceresine geri dönün. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 174 • YES ile işleme devam edildikten sonra çoğaltma işlemi tamamlanacaktır. Şekil 1.30 da deliklerin katı üzerinde çoğaltımış durumu görülmektedir. Şekil 1.30 • Proje ismini vererek dosyayı kaydedin. (örnek: proje1.3.prt) NOT: Çoğaltma ekseni olarak mevcut bir eksen seçilecekse, Datum Axis tipi kullanılmalıdır. Şekil 1.31 de çoğaltma ekseni olarak, silinidirin tam merkez noktasından dik olarak geçen bir eksen yaratılmış durumdadır. Datum Axis tipi ile sadece bu ekseni seçmek yeterli olacaktır. Şekil 1.32 de datum eksen etrafında çoğaltılan delikler görülmektedir. Şekil 1.31 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m Şekil 1.32 175 1.4 Mirror Body Katıların mevcut bir düzleme (datum plane) göre simetriğinin oluşturulması Mirror Body komutu ile yapılır. Özellikle simetrik modellerin oluşturulmasında oldukça pratik bir uygulamadır. İki boyutu oluşturma aşamasında da modeli tamamen çizmek yerine yarısını oluşturup katıya dönüştürüp , sonra da Mirror Body ile diğer yarısı oluşturmak çok daha kolaydır.Ayrıca Mirror Body işlemi sonrasında oluşan katı ile orijinal katı ilişkisel olarak çalışacaktır. Şekil 1.33 de görülen resimlerde simetrik bir katı oluşturulmuş. Ancak dikkat edilecek olursa iki boyut tamamen çizilmiş. Aslında yarısının çizilip, diğer yarısının Mirror Body ile oluşturulması daha kolay bir işlem olurdu. Şekil 1.33 Mirror Body komutu katı operasyonları toolbarında yer alır. (Feature Operation Toolbar) Ayrıca menü olarakta Insert / Associative Copy / Mirror Body altından erişilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 176 PROJE 1.4 : • Şekil 1.34 de görülen Sketch profilini verilen ölçülere göre çizin. Şekil 1.34 • Extrude komutunu kullanarak süpürün. (başlangıç mesafesi : 0mm, bitiş mesafesi : 10mm olarak girin.) • Mirror işleminde kullanabilmek için katının yan yüzeyi üzerine Datum Plane komutunu kullanarak düzlem yerleştirin. (Şekil 1.35) Şekil 1.35 • Insert / Associative Copy / Mirror Body ile komuta girin. • Şekil 1.36 da görülen komut penceresi karşınıza çıkacaktır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 177 Select Body adımında simetriği alıncanak katının seçildiği adımıdır. • Select Body adımında katıyı seçin. Select Plane adımında ise aynalama düzlemini seçmek gerekir. • Select Plane adımında oluşturduğunuz düzlemi seçin. Şekil 1.36 • OK butonuna basarak işlemi tamamlayın. • Unite komutunu kullanarak oluşan iki katıyı birleştirin. • Katının son hali Şekil 1.37 de görüldüğü gibi olacaktır. Şekil 1.37 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 178 1.5 Mirror Feature Katı geometriler üzerinde yer alan ve tekrarlayan unsurların mevcut bir düzleme ya da yüzeye göre simetriğini oluşturma işlemi Mirror Feature komutu ile yapılır. Oldukça pratik bir uygulamadır. Feature’ları yeniden modellemeye gerek kalmaz. Şekil 1.38 de blok üst yüzeyinin sağ tarafında bulunan delikler, sol tarafta da bulanacaktır. Bunun için delikleri tekrar modellemek yerine Mirror Feature kullanılabilir. Ayrıca Mirror Featue işlemi sonrasında oluşan feature ile orijinal feature ilişkisel olarak çalışakcaktır Şekil 1.38 Mirror Feature komutu katı operasyonları toolbarında yer alır. (Feature Operation Toolbar) Ayrıca menü olarakta Insert / Associative Copy / Mirror Feature altından erişilebilir. Şekil 1.39 da deliklerin simetriğinin alınmış hali görülmektedir. Şekil 1.39 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 179 PROJE 1.5 : • Şekil 1.40 da görülen katıyı Block komutu ile oluşturun. (x:50mm, y:50mm, z:12mm girin ) Şekil 1.40 • Katının üst yüzeyi üzerine Rectangular Pad komutu ile bir çıkıntı oluşturun. (uzunuk:35mm, genişlik:25mm, yükseklik:30mm,köşe radyus:6mm, açı:3 girin ) • Şekil 1.41 de görüldüğü gibi Rectangular Pad pozisyonlarını verin. Şekil 1.41 • Counterbore Hole komutu ile bloğun üst yüzeyi üzerinde sağ alt köşede olacak şekilde delik delin. (Havşa çapı: 9mm, Havşa derinliği:3mm, Delik çapı:4mm girin.) • Counterbore Hole komutu ile bloğun üst yüzeyi üzerinde sağ üst köşede olacak şekilde delik delin. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 180 (Havşa çapı: 9mm, Havşa derinliği:3mm, Delik çapı:4mm girin.) • Her iki delik için pozisyon olarak Şekil 1.42 de görülen ölçüleri verin. Şekil 1.42 • Datum Plane komutu ile katının karşılıklı yüzeylerini seçerek tam ortadan geçen bir düzlem yaratın. (Şekil 1.43) • Edge Blend komutu ile bloğun dört dik kenarına ve dikdörtgensel çıkntının en üst kenarına R3mm olan blend atın. • Insert / Associative Copy / Mirror Feature ile komuta girin. Şekil 1.43 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 181 • Şekil 1.44 de görülen komut penceresi karşınıza çıkacaktır. Mirror Feature penceresinde ilk olarak aktif halde olan Select Feature seçeneği ile simetriği alınacak olan unsur seçimi yapılır. Related Features kısmında tüm unsurların listesine ulaşılabilir. Unsur seçimleri istenirse bu listeden istenirse de direkt model üzerinden yapılabilir. Select Plane adımında ise aynalama düzlemi seçilir. Mirror Plane, ya sanal bir düzlem ya da mevcut bir yüzey olabilir. Existing Plane ile var olan yüzey ya da düzlem seçimi yapılır. Eğer ortamda aynalama işlemi için uygun düzlem veya yüzey yoksa New Plane adımına geçerek yeni bir düzlem yaratılır. Şekil 1.44 • Select Feature ile simetriği alınacak olan iki adet Counterbore Hole deliklerini seçin. (NOT: Listeden birden fazla unsuru seçebilmek için SHIFT tuşu ile seçimler yapılır.) • Select Plane adımına geçip daha önceden oluşturulan sanal düzlemi seçin. • OK butonuna basarak işlemi tamamlayın. • Katının son hali Şekil 1.45 de görüldüğü gibi olacaktır. Şekil 1.45 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 182 1.6 Offset Face Features Katıda seçilen tek bir ya da birden fazla yüzeyin verilen değerler kadar ofsetlenmesi işlemi Offset Face Features komutu ile yapılır. Ofsetleme işlemi seçilen yüzeyin normali doğrultusunda gerçekleşecektir. Ayrıca yüzey normali doğrultusu pozitif veya negatif yön olarak değiştirilebilir. Offset Face komutu, modeller üzerinde küçük değişiklikler yaparken kullanılan basit bir komuttur. Parametrik ya da parametrik olmayan modellerde kullanılabilir. Offset Face Features komutu katı operasyonları toolbarında yer alır. (Feature Operation Toolbar) Ayrıca menü olarakta Insert / Offset/Scale / Offset Face Feature altından erişilebilir. PROJE 1.6 : • Daha önceden kaydettiğiniz proje1.3.prt isimli dosyayı açın. (Şekil 1.46) Şekil 1.46 • Insert / Offset/Scale / Offset Face Feature ile komuta girin. • Komut içinde yüzey seçimlerini yaparken Selection Bar üzerinde Şekil 1.47 de görülen seçenekler aktif hale gelir. Şekil 1.47 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 183 • Offset Face komut penceresi Şekil 1.48 de görülmektedir. Ofset komut penceresinde yer alan yüzey seçim durumu Face to Offset olarak adlandırılmıştır. Bu seçim altında yer alan Select Face ile ofsetleme işlemi yapılacak katı yüzeyi seçilmelidir. Offset hanesine yüzeyi ofsetleme değerini girmek yeterlidir. Preview kısmında ön izleme seçeneği açık olduğu sürece ofset işleminin ön izlemesi grafik ekranda görülebilir. Şekil 1.48 • Select Face adımında iken Selection Bar üzerindeki yüzey seçim durumunu Single Face olarak seçin. NOT: Eğer ofsetlenecek olan katı yüzeyi birden fazlaysa ya da tanjant yüzeylerden oluşuyorsa, Selection Bar’daki yüzey seçim durumlarını değiştirin. • Şekil 1.49 da görülen katı yüzeyinin seçin. Şekil 1.49 • Ofset yönünü Reverse Direction ile negatif doğrultuya çevirin. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 184 (NOT : Ofset işlemi esnasında ekranda görülen yeşil ok üzerinde çift tıklama yaparakta yön değiştirme işlemi yapılabilir.) • Ofset değerini 5mm olarak girin. • OK butonuna basarak işlemi tamamlayın. Şekil 1.50 • Yüzeyin ofsetlenmiş durumu Şekil 1.50 de görülmektedir. 1.6.1 Offset Face Komutuna Girmenin Alternatif Yolu Selection Bar / Face kısmına geçirildikten sonra ofsetlenecek olan yüzeyi seçip, üzerinde sağ tıklama yaparak Şekil 1.51 de görülen listeye ulaşılır. Bu menüden Offset Face seçilerek komuta girilir. Sadece ofset değerini girmek yeterli olacaktır. Bu kullanım diğerine göre çok daha pratiktir. Şekil 1.51 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 185 1.7 Trim Body Katıları yardımcı sanal düzlemler ya da boydan boya kesen yüzeyler yardımıyla budama işlemleri Trim Body komutu ile yapılır. Budama işlemi seçilen düzlemin ya da yüzeyin normali doğrultusunda gerçekleşir. Ancak çıkan yönleri değiştirmekte mümkündür. Komutu kullanım aşamasında katıyı kesecek bir düzlem elinizde yoksa; komut penceresinde yer alan datum plane yaratma metotlarını kullanarak düzlemler yaratabilirsiniz. Trim Body komutu katı operasyonları toolbarında yer alır. (Feature Operation Toolbar) Ayrıca menü olarakta Insert / Trim / TrIm Body altından erişilebilir. PROJE 1.7 : • Şekil 1.52 de görülen katıyı Block komutu ile oluşturun. (x:100mm, y:100mm, z:50mm girin ) Şekil 1.52 • Simple Hole komutunu kullanarak katının üst yüzeyi üzerine, merkezi tam ortada olan bir delik delin. (çap :35mm, derinlik :25mm girin ) • Datum Plane komtunu ile, katının karşılıklı dik yüzeylerini seçerek tam ortadan geçen sanal düzlem yaratın. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 186 • Insert / Trim / TrIm Body ile komuta girin. • Karşınıza Şekil 1.53 de görülen pencere çıkacaktır. • Target / Select Body adımında trimlenecek olan hedef geometrinin seçimi yapılır. Bu adımda hedef geometri olarak katıyı seçin. NOT : Hedef geometri seçimi yapılırken Selection Bar üzerindeki obje seçim tiplerine bakılırsa; sadece Solid Body ve Sheet Body tiplerinin aktif olduğu görülecektir. • Tool / Selecet Face or Plane adımında ise katıyı kesecek olan düzlem ya da yüzey seçilmelidir. Bu adımda daha önceden yarattığınız düzlemi seçin. Şekil 1.53 Yüzey ya da düzlem seçme adımına geçtiğiniz zaman elinizde katıyı kesen bu objeler yoksa; New Plane ile düzlem yaratma seçeneklerini açarak kullanabilirsiniz. Tool Option kısmında New Plane seçildiği anda düzlem oluşturma seçenekleri aktif hale gelecektir. Trim işleminde kullanılacak olan düzlem, buradaki tipler yardımıyla oluşturulur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 187 • Düzlem seçildikten sonra, katıda gidecek olan taraf ekranda yeşil bir ok ile gösterilecektir. Bu ok seçilen düzlemin normali doğrultusunu gösterir. (Şekil 1.54) Reverse Direction butonuna basarak yönü çevirebilirsiniz. Yeşil ok üzerinde çift tıklama yaparakta yön değiştirebilirsiniz. (Şekil 1.55) Şekil 1.54 Şekil 1.55 • Şekil 1.54 de görülen durumu yaratıp, OK butonuna basarak işlemi tamamlayın. • Katının son hali Şekil 1.56 da görüldüğü gibi olacaktır. Şekil 1.56 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 188 1.8 Split Body Katıları yardımcı sanal düzlemler ya da boydan boya kesen yüzeyler yardımıyla parçalara ayırma işlemleri Split Body komutu ile yapılır. Ancak parametrik katılarda yapılan bu işlem sonrasında oluşan parçaların parametreleri silinecektir. Bu durum oldukça önemlidir. Parametreleri silinen katının tekrar parametrik hale gelmesi söz konusu olmaz. Komutu kullanım aşamasında katıyı par bir düzlem elinizde yoksa; komut penceresinde yer alan datum plane yaratma metotlarını kullanarak düzlemler yaratabilirsiniz. Split Body komutu katı operasyonları toolbarında yer alır. (Feature Operation Toolbar) Ayrıca menü olarakta Insert / Trim / Split Body altından erişilebilir. PROJE 1.8 : • Şekil 1.57 de görülen katıyı Block komutu ile oluşturun. (x:100mm, y:100mm, z:100mm girin ) Şekil 1.57 • Taper komutu ile katının dört dik yüzeyine +ZC yönünde 10 derece açı verin. • Katının herhangibir yüzeyi üzerine sketch açarak, spline komutu ile eğri oluşturun. (Şekil 1.58) Şekil 1.58 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 189 • Oluşturduğunuz eğriyi Extrude komutu ile katıyı boydan boya kesecek şekilde değerler vererek süpürün. (Şekil 1.59) Şekil 1.59 • Insert / Trim / Split Body ile komuta girin. • Komuta ilk girildiği anda işlem sonrasında oluşan katıların parametrelerinin silineceğibir uyarı penceresi gelir. (Şekil 1.60) Şekil 1.60 • OK butonuna basarak uyarıyı kabul edin. • Select target bodies adımında parçalara ayırılacak olan bloğu seçin. • Select face or datum plane admında ise katıyı kesen yüzeyi seçin. • Seçim yapıldıktan sonra katının iki parçaya ayrılmış durumu Şekil 1.61 de görülmektedir. Şekil 1.61 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 190 Divide Face: Insert > Trim > Divide Face Divide Face komutu ile seçilen yüzey, yüzeyin kesiştiği eğri, kenar,yüzey ya da katı ile ikiye bölünür. 1. Yüzey bölme işlemi için seçilen yüzey 2. Bölme işlemini yürütmesi için seçilen eğri 3. İşlem sonrası bölünmüş olarak kalan yüzeyler İşlem Komutları Select Face: Bölünecek yüzey seçilir. Select Object: Bölme işlemini yapacak eğri, kenar, yüzey ya da katı seçilir Projection Direction: İzdüşüm Yönü • Normal to Face: Yüzey normallerine göre Bölme işlemini yapan objeyi, seçilen yüzeyin normaline göre izdüşürür. • Normal to Curve Plane: Eğri düzlemi normaline göre Eğer birden fazla kenar ve yüzey seçilmiş ise, sistem eğrilerin ve kenarların aynı düzelmde bulunup bulunmadıklarını kontrol eder ve izdüşüm yönü otomatik olarak normal to curve plane olarak seçilir. Eğer aynı operasyon içerisinde, farklı düzlemde bir eğri seçilirse, bir önceki vektör seçilimi korunur. Farklı bir yön seçmek için vector constructor ile vektör oluşturulması gerekir. Eğer seçilen eğriler aynı düzlem içinde bulunmuyorsa izdüşüm yönü otomatik olarak normal to face olarak ayarlanır. Normal to curve plane seçeneği artık seçilemez. • Along Vector: Operasyon için gerekli izdüşüm yönünü vector ile belirtmeye yarar. Settings (Ayarlar): Hide Dividing Objects: Bölme işleminden sonra, bölme işleminde kullanılan aracı gizler. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 191 Do Not Project Curves That Lie in Faces: Bölme işleminde kullanılacak yüzeylere ait eğrilerin bölünecek parka üzerine izdüşürülüp düşürülmemesini kontrol eder. Tolerance : unsurun oluşturulması sırasında uygulanacak toleransı belirler. Join Faces Insert > trim > join face Join face komutu ile katı üzerinde bulunan yüzeyler birleştirilir. 2 yöntem vardır. On Same Surface: Bu seçenek ile seçilen katının ya da yüzeyin gereksiz, kenarları temizlenir. Convert to B-Surface: Birçok yüzeyi tek bir B-yüzey tipine çevirmeye yarar. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 192 1.9 Thichen Sheet Yüzeylerden katı oluşturma işlemi Thichen Sheet komutu ile yapılır. Yüzeyi ofsetleme işlemi, yüzeyin normali doğrultusunda gerçekleşir. Doğrulutuyu pozitif ya da negatif yöne değiştirmekte mümkündür. Özellikle farklı yazılımlardan gelen yüzeyler üzerinde işlem yapabilmek içinde kullanılabilinir. Thichen Sheet komutu katı oluşturma toolbarında yer alır. (Form Feature Toolbar) Ayrıca menü olarakta Insert / Offset/Scale / Thicken Sheet altından erişilebilir. PROJE 1.9 : • Studio Spline komutu ile birbirine paralel ancak farklı düzlemlerde bulunan iki adet eğri çizin. (Şekil 1.62) Şekil 1.62 • Ruled komutunu kullanarak bu eğrileri sırayla seçin (Şekil 1.63), OK butonuna basarak işlemi tamamlayın (Şekil 1.64) Şekil 1.63 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m Şekil 1.64 193 • Insert / Offset/Scale / Thicken Sheet ile komuta girin.(Şekil 1.65) Select Face adımında ofsetlenerek katıya geçirilecek olan yüzey seçilmelidir. Oluşacak katı için başlangıç ve bitiş ofset değerleri Offset1 ve Offset2 hanelerine girilir. Yüzey normali doğrultusu; Reverse Direction ile değiştirilir. Oluşan yeni katının eğer varsa diğer katılar ile ilişkisi Boolean Option altından ayarlanır. Şekil 1.64 • Select Face adımında katıya geçirilecek olan yüzeyi seçin. • Thickness değerlerini girin (Şekil 1.66). (Offset 1= 5mm , Offset 2= 0 mm olarak girin) Şekil 1.66 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 194 • Boolean Option = None olarak ayarlayın. • OK butonuna basarak işlemi tamamlayın. • Yüzeyin katıya geçmiş hali Şekil 1.67 görülmektedir. Şekil 1.67 NOT : Yine aynı yüzey üzerinde başlangıç ve bitiş ofset değerlerinin verilme durumu Şekil 1.68 de oluşa katıda görülmektedir. Katıda kullanılan ofset değerleri Şekil 1.69 da görüldüğü gibidir. Select Face adımında seçilen yüzey Şekil 1.68 Şekil 1.69 Ü w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 195 1.10 Tube Features Dairesel bir kesiti, isteğe bağlı bir yol boyunca süpürerek silindirik katılar oluşturma işlemi Tube Features komutu ile yapılır. Tube Features komutu, Sweep Along Guide komutu ile yapılan işlemlerin daha özel bir durumudur. Çünkü bu komut ile süpürme işlemi yaparken kesit herhangi bir formda olamaz. Sistem verilen iç çap ve dış çap değerlerini kullanarak dairesel kesit oluşturma yoluna gider. Ayrıca kesit çizmeye gerek kalmaz, sadece yolun (guide) olması yeterledir. Guide eğrileri curve ya da geometri kenarları olabilir. Tube komutu ile guide eğrilerinin seçimi yapalırken, Selection Bar üzerinde ilgili kutucuklar aktif hale gelir (Şekil 1.71) Burada yer alan seçenekler ile tek bir curve (single curve) seçime ya da tanjant curveleri (tangent curves) tek seferde yakalama gibi ayarlamalar yapılabilir. Şekil 1.71 Tube Features komutu katı oluşturma toolbarında yer alır. (Form Feature Toolbar) Ayrıca menü olarakta Insert / Sweep / Tube altından erişilebilir. Tube Feature komutunu kullanarak helisel bir yola sadece dış çap değeri verilerek oluşturulan katı Şekil 1.70 de görüldüğü gibidir. Şekil 1.70 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 196 PROJE 1.10 : • Cylinder komutu ile Şekil 1.72 deki katıyı oluşturun. (çap :75mm, yükseklik :100mm girin ) Şekil 1.72 • Insert / Sweep / Tube ile komuta girin. (Şekil 1.73) Curve ya da kenarın seçildiği adımdır. Dış çap değeri girilir. İç çap değeri girilir. Boolean seçenekleri ile katının ne durumda oluşaçağı ayarı yapılır. Katının birden fazla ya da tek parçadan oluşması ayarlanır. Katının ön izlemesi yapılır. Şekil 1.73 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 197 • Select Curve adımında silinidirin üst kenarını seçin. (Şekil 1.74) • Outer Diameter = 25mm , Inner Diameter = 0 mm olarak girin. • Boolean Option = Subtract olarak ayarlayın. • Output = Multiple Segments olarak kalsın. Şekil 1.74 • OK butonuna basarak işlemi tamamlayın. • Katının son hali Şekil 1.75 te görülmektedir. Şekil 1.75 Bu örnek uygulamada Tube komutu içinde guide eğrisi olarak mevcut katının bir kenarını kullanabilme kabiliyeti vurgulanmıştır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 198 1.11 Extracted Features Geometriler üzerinden başka işlemlerde kullanmak üzere yüzey, bölge ya da geometrinin aynısından bir adet daha çıkartma gibi işlemler Extracted Features komutu ile yapılır. Orijinal geometri ile çıkartılan geometri arasında otomatik olarak bağ (link) kurulacaktır. Yani orijinal geometride yapılan değişklik, çıkarılan geometrinin de değişmesine neden olacaktır. Extracted Features komutu katı oluşturma toolbarında yer alır. (Form Feature Toolbar) Ayrıca menü olarakta Insert / Associative Copy / Extracted Features altından erişilebilir. 1.11.1 Extracted Features Komutu ile Yüzey Çıkartma İşlemleri Katılar üzerinden yüzey çıkartma işlemlerini yaparken Type altından Face seçilmelidir. Bu tip seçili durumda iken komut penceresi Şekil 1.76 da görüldüğü gibi olacaktır. Çıkarılacak yüzeyin durumuna göre Face Option (Şekil 1.76) altından Single Face (tek bir yüzey), Adjancent Faces (bitişik yüzeyler) ya da Body Faces (modelin tüm yüzeyleri) seçeneklerinden biri kullanılabilir. Şekil 1.76 Şekil 1.77 Komut ilk açıldığı anda çıkan pencere Şekil 1.76 da görüldüğü gibidir. Ancak Type altındaki opsiyonlar değiştirildiği takdirde, pencere üzerindeki girişler değişecektir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 199 1.11.2 Extracted Features Komutu ile Bölge Seçme İşlemleri Katılar üzerinden bölge çıkartma işlemleri yapabilmek için Type altından Region of Faces opsiyonu seçilmelidir. Region of Faces tipi seçildiği anda, komut penceresi Şekil 1.78 görüldüğü gibi açılır. Bölge seçimlerini yaparken Seed Face (çekirdek yüzey) ve Boundary Faces (sınır yüzeyler) gibi adımları sırayla takip etmek gereklidir. Region Options kısmında ise çıkarılacak olan yüzey grubu için çeşitli sınırlamalar getirilebilir. Şekil 1.78 Traverse Interior Edges özelliğinin uygulaması Şekil 1.79 da görülmektedir. Çekirdek yüzey seçimi Sınır yüzeylerin seçimi Traverse Interior Edges = KAPALI Traverse Interior Edges = AÇIK Şekil 1.79 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 200 1.11.3 Extracted Features Komutu ile Modelin Tamamını Seçme İşlemleri Modelin tamamından bir adet daha çıkarabilmek için Type altından Body seçilmelidir. Bu seçim sonrasında komut penceresinin durumu Şekil 1.80 de görülmektedir. Body kısmında katı modelin seçilmesi yeterlidir. Bu seçenek ile katılar seçilebildiği gibi yüzeylerde seçilebilir. Şekil 1.80 1.11.4 Extracted Features Komutu İçindeki Ayarlar Komut içindeki genel ayarlar Settings kısmında yer almaktadır. (Şekil 1.81) Geometri çıkarma da kullanılan tiplere göre bu ayarlar değişiklik gösterebilir. Şekil 1.81 Fixed at Current Timestamp; seçeneği ile zamanı durdurma işlemleri yapılr. Eğer orijinal geometri üzerine yapılan işlemlerin, çıkarılan geometriye yansımasını istemiyorsak, zamanı durdur opsiyonunu açık hale getirmeniz gerekecek. Hide Original; geometri çıkartma işlemi sonrasında orijinal modelin gizlenmesini kolay bir şekilde yapabilmek için kullanılır. Delete Holes; orijinal modellerde bulunan açıklıkları kapatarak geometri çıkarmayı sağlar. Örneğin orijinal yüzey üzerinde açık olan bir alan varsa, çıkartılan yüzeyde bu açıklık kapatılacaktır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 201 PROJE 1.11 : • Şekil 1.82 de görülen katıya benzer bir model oluşturun. • Insert / Associative Copy / Extracted Features ile komuta girin. Şekil 1.82 • Type / Face olarak seçin. • Face Option / Single Face olarak ayarlayın. • Settings kısmında yer alan Hide Original ve Delete Holes opsiyonlarını açık hale getirin. • Select Face adımında Şekil 1.84 de pembe renkle gösterilen yüzeyi seçin. Şekil 1.83 Şekil 1.84 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 202 • OK butonuna basarak işlemi tamamlayın. • Delete Holes opsiyonunun açık olmasından dolayı çıkarılan yüzeyde bu açıklık görülmeyecektir. • Yüzeyin açıklık olmadan çıkarılmış hali Şekil 1.85 de görülmektedir. Şekil 1.85 Hide Original seçeneğini açık halde iken işlem yapıldığı İçin katının orijinali saklanmıştır.Tekrar görüntülemek için Edit menüsü altında yer alan Show seçenekleri kullanılabilir. • Edit / Show / Show Selected ile gizlenen katıyı seçerek, görünür hale getirin. • Extracted Face geometrisi üzerinde sağ tıklama ile çıkan listeden Edit Parameters’ı seçin. (Şekil 1.86) Extracted uygulaması sırasında kullanılan ayarlar istenirse sonradan değiştirilebilir. Örneğin; yüzeyi çıkartırken Delete Holes gibi bir özelliği açık hale getirmiştik. Sonradan bu ayarı kapatarak yüzeyin değişimini gözlemleyebiliriz. Şekil 1.86 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 203 • Extracted komutunun edit pencersinde yer alan Settings kısmındaki Delete Holes seçeneğini kapalı hale getirin. (Şekil 1.87) • OK butonuna basarak işlemi onaylayın. Şekil 1.87 Delete Holes opsiyonunun kapatılmasından dolayı çıkarılan yüzeyde de bu açıklık görülecektir. Yüzeyin açıklık kabul edilerek çıkarılmış hali Şekil 1.88 de görülmektedir. Şekil 1.88 Orijinal katı ile çıkarılan yüzey arasında ilişkisellik (associative ) söz konusu olduğu için, katıda yapılan herhangi bir değişiklik yüzeye de mutlaka yansır. • Katı üzerinde bulunan deliğin çap değerini değiştirin. Delik çapının değişmesi, Extracted komutu ile çıkarılan yüzeye de yansıyacaktır. (Şekil 1.89) Bu bağı koparmadığınız sürece katı ile yüzey ilişkisel çalışmaya devam edecektir. Şekil 1.89 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 204 PARAMETRE İFADELERİ (EXPRESSIONS) NX5 içinde, parametrik modellerin tüm parametre ifadelerinin yer aldığı kısım Expressions olarak ifade edilir. Herhangi bir modele ait parametre değerlerinin görüntülenmesi, değiştirilmesi ve program dışına veri olarak aktarılması gibi işlemler Expressions penceresinden yapılabilir. Ayrıca parametreler arası kombinasyon oluşturma ya da parametreyi bir formüle bağlama gibi işlemleri gerçekleştirmek te mümkündür. Parametre ifadeleri; tek bir nümerik değerle (p17=100mm), matematiksel operasyonlarla (p4= sin(30)) ya da diğer parametrelerin kombinasyonlarıyla (p1=p23+3*P8) gösterilebilir. Katı ya da sketch modellemeye başlarken parametrik ifadeler sistem tarafından “p0” ile başlar ve sırayla “p1”, “p2”, “p3” olarak devam eder. Ayrıca kullanıcı modelleme esnasında kullanacağı bir değeri kendi de tanımlayabilir (A= 48mm). Expressions penceresinden değiştirilen herhangi bir parametre değeri, modelde de otomatik olarak değişir. Modele ait parametre ifadelerinin yer aldığı pencereye ulaşmak için, Tools / Expressions seçilmelidir. Şekil 2.1 de Expressions penceresinin parametre değerleriyle dolu olan hali görülmektedir. Şekil 2.1 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 205 Expressions Penceresinde Yer Alan Özellikler 1. Parametre ifadelerini filtreleme metotları 2. Parametre ifadelerini transfer etme metotları 3. Parametrelere ifadelerinin İsim, Formül, Değer, Birim ve Açıklamalarının yazıldığı tablo 4. Kullanıcı tanımlı parametre ifadelerinde esas alınan birim 5. Parametre ifadelerinin isimleri 6. Parametre ifadelerinin birimleri 7. Parametre ifadelerinin formülleri 8. Onaylamak / Reddetmek 9. Parametre ifadelerini fonksiyonlara bağlamak, ölçüm yaparak parametre ifadeleri oluşturmak, parametre ifadelerini dosyalar arası birbirlerine bağlamak için kullanılan yöntemler , parametre ifadelerini silmek gibi işlemler bu alanda yer alır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 206 Parametre İfadelerinin Gösterim Şekilleri Expressions penceresinde yer alan değerler arasında aritmetik fonksiyonlar kullanarak tanımlamalar yapmak mümkündür. Toplama, Çıkartma. Bölme ve Çarpma gibi aritmetik hesaplamalar tabloda yer aldığı gibi yapılabilir. Aritmetik Operasyonlar Formüllerin Gösterim Şekilleri + Toplama p5 + p3 - Çıkartma ve Negatif Simge p5 - p3 * Çarpma / Bölme p5 / p3 % Katsayı p5 % p3 ^ Üssel p5^2 = Değer Atama p5 = 3.5 p5 * p3 2*pi()*r Parametre ifadelerini çeşitli koşullara bağlamakta mümkündür. Alt kısımda yer alan tabloda basit bir IF() ELSE () döngüsünün kurulmuş hali yer almaktadır. Formüllerin Gösterim Şekilleri if ( width < = 2 ) ( 0.5 * width ) else ( 2 ) if ( rad < + 1.5 ) ( 2 * length ) else ( B ) if ( rad < + 3 ) ( 3 * length ) else ( C ) Parametre değerleri arasında Daha Büyük, Daha Küçük, Daha Büyük veya Eşit, Daha Küçük veya Eşit ve ya buna benzer diğer ilişki tiplerini verebilmek te mümkündür. Eğer parametre ifadelerinde bu tür bağlantı kurmak istiyorsak, alt tabloda yer alan sembolik ifadeleri kullanmak gereklidir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 207 Karşılıklı İlişki Çeşitleri > Daha Büyük < Daha Küçük >= Daha Büyük veya Eşit <= Daha Küçük veya Eşit == Eşit != Eşit Değil ! İptal Etmek & or && | or || Mantıksal VE Mantıksal VEYA ÖRNEK İsim Formül Uzunluk 12.5 Genislik if ( Uzunluk > 0 && Uzunluk < 10 ) ( 3 ) else ( 5 ) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 208 2.1.1 Parametre İfadelerini Listeleme Expressions penceresinde modele ait parametre değerlerini listelerken kullanılan seçenekler Listed Expressions altında yer alır. (Şekil 2.2) Özellikle çok sayıda parametre ifadelerinin yer alması durumunda, aranılan parametreyi daha rahat bulmak için kullanılan önemli bir yapıdır. Listede yer alan başlıklara göre görüntüleme işlemleri pratik bir şekilde yapılabilir. Şekil 2.2 User Defined, sadece kullanıcı tarafından yaratılan parametre ifadelerini gösterir. Named, isimleri kullanıcı tarafından değiştirilen parametrelerin listelenemesini sağlar. Filter by Name, parametre isimlerine göre filtreleme yapılarak listeleme gerçekleştirilir. Filter by Value, parametrenin değerine göre filtreleme yapılarak listeleme işlemi yapılır. Filter by Formula, kurulan formalizasyona göre filtreleme yapılarak listeleme yapılır. Unused Expressions, oluşturulan fakat model içinde kullanılmayan parametre ifadelerini gösterir. Object Parameters, grafik ekrandan ya da part navigator paletinden seçilen geometrinin parametre ifadalerini gösterir. Measurements, ölçüm işlemi sonrasında çıkan parametre ifadelerini listeler. All, çalışılan dosya içinde yer alan tüm parametre ifadeleri listelenmiş olarak görüntülenir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 209 2.1.2 Kullanıcı Tanımlı Parametre İfadeleri Parametrik modelleme esnasında, sıklıkla kullanılan parametre değeleri kullanıcı tarafından Expressions penceresine girilebilir. Bu ifadeler model üzerinde istenilen yerlerde kullanılabilir. Böyle bir yapı kurulduğu anda Expressions penceresinden bir değerin değiştirilmesi, parça üzerinde kullanılan tüm değerlerin aynı anda değişmesine neden olur. Bu sayede parametrik modelleme işlemleri daha pratik bir şekilde yapılabilir. Model işlemlerine başlarken yeni açılan part dosyası içinde Expressions penceresi Şekil 2.3 de görüldüğü gibi ekrana gelir. Şekil 2.3 Bu pencerede default olarak User Defined değerler olarak oluşturulan, p0 ile başlayıp p5 ile biten altı adet değer ifadesi olacaktır. Bu değerlerin bir kısmı Uzunluk iken, bir kısmı da Açı değeri olarak tanımlanmıştır. Kullanıcı tanmlı parametre olarak bu ifadeler uygunsa, isim ve değerler değiştirilerek kullanıma hazır hale getirilebilir. Herhangibir boş değer listeden seçilerek isim ve değerler Name ve Formula hanelerine yazılabilir. Bu durumda kullanıcı tanımlı ifadeler pencerede Şekil 2.4 te yer aldığı gibi görüntülenir. Şekil 2.4 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 210 Expressions penceresine girilen kullanıcı tanımlı parametre ifadeleri Part Navigotar paletinde User Expressions klasörü altında listelenir. (Şekil 2.5) Default olarak gelen altı değerden bir kaçı üzerinde isim ve değer ataması yapılmıştır. İstenirse bundan sonra kullanıcı kendi istediği farklı değerleri tanımlamaya devam edebilir. Tanımlanan değerlerin tamamı User Expressions klasörü altında listelenmeye devam edecektir. Şekil 2.5 Kullanıcı tanımlı değerler, model üzerinde kullanılırken parametre yazılan hanelerine girilebilir. Var olan tüm değerler, parametre hanelerinde listelenir ve seçim işlemleri daha pratik bir şekilde yaıplabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 211 2.1.3 Parametre İfadelerinin Transfer Edilmesi Expressions penceresinde yer alan tüm parametre ifadeleri gerekirse Excel ortamına ya da farklı parçalarda kullanmak üzere “.exp “ (Expressions Data Files) data olarak aktarılabilir. Transfer işlemleri esnasında kullanılan yöntemler Expressions pencersinde yer almaktadır. (Şekil 2.6 ) Şekil 2.6 Spreadsheet Edit , parçaya ait tüm parametre ifadelerinin Excel içine aktarılmasını sağlayan bir özelliktir. Parametreler Excel ortamında iken daha pratik şekilde değiştirilebilir. Ayrıca Excel tablosu Farklı Kaydet yöntemi ile NX dışına kaydedilebilir. Import Expressions from File, çalışılan dosya içerisine “.exp “ (Expressions Data Files) datalarının alınması için kullanılır. Bu sayede daha öceden dışarı transfer edilen parametre değerleri başka bir parçada kullanılabilir. Export Expressions to File, çalışılan parça içinde yer alan tüm parametreleri “.exp “ (Expressions Data Files) datası olarak dışarı transfer etmek için kullanılır. Bir isim vererek sistem altına kaydetmek yeterlidir. Import Expressions from File ile yeni dosya içerisine expressions aktarımı yapıldıktan sonra, bu alınan parametreleri silmek için Delete Imported gibi bir opsiyon kullanılabilir. Şekil 2.7 Dosya içine expressions transfer işlemi tamamlandıktan sonra Import Expressions from File komutuna tekrar basılınca açılan pencereden Import Options seçenekleri ayarlanabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 212 2.1.4 Parametre İfadelerinin Birimleri Expressions penceresinde bulunan tüm parametre değerleri mutlaka birimleriyle birlikte gösterilirler. Pencerede yer alan Units (Birim) kolonunda parametre değerlerinin birimlerini görmek mümkündür. (Şekil 2.8) Şekil 2.8 Parametrelerin model üzerinde kullanıldığı yerlere göre birimleri mm, mm^2, mm^3, kg, N, degrees vb. olarak gösterilir. Örneğin uzunluğa (Length) karşılık gelen birim mm ile ifade edilirken, alan (Area) ölçümü sonrasında çıkan değerin birimi ise mm^2 olarak ifade edilmektedir. Uzunluk, alan, hacim, ağırlık, açı gibi ölçülere karşılık gelen ifadeler Şekil 2.9 da yer alan ölçü tipleri listesinden okunmaktadır. Şekil 2.9 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 213 2.1.5 Parametre İfadelerinde Fonksiyon Tanımlama Expressions penceresinde yer alan parametre değerlerini çeşitli fonksiyonlara bağlamak gerekirse, Functions (Fonksiyonlar) opsiyonunu kullanmak gerekir. Functions butonuna basıldığı zaman Insert Function (Fonksiyon Tanımlama) isimli bir pencere açılacaktır. (Şekil 2.10) Şekil 2.10 Tanımlanacak olan fonksiyon tipi Find kısmından aratılabilir ya da All Functions (Tüm Fonksiyonlar) denilerek tüm listeye ulaşılabilir. Listede yer alan tüm fonksiyonların tanımları, Information (Bilgi) kısmında birkaç cümleyle ifade edilmektedir. Fonksiyon tipi seçildikten sonra matematiksel değerler açılan hanelere girilmelidir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 214 2.1.6 Ölçüm Yaparak Parametre İfadeleri Oluşturmak Expressions penceresinde yer alan ölçüm yöntemleri ile model üzerinden ölçüler alarak, yeni parametre ifadeleri oluşturulabilir. Mesafe, uzunluk, açı, alan, hacim, ağırlık gibi ölçme işlemleri grafik ekrandan geometri seçerek yapılabilir. (Şekil 2.11) Şekil 2.11 Measure Distance ile iki NX objesi arasındaki (noktalar, curveler, yüzeyler, düzlemler, kenarlar ya da katılar) minimum mesafe ölçülebilir. Analiz menüsünde yer alan mesafe ölçme tipi ile aynı şekilde çalışır. (Analysis / Distance ) Measure Length ile NX ortamında yer alan curve tiplerinden herhangi birinin ya da çizgilerin toplam boylarının ölçümü yapılabilir. Analiz menüsünde yer alan uzunluk ölçme tipi ile aynı şekilde çalışır. (Analysis / Arc Length ) Measure Angle ile iki curve , iki düzlemsel obje (düzlemler ya da yüzeyler gibi) ve ya bir çizgi ile düzlemsel bir obje arasındaki açıyı ölçme işlemleri yapılabilir. Analiz menüsünde yer alan açı ölçme tipi ile aynı şekilde çalışır. (Analysis / Angle) Measure Bodies ile katıların hacim, yüzeylerin alanları, ağırlık ve kütle hesaplamaları yapılabilir. Analiz menüsünde yer alan kütle hesaplayıcı tip ile aynı şekilde çalışır. (Analysis / Mass Properties) Measure Area ile katıların yada yüzeylerin alan ve çevre ölçüm işlemleri yapılabilir. Analiz menüsünde yer alan yüzey hesaplayıcı tip ile aynı şekilde çalışır. (Analysis / Face Properties) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 215 Şekil 2.12 da ölçüm işlemleri sonrasında Expressions penceresine giren parametre ifadelerinin durumu görülmektedir.Listed Expressions kısmında Measurements (Ölçümler) tipi seçilirse, listede sadece ölçümler sonucu çıkan parametre ifadeleri görülecektir. Şekil 2.12 Expressions penceresinden yapılan ölçüm işlemleri sonrasında oluşan parametre değerleri, Part Navigator paletinde yer alan Measures klasöründe de listelenir. (Şekil 2.13) Part Navigator yer alan ölçü isimleri üzerinde çift tıklama yaparak, ölçümlerin modelde nerede yapıldığı görülebilir ve gerekli değişiklikler yapılabilir. Şekil 2.13 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 216 2.1.7 Parametre İfadelerinin Parçalararası Bağlanması Parçalar arası parametre değerlerini bağlama işlemi Expressions penceresinden yapılabilir. Parametre değerlerinin dosyalar arası bağlanması işlemi Interpart Modeling olarak adlnadırılır. Bu teknik ile işlem yaparken Create Interpart Reference, Edit Interpart References ve Open Referenced Parts isimli komutlar kullanılır. (Şekil 2.14) Şekil 2.14 Interpart Modeling işlemlerini yapabilmek için Customer Defaults altında Allow Interpart Modeling özelliğinin açık halde olması gereklidir. (Şekil 2.15) Şekil 2.15 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 217 Create Interpart Reference, modellenen parçanın parametrelerinden herhangibirini, başka bir parçanın parametrelerinden biri ile eşleştirmek için kullanılan seçenektir. Bu özellik seçildikten sonra, parametre değeri alınacak olan parça seçili yapılmalıdır. Referans parça seçimi yapılırken Select Part penceresi kullanılır. (Şekil 2.16) Bu pencereden parça seçimi yapılırken Choose Part File ile parça kayıtlı olduğu yerden gösterilir. NX’in o anki oturumunda açık olan tüm dosyalar Choose loaded part listesinde görüntülenir. Parça seçimleri bu listeden de yapılabilir. Şekil 2.16 Parça seçimi yapıldıktan sonra Expression List penceresi ekrana gelecektir. (Şekil 2.17) Bu pencerede, seçilen parçanın tüm parametre değerleri listelenir. Eşleştirme yapılacak olan değer bu listeden seçilmelidir. Şekil 2.17 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 218 Parametre değerlerinin birbirleri ile eşleşmesi durumu, Expressions penceresinde Şekil 2.18’te olduğu gibi görüntülenir. Formula kısmında, referans alınan dosyanın adı ve hangi parametresinin kullanıldığı yazılır. Burada görülen duruma göre p6 isimli parametre değeri, bu işlem sonrasında m_plate_1.prt isimli dosyadaki p0 değerine bağlanmaştır. Yani p0 değiştiği anda p6 değeri de değişecektir. Şekil 2.18 Edit Interpart References, interpart modelleme işlemleri üzerinde değişiklik yapmaya yarayan bir özelliktir. Referans alınan parçanın değiştirilmesi ya da alınan referansların silinmesi gibi işlemler bu pencerden yapılabilir. (Şekil 2.19) Referans olarak kullanılan parçalar, Edit Interpart References penceresinde listelenir. İşlem yapılacak parça bu listeden seçilir. Sadece seçilen parçada yer alan referansları silmek için Delete Reference, birden fazla parçada yer alan referansları tek seferde silmek için ise Delete All References seçeneği kullanılır. Change Referenced Part ile referans alınan parçayı değiştirme işlemleri yapılabilir. Şekil 2.19 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 219 PROJE 2.1 : • • Şekil 2.20 de görülen iki boyut modeli sketch içinde oluşturun. Ölçülendirme işlemi sonucu oluşan parametre ifadelerine isimler verin. (uzunluk1, yükseklik1 gibi ) Şekil 2.20 • Tools / Expressions penceresini açın. • Verilen tüm ifadeler burada listelenecektir. (Şekil 2.21) Şekil 2.21 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 220 • uzunluk2 = 40mm değerini listeden seçin. • uzunluk2 = uzunluk1 / 2 gibi bir formülü Şekil 2.22 de görüldüğü gibi oluşturun. • Şekil 2.22 • Accept butonuna basarak işlemi onaylayın. • OK ile Expressions penceresini kapatın. • Edit / Sketch ile iki boyut modeli tekrar aktif hale getirin. • uzunluk2 = uzunluk1 / 2 olarak tanımlanan ölçünün üzerinde çift tıklama yapın. • Çıkan parametre penceresinde, bu ölçünün artık bir formüle bağlandığı f(x) sembolü ile ifade edilmiştir. (Şekil 2.23) Şekil 2.23 NOT: Bu formüle bağlı olarak uzunluk2 değeri, uzunluk1 değiştiği anda değişecektir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 221 • yükseklik2 = 15mm değerini listeden seçin. • yükseklik2 = yükseklik1 / 2 gibi bir formülü Şekil 2.24 de görüldüğü gibi oluşturun. Şekil 2.24 • Accept butonuna basarak işlemi onaylayın. • OK ile Expressions penceresini kapatın. • Edit / Sketch ile iki boyut modeli tekrar aktif hale getirin. • yukseklik1 = 40mm olan değeri yukseklik1= 55mm olarak değiştirin. • Formüle bağlı olarak yukseklik2 değeri de otomatik olarak değişecektir. (Şekil 2.25) Şekil 2.25 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 222 PROJE 2.2 : • NEW Part File ile yeni bir sayfa açın. • Tools / Expressions penceresini açın. • Şekil 2.26 da yer alan değerleri teker teker oluşturun. Şekil 2.26 User Defined olarak tanımlanan tüm parametreler Part Navigator paletinde de görülmektedir. (Şekil 2.27) User Expressions listesi altında yer alan parametre değerleri üzerinde çift tıklama yaparak değiştirmek mümkündür. Bu metotla Expressions penceresini açmaya gerek kalmadan değerler değiştirilebilir. Değerler değiştikçe modelleme ortamında bu değerleri kullanan parça da ototmatik olarak değişecektir. Şekil 2.27 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 223 • Insert / Design Feature altından Block komutuna girin. • Tools / Expressions penceresine girdiğiniz uzunluk, genislik ve yukseklik2 isimli parametreleri Length, Width ve Height kutularına girin. (Şekil 2.28) Parametre değerlerinin girildiği kutucuklarda, verilecek olan değerin başharfi yazıldığı anda tanımlamalar otomatik olarak yapılabilir. Expressions penceresine girilen manuel ifadeler, modelleme işlemleri yapılırken kolaylıkla seçilebilmektedir. Şekil 2.28 • Verilen değerlere göre oluşan katı Şekil 2.29 da görülmektedir. Katıyı oluşturan tüm değerler, Expressions penceresine girilen değerlerdir. Expressions penceresinde parametre ifadelerinin değerleri değiştiği zaman, katı da otomatik olarak değişecektir. Şekil 2.29 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 224 • Insert / Design Feature altından Boss komutuna girin. • Tools / Expressions penceresine girdiğiniz cap ve yukseklik1 isimli parametre değerlerini Diameter ve Height hanelerine giriniz. (Şekil 2.30) Şekil 2.30 • Boss’un yerleşeceği yüzey olarak, katının en üst yüzeyini seçin. • Boss’un pozisyonlandırırken, yatay ve dikey kenarlar ile aradaki dik uzaklık değerleri olarak boy1 ve boy2 değerlerini girin. (Şekil 2.31) Bu değerler ile boss katı yüzeyinin tam ortasında konumlanacaktır. boy1 ve boy2 değerleri, katının genislik ve uzunluk değerlerine bağlı olarak yaratıldığı için, katının genişliği ya da uzunluğu değiştiği anda boss hala katının üst yüzeyinin tam ortasında kalmaya devam edecektir. Şekil 2.31 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 225 KATMAN (LAYERS) 14.1 NX5 Katman (Layer) Özelliklerine Giriş NX5 , geometrileri düzenlemek için kullandığımız toplam 256 katmandan oluşmaktadır. Geometrileri kendiniz katmanlara taşıyabilir ve geometrilerin ekranda görünüm özelliklerini ‘Visible’ ve ‘Invisible’ özelliklerini kullanarak farklı geometrileri tek parça içerisinde kullanabilirsiniz. Aynı etkiyi veren diğer bir özellik de ‘Blanking’ olarak adlandırdığımız ekranda bulunan geometrileri hızlı bir şekilde ekrandan kaldırma ve daha sonra tekrar ekrana yansıtma özelliklerini kullanabiliriz. 14.2 Katman (Layer) Kullanımı Toplam 256 katmanınla beraber bu katmanlardan bir tanesi kullanıcı tarafından ‘Work Layer’ olarak tanımlanır. Tüm yeni yaratılan geometriler otomatik olarak ‘Work Layer’ dır. Kullanıcı tüm geri kalan 255 katmanı kendi atayabilir, adlandırabilir, herbir seçilen katmanın durumunu kontrol edebiliriz. Tüm katmanları ‘Selectable’,’Visible Only’ ya da ‘Invisible’ şeklinde kullanabiliriz. Eğer geometri ‘Selectable’ seçilebilir durumdaysa, geometri ekranda ve modelleme özellikleri için seçilebilir durumdadır. Eğer geometri ‘Visible Only’ yani sadece ekranda görme opsiyonu seçili ise ekranda geometriyi görebilir fakat geometriyi seçemezsiniz. Eğer ‘Invisible Layer’ yani Görünmez Katman seçili durumdaysa katmanlarda bulunan geometriler ekranda görünmez. ‘Work Layer’ yani çalışmak için aktif olan katman mutlaka seçili durumdadır. Detay: Katmanların Gelişimi Katmanların gelişimi NX5 versiyonundan da önce vardı. Gelişimi de diğer yazılımlarda da yaygın olarak kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Tasarımcı aynı model içerisinde birden fazla geometri yarattığında, teknik resmini almak istediğinde katmanlar olmasaydı tüm geometrileri aynı görüntü içinde görürdük. Fakat katmanları kullanarak görüntü oluştururken aynı teknik resim sayfasında aynı parça içerisindeki farklı geometrilerin görüntülerini ekleyebiliriz. ‘Work Layer’ daima en üst katmandır. Yeni yarattığınız objeler aktif olan bu katmanda bulunmaktadır. Work Layer’ı Çalışma katmanı şeklinde de düşünebilirsiniz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 226 Detay: Katman (Layer) Ekranı Format\Layer Settings ya da Ctrl+L ye basarak Katman ekranına ulaşabilirsiniz. Aktif olarak hangi katmanda çalışıyorsanız bunu ekranda Filter kısmında belirli kategorilere ayırarak, belirli katmanları guruplandırabilirsiniz. Bu kategorileri Edit Category seçeneği ile kendinize göre düzenleyebilirsiniz. Information penceresinden ise oluşturduğunuz kategoriler ile ilgili bilgi alabilirsiniz Layer\Status penceresinde kullanmış olduğunuz katmaları görebilirsiniz. Work olarak seçili olan aktif katmandır. Selectable konumunda olanlarda şu anda model içerisinde seçili olan çalışabilir konumda olduğunuzu gösterir Selectable: Katmanın şu anda kullanılabilir\seçilebilir durumdadır. Make Work: Aktif çalışma katmanını gösterir. Invisible: Ekranda geometrileri görmeyiz. Parça içinde bulunur fakat seçim yapılamaz ve geometri kullanılamaz. Visible Only: Ekranda görebilirsiniz fakat uygulamalarda kullanamazsınız. Move to Layer: Parçaları farklı katmanlara taşımak için kullanılmaktadır. Datum özelliklerini farklı katmanlara taşıyabilirsiniz. 14.2 Copy to Layer: Daha once yarattığımız katmanları kopyalamak için kullandığımız komuttur. Kopyaladığınız geometri parametrik değildir. Kopyaladığımız parçaya bağlı değildir. Ayrıca Datum özellikleri kopyalanamaz. Proje 14.2.1 Blok, silindir ve küre yaratın. Layer Settings özelliklerini kullanın. 14.3 Test 1. Objeler birden fazla katmanda bulunur mu? 2. Bir katman mutlaka ‘work’ konumunda mı olmalıdır? 3. Bir objeyi farklı bir katmana kopyaladığımızda, kopyaladığımız obje parametrik midir? 14.3 Test Cevapları 1.Yanlış\Objeler sadece bir katmanda bulunur. 