Edebilirlik Analizi
Transkript
Edebilirlik Analizi
Edebilirlik Analizi Edebilirlik Analizi AHİLER KALKINMA AJANSI Kapucubaşı Mahallesi, Atatürk Bulvarı No: 57/1 Merkez/NEVŞEHİR Telefon: +90 384 214 36 66 Faks: +90 384 214 00 46 www.ahika.org.tr Basım Tarihi Eylül 2012 Hazırlayan Serkan Uluyol - Uzman Bu rapor Ahiler Kalkınma Ajansı’nın izni olmadan tamamen ya da kısmen çoğaltılıp satılamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. ÖNSÖZ Günümüz kalkınma anlayışı içinde bölgelerarası ve bölge içi gelişmişlik farklarının azaltılması giderek önem kazanmakta, en azından daha çok vurgulanmaktadır. Kıt olan kaynakların etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasıyla üretimin katma değeri yüksek ve görece üstün olunan sektörlere ve ürünlere aktarılması, üretim kapasitesinin daha da artırılmasına hizmet edeceği gibi illerin ve bölgelerin gelişmelerine önemli katkılar sağlayacaktır. Ancak bölgelerin ve alt bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmelerine katkı sağlayacak kaynakların ve rekabet açısından avantajlı olduğu alanların araştırma ve analizlerle ortaya konması gerekmektedir. Bir bölgede bulunan sektörlerin rekabet düzeylerinin ve yoğunlaşmalarının tespiti hem ülkemizde hem de dünyada bölgelerin gelişmesinde önemli bir araç olarak kullanılan kümelenme çalışmalarına temel teşkil etmektedir. Bu çalışma ile TR71 Bölgesindeki illerin gelişmesine katkı sağlayacak rekabet edebilir sektörler tespit edilmekte ve bu sektörlerin kümelenme potansiyeli taşıyıp taşımadığı tartışılmaktadır. Ayrıca, çalışmanın özellikle bölgesel gelişmişlik farklarını giderecek, rekabet edebilirlik seviyesi yüksek sektörlere yeni yatırımların çekilebilmesi ve mevcut sektörlerin geliştirilmesi için bir kaynak teşkil etmesi amaçlanmaktadır. Bu amacı yerine getirebilmek için elde edilebilir veriler ile analiz yapmaya en uygun yöntemin belirlenmesi gerekmektedir. Bu sebeple oldukça geçerli ve kullanılabilir bir yöntem olan ve (sigortalı) çalışan sayılarına dayanarak yapılan Üç Yıldız Yöntemi seçilmiştir. Bu yöntem ile illerdeki ve bu illerin bulunduğu bölgedeki sektörlerin rekabet edebilirlik durumları analiz edilmiştir. Bunun yanı sıra, ikinci bir yöntem olarak temel girdisi ihracat verileri olan Balassa Endeksi seçilmiş ve bu yöntem ile bölgedeki sektörler analiz edilmiş ve iki yöntemin çıktıları karşılaştırılmıştır. Bu çalışmada, öncelikle rekabet ve rekabet edebilirlik kavramları bölgesel anlamda Giriş bölümünde tartışılmış ve daha sonra ülke ve ülke grupları düzeyinde dünyadaki ülkelerin rekabet edebilirlik seviyeleri hakkında güncel veriler sunulmuştur. Metodoloji bölümünde hem Dünya hem de Türkiye‘de yapılan sektörel rekabetçilik çalışmalarına değinilmiştir. Ayrıca, bu bölümde çalışmanın analiz kısmının hangi aşamalarda nasıl gerçekleştiğine ve Üç Yıldız ile Balassa Endeksi yöntemlerinin detayına değinilmiştir. Kullanılan yöntemlerin gerekçeleri ile birlikte teorik anlamda formüllerin ayrıntıları burada açıklanmıştır. Analiz kısmı ise temelde iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde İllerin Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi yer almaktadır. Bu bölüm ise iki ana alt bölüme ayrılmaktadır. Birinci alt bölüm Türkiye Referansıyla İllerin Rekabet Edebilirlik Analizi’ni içerirken diğer alt bölüm TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Rekabet Edebilirlik Analizi’ni içermektedir. İkinci bölümde ise TR71 Bölgesinin Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi yer almaktadır. Bu bölüm de ise Türkiye referansı ile TR71 Bölgesinin rekabet edebilirlik analizi gerçekleştirilmiştir. Her bir alt bölümde ilin ve/ veya bölgenin sektörel açıdan Üç Yıldız ve Balassa Endeksi yöntemleri ile rekabet edebilirlik seviyeleri tespit edilmiştir. Her bir bölüm sonunda ise illerin ve bölgenin rekabet edebilir sektörleri üzerine değerlendirmeler sunulmuştur. Analiz sonucunda ise Sonuç ve Öneriler bölümünde bütünsel bir bakış açısı ile sektörlerin rekabet güçleri üzerine değerlendirmeler yapılmış ve ileriki çalışmalar için yol haritası çıkarılmaya çalışılmıştır. 1, 2 ve 3 yıldız alan tüm sektörler Ek 1, Üç Yıldız Analizinde kullanılmayan kodlar Ek 2 ve son olarak Üç Yıldız Analizinde kullanılan kodlar Ek 3’te verilmiştir. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi III Analiz sonucunda TR71 Bölgesi illerinde rekabet edebilirliği yüksek olan ve öncelikle değerlendirilmesi gereken sektörler şu şekilde belirlenmiştir: • Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları Sektörü, • Metal İşleme ve Üretim Sektörü, • Süt ve Süt Ürünleri Sektörü, • Mobilya Sektörü, • Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörü ‘Kalsit, Bims-Pomza, Granit ve Feldispat’, • Meyve - Sebze Üretimi ve İşlenmesi Sektörü, • Tarım ve Hayvansal Ürünler Sektörü, • Konaklama Sektörü, • Tekstil (‘İplik Dokuma’ ve ‘Deri Tabaklama ve İşleme’) Sektörü, • Taşımacılık İçin Depolama ve Destekleyici Faaliyetler Sektörü, • Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Sektörü, • Savunma Yan Sanayi Sektörü, • Petrol ve Petrol Ürünleri Sektörü, • Plastik ve Kauçuk Ürünleri (İç ve Dış Lastik Üretim) Sektörü. Sonuç olarak, bu çalışmanın ajans tarafından yapılması planlanan kümelenme, yatırım destek stratejisi, bölge planı ve diğer sektörel raporlar ile bundan sonra bölge otoriteleri tarafından yapılacak çalışmalara kaynak teşkil etmesi öngörülmektedir. Böylelikle, sonraki çalışmalara, özellikle kümelenme çalışmalarına temel teşkil edecek bu rapor, bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılmasında rol oynayacak ve yüksek katma değer üretebilecek sektörlerin ortak rekabet anlayışı ile bölge dinamiklerinin hayata geçirilmesine katkı sağlayacaktır. IV TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ .............................................................................................................................................................III İÇİNDEKİLER ............................................................................................................................................................. V TABLO LİSTESİ........................................................................................................................................................... IX GRAFİK LİSTESİ .......................................................................................................................................................XIV ŞEKİL LİSTESİ ..........................................................................................................................................................XVI KISALTMALAR .........................................................................................................................................................XVII I. GİRİŞ ..............................................................................................................................................................2 1. Rekabet ve Rekabet Edebilirlik .....................................................................................................................2 2. Bazı Ülkelerin ve Türkiye’nin Rekabetçilik Gelişimi .......................................................................................4 a) Ülkelerin Rekabetçiliği ve Örnekleri .......................................................................................................4 II. METODOLOJİ .........................................................................................................................................................12 A. Üç Yıldız Yöntemi ...........................................................................................................................................18 B. Balassa Endeksi .............................................................................................................................................19 C. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER ............................................20 1. Türkiye Referansıyla İllerin Üç Yıldız Analizi ...............................................................................................20 2. Türkiye Referansıyla İllerin Balassa Endeksi ..............................................................................................22 D. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER ..................................23 1. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Üç yıldız Analizi ......................................................................................23 2. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Balassa Endeksi ....................................................................................24 E. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER ..........................25 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi V 1. Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Üç Yıldız Analizi .............................................................................25 2. Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Balassa Endeksi.............................................................................26 III. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ...........................................................30 A. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ......................................................30 1. Aksaray........................................................................................................................................................30 a) Aksaray İlinin Genel Ekonomik Durumu ...............................................................................................30 b) Aksaray Üç Yıldız Analizi .....................................................................................................................31 c) Aksaray Balassa Endeksi ....................................................................................................................33 2. Kırıkkale ......................................................................................................................................................35 a) Kırıkkale İlinin Genel Ekonomik Durumu .............................................................................................35 b) Kırıkkale Üç Yıldız Analizi ....................................................................................................................37 c) Kırıkkale Balassa Endeksi....................................................................................................................39 3. Kırşehir ...........................................................................................................................................................41 a) Kırşehir İlinin Genel Ekonomik Durumu ...............................................................................................41 b) Kırşehir Üç Yıldız Analizi ......................................................................................................................42 c) Kırşehir Balassa Endeksi .....................................................................................................................44 4. Nevşehir .........................................................................................................................................................45 a) Nevşehir İlinin Genel Ekonomik Durumu .............................................................................................45 b) Nevşehir Üç Yıldız Analizi ....................................................................................................................46 c) Nevşehir Balassa Endeksi ...................................................................................................................48 5. Niğde ............................................................................................................................................................50 a) Niğde İlinin Genel Ekonomik Durumu ..................................................................................................50 VI TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi b) Niğde Üç Yıldız Analizi .........................................................................................................................52 c) Niğde Balassa Endeksi ........................................................................................................................54 IV. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ................................................58 A. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ............................................58 1. Aksaray........................................................................................................................................................58 a) Aksaray Üç Yıldız Analizi......................................................................................................................58 b) Aksaray Balassa Endeksi.....................................................................................................................60 2. Kırıkkale ......................................................................................................................................................64 a) Kırıkkale Üç Yıldız Analizi ....................................................................................................................64 b) Kırıkkale Balassa Endeksi ...................................................................................................................66 3. Kırşehir ...........................................................................................................................................................69 a) Kırşehir Üç Yıldız Analizi ......................................................................................................................69 b) Kırşehir Balassa Endeksi .....................................................................................................................69 4. Nevşehir ......................................................................................................................................................71 a) Nevşehir Üç Yıldız Analizi ....................................................................................................................71 b) Nevşehir Balassa Endeksi ...................................................................................................................73 5. Niğde ...........................................................................................................................................................77 a) Niğde Üç Yıldız Analizi .........................................................................................................................77 b) Niğde Balassa Endeksi ........................................................................................................................79 B. İLLERİN SEKTÖREL REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZ DEĞERLENDİRMESİ ............................................81 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi VII V. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ .........................................88 A. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ ....................................88 1. TR71 Bölgesi ...............................................................................................................................................88 a) TR71 Bölgesinin Genel Ekonomik Durumu..........................................................................................88 b) TR71 Bölgesi Üç Yıldız Analizi .............................................................................................................90 c) TR71 Bölgesi Balassa Endeksi ............................................................................................................92 B. TR71 BÖLGESİNİN SEKTÖREL REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZ DEĞERLENDİRMESİ .........................95 VI. SONUÇ VE ÖNERİLER .........................................................................................................................................98 VII. KAYNAKÇA ........................................................................................................................................................104 VIII. EKLER ...............................................................................................................................................................108 EK 1 Üç Yıldız Analizi Sonuçları .......................................................................................................................108 EK 2 Analizlerde Göz Ardı Edilen NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları .................................................................127 EK 3 NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması ......................................................................................................133 VIII TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi TABLO LİSTESİ Tablo 1: Dünya’da En Fazla İhracat Yapan İlk 20 Ülke ve Türkiye ................................................................................5 Tablo 2: Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksinde Yer Alan En Rekabetçi 20 Ülke ve Türkiye .......................................8 Tablo 3: Türkiye’nin Küresel Rekabetçilik Raporu’nda Bileşenler Bazında Aldığı Puanlar ve Sıralaması .....................9 Tablo 4: Kurumlardan Alınan Veriler ............................................................................................................................15 Tablo 5: Aksaray İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri .....................................................................................................31 Tablo 6: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ..........................................................................................32 Tablo 7: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı ...........................................................32 Tablo 8: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ..........................................................................................33 Tablo 9: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı.................................................................................................................33 Tablo 10: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı.................................................................................................................34 Tablo 11: Kırıkkale İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ..................................................................................................36 Tablo 12: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı .......................................................................................37 Tablo 13: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı ........................................................37 Tablo 14: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı .......................................................................................38 Tablo 15: Kırıkkale’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................39 Tablo 16: Kırıkkale’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ....................................................................................................................40 Tablo 17: Kırşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ....................................................................................................42 Tablo 18: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ........................................................................................42 Tablo 19: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı .........................................................43 Tablo 20: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ........................................................................................43 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi IX Tablo 21: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................44 Tablo 22: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı .................................................................................................................44 Tablo 23: Nevşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ..................................................................................................46 Tablo 24: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı.......................................................................................47 Tablo 25: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı .......................................................47 Tablo 26: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı.......................................................................................48 Tablo 27: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı .....................................................................................................................49 Tablo 28: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı .....................................................................................................................49 Tablo 29: Niğde İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri .......................................................................................................51 Tablo 30: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ...........................................................................................52 Tablo 31: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı ............................................................53 Tablo 32: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ...........................................................................................54 Tablo 33: Niğde’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................54 Tablo 34: Niğde’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ....................................................................................................................55 Tablo 35: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ........................................................................................58 Tablo 36: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı ..............................................59 Tablo 37: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ........................................................................................60 Tablo 38: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı .....................................................................................................................60 X TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 39: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ....................................................................................................................61 Tablo 40: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı .......................................................................................64 Tablo 41: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı .............................................64 Tablo 42: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı .......................................................................................65 Tablo 43: Kırıkkale’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................66 Tablo 44: Kırıkkale’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ....................................................................................................................67 Tablo 45: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ........................................................................................69 Tablo 46: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................70 Tablo 47: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ....................................................................................................................70 Tablo 48: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı.......................................................................................71 Tablo 49: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı ............................................72 Tablo 50: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı.......................................................................................73 Tablo 51: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................73 Tablo 52: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ....................................................................................................................74 Tablo 53: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ...........................................................................................77 Tablo 54: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı .................................................77 Tablo 55: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ...........................................................................................78 Tablo 56: Niğde’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................79 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi XI Tablo 57: Niğde’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ....................................................................................................................80 Tablo 58: Aksaray’da Yıldız Alan Sektör Sayıları .........................................................................................................82 Tablo 59: Kırıkkale’de Yıldız Alan Sektör Sayıları........................................................................................................83 Tablo 60: Kırşehir’de Yıldız Alan Sektör Sayıları .........................................................................................................83 Tablo 61: Nevşehir’de Yıldız Alan Sektör Sayıları .......................................................................................................84 Tablo 62: Niğde’de Yıldız Alan Sektör Sayıları ............................................................................................................85 Tablo 63: İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı .........................................................................................................88 Tablo 64: Bölgelerin Firma, Sigortalı Çalışan Sayıları ve Yatırım İndiriminden Faydalanma Tutarları.........................89 Tablo 65: Bölgelerin Yurtiçi, Yurtdışı Satış ve Faaliyet Giderleri ..................................................................................89 Tablo 66: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı ..............................................................................90 Tablo 67: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı ...............................................90 Tablo 68: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı ..............................................................................91 Tablo 69: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 4 Basamaklı ...............................................92 Tablo 70: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ....................................................................................................................92 Tablo 71: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ....................................................................................................................93 Tablo 72: TR71 Bölgesinde Yıldız Alan Sektör Sayıları ...............................................................................................95 Tablo 73: Aksaray İli 34 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ..........................................................108 Tablo 74: Kırıkkale İli 36 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı.........................................................109 Tablo 75: Kırşehir İli 33 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ..........................................................109 Tablo 76: Nevşehir İli 34 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ........................................................110 XII TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 77: Niğde İli 37 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ............................................................. 111 Tablo 78: TR71 Bölgesi 39 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı ..................................................... 111 Tablo 79: Aksaray İli 149 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ........................................................112 Tablo 80: Kırıkkale İli 141 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı.......................................................115 Tablo 81: Kırşehir İli 142 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ........................................................117 Tablo 82: Nevşehir İli 134 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ......................................................120 Tablo 83: Niğde İli 153 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ...........................................................122 Tablo 84: TR71 Bölgesi 243 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı ...................................................125 Tablo 85: Analizlerde Göz Ardı Edilen 2 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları ..............................................127 Tablo 86: Analizlerde Göz Ardı Edilen 4 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları ..............................................129 Tablo 87: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması – Bölgedeki 2 Basamaklı Kodlar ....................................................133 Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar ....................................................135 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi XIII GRAFİK LİSTESİ Grafik 1: Dünya GSYH’nin Yüzdesi Olarak Satın Alma Gücü Paritesine Dayalı GSYH ...............................................6 Grafik 2: Satın Alma Gücü Paritesine Göre Kişi Başı Milli Gelir Bazında GSYH ..........................................................7 Grafik 3 : Ülke ve Ülke Gruplarının Satın Alma Gücü Paritesine Göre Dünya’daki GSYH Payı (% ) ............................7 Grafik 4: Aksaray İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ...................................................................................................31 Grafik 5: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı ..........................................................................................32 Grafik 6: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .......................34 Grafik 7: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı .......................35 Grafik 8: Kırıkkale İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ..................................................................................................36 Grafik 9: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı .........................................................................................38 Grafik 10: Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .....................39 Grafik 11: Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı .....................40 Grafik 12: Kırşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ...................................................................................................42 Grafik 13: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı .....................................................................................43 Grafik 14: Kırşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .......................44 Grafik 15: Kırşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı .......................45 Grafik 16: Nevşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri .................................................................................................46 Grafik 17: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı .....................................................................................48 Grafik 18: Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .....................49 Grafik 19: Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı .....................50 Grafik 20: Niğde İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri ......................................................................................................52 XIV TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Grafik 21: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı .....................................................................................53 Grafik 22: Niğde’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı ..........................54 Grafik 23: Niğde’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı ..........................55 Grafik 24: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı.......................................................................58 Grafik 25: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı ......................61 Grafik 26: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı ......................63 Grafik 27: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı.......................................................................65 Grafik 28: Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .....................66 Grafik 29: Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı .....................68 Grafik 30: Kırşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .......................69 Grafik 31: Kırşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı .......................70 Grafik 32: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı.......................................................................72 Grafik 33: Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı .....................74 Grafik 34: Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı .....................76 Grafik 35: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı.......................................................................78 Grafik 36: Niğde’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı ..........................79 Grafik 37: Niğde’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı ..........................81 Grafik 38: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı ....................................................................91 Grafik 39: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 4 Basamaklı .....................................................................92 Grafik 40: TR71 Bölgesinde Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı ............93 Grafik 41: TR71 Bölgesinde Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı ............94 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi XV ŞEKİL LİSTESİ Şekil 1: Coğrafi Konumun Rekabet Üstünlüğü Kaynakları ............................................................................................4 Şekil 2: Rekabet Analizinin Süreç Aşamaları ...............................................................................................................14 Şekil 3: II. Aşamada Yer Alan Süreçler ........................................................................................................................17 Şekil 4: III. Aşama – Değerlendirme Süreci .................................................................................................................18 XVI TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi KISALTMALAR AB : Avrupa Birliği AHİKA : Ahiler Kalkınma Ajansı BRIC : Dünya’da en gözde gelişmekte olan piyasa ülkelerinden Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’den oluşan grubu ifade etmektedir. Bazı durumlarda Güney Afrika’nın da gruba katılmasıyla grup BRICS olarak anılmaktadır. CIA : Amerika Merkezi İstihbarat Teşkilatı (Central Intelligence Agency) GİB : Gelir İdaresi Başkanlığı GSYH : Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla GTİP : Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonları ISIC : Birleşmiş Milletler İstatistik Ofisi Tarafından Hazırlanan Ekonomik Faaliyetlerin Sınıflaması KOSGEB : Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı KSS : Küçük Sanayi Sitesi NACE : Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması (EFİS) MYO : Meslek Yüksek Okulu OECD : Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü OSB : Organize Sanayi Bölgesi RCA : Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler Endeksi - Revealed Comparative Advantage SGK : Sosyal Güvenlik Kurumu TİM : Türkiye İhracatçılar Meclisi TOBB : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği TPE : Türk Patent Enstitüsü TR71 Bölgesi : Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına göre Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinden oluşan Düzey 2 Bölgesi TSO : Ticaret ve Sanayi Odası TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu TÜSİAD : Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği URAK : Uluslararası Rekabet Araştırmaları Kurumu Derneği TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi XVII XVIII TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi I.G‹R‹fi TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 1 I. GİRİŞ 1. Rekabet ve Rekabet Edebilirlik Küresel rekabet, teknolojik gelişmeler, ulusal ve uluslararası ticaretin artması, yenilikçilik (inovasyon), yeni üretim modelleri, e-ticaret gibi değişen ve gelişen olaylar firmaların üretim sistemini ve ticarete bakış açılarını değiştirdiği gibi yerel ve merkezi yönetimlerin uyguladığı iktisadi faaliyetlerin tasarımını ve işleyişlerini de değiştirmektedir. Küreselleşme sonucu sınırlar ortadan kalkmış, rekabet koşulları değişmiş, endüstriyel, bölgesel ve uluslararası düzeyde karşılaştırmalı üstünlük kavramları değişime uğramıştır. Bunun yanı sıra, yeni pazarlara erişim arayışları artmış, enformasyon ve e-ticaretin rekabet edebilirlikteki önemi gün geçtikçe daha da derinleşmiş, devlet destekleri daha çok katma değeri yüksek, teknoloji yoğunluklu sektörlere ve bölgedeki avantajlı sektörlerin gelişimine katkı sağlayacak ve ithalat kalemlerini azaltacak alanlara kaymış ve kümelenme gibi bölge ve ülkelerin gelişimini hızlandıracak ekonomik modellerin geliştirilip uygulanmasına yol açmıştır. Bu durum, ekonomik birimlerin (firmaların, bölgelerin ve ülkelerin) küresel pazarda mevcut pazar paylarını koruma ve artırma yönünde rekabet etmelerini ve rekabet güçlerini yükseltmelerini gerektirmekte ve bu birimlerin zorlu bir rekabet ortamı içerisinde kendine has sosyo-ekonomik, kültürel, siyasal vb. yapılarını gözeterek farklı strateji ve yaklaşımlar türetmesini zorunlu kılmaktadır. Rekabet edebilirlik ise 2000’li yılların başından bu yana sürekli olarak gündem oluşturmakta ve ekonomik birimlerin vazgeçilmez gündem maddelerinin başında yer almaktadır. Pazar paylarını korumak ve artırmak isteyen firmalar, işini kaybetmemek ve gelirini artırmak isteyen bireyler ve yaşam standartlarını korumak ve yükseltmek isteyen ülke ve bölgeler için rekabet edebilirlik vazgeçilmez bir olgu niteliğindedir. Diğer bir ifadeyle, küreselleşen ve sınır kavramının ortadan kalktığı günümüz dünyasında ‘rekabetçi olabilmek’ hayatta kalabilmenin ve yaşam standartlarını koruyabilmenin olmazsa olmaz koşullarından biri olarak gösterilmektedir. Bu anlamda, ülkelerin rekabet ve sosyo-ekonomik gücünün artırılması için bölgesel dinamikler ortaya çıkarılmalı ve bölgelerin rekabet seviyelerini yükseltecek güçlü yanlar ve sektörler belirlenmelidir. Bu açıdan bakıldığında, ülkelerin ulusal rekabet edebilirlik politikalarını oluşturabilmek için bölgesel temelli rekabet edebilirlik politikaların geliştirilmesi gerekmektedir (Gardiner, Martin ve Tyler, 2004, s. 5). Çünkü bölgelerin ve büyük şehirlerin rekabet düzeylerinin geliştirilmesi ülke ekonomisinin gelişmesini sağlamaktadır. Örneğin, Avrupa Birliği konuyu bölgesel rekabet edebilirlik meselesi olarak veya sadece ABD ile arasındaki rekabet edebilirlik farkını kapatmak için değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik uyum hedefinin bir parçası olarak görmektedir (Gardiner, Martin ve Tyler, 2004, s. 2). Firma seviyesinden başlayıp, il, bölge ve ülke düzeyine kadar farklı ekonomik birimler için kullanılmaya başlanan rekabet edebilirlik kavramı konusunda çok farklı literatür çalışmaları yapılmıştır (Kara, 2008, s. 11). Bu bağlamda, öncelikle literatürde rekabet edebilirliğin ve rekabetin tanımlanmasının nasıl yapıldığını incelemekte fayda vardır. Rekabet ve rekabet edebilirliğin (rekabetçiliğin) tek ve herkes tarafından kabul görmüş bir tanımı olmamakla beraber genel manada “rekabet” (competition) kavramı aynı amacı güden kimseler arasındaki çekişme, yarışma, yarış durumunu ifade ederken, “rekabet edebilirlik” (competitiveness) kavramı ise ekonomik birimlerin sahip oldukları ve geliştirdikleri bir yetenek olarak tanımlanmaktadır (Kara, 2008, s. 1). 4054 Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’da ise rekabet, “mal ve hizmet piyasalarındaki teşebbüsler arasında özgürce ekonomik kararlar verilebilmesini sağlayan yarış” olarak tanımlanmıştır. Bu tanımda, rekabetin gerçekleştiği alan (mal ve hizmet piyasaları), oyuncuların niteliği (müteşebbisler, yatırım melekleri) ve rekabetin koşulları (özgürce ekonomik karar verilebilmesi) üzerinde durulmuştur (Türkkan, 2009). 2 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Avrupa Komisyonu (1999, s. 4) ise rekabet edebilirliği, yüksek ve sürdürülebilir bir gelir düzeyini korurken aynı zamanda uluslararası piyasalardaki standartları karşılayan hizmet ve mal üretme veya daha genel anlamda, bölgelerin dışsal rekabete maruz kalırken, nispeten yüksek gelir ve istihdam düzeyleri oluşturma yeteneği olarak tanımlamaktadır. Bölgesel kümelenme ile rekabet avantajlarının oluşturulması teorisinin kurucusu olan ve genelde firmaların ve bölgelerin nasıl rekabetçi gücünün artırılacağı konularına yoğunlaşan Michael E. Porter, Rekabet Üzerine (On Competition) adlı kitabında rekabet ve rekabet edebilirliğe detaylı olarak değinmiştir. Genel olarak, rekabet üzerine yapılan yorumlarda, üretim faktörleri (işgücü ve sermaye) ya da ölçek ekonomileri açısından coğrafi konumun şirketlerin rekabet edebilirliğini yönlendirdiği belirtilmektedir. Diğer bir yaygın görüş olarak kapalı ekonomilerde rekabetin durağan olduğu ve rekabet edebilmenin maliyet açısından en aza indirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Ancak, Porter’a göre rekabet, dinamiktir ve inovasyon ile stratejik farklılık arayışına dayanır. Bu dinamik rekabet anlayışında, coğrafi konum üretkenlik ve özellikle üretkenlik artışı üzerindeki etkisiyle rekabet üstünlüğünü etkilemektedir. Aynı zamanda Porter, ‘coğrafi konumun rekabet üstünlüğü kaynaklarını’, ulusal rekabet üstünlüğü belirleyicileri olarak da belirttiği elmas modelinde yer alan (1) Faktör (Girdi) Koşulları, (2) Firma Stratejisi, Yapısı ve Rekabet, (3) Talep Koşulları ve (4) İlişkili ve Destekleyici Sektörler başlıklarında açıklamıştır1. M. Porter tarafından oluşturulan rekabet elmas modeli dört faktör üzerine kurulmuştur. Ulusların Rekabet Avantajı adlı kitabında modeli ilk olarak sunan Porter, bir faktörün diğer üç faktör tarafından nasıl etkilendiğini açıklamakta, ülkelerin, bölgelerin ve sektörlerin rekabet edebilirlik pozisyonlarını saptamaktadır. Faktör Koşulları: Üretim faktörleri, rekabetin temel girdileridir. Arazi, işgücü, sermaye, fiziksel altyapı, ticari ya da idari altyapı, doğal kaynaklar ve bilimsel bilgiyi kapsar. Bunlar işgücünün kalitesi, hammaddeye yakınlık, ulaşım altyapısı, bilgi kaynaklarının varlığı, finansal kaynaklarının miktarı gibi durumlar olarak düşünülebilir. Firma Stratejisi ve Rekabet Bağlamı: Bir firmanın içsel ve dışsal faktörlerini göz önüne alır. Bu bileşen, firmaların kuruluş biçimleri, organizasyon yapıları, yönetim şekilleri, ilgili sanayideki rekabet gücü ve ulusal rekabetçiliği konu edinmektedir (Eraslan, Karataş ve Kaya, 2007, s. 209). Firmaların oluşumları ve yönetim şekilleri firmaların stratejisini doğrudan etkilemekte, coğrafi olarak konum ve kültür rekabet ortamını şekillendirmektedir. Porter’a göre kültürel faktörler çeşitli mesleklerin itibarını, dolaylı olarak da yapılan yatırımları yükseltebilmektedir. Aynı zamanda uygun bir yatırım iklimi, coğrafi konumdaki rekabet bağlamı ile birleştiğinde yerel rekabetin yükselmesini sağlar. Bu da yerel rakipler arasında girdi maliyetlerinin azaltılmasına, yenilikçilik ve kalite artış baskısına neden olur2. Firmalar iç ve dış pazar paylarını korumak ve artırmak için rekabet yolları arama ve strateji üretmeye zorlanırlar. Talep Koşulları: Talep koşulları yerel/ulusal pazarın durumu ile ilgilidir. Pazardaki müşterileri etkilemek için firmalar ürünlerine önem verir ve yenilikçilik düzeyini yüksek tutar. Pazardaki çeşitli, sürekli değişen güçlü talep yapısı firmaların yeni ürünler üretmesine ve bu değişimlere takip edip cevap vermeye yönlendirmektedir. Bu durumda iç talebin nitelik ve nicelik bakımdan yüksek olduğu bölgesel firmalara küresel pazarda rekabet avantajı kazandırmaktadır (Eraslan, Karataş ve Kaya, 2007, s. 209). İç talep dış pazardan farklı olarak iç pazarda ortaya çıkan çeşitli talepleri karşıladığında dış pazarda üstünlük yaratır. İç talep koşulları, yerel ihtiyaçları, satın alım gücünü, kültürel yatkınlıkları yansıtır. Devlet politikaları da talep koşullarını etkiler ve firmaların yenilikçilik ve verimlilik gelişimini artırabilir3. Bu durumda, firmalar ulusal ve uluslararası rekabet gücü kazanırlar. 1 2 3 Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa: 255-259 Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa: 359 Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa: 360 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 3 İlgili ve Destekleyici Sektörler: Porter’a göre üstünlük, bilgi, etkililik ve yenilik kolaylığından kaynaklanmaktadır. Bu da yereldeki uzmanlaşmış yetkin tedarikçilerin ve ilgili sektörlerin varlığı ile mümkündür. Yetkin yerel tedarikçiler sadece işlem maliyetlerini azaltmaz, aynı zamanda uzak pazarlardan yapılan ithalatın neden olduğu gecikme ve diğer bakım onarım gibi sorunların çözüm olanaklarını artırır4. İlgili ve destekleyici kuruluşların rekabet edebilirlik avantajı, onların yeterlilik ve rekabetçilik seviyesi ile ilgilidir. Bu yüzden, küresel piyasada başarılı olan bir sektör başka bir sektörü de küresel piyasada başarıya ulaştırabilir (Eraslan, Karataş ve Kaya, 2007, s. 209). Firma Stratejisi ve Rekabet Bağlamı Faktör (Girdi) Koşulları - Faktör (girdi) niceliği ve maliyeti • Doğal Kaynaklar • İnsan Kaynakları • Sermaye Kaynakları • Fiziksel Altyapı • İdari Altyapı • Enformasyon Altyapısı • Bilimsel ve Teknolojik Altyapı - Faktör Kalitesi - Faktör Uzmanlaşması - Uygun yatırım ve sürekli iyileştirme biçimlerini teşvik eden yerel bir bağlam - Yerel rakipler arasında şiddetli rekabet Talep Koşulları İlişkili ve Destekleyici Sektörler - Gelişmiş ve talepkâr yerel müşteri(ler) - Başka yerlerdeki ihtiyaçlara öncülük eden müşteri ihtiyaçları - Küresel olarak hizmet edilebilecek uzman segmentlerde alışılmadık yerel talep - Yetkin, yerel tedarikçilerin varlığı - Rekabetçi ilgili sektörlerin varlığı Şekil 1 Coğrafi Konumun Rekabet Üstünlüğü Kaynakları5 Sonuç olarak, rekabet edebilirlik bölgesel kalkınmaya ivme kazandırmaktadır. Diğer taraftan, sektörel rekabet edebilirlik analizleri, gelişme eğilimine sahip ulusal ve uluslararası düzeyde rekabet edebilecek olan sektörlerin saptanması ve bu sektörlere yönelik plan ve politika üretilmesine katkı sağlayacaktır. 2. Bazı Ülkelerin ve Türkiye’nin Rekabetçilik Gelişimi Ülkelerin Rekabetçiliği ve Örnekleri 21. yüzyılda ulaşım, iletişim ve ticaretin hız kazanmasıyla dünya ülkelerinin ekonomileri birbirlerini etkiler hale gelmiş ve dünya gittikçe düzleşmeye başlamıştır. Bir ülkede yaşanan olumlu ya da olumsuz herhangi bir ekonomik gelişme, 24 saati geçmeden dünyanın diğer ucundaki başka bir ülkenin ekonomik yapısını etkileyebilmektedir. 1929 dünya ekonomik buhranından sonra dünya çapında en büyük ekonomik kriz olarak gösterilen 2008 krizi de dünyanın ne kadar düzleştiğinin 4 5 Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa: 360 - 361 Porter, Michael E., “Rekabet Üzerine”, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Yayınları, 2008, sayfa:258. 4 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi bir göstergesi olmuştur. 2006 yılından itibaren giderek artan ABD’deki ekonominin temel dinamiklerinden olan mortgage şirketlerinin (yüksek faizli ve riskli kredi veren şirketler), gerçekte yetersiz geliri olan müşterilerine verdikleri kredileri tahsil edememesiyle, 2008 yılındaki büyük ekonomik kriz baş göstermiştir. Bu kriz sonucunda yatırım bankalarından Bear Stearns, Lehman Brothers, Merrill Lynch6 gibi büyük ölçekli bankalar ve sigorta firması American International Group iflas etmiş, Chrysler, Volvo, General Motors gibi büyük otomotiv şirketleri de krizden büyük oranda etkilenmişlerdir. Yunanistan, Portekiz, İtalya, İspanya gibi Avrupa devletleri ve bazı gelişmekte olan ülkeler küreselleşmenin etkisiyle Amerika’da ortaya çıkan bu krizden etkilenmiş, kimi ülkelerin ekonomileri küçülürken kimi ülkeler ise resesyona girmişlerdir. Diğer taraftan, ekonomik krizin en önemli sonuçlarından birisi gelişmekte olan ülkelerin dünya ekonomisine olan etkilerinin artması ve gün geçtikçe dünya ekonomisindeki ağırlıklarını hissettirmeleridir. Bunun en önemli göstergelerinden birisi, BRIC (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin) gibi gelişmekte olan ülkeler ile gelişmiş ülkeler arasındaki çıtanın gün geçtikçe azalmasıdır. Yabancı şirketlerin gelişen piyasalardaki varlıklarını artırmasıyla, en hızlı gelişmekte olan ülkeler, geçtiğimiz on yılda yabancı yatırım bazında ABD ile arasındaki farkı kapatmaya başlamıştır7. İhracat tutarlarındaki rekabette ise gelişen ülkelerin son yıllarda gösterdiği performans dikkat çekmektedir. Çin’in 2009 yılında Almanya’nın ihracatını geçmesi ile uzun yıllar süren Almanya’nın hegemonyası son bulmuştur. Ülkelerin resmi verilerine göre 2009 yılında Çin 1,2 trilyon doların üzerinde ihracat yaparken, Almanya 1,1 trilyon dolar ihracat yapmıştır. 2010 yılında yine Çin 1,58 trilyon dolar ile ilk sırada yer alırken, Almanya 1,30 trilyon dolar ile ikinci, ABD ise 1,29 trilyon dolar ile üçüncü sırada yer almıştır. Pazar paylarını geliştirerek ihracat tutarlarını sürekli artırmak isteyen ülkeler arasında en yüksek ihracat tutarına sahip ilk 20 ülke ve Türkiye’nin Amerikan Doları cinsinden ihracat tutarları aşağıdaki gibidir. Tablo 1: Dünya’da En Fazla İhracat Yapan İlk 20 Ülke ve Türkiye Sıra Ülke İhracat Tutarı (milyon $) Sıra Ülke İhracat Tutarı (milyon $) 1 Çin 1.581.000 12 Kanada 393.000 2 Almanya 1.303.000 13 Singapur 358.400 3 ABD 1.289.000 14 Meksika 298.500 4 Japonya 730.100 15 Belçika 282.300 5 Fransa 517.200 16 Tayvan 273.800 6 Hollanda 486.700 17 İsviçre 258.500 7 Güney Kore 464.300 18 İspanya 253.000 8 İtalya 448.400 19 Suudi Arabistan 237.900 9 Birleşik Krallık 410.200 20 Hindistan 225.600 10 Rusya 400.100 31 Türkiye 120.900 11 Hong Kong 394.000 Kaynak: CIA, 2010 İhracat Tutarları 6 Merrill Lynch yatırım bankası, 1 Ocak 2009 tarihinde, 14 Eylül 2008 tarihinde yapılan anlaşma uyarınca Bank of America bünyesine katılmıştır. 7 Bloomberg verilerine göre; ABD’ye giren doğrudan yabancı yatırımların dünya genelindeki toplam yabancı yatırım akışındaki payı 2010 yılında 228 milyar dolarla % 18 olarak gerçekleşirken, bu oran 2000 yılında % 22’düzeyinde olmuştur. Gelişmekte olan BRIC ülkelerinin toplam doğrudan yabancı yatırım akışındaki payı ise 2010’da, 2000’deki payını üçe katlayarak yüzde 18’e ulaşmıştır. Benzer şekilde, ABD’nin gayri safi yurtiçi hasılası son 10 yılda yüzde 47 artarken, BRIC’in GSYH’si yüzde 330 yükselmiştir. Ayrıca, BRIC ülkelerinin toplam GSYH’si 2010’da yüzde 27 artışla ABD’ninkinin yüzde 79’una ulaşmıştır. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 5 Dünya’da ülkelerin satın alma gücü paritesine göre Gayri Safi Yurtiçi Hasılaları incelendiğinde ABD’nin hala dünya GSYH’sinin % 19,74’üne sahip olduğu görülmektedir. ABD’yi sırasıyla % 13,61 ile Çin, % 5,82 ile Japonya, % 5,40 ile Hindistan, % 3,96 ile Almanya ve % 3,00 ile de Rusya takip etmektedir. BRIC ülkelerinin tamamı ilk 7’de yer almakla birlikte Dünya GSYH’nin % 24,95’ini karşılamaktadırlar. Grafik 1: Dünya GSYH’nin Yüzdesi Olarak Satın Alma Gücü Paritesine Dayalı GSYH8 Ülke ve ülke grupları göz önüne alınarak dünyadaki ekonomik gelişmeleri incelediğimizde satın alma gücü paritesine göre kişi başına milli gelir bazında ülke ve ülke gruplarının GSYH’si 1980 yılından günümüze kadar genel olarak artış trendini koruyarak büyümüştür. Grafik 1 incelendiğinde 1980 yılında Türkiye’den daha düşük GSYH’si bulunan Güney Kore, GSYH’sini sürekli olarak artırmış ve 1980’de 2.300 dolar civarında olan GSYH’sini 2010’da 30.000 doların üzerine çıkarmıştır. Türkiye ise 1980 yılında 2.750 dolar civarındaki GSYH’sini 13.570 dolar civarına taşımıştır. Çin ise özellikle 2000’li yıllardan sonra GSYH’sini daha da artmıştır. 8 Şekilde verilen değerler Dünya Ekonomik Forumu’nun 2011-2012 Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu’nda Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerinden, Dünya Ekonomik Görünümü veri tabanından ve ulusal kaynaklardan elde etiği 2010 yılı verileri kullanılarak oluşturulmuştur. 