2.Doğru 3.Yanlış\Kopyalanan objeler parametrik değildir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 227 DOĞRUDAN MODELLEME Bu bölümde Direct Modeling toolbarının fonksiyonları ve kullanımları açıklanacaktır. ¾ Constrain Face ¾ Resize Face ¾ Offset Region ¾ Replace Face ¾ Local Scale ¾ Move Region ¾ Pattern Face ¾ Reblend Face Direct Modeling Unparametric parçaları konumlandırma, boyutlarını değiştirme gibi işlemler yapmamıza olanak tanıyan uygulamalardır. Direct Modeling kendi toolbarına sahiptir. Seçenekler bu toolbarın altında yer almaktadır. Resize Face Replace Face Move Region Constrain Face Reblend Face Offset Region Local Scale Pattern Face Şekil.1.Direct Modeling toolbarı w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 228 Direct Modeling toolbarına farklı şekillerde ulaşmak mümkündür; ¾ İnsert → Direct Modeling ¾ Tools → Customize → Direct Modeling Direct Modeling toolbarı ve altında yer alan komutların genel olarak fonksiyonları şu şekildedir: Constrain Face; seçilen parçayı diğer kenarlarla sınırlandırır ya da ilişkilendirir. Resize Face; silindirik, küresel ve konik formdaki parçaların boyutlarını değiştirir. Offset Region; bir modelin seçilen yüzeylerine offset verir. Replace Face; parça uzunluğunu seçilen başka bir parçanın uzunluğuna getirir. Local Scale; bir parçanın boyutlarını verilen ölçüde değiştirir. Move Region; seçilen yüzeyi bir noktadan bir noktaya öteler veya döndürür. Pattern Face; seçilen yüzeyi doğrusal ya da dairesel olarak çoğaltır. Reblend Face; varolan blend’in yarıçapını değiştirir. Direct Modeling’de kısıtlamaların (constrainlerin) var olan uzaklık ve açı değerleri değiştirilebilir. Ayrıca daha sonra üzerlerinde edit işlemi yapılabilir. Dolayısıyla unparametric parçalara rahatlıkla constrain verilebilinir ve bu parçalar Edit Feature Parameters komutuyla edit edilebilir hale gelir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 229 Direct Modeling - Selection Steps (Seçim Basamakları) Direct Modeling komutları kullanılırken kullanıcı adım adım yönlendiren basamaklardır. Bu basamaklar ve fonksiyonları aşağıdaki gibidir: Seed; Bir ya da daha fazla ana yüzeyin seçildiği basamaktır. Featurdaki diğer tüm yüzeyler bu yüzeyle ilişkilendirilir. Boundary; Seçilen bölgenin sınır yüzeylerinin seçildiği basamaktır. Non-Blend; Boundary basamağında bir sınır tanımlandığında yumuşak geçişli bitişik yüzeylerin blend olarak tanımlandığı veya tanımlanmadığı basamaktır. Sistem tanjant geçişli bölgeleri blend olarak algılar.Ardından kullanıcı bu durumu kendi isteğine göre değiştirebilir. Target Face; Sınırlama ya da ilişkilendirme yapılacak hedef yüzeyin seçildiği basamaktır. Hedef yüzey birden fazla hareket ettirilecek yüzey seçildiğinde tanımlanır. Seed basamağında yalnız bir yüzey seçilmişse bu basamak aktif hale gelmez. Seçilen seed yüzeyi aynı zamanda hede yüzey olarak da kabul edilir. Hedef yüzey mutlaka düzlemsel ya da silindirik olmalıdır. Constraint Reference; Sabit bir objenin constrain referansı olarak tanımlandığı basamaktır. Doğrusal ve silindirik yüzeyler, datum yüzeyler, kenarlar, curve’ler ve line’lar bu basamakta referans olarak tanımlanabilir. Assistant Point; Hedef yüzeyin üzerinde bulunan bir referans noktasının tanımlandığı basamaktır. Referans noktası seçilirken snap pointlerden faydalanılabilir. Constrain Face—Constraint Type Distance; Seçilen yüzeyle referans objesi arasında mesafe kısıtlaması oluşturur. Bu komutun kulanılırken; hedef yüzey, referans obje ve mesafe tanımlanır. Angle; Seçilen yüzeyle referans objenin arasında istenilen açıyı oluşturur. Bu komut kullanılırken; düzlemsel ya da silindirik hedef yüzey, referans obje, bir nokta ve oluşturulmak istenen açı tanımlanır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 230 Align; Seçilen iki yüzeyi çakışık hale getirerek tek bir yüzey olmalarını sağlar. Bu komut kullanılırken; düzlemsel ya da silindirik hedef yüzey ve referans obje tanımlanır. Parallel; Seçilen yüzeyi referans objeyle paralel hale getirir. Bu komut kullanılırken; düzlemsel ya da silindirik hedef yüzey, referans obje ve hedef yüzeyin üzerinde herhangi bir nokta tanımlanır. Perpendicular; Seçilen yüzeyle referans objenin birbirlerine dik olmalarını sağlar. Bu komut kullanılırken; düzlemsel ya da silindirik hedef yüzey, referans obje ve hedef yüzeyin üzerinde herhangi bir nokta tanımlanır. Tangent; Düzlemsel ya da konik bir yüzeyin, başka bir yüzeye tanjant olmasını sağlar. Bu komut kullanılırken; düzlemsel ya da silindirik hedef yüzey, referans obje ve hedef yüzeyin üzerinde herhangi bir nokta tanımlanır. Constrain Face Direct Modeling toolbarında constrain face komutuna basıldığında ekrana yandaki constrain face penceresi gelir. Pencerenin üst sırasında; distance, angle, align, parallel, perpendicular ve tangent olmak üzere toplam 6 farklı kısıtlama (constrain) çeşidi mevcuttur. Kısıtlama çeşitlerinin bir alt sırasında ise seçim basamakları (selection steps) bulunmaktadır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 231 Uygulama: Align Constrain Face toolbarında align komutuna tıklanır. Bu noktadan sonra selection steps basamakları takip edilecektir. Seed face basamağında pad’in üst yüzeyi seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. Boundary basamağında bloğun üst yüzeyi seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. Katıda blend olmadığı için Non-Blend basamağı orta tuşa basarak boş geçilir. Target face basamağında pad’in bloğun yan yüzüyle allign olacak yüzü seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 232 Constraint referance basamağında bloğun yan yüzü seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. Son adımda apply tuşu aktifleşmiş durumdadır. Apply’a basarak align işlemi tamamlanır. Uygulama: Tangent Seed face adımında şekilde görüldüğü gibi parçanın tanjant yapılacak yüzeyi seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. Boundary adımında parçanın 4 yüzeyi seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. Katıda blend olmadığı için Non-Blend basamağı orta tuşa basarak boş geçilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 233 Target face basamağında tanjant yapılacak yüzey tekrar seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. Constraint referance basamağında seçtiğimiz yüzeye tanjant olacak referans yüzey seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. Assistant point basamağında hedef yüzeyin üzerinde bulunan bir nokta tanımlanır. Orta tuşla işlem onaylanır. Son adımda apply tuşu aktifleşmiş haldedir. Apply tuşuna basılarak işlem sonlandırılır. Aynı operasyonlar diğer kenarlara da uygulanarak diğer kenarlar birbirlerine tanjant hale getirilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 234 Uygulama: Angle Pad’in üst yüzeyi seçilir. Orta tuşa basarak işlem onaylanır. Bloğun üst yüzeyi seçilir. Orta tuşa basılarak işlem onaylanır. Pad’in açı verilecek yüzeyi seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. . Bloğun yan yüzeyi seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 235 Hedef yüzeyin üzerinde bulunan bir nokta tanımlanır. Orta tuşa basarak işlem apply tuşu onaylanır. Son adımda aktifleşmiş durumdadır. Apply tuşuna basılarak işlem tamamlanmış olur. Resize Face Direct Modeling toolbarında resize face komutuna basıldığında yandaki pencere açılır. Bu pencerenin üst kısmında seçim basamakları alt kısmında ise uygulanacak yüzey tipi ve ölçü hanesi bulunmaktadır. Uygulama Silindirik yüzey seçilir. Diameter kısmında seçilen silindirin o anki çapı görülmektedir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 236 Çap değeri 10 mm olarak girilir ve apply tuşuna basılarak silindir çapının 20 mm’den 10 mm’ye getirilmesi sağlanmış olur. Offset Region Direct Modeling toolbarında offset region komutuna basıldığında yandaki pencere açılır. Bu pencerede yukarda aşşağıya seçim basamakları, offset değeri ve offset seçenekleri bulunmaktadır. Uygulama Offsetlenmek istenilen silindirik yüzey seçilir. 2 mm offset değeri girilir. Apply butonuna basıldığında silindirik yüzey 2 mm offsetlenmiş olur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 237 Replace Face Direct Modeling toolbarında replace face komutuna basıldığında yandaki pencere açılır. Bu pencerede yukardan aşağı doğru; seçim basamakları, doğrultu değiştirme (reverse direction) ve replace face seçenekleri yer almaktadır. Uygulama Boyu değişecek parçanın yüzeyi seçilir. İstenilen boydaki yüzey seçilir. Apply tuşu aktifleşmiş durumdadır. Apply tuşuna basarak hedef parça referans parçasının boyuna getirilmiş olur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 238 Reblend Face Direct Modeling toolbarında reblend face komutuna basıldığında ekrana yandaki pencere gelir. Bu pencerenin reblend radius kısmında değiştirilecek radus değeri girilir. Uygulama Reblend face ikonuna tıklanır. Ardından radüs değiştirilecek seçilir. kısmında olan miktarı blend Reblend radius seçilen radüsün ölçüsü görülür. Reblend radius hanesine yeni radüs değeri girilir. Orta tuşa basarak ya da apply tuşuna basarak işlem onaylanır. Pattern Face Direct Modeling toolbarında pattern face komutuna basıldığında ekranda yandaki pencere açılır. Bu pencerede yukardan aşşağıya doğru pattern seçenekleri, seçim basamakları ve uygulanacak pattern’in sayısal verileri bulunur. Pattern face komutu bir katının istenilen doğrultuda ve istenilen sayıda çoğaltılmasına olanak sağlar. Bu komut kullanılırken; pattern face tipi (dikdörtgensel, dairesel veya yansıma) seçilir. Ardından seçim basamaklarında çoğaltılacak katının gerekli bölümleri seçilir. Son olarakda çoğaltma işlemiyle ilgili sayısal veriler girilerek apply tuşuyla işlem onaylanır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 239 Uygulama: Rectengular X=150, Y=100 ve Z=30 mm olan bir block yaratılır. Bu bloğun üst yüzeyine kenalardan 20x20 mm mesafede 20x20x20 mm’lik bir pad oluşturulur. Dikdörtgensel çoğaltma işlemleri bu katılar üzerinde gerçekleştirilecektir. İlk olarak açılan pattern face penceresinde pattern tipi olarak dikdötgen (rectengular) seçeneği aktifleştirilir. Ardından çoğaltılacak katının üst yüzeyi seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. Target face basamağında pattern oluşturulacak yüzey seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. Katının yayılacağı XC doğrultusu için bloğun bir kenarı seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 240 Katının yayılacağı YC doğrultusunu tanımlamak için bloğun bir önceki basamakta seçilen kenarına dik başka bir kenarı seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. Son olarak katının hangi doğrultuda kaç adet çoğaltılacağı ve iki katı arasındaki XC ve YC doğrultusundaki butonuna mesafeleri basılarak girilir. çoğaltma Apply işlemi tamamamlanır. Uygulama: Circular X=150, Y=100 ve Z=30 mm olan bir block oluşturulur. Bu bloğun üzerine çap ve yükseklik değeri önemli olmayan bir boss yaratılır. İlk olarak açılan pattern face penceresinde pattern tipi olarak dairesel (circular) seçeneği aktifleştirilir. Ardından çoğaltılacak katının üst yüzeyi seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 241 Patternin oluşturulacağı yüzey olan bloğun üst yüzeyi seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. Bu aşamada dairesel patternin merkez ekseni tanımlanır. Bunun için katının ayrıtları kullanılabileceği gibi inferred vektor butonundan da faydalanabilinir. Eğer WCS pattern oluşturulacak yüzey üzerinde ise inferred vektor butonuna basılır ve merkez olması istenilen eksen (XC, YC vb.) seçilir. Ardından oluşturulacak pattern sayısı ve patternler arasındaki açı değeri girilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta pattern sayısıyla pattern açısının çarpımının 360 olması gerekdiğidir. Son olarak aktifleşen apply butonuna basılırak işlem tamamlanmış olur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 242 Uygulama: Reflection Bu işlem blok üstündeki katıynın belirlenen bir referans eksene göre simetriğini oluşturmayı sağlar. İlk olarak açılan pattern face penceresinde pattern tipi olarak reflection (yansıma) seçeneği aktifleştirilir. Ardından çoğaltılacak katının üst yüzeyi seçilir. Orta tuşla işlem onaylanır. Yansımanın oluşturulacağı yüzey seçilir. Orta tuşa basılarak işlem onaylanır. Yansımanın yapılacağı referans ekseni (datum plane) seçilir. Orta tuşa basılarak işlem onaylanır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 243 Son aşamada apply ikonu aktifleşmiş durumdadır. Apply tuşuna basılarak pattern işlemi tamamlanmış olur. Move Region Noktadan noktaya öteleme işlemidir. Bir yön doğrultusunda mesafe girerek öteleme işlemidir. Bir eksen etrafında döndürme işlemidir. Bir eksenden diğer eksene döndürme işlemidir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 244 Local Scale Uniform Axisymmetric General Unifrom: Bütün parçayı verilen değerde büyültür ya da küçültür. Axisymmetric: Silindirik parçalarda belirtilen eksen boyunca farklı, diğer yönlerde farklı büyültme/küçültme işlemidir. General: WCS eksinin bulunduğu konuma göre X, Y, Z yönlerinde ölçeklendirme işlemidir. Simplify Insert > direct modelling > simplify Simplify komutu ile katı gövde üzerinde bulunan yüzey setleri silinebilir. Bu komut, özellikle karmaşık yapıdaki modellerin üzerindeki detayların tekrar geri dönüşümü mümkün bir şekilde temizlenmesi için kullanılır. Komutun kullanılması: Retain Faces: işlem sonrasında sadeleştirilmiş model üzerinde kalmasını istediğimiz yüzeylerden biri seçilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 245 Boundary Faces: Sadeleştirme işlemini sınırlandıracak yüzeyler seçilir. Retain faces (geriye kalacak yüzeyler) seçili olduğu için, sistem, boundary faces(sınır yüzeyler) in hangi tarafında sadeleştirme işlemini yapacağını bilir. Boundary Edges (opsiyonel): Sınır kenarlar seçeneği ile, geriye kalacak ( retained faces) yüzeylerin bir kısmı elenebilir. Automatic Hole Removal Option : (otomatik delik silme opsiyonu) Bu seçenek ile belirtilen çaptan küçük bütün delikler parça üzerinden silinir. Preview: (önizleme) önizleme yaparak, oluşacak katı modelin görüntüsü izlenir, değiştirilecek, düzeltilecek kısımlar, parça oluşturulmadan evvel görülür. NOT: Bu komut NX 5.0.2 ‘den itibaren “delete face” olarak geçmektedir. Komutun kullanımı aynıdır. Boolean Operations Boolean operayonları ile mevcut katı ya da sheet ler üzerinde birleştirme, çıkartma ya da kesişim işlemleri yapılır. Unite (birleştirme): İnsert > combine bodies > unite Birbirlerinden farklı olarak oluşturulmuş katıları tek bir katı haline getirmeye yarar. Şekilde 1 numaralı katı target (hedef) 2 numaralı katılar ise tool (araç) katıları olarak birleştirilmiştir. 3 numaralı parka artık tek bir katıdır. Örnekten de anlaşılacağı gibi tek bir target seçebilmemize rağmen birden fazla tool seçebildiğimiz bir komuttur. NOT: Boolean işlemlerinin yapılabilmesi için kesişen hacimler ya da kesişen yüzeylerin olması şarttır. Eğer bir küp üzerine tanjant değen bir silindir var ise bu iki parça birleştirilemez. Fakat bir küp üzerindeki silindir, taban alanı değiyor ise birleştirilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 246 Settings (ayarlar): Keep Target: hedef katıyı üzerinde modifikasyon yapmadan tutar Keep Tool: araç olan katıyı üzerinde modifikasyon yapmadan tutar. Subtract: Insert > Combine Bodies > Subtract Kesişen 2 katıdan , tool (araç) olarak seçilenin, target (hedef) olarak seçilenden çıkartılması işlemidir. Birden fazla tool seçilebilir. Özel Durumlar: • Eğer tool (araç) olarak sheet body seçilmiş ise, araç seçilen hedef katısının tamamen içinde kalmalıdır. Bu durumda sheet parça, hedef olarak kullanılan katıyı 2 unparametrik kısıma ayırır. Eğer işlem sonrasında elde edilen katının parça geçmişinin kalması isteniyorsa, çıkartma işlemi yerine trim body seçeneği kullanılmalıdır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 247 1.Target (hedef) katı 2. Tool (araç) katı 3. Çıkartma işlemi sonucunda elde edilen katı w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 248 1. Target (hedef) katı 2. Sheet metal tool (araç) 3. Çıkartma işlemi sonunda elde edilen 2 adet birbirinden ayrık ve unparametrik katı. Intersect Insert > Combine Bodies > Intersect Intersect komutu ile katıları katılarla, sheet’leri sheet’lerle ve sheet’leri katılarla kesiştirebiliriz. Bir katıları sheet’lere kesiştiremeyiz. (katı-sheet kesişiminde, katılar her zaman tool –araç-, sheet her zaman target –hedef- olmak zorundadır). Özel Durumlar: • Kesişimleri sonucu birbirlerine değmeyen katıların oluştuğu kesişimlerden kaçınmak gerekir. Bu şekilde oluşan katılar unparametriktir ve üzerlerinde düzeltme işlemi yapılamaz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 249 1 ve 2 numaralı katıların kesişiminden oluşan 3 numaralı katı parça. Hedef katı (1) , araç katı (2) ve kesişimin sonucunda oluşan 2 tane ayrık unparametrik katı(3). • Eğer aşağıdaki gibi kesiştirilen 2 sheet gövenin sonucunda, birbirlerinden ayrık 2 adet sheet gövde çıkarsa, system hata verir ve işlem yürütülmez. Hedef sheet (1), araç sheet (2), kesişim sonucu ortaya çıkan ayrık sheet parçalar (3). w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 250 Patch insert > combine bodies >patch Patch komutu ile bir katıya ya da yüzeye, başka bir yüzey yapıştırılır. Aşağıdaki şekilde bir silindire bir sheet body nin yapıştırılması (patch) gösterilmektedir. 1. Sheet body (sarı parça) 2. Silindir gövde 3. Silindir parça ,patch komut penceresinden hedef (target) olarak ve 1 numaralı sheet body ise araç (tool) olarak seçilir. Şekilde yeşil olarak oluşan vektör, işlem sonrasında, hedef parçanın (silindirin) hangi tarafındaki yüzeylerin atılacağını göstermektedir. 4. Sonuçta elde edilen parçada, tool olarak seçilen yüzey silindire tamamen yapıştırılmıştır. Eğer hedef bölgeyi gösteren vektörün yönü değiştirilirse, yukarıdaki resimde gözüken geometri elde edilir. Komut menüsündeki ayarlar (settings) kısmında “make hole in solid target” komutu ile, kapalı bir sheet’in hedef gövde üzerinde yapıştırılması ( patch) ile delik eldilir. Kapalı sheet’in birleşme toleransları, kullanılan modelleme toleransından yüksek ise hata oluşabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 251 YÜZEY MODELLEME BOUNDED PLANE “Bounded plane”, birbirleriyle bağlı kapalı kesit oluşturan eğrileler kullanarak düzlemsel yüzeyler yaratmamızı sağlayan komuttur. Bu kesit eğrileri, yüzey sınırlarını oluşturabilmeleri için eşdüzlemsel, kapalı ve birbirleri ile bağlı olmaları gereklidir. Ayrıca bu sınır elemanları, tekil ya da çoğul eğriler, katıların kenarları ya da katların yüzeyleri olabilir. Şekil 1.1 Bounded plane sınırlarını tanımlamak için, kapalı kesit oluşturacak şekilde eğriler ya da katı yüzeyleri seçilir. Bu eğriler/düzlemler gelişigüzel bir sıra ile seçilebilirler. Sistem daha sonra otomatik olarak sıralamayı kendisi yapar. Dıştaki sınır elemanları ve eğer varsa düzlemin içindeki kapalı eğrileri tanımlayan iç sınır elemanları aynı anda seçilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 252 Bounded plane komutuna; Insert→Surface →Bounded Plane ile ya da Surface araç çubuğundan Bounded Plane basarak girilebilir. ikonuna Uygulama: • İlk adımda dış taraftaki kapalı eğri grubu seçilir (dış sınır). Seçilen kısımlar sistem tarafından turuncu renk ile gösterilir. • İkinci adımda iç kısımdaki kapalı eğriler (iç sınır) seçilerek farenin orta tuşu ile ya da Bounded plane menüsündeki OK tuşu ile onaylanır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 253 • İşlem sonucunda elde edilen yüzey. Ruled Ruled komutu, eğrilerden yüzey örme komutlarının temelidir. Genel olarak, iki eğri arasında belirtilen özellikler doğrultusunda birinci dereceden çizilen çizgilerin birbirine bağlanmasıyla yüzey elde etmeye yarayan bu komuta, “Surface” toolbar’ından ulaşılabilineceği gibi, “Insert – Mesh Surface – Ruled” komutları takip edilerek de ulaşılabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 254 “Preferences – Modeling” komutları takip edilerek açılacak model ortamı ayarlarının yapıldığı ekranda “General” sekmesi altında “Grid Lines” seçenekleri mevcuttur. Grid lines, sadece görsel amaçlı tarama çizgileridir. Kullanıcı tarafından bir değişiklik yapılmadığı müddetçe kendiliğinden gelen ayar olarak “U Count” ve “V Count” değerleri sırasıyla “0” ve “0” dır. “U Count” değeri ile eğri boyunca yerleştirilecek çizgi sayısı, “V Count” değeri ile eğrilere paralel yerleştirilecek çizgi sayısı belirlenir. İki değer de sıfır olduğunda görüntüde sadece eğriler ve birleştirilen uçları temsil eden çizgiler kalır. Tekrar belirtmek gerekir ki, bu çizgiler sadece görsel amaçlı çizgilerdir. “U Count” değeri 10, “V Count” değeri 0 iken, program “u” yönü boyunca eşit aralıklara eğrileri kesen 10 adet çizgi atayacak, ancak “v” yönü boyunca, yani iki eğri arasında paralel hizada hiçbir çizgi yerleştirmeyecektir. Şekilde 12 adet çizgi görünmesinin sebebi, yüzey sınırını belirten ve eğrilerin uçlarını birbirine bağlayan başlangıç ve bitiş çizgileridir. “V Count” değeri 10, “U Count” değeri 0 iken, program “u” yönü boyunca eğrileri kesecek çizgiler atmazken, “v” yönü boyunca eğrilere paralel 10 adet çizgi yerleştirecektir. Şekilde 10 adet çizgi sayılmasının sebebi, yüzeyin sınırnı belirtmek için orijinal eğrilerin kullanılmış olmasıdır. “U Count” ve “V Count” değerlerinin ikisi de 10 iken, program ördüğünüz yüzeyi, sınır çizgileri haricinde 10x10’luk bir ağ atayarak gösterecektir. Örülen yüzeyleri ağ yapıda görebilmek için, “Rendering Style” olarak “Face Analysis” seçilmelidir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 255 Şekilde dikkat edilmedi gereken nokta, “v” yönü boyunca atanan çizgiler, eğrilerin formunu takip ederken, “u” yönü boyunca atanan çizgiler, yani bir eğriden diğerine giden çizgiler dik birer çizgi halindedir. Bu, “Ruled Surface” komutunun temel özelliğidir. Ruled Surface komutu, iki kesit alanında belirtilen eğrilerin arasına birinci dereceden, yani lineer çizgiler yerleştirerek yüzey örmeye yarar. Bu sebeple, seçim adımlarında ilk olarak belirtilmesi gerekenler iki adet eğridir. Bu eğriler serbest veya sketch ortamında yaratılmış eğriler olabileceği gibi, bir katının veya yüzeyin kenarını teşkil eden eğriler de olabilir. Select String 1: İlk eğrinin seçilmesi Select String 2: İkinci eğrinin seçilmesi Select Spine String: Omurga eğrisinin seçilmesi (tercihli) Eğriler seçildiklerinde, üzerlerinde birer ok ve kesit numaralarını gösteren “Section #x” yazıları belirir. Section #1 ve Section #2 yazıları sırasıyla birinci ve ikinci kesiti temsil eden eğrileri gösterir. Oklar, kesit eğrileri arası çizilecek çizgilerin başlangıç noktalarını ve bu noktadan sonra izleyecekleri yönü gösterirler. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 256 Bu okların yeri ve yönü çok önemlidir. Kesitler üzerindeki oklar yaklaşık olarak aynı hizadan başlamalı ve yaklaşık olarak aynı yöne bakmalıdır. Oklar iki farklı uçta veya iki farklı yönü gösteriyor ise, burulmuş bir yüzey elde edilir. Î Î Birinci ve ikinci eğriler seçildikten sonra “ok” veya “apply” tuşları ile birlikte “alignment” seçenekleri aktif hale gelir. Alignment seçenekleri, iki eğri arasında çizilen birinci dereceden çizgilerin hizalanmalarını belirler. Bu hizalama seçenekleri oluşturulacak yüzeyin kalitesini doğrudan etkiler. Alignment menüsünde sırasıyla Parameter, Arc Length, By Points, Distance, Angles ve Spine Curve seçenekleri mevcuttur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 257 Parameter : Çizgiler hizalanırken eğrilerin geometrilerini dikkate alır. Eğrilerin dar yaylar çizdikleri yerlerden daha sık çizgi geçerken, geniş yaylar çizilen yerlerde daha seyrek çizgiler geçer. “Preserve Shape” seçeneği sadece “Parameter” ve “By Points” seçeneklerinde kullanılabilir. “Preserve Shape” kelime anlamı olarak “Şekli Koru” manasına gelmektedir. Eğer eğriler birden çok parçadan oluşuyorlarsa, NX bunları bir parça gibi algılar ve eğrilerin parçalarını değil, bütünü önemseyerek yüzey örer. “Preserve Shape” seçeneği işaretli olduğu takdirde NX, her bir eğri parçasının şeklini muhafaza edecek şekilde yüzey örer. Arc Length : Çizgiler, eğriler üzerinde eşit aralıklarla dağılan noktalar arasında yer alırlar. Eğrileri kesen her iki çizginin arasındaki mesafe aynıdır. Geometri dikkate alınmaz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 258 By Points : “Specify Alignment Points” seçili olduğu takdirde, eğrilerin üzerinde çizgilerin kesmesi istenen noktalar kullanıcı tarafından belirtilir. NX, birkaç adet çizgiyi kendiliğinden yerleştirir. Bunların haricindeki noktalar belirtilmezse yüzey “Arc Length” metoduyla örülmüş gibi olur. Noktalar istenilen eğri üzerinde belirtildiğinde, karşı eğrideki eşleniği de yaratılır. Yeşil noktalardan tutup sürüklenerek, çizgilerin eğri üzerindeki pozisyonları değiştirilebilir. Noktaların yerleri beğenilmediği takdirde, “reset” tuşuyla ilk haline dönülebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 259 Distance : Çizgiler, eğriler üzerinde eşit mesafelerde, belirtilecek yönü dik kesecek biçimde dizilirler. Belirtilen vektörü dik kesen mesafelerde bir eğri bitiyor diğeri devam ediyorsa, yüzey için biten eğrinin hizası esas alınır. Bu örnekte “x” yönü vektör olarak belirtilmiştir. İki eğri arası giden çizgilerin hepsi “x” eksenine diktir. Angles : Çizgiler, belirtilecek bir eksen etrafında eşit açılarla dizilecek biçimde eğriler boyunca oluşturulur. Spine Curve : Çizgiler, belirtilen omurga çizgisini dik kesecek biçimde oluşturulur. Eğriler üzerinde eşit mesafede dağılırlar ve yüzeyin nihai sınırını, omurga çizgisinin uzunluğu ve eğrilerin uzunluğu belirler. Omurga çizgisi eğrilere dik gelecek biçimde oluşturulamaz, yoksa yüzey tanımsız olur. “Ruled Surface” komutundaki son seçenek olan “Tolerance” seçeneği, belirtilen girdiler ile oluşacak yüzey arasındaki en fazla mesafeyi belirler. Yüksek tolerans ile programa oluşacak hata payını artırma imkanı verirken, düşük tolerans ile daha düzgün yüzeyler elde edilebilir. Ancak düşük tolerans, yüzeydeki karmaşıklığı ve dolayısıyla yüzeyi taşıyan dosyasının datasını artıracaktır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 260 THROUGH CURVES Through Curves kesit eğrileri seçilerek bu kesit eğrilerinin üzerinden geçen yüzeyler ya da katılar oluşturmamıza olanak verir. Kesit eğrileri tekil veya çoğul eğriler, bir katının kenar çizgileri ya da bir katının yüzeyi olabilir. Through Curve seçeneği ile iki veya daha fazla kesit eğrisi seçilerek yüzeyler ya da katılar oluşturulabilir. Oluşturduğumuz yüzeylerin burulmuş bir şekilde oluşmasını engellemek için çizgilerin belirli bir sıra ile ve aynı yönde seçilmesine dikkat edilmesi gereklidir. Eğer yüzeyin parametrik olmasını istiyorsak kesit eğrilerini parametrik olarak tanımlamamız gereklidir. Örneğin kesit eğrileri datum plane (yardımcı yüzey) üzerine açılan sketch ortamında yaratılmış olsun. Bu eğrileri kullanarak Through curves komutu ile oluşturulan yüzey, eğrilerin ya da datum plane’in parametreleri değiştirildiği zaman oluşturulan yüzey de bu parametrelere bağlı olarak değişecektir. Through Curves komutuna; Insert→Mesh Surface →Through Curves ile ya da Surface araç çubuğundan Through Curves ikonuna basarak girilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 261 Kesit eğrilerinin seçildiği basamak Oluşacak yüzeyin sürekliliği ile ilgili basamak Hiza işlemleri ile ilgili basamak Oluşacak yüzeyin özellikleri ile ilgili işlemlerin yapıldığı basamak Sadece parameter ve by points alignment seçeneklerinde aktiftir. Keskin köşelerin 0.0 tolerans değeri ile korunmasını sağlayan seçenektir. Through curves metodu için sistemin otomatik olarak atadığı default tolerans değerleri Önizleme basamağı w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 262 Sections Select Curve or Point: Kesit çizgilerinin veya noktaların seçildiği basamaktır. Bu basamakta; • Maximum 150 eğriye kadar seçim yapılabilir. • Kesitlerin başlangıç ve bitiş yerlerini belirtmek için noktalar kullanılabilir Bir kesit tekil ya da çoğul objelerden oluşabilir. Bu objeler bir eğri, bir katının kenarı ya da bir katının yüzeyi olabilir. Reverse Direction: Seçilen kısmın seçim doğrultusunun değiştirilebilmesini sağlayan basamaktır. Düzgün yüzeyler elde etmek için tüm kesit çizgilerinin aynı doğrultuda seçilmeleri gereklidir. Specify Origin Curve: Kapalı bir profil oluşturacak şekilde eğri seçimi yapıldığı zaman başlangıç eğrisinin değiştirilebilmesini sağlayan basamaktır. Add New Set: Seçilen kesiti modele ekler ve yeni, boş bir kesit yaratır. Bu işlem, kesitleri seçerken farenin orta tuşuna basarak da yapılabilir. List : Seçilen eğrilerin listelendiği basamaktır. Bu basamaktan seçilen eğrileri silebilir ya da düzenlemeler yapabiliriz. Continuity (Süreklilik) : Yüzeyin başlangıç ve bitiş noktalarındaki sınır koşullarını ve süreklilik şartlarını belirlememizi sağlayan basamaktır. Apply to All : Aynı süreklilik şartlarını ilk ve son kesit eğrilerinin her ikisi için de uygular. First Section and End Section : İlk ve son kesitler için uygun olan G0, G1, G2 süreklilik şartlarını belirleyebilmemizi sağlayan basamaktır. Select Face : İlk ve son kesitler için uygun olan bir veya birden fazla yüzeyleri seçmemizi sağlayan basamaktır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 263 Flow Direction : basamaktır. Sınır elemanları için yüzeylerin kullanıldığı işlemlerde aktif olan Akış yönünü belirler. Tüm süreklilik koşulları G0 da ise bu ikon aktif olmayacaktır. Not Specified – Akış yönü diğer kenarda düz bir şekilde ilerler. Isoparametric – Akış yönü sınır yüzeyinin izoparametrik (U veya V) yönünü izler. Normal – Akış yönü sınır yüzeyinin ana kenarının normali doğrultusunda ilerler. Alignment – Hizalama işlemlerinin yapıldığı basamaktır. Bu basamakta kullanılabilecek yöntemler parameter, arclength, bypoints, distance, angle, spine curve, spline points, by segments olarak sıralanabilir. Ruled komutunda ayrıntılı olarak incelendiği için bu kısımda incelenmeyecektir. Output Surface Options: Patch Type : Yüzeyi tekli ya da çoklu parçalardan (patch) oluşturmamızı sağlayan seçenektir. Tekli parçadan oluşan yüzey için kesit eğrilerinin sayısı en fazla 25 olabilir ve V derecesi seçilen kesit eğrilerinin sayısının bir eksiğidir. Ayrıca bu seçenek bize V yönündeki patch tipini tekli ya da çoklu seçmemize olanak sağlar. Closed in V : Çoklu patch için, satırlar boyunca (U yönünde) katının kapalı olması durumu, kesit eğrilerinin kapalılık durumuna bağlıdır. Eğer seçilen eğriler kapalı ise katı da U yönünde kapalı olarak yaratılacaktır. Eğer Closed in V açık olursa yüzey sütun boyunca (V yönünde) kapalı olarak oluşturulacaktır. Normal to End Sections : Oluşan yüzeyi, son iki kesite dik olarak yaratır. Construction: Normal – Standart işlemleri uygulayarak curve mesh yüzey oluşturur. Simple – Mümkün olan en basit curve mesh yüzeyi oluşturmayı sağlayan komut. Bazen “light math” olarak da adlandırılabilir. Kısıtlamalar verilerek oluşturulmuş bir basit yüzey ile ekstra matematik bileşenleri eklememize gerek kalmaz bu sayede eğrilik üzerinde beklenmedik değişimler azaltılmış olur. Basit yüzeyler ayrıca yamaların sayısını ve yüzeyin sınırlarındaki bozuntuları en aza indirir. Settings: Rebuild – Rebuild seçeneği Normal Construction seçeneği kullanıldığında aktif durumdadır. None – Rebuild seçeneğini kapatır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 264 Manual – Yüzeyi, U ve V yönlerindeki izoparametrik eğrilerinin derecelerini değiştirerek yüzeyi yeniden oluşturmamızı sağlar. Yüksek dereceli eğriler genellikle istenmeyen bükülmelerle, kıvrılmalarla ve eğriliklerdeki keskin değişimlerle karşılaşma oranını düşürür. Advanced – İstenen tolerans değerlerinde mümkün olan en düzgün yüzeyi yaratır. Maximum number of degrees kısmına en yüksek derece değeri ve maximum number of segments kısmına ise en yüksek segment sayısı girilir. NX ilk olarak yüzeyi maksimum derece değerine göre yeniden oluşturmaya çalışır. Eğer yüzey belirlenen toleransların dışındaysa verilen maksimum segment sayısına göre yüzeyi yeniden oluşturmaya çalışır. Hala yüzey belirlenen toleransların dışındaysa ekranda hata mesajı verir. Degree – Multiple (çoklu) patch kullanılarak oluşturulacak yüzeyler için belirlenen derece değeri. Tolerance – Birbirleriyle kesişmeyen primary ve cross eğri setleri arasında yüzey oluşturabilmek için aralarındaki kabul edilebilir maksimum uzunluk değeri. ¾ Uygulama: • İlk olarak alt yüzeyin kenarı olan A kesit çizgisini seçilerek farenin orta tuşu ile onaylanır. • Aynı işlem B çizgisi için yapılır. A B w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 265 C • Son olarak diğer yüzeyimizin kenarı olan C kesit çizgisi seçilerek farenin orta tuşu ile onaylama işlemi yapılır. • İşlem sonucunda oluşturulan yüzey SWEEP ALONG GUIDE Kapalı ya da açık profilli eğrileri kılavuz bir eğri boyunca süpürerek yüzeyler veya katılar oluşturmak için kullanılan komuttur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 266 Sweep Along Guide komutuna; Insert→Sweep →Sweep Along Guide ile ya da Feature araç çubuğundan Sweep Along Guide ikonuna basarak girilebilir. ¾ Uygulama: • Süpürülecek kesit eğrilerini seçin • İkinci adımda kesit çizgilerinin süpürme işleminde takip edeceği eğriyi seçin. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 267 • Eğer varsa X ve Y yönlerindeki offset değerlerini girin. Create: Yeni bir yüzey yaratır Unite: Oluşturulan yüzeyi/katıyı başka bir yüzeyle veya katıyla birleştirir Subtract: Oluşturulan yüzeyi/katıyı başka bir yüzeyden/katıdan çıkarır. Intersect: Oluşturulan katıyla başka bir katının kesişiminden yeni bir katı elde etmeyi sağlar • İşlem sonucunda oluşan yüzey w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 268 SWEPT SURFACE FEATURES Swept komutu ile bir ya da daha fazla kesit eğrisinin bir ya da daha fazla kılavuz eğrisi boyunca süpürülerek katılar ya da yüzeyler oluşturulabilir. Swept komutu ile; • Süpürülmüş katının ya da yüzeyin şekli kesit eğrileri üzerinde çeşitli hizalandırma yöntemleri kullanılarak kontrol edilebilir. • Kesit eğrilerinin süpürülme esnasındaki doğrultusu kontrol edilebilir. • Süpürülme esnasında oluşan katının ya da yüzeyin ölçeği değiştirilebilir. • Omurga eğri kullanılarak kesit eğrilerinin parametrikliği kontrol edilebilir. • Kesit eğrileri aynı düzlem üzerinde olmak zorunda değildir. Swept komutuna; Insert→Sweep →Swept ile ya da Surface araç çubuğundan swept ikonuna basarak girilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 269 Kesit eğrilerinin seçildiği basamak Kılavuz eğrilerinin seçildiği basamak Omurga eğrisinin seçildiği basamak Hizalama, doğrultu ve ölçekleme ile ilgili işlemlerin yapıldığı basamak Tolerans ve kılavuz eğrileri ile ilgili ayarların yapıldığı basamak Önizleme basamağı Sections Select Curve: Kesit çizgilerinin veya noktaların seçildiği basamaktır. Bu basamakta; • Maximum 150 eğriye kadar seçim yapılabilir. • Kesit eğrileri keskin köşeli olabilir ve kesitler farklı sayıda eğrilerden oluşabilirler. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 270 Bir kesit tekil ya da çoğul objelerden oluşabilir. Bu objeler bir eğri, bir katının kenarı ya da bir katının yüzeyi olabilir. Selection intent bu basamak için kullanılabilir. Reverse Direction: Seçilen kısmın seçim doğrultusunun değiştirilebilmesini sağlayan basamaktır. Düzgün yüzeyler elde etmek için tüm kesit çizgilerinin aynı doğrultuda seçilmeleri gereklidir. Specify Origin Curve: Kapalı bir profil oluşturacak şekilde eğri seçimi yapıldığı zaman orijin eğrisinin değiştirilebilmesini sağlayan basamaktır. Add New Set: Seçilen kesiti modele ekler ve yeni, boş bir kesit yaratır. Bu işlem, kesitleri seçerken farenin orta tuşuna basarak da yapılabilir. List : Seçilen çizgilerin listelendiği basamaktır. Bu basamaktan seçilen çizgileri silebilir ya da düzenlemeler yapabiliriz. Remove String – Seçilen eğrileri listeden siler. Move String Up/Down – Eğrilerin sıralamasını değiştirmek için kullanılır. Guides (3 Maximum): Kılavuz eğrilerinin seçildiği basamaktır. En fazla 3 kılavuz eğrisi seçilebilir. Kılavuz eğrileri birden fazla objeden oluşabilir. Bu objeler eğri, katının kenarı ya da katının yüzeyi olabilir. Kılavuz eğrilerinin içindeki tüm objeler smooth ve birbirleriyle bitişik olmaları gereklidir. Eğer seçilen kılavuz eğrileri kapalı bir kesit oluşturuyorlarsa ilk seçilen eğri selection intent kullanılarak son eğri olarak seçilebilir. Spine: Omurga eğrisi Select Curve: Omurga eğrisinin seçildiği basamaktır. Omurga eğrileri belirlenen parametrelerin kılavuz üzerindeki dağılımında oluşabilecek bozuntuları önlemek ve kesit eğrilerinin doğrultusunu kontrollü bir şekilde belirlemek amacıyla kullanılır. Section Options Section Location: Sadece tek bir kesit ile; Anywhere Along Guide – Eğer kesit kılavuz eğrisinin ortasındaysa bu seçenek ile kılavuz eğrisi boyunca ve her iki yönde süpürülme işlemi yapılabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 271 Ends of Guides – Kesitin başlangıcından itibaren tek bir doğrultuda kılavuz eğrisi boyunca süpürme işlemi yapar. Interpolation: Birden fazla kesit ile oluşturulacak şeklin yüzeylerinin kesitler arasındaki geçiş işlemlerinin belirlendiği basamaktır. Linear – Bir kesit ile takip eden diğer kesit arasında yapılacak yeni bir yüzey geçişi için lineer dağılım yönteminin kullanıldığı basamaktır. NX her kesit eğrileri çifti arasında ayrı yüzeyler oluşturur. Cubic – Bir kesit ile takip eden diğer kesit arasında yapılacak yeni bir yüzey geçişi için kübik dağılım yönteminin kullanıldığı basamaktır. NX tüm kesit eğrileri boyunca tek bir yüzey oluşturur. Alignment – Hizalama işlemlerinin yapıldığı basamaktır. Orientation Methods (oryantasyon yöntemleri) : doğrultu tanımlama yöntemleridir. Bu yöntemler Fixed, Face normals, Vector direction, Another Curve , A point, Angular law ve Forced direction olarak sıralanabilir. Scaling Method: Tek bir kılavuz için; Constant – Kılavuz boyunca ölçek değerinin sabit kalmasını sağlayan basamaktır. Blending Function – Başlangıç ve bitiş ölçek değerleri tanımlanarak bu değerler arasında lineer ya da kübik olarak ölçeğin değişmesini sağlayan basamak. Another Curve – Oryantasyon kontrolünde kullanılan Another Curve metoduna benzer bi yöntemdir. Herhangi bir nokta belirlenerek verilen bir ölçek değeri kılavuz eğrisi ile başka bir eğri ya da katı kenarı arasındaki ilişki sonucu belirlenir. A Point – Bu yöntemde ölçek değeri belirlenirken Another Curve metodundan farklı olarak nokta kullanılır. Area Law – Süpürülerek oluşturulmuş katının kesit alanının belirlenen bir kurala göre kontrol edilmesini sağlayan basamaktır. Perimater Law – Area law yöntemine benzer ancak bu seçenekte kesit alanı yerine kesitin çevresinin uzunluğu belirlenen kurallara göre kontrol edilmesini sağlar. İki tane kılavuz eğrisi için; w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 272 Uniform – Kesit eğrilenin ölçeğinin dikey ve yatay yönde uniform olarak verir. Lateral – Kesit eğrilenin ölçeğini sadece yatay doğrultuda değiştirir. Scale Factor – Ölçek değeri. Settings: Preserve Shape – Sadece parameter ve by points seçeneğinde aktiftir. Keskin köşelerin 0.0 tolerans değeri ile korunmasını sağlayan seçenektir. Rebuild : Kılavuz eğrilerinin derece/segment kullanılarak tanımlanmasını ve yüksek kalitede yüzeyler oluşturulmasını sağlayan seçenektir. None – Rebuild seçeneğini kapatır. Manual – Yüzeyi, U ve V yönlerindeki izoparametrik eğrilerinin derecelerini değiştirerek yüzeyi yeniden oluşturmamızı sağlar. Yüksek dereceli eğriler genellikle istenmeyen bükülmelerle, kıvrılmalarla ve eğriliklerdeki keskin değişimlerle karşılaşma oranını düşürür. Advanced – İstenen tolerans değerlerinde mümkün olan en düzgün yüzeyi yaratır. Maximum number of degrees kısmına en yüksek derece değeri ve maximum number of segments kısmına ise en yüksek segment sayısı girilir. NX ilk olarak yüzeyi maksimum derece değerine göre yeniden oluşturmaya çalışır. Eğer yüzey belirlenen toleransların dışındaysa verilen maksimum segment sayısına göre yüzeyi yeniden oluşturmaya çalışır. Hala yüzey belirlenen toleransların dışındaysa ekranda hata mesajı verir. Degree – Multiple (çoklu) patch kullanılarak oluşturulacak yüzeyler için belirlenen derece değeri. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 273 THROUGH CURVE MESH Primary ve cross eğriler kullanarak katı veya yüzey oluşturmamızı sağlayan komuttur. Through Curve Mesh komutuna; Insert→Mesh Surface →Through Curve Mesh ile ya da Surface araç çubuğundan Through Curve Mesh ikonuna basarak girilebilir. Kesit setlerini oluşturan eğriler birbirleri ile kesişmemeli ve kabaca birbirleri ile paralel olmaları gereklidir. Primary eğriler ise cross eğrilere kabaca dik olmaları gereklidir. Oluşturulacak yeni yüzeylere tanjant olan yüzeylerle, yeni yüzeyler arasında G0, G1 ya da G2 süreklilik şartları verilebilir. Cross eğrilerinin bazı parametrik özellikleri bir omurga eğri ile kontrol edilebilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 274 Primary kesit eğrilerinin seçildiği basamak Cross kesit eğrilerinin seçildiği basamak Oluşacak yüzeyin sürekliliği ile ilgili basamak Oluşacak yüzeyin özellikleri ile ilgili işlemlerin yapıldığı basamak Through Curve Mesh metodu için sistemin otomatik olarak atadığı default tolerans değerleri Önizleme basamağı w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 275 Sections Primary string: Select Curve or Point: Birincil kesit eğrilerinin veya noktaların seçildiği basamaktır. Bir kesit tekil ya da çoğul objelerden oluşabilir. Bu objeler eğri, katının kenarı veya katının yüzeyi olabilir. Selection intent kuralları bu basamak için kullanılabilir. • En az iki primary string seçilmelidir ve maksimum 150 eğriye kadar seçim yapılabilir. • Sadece başlangıç ve bitiş kesitleri için nokta seçimi yapılabilir. Reverse Direction: Seçilen kısmın seçim doğrultusunun değiştirilebilmesini sağlayan basamaktır. Düzgün yüzeyler elde etmek için tüm kesit çizgilerinin aynı doğrultuda seçilmeleri gereklidir. Specify Origin Curve: Kapalı bir profil oluşturacak şekilde eğri seçimi yapıldığı zaman başlangıç eğrisini değiştirmeyi sağlayan basamaktır. Add New Set: Seçilen kesiti modele ekler ve yeni, boş bir kesit yaratır. Bu işlem, kesitleri seçerken farenin orta tuşuna basarak da yapılabilir. List : Seçilen çizgilerin listelendiği basamaktır. Bu basamaktan seçilen çizgileri silebilir ya da düzenlemeler yapabiliriz. Remove String – Seçilen eğrileri listeden siler. Move String Up/Down – Eğrilerin sıralamasını değiştirir. Cross Curves: Select Curves - Cross stringlerin seçildiği basamaktır. Bir kesit tekil ya da çoğul objelerden oluşabilir. Bu objeler eğri, katının kenarı veya katının yüzeyi olabilir. Selection intent kuralları bu basamak için kullanılabilir. Reverse direction, specify origin curve, add new set ve list seçenekleri primary string basamağındakilerle aynıdır. Continuity (Süreklilik) w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 276 Primary section ve cross section ile, belirlenen yüzeyler arasında süreklilik şartlarını vermek için kullanılan basamaktır. Yüzeyin başlangıç ve bitiş noktalarındaki sınır koşullarını ve sürekliliğini belirlememizi sağlayan basamaktır. Apply to All - Aynı sürekliliği tüm kesit eğrileri için uygular. First/ Last Primary - First/ Last Cross - İlk ve son primary ve cross kesitler için uygun olan G0, G1, G2 süreklilik şartlarını belirleyebilmemizi sağlayan basamaktır. Select Face - İlk ve son kesitler için uygun olan bir veya birden fazla yüzeyleri seçmemizi sağlayan basamaktır. Spine: Select Curve - Cross kesitlerin parametrizasyonunu kontrol edebilmemizi sağlayan omurga eğrilerini seçebildiğimiz seçenektir. Omurga eğrileri; • Tüm cross eğrileri ile kesişecek kadar uzun olmalı, • Tüm primary eğrilerine dik olmalı, • Cross eğrilerine dik olmamalı, Output Surface Options: Emphasis - İşlem sonucunda oluşacak olan yüzeyin primary ya da cross eğrileri ile tam olarak örtüşmelerini sağlamak veya iki eğri grubu arasında bir ortalama uzaklık hesaplayarak yüzeyi oluşturmak için kullanılan bölümdür. Primary ve cross eğri grupları birbirleri ile kesişmiyorlar ise bu komut aktif olacaktır. • Both – yüzey, primary ve cross eğri grubunun her ikisine de eşit mesafede yüzey oluşturur. • Primary – yüzeyin kenarları primary eğriler ile örtüşür. • Cross – yüzeyin kenarları cross eğrileri ile örtüşür. Construction: Normal – Standart işlemleri uygulayarak curve mesh yüzey oluşturur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 277 Simple – Mümkün olan en basit curve mesh yüzeyi oluşturmayı sağlayan komut. Bazen “light math” olarak da adlandırılabilir. Kısıtlamalar verilerek oluşturulmuş bir basit yüzey ile ekstra matematik bileşenleri eklememize gerek kalmaz bu sayede eğrilik üzerinde beklenmedik değişimler azaltılmış olur. Basit yüzeyler ayrıca yamaların sayısını ve yüzeyin sınırlarındaki bozuntuları en aza indirir. Settings: Rebuild – Rebuild seçeneği Normal Construction seçeneği kullanıldığında aktif durumdadır. None – Rebuild seçeneğini kapatır. Manual – Yüzeyi, U ve V yönlerindeki izoparametrik eğrilerinin derecelerini değiştirerek yüzeyi yeniden oluşturmamızı sağlar. Yüksek dereceli eğriler genellikle istenmeyen bükülmelerle, kıvrılmalarla ve eğriliklerdeki keskin değişimlerle karşılaşma oranını düşürür. Advanced – İstenen tolerans değerlerinde mümkün olan en düzgün yüzeyi yaratır. Maximum number of degrees kısmına en yüksek derece değeri ve maximum number of segments kısmına ise en yüksek segment sayısı girilir. NX ilk olarak yüzeyi maksimum derece değerine göre yeniden oluşturmaya çalışır. Eğer yüzey belirlenen toleransların dışındaysa verilen maksimum segment sayısına göre yüzeyi yeniden oluşturmaya çalışır. Hala yüzey belirlenen toleransların dışındaysa ekranda hata mesajı verir. Degree – Multiple (çoklu) patch kullanılarak oluşturulacak yüzeyler için belirlenen derece değeri. Tolerance – Birbirleriyle kesişmeyen primary ve cross eğri setleri arasında yüzey oluşturabilmek için aralarındaki kabul edilebilir maksimum uzunluk değeri. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 278 Uygulama: Bu uygulamada 5 primary string ve 2 cross string kullanılarak Through Curve Mesh komutu ile yüzey oluşturulacaktır. Uygulamada kullanılacak primary ve cross stringler. A. Primary string A B. Cross string B İlk adımda primary string setleri seçilir. İlk primary eğri seçildikten sonra diğer eğrileri seçmek için farenin orta tuşu ile seçim işlemi onaylanır ve diğer eğrilerin seçim işlemine geçilir. Bu yöntemle tüm primary eğriler seçilerek cross eğrilerinin seçimi işlemine geçilebilir. Tüm eğrilerin aynı doğrultuda seçilmeleri gereklidir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 279 İkinci adımda cross eğrileri seçilir. Bu seçim işlemi primary eğrilerin seçim işlemi ile aynıdır. Seçim işlemi yapılırken aynı doğrultuda olmalarına dikkat edilmelidir. Cross eğrileri aynı doğrultuda değil ise Reverse direction komutu ile eğrilerin doğrultuları değiştirilebilir. İşlem sonucunda elde edilen yüzey w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 280 Bridge Bridge komutu, iki yüzey arasında tamamlayıcı bir yüzey örmeye yarar. Bridge komutuna, “Surface” toolbarından ulaşılabilineceği gibi, “Insert – Detail Feature – Bridge” komutları takip edilerek de ulaşılabilinir. Bridge, iki yüzey arasında köprü vazifesi görecek bir başka yüzey örmeye yaradığından, seçim aşamalarında ilk olarak belirtilmesi gerekenler iki adet yüzeydir. Bu yüzeyler serbest yaratılan yüzeyler olabileceği gibi, bir katının yüzeyleri de olabilirler. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 281 Primary Faces: Birinci adımda iki ana yüzey birden gösterilir. Birinci yüzeyi seçtikten sonra “Ok” dememeye özen gösterilmelidir. Yüzeylerin üzerinde oluşacak oklar ve yönleri yine çok önemlidir. Mümkünse oklar birbirlerine yakın yerlerde olmalı ve hemen hemen aynı yönü göstermelidir. İsteğe bağlı olarak seçilen ana yüzeyler dışında iki adet yan yüzey veya iki adet yan eğri de belirtilebilir. Bu eğri veya yüzeyler, örülen köprü yüzeyinin yanlarının formunun belirlenmesinde yardımcı olur. Yanlarda sadece yüzey veya sadece eğri belirtilmelidir. Secondary Faces: Yan yüzeylerin ikisinin birden belirtildiği adım. First Side String: Birinci yan eğrinin belirtildiği adım. Second Side String: İkinci yan eğrinin belirtildiği adım. Yanlarda geometri belirtilmediği durumlarda “Drag” komutu kullanılabilir. “Drag” komutu kullanıldığında, köprü yüzeyin formu tutup sürüklenerek şekillendirilebilir. “Bridge” yüzeyi örülürken, iki ana yüzeyle istenilen “Continuity” , yani devamlılık koşuluna tabi tutulur. Bu devamlılık koşulları “Tangency” denilen teğetlik süreklilik koşulu ve “Curvature” denilen kıvrıklık süreklilik koşuludur. Teğetlik süreklilik koşulunda köprü yüzey, ana yüzeylere teğet olacak biçimde birleşir. Kıvrıklık süreklilik koşulunda ise köprü yüzey, ana yüzeylerin eğimlerini sürdürecek biçimde birleşir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 282 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 283 N-Sided Surface N-sided Surface komutu, kapalı bir form oluşturan, çok köşeli veya yuvarlak yapılar arasına yüzey örmeye yarar. Temel olarak, etrafı yüzey veya eğrilerle sınırlandırılmış kapalı formların içine yüzey örmeye yarayan “N-sided Surface” komutuna “Surface” toolbarından ulaşılabileceği gibi, “Insert – Mesh Surface – Nsided Surface” komutları takip edilerek de ulaşılabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 284 N-sided Surface komutu ile kapalı bir formun içine iki farklı çeşitte yüzey örülebilir. Birinci seçenekte kapalı formun içi tek parçadan ibaret bir yüzeyle doldurulurken, ikinci seçenekte her biri ayrı birer yüzey olan küçük üçgenler kullanılır. Otomatik olarak atanan bu üçgenler sınır teşkil eden eğriyi tamamen kaplayacak şekilde bir ağ örerler ve merkezdeki üçgenlerin tepe noktaları aynı noktada birleşir. Trimmed Single Sheet: Etrafı eğri veya yüzeylerle kapalı olan boşluk, tek parçadan ibaret bir tüzey ile kapatılır. Multiple Triangular Patches: Etrafı eğri veya yüzeylerle kapalı olan boşluk, eğriyi tamamen kaplayan ve tepe noktaları bir noktada bir araya gelecek şekilde örülen bir ağ ile kapatılır. Seçme adımları her iki “Type” için farklılık gösterir. “Trimmed Single Sheet” seçeneğiyle N-sided Surface örülmek istendiğinde, ilk olarak belirtilmesi gereken kapalı bir form oluşturan bir eğri veya çizgiler grubudur. • Eğer “UV Orientation” seçeneklerinden “Spine” veya “Vector” seçili ise, ikinci adımda sınır yüzey belirtilmesi istenebilir. Ancak bu tercihlidir, belirtilmese de olur. • “Spine” yüzeyin omurgasıdır. Sınır çizgilerine paralel olacak çizgiler, omurga çizgisine dik geçerler. Oluşturulacak yeni yüzeyin “u” yönü, omurga çizgisine dik gelir. • “Vector” , oluşturulacak yeni yüzeyin “v” yönünü belirlemeye yarar. Omurga çizgisinin gördüğü işleve benzer. Yeni yüzeyin “v” yönü, belirtilen vektöre paraleldir. • Eğer “UV Orientation” seçeneklerinden “Area” seçili ise, ikinci adımda sınır teşkil edecek yüzey seçilmesi beklenmez, bunun aksine, iki adet yön belirtilmesi istenir. Bu yönler yüzeyin “u” ve “v” yönleridir ve son adımda belirtilmesi gerekir. • “Trim to Boundary” seçeneği, örülecek yüzeyin sınır olarak belirtilen eğri veya yüzey grubuna denk gelecek şekilde kesilip kesilmeyeceğini belirtir. • “Match Boundary Face” seçeneği sadece “Area” için geçerlidir. Belirtilecek “u” ve “v” yönlerinin oluşturdukları zahiri yüzeye uygunluğu belirtir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 285 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 286 “Multiple Triangular Patches” seçeneğiyle yüzey örülmek istendiğinde, ilk olarak belirtilmesi gereken kapalı bir form oluşturan eğri veya çizgiler grubudur. İkinci ve son adımda sınır teşkil edecek bir yüzey belirtilmesi istenir, ancak zorunlu değildir. Eğer sınır yüzey belirtilirse örülecek yüzey, sınır yüzeye bir devamlılıkla bağlı olacaktır. Böyle bir sınır yüzey belirtilmesiği takdirde, belirtilen eğrilerin arasına başka bir koşul dikkate alınmadan yüzey örülecektir. “Multiple Triangular Patches” komutu ile yüzey örülür örülmez, “Shape Control” ekranı belirecektir. Bu ekranda, üçgenlerin tepe noktalarının birleştiği ve yüzeyin merkezi olarak adlandırılabilecek noktanın pozisyonu ile oynanarak, yüzeye istenilen şekli vermek mümkündür. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 287 “Shape Control” ekranına gelmeden önce, seçme işlemlerinin ikinci adımında sınır yüzeyi belirtilmemiş ise, “Match Continuity” seçeneği kapalı olacaktır. “Match Continuity”, örülen yüzeyin sınır yüzeylerle temas koşullarını belirler. • “G0” tipi “continuity” yani “G0” sürekliliği, örülen yüzey ile verilen referans yüzey arası sadece temas ilişkisi olduğunu belirtir. • “G1” tipi süreklilik, örülen yüzey ile verilen referans sınır yüzey arası temas ve teğetlik ilişkisi olduğunu belirtir. • “G2” tipi süreklilik, örülen yüzey ile verilen referans sınır yüzey arası temas, teğetlik ilişkisi ve eğriliklerinin de eşit olduğunu belirtir. “Center Control” , üçgenlerin tepe noktalarının birleştiği yüzey merkez noktasının pozisyonunu belirlerken kullanılacak parametreleri seçmeye yarar. “Position” seçeneği ile merkez noktasının “x” , “y” ve “z” koordinatları kontrol edilebilir. “Tilt” seçeneği merkez noktasının sadece “x” ve “y” koordinatlarını değiştirmeye yarar. Bu sayede yüzeyde yapılacak değişiklik bir düzlemle sınırlı kalır. “x” , “y” ve “z” kaydırma çubuklarının pozisyonları 0 ile 100 arasında değiştirilerek merkez noktasının pozisyonu belirlenir, ve yüzey daha önce belirtilen süreklilik koşullarına bağlı kalarak son şeklini alır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 288 “Center Flat” seçeneği, yüzeyin düzlük ayarını yapmaya yarar. Bu ayarı yaparken, başlangıçta belirtilen süreklilik koşullarına ve merkez noktasının pozisyonuna müdahale edemez. “Flow Direction on Outside Wall” seçeneği, üçgenlerden örülen ağ yapıdaki yüzeyin yapısında rol oynar. • “Not Specified” seçili ise, herhangi bir durum belirtilmemiş demektir ve yüzey merkez noktasına eşit aralıklarla dizilmiş eğrilerle örülür. • “Perpendicular” seçili ise, referans teşkil eden sınır eğrileri ile temas halindeki her çizgi, sınır eğrilerine dik gelecek şekilde dizilir. • “ISO U/V Line” seçili ise, referans teşkil eden sınır eğrileri arasındaki çizgiler, U/V yönlerini taikp edecek şekilde dizilirler. • “Adjacent Edges” seçili ise, referans teşkil eden sınır eğrileri arası çizgiler, belirtilen sınır yüzeylerin kenarlarını takip ederek dizilir. “Reset” düğmesi, bu pencerede yapılan ayarların hepsini iptal eder, ve yüzeyi ilk haline geri getirir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 289 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 290 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 291 Transition Transition komutu iki veya daha fazla kesit arasında köprü yüzey örmeye yarar. İki veya daha fazla yüzey arasında köprü vazifesi görecek bağlantı yüzeyleri örmeye yarayan “Transition” komutuna “Surface” toolbarından ulaşılabileceği gibi, “Insert – Surface – Transition” komutları takip edilerek de ulaşılabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 292 Parametrik olan ve girdi olarak kullanılan kesitlere bağlı olarak oluşturulan Transition yüzeyleri örülürken, kullanılan kesitlerin tamamı sınır koşulu olarak dahil edilmek zorunda değildir, kesitlerdeki eğriler kısmi olarak dahil edilebilir. Transition yüzeyi, özel olarak belirtilmediği takdirde kesitlerin alındığı yüzeylere teğet olarak örülür. Transition ekranı açıldığında ilk olarak seçilmesi gerekenler kesitlerdir. Bir kesit, mouse ile işaretlenip “ok” denildikten sonra listeye alınır. “Constrain Face” seçeneğinin aktif hale geçmesi için en az bir, menüdeki diğer seçeneklerin aktif hale geçebilmeleri için en az iki adet kesitin seçilmesi gerekmektedir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 293 Section: Kesitler bu seçenek aktif iken eklenir. “Section” ve “Constrain Face” sıralı değildir. İstenildiği anda ikisi arasında geçiş yapılabilir. Constrain Face: İlk kesit seçilip listeye “ok” ile eklendiği anda aktif hale gelecektir. Listedeki herhangi bir kesit seçildikten sonra “Constrain Face” kullanılarak kesite komşu bir yüzeyle arasında ilişki kurulabilir. “Constrain Face” seçeneğine gelindiğinde “Selection Filter” menüsü değişecek ve yüzey seçmeye göre ayarlanacaktır. Bu aşamaya gelindiğinde bir yüzey belirtilip “ok” denildiğinde kesit listesinde seçili olan kesitin yanındaki “normal” yazısı “isoparametric” olarak değişecektir. Bunun anlamı, yüzeyde bir değişiklik yapıldında, kesite bu değişikliğin yansıtılacak olmasıdır. Kesit, komşu bir yüzeye bağlanmış olacaktır. Menünün solundaki küçük yeşil üçgen, bazı seçeneklerin saklandığını gösterir. Basıldığında menü büyüyecek ve üçgen menüyü tekrar küçültme işlevi gören kırmızı üçgene dönüşecektir. Yeşil üçgenin altındaki çarpı işareti, listeden kesit silmeye yarar. Bir kesit seçili iken çarpı işaretine basıldığında o kesit listeden kaldırılacaktır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 294 Continuity, örülen yüzeyin komşu yüzeylerle arasındaki süreklilik ilişkisini düzenlemeye yarar. “Coupling Points” seçeneği, kesitler arasında örülen yüzeyleri sınırlandıran, kesitler üzerindeki noktaları düzenlemeye yarar. Listedeki bir kesit seçili iken “Show All Points on Section” seçeneği işaretlendiğinde aktif hale gelir. Listedeki bir kesit seçili iken “Show All Points on Section” seçeneği işaretlendiğinde “Coupling Points” listesi, seçili kesite ait bağlantı noktaları ile dolar. Bu noktalar minimum gerekli noktalar olduklarından pozisyonları ile ilgili bir değişiklik yapılamaz. Ancak yeni nokta eklendiğinde, bu nokta ile ilgili seçenekler aktif hale gelecektir. • “Insert Coupling Point” tuşu, seçili kesite bir bağlantı noktası daha ekler. Sadece eklenen noktalar için diğer seçenekler aktif hale gelecektir. • “Edit Coupling Point” tuşu, sonradan eklenen bağlantı noktalarını uygun kesitlere göndermeye yarar. • “Delete” tuşu, sonradan eklenen bağlantı noktalarını listeden kaldırmaya yarar. bu “Show All Points on Section” seçeneğinin hemen altındaki kaydırma çubuğu, seçili sonradan eklenmiş bağlantı noktasının pozisyonunu ayarlamaya yarar. “0” ve “1” arası değeri ile oynayarak, noktanın kesit üzerindeki pozisyonu yüzdesel olarak belirlenebilir. “Bridge Curves” menüsü, bağlantı noktaları arasında giden “köprü eğrileri” olarak adlandırılan ve örülen yüzeyin sınırlarını teşkil eden eğriler ile ilgili düzenlemeleri yapmaya yarar. “Bridge Curves” yazısının hemen yanındaki listeden, seçili kesite ait eğriler, eğri grupları veya o kesite bağlı bütün eğriler aynı anda seçilerek işlem yapılabilir. “Shape Control” seçili bağlantı eğrisi veya eğri grubunun düzenlemesi yapılırken kullanılacak metodu belirler. Aşağıdaki yöntemlerden sadece biri kullanlılabilir. • • “End Point” seçeneği ile eğri veya eğri grubunun başlangıç ve bitiş noktalarının teğetlik seviyeleri düzenlenir. “0” ile “3” arasında “Start” ve “End” , yani sırasıyla “Başlangıç” ve “Bitiş” kaydırma çubukları kullanılarak, başlangıç ve bitiş noktalarının teğetlik seviyeleri düzenlenmiş olur. “Peak Point” seçeneği ile seçili eğri veya eğri grubunun derinlik ve çarpıklık değerleri değiştirilir. “Surface Preview” seçeneği geçici bir yüzey göstererek, örülecek yüzeyin nasıl oalcağı hakkında bilgi edinilmesini sağlar. “Reverse Normal” tuşu, yüzey normalinin yönünü değiştirir. “Create Surface” seçeneği seçili iken “Transition” yüeyi örülür. Bu seçenek seçili olmadığı takdirde sadece köprü eğriler oluşturulur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 295 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 296 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 297 Offset Surface “Offset Surface” komutu bir yüzeyi referans alarak, verilen mesafede ikinci bir yüzey oluşturmaya yarar. Referans yüzeyin üzerindeki referans noktalarından, yüzey normalleri doğrultusunda verilen mesafede ilerlenerek elde edilen noktalar ile ikinci bir yüzey örmeye yarayan “Offset Surface” komutuna “Surface” toolbarından ulaşılabileceği gibi, “Insert – Offset/Scale – Offset Surface” komutları takip edilerek de ulaşılabilinir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 298 “Offset Surface” menüsü açıldığında, ilk olarak belirtilmesi gereken, referans yüzeydir. Referans yüzey veya yüzey grubu seçildikten sonra diğer aşamalara geçilebilir. Select Face: Yüzey veya yüzey grubunun seçildiği adım. Offset: Oluşturulacak yüzeyin referans yüzeye olan mesafesinin belirlendiği adım. Reverse Direction: Offset yönünün değiştirildiği adım. Add New Set: Başka bir “offset” yani “öteleme” değeri girilerek farklı bir “Offset Surface” grubu oluşturulabilecek adım. List: Oluşturulan listelendiği yer. “Offset” gruplarının “Feature” menüsü, oluşturulan yeni yüzeylerin birbirleri ile bağlı olup olmayacağını belirler. “Output” menüsünde “One Feature for Connected Faces” seçili ise, referans yüzeyde birbirine bağlı olan yüzeylere karşılık gelen yeni yüzeyler de birbirine bağlı olacaktır. Aralarında boşluk olmayacaktır. Bu seçenek aktif halde iken, “Settings” menüsünde “Tangent Edges” seçeneklerinin belirir. Bu menüde, teğet geçişli yüzeylerde “Shelf Face” lerin eklenip eklenmeyeceği belirtilebilir. “One Feature for Each Face” seçili ise, oluşturulan yüzeyler referans yüzeylerin birbirleriyle bitişiklik durumunu göz önüne almayacaktır. Böylece referans yüzeyde köşe oluşturan iki bitişik yüzey üzerine “offset” uygulandığında oluşacak yüzeyler birbirleriyle bitişik olmayacaktır. Ancak bu seçenek seçildiğinde, iki ayrı seçenek daha belirir. “Face Normals” seçenekleri yüzey normallerinin belirtildiği menüdür. “Use Existing” seçili ise yüzeylere ait orijinal normaller kullanılır. “From Interior Point” seçili ise belirtilecek bir iç noktadan dışa doğru vektör belirlenir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 299 “Settings” menüsündeki “Approximate Offset Faces” seçeneği, ötelemenin kesin kurallarını kullanarak “Offset” yapmak yerine, tahmini bir yaklaşımla “Offset” yüzeyin örülmesini sağlar. Bu sayede “Offset” yapılamayacak durumlarda esnek kurallar sayesinde başarılı yüzeyler örülebilir. “Tolerance” , yüzey örülürken kullanılacak toleransın belirtildiği yerdir. “Preview” seçeneği, yüzeyin komut tamamlanmadan görülmesini sağlar. “Show Results” seçeneği yüzeyin bittiğinde nasıl görüneceğini son haliyle gösterir. Trimmed Sheet Yüzey budama işlemleri sırasında kullanılan komutlardan biridir. Yüzey, üzerinde bulunan veya üzerine izdüşürülen sınırlar ile trimlenebilir. Bu sınırlar mevcut curve’ler, face’ler, datum plane’ler, ya da kenarlar olabilir. Komut penceresinde bizden istenilen sırayla işlem yapılacak olan objeleri seçmek gereklidir. Seçimler esnasında Selection Bar üzerinde ilgili alanlar aktif halde olacaktır. Örneğin; trimlenecek yüzey seçilirken bar üzerinde sadece Sheet Body seçme tipi işaretli duruma gelir. (Şekil 1.1) Şekil 1.1 Insert→Trim→Trimmed Sheet ile Ya da Surface toolbarından Trimmed Sheet basarak komuta girelebilir. ikonuna Trimmed Sheet komut penceresi Şekil 1.2 de görüldüğü gibidir. Şekil 1.2 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 300 Select Sheet Body adımı işlem yapılacak olan yüzeyin gösterildiği adımdır. Trimlenecek olan yüzey bu adımda seçilir. (Şekil 1.3 ) Şekil 1.3 Select Object adımında ise yüzeyi kesen sınır objelerin seçilmesi gereklidir. Sınır objelerin tiplerine göre Selection Bar üzerinden seçim filtreleme yöntemleri ayarlanabilir. (Şekil 1.4) Şekil 1.4 Projection Direction seçenekleri ile seçilen sınır objelerin yüzey üzerine iz düşürülmesi sağlanır. Şekil 1.5 Normal to Face yöntemi iz düşürme yönü olarak trimlenecek olan yüzeyin normali doğrultusunu kullanır. Normal to Curve Plane yöntemi ise trimleme işleminde kullanılan sınırların bulunduğu düzlem normalini kullanır. Along Vector seçeneği ile iz düşüm yöntemi olarak vektör tanımlama tiplerinden seçim yapılabilir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 301 Region seçenekleri altında kalacak olan bölge ve gitmesi gereken bölge tanımlamaları yapılabilir. (Şekil 1.6) Şekil 1.6 Keep ile seçilen bölge elimizde kalır , Discard ile de seçilen bölge trimlenir. Settings kısmından ise komutla ilgili olan bazı ayarlamalar yapılabilir. (Şekil 1.7) Şekil 1.7 Örneğin Keep Target gibi bir özellik ile orjinal yüzeyi bozmadan, çıkarılan referans bir yüzey üzerinde trimleme işlemi yapılır. Yani trimleme işlemi orjinal olan yüzeyde gerçekleşmez, çıkarılan kopya bir yüzey üzerinde gerçekleştirilir. Preview ile komuttan çıkmadan evvel sonucu ön izleme yapmak mümkündür. (Şekil 1.8 ) Şekil 1.8 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 302 PROJE 1.1 : • Şekil 1.9 da görülen eğrileri Studio Spline komutunu kullanarak, farklı düzlemlerde olacak şekilde modelleyin. Şekil 1.9 • Surface toolbarından Ruled komutu ile eğriler arasından geçen yüzeyi oluşturun. (Şekil 1.10 ) Şekil 1.10 • Yüzeyi tirmlerken kullanılacak olan curveleri Şekil 1.11 deki gibi modelleyin. Şekil 1.11 • Trimleme işlemini yapabilmek için Insert→Trim→Trimmed Sheet ile komuta girin. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 303 • Trimmed Sheet komut penceresindeki Select Sheet Body adımına trimlenecek olan yüzeyi seçin. • Select Object adımında ise yüzeyi trimleyecek olan sınırları seçiniz. • Projection Direction admında izdüşüm yönü olarak – ZC eksenini tanımlayın. • İzdüşüm işlemi önizleme olarak Şekil 1.12 deki görülecektir. Şekil 1.12 • Region tanımlama kısmında Keep işaretli iken trimleme işlemi sonrasında kalmsını istediğiniz yüzeyi seçiniz. • OK ile işlemi tamamlayın. • Yüzeyin trimlenmiş hali Şekil 1.13 de görüldüğü gibidir. Şekil 1.13 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 304 Trimmed and Extend Trim and Extend yüzey trimleme amacıyla kullanılan bir başka komuttur. Trim dışında yüzeylerin uzatılmasıyla ilgili bazı yöntemler de bu komut altında yer alır. Bu komutla yüzeyleri istediğimiz miktarda,belli yüzde değerlerinde,belirttiğimiz yüzey yada düzleme kadar uzatabiliriz .Farklı opsiyonlar kullanılarak yüzeylerde ve katılarda trim işlemleri yapılabilir. Komut kullanım esnasında Selection Bar üzerinde yer alan obje seçme metotları kullanılmaktadır. (Şekil 2.1 ) Şekil 2.1 Insert→Trim→Trim and Extend ile Ya da Surface toolbarından Trim and Extend ikonuna basarak komuta girelebilir. Trim and Extend komut penceresi Şekil 2.2 de görüldüğü gibidir. Şekil 2.2 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 305 • Budama ve uzatma işlemleri esnasında Type altında yer alan seçenekler kullanılabilinir. Şekil 2.3 By Distance ile yüzey seçilen kenar veya kenarlarından verilen değerler kadar uzatılır. Pertentage of Measured ile yüzey seçilen kenar veya kenarlarından verilen yüzde değeri kadar uzatılır. Until Selected ile yüzey, seçilen sınırlara kadar uzatılır ya da seçilen sınırlarla tam olarak kesişim olmasa bile trimlenir. Make Corner uzatma ya da budama işlemi sonrasında yüzeylerin kesişim hattından köşe yapar. • By Distance ve Percentage of Measured tipleri seçili iken aktif hale gelen bir kısımdır. Edge to Move adımında işlem yapılacak olan yüzeyin kenarı seçilir. (Şekil 2.4) Şekil 2.4 • Extension uzatma değerlerinin verildiği kısımdır. Uzatma tipi değiştirildiği anda bu kısmında değiştiği görülecektir. (Şekil 2.5) Şekil 2.5 Distance, By Distance tipi seçili iken görülen ve uzatma miktarının yazıldığı kısımdır. % of Measured Edges, Percentage of Measured tipi seçili iken görülen ve yüzde değeri girilerek uzatmaların yapıldığı kısımdır. Select Edge, Percentage of Measured tipi seçildiği anda aktif hale gelir ve yüzdesi hesaplanacak olan kenarın seçilmesi için kullanılır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 306 • Until Selected ve Make Corner tiplerinde aktif hale gelen kısımdır. Bu adımda budama ya da uzatma yapılacak olan yüzeyin hedef kenar seçimi yapılır. (Şekil 2.6 ) • Until Selected ve Make Corner tiplerinde aktif hale gelen kısımdır. Bu adımda ise uzatma ya da budamanın sınırı gösterilir. (Şekil 2.7) • Yüzeyi uzatmada kullanılan çeşitli ayarlar Settigns altında yer almaktadır. (Şekil 2.8 ) Şekil 2.6 Şekil 2.7 Şekil 2.8 Natural Tangent, opsiyonu C1 geçişi oluşturacak şekilde uzatma yapmak için kullanılır. Bu durumda yüzeye tanjant olacak şekilde uzatmalar yapılabilir. Natural Curvature, opsiyonu C2 geçişi oluşturacak şekilde uzatma yapmak için kullanılır. yüzeyin devamı niteliğinde olan uzatmalar yapabilmek için kullanılan özel bir yöntemdir. Mirrored, opsiyonu ise uzatılan yüzeyin simetriğini oluşturacak şekilde işlem yapmak için kullanılır. • Preview ile komuttan çıkmadan evvel sonucu ön izleme yapmak mümkündür. (Şekil 2.9 ) Şekil 2.9 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 307 PROJE 2.1 : • Birbirini tam olarak kesemeyen herhangi iki yüzeyi Şekil 2.10 da görüldüğü gibi modelleyin. Şekil 2.10 • Insert→Trim→Trim and Extend ile komuta girin. • Trim and Extend penceresinde Type / Until Selected olarak seçin. (Şekil 2.11) Şekil 2.11 • Target / Select Face or Edge adımında trimlenecek olan sarı renkli yüzeyi seçin. • Tool / Select Face or Edge adımında ise trim için sınır kabul edilen yeşil renkli yüzeyi seçin. • Trimleme işleminin ön izlemesi Şekil 2.12 deki gibidir. Önizlemede görüldüğü gibi yüzeylerde tam olarak kesişim olmamasına rağmen Until Selected gibi bir opsiyon kullanılarak trim işlemi yapılmıştır. Şekil 2.12 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 308 • OK ile işlemi tamamlayın. • Yüzeyin trimlenmiş hali Şekil 2.13 de görüldüğü gibidir. Şekil 2.13 • Yapılan Trim and Extend işleminin Edit Parameters penceresini açın. • Type kısmını Make Corner olarak değiştirin. • OK ile işlemi tamamlayın. • Köşenin hangi tarafta oluşacağı yeşil ok üzerinde çift tıklama yapılarak değiştirilebilir. Şekil 2.14 • Yüzeyin trimleme işlemi sonrasında köşe yaparak oluşumu Şekil 2.15 de görülmektedir. Şekil 2.15 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 309 Midsurface Katılar üzerinden yüzey çıkartmak amacıyla kullanılan komutlardan biridir. Asıl amacı katılarda orta yüzey çıkartma işlemini seri bir şekilde yapmaktır. Örneğin, katıda karşılıklı yüzeyler seçildiği anda tam ortadan geçen yüzey otomatik olarak çıkartılır. Insert→ Surface→ Midsurface ile Ya da Surface toolbarından Midsurface ikonuna basarak komuta girelebilir. Midsurface görüldüğü gibidir. komut penceresi Şekil 4.1 de Method kısmında seçilen opsiyonlara göre Midsurface komut penceresinde yer alan özellikler değişecektir. Şekil 4.1 • Katı üzerinden yüzey çıkartma işlemlerini yapılırken kullanılan bazı yöntemle Method altında yer almaktadır. (Şekil 4.2) Şekil 4.2 w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 310 Face Pair Metodu Bu yöntem ile seçilen karşılıklı iki yüzey arasından geçen orta yüzey çıkartılır. Özelikle riblere sahip olan ince duvarlı geometrilerde orta yüzey çıkarabilmek için kullanışlı bir metoddur. Advanced Creation and Trimming özelliğinin açık olması, farklı formatlardan çevirilmiş ve patlak yüzeyleri olan bozuk cad dataları üzerinde işlem yaparken daha iyi sonuçlar verecektir. • Uygulama esnasında Şekil 4.3 de görülen adımları sırayla takip etmek gereklidir. Şekil 4.3 Side 1 Face, katıda karşılıklı yüzeylerden birincisinin seçildiği adımdır. Side 2 Face, katıda karşılıklı yüzeylerden ikincisinin seçildiği adımdır. Offset Metodu Bu metot ile seçilen katı yüzeyinden verilen yüzde değerleri (0% ile 100%) kadar ötede yer alan yüzeyler çıkartılabilinir. User Defined Metodu User Defined metodu daha önceden oluşturduğunuz sheet body i modelin orta yüzeyi olarak tanımlar. Bu seçenek ile bir sheet body i manual olarak, ince duvarlı bir parçanın yaklaşık orta yüzeyi olarak yaratıp işlemler yapılabilmektedir. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 311 Soft Blend: İnsert > detail feature >softblend Softblend komutu ile kesiti daire olmayan blendler atılır. Komutun uygulanışı: Komutun uygulanabilmesi için yüzeyler üzerinde, örülecek blend yüzeyinin başlayacağı ve biteceği sınır eğrilerin bulunması gerekir. İlk yüzey seçilir, apply tuşu ile ikinci yüzeyin seçimine geçilir, apply tuşu ile ilk yüzeye ait blendin başlayacağı eğri seçilir. Ardından ikinci yüzeyin blendinin başlayacağı eğri seçilir. Yüzey seçimleri sırasında -yüzey normalini gösteren yön vektörü her zaman oluşturulacak blendin merkezini göstermesi gerektiğinden-, eğer vector yanlış yönde oluşmuş ise reverse normal ile yönü düzeltilir. Bu işlemlerden sonra define spine string ile blend kesitinin dik olarak oturacağı eğri seçilir. Aynı menü içerisinde, oluşturulan blend ile mevcut yüüzeylerin nasıl birleştirileceği de seçilir. Bu seçenekler; Trim & Attach All: Blend trimlenir ve üzerine oturduğu yüzeylere yapıştırılır. Trim Long & Attach All: uç çizgileri yüzeylerin sınırlarına kadar uzatılmış olası en uzun blendi oluşturup bunu altında kalan yüzeye yapıştırır. No Trim & Attach All: Kenarları trim edilmemiş bir blend yüzeyi oluşturarak bunu altında kalan yüzeye yapıştırır. Trim All: Blendi ve altında kalan yüzeyleri trimler ama blendi alttaki yüzeylere yapıştırmaz. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 312 Trim Blend: Blendi sadece alttaki yüzeyin kenarlarına ya da seçilen sınır düzelemlere yapıştırır. Trim Blend Short: Blend sınır koşullarının sabit parametreli çizgilerden oluştuğu olası en kısa blendlerdir. Trim Blend Long: Blend sınır koşullarının sabit parametreli çizgilerden oluştuğu olası en uzun blendlerdir. No Trim: Trimlenmemiş ya da özel sınır düzelmleri ile trimlenmiş blend oluşturur. Blend geçiş düzgünlüğünün ayarlanması: Smoothness seçeneği ile ayarlanır. 2 seçenek vardır. Tanjant ya da curvature seçeneklerinden tanjant seçeneğinde, oluşturulan blend yüzeyi, mevcut yüzeyler ile tanjant geçiş yapar. Curvature seçeneğinde ise, yüzey geçişleri Rho/Skew büyüklükleri ile ayarlanır. • Küçük Rho değeri ( sıfıra yakın) düz bir blend oluşturur. • Büyük Rho değeri (1’e yakın) keskin tepe yapan blend oluşturur. • Küçük Skew değeri 8 sıfıra yakın) tepe noktası 1. seçilen yüzeye yakın blend oluşturur. • Büyük skew değeri (1’e yakın) 2. seçilen yüzeye yakın blend oluşturur. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 313 Thread (Diş açma) : Bu komut ile, silindirik yüzeyler üzerine detaylı ya da sembolik diş açma işlemi gerçekleştirilir. Bu yüzeyler, hole, boss, dairesel extrude ya da sweep (spürme) ile elde edilmiş yüzeyler olabilir. insert >design feature>thread altindan komut penceresine ulaşılır. Açılan pencereden, sembolik ya da detaylı diş açma seçeneği seçilir. (Not: Detaylı diş açma işleminde 3 boyutlu katı model oluşturulduğu için, bu parçalardan elde edilen teknik resimlerde standart diş sembolü oluşmaz. Modelin daha sonradan drafting ile 2D resmi çıkartılacak ise, sembolik diş açma seçeneğinin seçilmesi gerekir.) Sembolik diş açma Sembolik diş açma seçeneği ile, diş açılacak yüzey (iç ya da dış yüzey) seçilir. Seçilen silindirik yüzeyin çapına bağlı olarak sistem diş altı ve diş üstü (major-minor diameter)çaplarını belirler. Bunların dışında bir değer girilmek isteniyorsa komut penceresinden bu değerler girilir. Seçilen çap değerine bağlı olarak sistemin önerdiği bir vida büyüklüğü ve buna bağlı olarak seçilmiş bir hatve (pitch) değeri ekranda çıkar. Bu değerler kullanıcı tarafından değiştirilebilir. Diş açısı (angle) , (metrik 60) ve delik matkap ölçüsü (tapped drill size) otomatik olarak gelir. Vida dişi anma büyüklükleri w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 314 Katı model üzerinde sembolik olarak açılan diş Seçim menüsü altındaki rotation seçimi ile vida ağızlarının saat yönünde ( sağa doğru) ya da saat yönünün tersinde (sola doğru) olması sağlanır. w w w . b o g a z i c i y a z i l i m . c o m 315 Diş çekilecek yüzey seçildikten sonra, menüde diş açma işleminin başlayacayı nokta seçilir. Vektör, seçilen noktaya göre oluşur. Detaylı diş açma: Detaylı diş açma seçeneği ile seçilen silindirik yüzeyler üzerine, sembolik diş açma seçeneğinden farklı olarak 3 boyutlu diş açılır. Diş açma işleminde seçili yüzeyin üzerinden parça kaldırıldığı için dış dişlerde major diameter , iç dişlerde minor diameter büyüklükleri, diş çekilecek silindirin/deliğin çapına bağlı olduğu için default gelir ve değiştirilemez. 1 DRAFTING (Teknik Resim) 18.1 Giriş 3D modellemesi tamamlanmış bir model veya montajın 2D teknik resmi modelle ilişkiselliği korunacak şekilde bu modülde çizilir. Drafting (teknik resim) uygulaması yine aynı prt dosyasında saklanır. Dosyanın modelindeki herhangi bir değişiklik associative özelliği sayesinde teknik resmine de yansıyacaktır. 2 İlerleyen bölümlerde aşağıdaki konuları tartışacağız. Yeni bir ‘drawing’ (çizim) yaratma - 3 boyutlu modelden çıkarılacak teknik resmin üzerine yerleştirileceği çizimi kağıdını yaratma, boyutunu ayarlama Yaratılan çizim üzerine çeşitli görünüşler ekleme - Standart görünüşler,yardımcı görünüşler, kesit, detay veya üç boyutlu görünüşler çıkartma. Görünüşlerin üzerine ölçü ekleme - Kağıt üzerindeki görünüşlere ölçüleri ekleme ve bunlar üzerinde oynamalar yapma. Teknik resimde kullanılan diğer öğeler - Ölçüler haricindeki, notlar, başlıklar, semboller, parça listesi, tablo ve benzeri şekilleri ekleme, bunların üzerinde oynamalar yapma. 18.2 Drawing Yaratma Drafting Toolbar’ları Sheet (resim sayfası) Part Navigator View Şekil 1 StartÆDrafting ile modüle giriş yapılır. Şekil 1’de teknik resim ortamını görebilirsiniz. Modüle girişte eğer daha önce yapılmış bir teknik resim çalışması varsa, o ekrana gelecektir. İlk kez giriş yapılıyorsa teknik resim sayfası yaratma penceresi (insert sheet) ekrana gelecektir. Aynı dosyada birden fazla resim sayfası yaratılabilir. Drafting ile kullanılacak komut grupları yapıları(toolbar’lar) şunlardır; 3 Drawing Layout Toolbar : Drafting Annotation Toolbar : Dimension Toolbar : Drafting Tables Toolbar : Drafting Edit Toolbar : Drafting Preferences Toolbar : Annotation Placement Toolbar : Ölçülendirme İşlemlerinde Kullanılan Snap Point’ler Diğer Fonksiyonlar için Kullanılan Snap Point’ler Part Navigator paletinde teknik resime ait işlemler Drawing başlığı altında altında listelenir. Sheet’ler üzerinde çift tıklama yapılırsa; sayfalar arası geçiş yapılır. Görünüşler(view) üzerinde çift tıklama yapılırsa; View Style penceresine ulaşılır. 4 Şekil 2 Part Navigator’da yer alan Drawing yazısı üzerinde sağ tıklama (MB3) yapılarak çeşitli ayarlara kısa yoldan ulaşılır. Grid, sayfayı belli aralıklarla tarayan noktalı çizgi görüntüsüdür. Monochrome, siyah-beyaz ekran görüntüsüdür. Insert sheet, yeni sheet yaratma menüsüdür. Şekil 3 Part Navigator’da yer alan sayfa isimleri üzerinde sağ tıklama (MB3) yapılarak çeşitli komutlara kısa yoldan ulaşılır. Bunlar çeşitli görünüş, kesit görüntüleri ekleme ve sayfayı kopyalama, silme ve edit etme(edit sheet)komutlarıdır. Şekil 4 5 Şekil 5 Part navigator’daki görünüş ismi üzerinde MB3 ile tıklandığı zaman, O görünüş ile ilgili olarak yapılabilecek işlemlere kolaylıkla ulaşılabilinir. Bu işlemler arasında görünüşe özel edit işlemi, kesit almalar, görünüş çerçevesi düzenleme, görünüşü güncelleme, kopyalama, silme işlemleri bulunur. (Şekil 5) 6 Şekil 6 Oluşturulan bir görünüş çerçevesiyle tanınır. Yani çerçeve ile tutulup ekran üzerinde başka bir noktaya sürüklenerek yeni bir konuma taşınabilir. Yine çerçeve üzerinde sağ tık(MB3) ile o görünüşle ilgili işlemlere giriş yapılabilir. İşlemler Drafting ortamındaki toolbar’lardaki ikonlardan veya menü kısmından da kullanılabilir ancak ekran üzerinden sağ tıklarla komutlara ulaşmak daha pratik ve hızlı olacaktır. Teknik resim sayfasındaki görünüş, ölçü, yazı, tablo, sembol gibi her türlü objeyi seçip sürükleyerek konumları değiştirilir. Üzerlerine çift tıklayarak da ilgili edit pencerelerine ulaşılır. 18.3 Sheet (teknik resim sayfası)Yaratma Yeni resim sayfası eklerken resim sayfasının ebatları, ismi, izdüşümü yöntemi gibi bilgiler verilir. Şekil.7’da Insert Sheet penceresini görmektesiniz. 7 Hazır drawing template’lerinden kullanılır.(Antet ve view’ler içerir.) Yeni sayfanın boyutlarını standartlardan seçilir. Sayfanın yükseklik ve boy değerleri isteğe göre girilir. Yeni sayfanın boyutları ve ölçek Mevcut sayfaların listesi Yeni sayfanın ismi Resmin birimi İnç veya Milimetre Bakış (projeksiyon) yönü Şekil 6 Şekil 7 18.4 Görünüş Ekleme ve Yardımcı Komutlar Modele temel bakışlar(top,right,back vs.) ve kullanıcının kaydettiği bakışlarla ekrana taşınan temel görünüşler ve bunları kullanarak alınan çeşitli detay ve kesit görünüşler, resmin sınırı, özellikleri gibi temel komutlar drawing layout toolbarında bulunmaktadır. Aşağıda bu temel görünüş komutları, görevleriyle birlikte açıklanmıştır. 8 New Sheet = Yeni bir teknik resim sayfası açılır. Display Sheet = Modeli ya 3D olarak ya da hazırlana 2D teknik resmini gösterir. Base View = Teknik resim sayfasına mevcut modelin resmi dinamik olarak getirilir. Projected View = Standart görünüşler üzerinden yardımcı görnüşleri dinamik şekilde eklenir. Detail View = Mevcut görünüş üzerinde bir merkez noktası belirleyerek detay görünüş çıkartma işlemi dinamik olarak yapılır. Section View = Mevcut görünüşler üzerinden basit ve kademeli kesit alma işlemi dinamik olarak yapılır. Half Section View = Mevcut görünüşler üzerinden yarım kesit alma işlemi dinamik olarak yapılır. Folded Section View= Mevcut görünüşler üzerinden belirtilen noktalardan geçen bir kesit çizgisi yaratarak kesit görünüşü dinamik olarak çıkarılır. Unfolded Point to Point Section View= Mevcut görünüşler üzerinden belirtilen noktalardan geçen bir kesit çizgisi yaratılıp 180 dereceye açıklarak dinamik olarak kesit görünüşü çıkarılır. Revolved Section View = Mevcut görünüşler üzerinden dönel kesit alma işlemi dinamik olarak yapılır. Unfolded Point and Angle Section View= Mevcut görünüşler üzerinden belirtilen noktalardan geçen ve bu noktalardaki açı değerleri belli bir kesit çizgisi yaratılıp 180 dereceye açıklarak kesit görünüşü çıkarılır. Pictorial Section View = Mevcut görünüşler üzerinden 3D kesit alma işlemi yapılır. Break-Out Section = Mevcut görünüşler üzerinde belli bölgelerin kesiti alınır. Bu bölgeleri kendimiz oluşturabiliriz. Perspektif görünüşlerden de 3 boyutlu kesitler alınabilir. Pictorial Half Section View = Mevcut görünüşler üzerinden 3D yarım kesit alma işlemi gerçekleştirilr. Drawing View = İçi boş bir görünüş(view) yaratır. Bu görünüşün içinde sketch gibi bir çizim oluşturulabilir. Broken View = Mevcut görünüşler üzerinden kırdırılmış kesit alma işlemi yapılır. 9 Update Views = Mevcut görünüşler elle seçilerek update edilir. Move/Copy View = Görünüşlerin sayfa üzerindeki yerlerini değiştirebilir veya kopyalayabilir . Align View = Görünüşleri birbirilerine göre hizalayabilir. View Boundary = Görünüşlerin çerçeve boyutları ayarlanır. 18.4.1 Base View Teknik resim ortamına mevcut modelin çeşitli tiplerde görünüşlerini eklemek için Insert Æ View Æ Base View ya da sayfa(sheet) sınırına MB3 ile ya da drawing layout toolbarındaki ikonuyla komuta girilir. Ekrandaki diğer görünüşlerin yeri değiştirilir. Farklı bir dosyadan görünüş getirilecekse, dosya seçimi yapılır. Ölçek TOP FRONT BOTTOM LEFT Görünüşün çizgi ayarı Şekil 8 Model 3 boyutlu bir ortamda yeni bir oryantasyona getirilir. RIGHT BACK TFR-ISO TFR_TRI Görünüş ekleme aşamasında , görünüş üzerinde sağ tıklama yapılırsa yan taraftaki gibi bir menüyle karşılaşılır. Menüde karşımıza çıkan bu fonksiyonlar, bar üzerinde bulunan fonksiyonları içerir. Bunun dışındakiler Şekil.9’da gösterilmiştir. 10 Görünüşün çıkarılması sonrasına otomatik olarak “projected view” komutuna geçilir. Bu komutla çıkarılan görünüşün değişik açılardaki izdüşüm görünüşleri ekrana getirilir. Görünüş etiketi yerleştirir. Ölçek etiketi yerleştirir. Şekil 9 Orient View Tool = İstenilen görünüşün farklı açıdaki görünüşlerini ekleme işlemini dinamik olarak yapar. Yeni görünüş elde etme, modeli döndürme işlemi(rotate), bir düzlemsel yüzeye karşıdan bakmak veya şeklin yataya oturacak yönünü belirtme şeklinde olabilir. Orient View seçeneğine basıldığı zaman aşağıdaki pencereyle karşılaşılır. (Şekil.10) İstenilen görüntüyü yakalayınca orta tuşa(MB2) tıklanarak onaylanır. Orient View Tool Şekil 10 Rotation Tool = Dinamik WCS yöntemini kullanır. View Plane Tool = Plane düzlemine bakarak görünüş çıkarır. Horizontal Direction Tool = Yatay eksene göre görünüş çıkarır. Associative Orientation = Oryantasyonu ilişkili tutar. (ON/OFF) 11 Reverse Direction= Yönü değiştirir. Montaj (assembly) dosyalarının teknik resmini alırken saklamak istenilen bileşenler olabilir.Base View ile görünüşü ortama eklerken Hide Component ikonu ve yine kesit görünüşlerde kesilmeyecek bileşenlerin gösterildiği Non-sectioned Component ikonu Setting bölümünde ortaya çıkar. Hide Component Non-sectioned Component Hide Component/Non-sectioned Component seçeneği tıklanır, gizlemek istenilen bileşenler seçilir, onaylanır. Şekil 11 12 Bu işlemleri gerçekleştirirken görünüş üzerinden seçim yapmak herzaman kolay olmayabilir. İstenilen bileşenler Assembly Navigator’ dan daha rahat seçilebilir.(Şekil.12) Şekil 12 18.4.2 Projected View Teknik resim ortamına mevcut görünüşlerden yardımcı görünüşlerini eklemek için kullanılır. Base view yarattıktan sonra (eğer ayar açıksa) otomatik olarak bu komuta giriş yapılır. Mevcut görünüşten orthographic view, auxiliary view şeklinde görünüşler çıkarılır. Insert / View / Projected View ya da görünüş üzerine MB3 ile ya da Drawing Layout toolbarından ikonuyla komuta girilebilir. Bakış yönünü 180 derece döndürür. Yardımcı görünüşleri çıkarılacak ana görünüş. Dinamik izdüşümü görünüşü yakalama. Şekil 13 13 Vector constuctor ile hinge line belirterek görünüş çıkarma. Orthographic Views= Standart görünüşlerden yatay veya dikey doğrultuda diğer yardımcı görünüşlerini verir. Ana görünüşle yatay ve dikey doğrultuda hizalı olarak yaratılır. Hinge Line= Kesit doğrultusu Vector Direction= Kesite bakış doğrultusu Helper Line= Yardımcı çizgi Şekil 14 Auxiliary Views= Mevcut görünüşlerden, belirlenen bir açıdan bakarak yardımcı görünüşlerini verir. Hinge Line= Kesit doğrultusu Direction Orthographic to Hinge Line= Kesite bakış doğrultusu Shaded Auxliary Preview= Görünüşün ön izlemesi Şekil 15 14 18.4.3 Detail (Detay)View Teknik resim ortamına mevcut görünüşler üzerinden detay görünüşlerini eklemek için; Insert / View / Detail View ya da görünüş üzerine MB3 ile ya da Drawing Layout toolbar’ından ikonunu seçilir. Ölçek Detay alınacak bölge Detay alınan bölgenin ana dikdörtgen şeklinde bir görünüşteki ifade şekilleri. alanla ifade edilir. Detay alınacak bölge daire şeklinde bir alanla ifade edilir. Detay görünüş çıkarırken aşağıdaki prosedür izlenir; 1. Detay alınacak dairesel bölgenin merkezi snap point’ler yardımıyla seçilir. 2. Dairenin sınırı belirtiler. 3. Ölçek değeri girilir. 4. Ekran üzerinde istenilen yere tıklanarak bırakılır. 15 PROJE 18.4.1 : Şekil 16’daki katıyı modelleyip, teknik resim çalışması yapacağız. Antetli bir resim sayfası üzerine görünüş ekleyip, bunun üzerinden ortographic ve detay görünüşler çıkaracağız. • “model_1.prt” isimli bir dosya yaratın. Start/Modeling ile modellemeye girin. • Block komutuna girip100-80-50 ebatlarında bir blok yaratın. • XC’ye paralel doğrultuda boydan boya bir T-Slot yaratın. (Thru Slot seçeneği açık olsun, Top width=10mm, Top depth=10 mm, Bottom width=20mm, Bottom depth=10mm) Katının tam ortasına oturacak şekilde pozisyonlayın. • Şekle trimetric bakıp, öndeki 2 kenara 20mm’lik chamfer yapın. Şekil 16 • Şekle trimetric bakıp, arkadaki 2 köşeye alt yüzeyden geçen 10 mm çapında 2 delik(hole) delin. (Şekil 17) Şekil 17 • Start/Drafting ile teknik resim uygulamasına geçin. • Sheet penceresi ekrana gelecektir. Size sekmesinden Standart Size’ı işaretleyip, A2 sayfasını seçin, onaylayıp çıkın. • Base View komutu açılacaktır. TOP görünüşü seçip ekrana yerleştirin. 16 • Projected View otomatik olarak açılacaktır. Bu görünüşün düşeye(Şekil 18) ve yataya(Şekil 19) izdüşüm görünüşlerini çıkarın. Şekil 19 Şekil 18 • Yataya çıkarılan projected view’in çerçevesi üzerinde sağ tık ile Detail View ile kanalın kesidinin detay görünüşünü çıkarın. Şekil 20 17 • Base View komutuna girip sayfanın sağ alt bölümüne perspektif bir görünüş koyun. Şekil 21 • Dosyayı kaydedip(FileÆSave) kapatın. 18.4.4 Section (Kesit) View Görünüşler üzerinden basit veya kademeli kesit oluşturma işlemleri için kullanılır. Dinamik olarak yapılır. Insert / View / Section View ya da görünüş üzerine MB3 ile ya da Drawing Layout toolbar’ından Section View ikonu yardımıyla kullanılır. Şekil 22 18 Kesit çalışmalarında komut veya ikonla giriş yapıldığında öncelikle ana görünüşü(parent view) seçmek gerekir, böylece ana komut toolbar’ı ekrana gelecektir.(Şekil 23) Kesit Kesit çizgilerinin çizgisine Kademeyi yeriyle kademe silme oynama ekleme Görünüşün ve kesit çizgisinin çizgi ayarı Görünüşün oryantasyon çeşitleri Şekil 23 Mevcut görünüşten kesit alınırken şu yol izlenir; 1. Snap Point seçeneklerini kullanarak kesme pozisyonunun tanımlanması. Şekil 24 19 2. Kesme doğrultusunu dinamik olarak yakalama, (örn.,XC) (ki bu şekilde mouse hareketiyle doğrultuyu kaybetmemek için sağ tık yapıp Lock Alignment denebilir) veya . vector constructor yardımıyla belirtme. Ayrıca parçaya bakış yönünün gerekirse aksi yöne çevrilmesi. 3. Kademeli kesit istenirse Add segment ikonu ile ilave kesme noktaları belirtme. (Şekil 25)Segment ekleme bittiğinde ikona tekrar basılarak özellik kapatılır. Arrow Segments = Kesit okları Bend Segments = Dönme pozisyonları Cut Segments = Kesme pozisyonları Şekil 25 4. Serbest el yöntemi ile kesit resminin yerleştirilmesi. Veya, başka bir görünüş tıklanarak onun oryantasyonu kopyalanarak görünüşün yaratılması.. Bir diğer seçenek, kesit görünüşünün mevcut bir görünüş üzerine yaratılması. Not: İstenirse şeklin oryantasyonu, 4. basamakta anlatılanlara ilave olarak, Section View Tool yardımıyla da yapılabilir. Kesme pozisyonu tanımlamaları bittikten sonra girilen komut penceresinde modelin nereden kesildiği düzlem ile belirtilir. Oluşacak kesit görünüşü 3D görülebilir, döndürülüp istenilen duruşta bırakılabilir. Son halde basılan Lock orientation ile ekrana bu oryantasyonda yerleştirilir. Şekil 26 20 Cut = Bu butona basıldığı zaman modelin kesilmiş hali ekrana gelir. Lock Orientation = Bu seçenek ile Section View penceresinde kilitlenen görüntü, teknik resim sayfasına taşınır. PROJE 18.4.2 : Delikleri göstermek amaçlı YC doğrultusunda (sayfanın düşey ekseninde) delik merkezinden geçen bir kesit görünüşü çıkaracağız. • “model_1.prt” isimli bir dosyanızı açın. • Top resmin üzerinde sağ tık(MB3) ile Add Section View yöntemini seçin. Şekil 27 • Kesme pozisyonu olarak çember merkezini seçin. Şekil 28 • Mouse hareketiyle YC doğrultusunu yakalayınca sağ tık(MB3) Lock Alignment’ı seçin, böylece kesme doğrultusunu kitlemiş olacaksınız. Şekil 29 21 Diğer bir yöntem olarak, Define Hinge Line’a tıklayınca gelen vektör oluşturma komutuyla YC doğrultusu söylenebilir. Şekil 30 • Kesite bakış yönünün Şekil 29’deki olmasını sağlayın.(sağa doğru) Mouse görünüşün sağına doğru çekip tıklayarak sayfaya yerleştirin. • Şekil 31 • • Undo yapın ve önceki aşamaya kadar baştan gelin. Section View Tool ikonuna basıp oluşacak kesit görünüşünü, modeli kesilmiş ve katı görüntüde olacak şekilde görün. Rotate ile inceleyip,istediğiniz bir duruşta bırakıp Lock Orientation’a basıp kitleyin.Orta tıkla(MB2) bu ekrandan çıkıp görünüşünüzü yerleştirin. Şekil 32 22 Yeni bir kesit görünüş olarak da kademeli kesit alalım; • • Yeni kesit için komuta girip yine üstteki delik merkezini verip XC doğrultusunu seçin. Komut toolbarından Add segment’i seçin ve diğer kesme noktası olarak kanalın orta noktasını yakalayın. Şekil 33 Şekil 34 • Move segment’e basıp kesit çizgisinin dönme segmetini seçin. Kanalın boyu üzerinde orta noktaya tıklayarak buradan geçmesini sağlayın. Şekil 35 Şekil 36 23 • Move segment’e tekrar basarak segment kaydırma operasyonundan çıkıp, görünüşü ekrana yerleştirin. Şekil 37 • Dosyayı save etmeden kapatın. 24 18.4.5 Half Seciton View Görünüşler üzerinden yarım bir bölgenin kesitini oluşturmada kullanılır. Dinamik olarak yapılır. Insert / View / Half Section View ya da görünüş üzerine MB3 ile ya da drawing Layout toolbar’ından Half Section View ikonu yardımıyla kullanılır. Kesit çalışmalarında komut veya ikonla giriş yapıldığında öncelikle ana görünüşü(parent view) seçmek gerekir, böylece ana komut toolbar’ı ekrana gelecektir Verilen kesme hatlarının yerini kaydırma Şekil 38 Arrow Segment = Kesit oku Bend Segment = Dönme pozisyonu Cut Segment = Kesme pozisyonu System-generated half section view = Yarım kesit görünüşü Şekil 39 25 Half SectionView kullanımı şu şekildedir; 1. Komutla giriş yapıldıysa ana görünüşün seçilmesi ve kesme pozisyonu(cut position) için nokta tanımlama..(Şekil 40’da çember merkezi) Şekil 40 2. Kesit çizgisinin dönüş pozisyonu(bend position) için nokta belirtme. Şekil 41 3. Kesme doğrultusunu dinamik olarak yakalama, (örn.,XC) (ki bu şekilde mouse hareketiyle doğrultuyu kaybetmemek için sağ tık yapıp Lock Alignment denebilir) veya . vector constructor yardımıyla belirtme. Ayrıca parçaya bakış yönünün gerekirse aksi yöne çevrilmesi. (Şekil 42) Şekil 42 26 Şekil 43 18.4.5 Revolved Section View Görünüşler üzerinden döndürülmüş kesit alma işlemi dinamik olarak yapılır. Kesit çizgisindeki segmentler arası 90°’den farklı olabilmektedir. Kesit görüntüsü ise bu kesme hattının 180°’ye yatırılmış hali olur. Insert / View / Revolved Section View ya da görünüş üzerine MB3 ile ya da drawing layout toolbar’ından Revolved Section View ikonu ile yapılır. Şekil 44 Arrow Segment = Kesit oku Step/Cut Segment = Kademe/ Kesme pozisyonu Bend Segment = Dönme pozisyonu Rotation Point = Dönme noktası Şekil 45 Revolved Section View ile kesit alırken şu yol izlenir; 1. Komutla giriş yapıldıysa ana görünüşün seçilmesi ve kesit segmentlerinin buluşacağı dönme noktası (rotation point) adı verilen bir noktanın belirtilmesi. (Dairesel parçalarda kullanımı tercih edilen komutta en uygun nokta, parçanın merkezi olur.) Şekil 46 27 2. İlk kesit segmenti için Kesme pozisyonu belirtme. (Şekil 47’de delik merkezi.) Şekil 46 Şekil 47 3. İkinci kesit segmenti için Kesme pozisyonu belirtme. (Şekil 48’de delik merkezi.) Şekil 48 4. Kesiti 180º’ye açarken hangi doğrultuda oluşturacağı bilgisi. (Şekil 49’da XC kullanılmıştır.) Yine kesite bakış yönü açısından ihtiyaç olursa ikonu ile tersine çevrilmesi. Şekil 49 28 Not: Eğer kesite dönme segmenti de koymak istenirse, 3. basamakta 2. kesme pozisyonun tanımladıktan sonra “Add Segment” ikonuna basılır. Belirtilen iki kesme segmentinden istenilen tıklanır ve yine dinamik olarak dönme segmentinin konumu gösterilir. Orta tuşla kesit çizgisini onaylarak ya da Place View ikonuna basarak kesit resmi sayfaya yerleştirilir. Kesit görünüşünü sayfaya yerleştirmeden önce kesit segmentleri gerekirse “Delete Segment” ikonuna basıp segment seçilerek silinebilir. Yeri değiştirilmek istenirse “Move Segment” ikonun basıp segment seçilir ve yeni yeri gösterilir. Kesit çizgisinin dönme merkezi ise “Move Rotation Point” ile yeniden belirtilebilir. 29 18.4.6 Folded Section View Mevcut görünüşler üzerinde belirtilen noktaları birleştirmek suretiyle oluşturulan kesit çizgisiyle açılmamış kesit görünüşlerini oluşturur. Insert / View / Folded Section View ya da drawing layout toolbar’ından Folded Section View ikonu ile yapılır. Kesit çalışmalarında komut veya ikonla giriş yapıldığında öncelikle ana görünüşü(parent view) seçmek gerekir, böylece ana komut toolbar’ı ekrana gelecektir. Folded Section View ile kesit alırken şu yol izlenir; 1. Komutla giriş yapıldıysa ana görünüşün seçilmesi ve hinge line(kesit doğrultusu) belirtme. Vektör oluşturma menüsü bu aşamada yardımcı olacaktır. 