6 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Grafik 2: Satın Alma Gücü Paritesine Göre Kişi Başı Milli Gelir Bazında GSYH9 Kaynak: Google Public Data, 2012 Ülke ve ülke grupları satın alma gücü paritesi dikkate alınarak dünya toplamındaki GSYH payına göre incelendiğinde, gelişmiş ülkelerin 1980’lerdeki % 70 olan payının özellikle 1990’lı yılların ilk yarısında azalış trendine girmiş olduğu ve 2010 yılında % 50 civarına düştüğü görülmektedir. Yükselen ve gelişen ekonomiler (emerging and developing economies) ise 1980’lerdeki % 30 olan payını yine 1990’lı yıllarının ilk yarısından başlayarak sürekli artış eğilimi yakalamış ve 2010 yılında payını yaklaşık % 50’lere çıkarmıştır. Ülke bazında incelediğimizde ABD’nin dünya ekonomisindeki etkisinin devam ettiği ancak bu etkinin azaldığı görülmektedir. ABD’nin aksine, Çin’in dünya ekonomisindeki ağırlığının belirginleştiği görülmektedir. Brezilya’nın payının 1980’li yıllara göre azaldığı ancak Türkiye ve Güney Kore’nin paylarında çok fazla bir değişikliğin yaşanmadığı görülmektedir. Grafik 3: Ülke ve Ülke Gruplarının Satın Alma Gücü Paritesine Göre Dünya’daki GSYH Payı (%) Kaynak: Google Public Data, 2012 Türkiye, Dünya Ekonomik Forumu’nun 2011-2012 Küresel Rekabet Endeksi sıralamasında rekabet performansı açısından bir önceki 2010-2011 raporuna göre iki basamak birden yükselerek 59’uncu sırada yer almıştır. Rapora göre, rekabet gücü sıralamasında dikkate alınan 142 ülke arasında İsviçre ilk sırayı almış olup sırasıyla Singapur, İsveç, Finlandiya ve ABD bu ülkeyi takip etmiştir. ABD son 3 yıldır devam eden düşüş eğilimini sürdürerek 2011-2012 raporunda da bir sıra gerilemiş ve dünyanın en rekabetçi beşinci ekonomisi olmuştur. 9 Grafik 2 ve 3 IMF verileri kullanılarak 9 Ocak 2012 tarihinde Google Public Data (http://www.google.com/publicdata/directory?hl=en&dl=en#!) ile elde edilen verilerden oluşturulmuştur. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 7 Gelişmekte olan ülkeler, gelişmiş OECD ülkeleriyle arasında var olan farkı kapatma yönünde ilerlerken, Kuzey ve Batı Avrupa ülkeleri 142 ülke arasında ilk 10 sırada yer almıştır. Sıralamada Finlandiya dördüncü, Almanya altıncı, Hollanda yedinci, Danimarka sekizinci, İngiltere ise onuncu sırada konumlanmıştır. Japonya, geçen yıla göre üç sıra gerileyerek bu yıl dokuzunculuğa düşerken, Fransa da 3 sıra gerileyerek 18. sırada yer almıştır. Ekonomik krizle boğuşan Yunanistan ise 90. sırada kendine yer bulmuştur. Yer aldığı 26. sıra ile en rekabetçi 30 ekonomiden biri olan Dünya’nın parlayan yıldızı Çin, büyük ölçekli gelişmekte olan ülkeler arasında lider pozisyona sahip olmuştur. Diğer 4 BRICS ülkeleri arasında Güney Afrika 50., Brezilya 53., Hindistan 56., Rusya ise 66. sırada yer almıştır. Körfez ülkelerinin büyük bir bölümü yükselme eğilimini devam ettirirken, Latin Amerika’da ise lider olan ülke Şili 31. sıra ile en rekabetçi ekonomi konumunda bulunmaktadır.10 Tablo 2: Küresel Rekabet Edebilirlik Endeksinde Yer Alan En Rekabetçi 20 Ülke ve Türkiye 2011-12 Derece 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 59 Ülke İsviçre Singapur İsveç Finlandiya ABD Almanya Hollanda Danimarka Japonya Birleşik Krallık Hong Kong Kanada Tayvan, Çin Katar Belçika Norveç Suudi Arabistan Fransa Avusturya Avustralya Türkiye Derece/142 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 59 Skor (1-7) 5,74 5,63 5,61 5,47 5,43 5,41 5,41 5,4 5,4 5,39 5,36 5,33 5,26 5,24 5,2 5,18 5,17 5,14 5,14 5,11 4,28 Kaynak: Dünya Ekonomik Forumu, “Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu 2011-2012”, İsviçre 2011 10 http://www.dunya.com/news_detail.php?id=131778 Erişim: 12 Ocak 2012 8 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 2010-11 Derece 1 3 2 7 4 5 8 9 6 12 11 10 13 17 19 14 21 15 18 16 61 Değişim 0 1 -1 3 -1 -1 1 1 -3 2 0 -2 0 3 4 -2 4 -3 -1 -4 2 Türkiye özelinde rapor incelendiğinde; BRICS’in T’si olmaya aday Türkiye, BRICS ülkeleri arasında sadece Rusya’dan ileride yer almış olup 59’uncu sırada bulunmaktadır. Türkiye bir önceki yıl 139 ülke arasında 61., ondan önceki yıl ise 133 ülke arasında yine 61. sırada yer almıştı. Raporda, Türkiye’nin satın alma gücü paritesine göre 741,9 milyar dolarlık GSYH büyüklüğe ve kişi başına 10 bin 399 dolarlık gelire sahip olduğu, GSYH’sinin dünya ticaretindeki payının ise yüzde 1,29 olduğu belirtilmiştir. Türkiye en iyi performansını pazar büyüklüğünde en rekabetçi 17. ekonomi olarak sergilerken, en kötü performansını ise emek piyasasının etkinliği kaleminde 133. olarak göstermiştir. Tablo 3: Türkiye’nin Küresel Rekabetçilik Raporu’nda Bileşenler Bazında Aldığı Puanlar ve Sıralaması Bileşenler Türkiye Puan Türkiye Sıra Değişim 2008 2009 2010 2011 2010 2011 Kurumlar 3,7 3,5 3,6 3,7 88 80 +8 Altyapı 3,5 3,9 4,2 4,4 56 51 +5 Makroekonomik istikrar 4,8 4,7 4,5 4,8 83 69 +14 Sağlık ve temel eğitim 5,3 5,3 5,7 5,6 72 75 -3 Yükseköğretim ve işbaşı eğitim 3,9 3,9 4,0 4,0 71 74 -3 Ürün piyasalarının etkinliği 4,4 4,3 4,2 4,4 59 47 +12 Emek piyasalarının etkinliği 3,6 3,7 3,6 3,5 127 133 -6 Finansal piyasaların çeşitliliği 4,1 4,1 4,2 4,3 61 55 +6 Teknolojik altyapı 3,5 3,8 3,9 3,9 56 55 +1 Pazar büyüklüğü 5,2 5,2 5,2 5,2 16 17 -1 Faaliyet çeşitliliği 4,2 4,3 4,2 4,1 52 58 -6 İnovasyon 3,2 3,1 3,1 3,1 67 69 -2 Raporda iş dünyasını en çok zorlayan sorunlara ilişkin değerlendirmede vergi oranlarının yüksekliği, etkin olmayan kamu bürokrasisi, vergi mevzuatı, eğitimli işgücü ilk dört sırayı almıştır. Türkiye’nin rekabetçilik endeksi için raporda yer alan diğer bileşenlerin puanları 2008-2011 dönemi için verilmiş olup Türkiye’nin sıralamadaki yerleri 2010 ve 2011 için Tablo 3’de yer almaktadır. En büyük sıçramayı makroekonomik istikrar bileşeninde gösteren Türkiye, 83. sıradan 69. sıraya yükselmiştir. En kötü düşüş ise emek piyasalarının etkinliği ve faaliyet çeşitliliği bileşenlerinde yaşanmış ve bu bileşenlerde Türkiye 6 sıra birden düşmüştür. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 9 10 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi II.METODOLOJ‹ TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 11 II. METODOLOJİ Günümüzde yeni yatırımlar veya verilecek teşvik ve destekler daha çok belirli çalışmaların bilimsel metotlarla ya da karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi sonucunda ortaya konan çıktılara dayanarak verilmektedir. TR71 Bölgesinde ise sektörlerin rekabetçiliğini ortaya koyacak rapor bulmanın neredeyse imkânsız olmasından dolayı merkezi otoriteler tarafından verilen kararlar teşvik ve destek alanlarını belirlemektedir. Bu kararlar ne kadar bölgedeki aktörlerin de katılımı ile yapılmaya çalışılsa da çoğu zaman sıkıntılar yaşanmaktadır. Sektörlerin rekabet gücünü gösteren çalışmalar ise bölgede oldukça kısıtlı veya sadece belirli bir sektör için yerel otoritelerin belirlemiş olduğu alanlarda gerçekleştirilmiştir. TR71 Bölgesindeki illere bakıldığında yapılan çalışmalar ya il bazında kalmış ya da tüm sektörleri kapsamayacak şekilde üzerinde analizler gerçekleştirilmiştir. Bu yüzden bölgede tüm sektörlerin rekabet edebilirlik seviyesinin tespit edilerek bölgedeki kıt kaynakların rekabet seviyesi yüksek ve katma değer yaratan üretim sektörlerine kayması oldukça önemlidir. Sektörlerin rekabet edebilirlik seviyelerinin belirlenmesi, TR71 Bölgesindeki illerin bölge içi ve TR71 Bölgesinin de bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarının azaltılması ve kaynakların doğru sektörlere kanalize edilebilmesi açısından ve bölgenin geleceği için bir fırsattır. Bölgeye yapılacak yeni yatırımlara ve desteklere dayanak oluşturması ise bu çalışmanın temel hedeflerinden birisidir. Dünya’da sektörel rekabet edebilirlik raporları sürekli olarak yayınlanmakla beraber ülkeler ve uluslararası kurum/ kuruluşlar kendi yayınladıkları raporları güncelleştirmektedir. Dünya Ekonomik Formu ve Avrupa Komisyonu gibi kurum ve kuruluşlar her sene uluslararası düzeyde rekabet edebilirlik raporları (Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu, Avrupa Rekabet Edebilirlik Raporu) yayınlarken, yine Dünya Bankası ve OECD gibi kuruluşlar kıtalar veya ülkeler bazında sektörel rekabet edebilirlik raporları (Afrika Rekabet Edebilirlik Raporu, Arap Dünyası Rekabet Edebilirlik Raporu 2011-2012, Ukrayna: Sektör Rekabet Edebilirlik Raporu) yayınlamaktadır. Bunların yanı sıra ülkeler ise özellikle kendi içerilerinde kurduğu rekabet kurumları, özel kuruluşlar ve/veya üniversiteler ile ulusal düzeyde ve/veya sadece belirli bir endüstri sahasını kapsayacak şekilde sektörel rekabet edebilirlik raporları yayınlamaktadır. Ülkemizde Kalkınma Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı başta olmak üzere URAK, TOBB, TÜSİAD, TİM gibi kuruluşlar ile üniversiteler ve bazı araştırma merkezleri sürekli olarak ulusal, bölgesel ya da sektörel bazda rekabet edebilirlik raporları yayınlamaktadırlar. Kalkınma Bakanlığı’nın koordinasyonunda kurulan kalkınma ajansları ile birlikte ise Türkiye’de sektörel rekabet edebilirlik analizleri ve/veya bölgelerin, illerin rekabet edebilirliklerine yönelik çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Kalkınma Ajanslarında bu rapora benzer nitelikte yayınlanmış olan İzmir Kalkınma Ajansı’nın (İZKA) İzmir Kümelenme Analizi Raporu, Güney Ege Kalkınma Ajansı’nın (GEKA) ise TR32 Düzey II Bölgesi’nde Kümelenme Yaklaşımı Raporu bulunmaktadır. İllerin ve/veya sektörlerin rekabet edebilirliklerinin istatiksel olarak belirlenmesinde birçok farklı niceliksel yöntemler kullanılmaktadır. Herfindahl Hirschman (H-H) endeksi, yoğunlaşma katsayısı, yerelleşme katsayısı, değişim payı (shift-share) analizi, Gini katsayısı, sosyal ağlar analizi, rekabet elmas modeli, girdi-çıktı analizi ve üç yıldız yöntemi gibi farklı çalışmalar ile firma sayısı, istihdam payı, ihracat-ithalat değerleri, (net-brüt) satış hasılatı gibi farklı parametrelerin birlikte ya da ayrı ayrı kullanılmasıyla illerde ve/veya bölgelerde yer alan rekabetçi sektörler belirlenebilmektedir. Bu çalışma kapsamında kullanılan iki yöntem bulunmaktadır. Bu bölüm içerisinde detaylı olarak açıklanan bu yöntemler Üç Yıldız ve Balassa Endeksi’dir. 12 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Bu raporun temel amaçlarından biri, TR71 Bölgesinde rekabet edebilir sektörleri tespit ederek daha sonra bu sektörler üzerinden kümelenme potansiyeli üzerine çalışmalar yapmaktır. Bu amacı yerine getirebilmek için daha önce uygulanmış ve kolayca anlaşılabilecek bir metodun belirlenmesi gerekmektedir. Yapılan araştırmalar sonucunda, daha önce Avrupa Küme Gözlemevi (European Cluster Observatory) tarafından detaylı olarak Avrupa’daki AB-27 üye devletleri, İsrail, İsviçre, İzlanda, Norveç ve Türkiye’de Düzey 2 (NUTS 2) bölge seviyelerinde gerçekleştirilmiş olan ‘bölgesel küme’ haritalama çalışması Üç Yıldız yönteminin uygulandığı raporlar arasında öne çıkmaktadır. Bölgesel küme terimi; belirli sanayi gruplarının bir araya geldiği hususi bir küme kategorisindeki istihdam, küme sektöründeki istihdam içindeki payı, bölgesel istihdam içindeki payı ve uzmanlaşma açısından belirlenen eşik kriter değerlerini karşılıyorsa geçerlidir11. Avrupa Küme Gözlemevi, sadece küme haritalama çalışmasını yapmamakta aynı zamanda bu yöntemle birlikte bölgelerde küme çerçeve koşullarını açıklayan bölgesel rekabet verileri üzerinden öne çıkan sektörleri tespit etmekte ve yorumlamaktadır. Türkiye’de ise daha önce belirtildiği gibi kalkınma ajansları arasında İZKA ve GEKA Üç Yıldız yöntemini kullanmışlardır. Üç Yıldız yönteminin sağladığı en büyük avantajlar arasında şunlar yer almaktadır; teknik anlamda sektörel yığılmaları göstermesi, bölgede önemli sektörleri ortaya çıkarması ve özellikle kümelenme konusunda aktörler arası müzakere başlatmak/bilinç yaratmak için iyi bir başlangıç adımı ortaya konması. Ancak, Üç Yıldız Yöntemine yapılan bazı eleştiriler de bulunmaktadır. Bunları şu şekilde özetlemek mümkündür; • 3 yıldız analizi her zaman sahadaki gerçekliği yansıtmayabilir. Analiz sonuçlarının saha ile örtüşüp örtüşmediğine dair daha kapsamlı çalışmaların da yapılması gereklidir (Sektör oyuncuları ve yerel aktörler işin içinde yer almalıdır.). • Analizde temel olarak kullanılan veri seti yanıltıcı olabilir. Örneğin; istihdam verileri kullanıldığında emek yoğun bir sektör ön plana çıkarken, teknoloji yoğun bir sektör göz ardı edilebilir (Bu yüzden özellikle farklı veri setleri kullanılmalıdır.). • Benzer bir şekilde işyeri sayısı üzerinden yapılan bir analiz de sektördeki ortalama işletme ölçeğini göz ardı ettiği için bazı sektörlerin ön plana çıkmasına bazılarının da geri planda kalmasına neden olabilir. • Özellikle kümelenme amaçlı çalışmalarda kullanıldığında, kümelerdeki dinamik süreci yansıtmayabilir. • Sektörün mevcut durumu kadar geçmişten bu güne kadar olan performansı ve gelecek öngörüleri de büyük önem taşımaktadır. 3 yıldız analizi genellikle bunları göz ardı eden statik bir analiz olarak görülmektedir. Örneğin; genelde belirli bir yılın verileri kullanılmaktadır (Bu durumda geçmiş birkaç dönemin verilerinin ortalaması alınarak analiz uygulanabilir.). • 3 yıldız analizi sektörün rekabetçiliğini etkileyen birçok dışsal etkeni göz ardı etmektedir. Sektörün diğer bölgeler/ dünya genelindeki gelişimi ve gideceği nokta gibi analize dahil edilmeyen bir çok nokta analizin yanıltıcı sonuçlar vermesine neden olabilir. Diğer taraftan, bölgesel rekabet edebilirlik, bölgelerin ve şehirlerin bir diğer bölge ve şehirlerin ulusal ve özellikle küresel ihracat pazarından ne ölçüde fazla pay aldığının bir göstergesidir (Gardiner, Martin ve Tyler, 2004, s. 3). Rekabet edebilirlik seviyesinin yüksek olması, refah ortamının da iyileşmesini sağlamaktadır. Rowthorn’a (1999, s. 22-23) göre bir bölgenin refahı öncelikle ihracat üssü olup olmadığına göre belirlenir. Dış dünyaya yapılan her türlü hizmet ve mal yani ticarete konu malların ihracatı bölgeye gelir sağlamaktadır. Bu yüzden bir bölgenin ihracat rakamları o bölgenin 11 European Commission, DG Enterprise and Industry Report, “Innovation Clusters in Europe: A statistical analysis and overview of current policy support”, s. 7. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 13 aynı zamanda rekabet gücünün bir göstergesi olmaktadır. Balassa Endeksi yöntemi seçilerek de illerdeki ve bölgedeki mevcut bir sektörün bir üst bölge ve Türkiye ile karşılaştırılması sonucunda bölgedeki o sektörün rekabet edebilirlik seviyesinin ölçülmesi amaçlanmıştır. Balassa Endeksi, daha çok belirli bir ülke grubunun ihracat performansını dikkate alarak, bir ülkedeki bir malın ihracatının o ülkenin toplam ihracatı içindeki göreli payını göstermektedir. Ancak, bu çalışmada ülkedeki bir malın ihracatı değil belirli bir bölgedeki bir sektörün performansını ölçmek için o bölgedeki bir sektörün ihracatının o bölgenin toplam ihracatı içindeki göreceli payına yer verilerek rekabet edebilirlik seviyesi ölçülmeye çalışılmıştır. Yöntemler belirlendikten sonra karar verilen metotlar ile TR71 Bölgesinde sektörel rekabet edebilirlik analizi çalışmalarının süreç planlaması yapılmıştır. Üç aşama olarak tasarlanan analiz ve raporlama süreci aşağıdaki gibi uygulanmıştır. 1. AŞAMA 2. AŞAMA 3. AŞAMA Verilerin farklı kurum ve kuruluşlardan toplanması Verilerin Üç Yıldız Yöntemi ve Balassa Endeksi ile detaylı olarak analiz edilmesi Analiz aşamasında elde edilen sonuçların bütünsel bir bakış açısıyla değerlendirilerek rekabet gücü yüksek sektörlerin saptanması Veriler üzerinde ayıklama, birleştirme ve dönüşüm yapılarak standardizasyonun sağlanması ME TOD OL OJ İ Şekil 2: Rekabet Analizinin Süreç Aşamaları I. AŞAMA Rekabet Analizi çalışmasında farklı kurum ve kuruluşlardan çeşitli veriler alınmıştır. 2011 yılının Ekim ayında SGK ve Eylül ayında GİB kurumlarından elde edilen verilerin analiz çalışmasında sağlıklı şekilde kullanılabilmesi için veriler üzerinde standartlaştırma çalışmaları yapılmış olup mükerrerlikler ortadan kaldırılmış ve analizin yapılacağı NACE Rev.2 ve ISIC Rev3 faaliyet kodlarına göre gerekli dönüşümler yapılmıştır. Kurumlardan istatiksel çalışmada kullanılmak için elde edilen veriler Tablo 4’te gösterildiği gibidir. İllerdeki ve bölgedeki sektörler için uygulanan rekabet edebilirlik analiz çalışmasının kümelenme potansiyeli olan sektörlerin belirlenmesine temel teşkil edecek bir çalışma olacağı düşüncesiyle süreç tasarlanmıştır. Bu yüzden kümelen14 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi me potansiyeli yüksek olan tarım, sanayi, turizm, inşaat ve lojistik alanlarına odaklanabilmek amacıyla bir çoğu hizmet sektörü olan EK 2’de yer alan sektörler analize dahil edilmemiştir. Bu sektörlerin tek başlarına kümelenme potansiyellerinin düşük olmasının yanı sıra genel olarak bir kümenin alt elemanı ya da destekleyici aktörü olabilecek sektörler olması bu sektörlerin (kodların) göz ardı edilmesinin diğer nedenleridir. Tablo 4: Kurumlardan Alınan Veriler Kurum Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Maliye Bakanlığı - Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) TÜİK Talep Edilen Veriler TR71 Düzey 2 Bölgesi illeri, ilçeleri ve Türkiye için 2006-2008 ve 2010 yıllarına ait bilgiler: NACE 4 kodlu faaliyet sınıflamasına göre firma sayıları NACE 4 kodlu faaliyet sınıflamasına göre sigortalı çalışan sayıları TR71 Düzey 2 Bölgesi illeri, ilçeleri ve Türkiye için 2006-2008 ve 2010 yıllarına 4 ve 6 kodlu NACE faaliyet sınıflamasına göre veriler: Firma sayısı Aktif toplamı Ödenmiş sermaye Ar - Ge indirimi (GVK) Ar - Ge indirimi (5746) Yararlanılan yatırım indirimi Devam eden yatırım indirimi Yurtiçi satışlar Yurtdışı satışlar Hesaplanan KDV Diğer KDV Maddi olmayan duran varlıklar Matrah Faaliyet giderleri Finansman giderleri Amortisman giderleri Toplam gider Net satışlar Brüt satışlar Net kar ve zarar 2006-2008 ve 2010 yıllarına ait il ve Türkiye genelinde ihracat verileri: GTİP kodu ISIC Rev3 İhracat tutarı (USD - Euro) TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 15 II. AŞAMA Metodolojinin ikinci aşamasında Üç Yıldız Yöntemi ve Balassa Endeksi iller ve bölge bazında uygulanmış ve iller ile bölgede öne çıkan sektörler tespit edilmiştir. Üç yıldız yöntemi 2 ve 4 basamaklı NACE kodlarında istihdam (sigortalı çalışan sayısı) verileri kullanılarak yapılmış olup 3 yıldız alan sektörlerin detaylı bilgileri tablolar halinde sunulmuştur. Üç yıldız yönteminde istihdam verilerinin kullanılmasındaki başlıca neden, bir bölgedeki sektörün istihdam düzeyi bölge düzeyinde belli bir seviyenin üzerine çıkıyorsa bu sektörün iktisadi fayda yaratma potansiyeli de yüksek olmaktadır. Ayrıca, bir bölgede kurulan bir küme sektöründeki istihdam eğer birkaç farklı endüstri alanında yayılmış ve belirli bir endüstri kolunda yoğunlaşmamışsa, bölgenin verimlilik düzeyi ve genel refahı zarar görmektedir (Ketels, 2009). O yüzden istihdamın belirli bir yerde yoğunlaşmış olması önemlidir. Diğer taraftan, istihdam verileri kolay bulunabilen veriler olmakla birlikte M. Porter da istihdam açısından farklı coğrafyalarda yoğunlaşan sanayilerin olduğunu saptamıştır. Bunun da yerel sanayileri bölgesel sınırların ötesinde rekabet eden ve ticaret yapan sanayilerden ayrılabilmesine olanak sağladığını belirtmiştir (Porter, 2003, s. 559). 3 yıldız alan sektörler GİB’den alınan yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet giderleri gibi verilerle desteklenmiştir. Yurtiçi satışlar ile 3 yıldız alan sektörlerin Türkiye’deki pazarda ne kadar etkili olduğu, yurtdışı satışlar ile de dış ticaret kabiliyetinin ne ölçüde olduğu yansıtılmaya çalışılmıştır. Faaliyet giderleri ile de işletmenin doğrudan üretimi ile ilgili olmayan gider kalemlerinin ihmal edilerek, asıl ekonomik faaliyetin üst bölgede ne oranda pay aldığı ortaya konulmuştur. TÜİK’in web sitesindeki veri tabanından dinamik sorgulama yapılarak il, bölge ve Türkiye için elde edilen sektörel bazda 2 ve 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu ihracat verileri kullanılarak Balassa Endeksi uygulanmıştır. İhracat yapmak bir firma ya da sektör için (1) büyüme ve rekabet gücünü artırmak, (2) satış ve karları artırmak, (3) dünya pazarlarından pay almak, (4) iç pazara olan bağımlılığı azaltmak, (5) pazar dalgalanmalarını dengede tutmak, (6) atıl kapasiteyi kullanmak, (7) istihdam yaratmak gibi avantajlar sağladığı için ihracat verileri kullanılmıştır12. Analiz sonucunda Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler (RCA-Revealed Comparative Advantage) endeks değeri 1 ve 1’den büyük olanlar için rekabet gücü olduğu ifade edilmiş ve bu değerleri alanlar tablo halinde gösterilmiştir. Ayrıca, rekabet gücü olan bu sektörler için bir üst bölgedeki aynı sektörün ihracat oranından aldığı pay da ek bilgi olarak tabloya ilave edilmiştir. 12 “100 Soruda Dış Ticaret”. İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi ( İGEME), 2010, Sayfa: 9-10. 16 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Türkiye Referansıyla İllerin Analizi • Üç Yıldız Analizi • Nace Rev.2- 2 basamaklık sektör kodlamasına göre üç yıldız analizi yapılmış olup üç yıldız alan sektörler firma sayısı, istihdam, yurtiçi ve yurtdışı satışlar ve faaliyet gideri bakımından incelenmiştir. • Nace Rev.2- 4 basamaklı sektör kodlamasına göre üç yıldız analizi yapılmıştır. • Balassa Endeksi • ISIC Rev3- 2 basamaklı kodlamaya göre endeks hesaplanmıştır. • ISIC Rev3- 4 basamaklı kodlamaya göre endeks hesaplanış olup bu endeks aracılığıyla rekabet gücünün var olduğu tespit edilen sektörler ihracat potansiyeli bakımından incelenmiştir. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Analizi Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Analizi • Üç Yıldız Analizi • Nace Rev.2- 2 basamaklık sektör kodlamasına göre üç yıldız analizi yapılmış olup üç yıldız alan sektörler firma sayısı, istihdam, yurtiçi ve yurtdışı satışlar ve faaliyet gideri bakımından incelenmiştir. • Nace Rev.2- 4 basamaklı sektör kodlamasına göre üç yıldız analizi yapılmıştır. • Balassa Endeksi • ISIC Rev3- 2 basamaklı kodlamaya göre endeks hesaplanmıştır. • ISIC Rev3- 4 basamaklı kodlamaya göre endeks hesaplanış olup bu endeks aracılığıyla rekabet gücünün var olduğu tespit edilen sektörler ihracat potansiyeli bakımından incelenmiştir. • Üç Yıldız Analizi • Nace Rev.2- 2 basamaklık sektör kodlamasına göre üç yıldız analizi yapılmış olup üç yıldız alan sektörler firma sayısı, istihdam, yurtiçi ve yurtdışı satışlar ve faaliyet gideri bakımından incelenmiştir. • Nace Rev.2- 4 basamaklı sektör kodlamasına göre üç yıldız analizi yapılmıştır. • Balassa Endeksi • ISIC Rev3- 2 basamaklı kodlamaya göre endeks hesaplanmıştır. • ISIC Rev3- 4 basamaklı kodlamaya göre endeks hesaplanış olup bu endeks aracılığıyla rekabet gücünün var olduğu tespit edilen sektörler ihracat potansiyeli bakımından incelenmiştir. Şekil 3 II. Aşamada Yer Alan Süreçler III. AŞAMA Bu aşamada Üç Yıldız Analizi ve Balassa Endeksi analizi sonucu ortaya çıkan sektörlerin değerlendirilmesi yapılmıştır. Değerlendirmeler iki kısım halinde yapılmış olup, birinci kısımda illerde Türkiye ve TR71 Bölgesi referansıyla ortaya çıkan rekabetçi sektörler değerlendirilmiş ve sonuçlar yapılan farklı analizlerin birbirleriyle karşılaştırılması suretiyle yorumlanmıştır. İkinci kısımda ise TR71 Bölgesinde Türkiye referansıyla ön plana çıkan rekabetçi sektörlerin değerlendirilmesi yapılmıştır. Son olarak da, sonuç ve öneriler bölümünde çalışmanın genel değerlendirmesi yapılarak çıkan rekabetçi sektörlerin bölgede ya da bölgedeki Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinde kümelenme potansiyellerinin olup olmadığı hususunda görüşlere yer verilmiştir. Olabilecek potansiyel kümelenme çalışmaları için ise bölgede ve illerde yapılması gerekenlere dair öneriler sunulmuştur. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 17 Sektörün üç yıldız analizinde almış olduğu yıldız sayısı Sektörün Balassa Endeksi Sektörün, ihracaat, Değeri istihdam, firma sayısı vb. çeşitli destekleyici verilerde aldığı değerler Şekil 4 III. Aşama – Değerlendirme Süreci A. ÜÇ YILDIZ YÖNTEMİ Üç yıldız yöntemi, rekabetçi sektörleri saptarken belirli bir bölgede aynı ya da benzer sektörde faaliyet gösteren firmaların istihdam düzeylerini üst bir bölge ile karşılaştırarak ilgili sektörün bölgedeki payını ve o sektördeki hâkimiyetini ve ihtisasını ortaya koymaktadır. Aşağıdaki 3 ölçüt çerçevesinde istihdam verileri üzerinden sektörlere her bir ölçüt için birer yıldız atanmakta ve analiz sonucunda sektörler 0, 1, 2 veya 3 yıldız almaktadır. 3 yıldız alan sektörler ise rekabetçi olarak nitelendirilmektedir (Sölvell, Ketels ve Lindovist, 2006, s. 8-9). Üç yıldız yönteminin büyülük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde kullanılan temel göstergeler aşağıdaki gibidir: ei : Analiz edilen alt bölgenin i sektöründeki istihdamı et : Analiz edilen alt bölgenin toplam istihdamı Ei : Referans alınan üst bölgenin i sektöründeki istihdamı Et : Referans alınan üst bölgenin toplam istihdamı 18 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Büyüklük (size): Yerel bölgedeki i sektör istihdamının referans alınan üst bölgedeki i sektörünün istihdamı ile kıyaslanmasına dayanan bir parametredir. İncelenen bölgelerin ekonomik yapısı, büyüklüğü ve ticaret hacmi gibi durumları göz önüne alındığında yerel sektördeki istihdam, üst sektördeki toplam istihdamın belirli bir seviyesine ulaştığında, ilgili sektörün anlamlı ekonomik etkilerinin gerçekleşme olasılığı yükselmektedir. Bu yüzden, istihdam sayısı açısından aynı sektörde faaliyet gösteren firmaların üst referans bölgesinden aldığı pay, belirlenen oranı geçerse büyüklük açısından i sektörü bir yıldız almaktadır. Büyüklük = ei Ei Başatlık (dominance): Yerel bölgedeki i sektörünün istihdamının aynı bölgedeki tüm sektörlerin toplam istihdamı ile kıyaslanmasına dayanan bir parametredir. Eğer yerel sektördeki istihdam, yereldeki tüm sektörlerin istihdamında önemli bir paya sahipse ilgili sektörün iktisadi açıdan önemli etkiye sahip olduğu da söylenebilmektedir. İstihdam sayısı açısından analiz edilen bölgede faaliyet gösteren i sektörünün aynı bölgedeki tüm sektörlere oranı belirlenen değeri geçerse başatlık açısından bölgedeki i sektörü bir yıldız almaktadır. Başatlık = ei et Uzmanlaşma (specialization): Yerel bölgedeki i sektörünün istihdamının aynı bölgedeki tüm sektörlerin toplam istihdamına oranının, i sektörü referans alınan üst bölgedeki i sektörünün istihdamının üst bölgedeki tüm sektörlerin toplam istihdamına oranına bölünmesiyle elde edilen bir parametredir. Başka bir ifadeyle, yerellik katsayısı (location quotient - LQ) olarak da bilinen ilgili parametre i sektörün bir bölgedeki yoğunluğunun referans alınan üst bölgedeki yoğunluğuna oransal değerini veren bir ölçüdür. 1’den büyük değerler, sektörün bölgedeki yoğunluğunun üst bölgenin diğer alt bölgelerine oranla daha fazla olduğunu göstermektedir. 1,25’den büyük LQ değerlerinin bölgesel uzmanlaşmanın varlığı anlamında yorumlanabileceği ifade edilmektedir13. Uzmanlaşma = ( )/ ( ) ei et Ei Et B. BALASSA ENDEKSİ Rekabet gücünü belirlemede yaygın olarak kullanılan Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler (RCA-Revealed Comparative Advantage) Endeksi ilk olarak Lisner tarafından geliştirilmesine rağmen Balassa’nın çalışmaları ile popüler hale gelmiştir. Balassa (1965, s. 99), ülkeler arasındaki karşılaştırmalı üstünlüklerini belirleyen birçok faktörün bulunduğunu söylemektedir. Hatta bu faktörlerin bazıları daha etkin iken bazıları da karşılaştırmalı üstünlüklerin belirlenmesinde nispeten daha zayıf kalmaktadır. Bu etkinlik ve zayıflığa bağlı olarak da bu faktörlerin ölçülebilmesi zorlaşmaktadır 13 Business Clusters in the UK: A report for the Department of Trade and Industry by a consortium led by Trends Business Research TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 19 (Altay, 2008, s. 224-225). Bu açıdan, Balassa, gözlemlenebilir ya da gözlemlenmiş ticari ilişkileri temel alıp ölçülen karşılaştırmalı üstünlüğü “Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler” olarak adlandırmıştır (Hoen ve Oosterhaven, 2006, s.1). Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler yaklaşımı uygulamada, faktör getirileri veya faktör yoğunluklarının rolünü belirlemede bir araç olarak kullanılmaktadır (Kum, 1999, s. 165). Balassa Endeksi, ihracat verileri üzerinden ülkeler arasındaki mal, mal grubu ya da sektör karşılaştırması için kullanılmasına karşın, bu analizde endeks ihracat verileri üzerinden illerdeki sektörlerin düzey 2 bölgesi ve Türkiye referansıyla, düzey 2 bölgesindeki sektörlerin de Türkiye referansıyla rekabetçilik düzeyini açıklamak için kullanılacaktır. Bu yüzden, Balassa Endeksi belirlenen veriler çerçevesinde değiştirilerek yeniden tasarlanmıştır. Buna göre; j alt bölgesinin i sektörüne (veya mal grubuna) ait RCA endeksi, o sektörün alt bölgedeki toplam ihracatı içindeki payının üst bölgedeki toplam ticaret içindeki payına oranlaması ile ölçülmektedir. Endeksin hesaplanmasında kullanılan matematiksel model aşağıdaki gibidir: RCAji = (Xji / Xjt ) / (Yi / Yt ) RCAij : j alt bölgesindeki i sektörünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Oranı Xji : j alt bölgesindeki i sektörünün ihracat tutarı Xjt : j alt bölgesindeki toplam ihracat tutarı Yi : Üst bölgedeki i sektörünün ihracat tutarı Yt : Üst bölgedeki toplam ihracat tutarı Endeksten elde edilen değer 1,00’den büyük ise ilgili sektör, açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler açısından rekabet gücü var, 1,00’den küçük ise de rekabet gücü düşük olarak yorumlanmaktadır (Frohberg ve Hartmann, 1997, s.7). Avrupa Topluluğu Sanayilerinin Gözden Geçirilmesi (Panorama of EC Industries 1995-96) adlı yayında, eğer bir sektörün RCA değeri 1,25-1,50 aralığında ise orta düzeyde, RCA değeri > 1,51 ise yüksek düzeyde rekabet gücü olduğu kabul edilmektedir. C. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER 1. Türkiye Referansıyla İllerin Üç Yıldız Analizi TR71 Bölgesi illerinin sektörel rekabetçiliğinin ortaya konması için istihdam yoğunluğu üzerinden yapılan üç yıldız analizi AB tarafından uygulanan ve Türkiye’de de olası kümelenme çalışmaları için kabul gören bir metottur. Türkiye referansıyla Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illeri için SGK’dan elde edilen 4 basamaklı NACE sınıflamasında yer alan sektörlerin istihdam verileri kullanılarak üç yıldız analizi gerçekleştirilmiştir. Bu bölümde Türkiye referansıyla illerdeki sektörlere üç yıldız analizi, 2 ve 4 basamaklı NACE kodları detaylarında farklı eşik değerleri uygulanarak hesaplanmıştır. Bu parametrelerin eşik değerleri belirlenirken; sektörün Türkiye içerisinde almış olduğu pay ile ulusal ve uluslararası üç yıldız analizlerinde alınan eşik değerleri göz önüne alınarak farklı alternatifler denenmiştir. Bu alternatifler sonucunda, belirlenen eşik değerini sağlayan her ölçüt için ilgili sektöre 1 yıldız verilmiş ve buna bağlı olarak da 3 yıldız alan sektörler ortaya çıkmıştır. Bu bölümde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir; 20 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi eji : Analiz edilen j alt bölgesinin i sektöründeki istihdamı ejt : Analiz edilen j alt bölgesinin toplam istihdamı Ei : Referans alınan Türkiye’nin i sektöründeki istihdamı Et : Referans alınan Türkiye’deki sektörlerin toplam istihdamı j : Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde İlleri i : 2 (veya 4) basamaklı NACE koduna karşılık gelen sektör/sınıf • Bu kapsamda yukarıda belirtilen değişkenler ile 2 basamaklı NACE koduna göre belirlenen büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma eşik değerleri aşağıdaki gibidir; e Büyüklük: Büyüklük değeri Ei ≥ 0,005 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamının i Türkiye’deki i sektörünün istihdamına oranı ‰ 5’i geçerse alt bölgedeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir. e Başatlık: Başatlık değeri e i ≥ 0,01 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı j alt t bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır. ei Uzmanlaşma: Uzmanlaşma değeri e t Ei Et ≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamının j alt bölgesindeki toplam istihdama oranını, Türkiye’deki i sektörünün istihdamının Türkiye’deki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız almaktadır. • 4 basamaklı NACE koduna göre belirlenen büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma eşik değerleri aşağıdaki gibidir; e Büyüklük: Büyüklük değeri Ei ≥ 0,01 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamının i Türkiye’deki i sektörünün istihdamına oranı % 1’i geçerse alt bölgedeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir. e Başatlık: Başatlık değeri e i ≥ 0,01 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı j t alt bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır. ei Uzmanlaşma: Uzmanlaşma değeri e t Ei Et ≥ 1,25 ise ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sek- törünün istihdamının j alt bölgesindeki toplam istihdama oranını, Türkiye’deki i sektörünün istihdamının Türkiye’deki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız almaktadır. Belirlenen bu ölçütler çerçevesinde NACE sınıflandırmasının 2 ve 4 basamak detayındaki kodlara göre ilgili sektörlerin Türkiye referansında Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin rekabetçiliği üç yıldız yöntemi ile incelenmiştir. Sonraki bölümlerde analiz sonuçlarına il bazında ayrı ayrı yer verilmiştir. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 21 2. Türkiye Referansıyla İllerin Balassa Endeksi Üç yıldız analizi ile ortaya çıkan sektörlerin ihracat verileri ile çapraz sorgulanmasına fırsat verecek bir yöntem olarak Balassa Endeksi kullanılmasına karar verilmiştir. Bu bölümde Türkiye referansıyla Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin rekabetçi sektörlerinin tespiti yapılmıştır. Balassa Endeksi TÜİK’in web sitesinden alınan ISIC Rev3 kodlarıyla 2 ve 4 basamaklı kodlar dikkate alınarak analiz edilmiştir. Burada NACE verileri yerine ISIC Rev3 verilerinin kullanılmasının temel sebebi TÜİK veri tabanında NACE kodlamasına göre ihracat verilerinin bulunmaması ile il bazında ürün gruplarına göre verilerin ISIC Rev4 kodunda bulunmamasından kaynaklanmaktadır. ISIC Rev3’ten NACE ve/ veya ISIC Rev4’e dönüşüm tabloları bulunmasına karşın, sektör kodlarının birbirine dönüştürülmesinde çok fazla veri kaybı gerçekleştiği için bu yöntem tercih edilmemiştir. Bunun yerine kodların faaliyet sınıflama açıklamaları üzerinden değerlendirilmeye gidilmesinin daha sağlıklı sonuçlara götüreceğine karar verilmiştir İhracat verileri üzerinden Balassa Endeksi ile Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin Türkiye referansıyla rekabetçi sektörleri tespit edilmiştir. Türkiye referansıyla ISIC Rev3 2 ve 4 basamaklı sektörlerin (veya mal gruplarının) ihracat verileri üzerinden ayrı ayrı TR71 Bölgesi illeri için Balassa Endeks değerleri hesaplanmıştır. Bu bölümde kullanılan değişkenler ve matematik model aşağıdaki gibidir: RCAji = (Xji / Xjt ) / (Yij / Yt ) RCAji : j alt bölgesindeki i sektörünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Oranı Xji : j alt bölgesindeki i sektörünün ihracat tutarı Xjt : j alt bölgesindeki toplam ihracat tutarı Yi : Türkiye’deki i sektörünün ihracat tutarı Yt : Türkiye’deki toplam ihracat tutarı j : Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde İlleri i : 2 (veya 4) basamaklı ISIC Rev.3 koduna karşılık gelen sektör/mal grubu Önceki bölümdekine benzer şekilde, bu bölümde de endeksten elde edilen değer 1,00’den büyük ise ilgili sektör, açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler açısından rekabet gücü var, 1,00’den küçük ise de rekabetçi gücü düşük olarak yorumlanmıştır. 1,00’den büyük değer alan sektörlere bu raporda yer verilmiş olup rekabetçi sektör olarak kabul edilmiştir. Türkiye referansıyla Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illeri için yapılan 2 ve 4 basamaklı NACE kodlu Üç Yıldız Analizi sonuçları ile 2 ve 4 basamaklı ISIC kodlu Balassa Endeksi Yöntemi sonuçları III. bölümde ortaya konacaktır. Analizlere başlamadan önce illerin genel ekonomik durumlarına değinilecektir. Devamında, illerin öne çıkan sektörlerine daha genel bakabilmek amacıyla 2 basamaklı NACE/ISIC kodlu sonuçlar daha önce ele alınacak, sonrasında daha detaylı olan ve alt sektörleri gösteren 4 basamaklı NACE/ISIC kodlu sonuçlara geçilecektir. 22 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi D. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER 1. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Üç yıldız Analizi Önceki bölümde, Türkiye referansı ile İllerin sektörel rekabet analizi yapılarak illerin rekabetçi olan sektörleri ortaya konmuştu. Bu bölümde de TR71 Bölgesi referansıyla illerdeki sektörlere üç yıldız analizi uygulanırken Büyüklük, Başatlık ve Uzmanlaşma parametreleri 2 basamaklı NACE kodları için ayrı, 4 basamaklı NACE kodları için ayrı eşik değerlerine göre hesaplanmıştır. Bu parametrelerin eşik değerleri belirlenirken; sektörün TR71 Bölgesi içerisinde almış olduğu pay ile ulusal ve uluslararası üç yıldız analizlerinde alınan eşik değerleri dikkate alınmıştır. Bu parametreler için belirlenen eşik değerini sağlayan her ölçüt için ilgili sektöre 1 yıldız verilmiş ve buna bağlı olarak da 3 yıldız alan sektörler ortaya çıkmıştır. Kullanılan değişkenlere aşağıda yer verilmiştir. eji : Analiz edilen j alt bölgesinin i sektöründeki istihdamı ejt : Analiz edilen j alt bölgesinin toplam istihdamı Ei : Referans alınan üst TR71 Bölgesinin i sektöründeki istihdamı Et : Referans alınan üst TR71 Bölgesinin toplam istihdamı j : Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde İlleri i : 2 (veya 4) basamaklı NACE koduna karşılık gelen sektör/sınıf • Bu kapsamda yukarıda belirtilen değişkenler ile 2 basamaklı NACE koduna göre belirlenen büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma eşik değerleri aşağıdaki gibidir; e Büyüklük: Büyüklük değeri Ei ≥ 0,20 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamının i TR71 Bölgesindeki istihdama oranı % 20’yi geçerse alt bölgedeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir. e Başatlık: Başatlık değeri e i ≥ 0,01 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı j alt t bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır. ei Uzmanlaşma: Uzmanlaşma değeri e t Ei Et ≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamının j alt bölgesindeki toplam istihdama oranını, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamının TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız almaktadır. • 4 basamaklı NACE koduna göre belirlenen büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma eşik değerleri aşağıdaki gibidir; e Büyüklük: Büyüklük değeri Ei ≥ 0,30 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamının i TR71 Bölgesindeki istihdama oranı % 30’u geçerse alt bölgedeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 23 e Başatlık: Başatlık değeri e i ≥ 0,01 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı j alt t bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır. ei Uzmanlaşma: Uzmanlaşma değeri e t Ei Et ≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, j alt bölgesindeki i sektö- rünün istihdamının j alt bölgesindeki toplam istihdama oranını, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamının TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız almaktadır. Yukarıda 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre ilgili sektörlerin TR71 Bölgesi referansında Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin rekabetçiliği üç yıldız analizi ile incelenmiştir. Analiz sonuçları, il bazında ayrı ayrı sonraki bölümlerde anlatılmıştır. 2. TR71 Bölgesi Referansıyla İllerin Balassa Endeksi İhracat verileri üzerinden Balassa Endeksi ile Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin TR71 Bölgesi referansıyla rekabetçi sektörleri tespit edilmiştir. Bir önceki Türkiye referansıyla illerin sektörel rekabet analizi bölümünde uygulanan Balassa Endeksinin aynısı TR71 Bölgesi referansı ile illerin sektörel rekabet analizi için de hesaplanmıştır. TR71 Bölgesi referansıyla ISIC Rev3 2 ve 4 basamaklı sektörlerin (veya mal gruplarının) ihracat verileri üzerinden TR71 Bölgesi illeri için ayrı ayrı Balassa Endeksi yöntemi uygulanmıştır. Kullanılan değişkenler ve matematiksel model aşağıdaki gibidir: RCAji = (Xji / Xjt ) / (Yij / Yt ) RCAji : j alt bölgesindeki i sektörünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Oranı Xji : j alt bölgesindeki i sektörünün ihracat tutarı Xjt : j alt bölgesindeki toplam ihracat tutarı Yi : Üst TR71 Bölgesindeki i sektörünün ihracat tutarı Yt : Üst TR71 Bölgesindeki toplam ihracat tutarı j : Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde İlleri i : 2 (veya 4) basamaklı ISIC Rev3 koduna karşılık gelen sektör/mal grubu Endeksten elde edilen değer 1,00’den büyük ise ilgili sektör, açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler açısından rekabet gücü var, 1,00’den küçük ise de rekabetçi gücü düşük olarak yorumlanmıştır. 1,00’den büyük değer alan sektörlere bu raporda yer verilmiş olup rekabetçi sektör olarak kabul edilmiştir. 24 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Dokuzuncu Kalkınma Planı Gelişme Eksenleri - Rekabet Gücünün Artırılması İşletmelerin yüksek teknolojik kabiliyete ve nitelikli işgücüne sahip, değişen şartlara uyum sağlayabilen, ulusal ve uluslararası piyasalarda rekabet gücü olan bir yapıya kavuşturulması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede; makroekonomik istikrarda, iş ortamının kalitesinde, finansmana erişimde, enerji ve ulaştırma altyapısında, çevrenin korunması ve kentsel altyapıda, Ar-Ge ve yenilikçiliğin geliştirilmesinde, bilgi ve iletişim teknolojilerinin yaygınlaştırılmasında, kayıtdışılığın azaltılmasında, tarımsal yapının etkinleştirilmesinde ve sanayi ve hizmetlerde yüksek katma değerli üretim yapısına geçilmesinde iyileşme sağlanması gerekmektedir. TR71 Bölgesi referansıyla Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illeri için yapılan 2 ve 4 basamaklı NACE kodlu üç yıldız analizi sonuçları ile 2 ve 4 basamaklı ISIC kodlu Balassa Endeksi Yöntemi sonuçları IV. Bölümde ortaya konacaktır. E. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN ANALİZİNDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER 1. Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Üç Yıldız Analizi İllerin sektörel rekabet analizinden sonra bu kısımda da TR71 Bölgesinin sektörel rekabet analizi ortaya konacaktır. Türkiye referansıyla illerdeki sektörlere üç yıldız analizi, 2 basamaklı NACE kodları için ayrı, 4 basamaklı NACE kodları için ayrı eşik değerlerine göre hesaplanmıştır. Bu parametrelerin eşik değerleri belirlenirken; yine sektörün Türkiye içerisinde almış olduğu pay ile ulusal ve uluslararası üç yıldız analizlerinde alınan eşik değerleri göz önüne alınarak farklı alternatifler denenmiştir. Bu alternatifler sonucunda, belirlenen eşik değerini sağlayan her ölçüt için ilgili sektöre 1 yıldız verilmiş ve buna bağlı olarak da 3 yıldız alan sektörler ortaya çıkmıştır. Bu bölümde kullanılan değişkenler aşağıdaki gibidir; ei : Analiz edilen TR71 Bölgesinin i sektöründeki istihdamı et : Analiz edilen TR71 Bölgesinin toplam istihdamı Ei : Referans alınan Türkiye’nin i sektöründeki istihdamı Et : Referans alınan Türkiye’deki sektörlerin toplam istihdamı i : 2 (veya 4) basamaklı NACE koduna karşılık gelen sektör/sınıf • Bu kapsamda yukarıda belirtilen değişkenler ile 2 basamaklı NACE koduna göre belirlenen büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma eşik değerleri aşağıdaki gibidir; e Büyüklük: Büyüklük değeri Ei ≥ 0,02 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamının t Türkiye’deki i sektörünün istihdamına oranı % 2’yi geçerse TR71 Bölgesindeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 25 e Başatlık: Başatlık değeri e i ≥ 0,01 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı t TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır. ei Uzmanlaşma: Uzmanlaşma değeri e t Ei Et ≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektö- rünün istihdamının TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranını, Türkiye’deki i sektörünün istihdamının Türkiye’deki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız almaktadır. • 4 basamaklı NACE koduna göre belirlenen büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma eşik değerleri aşağıdaki gibidir; e Büyüklük: Büyüklük değeri Ei ≥ 0,04 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamının i Türkiye’deki i sektörünün istihdamına oranı % 5’i geçerse TR71 Bölgesindeki i sektörü 1 yıldız alır anlamına gelmektedir. e Başatlık: Başatlık değeri e i ≥ 0,0 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektörünün istihdamı aynı t TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranlandığında oran % 1’den büyükse i sektörü 1 yıldız almaktadır. ei Uzmanlaşma: Uzmanlaşma değeri e t Ei Et ≥ 1,25 ise i sektörü 1 yıldız alır. Burada, TR71 Bölgesindeki i sektö- rünün istihdamının TR71 Bölgesindeki toplam istihdama oranını, Türkiye’deki i sektörünün istihdamının Türkiye’deki toplam istihdama oranına bölündüğünde elde edilen değer 1,25’den büyükse, i sektörü uzmanlaşma ölçütünde 1 yıldız almaktadır. 2. Türkiye Referansıyla TR71 Bölgesinin Balassa Endeksi İhracat verileri üzerinden Balassa Endeksi ile TR71 Bölgesinin Türkiye referansıyla rekabetçi sektörleri tespit edilmiştir. Türkiye referansıyla ISIC Rev3 2 ve 4 basamaklı sektörlerin (veya mal gruplarının) ihracat verileri üzerinden ayrı ayrı TR71 Bölgesi için Balassa Endeksi hesaplanmıştır. Bu bölümde kullanılan değişkenler ve matematiksel model aşağıdaki gibidir: RCAi = (Xi / Xt ) / (Yi / Yt ) RCAi : TR71 Bölgesindeki i sektörünün Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Oranı Xi : TR71 Bölgesindeki i sektörünün ihracat tutarı Xt : TR71 Bölgesindeki toplam ihracat tutarı Yi : Türkiye’deki i sektörünün ihracat tutarı 26 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Yt : Türkiye’deki toplam ihracat tutarı i : 2 (veya 4) basamaklı ISIC Rev.3 koduna karşılık gelen sektör/mal grubu Önceki bölümdekine benzer şekilde, bu bölümde de endeksten elde edilen değer 1,00’den büyük ise ilgili sektör, açıklanmış karşılaştırmalı üstünlükler açısından rekabet gücü var, 1,00’den küçük ise de rekabetçi gücü düşük olarak yorumlanmıştır. 1,00’den büyük değer alan sektörlere bu raporda yer verilmiş olup rekabetçi sektör olarak kabul edilmiştir. Türkiye referansıyla TR71 Bölgesi için yapılan 2 ve 4 basamaklı NACE kodlu üç yıldız analizi sonuçları ile 2 ve 4 basamaklı ISIC kodlu Balassa Endeksi Yöntemi sonuçları V. bölümde ortaya konacaktır. Öncelikle, bölgenin genel ekonomik durumuna yer verilecek olup devamında daha genel olan 2 basamaklı NACE/ISIC kodlu sonuçlar ele alınacak, sonrasında daha detaylı olan ve alt sektörleri gösteren 4 basamaklı NACE/ISIC kodlu sonuçlara geçilecektir. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 27 28 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi III.TÜRK‹YE REFERANSIYLA ‹LLER‹N REKABET EDEB‹L‹RL‹K ANAL‹Z‹ TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 29 III. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ A. TÜRKİYE REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ 1. Aksaray a) Aksaray İlinin Genel Ekonomik Durumu Mevcut haliyle bir tarım kenti görünümünde olmakla birlikte Kapadokya’nın kapısı konumundaki Aksaray, kültürel varlıkları ve doğal zenginlikleri ile önemli bir turizm potansiyeline sahip ve son yıllarda sanayi alanında hızlı gelişmelerin yaşandığı bir Orta Anadolu şehridir. Aksaray’da sanayileşme süreci Cumhuriyet döneminde 1924 yılında kamu eliyle kurulan Azmi Milli Türk A.Ş. ile başlamıştır. Sonrasında kurulan Aksaray Süt Ürünleri Fabrikası (SEK’e bağlı kurulmuş,1976) ve Mercedes Benz Türk A.Ş. Kamyon Fabrikası (1986) diğer öne çıkan yatırımlar olmuştur. 1989 yılında il olan Aksaray’da Organize Sanayi Bölgesi’nin (OSB) (1997) faaliyete geçmesiyle sanayileşme süreci hız kazanırken, 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki kanununun yürürlüğe girmesiyle kalkınmada öncelikli yöreler arasında yer alan Aksaray hızlı bir şekilde yatırımcı çekmeye başlamıştır. Aksaray’ın ekonomik gelişmesinde yatırım yapmak için uygun coğrafi konumu, devlet tarafından verilen teşvikler, sanayi için uygun yatırım alanı (OSB, KSS), turizm için doğal alanların ve kültür değerlerinin varlığı (Ihlara Vadisi, Hasan Dağı, Yer altı şehirleri vb.), tarım alanında potansiyelinin olması (hayvancılık, verimli araziler vb.), termal kaynakların varlığı (Ziga, Ilısu) ve Aksaray Üniversitesi gibi bilgi üreten ve kalifiye insan gücü yetiştiren bir kurumun mevcudiyeti önemli rol oynamaktadır. Sonuç olarak, Aksaray’ı yatırım üssü olarak seçen büyük şirketler (Mercedes A.Ş, SÜTAŞ, Colins, Balküpü ve diğer yan sanayi kuruluşları) dış yatırımcıların Aksaray’a yatırım yapmasını kolaylaştırmış ve ilin yatırım cazibesini artırmıştır.14 Aksaray, yeni teşvik sisteminde 5. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır. Ayrıca, OSB’de yapılacak yatırımlar 6. bölge teşvik ve desteklerinden yararlanacaktır. Aksaray ili şehirleşme oranı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamasının altındadır. Yıllık nüfus artış hızı ve tarım kolunda çalışanların toplam istihdama oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir. Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olan Aksaray’da, başta buğday olmak üzere şeker pancarı, arpa, patates, soğan, üzüm, elma, mısır, fasulye ve burçak yetiştirilmektedir. Platolardaki geniş otlaklarda çok sayıda koyun beslenmektedir15. SGK kayıtlarına göre, 2010 yılında 4.369 işletme ve 33.175 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Aksaray Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 1 OSB bulunmakta ve gelişimine devam etmektedir. Ayrıca, 3 tane Küçük Sanayi Sitesi (KSS) tamamlanmış olup 2 adet KSS kurulum çalışmaları devam etmektedir. Tamamlanmış KSS’ler, 255 işyeri sayısı ve % 100 doluluk oranı ile Aksaray Merkez KSS, 301 işyeri sayısı ve % 86 doluluk oranı ile Aksaray Merkez (Örnek) KSS ve 250 işyeri sayısı ve % 72 doluluk oranı ile Aksaray Ortaköy KSS’dir16. 14 Aksaray İli Ekonomik Gelişim Stratejik Planı, Ocak 2011 15 Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK 16 KSS ve OSB bilgileri 04.03.2011 tarihi itibari ile Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü 81 İl Durum Raporu’ndaki bilgilerden derlenmiştir. 30 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Aksaray ilinde ihracat ve ithalat yapan firma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo incelendiğinde, Aksaray’ın 2007 yılından sonra sürekli olarak dış ticaret fazlası veren bir il olduğu görülmektedir. Tablo 5: Aksaray İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri Yıllar 2007 2008 2009 2010 2011 İhracatçı Firma Sayısı 58 57 62 56 73 İthalatçı Firma Sayısı 46 50 39 47 79 İhracat Değeri (bin $) 43.140 69.250 56.620 56.915 83.618 İthalat Değeri (bin $) 49.899 48.062 31.484 48.390 66.849 Dış Ticaret Dengesi (bin $) - 6.759 21.188 25.136 8.525 16.769 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (Dış Ticaret Müsteşarlığı) Grafik 4: Aksaray İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri b) Aksaray Üç Yıldız Analizi Türkiye referansıyla Aksaray’da 2 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre 5 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “41 Bina inşaatı” sektörü firma sayısı, sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde ilk sırayı alırken, “28 - Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı” sektörü de büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 31 Tablo 6: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı NACE 2 Kod NACE 2 Kod Açıklama Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı Diğer madencilik ve taş ocakçılığı Gıda ürünlerinin imalatı Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri Bina inşaatı 28 08 10 01 41 Firma Sayısı Sigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 30 2104 0,013 0,063 3,942 25 180 368 2525 0,009 0,007 0,011 0,076 2,829 2,276 49 490 0,007 0,015 2,053 634 4132 0,005 0,125 1,587 Aksaray’da 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde firma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 7’de verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan paylar düşük olmasına karşın “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı” sektörü kendi faaliyet alanında diğer 3 yıldız alan sektörlere göre en yoğun, yurtdışı satışı ve faaliyet gideri açısından ise en yüksek oranı alan sektör olmuştur. Tablo 7: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı 17 NACE 2 Kod 28 08 10 01 41 NACE 2 Kod Açıklama Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı Diğer madencilik ve taş ocakçılığı Gıda ürünlerinin imalatı Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri Bina inşaatı Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı Firma Yurtiçi Yurtdışı Faaliyet Sayısı Satış Satış Giderleri 0,0021 0,0018 0,0011 0,0017 0,0077 0,0025 0,0042 0,0051 0,0050 0,0013 0,000017 0,0014 0,0051 0,0041 0,0000 0,0047 0,0061 0,0015 0,0005 0,0019 Grafik 5: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı 17 Yurtiçi Satış, yurtdışı satış veya faaliyet giderleri kalemlerinde değerleri 0 ( sıfır) olan sektörler ya bu alanda satış yapmamış/gideri oluşmamış ya da yeteri miktarda değildir. 32 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 4 basamaklı NACE faaliyet kodlarına bakıldığında Aksaray’da “1419 - Diğer giyim eşyalarının ve giysi aksesuarlarının imalatı” sektörü firma sayısı açısından ilk sırayı alırken, “2811 - Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)” sektörü de sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değerleri almıştır. Diğer 3 yıldız alan sektörlerin detaylı bilgileri ise Tablo 8’de gösterilmiştir. Tablo 8: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı NACE 4 Kod 2811 1051 1419 1081 0811 NACE 4 Kod Açıklama Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı Diğer giyim eşyalarının ve giysi aksesuarlarının imalatı Şeker imalatı Süsleme ve yapı taşları ile kireç taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvaz-kayraktaşı) ocakçılığı Firma Sayısı Sigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 4 1479 0,098 0,045 30,528 18 881 0,047 0,027 14,778 23 1427 0,032 0,043 10,004 3 499 0,025 0,015 7,728 17 336 0,011 0,010 3,389 c) Aksaray Balassa Endeksi ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 5 sektör Türkiye referansı ile rekabetçi olarak Aksaray’da öne çıkmıştır. Bu sektörler arasında “14 - Taşocakçılığı ve diğer madencilik” sektörü RCA değeri bakımından en yüksek değeri almıştır. Rekabetçi çıkan bu sektörlerin ihracatının Türkiye’deki aynı sektörlerin ihracatından aldığı pay ise oldukça düşük kalmaktadır. Tablo 9: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ISIC Rev3 14 28 29 35 20 ISIC Adı Taşocakçılığı ve diğer madencilik Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat Diğer ulaşım araçları Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler RCA Değeri İhracat Oranı 8,7931 6,4775 4,7166 3,8700 0,0044 0,0032 0,0024 0,0019 1,2078 0,0006 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 33 Grafik 6: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı Aksaray’da 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 16 sektör rekabetçi olarak çıkmıştır. Bunlar arasında en yüksek RCA değeri alan ilk 11 sektör için yüksek rekabet gücü vardır denilebilir. En yüksek RCA değeri 393,2 olan “3599- Başka yerde sınıflandırılmamış ulaşım araçları” sektörü, bununla birlikte Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 20’sini de gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 143,6 olan “2925 - Gıda, içecek ve tütün işleyen makineler” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 7’sini gerçekleştirmektedir. Bu sektörler hem aldığı RCA değerleri ile hem de Türkiye’den aldığı ihracat oranlarından dolayı hem Aksaray hem de bölge için önemli sektörler olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrıca, “2812 - Tank, sarnıç ve metal muhafazalar”, “2023 - Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri”, “1422 - Tuz” sektörleri de Türkiye’de ihracattan aldıkları % 1’in üzerindeki pay ile göze çarpmaktadır. Tablo 10: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı 393,2348 143,6034 35,4972 22,2157 20,8789 12,2665 4,6727 3,1781 0,1965 0,0718 0,0177 0,0111 0,0104 0,0061 0,0023 0,0016 3599 2925 2812 2023 1422 1410 3420 1421 Başka yerde sınıflandırılmamış ulaşım araçları Gıda, içecek ve tütün işleyen makineler Tank, sarnıç ve metal muhafazalar Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri Tuz Kum, kil ve taşocakçılığı Motorlu kara taşıtlarının karasörleri ve römorkları Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller 3430 Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları 2,4884 0,0012 2696 2919 3694 1429 2029 2699 2811 Taş Diğer genel amaçlı makineler Oyun ve oyuncak Başka yerde sınıflandırılmamış madencilik ve taşocakçılığı Diğer ağaç ürünleri; hasır vb örülerek yapılan maddeler Başka yerde sınıflandırılmamış metalik olmayan mineraller Metal yapı malzemeleri 2,3735 1,9828 1,2066 1,1355 1,1334 1,0746 1,0477 0,0012 0,0010 0,0006 0,0006 0,0006 0,0005 0,0005 34 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Grafik 7: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı 2. Kırıkkale a) Kırıkkale İlinin Genel Ekonomik Durumu Kırıkkale il merkezi genel olarak kamu yatırımlarının ağırlıklı olduğu sanayi şehri olmakla beraber merkez dışındaki diğer ilçeler ve kırsal yerleşim yerleri tarıma dayalı bir ekonomiye sahiptir. Bir kamu kuruluşu olan Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK) ve 2005 yılında özelleşen TÜPRAŞ Orta Anadolu Rafinerisi ilin ekonomik yapısında önemli yer teşkil etmektedir. 