2. Kesit çizgisinin birbirine bağlayacağı noktalar sırasıyla seçilir. (Şekil seçilmiş.) 30 de 3 çember merkezi 3. Nokta seçmeyi bitirdikten sonra orta tık(MB2) veya ikonu ile görünüşü ekrana yerleştirme. 18.4.7 Unfolded Ponit to Point Section View Mevcut görünüşler üzerinde belirtilen noktaları birleştirmek suretiyle oluşturulan kesit çizgisiyle, verilen kesit doğrultusunda, açılmış kesit görünüşleri oluşturur. Insert / View / Folded Section View ya da drawing layout toolbar’ından Unfolded Ponit to Point Section View ikonu ile yapılır. Kesit çalışmalarında komut veya ikonla giriş yapıldığında öncelikle ana görünüşü(parent view) seçmek gerekir, böylece ana komut toolbar’ı ekrana gelecektir. 31 Folded Section View ile kesit alırken şu yol izlenir; 1. Komutla giriş yapıldıysa ana görünüşün seçilmesi ve hinge line(kesit doğrultusu) belirtme. Vektör oluşturma menüsü bu aşamada yardımcı olacaktır. 2. Kesit çizgisinin birbirine bağlayacağı noktalar sırasıyla seçilir. (Şekil seçilmiş.) 3. Nokta seçmeyi bitirdikten sonra orta tık(MB2) veya yerleştirme. 32 de 4 çember merkezi ikonu ile görünüşü ekrana 18.4.8 Unfolded Ponit and Angle Section View Mevcut görünüşler üzerinde belirtilen noktalardan verilen açı değeri ile geçen segmentlerle oluşan kesit açılmış kesit görünüşleri oluşturulur. Insert / View / Folded Section View ya da drawing layout toolbar’ından Unfolded Ponit to Angle Section View ikonu ile yapılır. Kesit şu yolla oluşturulur; 1. Komut penceresinde ilk adım olarak görülen parent view (ana görünüş) seçme. 2. Kesitin açılma doğrultusu olarak hinge line (kesit doğrultusu) gösterme.(Vector Constructor burada yardımcı olacaktır.) 3. Gerekirse penceredeki “Reverse Vector” butonu ile bakış yönünü döndürme. 4. “Apply”a basma. Section Line Creation penceresi açılacaktır. 5. Kesme noktası verip, o noktadaki kesit segmentinin doğrultusunu belirleyecek “Angle(açı)” değerini girme (yatay yönle yaptığı) ve “enter”lama. 6. Nokta ve açıları belirledikten sonra “OK” ile görünüşü ekrana yerleştirme. 33 18.4.9 Break-Out Section Mevcut görünüşler üzerinde belirlenen bir bölgenin parçadan çıkarılması şeklinde elde edilen kısmi kesittir. 3D montaj veya parçalar üzerinden alınabilen bir kesit çalışmasıdır. Görünüşün üzerinde yaratılır. Insert / View / Break-Out Section View ya da drawing layout toolbar’ından Break-Out Section View ikonu ile yapılır. Kesiti yaratma(Create), sonradan değişiklik yapma(Edit) ve kesiti görüntüden kaldırma (Delete) komut içerisinden yapılmaktadır. 1 3 5 Kesit alma sırasında komut penceresindeki adımlar(Şekil soldan sağa doğru gerekli seçimleri yaparak izlenilir. 2 4 1 Select View = Kesiti alınacak görünüşün seçilmesi. 2 Indicate Base Point = Kesitin başlayacağı noktanın seçilmesi 3 Indicate Extrusion Vector = Kesit alma yönünün belirlenmesi 4 Select Curves = Kesme curvelerinin seçilmesi (curveler kapalı olmalı) 5 Modify Boundary Points = Kesit alma curvelerinin geçtiği noktaları değiştirme 34 ) Parçadan çıkarılacak kısmın kesiti, görünüş “Expand” edilerek çizilir.(Görünüşün üzerinde sağ tık yaparak(MB3)) Sonrasında belirtilen “base point” den itibaren verilen yönde süpürülerek oluşacak hacim parçadan çıkarılır. Bu şekilde parçanın kesilen kısımları taranarak kısmi kesit görünüşü ortaya çıkar. Expand modundayken çizim yaparken WCS’in uygun oryantasyonda olduğuna emin olmak gerekir. Aksi halde WCS’i düzenlemelidir. Bu moddan çıkmak için yine sağ tık “Expand” denmelidir. 1 1 2 3 4 35 18.4.10 Broken View Mevcut görünüşler üzerinden kırdırılmış kesit alma işlemi yapılır. Kırılacak bölgenin tayini kullanıcı tarafından belirlenir. Ölçüsel herhangi bir değişiklik yaşanmaz. Insert / View / Broken View ile ya da drawing layout toolbar’ından Broken View ikonu ile yapılır. Add Break Region = Kırdırma işlemi yapılacak bölgenin oluşturulmasını sağlar. Replace Break Boundary = Kırdırma sınırlarını değiştirir. Move Boundary Point = Kırdırma sınırların geçtiği noktaları taşır. Define Anchor Point = Kırdırma sonucu ekranda kalacak kısmı temsil eden nokta gösterilir. Position Break Region = Kırdırma bölgesinin pozisyonunu değiştirir. Delete Break Region = Kırdırma bölgesini siler. Curve Type = Çeşitli kırdırma tiplerini içerir. Kırdırma Tipleri: 36 Broken View alırken bazı kısıtlamalar vardır. Kesit resmi çıkartılmış ana görünüşler üzerinde kırdırılmış görüntü çıkarılamaz. Detay resmi çıkartılan görünüşler üzerinde kırdırılmış görüntü çıkarılamaz. Yine Unfolded ve Revolve komutlarıyla çıkartılan kesit resimleri üzerinde kırdırılmış görüntü çıkarılamaz. Broken View için şu prosedür izlenir; 1. Komuta girildikten sonra kırdırılmış kesit alınmak istenen görünüş çerçevesinden tıklanarak beliritilir. 2. Curve Type kısmından kırdırma sembolü seçilip şekil üzerinden 2 nokta seçerek bölge tarifine başlanır. 3. Ekranda kalacak bölgeyi sisteme tarif etmek amacıyla, line ile tamamen kapalı bir alan oluşturacak şekilde bölge sınırlamaya devam edilir. Bu işlem kırdırma sembolünün uç noktası yakalanarak son bulur. 4. Komut penceresinden Apply’a basılır. 37 5. Ekranda kalması istenen 2. bölge için de aynı tarif yöntemi uygulanıp Apply’a basılır. 6. Cancel ile pencere kapatıldığında ekranda istenen bölgeler Şekil ‘deki gibi görünecektir. Broken View edit işlemleri: Kırdırılmış görünüş elde ettikten sonra tekrar komuta girip görünüş çerçevesinden gösterilirse komut penceresi içinde değişiklik yapmamıza izin verecek ikonlar aktif hale gelir. 1 2 3 4 5 6 1 Add Break Region: Tek bir bölge yaratılmışsa ikinci b,r tane tanımlamak için bu seçenek kullanılmalıdır. 2 Replace Break Boundary: Görünüş üzerinde daha önceden belirlenen kırdırma sınırları bu işlem ile değiştirilebilir.Yeni bir bölge tanımlamak istenilen kırdırlmış bölge seçilip baştan sınırları tayin edilir ve komuttan çıkılınca görünüş otomatik olarak update olur. 3 Move Boundary Point = Kırdırma sınırların geçtiği noktaları edit etmek için kullanılır. Move Boundary Point seçilir ve resimde görüldüğü gibi oluşan noktalar taşınır. (Şekil ) 4 Define Anchor Point: Kırdırma noktasını belirten noktayı yeniden tanımlamak için kullanılır. Kırdırılan bölge seçilir ve nokta değiştirilir. 38 5 Position Break Region: Kırdırma işlemi sonrasında oluşan görünüşler için yeni pozisyon belirlemede kullanılır. Preview and Poistion seçeneği açılarak drag yöntemi ile görünüşlerin yeni yerlerini ayarlayabiliriz. Ekranda seçilen bölge istenilen yere bırakılarak kaydırılmış olur. Bunun dışında görünüşler arası olması gereken mesafeyi de verebiliriz. 6 Delete Break Region: Kırdırma bölgesini silerek, görünüşün ilk haline geri dönmesi sağlanır. 18.4.11 View Boundary Görünüşlerin default ölçülerde gelen çerçeveleri çeşitli metodlarla değiştirilir. Insert / View / View Boundary ile ya da Drawing Layout toolbar’ından View Boundary komutu ikonu ile yapılır. 39 Break Line / Detail = Görünüş çerçevesi kullanıcı tarafından belirlenen çizgilerden oluşur. Manual Rectangle = Dinamik olarak elle açılan dikdörtgensel alan görünüş çerçevesi olarak kabul edilir. Automatic Rectangle = Çerçevenin ilk gelen default boyudur. Bound by Objects = Çerçevenin sınırları görünüş üzerinde tanımlanan noktalar veya görünüş kenarlarının seçimi ile sağlanabilir. PROJE 18.4.3 : Görünüş üzerinde çeşitli çerçeve uygulamaları yapalım. • “model_1.prt” isimli dosyanızı açın. • InsertÆSheet ile bir A3 sayfası ekleyelim. • Sheet üzerinde sağ tık ile Add Base View deyip Right view ekleyin. Yeni çerçeveyi oluşturacak eğrileri çizelim. • InsertÆSketch ile çıkardığımız görünüşü seçip çizime başlayalım. Şekil ‘deki gibi bir kesit oluşturun. Sketch’den çıkın. 40 • Görünüşün çerçevesi üzerinde sağ tıkta View Boudary’yi seçip Break Line/Detail tipini seçin. Sketch çizgilerini gösterelim. OK deyip komuttan çıkın. • Parçadan bir Top view çıkarın. • Çerçevesine sağ tık View Boundary’yi seçip, Manual Rectangle’ı işaretleyin. Görünüşün üzerinde tıklayıp sürükleyerek bir dikdörtgen sınırlama yapın. 41 Çerçeveyi orijinal hale geri getirmeye çalışalım. • Görünüşün yeni çerçevesinde sağ tıkla yine View Boundary’ye girip Automatic Rectangle’ı seçin. OK deyip komuttan çıkın. • Bu sefer aynı görünüşte yine komuta girip Bound by Objects seçeneğini seçin. Delik kenarlarını ve kanalın kenarının orta noktasını seçenekler yardımıyla gösterin. 18.5 Ölçülendirme (Dimesions) Modeling uygulamasında Sketch’de yapılan ölçülendirmeye benzemeyen fakat daha kapsamlı bir çalışmadır. Dimension Toolbar’ı tamamen ölçülendirmeyle ilgili komutların kısa yollarını içerir. Menüde ise bu komutlar Insert kısmında Dimension’ın altındadır. Ana olarak 3 kısma ayrılabilirler; iki obje(nokta,kenar) arası çeşitli ölçüler, çoklu obje seçimi ile yapılan, bir noktaya göre veya verilen noktalar arası yatay/düşey seri ölçü çıkarma ve belirlenen 0 noktasına göre verilen objelerin mesafelerinin çıkarılması. Bu çeşitler menüde seperatörle, toolbarda da başlıklar altında toplanarak ayrılmışlardır. 42 Snap pointler yardımıyla ekranda istenilen objeler seçilebilir. Ölçülendirme menüsü aşağıdaki gibidir. Default hale geri dönüş (Reset) Yazı Tolerans Ölçü Ölçü ile ilgili ok, ekleme hassasiyeti ekleme çizgi, yazı vs.ayarları Inferred Dimensions: Ölçülendirme komutları içinde en akıllı ölçülendirme komutu olarak kullanılır. Yatay ya da dikey herhangi bir line seçildiği zaman yatay ,dikey ve paralel ölçü çıkarılabilirken, birden fazla line seçildiği zaman açısal ölçüleri çıkarılır. Bunun dışında çap ve yarıçap ölçüleri çıkarabilme yeteneği de vardır. Şekil ‘de bu seçenekle çıkarılmış ölçüleri görmektesiniz. Horizontal Dimensions: Seçilen iki nokta arasında yatay ölçü çıkartmak için kullanılır. Kontrol noktası, kesişim noktası ya da yay merkezi gibi noktalar seçilebilir. Nokta yerine objenin kendisi seçildiği zaman karşılıklı uç noktaları arasındaki yatay mesafe ölçü olarak çıkartılır. Vertical Dimensions: Seçilen iki nokta arasında dikey ölçü çıkartmak için kullanılır. Kontrol noktası, kesişim noktası ya da yay merkezi gibi noktalar seçilebilir. Nokta yerine objenin kendisi seçildiği zaman karşılıklı uç noktaları arasındaki dikey mesafe ölçü olarak çıkartılır. Parallel Dimensions: Seçilen iki nokta arasında paralel ölçü çıkartmak için kullanılır. Kontrol noktası, kesişim noktası ya da yay merkezi gibi noktalar seçilebilir. 43 Perpendicular Dimensions: Seçilen iki nokta arasında dik ölçü çıkartmak için kullanılır. Kontrol noktası, kesişim noktası ya da yay merkezi gibi noktalar seçilebilir. Chamfer Dimension: Geometriler üzerinde yapılan pahların ölçülendirilmesi için kullanılır. Sadece açısı 45 derece olan pahlar ölçülendirilebilir. Angular Dimensions: Paralel olmayan birden fazla obje arasındaki mevcut olan açıyı öçlülendirmek için kullanılır. Cylindrical Dimensions: Silindirik geometriler üzerinden düz kenarları ya da direkt olarak yüzeylerini seçip mevcut çap değerini ölçülendirmek için kullanılır. Nokta yakalama seçeneklerinden yararlanabilinir. Ayrıca çap (DIA) sembolü otomatik olarak ölçüye yerleşecektir. Hole Dimensions: Dairesel geometriler üzerinden çap ölçüsü çıkartmak için kullanılır. Tek bir ok ile yerleşen ölçüdür ve çap sembolü otomatik olarak gelir. Diameter Dimensions = Daire veya yay üzerinden çap ölçüsü çıkartmak için kullanılır. Karşılıklı olarak yerleşen iki ok ile yaratılan ölçüdür ve çap sembolü otomatik olarak gelir. Oklar daire veya yay üzerinde içten yada dıştan yerleşebilir. Radius Dimension: Daire veya yay üzerinden yarı çap ölçüsü çıkartmak için kullanılır. Ölçü küçük bir ok ile yerleştirilir. Yarıçap sembolü otomatik olarak gelicektir. Eğrilik yarıçap ölçülendirme işleminde SHIFT ile mouse sürüklenirse eğrinin farklı noktalarındaki yarıçap değerleri de ölçülebilir. 44 Radius to Center: Daire veya yay üzerinden yarı çap ölçüsü çıkartmak için kullanılır. Ölçü küçük bir ok ile yay merkezine yerleşir. Çap sembolü otomatik olarak gelicektir. Folded Radius: Ölçülendirmek istenilen yay merkezi teknik resim üzerinde çok uzak bir noktada kalıyorsa, ölçü okunun kırdırılarak yerleşimi sağlanabilir. Thickness Dimensions: İki adet curve arasındaki (eğrileri de kapsar) mesafeyi ölçülendirmek için kullanılır. İlk seçilen curve üzerindeki nokta , ikinci seçilen curve üzerinde kesiştirilir ve normalleri doğrultusundaki mesafesi ölçülendirilir. Arc Length Dimensions: Çevre uzunluğunu ölçülendirmek için kullanılır. Horizontal Chain Dimensions: Yatay doğrultuda uç uca yerleşen birden fazla ölçü çıkartmak için kullanılır.Remove Last seçeneği ile de en son eklenen yatay ölçü ekleme aşamasında silinebilir. ikonu ile Dimension Style penceresine girip Dimension sekmesinden değeri girişi yapılıp, nokta seçimine başlanırsa, birbirini izleyen yatay ölçüler arasına dik doğrultuda mesafe verilmiş olunur. 45 Vertical Chain Dimensions: Dikey doğrultuda baz alınan bir çizgiye göre uç uca yerleşen birden fazla ölçüyü çıkartmak için kullanılır. Remove Last seçeneği ile de en son eklenen dikey ölçü ekleme aşamasında silinebilir. ikonu ile Dimension Style penceresine girip Dimension sekmesinden değeri girişi yapılıp, nokta seçimine başlanırsa, birbirini izleyen dikey ölçüler arasına yatay doğrultuda mesafe verilmiş olunur. 46 MONTAJ (ASSEMBLY) GİRİŞ Bir CAD sistemi kullanılarak ürün tasarlanırken assemblies modülüne mutlaka gerek duyulmaktadır. Bu modül yardımıyla ayrı ayrı oluşturulmuş parçalar bir araya getirilerek birbirleriyle ilişkilendirilirler. Bu sayede birbirlerine monte edilen parçalardan nihai ürüne ulaşılmakta ve gerekli kontroller yapılabilmektedir. Genel olarak montaj yapılırken uygulanan 2 farklı yaklaşım vardır. Bunlardan biri çok parçalı assembly, diğeri ise görsel assembly’dir. Çok parçalı assembly: Bu yaklaşımda tüm parça verileri assembly dosyasına kopyalanır. Bu metot aşağıdaki dezavantajları da yanında getirir. • Mevcut assembly parçaları ile orijinal parçalar arasında bağ kurulmaz. • Assemblyi meydana getiren tüm parçalar bellekte tutulduğundan daha fazla bellek kullanılır ve sistem performansında belli bir düşüş gerçekleşir. Görsel assembly: Bu yaklaşımın avantajı assemblyi meydana getirecek parçalar arasında bağ kurulmasıdır. Parçaları kopyalamak yerine bu parçalar arasında bağ kurmak (link) bize şu avantajları sağlayacaktır. • Bellek ihtiyacı daha düşük olacaktır. • Assemblyi oluşturan parçalardaki herhangi bir değişiklik assemblyde otomatik olarak güncellenecektir. • Assembly bileşenleri arasında bölgesel ilişkiler tanımlanabilir. • Diğer uygulamaların (drafting, manufacturing vb.) ana verileri, üzerinde herhangi bir değişikliğe gitmeden kullanılabilir. • Geometrik verinin tek bir kopyası olduğu için bu veri üzerindeki herhangi bir edit işlemi bu parçayı esas alan tüm assemblylere yansıyacaktır. 47 BASİT ASSEMBLY TERİMLERİ Assembly (Montaj): Parçaların ve subassembly’lerin bir araya gelerek bütünü oluşturmasıdır. Aynı zamanda bileşenleri de bünyesinde barındıran bir parça dosyasıdır. Diğer uygulamalardaki gibi uzantısı .prt’dir. Subassembly (Alt Montaj): assembly’nin altında bir bileşen gibi görünüp ve aynı zamanda kendi altına da birçok bileşen alan, ana parçayı oluşturan alt montaj gruplarıdır. Montaj Altmontaj ve 2 Bileşen Altmontaj Altında 3 Bileşen Component Objects (Bileşen Obje): Ana ve alt assembly gruplarını oluşturan parçaların hangi parçalarla bağlantılı olduğunu işaret eder. Dosya ismi, katman, font, genişlik ve parçaların montajlandığı yerler, vb. bilgilerin kaydını tutar. Montaj 3 Bileşen Obje içermektedir Altmontaj 3 Bileşen Obje içermektedir 48 Component Part (Bileşen Parça): Assembly sonucunda oluşacak nihai parçayı oluşturan ana bileşenlere verilen isimdir. Montaj Altmontaj Montajın Bileşen Objesidir Altmontajda Her Bir Bileşen Obje Bir Bileşen Parçayı İşaret Eder ASSEMBLY’NİN İÇERİĞİ Assembly modeli tasarlanırken izlenecek 2 ana metot vardır. Bunlar: • Top-Down Modeling (Yukardan-Aşağıya Modelleme) • Bottom-Up Modeling (Aşağıdan-Yukarıya Modelleme) Top-Down Modeling: Bu modellemede, montajı oluşturacak parçalar aynı çalışma dosyasında modellenir. İsminden de anlaşılacağı gibi oluşacak montaj hiyerarşik bir düzen olarak düşünülürse, yukardan aşağıya doğru alt montaj ve diğer bileşenleri yaratarak oluşturulur. Aynı dosya üzerinde yaratılan parçaların daha sonra teker teker isim verilerek kendi dosyaları yaratılabilir. Bottom-Up Modeling: Bu modellemede ise top-down’dakinin aksine ana parçayı oluşturacak parçalar farklı çalışma dosyalarında yaratılır ve daha sonra yeni bir dosya açılarak bu dosya üzerinde daha önceden oluşturduğumuz parça dosyaları tek tek çağrılarak montajlama yapılır. Tavsiye edilen metotta budur. 49 LOAD OPTİONS File → Options → Assembly Load Options File menüsünden yukarıdaki yol izlenerek load options menüsüne ulaşılabilir. Bu opsiyon özelikle geniş assembly parçalarında sisteme çeşitli avantajlar sağlar. Bu avantajlar: • Hangi parçanın nereden yükleneceği belirlenip belli bir sınırlama getirilebilir. Böylelikle bileşenlerin tamamı ya da istenilen kısmı görüntülenerek sistemin bellek ihtiyacı aşağıya çekilebilir. • Açılacak bileşen dosyasının hangi dizinde aranacağı ve hangi sırayla dizinlerin aranacağı belirtilebilir. • Herhangi bir bileşenin ya da hiçbir bileşenin yüklenmemesi sağlanabilir. Sadece assembly parçası yüklenir, bileşenler yüklenmez veya görüntülenmez. • Load opsiyonu ana assembly parçasını herhangi bir şekilde etkilemez sadece assembly ile birlikte gelen bileşen parçalar üzerinde etkili olur. As saved: Parçayı kaydedilen yerden yükler. From folder: Parçayı assembly’nin yüklü olduğu dizin içersinden yükler. From search folder: User-defined arama dizinlerini kullanır. Yüklenecek bileşenlerin seçilmesi filtrelenmesi işlemlerine olanak seçeneği, assembly dosyası bileşenlerinin tamamıyla Referans setlerinin kullanılır. 50 ve ve tanır. açıldığında bileşenlerin All tüm component assembly yüklenmesini sağlar. aranacak dizinlerin tanımlanmasında ASSEMBLY NAVİGATOR Assembly navigator, üzerinde çalışılan assembly yapısını grafiksel bir dizen olarak gösteren bir araçtır. Mevcut montajın yapısını göstermesinin yanı sıra montaj bileşenlerin seçilmesi ve basit montaj işlemleri de buradan gerçekleştirilebilir. Assembly navigatorda parça isimleri başında parçaların o anki durumlarını simgeleyen ikonlar bulunur. Bu ikonlar: • Bir parçanın solunda (+) veya (-) işareti varsa bu parça altında parçaya bağlı alt dizinler veya birden fazla parça olduğunu gösterir. (+) dizinlerin açık olduğunu (-) ise kapalı olduğunu simgeler. • Kırmızı işaretli bir kutunun olması bu parçanın açık ve çalışma ortamında olduğunu gösterir. Kutunun üzerindeki işaretin gri olması parçanın açık fakat blank ortamında olduğunu gösterir. Kutunun içinin boş olması ise parçanın kapatılmış olduğunu gösterir. • Parçanın yanında küp sembolünün olması bu parçanın bir bileşen olduğunu, ufak küplerden oluşmuş bir bileşen olması bu parçanın bir montaj ya da alt montaj olduğunu gösterir. Assembly navigatorda parça ismi üzerinde sağ tuşa basılması durumunda açılan pencereden assembly kısa yollarına ulaşılabilmektedir. Bu kısa menüyle seçilen parçanın açma, kapama, blank’e atma, aktif yapma, çalışma ortamından kaldırma, bağlı olduğu alt ve üst montajları görüntüleme vb. işlemleri yapılabilmektedir. 51 REFERENCE SET OLUŞTURMA Referans setleri, sadece üzerinde çalışılan parçanın aktif hale gelerek sistem yükünün azalmasını sağlar. Genelde karmaşık yapılı parçaları daha basit hale getirerek üzerinde rahat çalışılmasını sağlamakta kullanılırlar. Montaj içinden bir parça açılırken, parçanın tamamını değil referans setlerle belirlenen kısmını açmak mümkündür. Bu ayar; File → Load Options bölümünden yapılmaktadır. Montaj dosyası içindeki bir bileşene referans set atanmak istendiğinde şu yol izlenir: • Assembly navigatorda referans set atanacak parçaya çift tıklanır ya da bu parça üzerinde sağ tuşa basılarak make work part seçilir. Böylece montaj içindeki bileşen aktif hale gelerek çalışma parçası olur. Referans set atamadan önce bu işlem mutlaka yapılmalıdır. • Format → Reference Set’den reference sets penceresi açılır. Set as current: Seçilen referans setini aktifleştirir. Add object: Referans setine obje ekler. Remove object: Referans setinden obje çıkartır. Edit object: Var olan objeleri edit eder. Create: Yeni referans seti oluşturur. • Referans set penceresinde create komutuna basılır. • Gelen pencerede oluşturulacak referans setin adı girilir. (Ör; Datumsuz) • Parçanın referans sette olması istenen bölümleri seçilir ve orta tuşla işlem onaylanır. • Datumsuz isimli referans seti oluşturulmuştur. Referans setler arasında geçiş yapmak için referans set penceresindeki set as current komutu kullanılabileceği gibi Assembly navigatorda üstüne sağ tıklayıp gelen pencereden replace reference komutuda kullanılabilir. 52 parça set ADD COMPONENT Add existing component (varolan bileşeni ekleme) komutu, daha önceden cad ortamında oluşturulmuş ve montajda kullanılacak parçaları montaj ekranına çağırır. Bu komut assemblies toolbarında bulunduğu gibi aşağıdaki yolla da bu komuta ulaşılabilir: ¾ Assemblies → Components → Add Component Komuta girildiğinde aşağıdaki pencere ekrana gelir. • Daha önce bir montaj işlemi için çağrılmış ve yüklenmiş parçayı çağırır. • Montaj dosyasına çağrılan parçanın ismidir. • Montaj klasörden • dosyasına çağrılacak dosyayı, bulunduğu seçer. Positioning: Çağrılan parçanın yerleşeceği konumu belirler. Absolute; çağrılan parçayı 3 eksende verilen koordinatlara göre yerleştirir. Mate; çağrılan parçayı montaj ortamına daha önceden çağrılan bir parçayla ilişkilendirerek yerleştirir. Reposition; parçayı absolute’daki gibi 3 eksende verilen koordinatlara göre yerleştirir ayrıca parça montaj ortamına geldiği anda reposition komutunu açar. Böylece parça kullanıcının belirlediği eksenlerde yerleştirilir. • Multiple Add: Montaj ortamına aynı parçadan birden fazla çağrılacağı zaman bu seçenek işaretlenir. • Name: Montaj ortamına çağrılan parçanın adıdır. • Reference Set: Montaj ortamına çağrılan dosyaya daha önceden atanmış olan referans setlerini gösterir. Model seçeneğinde sadece parça çağrılır. Entire part seçeneğinde parça tüm bileşenleriyle beraber çağrılır. Empty seçeneğinde hiçbir şey çağrılmaz. • Layer Options: Çağrılan parçanın layer ayarlarını düzenleyen seçenektir. 