1992 yılında kurulan Kırıkkale Üniversitesi, ülkemizin ihtiyaç duyduğu yetişmiş insan gücü ihtiyacının karşılanmasına büyük katkı sağlamaktadır ve ilin ekonomik yapısında da önemli bir yere sahiptir. Kırıkkale’de yıllık nüfus artış hızı ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı Türkiye ortalamalarının altındadır. Şehirleşme oranı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve tarım kolunda çalışanların toplam istihdama oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir18. Kırıkkale’nin gelişmesinde lokomotif rolü oynayan kamu yatırımları savunma, metal ve petrokimya alanında yoğunlaşırken, özel sektör de buna paralel olarak MKE ve TÜPRAŞ yan sanayine yönelik gelişme göstermiş, diğer taraftan metal, tarım alet ve makineleri, gıda ve yem sanayi, toprak, tekstil, ağaç ve mobilya imalatı alanında büyüme kaydedilmiştir19. Kırıkkale, yeni teşvik sisteminde 4. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır. Ayrıca, OSB’de yapılacak yatırımlar 5. bölge teşvik ve desteklerinden yararlanacaktır. 18 19 Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK 81 İl Durum Raporu, Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel, Nisan 2011. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 35 Tarım ve hayvancılık ilin ekonomik yapısında önemli bir gelir payına sahiptir ve özellikle ilçe, kasaba ve köylerin geçim kaynağını bu sektör oluşturmaktadır. Genel olarak il topraklarında hububat üretimi yaygındır. Bunun yanı sıra baklagiller ve endüstriyel bitki üretimi de yaygınlaşmaya başlamıştır. SGK kayıtlarına göre, 2010 yılında 3.594 işletme ve 26.060 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Kırıkkale I. Organize Sanayi Bölgesi ve Keskin Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 2 OSB bulunmaktadır. Ayrıca, 2 tane Küçük Sanayi Sitesi tamamlanmıştır. Tamamlanmış KSS’ler, 376 işyeri sayısı ve % 82 doluluk oranı ile Kırıkkale Merkez (Yeni) KSS ve 78 işyeri sayısı ve % 73 doluluk oranı ile Kırıkkale Keskin KSS’dir20. Kırıkkale ilinde ihracat ve ithalat yapan firma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo incelendiğinde, Kırıkkale’nin 2007 ve 2011 yıllarında dış ticaret açığı ve 2008-2010 yılları arasında ise dış ticaret fazlası verdiği görülmektedir. Tablo 11: Kırıkkale İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri Yıllar İhracatçı Firma Sayısı İthalatçı Firma Sayısı 2007 2008 2009 201021 2011 9 17 18 19 20 17 13 24 22 31 İhracat Değeri (bin $) 2.852 9.071 6.060 46.897 5.908 İthalat Değeri (bin $) 3.081 4.121 2.376 13.998 14.883 Dış Ticaret Dengesi (bin $) - 229 4.950 3.685 32.899 - 8.975 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (Dış Ticaret Müsteşarlığı)21 Grafik 8: Kırıkkale İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri 20 KSS ve OSB bilgileri 04.03.2011 tarihi itibari ile Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü 81 İl Durum Raporu’ndaki bilgilerden derlenmiştir. 36 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi b) Kırıkkale Üç Yıldız Analizi Türkiye referansıyla Kırıkkale’de 2 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre 4 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “35 - Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı” sektörü firma sayısı ölçütünde ilk sırayı alırken, “19 - Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü de sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. Tablo 12: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı NACE 2 Kod NACE 2 Kod Açıklama Firma Sayısı Sigortalı Sayısı 6 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 960 0,129 0,037 51,212 19 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 31 Mobilya imalatı 46 705 0,007 0,027 2,866 24 Ana metal sanayii 41 929 0,006 0,036 2,564 35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı 112 553 0,005 0,021 2,056 Kırıkkale’de 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde firma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 13’te verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan paylar düşük olmasına karşın “19 - Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü firma sayısı bakımından Türkiye’den aldığı % 1,76 pay ile kendi alanında en yoğun sektör olmuştur. Tablo 13: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı NACE 2 Kod NACE 2 Kod Açıklama Firma Sayısı Yurtiçi Satış Yurtdışı Satış Faaliyet Giderleri 19 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 0,0176 0,0011 0,0000 0,0004 31 Mobilya imalatı 0,0033 0,0003 0,0001 0,0003 24 Ana metal sanayii 0,0051 0,0002 0,0000 0,0007 *35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı 0,0026 - - - * Buradaki kod GİB verilerinde bulunmadığı için analiz yapılamamış ve ilgili hücre “-” ile gösterilmiştir. 21 2010 yılı verilerine göre, ilin ihracatında öne çıkan sektörlerin başında “Enerji Üreten Makine ve Cihazlar” yer almaktadır. Bu sektörde ihracat yapan firmalar incelendiğinde söz konusu yükselişin, ilde gayri faal durumda bulunan elektrik santralinin sökülerek Irak’a ihraç edilmesinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Bu durum Kırıkkale’nin ihracat miktarının bir anda yüksek görülmesine neden olmaktadır. 2011 verileri ilin ihracatının gerçek düzeyine daha yakındır. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 37 Grafik 9: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı Tablo 14’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında Kırıkkale’de 3 yıldız alan 5 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “2410 - Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı” sektörü firma sayısı ölçütünde ilk sıradadır. “1920 - Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü ise sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. Tablo 14: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı NACE 4 Kod NACE 4 Kod Açıklama Firma Sayısı Sigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 1920 Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 4 955 0,170 0,037 67,436 2540 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı 3 277 0,087 0,011 34,518 2410 Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı 26 586 0,016 0,022 6,327 3109 Diğer mobilyaların imalatı 8 585 0,014 0,022 5,569 2592 Metalden hafif paketleme malzemeleri imalatı 3 458 0,013 0,018 4,954 38 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi c) Kırıkkale Balassa Endeksi Kırıkkale’de Türkiye referansı ile ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 4 sektör rekabetçi olarak öne çıkmıştır. Bu sektörler arasında “31 - Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makina ve cihazlar” sektörü 11,9847 RCA değeri ile en yüksek değeri almıştır. Rekabetçi çıkan sektörlerin ihracatının Türkiye’deki aynı sektörlerin ihracatından aldığı pay ise oldukça düşük kalmaktadır. Bu değerler Tablo 15’de gösterilmiştir. Tablo 15: Kırıkkale’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ISIC Rev3 31 20 29 28 ISIC Adı Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makina ve cihazlar Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) RCA Değeri 11,9847 İhracat Oranı 0,0049 7,5416 0,0031 3,4575 2,7334 0,0014 0,0011 Grafik 10: Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı Kırıkkale’de 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 16 sektör rekabetçi olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 120,1834 olan “2911 - İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)” sektörü ile 108,1441 RCA değeri olan “2813 - Buhar kazanı (merkezi kalorifer kazanları hariç)” sektörü Türkiye’deki kendi sektörlerinin toplam ihracatının yaklaşık % 5’ini gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 44,8554 olan “3110 - Elektrik motoru, jeneratör, transformatörler” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 2’sini gerçekleştirmektedir. Bu sektörler aldığı RCA değerler ile Türkiye’den aldığı ihracat oranlarından dolayı hem Kırıkkale’de hem de bölge için önemli sektörler olarak ortaya çıkmaktadır. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 39 Tablo 16: Kırıkkale’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ISIC Rev3 2911 2813 3110 3599 2022 2919 2912 3120 2021 2921 2811 2010 2929 2699 2923 3330 ISIC Adı İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) Buhar kazanı (merkezi kalorifer kazanları hariç) Elektrik motoru, jeneratör, transformatörler Başka yerde sınıflandırılmamış ulaşım araçları İnşaat kerestesi Diğer genel amaçlı makineler Pompa, kompresör, musluk ve vana Elektrik dağıtım ve kontrol cihazları Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtalar Tarım ve orman makineleri Metal yapı malzemeleri Kereste ve parke Diğer özel amaçlı makineler Başka yerde sınıflandırılmamış metalik olmayan mineraller Metalurji makineleri Saat Grafik 11: Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı 40 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi RCA Değeri 120,1834 108,1441 44,8554 16,2598 10,7593 10,1469 9,4346 8,7666 8,1342 7,3535 6,5098 2,2109 2,1999 1,6179 1,4654 1,3220 İhracat Oranı 0,0495 0,0445 0,0185 0,0067 0,0044 0,0042 0,0039 0,0036 0,0033 0,0030 0,0027 0,0009 0,0009 0,0007 0,0006 0,0005 3. Kırşehir a) Kırşehir İlinin Genel Ekonomik Durumu Kırşehir ilinde cumhuriyetin başından 1970’lere kadar sanayi sektörü gelişmemiş olup tarım ve hayvancılık ilin ekonomisinde ve geçim kaynağında önemli yer tutmaktadır. 1973-1980 yılları arasında kalkınmada öncelikli iller kapsamına alınması ile sanayi sektöründe canlılık yaşanmıştır. Petlas Lastik Sanayi A.Ş. (1976) ile Çemaş Döküm Sanayi A.Ş. (1976)’nin kurulması ile Kırşehir sanayisi önemli gelişme sağlamıştır. Ancak, 1981 yılında kalkınmada öncelikli yöre kapsamından çıkarılması sonucu yatırımlar ilde durmuş ve sonrasında özel teşebbüslerin küçük ölçekli yatırımları gerçekleşmiştir. 1990’lı yıllarda sanayi yatırımlarında önemli artışlar yaşanmış ve 1997 yılında tekrar kalkınmada öncelikli yöre kapsamına alınması bu yatırımların artmasına katkı sağlamıştır. İlde, ticaret hayatı genel olarak il merkezinde canlılığını korumakta olup, Kaman ve Mucur ilçelerinde de nispeten gelişmiş durumdadır. Kırşehir, yeni teşvik sisteminde 4. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır. Ayrıca, OSB’de yapılacak yatırımlar 5. bölge teşvik ve desteklerinden yararlanacaktır. Kırşehir ili şehirleşme oranı, yıllık nüfus artış hızı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamalarının altındadır. Tarım kolunda çalışanların toplam istihdam oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir. Başlıca geçim kaynağı tarım ve hayvancılık olan Kırşehir’in tarla ürünleri üretiminde ilk sırada tahıllar, ikinci sırada baklagiller, üçüncü sırada endüstri bitkileri, dördüncü sırada yumru bitkiler ve beşinci sırada yağlı tohumlular gelmektedir. Kırşehir büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayısı bakımından çevre illere göre önemli bir yer teşkil etmektedir. İlin sanayisine bakıldığında ise Kırşehir sanayisinin toplam üretim ve istihdama katkısı sınırlıdır. İldeki ticarette motorlu taşıt lastikleri ön planda iken çelik döküm ürünleri, imalat makinaları, akümülatör, çorap ve konfeksiyon ürünleri, un, mermer, hayvan yemi ve kaya tuzu diğer ürünleri oluşturmaktadır22. SGK kayıtlarına göre, 2010 yılında 2.984 işletme ve 20.056 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Kırşehir Organize Sanayi Bölgesi ve Kaman Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 2 tamamlanmış OSB ve Mucur Organize Sanayi Bölgesi ile de kurulumu devam eden 1 OSB bulunmakta ve gelişimlerine devam etmektedir. Ayrıca, 6 tane Küçük Sanayi Sitesi (KSS) tamamlanmıştır. Tamamlanmış KSS’ler, 144 işyeri sayısı ve % 67 doluluk oranı ile Kırşehir Kaman KSS, 710 işyeri sayısı ve % 62 doluluk oranı ile Kırşehir Merkez Kılıçözü KSS, 38 işyeri sayısı ve % 47 doluluk oranı ile Kırşehir Boztepe KSS, 255 işyeri sayısı ve % 38 doluluk oranı ile Kırşehir Merkez KSS, 140 işyeri sayısı ve % 54 doluluk oranı ile Kırşehir Mucur KSS, 99 işyeri sayısı ve % 34 doluluk oranı ile Kırşehir Çicekdağı KSS’dir23. Son beş yılda Kırşehir ilinde ihracat ve ithalat yapan firma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo incelendiğinde, Kırşehir’in 2007, 2008 ve 2009 yıllarında dış ticaret fazlası vermesine karşın son iki yılda dış ticaret açığı verdiği görülmektedir. Özellikle Kırşehir’in dış ticaret verilerine bakıldığında Petlas Lastik Sanayi A.Ş.’nin payının büyük olduğu görülmektedir. Örneğin; Petlas’ın son yıllardaki Kırşehir’in ihracat hacmindeki payı % 80’nin üzerindedir. 22 Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK 23 KSS ve OSB bilgileri 04.03.2011 tarihi itibari ile Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü 81 İl Durum Raporu’ndaki bilgilerden derlenmiştir. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 41 Tablo 17: Kırşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri Yıllar 2007 2008 2009 2010 2011 İhracatçı Firma Sayısı 19 21 20 20 27 İthalatçı Firma Sayısı 26 14 21 27 42 İhracat Değeri (bin $) 83.491 103.296 111.610 143.293 202.541 İthalat Değeri (bin $) 47.745 99.672 86.005 155.696 266.808 Dış Ticaret Dengesi (bin $) 35.745 3.625 25.605 - 12.402 - 64.267 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (Dış Ticaret Müsteşarlığı) Grafik 12: Kırşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri b) Kırşehir Üç Yıldız Analizi Türkiye referansıyla Kırşehir’de 2 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre 2 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlar “01 - Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri” ve “22 - Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı” sektörüdür. Tablo 18: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı NACE NACE 2 Kod Açıklama 2 Kod 22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve 01 ilgili hizmet faaliyetleri 42 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Firma Sayısı 26 Sigortalı Sayısı 1810 52 624 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 0,013 0,090 6,485 0,008 0,031 4,325 Kırşehir’de 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde firma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 19’da verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan paylar düşük olmasına karşın “22 - Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı” sektörü yurtdışı satış bakımından Türkiye’den aldığı yaklaşık % 4 pay ile önemli bir yere sahiptir. Tablo 19: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı NACE 2 Kod 22 01 Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı NACE 2 Kod Açıklama Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri Firma Sayısı 0,0025 Yurtiçi Satış 0,0112 Yurtdışı Satış 0,0398 Faaliyet Giderleri 0,0129 0,0055 0,0012 0,0030 0,0014 Grafik 13: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı Tablo 20’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında Kırşehir’de 3 yıldız alan 4 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “1061 - Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı” sektörü firma sayısı bakımından ilk sırayı almıştır. “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektörü ise sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. Tablo 20: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı NACE 4 Kod 2211 1061 1081 0130 NACE 4 Kod Açıklama İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Şeker imalatı Dikim için bitki yetiştirilmesi Firma Sigortalı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma Sayısı Sayısı 2 1695 0,116 0,085 59,730 19 1 9 325 393 254 0,020 0,020 0,012 0,016 0,020 0,013 10,210 10,068 6,409 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 43 c) Kırşehir Balassa Endeksi ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 2 sektör Türkiye referansı ile rekabetçi olarak Kırşehir’de öne çıkmıştır. Bunlar “25 - Plastik ve kauçuk ürünleri” ve “15 - Gıda ürünleri ve içecek” sektörleridir. İhracat oranı bakımından aldığı % 2,39’luk pay ile “25 Plastik ve kauçuk ürünleri” sektörü göze çarpmaktadır. Grafik 14: Kırşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı Tablo 21: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı 25 Plastik ve kauçuk ürünleri 19,0309 0,0239 15 Gıda ürünleri ve içecek 1,1908 0,0015 Kırşehir’de 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 4 sektör rekabetçi olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 92,8847 olan “2511 - İç ve dış lastik” sektörü, Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 12’sini de gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 11,2426 olan “0122 - Başka yerde sınıflandırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 1,5’ini gerçekleştirmektedir. Tablo 22: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı 2511 İç ve dış lastik 92,8847 0,1169 0122 1513 2899 Başka yerde sınıflandırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler İşlenmiş sebze ve meyveler Başka yerde sınıflandırılmamış metal eşya 11,2426 3,0507 1,4190 0,0141 0,0038 0,0018 44 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Grafik 15: Kırşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı 4. Nevşehir a) Nevşehir İlinin Genel Ekonomik Durumu Turizm kenti olan Nevşehir ili, sanayi ve ticarette önemli bir gelişme kaydedememiştir. İlin Kapadokya turizm bölgesinde olması ve turistik bölgenin merkezi olması nedeni ile en önemli gelir ve geçim kaynağı turizm olmuştur. Bunun sonucunda turizm faaliyetleri önemli ölçüde gelişmiştir. Mevcut ve yeni yatımlar turizm faaliyetlerinin gelişimine oldukça katkı sağlamakta olup ilin gelir seviyesini yükseltmektedir. 2011 yılında Nevşehir’e 2,5 milyon civarında yerli ve yabancı turistin gelmesi ve son yıllarda artış göstermesi yapılan ve yapılacak yatırımların temel girdisi konumundadır. 2. el oto satım ticareti, termal tesisler (Kozaklı), patates üretimi (Niğde ile birlikte Türkiye patates üretimin dörtte birini karşılamakta), karoser ve treyler imalatı, depolama (doğal yapısı sonucunda doğal soğuk hava depoları mevcut), ponza madeni (bims, briket vb. yapımında kullanılmakta), çömlekçilik, bağcılık, şarapçılık, halı ticareti gibi faaliyet alanları ilin ekonomisi içinde önemli yer tutan diğer iktisadi faaliyet kollarıdır. Nevşehir, yeni teşvik sisteminde 4. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır. Ayrıca, OSB’de yapılacak yatırımlar 5. bölge teşvik ve desteklerinden yararlanacaktır. Nevşehir ili şehirleşme oranı, yıllık nüfus artış hızı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamalarının altındadır. Tarım kolunda çalış anların toplam istihdam oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir24. SGK kayıtlarına göre, ilde 2010 yılında 4.752 işletme ve 31.678 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Nevşehir - Acıgöl Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 1 tamamlanmış OSB bulunmakta olup gelişimine devam etmektedir. Bunun yanı sıra Nevşehir TSO’nun öncülüğünde özel teşebbüs girişimiyle kurulmuş yeni bir OSB de bulunmaktadır. Ayrıca, 6 tane Küçük Sanayi Sitesi (KSS) tamamlanmıştır. Tamamlanmış KSS’ler, 73 işyeri sayısı ve % 79 doluluk oranı ile Avanos KSS, 100 işyeri sayısı ve % 62 doluluk oranı ile Gülşehir KSS, 62 işyeri sayısı ve % 65 doluluk oranı ile Hacıbektaş KSS, 96 işyeri sayısı ve % 57 doluluk oranı ile Kozaklı (Aksan) KSS, 220 işyeri sayısı ve % 64 doluluk oranı ile Merkez KSS, 400 işyeri sayısı ve % 80 doluluk oranı ile Merkez (Lale) KSS’dir25. 24 Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK 25 KSS ve OSB bilgileri 04.03.2011 tarihi itibari ile Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü 81 İl Durum Raporu’ndaki bilgilerden derlenmiştir. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 45 Son 5 yılda Nevşehir ilinde ihracat ve ithalat yapan firma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo incelendiğinde, Nevşehir’in 2007 ve 2008 yıllarında dış ticaret açığı veren bir il konumundan 2009 2011 döneminde dış ticaret fazlası veren bir il konuma geldiği görülmektedir. Tablo 23: Nevşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri Yıllar 2007 2008 2009 2010 2011 İhracatçı Firma Sayısı 58 47 43 48 59 İthalatçı Firma Sayısı 68 37 41 56 83 İhracat Değeri (bin $) 15.732 17.526 20.688 53.493 79.579 İthalat Değeri (bin $) 34.955 56.461 14.107 18.842 29.371 Dış Ticaret Dengesi (bin $) - 19.223 - 38.935 6.581 34.651 50.208 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (Dış Ticaret Müsteşarlığı) Grafik 16: Nevşehir İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri b) Nevşehir Üç Yıldız Analizi Türkiye referansıyla Nevşehir’de 2 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre 6 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “55 - Konaklama” sektörü firma sayısı ölçütünde ilk sırayı alırken, “23 - Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde, “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörü de büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. 46 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 24: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı NACE 2 Kod NACE 2 Kod Açıklama Firma Sayısı Sigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı 44 577 0,011 0,018 3,730 16 Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek eşyaların imalatı 30 519 0,008 0,016 2,745 55 Konaklama 84 1152 0,008 0,036 2,715 52 Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler 61 1258 0,008 0,040 2,610 23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 80 1428 0,008 0,045 2,601 01 Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri 49 511 0,007 0,016 2,243 Nevşehir’de 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde firma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 25’de verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan paylar düşük olmasına karşın “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörü firma sayısı açısından Türkiye’den aldığı % 1,83 pay ile kendi faaliyet alanında en yoğun sektör olmuştur. Tablo 25: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı NACE 2 Kod NACE 2 Kod Açıklama Firma Sayısı Yurtiçi Satış Yurtdışı Satış Faaliyet Giderleri 38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı 0,0183 0,0002 0,0000 0,0003 16 Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek eşyaların imalatı 0,0029 0,0003 0,0000 0,0003 55 Konaklama 0,0079 0,0064 0,0000 0,0035 52 Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler 0,0049 0,0003 0,0000 0,0005 23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 0,0071 0,0048 0,0002 0,0050 01 Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri 0,0051 0,0050 0,0000 0,0073 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 47 Grafik 17: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı Tablo 26’daki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında Nevşehir’de 3 yıldız alan 6 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “1061 - Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı” sektörü firma sayısı, büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. “2361 - İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı” sektörü ise sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde ilk sırayı almıştır. Tablo 26: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı NACE 4 Kod 1061 2361 1610 4931 3821 5224 NACE 4 Kod Açıklama Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı Ağaçların biçilmesi ve planyalanması Kara taşımacılığı ile yapılan şehir içi ve banliyö yolcu taşımacılığı Tehlikesiz atıkların ıslahı ve bertaraf edilmesi Kargo yükleme boşaltma hizmetleri Firma Sayısı Sigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 43 473 0,029 0,015 9,408 1 4 746 387 0,025 0,020 0,024 0,012 8,131 6,564 35 332 0,018 0,010 5,915 37 505 0,015 0,016 4,807 1 609 0,011 0,019 3,570 c) Nevşehir Balassa Endeksi ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 4 sektör Türkiye referansı ile rekabet edebilirlik açısından Nevşehir’de öne çıkmıştır. Bu sektörler, 48 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi “15 - Gıda ürünleri ve içecek”, “14 - Taşocakçılığı ve diğer madencilik”, “17 - Tekstil ürünleri” ve “20 - Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler”dir. Rekabetçi çıkan bu sektörlerin ihracatının Türkiye’deki aynı sektörlerin ihracatından aldığı pay ise oldukça düşük kalmaktadır. Tablo 27: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ISIC Rev3 15 14 17 20 ISIC Adı Gıda ürünleri ve içecek Taşocakçılığı ve diğer madencilik Tekstil ürünleri Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler RCA Değeri 5,5924 4,1668 3,7302 İhracat Oranı 0,0026 0,0020 0,0018 1,1628 0,0005 Grafik 18: Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı Nevşehir’de 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 16 sektör rekabetçi olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 726,0528 olan “1542 – Şeker” sektörü, Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 34’ünü de gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 32,0357 olan “1722 - Halı ve kilim” ve “2023 - Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri” sektörleri Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 1 - 1,5’ini gerçekleştirmektedir. Bu sektörler aldığı RCA değerler ve Türkiye’den aldığı ihracat oranlarından dolayı hem Nevşehir hem de bölge için önemli sektörler olarak ortaya çıkmaktadır. Tablo 28: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı 1542 Şeker 726,0528 0,3410 1722 2023 2695 2691 3420 Halı ve kilim Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri Çimento ve alçı ile sertleştirilmiş maddeler Yapı malzemeleri dışındaki, ateşe dayanıklı olmayan seramik eşya Motorlu kara taşıtlarının karasörleri ve römorkları 32,0357 20,3612 8,1363 7,9775 7,2134 0,0150 0,0096 0,0038 0,0037 0,0034 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 49 Tablo 28: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı (DEVAMI) ISIC Rev3 2412 1429 1410 2893 2924 2915 2921 1552 1513 2520 ISIC Adı Kimyasal gübre ve azotlu bileşikler Başka yerde sınıflandırılmamış madencilik ve taşocakçılığı Kum, kil ve taşocakçılığı Çatal-bıçak takımı, el aletleri ve hırdavat malzemeleri Maden, taşocağı ve inşaat makineleri Kaldırma ve taşıma teçhizatı Tarım ve orman makineleri Şarap İşlenmiş sebze ve meyveler Plastik ürünleri RCA Değeri İhracat Oranı 5,2990 5,1714 5,0634 4,8632 3,4828 2,4583 1,9310 1,3649 1,2431 1,2028 0,0025 0,0024 0,0024 0,0023 0,0016 0,0012 0,0009 0,0006 0,0006 0,0006 Grafik 19: Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı 5 . Niğde a) Niğde İlinin Genel Ekonomik Durumu Niğde ilinin ekonomisi; sanayi, ticaret, tarım, hayvancılık ve madencilikte önemli yatırımlara ve altyapıya sahiptir. Özellikle tekstil (iplik, halı vb.), meyve suyu, otomotiv parçaları, deri tabaklanması ve işlenmesi, madencilik (kalsit vb.) gibi alanlarda faaliyet gösteren büyük ölçekli işletmeler bulunmaktadır. 50 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Ticaret ve sanayi faaliyetleri çoğunlukla il merkezinde ve Bor ilçesinde gerçekleşmektedir. Ticareti yapılan başlıca mallar elma, patates, lahana, şeker pancarı, soğan gibi Türkiye’de söz sahibi olunan bitkisel ürünler yanında pamuk ipliği, çimento, hazır beton, meyve konsantresi ve halı gibi mamullerdir. Organize sanayi bölgelerinin kurulmasından sonra yatırım yapan yeni kuruluşlar ile bu mallar daha da çeşitlenmiştir. Niğde, yeni teşvik sisteminde 5. Bölgede yer almakta olup yatırım teşvik sisteminde önemli avantajlar sunmaktadır. Ayrıca, OSB’de yapılacak yatırımlar 6. bölge teşvik ve desteklerinden yararlanacaktır. 1992 yılında Niğde Üniversitesi’nin kurulması ile Niğde ili büyük bir ekonomik ve kültürel canlılık kazanmıştır. Niğde ili şehirleşme oranı, yıllık nüfus artış hızı, kişi başına gayrisafi yurtiçi hâsıla ve sanayi iş kolunda çalışanların toplam istihdama oranı bakımından Türkiye ortalamalarının altındadır. Tarım kolunda çalışanların toplam istihdama oranı ise Türkiye ortalamasının üstündedir26. SGK kayıtlarına göre, ilde 2010 yılında 3.871 işletme ve 26.813 sigortalı çalışan bulunmaktadır. İlde Niğde Organize Sanayi Bölgesi ve Niğde-Bor Karma Organize Sanayi Bölgesi olmak üzere 2 tamamlanmış OSB bulunmakta olup gelişimlerine devam etmektedir. Ayrıca, 3 tane Küçük Sanayi Sitesi (KSS) tamamlanmıştır. Tamamlanmış KSS’ler, 260 işyeri sayısı ve % 100 doluluk oranı ile Bor KSS, 151 işyeri sayısı ve % 100 doluluk oranı ile Merkez KSS, 340 işyeri sayısı ve % 100 doluluk oranı ile Merkez (ATA) KSS’dir27. Niğde ilinde ihracat ve ithalat yapan firma sayıları ile dış ticaret hacmini gösteren tablo aşağıda yer almaktadır. Tablo incelendiğinde, Niğde’nin 2007 yılından sonra düzenli olarak dış ticaret fazlası veren bir il olduğu görülmektedir. Tablo 29: Niğde İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri Yıllar 2007 2008 2009 2010 2011 İhracatçı Firma Sayısı 19 22 36 32 41 İthalatçı Firma Sayısı 30 36 31 43 42 İhracat Değeri (bin $) 40.798 45.537 36.321 46.436 58.600 İthalat Değeri (bin $) 43.359 32.150 15.445 42.966 30.020 Dış Ticaret Dengesi (bin $) - 2.560 13.387 20.876 3.469 28.579 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı (Dış Ticaret Müsteşarlığı) 26 Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK 27 KSS ve OSB bilgileri 04.03.2011 tarihi itibari ile Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü 81 İl Durum Raporu’ndaki bilgilerden derlenmiştir. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 51 Grafik 20: Niğde İline Ait İhracat ve İthalat Bilgileri b) Niğde Üç Yıldız Analizi Türkiye referansıyla Niğde’de 2 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre 6 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “35 - Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı” sektörü firma sayısı ölçütünde ilk sırayı alırken, “42 - Bina dışı yapıların inşaatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde, “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı” sektörü ise büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. Tablo 30: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı NACE 2 Kod 42 08 31 35 01 38 NACE 2 Kod Açıklama Bina dışı yapıların inşaatı Diğer madencilik ve taş ocakçılığı Mobilya imalatı Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı Firma Sayısı Sigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 54 38 35 2151 708 585 0,008 0,017 0,006 0,080 0,026 0,022 2,944 6,734 2,312 354 574 0,005 0,021 2,074 48 441 0,006 0,016 2,287 30 418 0,008 0,016 3,193 Niğde’de 3 yıldız alan 2 basamaklı sektörlerin Türkiye’de aynı sektör içerisinde firma sayısı, yurtiçi satış, yurtdışı satış ve faaliyet giderleri açısından aldığı paylar Tablo 31’de verilmiştir. Çıkan sektörler arasında Türkiye’den alınan paylar düşük olmasına karşın “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörü firma sayısı bakımından Türkiye’den aldığı % 1,25 pay ile kendi faaliyet alanında en yoğun sektör olmuştur. 52 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 31: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı NACE 2 Kod 42 08 31 35 01 38 Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı NACE 2 Kod Açıklama Bina dışı yapıların inşaatı Diğer madencilik ve taş ocakçılığı Mobilya imalatı Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı Firma Sayısı 0,0049 0,0117 0,0025 Yurtiçi Satış 0,0000 0,0069 0,0010 Yurtdışı Satış 0,0000 0,0069 0,0000 Faaliyet Giderleri 0,0000 0,0081 0,0006 0,0082 0,0001 0,0000 0,0001 0,0050 0,0015 0,0000 0,0021 0,0125 0,0013 0,0000 0,0002 Grafik 21: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı Tablo 32’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında Niğde’de 3 yıldız alan 6 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “0811 - Süsleme ve yapı taşları ile kireç taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvaz-kayraktaşı) ocakçılığı” sektörü firma sayısı ölçütünde ilk sırayı almıştır. “4211 - Kara yolları ve otoyolların inşaatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. “1081 - Şeker imalatı” sektörü ise büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değerleri almıştır. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 53 Tablo 32: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı NACE NACE 4 Kod Açıklama 4 Kod 1081 Şeker imalatı 4211 Kara yolları ve otoyolların inşaatı 1320 Dokuma Süsleme ve yapı taşları ile kireç 0811 taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvaz-kayraktaşı) ocakçılığı 1414 İç giyim eşyası imalatı 2361 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı Firma Sayısı 18 27 15 Sigortalı Sayısı 571 1654 1575 28 5 25 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 0,028 0,017 0,014 0,021 0,062 0,059 10,941 6,705 5,447 410 0,013 0,015 5,116 296 318 0,013 0,011 0,011 0,012 4,883 4,095 c) Niğde Balassa Endeksi ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi Analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 5 sektör Türkiye referansı ile rekabetçi olarak Niğde’de öne çıkmıştır. Bu sektörler, “14 - Taşocakçılığı ve diğer madencilik”, “24 - Kimyasal madde ve ürünler”, “17 - Tekstil ürünleri”, “51 - Atık ve hurdalar” ve “34 - Motorlu kara taşıtı ve römorklar”dır. Rekabetçi çıkan bu sektörlerin ihracatının Türkiye’deki aynı sektörlerin ihracatından aldığı pay ise oldukça düşük kalmaktadır. Tablo 33: Niğde’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı 14 Taşocakçılığı ve diğer madencilik 7,8500 0,0032 24 17 51 Kimyasal madde ve ürünler Tekstil ürünleri Atık ve hurdalar 5,5064 2,6133 1,4877 0,0022 0,0011 0,0006 34 Motorlu kara taşıtı ve römorklar 1,4706 0,0006 Grafik 22: Niğde’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı 54 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Niğde’de 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 12 sektör rekabetçi olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 32,86 olan “1421 - Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller” sektörü, Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 1,34’ünü de gerçekleştirmektedir. “2720 - Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi” sektörü de Türkiye’de kendi ihracatının % 1,34’ünü yapmıştır. Tablo 34: Niğde’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı 1421 Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller 32,8600 0,0134 2411 Ana kimyasal maddeler (kimyasal gübre ve azotlu bileşikler hariç) 19,7735 0,0081 2926 Tekstil, giyim eşyası ve deri işlemede kullanılan makineler 9,5131 0,0039 1711 Tekstil elyafından iplik ve dokunmuş tekstil 7,8003 0,0032 3430 Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları 5,7856 0,0024 1410 Kum, kil ve taşocakçılığı 3,6815 0,0015 1554 Alkolsüz içecekler, maden ve memba suları 2,7126 0,0011 1513 İşlenmiş sebze ve meyveler 1,6818 0,0007 0113 Meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bitkileri 1,6775 0,0007 1911 Dabaklanmış deri 1,6080 0,0006 5149 Atık ve hurdalar 1,4877 0,0005 2720 Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi 1,2989 0,0134 Grafik 23: Niğde’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 55 56 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi IV. TR71 BÖLGES‹ REFERANSIYLA ‹LLER‹N REKABET EDEB‹L‹RL‹K ANAL‹Z‹ TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 57 IV. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ A. TR71 BÖLGESİ REFERANSIYLA İLLERİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ 1. Aksaray a) Aksaray Üç Yıldız Analizi Belirlenen ölçütler çerçevesinde Aksaray ili için 2 basamaklı NACE faaliyet sınıflamasına göre analiz sonuçları Tablo 35’de verildiği gibidir. Tabloda da görüleceği üzere üç yıldız alan sektörler; 28- Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı, 14- Giyim eşyalarının imalatı, 10- Gıda ürünlerinin imalatı, 33- Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı, 25- Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı’dır. Aksaray’da üç yıldız alan sektörlerde faaliyet gösteren firma sayıları incelendiğinde “10- Gıda ürünlerinin imalatı” sektörü ilk sırayı almaktadır. Benzer şekilde sigortalı çalışan sayıları ve başatlık ölçütlerine bakıldığında da öne çıkan sektörün yine “10- Gıda ürünlerinin imalatı” olduğu görülmektedir. Uzmanlaşma ve büyüklük ölçütlerine göre ise “28- Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı” sektörü ön plana çıkmaktadır. Tablo 35: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı NACE 2 Kod 28 14 10 33 25 NACE 2 Kod Açıklama Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı Giyim eşyalarının imalatı Gıda ürünlerinin imalatı Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı Firma Sayısı Sigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 30 2104 0,772 0,063 3,206 29 180 1835 2525 0,522 0,374 0,055 0,076 2,169 1,554 47 537 0,324 0,016 1,346 81 1467 0,307 0,044 1,275 Yapılan üç yıldız analizinden sonra sektörlerin ekonomik durumuna daha yakından bakabilmek için alt bölgedeki sektörlerin üst bölgedeki aynı sektör içerisinde firma sayısı, yurtiçi satışlar, yurtdışı satışlar ve faaliyet giderleri bakımından aldıkları paylar hesaplanmıştır. Bu amaçla, Aksaray’da 2 basamaklı NACE Sınıflandırmasına göre üç yıldız alan bir sektörün TR71 Bölgesindeki aynı sektör içerisinde ilgili kalemler bazında aldığı pay Tablo 36’da gösterilmiştir. Tabloya göre “14- Giyim eşyalarının imalatı” sektörü, TR71 Bölgesindeki aynı sektörün toplam yurtiçi satışının % 77,1’ini, toplam firma sayısının % 34,1’ini karşılamaktadır. Diğer üç yıldız alan sektörler ise firma sayısı ve yurtiçi satış açısından TR71 Bölgesindeki kendi sektörleri içinde % 50’den daha az pay almaktadır. 58 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 36: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı NACE 2 Kod NACE 2 Kod Açıklama Firma Sayısı Yurtiçi Satış Yurtdışı Satış Faaliyet Giderleri 28 14 10 33 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı Giyim eşyalarının imalatı Gıda ürünlerinin imalatı Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı 0,2400 0,3412 0,2244 0,2166 0,4769 0,7706 0,1243 0,2806 0,3861 - 0,4009 0,3659 0,1636 0,2804 25 Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı 0,2924 0,1445 0,4582 0,3371 Grafik 24: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı Tablo 37’deki NACE 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde TR71 Bölgesi referansında Aksaray’da 3 yıldız alan 9 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “2811- Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)” sektörü sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. Ancak, bu sektörün firma sayısı incelendiğinde sektörde sadece 8 tane firmanın olduğu dikkat çekmektedir. Firma sayısına bakıldığında, Aksaray’da 3 yıldız alan sektörler arasında liderliği “4942- Ev ve iş yerlerine verilen taşımacılık hizmetleri” sektörü almaktadır. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 59 Tablo 37: Aksaray’da 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı NACE 4 Kod 2811 1419 1051 2599 3317 4942 1081 0811 1071 NACE 4 Kod Açıklama Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) Diğer giyim eşyalarının ve giysi aksesuarlarının imalatı Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı Başka yerde sınıflandırılmamış diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı Diğer ulaşım ekipmanlarının bakım ve onarımı Ev ve iş yerlerine verilen taşımacılık hizmetleri Şeker imalatı Süsleme ve yapı taşları ile kireç taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvazkayraktaşı) ocakçılığı Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı Firma Sayısı Sigortalı Büyüklük Başatlık Sayısı Uzmanlaşma 8 1479 0,981 0,045 4,073 54 1427 0,891 0,043 3,699 31 881 0,836 0,027 3,471 85 327 0,459 0,01 1,905 179 537 0,388 0,016 1,611 689 1223 0,385 0,037 1,6 5 499 0,341 0,015 1,417 68 336 0,337 0,01 1,401 523 753 0,336 0,023 1,397 b) Aksaray Balassa Endeksi Aksaray’daki sektörlerin 2 basamaklı ISIC Rev3 faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizi sonucunda 10 sektörün RCA değeri 1 üzerinde çıkmıştır. Bölge içerisinde rekabetçi çıkan bu sektörlerin aldığı RCA değerleri ve bölgedeki aynı sektör içerisinde almış oldukları paylar Tablo 38’de gösterildiği gibidir. Yapılan analiz sonucunda, 6,0974 RCA değeri ile “32 - Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları” sektörü Aksaray’da TR71 Bölgesi referansı ile en rekabetçi sektör çıkmıştır. Bunun başlıca nedeni, sektör ihracatının bölgede sadece Aksaray’da olmasıdır. Tablo 38: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ISIC Rev3 32 35 28 29 02 26 14 34 36 21 60 ISIC Adı Radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları Diğer ulaşım araçları Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat Ormancılık ve tomrukçuluk Metalik olmayan diğer mineral ürünler Taşocakçılığı ve diğer madencilik Motorlu kara taşıtı ve römorklar Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler Kağıt ve kağıt ürünleri TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi RCA Değeri 6,0974 5,8767 3,5858 3,3608 2,9877 2,7440 2,7256 1,9211 1,6354 1,1142 İhracat Oranı 1,0000 0,9638 0,5881 0,5512 0,4900 0,4500 0,4470 0,3151 0,2682 0,1827 Grafik 25: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı Aksaray’da 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizi sonucunda 1 ve üzeri RCA değeri alan 41 sektör Tablo 39’da gösterilmiştir. Burada, ilk onbir sektör bölgede kendi sektörlerinde yapılan ihracatın tamamını ya da tamamına yakınını Aksaray’dan yapmaktadır. Tablo 39: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı 1422 Tuz 6,0974 1,0000 3694 Oyun ve oyuncak 6,0974 1,0000 3210 Elektronik valf ve elektron tüpleri ile diğer elektronik parçalar 6,0974 1,0000 2693 Ateşe dayanıklı olmayan, kil ve seramik yapı malzemeleri 6,0974 1,0000 3220 Radyo ve televizyon vericileri ile telefon, telgraf teçhizatı 6,0974 1,0000 3520 Demiryolu ve tramvay lokomotifleri ile vagonları 6,0974 1,0000 2927 Silah ve mühimmat 6,0974 1,0000 2694 Çimento, kireç ve alçı 6,0933 0,9993 2925 Gıda, içecek ve tütün işleyen makineler 6,0784 0,9969 2812 Tank, sarnıç ve metal muhafazalar 6,0690 0,9953 3599 Başka yerde sınıflandırılmamış ulaşım araçları 5,8949 0,9668 2413 Sentetik kauçuk ve plastik hammaddeler 5,5870 0,9163 2696 Taş 5,1648 0,8471 1541 Fırın ürünleri 3,5817 0,5874 1410 Kum, kil ve taşocakçılığı 3,5774 0,5867 3190 Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli teçhizat 3,5698 0,5855 1549 Başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri 3,5089 0,5755 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 61 Tablo 39: Aksaray’daki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı (DEVAMI) ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı 2102 Oluklu karton ve mukavva ile kağıt ve mukavadan ambalajlar 3,4940 0,5730 2023 0200 2699 Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri Ormancılık ve tomrukçuluk Başka yerde sınıflandırılmamış metalik olmayan mineraller 3,2757 2,9877 2,7038 0,5372 0,4900 0,4434 2029 Diğer ağaç ürünleri; hasır vb örülerek yapılan maddeler 2,4480 0,4015 3420 Motorlu kara taşıtlarının karasörleri ve römorkları 2,4469 0,4013 1721 Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri 2,3194 0,3804 2519 Diğer kauçuk ürünleri 2,1380 0,3506 3699 1532 3430 1543 1544 3610 1729 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler Nişasta ve nişastalı ürünler Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları Kakao, çikolata ve şekerleme Makarna, şehriye, kuskus vb unlu mamüller Mobilya Başka yerde sınıflandırılmamış tekstil ürünleri 1,9747 1,9658 1,9144 1,8009 1,6662 1,5656 1,4729 0,3239 0,3224 0,3140 0,2954 0,2733 0,2568 0,2416 1514 Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar 1,4588 0,2392 2422 2610 2899 1429 2913 Boya, vernik vbkaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun Cam ve cam ürünleri Başka yerde sınıflandırılmamış metal eşya Başka yerde sınıflandırılmamış madencilik ve taşocakçılığı Mil yatağı, dişli, dişli takımı ve tahrik tertibatı 1,4525 1,3611 1,1687 1,1539 1,1307 0,2382 0,2232 0,1917 0,1892 0,1854 0111 Tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel ürünler 1,0764 0,1765 2915 2919 Kaldırma ve taşıma teçhizatı Diğer genel amaçlı makineler 1,0761 1,0624 0,1765 0,1742 2011-2014 Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi Sektörel Sanayi Politikası Alanları “Sektörler özelinde uygulanacak olan politikaların başarısı, sanayi stratejisinin başarısının en temel belirleyicilerindendir. Türkiye’nin sanayi vizyonuna ulaşılabilmesi için, sektörlerin rekabet gücünü kısıtlayan engellerin tespit edilerek bu engelleri ortadan kaldırmaya yönelik politikaların hayata geçirilmesi gerekmektedir.” 62 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Grafik 26: Aksaray’da Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 63 2. Kırıkkale a) Kırıkkale Üç Yıldız Analizi Kırıkkale ili için yapılan 2 basamaklı NACE kodlu 3 yıldız alan sektörler Tablo 40’da yer almaktadır. Tablo incelendiğinde 6 sektör TR71 Bölgesi referansında Kırıkkale’de 3 yıldız almıştır. Firma sayısı açısından 3 yıldız alan “43- Özel inşaat faaliyetleri” sektörü 163 firma sayısı ile en yüksek değere sahiptir. “25- Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık açısından en yüksek değere sahiptir. “19- Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektöründe ise sadece 6 firma olmasına karşın büyüklük ve uzmanlaşma değerleri bakımından bu sektör Kırıkkale’de en önde yer almaktadır. Tablo 40: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı NACE 2 Kod NACE 2 Kod Açıklama Firma Sayısı Sigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 6 960 0,953 0,037 5,040 41 929 0,530 0,036 2,800 13 314 0,456 0,012 2,413 46 163 705 1546 0,383 0,369 0,027 0,059 2,022 1,953 73 1688 0,353 0,065 1,868 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı Ana metal sanayii Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı Mobilya imalatı Özel inşaat faaliyetleri Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı 19 24 20 31 43 25 Kırıkkale’de 3 yıldız alan sektörler arasında firma sayısı oranı ve yurtiçi satış oranı açısından “19 - Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü ön plana çıkmaktadır. Bu sektör bölgede aynı sektörde faaliyet gösteren firma sayısının % 46,15’ini Kırıkkale’de barındırmakta olup yurtiçi satışının da % 85,83’ünü Kırıkkale’den gerçekleştirmektedir. Ancak, 19 kodlu bu sektörün Kırıkkale’de yurtdışı satışı gerçekleşmemektedir. Kırıkkale’de 3 yıldız alan diğer sektörler ise bölgede kendi sektörlerindeki firmaların % 25 - 35’i kadardır. Tablo 41: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı NACE 2 Kod 19 24 20 31 43 25 64 NACE 2 Kod Açıklama Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı Ana metal sanayii Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı Mobilya imalatı Özel inşaat faaliyetleri Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı Firma Yurtiçi Yurtdışı Faaliyet Sayısı Satış Satış Giderleri 0,4615 0,8583 0,7350 0,3417 0,0481 0,1985 0,3421 0,1310 0,4330 0,1054 0,2690 0,1037 0,3544 0,0959 0,3280 0,1151 0,0734 0,2635 0,2102 0,0363 0,3274 Grafik 27: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı Kırıkkale’de 4 basamaklı NACE kodlarına göre firmaların faaliyet alanları incelendiğinde 3 yıldız alan 8 sektör ortaya çıkmaktadır. Firma sayısı bakımından incelendiğinde “4941 - Kara yolu ile yük taşımacılığı” sektörü en ön sırada yer almaktadır. Sigortalı çalışan sayısı bakımından en yüksek değere sahip olan “4329 - Diğer inşaat tesisatı” sektörü başatlık açısından “1920 - Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” sektörü ile aynı değeri (0,037) almıştır. Analiz sonucunda “2540 - Silah ve mühimmat (cephane) imalatı” sektörü TR71 Bölgesinde sadece Kırıkkale’de bulunduğundan dolayı büyüklük ölçütünde 1 değerini almıştır. Benzer şekilde, uzmanlaşma konusunda da faaliyet gösteren 3 firma ve 277 sigortalı çalışanı ile “2540 - Silah ve mühimmat (cephane) imalatı” sektörü alanında oldukça etkin bir konumdadır. Tablo 42: Kırıkkale’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı NACE 4 NACE 4 Kod Açıklama Kod 2540 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı 1920 2410 3109 4329 2592 2562 4941 Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı Diğer mobilyaların imalatı Diğer inşaat tesisatı Metalden hafif paketleme malzemeleri imalatı Metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilmesi Kara yolu ile yük taşımacılığı Firma Sayısı 3 Sigortalı Sayısı 277 9 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 1,000 0,011 5,287 955 0,971 0,037 5,131 35 586 0,933 0,022 4,934 72 585 0,515 0,022 2,725 164 971 0,397 0,037 2,101 22 458 0,396 0,018 2,093 65 709 0,379 0,027 2,004 761 891 0,346 0,034 1,828 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 65 b) Kırıkkale Balassa Endeksi Kırıkkale’deki sektörlerin 2 basamaklı ISIC Rev3 faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizi sonucunda 8 sektörün RCA değeri 1 üzerinde çıkmıştır. Bölge içerisinde rekabetçi çıkan bu sektörlerin aldığı RCA değerleri ve bölgedeki aynı sektör içerisinde almış oldukları paylar Tablo 43’de gösterildiği gibidir. Yapılan analiz sonucunda, 7,4 RCA değeri ile “30 - Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları” sektörü Kırıkkale’de TR71 Bölgesi referansı ile en rekabetçi sektör çıkmıştır. Tablo 43: Kırıkkale’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı 30 Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları 7,4000 1,0000 31 33 Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar Tıbbi aletler; hassas optik aletler ve saat 7,3135 7,1357 0,9883 0,9643 22 20 36 Basım ve yayım; plak, kaset vb. Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler Mobilya ve başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler 6,4156 5,3825 3,1840 0,8670 0,7274 0,4303 29 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat 2,4637 0,3329 28 Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) 1,5131 0,2045 Grafik 28: Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı Kırıkkale’de 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizi sonucunda 1 ve üzeri RCA değeri alan 33 sektör Tablo 44’de gösterilmiştir. Burada, ilk onbeş sektör bölgede kendi sektörlerinde yapılan ihracatın tamamını ya da tamamına yakınını Kırıkkale’den yapmaktadır. 66 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 44: Kırıkkale’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı 2010 Kereste ve parke 7,4000 1,0000 3000 Büro, muhasebe ve bilgi işleme makinaları 7,4000 1,0000 1723 Halat, ip, sicim ve ağ 7,4000 1,0000 2923 Metalurji makineleri 7,4000 1,0000 3410 Motorlu kara taşıtları ve motorları 7,4000 1,0000 2911 İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) 7,3991 0,9999 2813 Buhar kazanı (merkezi kalorifer kazanları hariç) 7,3847 0,9979 3110 Elektrik motoru, jeneratör, transformatörler 7,3711 0,9961 2022 3330 2021 İnşaat kerestesi Saat Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtalar 7,3637 7,3267 7,2439 0,9951 0,9901 0,9789 2912 Pompa, kompresör, musluk ve vana 7,2188 0,9755 3120 Elektrik dağıtım ve kontrol cihazları 7,2069 0,9739 3312 Ölçme, kontrol, test, seyrüsefer vb amaçlı alet ve cihazlar 7,1102 0,9608 2221 Basım 7,0924 0,9584 3130 İzole edilmiş tel ve kablolar 6,5321 0,8827 2914 Sanayi fırını, ocak ve ocak ateşleyiciler 6,1541 0,8316 2929 Diğer özel amaçlı makineler 6,1067 0,8252 2811 Metal yapı malzemeleri 6,0989 0,8242 2913 Mil yatağı, dişli, dişli takımı ve tahrik tertibatı 6,0278 0,8146 2919 Diğer genel amaçlı makineler 5,4371 0,7347 1729 Başka yerde sınıflandırılmamış tekstil ürünleri 5,1755 0,6994 2921 Tarım ve orman makineleri 5,1680 0,6984 2699 Başka yerde sınıflandırılmamış metalik olmayan mineraller 4,0706 0,5501 2922 Takım tezgahları 4,0632 0,5491 3150 Elektrik ampulü ve lambaları ile aydınlatma teçhizatı 3,8791 0,5242 3610 Mobilya 3,3064 0,4468 3190 Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli teçhizat 3,0675 0,4145 2029 Diğer ağaç ürünleri; hasır vb örülerek yapılan maddeler 2,3895 0,3229 2710 Demir-çelik ana sanayi 1,6286 0,2201 2915 Kaldırma ve taşıma teçhizatı 1,4796 0,1999 2924 Maden, taşocağı ve inşaat makineleri 1,4783 0,1998 1721 Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri 1,2445 0,1682 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 67 Grafik 29: Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı Yeni Teşvik Sistemi Mehmet Şimşek – Maliye Bakanı “Bölgesel kalkınmışlık farklarının azaltılması Türkiye’nin temel önceliklerinden bir tanesi. Yatırımları ve istihdamı artırmak, ama doğru alanlarda yatırımları artırmak da amaçlardan bir diğeri. Kümelenmeyi teşvik etmek, rekabet gücümüzü artırmak, rekabet gücümüzün olduğu alanlarda destekleri devam ettirmek, istihdamı artırmayı da amaçlıyoruz.” 