53 • Add existing penceresi component preview penceresiyle beraber gelmektedir. Bu pencerede montaj ortamına çağrılacak parçanın model görüntüsü yer almaktadır. Add existing part penceresinde referans set olarak model girildiğinde parça yandaki görüntüsüyle gelmektedir. • Referans set entire part olarak değiştirilirse parça üzerindeki tüm datumlar, curveler, sketchler ve yüzeylerle beraber gelmektedir. Point Constructor Add existing part penceresinde ok butonuna basıldığında point constructor penceresi açılır. Bu pencere montaj dosyasına çağrılan parçanın yerleştirilmesini sağlar. Çağrılan parçanın WCS’ini geometrik şekillerden referans alarak yerleştiren komutlardır. Objenin seçilmesi için verilen bir uyarıdır. Obje seçildiğinde soldaki kırmızı yıldız işareti, yeşil tik işaretine dönüşür. Çağrılan parçanın WCS’ini, montaj penceresinin WCS’ini 0,0,0 noktası kabul ederek, belirtilen koordinatlara yerleştirir. Point constructor penceresinde, çağrılan bileşenin nasıl yerleştirileceği karar verildikten sonra ok butonuna basılarak işlem onaylanır. Bileşenin 0 noktası (WCS’i) istenilen noktaya yerleşmiş olur. 54 ¾ UYARI: Add existing component komutunu kullanırken, bileşen çağırmadan önce Set to WCS ikonuyla görüntünün tam karşınıza alınmasında fayda vardır. REPOSİTİON Reposition komutu montaj ekranına çağrılan parçanın montajını kolaylaştırmak için yeniden konumlandırılmasını sağlar. Bu komuta assemblies toolbarından ulaşılabileceği gibi aşağıdaki yollada ulaşılabilir; ¾ Assemblies → Components → Reposition Component Komuta girildiğinde yandaki class selection menüsü açılır. Burada yeniden konumlandırılacak bileşen seçilir. Ok butonu aktifleşir. Orta tuşla yada ok tuşuna basarak işlem onaylandığında aşağıda da görülen Reposition Component penceresi açılır. Seçilen bileşenin konumunu parametrelere bağlı olarak belirli değiştiren komutlardır. Bileşenin konumunu değiştirir Bileşen üzerindeki WCS’in konumunu değiştirir. WCS’in tüm eksenlerde o anki yönü ve koordinatıdır. Bileşenin ilerleme miktarıdır. Bileşenin ilerleme doğrultusunu belirler. Hareketin akıcı (fine) ya da kesikli (coarse) Bileşenin bileşenlerle kontrol eder. 55 olmasını hareketi çarpışıp ayarlar. esnasında diğer çarpışmadığını Trasnform komutları; Point To Point: Bileşen üzerinde seçilen bir noktayı başka bir noktaya sevk eder. Translate: Katıyı pozisyonu değiştirmeden verilen X,Y,Z, koordinatlarına taşır. Rotate About A Point: Katıyı bir nokta etrafında döndürür. Rotate About A Line: Katıyı bir çizgi etrafında döndürür. Reposition: Katıyı pozisyonunu değiştirerek taşır. Rotate Between Axes: Katıyı verilen eksenler arasında döndürür. Rotate Between Points: Katıyı verilen noktalar arasında döndürür. Reposition işlemi Reposition Component penceresindeki komutlardan yapılacağı gibi, şu yoldan da yapılabilir: ¾ Reposition komutuna tıklanır. Ekrana yandaki pencere gelir. ¾ Konumu değiştirilecek parça seçilir. Bu durumda ok butonu aktifleşecektir. ¾ Orta tuşla işlem onaylandığında ya da ok tuşuna basıldığında ekrana Reposition Component penceresi ve parçayı X,Y,Z eksenlerinde hareket ettirebileceğimiz ya da bu eksenler etrafında döndürebileceğimiz bir koordinat ekseni çıkar. ¾ Mouse’un sol tuşu yardımıyla X,Y ya da Z ekseninin ucundaki yeşil oklardan tutulursa; parça tutulan okun ait olduğu eksene paralel doğrultuda hareket ettirilebilir. ¾ Mouse’un sol tuşu yardımıyla X,Y,Z eksenleri arasındaki yeşil toplardan biri yakalanırsa; parça tutulan topun ait olmadığı eksenin (Örneğin; X-Y eksenlerinin sınırladığı düzlemdeki yeşil top tutulursa parça Z ekseni etrafında dönme hareketi yapabilir.) etrafında döndürülebilir. 56 MATİNG CONDİTİONS Mating komutu, üzerinde çalışılan montaj bileşenlerinin kendi aralarında ilişkilendirilmelerini sağlar. Aralarında ilişkilendirilen bileşenlerin serbestlik dereceleri azaltılmış olur. Kısaca bileşenler birbirlerine mating komutuyla monte edilir. Örneğin iki parça arasında bir teğetlik atanmışsa, parçalardan birinin yeri değiştirildiğinde diğer parça da bundan etkilenir ve parçalar teğetliği koruyacak şekilde beraber hareket ederler. Bu komuta assemblies toolbarından ulaşılabileceği gibi aşağıdaki yolla da ulaşılabilir; ¾ Assemblies → Components → Mate Component Mating komutunda en çok karşılaşılan kavram serbestlik derecesidir. Serbestlik derecesi bir parçanın hareket edebileceği doğrusal ve dairesel yönleri gösterir. Montaj dosyasında parçalar arasına mating özelliği verildikçe parçaların serbestlik dereceleri azalır. Doğrusal Serbestlik Derecesi Dairesel Serbestlik Derecesi Mating Conditions Penceresi Montaj bileşenlerine özelliklerinin atanan mating listelendiği bölümdür. Bileşenleri ilişkilendirirken kullanılan mating komutlarıdır. Mating type kısmında center komutu seçildiğinde aktifleşir ve seçilen yüzeyin kaç yüzeye göre merkezleneceğini gösterir. Yüzey seçim basamaklarıdır. Seçim işlemini filtreler. Böylece katı, yüzey, kenar, gibi bölümlerin seçimi kolaylaşır. Verilen ilişkiler sonucu seçilen parça hareket ettirilerek, serbestlik derecesi görülebilir. Mating Tipleri 57 Mating komutu altında 8 tip özellik bulunur. Her bir özellik montaj edilecek parçalar arasında farklı ilişkiler kurulmasını sağlar. Bu özellikler; Mate: Yapıştırma işlemidir. Birbiriyle temas eden (öpüşen) iki yüzeyi ilişkilendirirken kullanılır. Angle: Açı verme işlemidir. Aralarında belli bir açı olan yüzeyleri ilişkilendirir. Align: Hizalama işlemidir. Seçilen iki yüzeyi aynı hizaya getirir. Parallel: Seçilen iki yüzeyi birbirlerine paralel hale getirir. Perpendicular: Seçilen iki yüzeyi birbirlerine dik olacak konuma getirir. Center: Merkezleme işlemidir. Silindirik ve düzlemsel yüzeylerin birbirlerine göre merkezlenmesini sağlar. Distance: İki yüzey arasına mesafe verir. Tangent: Seçilen iki yüzeyin birbirine tanjant (teğetsel) olmalarını sağlar. UYGULAMA Bu uygulamada mating özelliklerinin örnek bir tel zımba montajında kullanılması gösterilecektir. Bu montaj; ALT_GRUP_MONTAJ, ARA_GRUP_MONTAJ ve ÜST_GRUP_MONTAJ olmak üzere 3 aşamada yapılacaktır. Montajda kullanılacak bileşenler şunlardır: zimba-alt-plastik.prt zimba-ust-plastik.prt 58 alt-plastik-alt-metal.prt ic-metal-alt.prt ic-metal-ara.prt itici-merkez-pim.prt ic-metal-ust.prt pim.prt tel-itici-plastik.prt tel-itici-metal.prt tel-kivirici.prt Alt_Grup_Montaj Alt-grup montajında; zimba-alt-plastik, alt-plastik-alt-metal ve tel-kivirici bileşenleri birbirleriyle ilişkilendirilecektir. Bu işlemde mate, allign, paralel ve center özellikleri kullanılacaktır. ¾ Add existing component komutuyla ‘zimba-alt-plastik’ parçası montaj ekranına çağrılır. Bu penceredeki ayarların; model, absolute ve original şeklinde olmalarına dikkat edilmelidir. Ok butonuyla işlem onaylanır. ¾ Gelen point constructor penceresinde önce reset butonuna basılarak base point değerlerinin 0,0,0 olması sağlanır. Ardından ok butonuna basılır. Parça orijin noktasına yerleşir. 59 ¾ Yine add existing component komutuyla ‘alt-plastik-alt-metal’ parçası aynı ekrana çağrılır. Burada da ayarların model, absolute, original olmasına dikkat edilmelidir. Ok butonuna basılır. ¾ Point constructor penceresi geldiğinde mouse’u montaj penceresinin gelişigüzel bir yerine (alt-plastik parçasının altında bir yer olması daha avantajlıdır) getirip sol tuşa basılır. çağrılan 2. parça işaretlenen noktaya yerleşecektir. ¾ Reposition komutu kullanılarak metal parçanın konumu değiştirilir. Bu sayede mating özelliklerinin kullanımı kolaylaşmış olur. ¾ Mate component komutuna basılır. 1 Ekrana mating conditions penceresi gelir. Burada mating 2 type özelliklerinden paralel işaretlenir. İlk olarak alt-metal parçasının yan yüzeylerinden birisi daha sonra parçanın oturacağı boşluğun yan yüzeylerinden birisi seçilerek ok butonuna basılır. Serbestlik derecesinden de anlaşılacağı gibi artık bu yüzeyler birbirleriyle açı yapamazlar. ¾ Mating conditions penceresinde center özelliği işaretlenir, center 3 1 objects seçeneği 2 to 2 yapılır. Daha sonra şekilde gösterilen numaralı yüzeyler, numara sıralarına göre seçilir. Ok tuşuna basılarak işlem onaylanır. 2 60 4 ¾ Mating conditions penceresinde allign 1 özelliği işaretlenir. Önce alt-metal parçasının düz yüzeyi, ardından altplastik parçasının alt yüzeyi seçilir. Ok tuşuyla işlem onaylanır. 2 ¾ Mating conditions penceresinde mate 1 özelliği işaretlenir. Önce alt metal parçasının parçasının ardından birbirine alt plastik temas edecek yüzeyleri seçilir. Ok butonuyla işlem onaylanır. 2 ¾ Add existing component komutuyla ‘tel-kivirici’ parçası aynı ekrana çağrılır. Burada da ayarların model, absolute, original olmasına dikkat edilmelidir. Ok butonuna basılır. ¾ Reposition komutuyla yeni çağrılan parçanın konumu ilişkilendirileceği parçaya göre ayarlanır. ¾ Mating conditions penceresinde center özelliği işaretlenir. Önce 1 tel-kivirici parçasındaki delik ardından alt bu deliğin oturacağı silindir dış yüzeyi seçilir. Ok tuşuyla işlem onaylanır. 2 61 ¾ Mating conditions penceresinde paralel 1 özelliği işaretlenir. Önce tel-kivirici’nin herhangi bir kenarı ardından bu parçanın alt plastikte oturacağı yuvanın ilk seçilen kenara paralel bir kenarı seçilir. Ok tuşuyla işlem onaylanır. 2 ¾ Son olarak aynı pencerede mate özelliği işaretlenir. Önce tel kivirici’nin alt 1 yüzeyi ardından oturacağı yüzeyin üst yüzeyi seçilir. Ok tuşuyla işlem onaylanır. 2 Alt_Grup_Montaj işlemi bu aşamada tamamlanmıştır. Bir sonraki adım Ara_Grup_Montaj işleminin yapılmasıdır. Ara_Grup_Montaj Alt grup montajında: ic-metal-alt, ic-metal-ara, ic-metal-ust, itici-merkez-pim, pim ve tel-itici-plastik parçaları kullanılacaktır. Bu işlemde: mate, center, paralel, distance ve tangent özellikleri kullanılmaktadır. ¾ Add existing component komutuyla ic-metal-alt ve pim parçaları ekrana çağrılır. Pim parçası reposition komutuyla yeniden konumlandırılır. ¾ Mating conditions penceresinde center özelliği seçilir. Center objects seçeneğinin 1 to 1 2 olmasına dikkat edilmelidir. Önce mil dış yüzeyi sonra sırasıyla icalt-metal’deki delikler seçilir. Ok tuşuyla işlem onaylanır. 2 3 62 ¾ Bir kez daha center özelliği seçilir. Center 4 objects seçeneği 2 to 2 yapılır. Önce milin bir 3 yan yüzeyi ve ic-metal-alt parçasının seçilen yüzeye yakın yan yüzeyi daha sonra milin diğer yan yüzeyi ve ona yakın ic-metal-alt parçasının yan yüzeyi sırasıyla seçilir. Ok 2 tuşuna basılarak işlem onaylanır. Bu sayede 1 milin parçaya dışında kalan kısımlarının eşit olmaları sağlanır. ¾ Add existing component komutuyla itici-merkez-pim parçası montaj ekranına çağrılır. Reposition komutuyla bileşen uygun pozisyona getirilir. 1 ¾ Mating conditions penceresinde center özelliği seçilir. Center objects 1 to 2 2 yapılır. Önce milin dış yüzeyi sonra milin oturacağı 2 yuvanın iç yüzeyleri 3 seçilir. Ok tuşuyla işlem onaylanır. ¾ Aynı pencerede mate özelliği seçilir. Önce iticimerkez-pimindeki 1 no’lu yüzey ardından ic-metal-alt 2 1 parçasındaki 2 no’lu yüzey seçilir. Ok tuşuyla işlem tamamlanır. ¾ Add existing component komutuyla tel-itici-plastik parçası montaj ekranına çağrılır. Reposition komutuyla parça montaj için uygun bir pozisyona getirilir. 63 ¾ Mating conditions penceresinde center özelliği 1 seçilir. Center objects 2 to 2 yapılır. Sırasıyla 1,2,3 ve 4 numaralı yüzeyler seçilir. Ok tuşuyla işlem onaylanır. 2 ¾ Aynı pencerede mate özelliği seçilir. Önce plastik parçanın alt yüzeyi ardından ic-metal- 4 1 alt parçasının iç taban yüzeyi seçilir. Ok butonuna basılarak işlem onaylanır. 2 ¾ Add existing component komutuyla ic-metalust parçası montaj ekranına çağrılır. Reposition komutuyla uygun konuma getirilir. ¾ Mating conditions penceresinde özelliği seçilir. Center objects 2 to 1 yapılır. Sırasıyla ic-metal-ust parçalasının 3 center 1 mile oturacağı yüzeylerden biri, milin dış yüzeyi ve ic-metal-ust parçasının mile oturan diğer yüzeyi seçilir. Ok tuşuna basılarak işlem onaylanır. 2 ¾ ¾ Tekrar center özelliği seçilir. Center objects 2 to 2 3 yapılır. Sırasıyla 1,2,3 ve 4 yüzeyleri seçilir. Ok 1 tuşuna basılarak işlem onaylanır. 4 2 64 ¾ Add existing component komutuyla ic-metal-ara parçası montaj ekranına çağrılır. Reposition komutuyla uygun konuma getirilir. ¾ Mating conditions penceresinde center özelliği seçilir. Center objects 2 to 2 yapılır. 2 4 Sırasıyla 1,2,3 ve 4 yüzeyleri seçilir. Ok tuşuna basılarak işlem onaylanır. 3 1 ¾ Tekrar center özelliği seçilir. Center objects 2 to 2 yapılır. Sırasıyla 1,2,3 ve 4 yüzeyleri 2 4 seçilir. Ok tuşuna basılarak işlem onaylanır. 3 1 ¾ Mating conditions penceresinde tangent özelliği seçilir. Önce ic-metal-ara parçasının gösterilen silindirik yüzeyi ardından ic-metal- 2 alt parçasının gösterilen düzlemsel yüzeyi seçilir. Ok tuşuyla işlem onaylanır. 1 ¾ Mating conditions penceresinde mate özelliği seçilir. Filter kısmı any yapılır. Önce ic-metal- 1 ara parçasının gösterilen kenarı ardından telitici-plastik parçasının gösterilen yüzeyi seçilir. Ok tuşuyla işlem onaylanır. 2 Ara_Grup_Montaj işlemi bu aşamada tamamlanmıştır. Bir sonraki adım Ust_Grup_Montaj işleminin yapılmasıdır. 65 Ust_Grup_Montaj Ust grup montajında: zimba-ust-plastik ve tel-itici-metal parçaları kullanılacaktır. Bu işlemde: mate, paralel ve allign özellikleri kullanılmaktadır. ¾ Add existing component komutuyla zimba-ust-plastik ve tel-itici-metal parçaları ekrana çağrılır. Pim parçası reposition komutuyla yeniden konumlandırılır. ¾ Mating conditions penceresinde center özelliği 1 seçilir. Sırasıyla 1,2,3 ve 4 no’lu yüzeyler seçilir. 3 Ok tuşuyla işlem onaylanır. 2 4 ¾ Mating conditions penceresinde allign özelliği seçilir. Sırasıyla gösterilen 2 yüzey seçilir. Ok 1 2 butonuna basarak işlem onaylanır. ¾ Mating conditions penceresinde mate özelliği seçilir. 1 Sırasıyla gösterilen 2 yüzey seçilir. Ok tuşuna basarak işlem onaylanır. 2 Bu aşamada ust_grup_montaj işlemi tamamlanmıştır. Montajları yapılan 3 alt grup aşağıdaki gibidir. 66 ALT_GRUP_MONTAJ ARA_GRUP_MONTAJ ÜST_GRUP_MONTAJ Bir sonraki adımda bu 3 alt grubun montajı yapılarak asıl montaj işlemi tamamlanacaktır. ZIMBA_MONTAJ ¾ Add existing component komutuyla alt_grup_montaj dosyası ve ara_grup_montaj dosyaları montaj ekranına çağrılır. Gerekli konumlandırma işlemi reposition komutuyla yapılır. ¾ Center özelliği kullanılarak sırasıyla 1, 2, 3 ve 4 no’lu yüzeyler seçilir. Center objects’in 2 to 2 ye 3 getirilmesi unutulmamalıdır. Ok tuşuna basılarak işlem onaylanır. 4 ¾ Tekrar center özelliği seçilir. Center 1 1 objects 1 to 2’ye getirilir. Sırasıyla numaralı işaretli yüzeyler seçilir. Ok tuşuna basılarak işlem onaylanır. 2 3 67 2 ¾ Add existing component komutuyla ust_grup_montaj dosyası montaj ekranına çağrılır. Gerekli konumlandırma işlemi reposition komutuyla yapılır. ¾ Center özelliği kullanılarak sırasıyla 1, 2, 4 2 3 ve 4 no’lu yüzeyler seçilir. Center objects’in 2 to 2 ye getirilmesi unutulmamalıdır. Ok tuşuna basılarak işlem onaylanır. 3 1 ¾ Mate özelliği seçilir. Fitler kısmı any’e getirilir. Önce tel iticinin bir kenarı ardından ic-metal-ust parçasının iç tavan yüzeyi seçilir. Ok tuşuyla işlem onaylanır. 1 2 ¾ Son olarak tekrar center özelliği seçilir. Center objects 2 to 1’e getirilir. Sırasıyla numaralı yüzeyler seçilir. Ok tuşuyla işlem onaylanır. 3 1 2 Bu aşamada ZIMBA_MONTAJ işlemi tamamlanmış bulunmaktadır. Montaj dosyamızın son hali aşağıda görüldüğü gibidir. 68 ASSEMBLY’DE PATLATMA (EXPLODED VIEWS) Montaj dosyasında patlatma işlemi yapılarak montaj bileşenleri birbirlerinden ayrılır. Bu işlemde daha önce bileşenler arasında tanımlanmış ilişkiler silinmez. Patlatma işlemi bileşenlerin nasıl monte edildiklerini ve montajdaki görevlerini, kullanıcının daha net görmesini sağlar. Patlatma işleminde, ana montaj dosyası içinde tek bir parça, tanımlanan parçalar ya da montaj dosyasının tamamı patlatılabilir. Exploded view toolbarı 69 Patlatma yaratır. Oluşturulan patlatmayı edit eder. Bileşenleri otomatik patlatır. Patlatılan bileşenleri geri yerleştirir. Patlatmayı siler. Patlatmayı gizler. Patlatmayı görüntüler. Bileşenleri gizler. Bileşenleri görüntüler. Patlatılmış bileşenin izlediği yolu gösterir. UYGULAMA Bu uygulama daha önce oluşturulan ZIMBA_MONTAJ dosyası üzerinden gerçekleştirilecektir. ¾ ZIMBA_MONTAJ dosyası açılır. Start → Assemblies modülüne geçilir. ¾ Exploded view toolbarından create explosion komutuna tıklanır ya da Assemblies→Exploded Views→Create Explosion yapılır. ¾ Yaratılan patlatmaya şekildeki gibi Explosion 1 ismi verilerek ok’e basılır. ¾ Yine exploded view toolbarında auto-explode komutuna basılır. components Karşımıza class selection penceresi çıkar. Explode edilecek parça ya da parçalar seçilir. Bütün parçalar seçilmek isteniyorsa parçanın tamamı kutu içine alınır. Ok tuşuna basılarak işlem onaylanır. 70 ¾ Seçim işlemi tamamlandığında explosion distance penceresi açılır. Bu pencerede patlatılan parçalar arasındaki mesafe belirlenir. ¾ Explosion distance penceresinde ok’e basıldığında montaj dosyası patlatılmış görüntüsü oluşturulur. Dosya yanda göründüğü hale gelmiştir. ¾ Explosion işlemi edit explosion menüsüyle edit edilebilmektedir. Bileşen seçer. Seçilen bileşeni taşır. 0 noktasını taşır. Belirlenen düzlemdeki ilerleme miktarını gösterir. İlerlemenin her adımdaki ölçüsünü gösterir. Taşıma doğrultusu belirlenir. ¾ Edit explosion penceresinde select objects işaretlenir ve taşınacak bileşen seçilir. Ardından move objects işaretlenir. Bu durumda wcs aktifleşir. x, y ya da z ekseninden tutarak seçilen bileşen istenilen yönde taşınır. Ayrıca aynı anda birden fazla bileşen seçilerek beraber hareket etmeleri de sağlanabilir. 71 Bileşenlerin her biri edit explosion komutuyla taşındığında montaj dosyamızın patlatılmış görüntüsü su hali alır. ¾ Montaj dosyasının patlatılmış görüntüsü unexplode component komutuyla eski montajlı haline geri döndürülebilmektedir. Bunun için explode view toolbarında unexplode component komutu seçilir. Patlatılmış tüm bileşenler seçilirek ok tuşuna basılır. montaj dosyası eski haline dönecektir. 72 UYGULAMA Bu uygulamada top-down modeling (yukardan aşağıya modelleme) yöntemi kullanılarak menteşe montajı yapılacaktır. Daha öncede anlatıldığı gibi bu modellemede; montajı oluşturacak parçalar aynı çalışma dosyasında modellenir. İsminden de anlaşılacağı gibi oluşacak montaj hiyerarşik bir düzen olarak düşünülürse, yukardan aşağıya doğru alt montaj ve diğer bileşenleri yaratarak oluşturulur. Aynı dosya üzerinde yaratılan parçaların daha sonra teker teker isim verilerek kendi dosyaları yaratılabilir. ¾ Mentese_montaj isminde yeni bir modelleme dosyası açılır. ¾ Start → Assembly yapılarak montaj modülüne geçilir. ¾ Assembly toolbarında create new component komutuna basılır. ¾ Açılan class selection penceresinde hiçbir şeye tıklamadan orta tuşa basılır. ¾ Gelen select part name penceresinde yeni oluşturulacak parçanın adı girilir. Mentese_montaj dosyası; mentese_alt, mentese_ust ve mentese_pim parçalarından oluşacaktır. Buna göre file name kısmına mentese_alt yazılır ve ok’e basılır. ¾ Gelen create new component penceresinde de ok’e basılır. Assembly navigator’a dikkat edilirse, mentese_montaj dosyasının altında mentese_alt bileşeninin oluştuğu görülmektedir. ¾ Start → Modeling yapılarak tasarım modülüne geçilir. ¾ Insert → Design Feature → Block komutu kullanılarak XC=40, YC=80 ve ZC=3 mm olan bir blok oluşturulur. ¾ Bloğun yan kenarlarına ve ortasına birer datum plane atılır. ¾ Insert → Design Feature → Cylinder komutu kullanılarak bloğun işaretlenen köşesine bir silindir oluşturulur ve subtract denilerek oluşturulan silindir bloktan çıkartılır. Silindirin çapı 6 mm alınacaktır. Uzunluğu için, measure seçilir daha sonra bloğun iki kenarındaki 2 datum plane seçilerek ok değiştirildiğinde tuşuna basılır. silindirin Böylece boyuda bloğun otomatik değişecektir. 73 boyu olarak ¾ Insert → Design Feature → Hole komutuna basılır. Counterbore tipi seçilir. Parametreler ve deliğin konumlandırası aşağıdaki gibi yapılır. Delik merkezi bloğun ortasında geçen datum plane üzerindedir. ¾ Aynı işlem tekrar yapılır. Parametreleri aynı olan bir counterbore kenarlardan 10 delik daha oluşturulur mm mesafede ve yerleştirilir. Ardından Insert → Associative Copy → Mirror Feature komutu kullanılarak bir önceki işlemde oluşturulan delik bloğun ortasındaki datum plane kullanılarak diğer tarafa kopyalanır. ¾ Menteşenin yan datum planelerinden birisine sketch açılır ve yandaki geometri çizilir. ¾ Çizilen geometri başlangıcı 0 ve bitişi 16 olacak şekilde ana gövdeye unite yapılarak extrude edilir. 74 ¾ Extrude işlemi başlangıç ve bitişleri sırasıyla 32,48 ve 64,80 olacak şekilde 2 defa daha tekrarlanır. Böylece mentese_alt parçamızın modellemesi tamamlanmıştır. Mentese_alt parçasının modellenmesi bittikten sonra mentese_ust parçasının modellenmesine geçilmektedir. ¾ Start → Assembly modülüne geçilir. ¾ Assembly navigatordan mentese_montaj parçası work part yapılır. ¾ Assembly toolbarında create new component komutuna basılır. ¾ Açılan class selection penceresinde hiçbir şeye tıklamadan orta tuşa basılır. ¾ Gelen select part name penceresinde yeni oluşturulacak parçanın adı olarak mentese_ust yazılır ve ok’e basılır. ¾ Gelen create new component penceresinde de ok’e basılır. Assembly navigatorda mentese_montaj dosyasının altına mentese_ust bileşeni de yerleşir. ¾ Assembly navigatordan mentese_ust parçası work part yapılır. Start → Modeling’den modeling modülüne girilir. ¾ Insert → Associative Copy → Wave Geometry Linker komutuna basılır. Gelen pencerede curve özelliği seçildikten sonra mentese_alt parçasının dış uzun kenarı seçilir. Ok’e basılarak işlem onaylanır. ¾ Extrude komutuna basılır ve bir önceki basamakta kopyası alınan curve seçilir. Extrude penceresindeki özellikler yandaki gibi girilir ve ok’e basılır. 75 ¾ Insert → Associative Copy → View Geometry Linker komutuna basılır. Datum özelliği seçilir. Mentese_alt parçasının iki kısa kenarındaki datumlar seçilir ve ok’e basılır. ¾ Insert → Design Feature → Cylinder komutu kullanılarak bloğun köşesine bir silindir oluşturulur ve subtract denilerek oluşturulan silindir bloktan çıkartılır. Silindirin çapı 6 mm alınacaktır. Uzunluğu için, measure seçilir daha sonra bloğun iki kenarındaki 2 datum plane seçilerek ok tuşuna basılır. Böylece bloğun boyu değiştirildiğinde silindirin boyuda otomatik olarak değişecektir. ¾ Insert → Associative Copy → View Geometry Linker komutuna basılır. Gelen pencerede curve özelliği seçildikten sonra şekilde belirtilen curveler seçilir. Ok’e basılarak işlem onaylanır. ¾ Kopyası alınan geometri başlangıcı 16 ve bitişi 32 olacak şekilde ana gövdeye unite yapılarak extrude edilir. ¾ Extrude işlemi başlangıç ve bitişi 48,64 olacak şekilde ve ana parçaya unite edilerek tekrarlanır. 76 ¾ Assembly navigatorda mentese_ust parçasının yanındaki tik işareti kaldırılarak parça blank’e atılır. Ardından Insert → Associative Copy → View Geometry Linker komutuna basılır ve curve özelliği seçilir. Mentese_alt parçasındaki deliklerin dış curveleri seçilerek ok’e basılır. ¾ Insert → Design Feature → Hole komutuna basılır. Counterbore tipi seçilir. Parametreler aşağıdaki gibi girilir. Konumlandırma yapılırken point onto point seçilir. Sırasıyla kopyalanan curveler seçilerek arc center özelliği seçilir. ¾ Aynı işlem diğer delikler içinde tekrarlanır. Böylece mentese_ust parçasının da modellemesi tamamlanmıştır. Mentese_alt ve mentese_ust parçalarının son durumları şu şekildedir. Bir sonraki aşama mentese_pim parçası modellenecektir. ¾ Start → Assembly modülüne geçilir. ¾ Assembly navigatordan mentese_montaj parçası work part yapılır. ¾ Assembly toolbarında create new component komutuna basılır. ¾ Açılan class selection penceresinde hiçbir şeye tıklamadan orta tuşa basılır. ¾ Gelen select part name penceresinde yeni oluşturulacak parçanın adı olarak mentese_pim yazılır ve ok’e basılır. ¾ Gelen create new component penceresinde de ok’e basılır. 77 Assembly navigatorda mentese_montaj dosyası altına mentese_pim bileşeni de yerleşir. ¾ Assembly navigatordan mentese_ust parçası work part yapılır. Start → Modeling’den modeling modülüne girilir. ¾ Insert → Associative Copy → View Geometry Linker komutuna basılır. Gelen pencerede curve özelliği seçildikten sonra mentese_alt parçasında extrude edilen curvelerden çapı 3 mm olan seçilir. Ok’e basılarak işlem onaylanır. ¾ Yine aynı komut kullanılarak menteşenin iki kenarındaki datum planelerinde kopyaları alınır. ¾ Mentese_pim içinden seçilerek parçasının geçeceği delik extrude edilir. Extrude’un başlangıç ve bitişi için kopyası alınan datum planeler seçilir. ¾ Insert → Design Feature → Boss komutuna basılır. Çapı 4 yüksekliği 4 mm olan bir boss pimin düz yüzeyine yerleştirilir. Konumlandırırken point onto point’e basılır ve arc center seçilir. 78 ¾ Insert → Detail Feature → Edge Blend komutuna basılır. Boss’un yan kenarı seçilerek 2 mm’lik bir radüs yapılır. Böylece top-down modeling (yukardan aşağıya modelleme) yöntemi kullanılarak bir menteşe modellemesi yapılmıştır. 79