16 Ocak 2012 68 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 3. Kırşehir a) Kırşehir Üç Yıldız Analizi Üç yıldız analizi sonucunda Kırşehir ilinde 2 basamaklı NACE kodlu 3 yıldız alan sektör bulunmamaktadır. Kırşehir’de 4 basamaklı NACE kodlu sektörler için üç yıldız analizi uygulandığında ise 4 sektör 3 yıldız almıştır. Burada firma sayısı açısından en yüksek değeri alan “1061 - Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı” sektörüdür. Sigortalı çalışan sayısı, büyüklük, başatlık ve uzmanlaşma ölçütlerinde ise “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektörü ortaya çıkmaktadır. Tablo 45: Kırşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı NACE 4 Kod 2211 2420 0130 1061 NACE 4 Kod Açıklama İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller ve benzeri bağlantı parçalarının imalatı Dikim için bitki yetiştirilmesi Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı Firma Sayısı Sigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 3 1695 0,993 0,085 6,822 14 265 0,632 0,013 4,345 50 254 0,472 0,013 3,243 84 325 0,346 0,016 2,378 b) Kırşehir Balassa Endeksi Kırşehir’deki sektörlerin 2 basamaklı ISIC Rev3 faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizi sonucunda 2 sektörün RCA değeri 1 üzerinde çıkmıştır. Bölge içerisinde rekabetçi çıkan bu sektörlerin aldığı RCA değerleri ve bölgedeki aynı sektör içerisinde almış oldukları paylar Tablo 46’da gösterildiği gibidir. “25 - Plastik ve kauçuk ürünleri” sektörü bölgedeki aynı sektörün ihracatının % 98,02’sini, “18 - Giyim eşyası” sektörü ise % 64,97’sini gerçekleştirmektedir. Grafik 30: Kırşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 69 Tablo 46: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ISIC Rev3 25 Plastik ve kauçuk ürünleri 18 Giyim eşyası ISIC Adı RCA Değeri 2,3738 1,5734 İhracat Oranı 0,9802 0,6497 Kırşehir’de 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizi sonucunda 1 ve üzeri RCA değeri alan 10 sektör Tablo 47’de gösterilmiştir. Bölgede rekabetçi çıkan ilk üç sıradaki “0122 - Başka yerde sınıflandırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler”, “2511 - İç ve dış lastik” ve “1730 - Trikotaj (örme) ürünleri” sektörleri, aynı sektördeki bölge ihracatının tamamını ya da tamamına yakınını Kırşehir’den yapmaktadır. Tablo 47: Kırşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı 0122 Başka yerde sınıflandırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler 2,4218 1,0000 2511 İç ve dış lastik 2,4213 0,9998 1730 Trikotaj (örme) ürünleri 2,4131 0,9964 2930 1531 1513 2899 1810 2422 2610 Başka yerde sınıflandırılmamış ev aletleri Öğütülmüş tahıl ürünleri İşlenmiş sebze ve meyveler Başka yerde sınıflandırılmamış metal eşya Giyim eşyası (kürk hariç) Boya, vernik vb kaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun Cam ve cam ürünleri 2,1779 1,8969 1,7460 1,7152 1,5865 1,5288 1,2445 0,8993 0,7833 0,7209 0,7082 0,6551 0,6313 0,5139 Grafik 31: Kırşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı 70 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Dokuzuncu Kalkınma Planı Vizyon “İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen ve AB’ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye” 4. Nevşehir a) Nevşehir Üç Yıldız Analizi 2 basamaklı NACE faaliyet sınıflamasına göre üç yıldız analizi sonucunda Nevşehir’de rekabet açısından öne çıkan sektörler Tablo 48’de verilmiştir. Analiz sonucunda 6 sektör 3 yıldız almıştır. “55 - Konaklama” sektörü firma sayısı, büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde Nevşehir’de en yüksek değerleri almıştır. “23 - Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı” sektörü ise sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde ilde ilk sırayı almıştır. Tablo 48: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı NACE 2 Firma Sigortalı NACE 2 Kod Açıklama Kod Sayısı Sayısı 55 Konaklama 84 1152 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve 29 21 317 yarı treyler (yarı römork) imalatı Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman 30 519 16 ve benzeri malzemelerden örülerek eşyaların imalatı Taşımacılık için depolama ve 52 61 1258 destekleyici faaliyetler Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin 23 80 1428 imalatı Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı 44 577 38 faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 0,636 0,036 2,765 0,596 0,010 2,592 0,582 0,016 2,531 0,496 0,040 2,156 0,394 0,045 1,715 0,378 0,018 1,644 Nevşehir’de 3 yıldız alan sektörler içerisinde ilgili sektörün bölgedeki firma sayısı oranı en düşük % 21,74, en yüksek de % 48,28 olmuştur. “55 – Konaklama” sektörü, firma oranı ve sayısı açısından bölgede Nevşehir’i lider konumda tutmakla beraber bölgedeki “55 – Konaklama” sektörünün yurtiçi satışında % 85, 48’lik bir paya sahiptir. Ayrıca, bu sektör; sektörün yurtdışı satışında da Nevşehir’i bölge illeri arasında lider yapmaktadır. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 71 Tablo 49: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı NACE 2 Kod 55 29 16 52 23 38 NACE 2 Kod Açıklama Konaklama Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek eşyaların imalatı Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı Firma Yurtiçi Yurtdışı Faaliyet Sayısı Satış Satış Giderleri 0,4828 0,8548 1,0000 0,8279 0,4773 0,3479 0,2757 0,1277 0,2174 0,1186 - 0,1202 0,2652 0,0662 - 0,1746 0,2930 0,5066 0,0875 0,4835 0,3636 0,0189 - 0,0169 Grafik 32: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı 4 basamaklı faaliyet kodları bazında yapılan üç yıldız analizinde TR71 Bölgesi referansında Nevşehir’de 9 sektör 3 yıldız alabilmiştir. Analiz sonucunda, “1610 - Ağaçların biçilmesi ve planyalanması” sektörü büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde ilde ilk sırayı alırken, “5510 - Oteller ve benzeri konaklama yerleri” sektörü firma sayısı, sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde ilk sırayı almıştır. 72 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 50: Nevşehir’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı NACE 4 NACE 4 Kod Açıklama Kod 1610 Ağaçların biçilmesi ve planyalanması 5510 Oteller ve benzeri konaklama yerleri 1413 Diğer dış giyim eşyaları imalatı Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri 1061 imalatı Kara taşımacılığı ile yapılan şehir içi ve 4931 banliyö yolcu taşımacılığı 2361 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı Tehlikesiz atıkların ıslahı ve bertaraf 3821 edilmesi 5224 Kargo yükleme boşaltma hizmetleri 4221 Akışkanlar için hizmet projelerinin inşaatı Firma Sayısı 4 66 6 Sigortalı Sayısı 387 1112 839 43 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 0,787 0,700 0,633 0,012 0,035 0,026 3,421 3,046 2,754 473 0,504 0,015 2,191 35 332 0,497 0,010 2,162 36 746 0,425 0,024 1,849 37 505 0,416 0,016 1,811 29 609 0,384 0,019 1,669 10 467 0,323 0,015 1,404 b) Nevşehir Balassa Endeksi Nevşehir için yapılan Balassa Endeksi analizinde 9 sektör 2 basamaklı ISIC Rev3 kodunda rekabetçi olabilecek katsayıyı almıştır. Bu sektörlerden “17 – Tekstil ürünleri” sektörü 3,8475 RCA değeri ile ilk sırayı alırken, sektör ihracatının bölgedeki aynı sektörün toplam ihracatından aldığı pay % 59,31’dir. Tablo 51: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ISIC Rev3 17 15 26 19 02 18 21 14 01 ISIC Adı Tekstil ürünleri Gıda ürünleri ve içecek Metalik olmayan diğer mineral ürünler Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve ayakkabı Ormancılık ve tomrukçuluk Giyim eşyası Kağıt ve kağıt ürünleri Taşocakçılığı ve diğer madencilik Tarım ve hayvancılık RCA Değeri İhracat Oranı 3,8475 3,7513 3,1300 2,5634 2,4596 1,8188 1,7613 1,2916 1,0643 0,5931 0,5782 0,4825 0,3951 0,3791 0,2804 0,2715 0,1991 0,1641 Orta Vadeli Program 2012 – 2014 Bölgesel Gelişme ve Bölgesel Gelişmişlik Farklarının Azaltılması “Bölgesel gelişme politikalarında bölgeler arası gelişmişlik farklarını azaltmak, kırsal alanda asgari yaşam standartlarını geliştirmek ve rekabet edebilirliklerini artırmak suretiyle bölgelerin ulusal kalkınmaya, rekabet gücüne ve istihdama katkılarını en üst seviyeye çıkarmak temel amaçtır.” TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 73 Grafik 33: Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı Nevşehir’de 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizinde 44 sektör 1 ve üzeri RCA değeri almıştır. 44 sektörün 14 sektörü bölgede kendi sektörlerinde yapılan ihracatın en az % 95’ini Nevşehir üzerinden yapmaktadır. Tablo 52: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ISIC Rev3 1542 3530 2412 1552 1820 1912 2211 1920 2423 2421 2695 2691 3592 1722 1520 ISIC Adı Şeker Hava ve uzay taşıtları Kimyasal gübre ve azotlu bileşikler Şarap Kürk mamülleri Bavul, el çantası vbsaraciye Kitap, broşür, müzik kitapları ve diğer yayınlar Ayakkabı Tıpta ve eczacılıkta kullanılan kimyasal ve bitkisel kaynaklı ürünler Pestisit (haşarat ilacı) ve diğer zirai- kimyasallar Çimento ve alçı ile sertleştirilmiş maddeler Yapı malzemeleri dışındaki, ateşe dayanıklı olmayan seramik eşya Bisiklet ve sakat taşıyıcıları Halı ve kilim Süt ürünleri Sabun, deterjan, temizlik , cilalama maddeleri; parfüm; kozmetik ve tuvalet 2424 malzemeleri 2893 Çatal-bıçak takımı, el aletleri ve hırdavat malzemeleri 1429 Başka yerde sınıflandırılmamış madencilik ve taşocakçılığı 74 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi RCA Değeri 6,4875 6,4875 6,4875 6,4875 6,4875 6,4875 6,4875 6,4875 6,4875 6,4875 6,4248 6,4238 6,4180 6,2007 5,9529 İhracat Oranı 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 1,0000 0,9903 0,9902 0,9893 0,9558 0,9176 5,7711 0,8896 5,7623 5,2548 0,8882 0,8100 Tablo 52: Nevşehir’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı (DEVAMI) ISIC Rev3 2710 1514 1544 1543 1532 2519 2915 2520 2924 3420 3699 0112 2023 3150 0111 1541 2109 0200 1549 1810 2429 1410 2921 2610 1721 2029 RCA Değeri 4,9721 4,9354 4,7147 4,5713 4,0892 4,0652 4,0402 3,9875 3,9090 3,7774 3,6912 3,1693 3,0022 2,9557 2,8942 2,6766 2,4601 2,4596 2,4432 1,7799 1,6362 1,4767 1,3571 1,2077 1,1711 1,0204 ISIC Adı Demir-çelik ana sanayi Bitkisel ve hayvansal sıvı ve katı yağlar Makarna, şehriye, kuskus vb unlu mamüller Kakao, çikolata ve şekerleme Nişasta ve nişastalı ürünler Diğer kauçuk ürünleri Kaldırma ve taşıma teçhizatı Plastik ürünleri Maden, taşocağı ve inşaat makineleri Motorlu kara taşıtlarının karasörleri ve römorkları Başka yerde sınıflandırılmamış diğer ürünler Sebze, bahçe ve kültür bitkileri ürünleri Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri Elektrik ampulü ve lambaları ile aydınlatma teçhizatı Tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel ürünler Fırın ürünleri Diğer kağıt ve mukavva ürünleri Ormancılık ve tomrukçuluk Başka yerde sınıflandırılmamış gıda maddeleri Giyim eşyası (kürk hariç) Başka yerde sınıflandırılmamış kimyasal ürünler Kum, kil ve taşocakçılığı Tarım ve orman makineleri Cam ve cam ürünleri Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri Diğer ağaç ürünleri; hasır vb örülerek yapılan maddeler İhracat Oranı 0,7664 0,7608 0,7267 0,7046 0,6303 0,6266 0,6228 0,6146 0,6025 0,5823 0,5690 0,4885 0,4628 0,4556 0,4461 0,4126 0,3792 0,3791 0,3766 0,2744 0,2522 0,2276 0,2092 0,1862 0,1805 0,1573 Orta Vadeli Program 2012 – 2014 Yerel Dinamiklere ve İçsel Potansiyele Dayalı Gelişmenin Sağlanması “i) Başta bölgesel ve sektörel teşvik politikaları olmak üzere, bölgesel rekabet gücünün geliştirilmesine yönelik politikaların analizi, tasarlanması ve etkili bir şekilde uygulanması sağlanacak, bu amaçla ulusal ve bölgesel düzeydeki kurumların kapasiteleri güçlendirilecektir. ii) Bölgesel düzeyde rekabet gücü taşıyan sektörlere odaklı ve yerel girişimleri öne çıkaran kümelenme politikaları geliştirilecek, bu kapsamda bir yönetişim ve destekleme mekanizması kurulacaktır…” TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 75 Grafik 34: Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı 76 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 5. Niğde a) Niğde Üç Yıldız Analizi Niğde için yapılan 2 basamaklı üç yıldız analizinde 3 yıldız alan 6 sektör bulunmaktadır. “13 - Tekstil ürünlerinin imalatı” sektörü büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde Niğde’de en önde yer almıştır. Diğer taraftan; firma sayısı, sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde “42 - Bina dışı yapıların inşaatı” sektörü en yüksek değerleri almıştır. Tablo 53: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı NACE 2 Kod NACE 2 Kod Açıklama Firma Sayısı Sigortalı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 13 Tekstil ürünlerinin imalatı 22 1770 0,731 0,066 3,755 08 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 38 708 0,453 0,026 2,328 42 Bina dışı yapıların inşaatı 54 2151 0,328 0,080 1,687 31 Mobilya imalatı 35 585 0,317 0,022 1,631 38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı 30 418 0,274 0,016 1,407 33 Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı 43 414 0,250 0,015 1,284 Niğde’de 3 yıldız alan sektörlerdeki firmaların bölgeye oranı % 34,38’i geçmezken yurtiçi satışında “13 - Tekstil ürünlerinin imalatı” sektörü bölgenin % 80,41’ini elinde bulundurmaktadır. Ayrıca, “13 - Tekstil ürünlerinin imalatı” sektörü yurtdışı satışında da % 91,72’lik oranı ile bölge içerisinde önemli bir paya sahiptir. Tablo 54: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin TR71 Bölgesindeki Payı - 2 Basamaklı Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı NACE 2 Kod NACE 2 Kod Açıklama Firma Sayısı Yurtiçi Satış Yurtdışı Satış Faaliyet Giderleri 13 Tekstil ürünlerinin imalatı 0,3438 0,8041 0,9172 0,7587 08 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı 0,3193 0,3963 0,5987 0,3814 42 Bina dışı yapıların inşaatı 0,2118 0,0000 - 0,0001 31 Mobilya imalatı 0,2047 0,3324 0,1287 0,2277 38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri 0,2479 kazanımı 0,1111 - 0,0119 33 Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı 0,6002 0,0000 0,4837 0,1982 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 77 Grafik 35: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından TR71 Bölgesindeki Aynı Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı Tablo 55’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde TR71 Bölgesi referansında Niğde’de 3 yıldız alan 9 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “1414 - İç giyim eşyası imalatı” sektörü büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde birinci sırada yer almaktadır. “4211 - Kara yolları ve otoyolların inşaatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde en yüksek değerleri almıştır. “3530 - Buhar ve iklimlendirme temini” sektörü ise firma sayısı ölçütünde en yüksek değere sahiptir. Tablo 55: Niğde’de 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı NACE NACE 2 Kod Açıklama 2 Kod 1414 İç giyim eşyası imalatı 1320 Dokuma 3101 Büro ve mağaza mobilyaları imalatı Süsleme ve yapı taşları ile kireç taşı, alçı 0811 taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvazkayraktaşı) ocakçılığı 4211 Kara yolları ve otoyolların inşaatı Taş ve mermerin kesilmesi, şekil 2370 verilmesi ve bitirilmesi 1081 Şeker imalatı 3530 Buhar ve iklimlendirme temini Metalden hafif paketleme malzemeleri 2592 imalatı 78 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Firma Sigortalı Büyüklük Sayısı Sayısı 9 296 0,900 18 1575 0,830 84 275 0,564 Başatlık Uzmanlaşma 0,011 0,059 0,010 4,623 4,264 2,896 68 410 0,412 0,015 2,115 105 1654 0,396 0,062 2,034 81 356 0,392 0,013 2,015 5 1130 571 562 0,390 0,310 0,021 0,021 2,006 1,594 22 349 0,302 0,013 1,550 b) Niğde Balassa Endeksi Niğde’deki sektörlerin 2 basamaklı ISIC Rev3 faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizi sonucunda 9 sektörün RCA değeri 1 üzerinde çıkmıştır. Bölge içerisinde rekabetçi çıkan bu sektörlerin aldığı RCA değerleri ve bölgedeki aynı sektör içerisinde almış oldukları paylar Tablo 56’da gösterildiği gibidir. Yapılan analiz sonucunda, 7,4734 RCA değeri ile “51 - Atık ve hurdalar” sektörü Niğde’de TR71 Bölgesi referansı ile en rekabetçi sektör çıkmıştır. Tablo 56: Niğde’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ISIC Rev3 51 24 27 19 34 21 01 17 14 ISIC Adı Atık ve hurdalar Kimyasal madde ve ürünler Ana metal sanayi Dabaklanmış deri, bavul, el çantası, saraciye ve ayakkabı Motorlu kara taşıtı ve römorklar Kağıt ve kağıt ürünleri Tarım ve hayvancılık Tekstil ürünleri Taşocakçılığı ve diğer madencilik RCA Değeri 7,4734 6,5616 6,0563 4,5204 4,0456 3,9853 3,0141 2,6955 2,4333 İhracat Oranı 1,0000 0,8780 0,8104 0,6049 0,5413 0,5333 0,4033 0,3607 0,3256 Grafik 36: Niğde’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı Niğde’de 4 basamaklı ISIC Rev3 kodlu Balassa Endeks Analizi sonucunda 1 ve üzeri RCA değeri alan 19 sektör Tablo 57’de gösterilmiştir. Burada, ilk yedi sektör bölgede kendi sektörlerinde yapılan ihracatın tamamını ya da tamamına yakınını Niğde’den yapmaktadır. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 79 Tablo 57: Niğde’deki Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ISIC Rev3 ISIC Adı RCA Değeri İhracat Oranı 5149 Atık ve hurdalar 7,4734 1,0000 1911 Dabaklanmış deri 7,4734 1,0000 1711 Tekstil elyafınından iplik ve dokunmuş tekstil 7,3696 0,9861 2926 Tekstil, giyim eşyası ve deri işlemede kullanılan makineler 7,3144 0,9787 2411 Ana kimyasal maddeler (kimyasal gübre ve azotlu bileşikler hariç) 7,2674 0,9724 1554 Alkolsüz içecekler, maden ve memba suları 7,1932 0,9625 2101 Kağıt hamuru, kağıt ve mukavva 7,0458 0,9428 1421 Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller 6,6814 0,8940 2720 Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi 6,5829 0,8808 0113 Meyveler, sert kabuklular, içecek ve baharat bitkileri 6,3521 0,8500 2429 Başka yerde sınıflandırılmamış kimyasal ürünler 4,5094 0,6034 3430 Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları 4,4509 0,5956 0112 Sebze, bahçe ve kültür bitkileri ürünleri 3,8225 0,5115 2109 Diğer kağıt ve mukavva ürünleri 3,6583 0,4895 0111 Tahıl ve başka yerde sınıflandırılmamış bitkisel ürünler 2,8200 0,3773 2922 Takım tezgahları 2,4120 0,3227 2102 Oluklu karton ve mukavva ile kağıt ve mukavadan ambalajlar 2,4049 0,3218 1721 Giyim eşyası dışındaki hazır tekstil ürünleri 1,7141 0,2294 1410 Kum, kil ve taşocakçılığı 1,0737 0,1437 80 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Grafik 37: Niğde’de Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı B. İLLERİN SEKTÖREL REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZ DEĞERLENDİRMESİ Raporun ilk kısmında illerin TR71 Bölgesi referansı ve Türkiye referansı ile sektörel rekabet edebilirlik analizi çalışması yapılmıştır. İki farklı temel yöntem kullanılmış olup bunlardan ilki NACE faaliyet sınıflandırması üzerinden uygulanan Üç Yıldız Yöntemi, ikinci ise ISIC faaliyet sınıflandırmasına dayanan Balassa Endeksi Yöntemidir. İlk olarak üç yıldız yöntemi kullanılarak illerde öne çıkan sektörler tespit edilmiş olup devamında öne çıkan sektörlere farklı değişkenler üzerinden bakılarak bölgede ve Türkiye’de kendi sektörleri içerisinde almış oldukları paylar gösterilmiştir. Analiz sonucunda TR71 Bölgesi ve/veya Türkiye referansında 1, 2 veya 3 yıldız alan sektörlerin tamamı Ek 1’de yer alan tablolarda detaylı olarak verilmiştir. Diğer taraftan, Balassa Endeksinde kullanılan ve farklı bir kodlama sistemi olan ancak benzer faaliyet kodlarını içeren ISIC faaliyet sınıflandırması ile de ihracat kalemi üzerinden illerde öne çıkan sektörlerin tespiti gerçekleştirilmiştir. Aksaray’da 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE Kodları sınıflandırmasına göre Tablo 58’de gösterildiği gibidir. Aksaray iline bakıldığında öne çıkan 2 basamaklı NACE sınıflandırmasındaki sektörler; “28- Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı”, “10- Gıda ürünlerinin imalatı” olmuştur. Bu iki sektör de hem TR71 Bölgesi referansında hem de Türkiye referansında rekabetçi çıkmıştır. Ayrıca, tabloda da görüleceği üzere Aksaray’da 2 basamaklı NACE sınıflandırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 81 5’er sektör bulunmaktadır. İlde 4 basamaklı kodlarda Türkiye referansında öne çıkan “2811 - Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)”, “1051 - Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı”, “1419 - Diğer giyim eşyalarının ve giysi aksesuarlarının imalatı”, “1081 - Şeker imalatı”, “0811 - Süsleme ve yapı taşları ile kireç taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağantaşı (arduvaz-kayraktaşı) ocakçılığı” sektörlerinin hepsi TR71 referansında da rekabetçi çıkmıştır. Aksaray’da 4 basamaklı NACE sınıflandırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan sektörlerin sayısı sırasıyla 9 ve 5’tir. Tablo 58: Aksaray’da Yıldız Alan Sektör Sayıları28 Aksaray 2 Basamaklı NACE Kodu (34 Sektör)28 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 4 Basamaklı NACE Kodu (149 Sektör) 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız TR71 Bölgesi 5 10 8 9 61 8 Türkiye 5 4 7 5 25 29 Aksaray’da Balassa Endeksi Analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan sektörleri destekleyici niteliktedir. Üç Yıldız Analizinde olduğu gibi 2 basamaklı ISIC kodları ve RCA değerleri üzerinden yapılan analizde hem TR71 Bölgesi hem de Türkiye referansında; “29 - Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat” sektörü rekabetçi çıkmıştır. Ayrıca, çıkan sektörler genel olarak incelendiğinde motorlu kara taşıtları ve römorkları ile ilgili “34, 35, 28 ve 29” kodlu sektörler dikkat çekmektedir. 4 basamaklı ISIC kodlarında ise TR71 Bölgesi referansında 41 sektörün, Türkiye referansında da 16 sektörün RCA değeri 1’in üzerinde olup rekabet gücü vardır. Türkiye referansında öne çıkan 16 sektör genel olarak birbirinden çok farklı olsa da gruplandırılmaya çalışıldığında motorlu kara taşıtlarını içeren “3420, 3430 ve 3599” kodları dikkat çekmektedir. Kırıkkale’de 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre Tablo 59’da gösterildiği gibidir. Kırıkkale iline bakıldığında öne çıkan 2 basamaklı NACE sınıflandırmasındaki sektörler; “19 - Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı”, “31 - Mobilya imalatı” ve “24 - Ana metal sanayii” olmuştur. Bu üç sektör, hem TR71 Bölgesi referansında hem de Türkiye referansında rekabetçi çıkmıştır. Ayrıca, tabloda da görüleceği üzere Kırıkkale’de 2 basamaklı NACE sınıflandırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan sektörlerin sayısı sırasıyla 6 ve 4’tür. İlde 4 basamaklı kodlarda Türkiye referansında öne çıkan “1920 - Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı”, “2540 - Silah ve mühimmat (cephane) imalatı”, “2410 - Ana demir ve çelik ürünleri ile ferro alaşımların imalatı”, “3109 - Diğer mobilyaların imalatı” ve “2592 - Metalden hafif paketleme malzemeleri imalatı” sektörlerin hepsi TR71 referansında da rekabetçi çıkmıştır. Kırıkkale’de 4 basamaklı NACE sınıflandırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan sektörlerin sayısı sırasıyla 8 ve 5’tir. 28 Buradaki sektör sayısı, metodoloji kısmında belirtildiği gibi kullanılmayan kodlar çıkartıldığında, Üç Yıldız Analizinde kullanılan il veya bölgedeki toplam sektörleri göstermektedir. Örneğin, Aksaray için 2 basamaklı faaliyet kodunda toplam 34 sektör analizde yer alırken, 4 basamaklı faaliyet kodunda toplam 149 sektör yer almaktadır. 82 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 59: Kırıkkale’de Yıldız Alan Sektör Sayıları Kırıkkale 2 Basamaklı NACE Kodu (36 Sektör) 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 4 Basamaklı NACE Kodu (141 Sektör) 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız TR71 Bölgesi 6 3 7 8 48 9 Türkiye 4 6 6 5 17 21 Kırıkkale’de Balassa Endeksi Analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan sektörleri destekleyici niteliktedir. 2 basamaklı ISIC kodları ve RCA değerleri üzerinden TR71 referansında rekabetçi çıkan 8 sektör arasından “29 - Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat” ve “28 - Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç)” sektörleri Üç Yıldız Analizinde çıkan sektörler ile benzerdir. Ayrıca, çıkan sektörler genel olarak incelendiğinde TR71 Bölgesi referansında mobilya endüstrisi ile ilgili “36 ve 30” kodlu sektörler, Türkiye referansında da genel olarak metal işleme ve üretimi endüstrisi ile ilgili “29, 28 ve 31” kodlu sektörler dikkat çekmektedir. 4 basamaklı ISIC kodları bazında TR71 Bölgesi referansında 33 sektörün ve Türkiye referansında 16 sektörün RCA değeri 1’in üzerinde olup rekabet gücü vardır. Türkiye referansında öne çıkan 16 sektör genel olarak birbirinden çok farklı olsa da gruplandırılmaya çalışıldığında yine metal işleme ve üretimi endüstrisi ile ilgili “2919, 2912, 2921, 2929, 2923, 2911,2912 3599 ve 2811” kodları dikkat çekicidir. Kırşehir’de 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE kodları sınıflandırmasına göre Tablo 60’da gösterildiği gibidir. Kırşehir iline bakıldığındaTR71 Bölgesi referansında 3 yıldız alan sektör bulunmazken Türkiye referansında 2 basamaklı NACE sınıflandırmasında bazında 2 sektör 3 yıldız almıştır. “22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı” sektörü Petlas Lastik Sanayi A.Ş.’nin varlığından kaynaklanırken, “01 - Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri” sektörü ilde halkın çok fazla uğraş alanından biri olan tarım ve hayvancılığın göstergesi niteliğindedir. İlde 4 basamaklı kodlarda Türkiye referansında öne çıkan “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi”, “0130 - Dikim için bitki yetiştirilmesi” ve “1061 - Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı” sektörleri TR71 referansında da rekabetçi çıkmıştır. Kırşehir’de 4 basamaklı NACE sınıflandırmasında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 3 yıldız alan 4’er sektör bulunmaktadır. Tablo 60: Kırşehir’de Yıldız Alan Sektör Sayıları Kırşehir 2 Basamaklı NACE Kodu (33 Sektör) 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 4 Basamaklı NACE Kodu (142 Sektör) 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız TR71 Bölgesi 0 1 5 4 34 24 Türkiye 2 5 9 4 12 38 Kırşehir’de Balassa Endeksi analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan sektörleri destekleyici nitelikte olup “25 - Plastik ve kauçuk ürünleri” sektörü yine rekabet gücü yüksek çıkmıştır. 4 ba- TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 83 samaklı ISIC kodları bazında TR71 Bölgesi referansında 10 sektörün ve Türkiye referansında 4 sektörün RCA değeri 1’in üzerinde olup rekabet gücü vardır. TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında öne çıkan sektörlere bakıldığında yine Üç Yıldız Analizinde olduğu gibi Plastik ve kauçuk Ürünler (2511 kodu) ile Tarım ve Hayvansal ürünler (0122, 1513 ve 1531 kodları) dikkat çekmektedir. Nevşehir’de 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE kodları sınıflandırmasına göre Tablo 61’de gösterildiği gibidir. Nevşehir iline bakıldığındaTR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 2 basamaklı NACE sınıflandırması bazında 6’şar sektör 3 yıldız almıştır. “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı”, “55 – Konaklama”, “52 - Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler” ve “23 - Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı” sektörleri hem TR71 Bölgesi hem de Türkiye referansında 3 yıldız almıştır. Nevşehir ilinin Kapadokya bölgesinin merkezinde olması sebebiyle konaklama sektörü, doğal depolama alanları nedeniyle de depolama ve destekleyici faaliyetler rekabetçi çıkmıştır. İlde 4 basamaklı kodlarda TR71 Bölgesi referansında 9, Türkiye referansında 6 sektör 3 yıldız almıştır. Tablo 61: Nevşehir’de Yıldız Alan Sektör Sayıları Nevşehir 2 Basamaklı NACE Kodu (34 Sektör) 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 4 Basamaklı NACE Kodu (134 Sektör) 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız TR71 Bölgesi 6 10 6 9 50 8 Türkiye 6 7 7 6 24 31 Nevşehir’de Balassa Endeksi Analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan sektörlerinden farklı olup bunun başlıca nedeni 3 yıldız alan sektörlerin ihracat edebilirliğinin olmamasıdır (örneğin, konaklama ve depolama faaliyetleri). Balassa Endeksi sonucunda ortaya çıkan 2 basamaklı sınıflandırmadaki sektörler genellikle gıda ürünleri (15 ve 01 kodları), tekstil ve giyim ürünleri (17 ve 19 kodları) ile taşocakçılığı ve madencilik (14 ve 26 kodları) alanında faaliyet gösteren endüstrilerle alakalıdır. 4 basamaklı sınıflandırmada RCA değeri 1’in üzerinde olan TR71 Bölgesi referansında 44 sektör, Türkiye referansında 16 sektör bulunmaktadır. Türkiye referansında rekabetçi çıkan sektörler arasında taşocakçılığı ve madencilik ile ilgili “1429, 1410, 2924, 2915, 2691 ve 2695” kodların çokluğu dikkat çekicidir. Niğde’de 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE Kodları sınıflandırmasına göre Tablo 62’de gösterildiği gibidir. Niğde iline bakıldığında TR71 Bölgesi ve Türkiye referansında 2 basamaklı NACE sınıflandırması bazında 6’şar sektör 3 yıldız almıştır. “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı”, “42 - Bina dışı yapıların inşaatı”, “31 - Mobilya imalatı” ve “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörleri hem TR71 Bölgesi hem de Türkiye referansında 3 yıldız almıştır. İlde 4 basamaklı kodlarda TR71 Bölgesi referansında 9, Türkiye referansında 6 sektör 3 yıldız almıştır. Türkiye referansında sektörler incelendiğinde tekstil (1320 ve 1414 kodları) ve taşocakçılığı (0811, 4211 ve 2361 kodları) ile ilgili faaliyet alanlarının varlığı dikkate değerdir. 84 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 62: Niğde’de Yıldız Alan Sektör Sayıları Niğde TR71 Bölgesi Türkiye 2 Basamaklı NACE Kodu (37 Sektör) 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 6 6 10 7 8 9 4 Basamaklı NACE Kodu (153 Sektör) 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 9 6 53 28 11 27 Niğde’de Balassa Endeksi analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan sektörlere benzerdir. Örneğin 2 basamaklı sınıflandırmada “14 -Taşocakçılığı ve diğer madencilik” ve “17 - Tekstil ürünleri” sektörleri Balassa Endeksi Analizinde de rekabetçi çıkmıştır. 4 basamaklı sınıflandırmada RCA değeri 1’in üzerinde olan TR71 Bölgesi referansında 19 sektör, Türkiye referansında 12 sektör bulunmaktadır. Türkiye referansında rekabetçi çıkan sektörler incelendiğinde tekstil (2926, 1711 ve 1911 kodları), meyve ve sebze üretimi/işlenmesi (1513, 0113 ve 1554 kodları) ve kimyasal ürünler (1421 ve 2411 kodları) göze çarpmaktadır. a 2011-2014 Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi Amaç “Türk Sanayisinin rekabet edebilirliğinin ve verimliliğinin yükseltilerek, dünya ihracatından daha fazla pay alan, ağırlıklı olarak yüksek katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üretildiği, nitelikli işgücüne sahip ve aynı zamanda çevreye ve topluma duyarlı bir sanayi yapısına dönüşümü hızlandırmak” TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 85 86 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi V.TÜRK‹YE REFERANSIYLA TR71 BÖLGES‹N‹N REKABET EDEB‹L‹RL‹K ANAL‹Z‹ TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 87 V. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ A. TÜRKİYE REFERANSIYLA TR71 BÖLGESİNİN REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZİ 1. TR71 Bölgesi a) TR71 Bölgesinin Genel Ekonomik Durumu Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına göre Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinden oluşan TR71 Düzey 2 Bölgesi göller dahil, 31.823 km2’lik yüzölçümü ile Türkiye yüzölçümünün % 4,1’ine denk gelmektedir. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre bölgenin kilometrekareye 48 kişi olan nüfus yoğunluğu, 96 olan ülke nüfus yoğunluğunun yarısı kadardır. Ayrıca, bölge 1.496.296 nüfusuyla, Türkiye nüfusunun % 2,0’ına denk gelmektedir29. Orta Anadolu Bölgesinde yer alan TR71 Bölgesinin iktisadi yapısına bakıldığında tarım ve hayvancılık önemli bir yere sahiptir. Bunun yanı sıra sanayi, ticaret, turizm ve hizmet sektörlerinde de önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Yıllar içerisinde Türkiye’ye paralel olarak tarım alanında istihdam edilenlerin sayısı azalsa da, bölgede istihdam edilenlerin % 39’luk kısmını tarım sektöründe barındıran TR71 Bölgesi için tarım, bölge ekonomisindeki ağırlığını korumaktadır. Ancak, bölgede sanayi ve hizmet sektöründe daha fazla gelişim sağlamak, yatırım çekmek, katma değeri yüksek ürünler üretmek/hizmet vermek ve tarımda teknoloji ve makineleşmeden faydalanarak verimlilik artışını sağlamak bölgenin öncelikli hedefleri arasında yer almaktadır. Bu amaçla, rekabet gücü yüksek sektörlerin tespit edilerek sanayideki % 15’lik istihdam oranının artırılması, bölgenin gelir seviyesinin yükseltilmesi ve katma değeri yüksek ürünler üretilmesine öncülük edecek sektörlerin desteklenmesi gerekmektedir. Bu yüzden TR71 Bölgesinin öncelikle Türkiye’deki sektörel istihdam dağılımına yakınlaşması gerekmektedir. Sonrasında ise bölgenin refah seviyesinin artırılması için bölgenin sektörel istihdam dağılımının daha çok sanayi ve hizmet sektörüne kayması sağlanmalıdır. Tablo 63: İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı Bölge Kodu TR71 TR Bölge Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde Türkiye Tarım Sanayi Hizmet 39% 25% 15% 26% 46% 49% Kaynak: TÜİK, 2010 Bölgedeki işletme sayısına bakıldığında, iller arasında çok fazla fark olmamakla beraber TR71 Bölgesinde 19.570 işletme bulunmaktadır ve Türkiye’deki işletmelerin % 1,5’ini karşılamaktadır. Sigortalı çalışan sayısı açısından Aksa- 29 Bölgesel Göstergeler TR71 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, 2010. TÜİK 88 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi ray’ın öne çıktığı bölgede 137.782 sigortalı çalışan bulunmakta ve bölgedeki sigortalı çalışanlar ülkedeki çalışanların % 1,3’üne tekabül etmektedir. Gelecek yıla devreden yatırım indirimi çerçevesinde Gelir Vergisi Kanunu (GVK)’nun Mülga 19. Maddesi kapsamında 2010 yılında bölgede yaklaşık 18,5 milyon TL’lik bir yatırım indiriminden faydalanılmıştır. Bu tutar Türkiye’deki aynı kapsamdaki yatırım indiriminden faydalananların sadece ‰ 3’üne karşılık gelmektedir. Diğer taraftan GVK Geçici 61. Madde kapsamında bölgeden yatırım indiriminden faydalanılan tutar yaklaşık 62 milyon TL’dir. Bu miktar da yine önceki yatırım indiriminde olduğu gibi oldukça düşük olup Türkiye’den aldığı pay yalnızca ‰ 1’dir. Tablo 64: Bölgelerin Firma, Sigortalı Çalışan Sayıları ve Yatırım İndiriminden Faydalanma Tutarları İl/Bölge Aksaray Kırıkkale Kırşehir Nevşehir Niğde TR71 Türkiye TR71’in TR’deki Payı Firma Sayısı 4.369 3.594 2.984 4.752 3.871 19.570 1.281.444 1,5% Sigortalı Sayısı 33.175 26.060 20.056 31.678 26.813 137.782 10.323.515 1,3% GVK Mülga M.19 GVK Geç. M.61 Kapsamı Kapsamı (TL) (TL) 1.988.125,47 2.819.916,68 1.438.966,42 5.773.283,78 3.276.584,59 7.452.447,61 57.708.006,66 18.490.441,45 61.966.889,76 7.200.021.982,85 51.131.230.985,51 0,3% 0,1% Bölgedeki illerin yurtiçi ve yurtdışı satış tutarlarına bakıldığında Nevşehir yaklaşık 3 milyon TL’lik yurtiçi satış ile ilk sırada yer alırken yurtdışı satış tutarında Kırşehir diğer illere göre önemli bir fark yaratarak yaklaşık 227 milyon TL’lik yurtdışı satışı gerçekleştirmiştir. Bölge yurtiçi ve yurtdışı satışlarında sırasıyla Türkiye’deki satışların ‰ 3 ve ‰ 2’sine sahiptir. Faaliyet giderlerinde ise sadece ‰ 4’lük bir pay almıştır. Tablo 65: Bölgelerin Yurtiçi, Yurtdışı Satış ve Faaliyet Giderleri İl/Bölge Aksaray Kırıkkale Kırşehir Nevşehir Niğde TR71 Türkiye TR71’in TR’deki Payı Yurtiçi Satış (TL) 2.384.705.231,47 1.287.811.320,38 1.121.609.899,54 3.146.579.338,55 1.431.656.724,19 9.372.362.514,13 3.338.031.616.245,88 0,3% Yurtdışı Satış (TL) 121.458.818,61 8.345.921,52 226.659.197,59 59.860.492,83 98.834.721,84 515.159.152,39 279.493.362.489,83 0,2% Faaliyet Gideri (TL) 215.017.602,72 128.682.679,81 110.919.304,01 229.900.733,28 136.000.514,83 820.520.834,65 190.316.176.407,40 0,4% TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 89 b) TR71 Bölgesi Üç Yıldız Analizi Türkiye referansıyla TR71 Bölgesinde 2 basamaklı NACE sınıflandırmasına göre 6 sektör 3 yıldız almıştır. Bunlardan “35 - Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı” sektörü firma sayısı ölçütünde ilk sırayı alırken, “42 - Bina dışı yapıların inşaatı” sektörü sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde, “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı” sektörü de büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde en yüksek değeri almıştır. Tablo 66: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörler - 2 Basamaklı NACE 2 Kod 08 01 38 42 35 23 NACE 2 Kod Açıklama Diğer madencilik ve taş ocakçılığı Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı Bina dışı yapıların inşaatı Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı Firma Sigortalı Sayısı Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma 119 1563 0,039 0,011 2,893 227 2387 0,032 0,017 2,408 121 1527 0,030 0,011 2,270 255 6551 0,023 0,048 1,745 1193 2387 0,022 0,017 1,678 273 3622 0,020 0,026 1,517 TR71 Bölgesinde 3 yıldız alan sektörlerdeki firmaların Türkiye’de kendi sektörlerindeki firmalara oranı % 2’nin üzerindedir. “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı”, “01 - Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri” ve “38 - Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı” sektörleri yurtiçi satışta Türkiye’nin % 1’inden fazlasını karşılamaktadır. Tablo 67: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 2 Basamaklı NACE 2 Kod 08 01 38 Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı NACE 2 Kod Açıklama Diğer madencilik ve taş ocakçılığı Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı Firma Sayısı 0,0366 Yurtiçi Satış 0,0175 Yurtdışı Satış 0,0115 Faaliyet Giderleri 0,0213 0,0238 0,0121 0,0030 0,0156 0,0502 0,0118 0,0000 0,0157 42 Bina dışı yapıların inşaatı 0,0232 0,0003 0,0000 0,0017 35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı 0,0277 0,0003 0,0000 0,0003 23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 0,0243 0,0095 0,0027 0,0103 90 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Grafik 38: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 2 Basamaklı Tablo 68’deki 4 basamaklı faaliyet kodları incelendiğinde Türkiye referansında TR71 Bölgesinde 3 yıldız alan 4 sektör bulunmaktadır. Bunlar arasında “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektörü büyüklük ve uzmanlaşma ölçütlerinde birinci sırada yer almaktadır. “2361 - İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı” sektörü ise firma sayısı, sigortalı çalışan sayısı ve başatlık ölçütlerinde en yüksek değerleri almıştır. Tablo 68: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörler - 4 Basamaklı NACE 4 Kod 2211 2811 1081 2361 NACE 4 Kod Açıklama İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) Şeker imalatı İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı Firma Sayısı Sigortalı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma Sayısı 3 1707 0,117 0,012 8,756 8 1508 0,100 0,011 7,495 5 118 1463 1755 0,073 0,059 0,011 0,013 5,456 4,398 TR71 Bölgesinde 3 yıldız alan sektörler arasında “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektöründeki firma sayısı Türkiye’deki aynı sektördeki firma sayısına oranında düşük değere sahiptir. Diğer taraftan aynı sektör, Türkiye’deki kendi sektörü tarafından gerçekleştirilen yurtiçi satışın % 4,43’ünü ve yurtdışı satışın da % 9,8’ini sağlamaktadır. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 91 Tablo 69: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Türkiye’deki Payı - 4 Basamaklı Alt Sektörün Üst Sektördeki Payı NACE 2 Kod Açıklama Firma Yurtiçi Yurtdışı Faaliyet Sayısı Satış Satış Giderleri 2211 İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi 0,0051 0,0443 0,0980 0,0439 Motor ve türbin imalatı (hava taşıtı, motorlu taşıt ve motosiklet 2811 0,0523 0,0012 0,0000 0,0005 motorları hariç) *1081 Şeker imalatı 0,0254 2361 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı 0,0592 0,0343 0,0000 0,0370 NACE 2 Kod * Buradaki kod GİB verilerinde bulunmadığı için analiz yapılamamış ve ilgili hücre “-” ile gösterilmiştir. Grafik 39: TR71 Bölgesinde 3 Yıldız Alan Sektörlerin Firma Sayısı ve Yurtiçi Satış Bakımından Türkiye’deki Sektör İçindeki Payı - 4 Basamaklı c) TR71 Bölgesi Balassa Endeksi ISIC Rev3 kodunda 2 basamaklı faaliyet sınıflandırmasına göre yapılan Balassa Endeksi analizine göre RCA değeri 1 ve 1’den büyük olan 7 sektör Türkiye referansı ile rekabetçi olarak TR71 Bölgesinde öne çıkmıştır. Bu sektörlerden RCA değeri 8,0171 olan “25 - Plastik ve kauçuk ürünleri” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün ihracatının % 2,44’ünü TR71 Bölgesinden karşılamaktadır. Diğer sektörlerin ihracat oranları ise % 1’in altındadır. Tablo 70: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı ISIC Rev3 25 14 28 31 15 92 ISIC Adı Plastik ve kauçuk ürünleri Taşocakçılığı ve diğer madencilik Metal eşya sanayi (makine ve teçhizatı hariç) Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli mekina ve cihazlar Gıda ürünleri ve içecek TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi RCA İhracat Değeri Oranı 8,0171 0,0244 3,2261 0,0098 1,8065 0,0055 1,6387 0,0050 1,4908 0,0045 Tablo 70: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 2 Basamaklı (DEVAMI) ISIC ISIC Adı Rev3 29 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat 20 Ağaç ve mantar ürünleri (mobilya hariç); hasır vb. örülerek yapılan maddeler RCA İhracat Değeri Oranı 1,4034 0,0043 1,4011 0,0043 Grafik 40: Bölgesinde Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 2 Basamaklı TR71 Bölgesinde 4 basamaklı ISIC Rev3 koduna göre yapılan Balassa Endeksi analizinde ise toplam 29 sektör rekabetçi olarak çıkmıştır. En yüksek RCA değeri 111,9163 olan “1542 – Şeker” sektörü, Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 34,1’ini de gerçekleştirmektedir. Benzer şekilde RCA değeri 66,7075 olan “3599 - Başka yerde sınıflandırılmamış ulaşım araçları” sektörü Türkiye’deki aynı sektörün toplam ihracatının yaklaşık % 20,33’ünü, RCA değeri 38,3613 olan “2511 - İç ve dış lastik” sektörü % 11,69’unu, RCA değeri 23,6253 olan “2925 - Gıda, içecek ve tütün işleyen makineler” sektörü % 7,2’sini, RCA değeri 16,2429 olan “2911 - İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç)” sektörü de % 4,95’ini karşılamaktadır. Bu sektörler, aldığı RCA değerleri ve Türkiye’den aldığı ihracat oranlarından dolayı hem TR71 Bölgesi hem de Türkiye için önemli sektörler olarak ortaya çıkmaktadır. Tablo 71: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı ISIC Rev3 1542 3599 2511 2925 2911 2813 2023 3110 ISIC Adı Şeker Başka yerde sınıflandırılmamış ulaşım araçları İç ve dış lastik Gıda, içecek ve tütün işleyen makineler İçten yanmalı motor ve türbin; (uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç) Buhar kazanı (merkezi kalorifer kazanları hariç) Ağaçtan yapılan ambalaj malzemeleri Elektrik mororu, jeneratör, trasformatörler RCA İhracat Değeri Oranı 111,9163 0,3410 66,7075 0,2033 38,3613 0,1169 23,6253 0,0720 16,2429 0,0495 14,6443 0,0446 6,7820 0,0207 6,0853 0,0185 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 93 Tablo 71: TR71 Bölgesinde Balassa Endeks Sonucunda Rekabetçi Olabilecek Sektörler ve İhracat Oranları - 4 Basamaklı (DEVAMI) ISIC Rev3 2812 1722 1421 0122 1410 1422 2411 3420 2919 1513 2022 2921 2912 2926 3430 2695 2691 3120 2021 2811 1711 ISIC Adı Tank, sarnıç ve metal muhafazalar Halı ve kilim Kimya ve gübre sanayiinde kullanılan mineraller Başka yerde sınıflandırılmamış hayvanlar ve hayvansal ürünler Kum, kil ve taşocakçılığı Tuz Ana kimyasal maddeler (kimyasal gübre ve azotlu bileşikler hariç) Motorlu kara taşıtlarının karasörleri ve römorkları Diğer genel amaçlı makineler İşlenmiş sebze ve meyveler İnşaat kerestesi Tarım ve orman makineleri Pompa, kompresör, musluk ve vana Tekstil, giyim eşyası ve deri işlemede kullanılan makineler Motorlu kara taşıtlarının motorlarıyla ilgili parça ve aksesuarları Çimento ve alçı ile sertleştirilmiş maddeler Yapı malzemeleri dışındaki, ateşe dayanıklı olmayan seramik eşya Elektrik dağıtım ve kontrol cihazları Tahta plaka; kontrplak, yonga levha, sunta, diğer pano ve tahtalar Metal yapı malzemeleri Tekstil elyafınından iplik ve dokunmuş tekstil Grafik 41: TR71 Bölgesinde Balassa Endeksi Analizi Sonucunda Rekabetçi Çıkan Sektörler - 4 Basamaklı 94 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi RCA İhracat Değeri Oranı 5,8490 0,0178 5,1664 0,0157 4,9181 0,0150 4,6422 0,0141 3,4289 0,0104 3,4242 0,0104 2,7208 0,0083 1,9096 0,0058 1,8662 0,0057 1,7473 0,0053 1,4611 0,0045 1,4229 0,0043 1,3069 0,0040 1,3006 0,0040 1,2999 0,0040 1,2664 0,0039 1,2419 0,0038 1,2164 0,0037 1,1229 0,0034 1,0674 0,0033 1,0584 0,0032 B. TR71 BÖLGESİNİN SEKTÖREL REKABET EDEBİLİRLİK ANALİZ DEĞERLENDİRMESİ Raporun ikinci kısmında TR71 Bölgesinin Türkiye referansı ile sektörel rekabet edebilirlik analizi çalışması yapılmıştır. Bu kısımda da bir önceki kısımda olduğu gibi iki farklı temel yöntem kullanılmış olup bunlar Üç Yıldız ve Balassa Endeksi yöntemleridir. İstihdam verileri üzerinden analizi gerçekleştirilen üç yıldız yöntemi kullanılarak TR71 Bölgesinde öne çıkan sektörler tespit edilmiştir. Daha sonra, öne çıkan sektörlere farklı değişkenler üzerinden bakılarak Türkiye’de kendi sektörleri içerisinde almış oldukları paylar gösterilmiştir. Diğer taraftan farklı bir kodlama sistemi olan ancak benzer faaliyet kollarına hitap eden ISIC sınıflandırması ile de ihracat kalemi üzerinden bölgede öne çıkan sektörlerin tespiti gerçekleştirilmiştir. TR71 Bölgesinde 3 yıldız, 2 yıldız ve 1 yıldız alan sektörlerin sayısı 2 basamaklı ve 4 basamaklı NACE Kodları sınıflandırmasına göre Tablo 72’de gösterildiği gibidir. TR71 Bölgesine bakıldığında öne çıkan 2 basamaklı NACE sınıflandırmasında 6 sektör bulunmakla beraber yurtiçi ve yurtdışı satış bakımından Türkiye’den aldığı pay ile “08 - Diğer madencilik ve taş ocakçılığı” sektörü dikkat çekicidir. Bölgede 4 basamaklı NACE sınıflandırmasında 4 sektör Türkiye’de rekabetçi çıkmıştır. TR71 Bölgesinde 3 yıldız alan sektörler arasında “2211 - İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi” sektörü firmaların Türkiye’deki aynı sektörlerin firmalara oranında düşük değere sahip olmasına karşın bölge, Petlas Lastik Sanayi A.Ş.’nin varlığından dolayı bu sektörün yurtiçi satışının % 4,43’ünü ve yurtdışı satışının da % 9,8’ini sağlamaktadır. Tablo 72: TR71 Bölgesinde Yıldız Alan Sektör Sayıları 2 Basamaklı NACE Kodu (39 Sektör) TR71 Bölgesi Türkiye 4 Basamaklı NACE Kodu (243 Sektör) 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 3 Yıldız 2 Yıldız 1 yıldız 6 7 10 4 32 46 TR71 Bölgesinde Balassa Endeksi Analizinde ön plana çıkan rekabetçi sektörler, genel olarak Üç Yıldız Analizinde öne çıkan sektörleri destekleyici niteliktedir. 2 basamaklı ISIC kodları ve RCA değerleri üzerinden Türkiye referansında rekabetçi çıkan 7 sektör bulunmaktadır. Bu sektörler illerde rekabet edebilirliği yüksek çıkan sektörler ile de uyuşmaktadır. Özellikle, plastik ve kauçuk ürünleri (25 kodu), taşocakçılığı ve madencilik (14 kodu), metal işleme ve üretimi (28, 31 ve 29 kodları) ve gıda ürünleri ve içecek (15 kodu) endüstrileri iller bazında yapılan analizdeki gibi rekabetçi çıkmıştır. 4 basamaklı ISIC kodlarında ise Türkiye referansında 29 sektörün RCA değeri 1’in üzerinde olup rekabet gücü vardır. Türkiye’de rekabet edebilirliği olan bu 16 sektör, genel olarak birbirinden çok farklı olmalarına rağmen gruplandırıldığında “3420, 3430, 3110, 2511 ve 3599” kodların motorlu kara taşıtları sektörünü ve “2811, 2911, 2813, 2812, 2919, 2921, 2912 ve 2926” kodların metal işleme ve üretim sektörünü kapsadığı görülmektedir. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 95 96 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi VI. SONUÇ VE ÖNER‹LER TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 97 VI. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu çalışma, TR71 Bölgesindeki illerde ve TR71 Bölgesinde kümelenme potansiyellerinin araştırılmasına yönelik çalışmalarda kullanılması amacıyla bölge illeri ve bölge için sektörel rekabet edebilirlik analizini içermektedir. Yapılan çalışma sonucunda rekabet edebilirliği olan sektörler önceki bölümlerde detaylı olarak ele alınmıştır. Ancak, bazı sektörler hem Üç Yıldız Analizi hem de Balassa Endeksi ile diğerlerinden daha ön plana çıkmıştır. Bu sektörler, aynı zamanda daha önce yerel paydaşlar ile yapılan çalışmalarda elde edilen bilgileri de destekler niteliktedir. Diğer taraftan, bu sektörler hem bölgede hem de Türkiye’de sektörel büyüklük, teknik kapasite ve yetkinlikleri ile de dikkat çekmektedir. Çalışma sonucu odaklanılması gereken sektörler il ve bölge bazında şu şekilde ifade edilebilir: Aksaray’da; • Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları Sektörü, • Süt ve Süt Ürünleri Sektörü, • Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı – Granit, Kalsit ve Feldispat Sektörü. Kırıkkale’de; • Savunma Yan Sanayi Sektörü, • Petrol ve Petrol Ürünleri Sektörü, • Metal İşleme ve Üretim Sektörü, • Mobilya Sektörü. Kırşehir’de; • Plastik ve Kauçuk Ürünleri (İç ve Dış Lastik Üretim) Sektörü, • Tarım ve Hayvansal Ürünler Sektörü. Nevşehir’de; • Konaklama Sektörü, • Taşımacılık İçin Depolama ve Destekleyici Faaliyetler Sektörü, • Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı – Bims-Pomza Sektörü. Niğde’de; • Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı - Kalsit Sektörü, • Tekstil (‘İplik Dokuma’ ve ‘Deri Tabaklama ve İşleme’) Sektörü, 98 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi • Meyve - Sebze Üretimi ve İşlenmesi Sektörü, • Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Sektörü. TR71 Bölgesinde; • Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları Sektörü, • Metal İşleme ve Üretim Sektörü, • Süt ve Süt Ürünleri Sektörü, • Mobilya Sektörü, • Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörü ‘Kalsit, Bims-Pomza, Granit, ve Feldispat’, • Meyve - Sebze Üretimi ve İşlenmesi Sektörü, • Tarım ve Hayvansal Ürünler Sektörü, • Konaklama Sektörü, • Tekstil (‘İplik Dokuma’ ve ‘Deri Tabaklama ve İşleme’) Sektörü, • Taşımacılık İçin Depolama ve Destekleyici Faaliyetler Sektörü, • Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Sektörü, • Savunma Yan Sanayi Sektörü, • Petrol ve Petrol Ürünleri Sektörü, • Plastik ve Kauçuk Ürünleri (İç ve Dış Lastik Üretim) Sektörü. Yukarıda belirtilen sektörlere daha yakından bakıldığında; Aksaray’da Mercedes-Benz Türk A.Ş. Kamyon Fabrikası’nın varlığından ve geçmişten günümüze kazandırdığı yan sanayiden dolayı Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları Sektörü oldukça önemli bir yere sahiptir. Ayrıca, bu sektörü (analiz çıktılarından da görüleceği üzere) Nevşehir’deki özellikle karoser ve treyler imalatı ile Niğde’deki DİTAŞ A.Ş’nin ürettiği otomotiv parçaları desteklemektedir. Bu yüzden, bu sektör sadece Aksaray’ı değil aynı zamanda TR71 Bölgesini de Türkiye’de önemli kılmaktadır. Aksaray’daki SÜTAŞ A.Ş.’nin ve irili ufaklı birçok süt işletmesinin varlığı ile Süt ve Süt Ürünleri Sektörü Aksaray’da yer alan rekabet edebilirliği yüksek bir sektör olarak göze çarpmaktadır. Ekonomilerinde tarım ve hayvancılığın önemli bir yeri olan Kırşehir, Niğde, Nevşehir gibi bölge illerinin olması bu sektörün varlığını ve rekabetçiliğini kuvvetlendirmektedir. Aynı zamanda, TR71 Bölgesi illerinin ekonomilerinde önemli yeri olan hayvancılığın süt ve süt ürünlerini destekleyici faaliyetleri ve bölgedeki önemli süt ürünleri işletmelerinin varlığından dolayı bu sektör TR71 Bölgesi açısından da rekabet edebilirliği yüksek bir sektördür. Aksaray’da öne çıkan bir diğer sektör ise Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörüdür. Bu sektörde ise granit, kalsit ve feldispat ürünleri önemli yere sahiptir. Kırıkkale’ye baktığımızda ise özellikle ülkemiz savunma sanayisinin ana aktörlerinden biri olan Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu’nun (MKEK) varlığı Savunma Yan Sanayi Sektörünü oldukça önemli seviyelere taşımıştır. MKEK’in TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 99 varlığı, üretim hacmi ve ülkemizin savunma sanayindeki politikası ile ürünlerdeki yerelleşme oranının gün geçtikçe artırılması düşüncesi Kırıkkale’deki bu sektörün mevcut rekabet edebilirliğini daha üst düzeye çıkarmaktadır. Benzer şekilde, Kırıkkale’de TÜPRAŞ Orta Anadolu Rafinerisi’nin mevcudiyeti Petrol ve Petrol Ürünleri Sektörünü oldukça rekabetçi kılmaktadır. Metal İşleme ve Üretim Sektörü de Kırıkkale’de önemli bir konumdadır. Bu konumda yer almasını sağlayan en büyük destekleyicisi ise MKEK’dir. Mobilya Sektörü de Kırıkkale’de rekabet edebilirliği yüksek olan bir sektör olarak ortaya çıkmıştır. Analiz sonuçlarının yanı sıra Moda Life gibi büyük bir mobilya üreticisinin bulunması bu sektörün rekabet edebilirliğini artırmaktadır. Kırşehir’de Petlas A.Ş.’nin varlığından dolayı en rekabetçi sektör Plastik ve Kauçuk Ürünleri (İç ve Dış Lastik Üretim) Sektörü olmuştur. Petlas A.Ş. hem yarattığı istihdam hem de ihracat ile Kırşehir ekonomisinin ana taşıyıcılarından biri olmuştur. Diğer taraftan, Kırşehir’de tarım ve hayvancılık faaliyetleri oldukça yoğun yapılmaktadır. Bunun sonucunda da Tarım ve Hayvansal Ürünler Sektörünün rekabet edebilirliğinin yüksek çıkması beklenen bir sonuç olmuştur. Kapadokya’nın merkezi konumundaki Nevşehir’de turizmin de etkisiyle Konaklama Sektörü oldukça gelişmiş olup bu da analiz sonuçlarına yansımıştır. Analiz sonuçlarında Nevşehir’de Taşımacılık İçin Depolama ve Destekleyici Faaliyetler Sektörü rekabet edebilirliği yüksek olarak çıkmıştır. Nevşehir’in yeryüzü yapısından dolayı doğal soğuk hava depoları oldukça fazla olup bu depolarda patates, limon gibi sebze-meyve depolamaları yapılmaktadır. Bundan dolayı depolama, taşımacılık gibi faaliyetler oldukça yoğundur. Nevşehir’deki bir başka önemli sektör ise Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörüdür. Bu sektörde genellikle Bims-Pomza çıkarılması ve üretim faaliyetleri yer almaktadır. Sektörde birçok bims üreten işletme yer almaktadır. Niğde’de rekabet edebilirliği yüksek sektörlerden birisi Diğer Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sektörü olarak çıkmıştır. Bu alanda Kalsit çıkarımı ve işlenmesi oldukça yoğun olarak yapılmaktadır. Kalsit bakımından Niğde’de son yıllarda çok hızlı üretim artışları yaşanmıştır ve Niğde çok zengin rezervlere sahiptir. Aynı zamanda Türkiye’deki en beyaz oluşumların bölgede çıkarılıyor olmasından dolayı ticari değeri yüksektir30. Niğde’de Tekstil Sektörü de rekabetçi çıkmıştır. Özellikle İplik Dokuma alanında faaliyet gösteren önemli (Koyunlu A.Ş. gibi) firmalar bulunmaktadır. Deri Tabaklama ve İşleme alanında ise Bor ilçesi hem il hem de Türkiye açısından oldukça gelişmiş bir sanayiye sahiptir. İlde ayrıca Meyve - Sebze Üretimi ve İşlenmesi Sektörü de rekabetçi çıkmıştır. Özellikle patates, elma ve lahana gibi sebze ve meyvelerin üretim ve işlenmesine dönük işletme sayısı fazladır. Meyve suyu işletmelerinin varlığı katma değer yaratma ve rekabet edebilirliğin artması için oldukça önemli rol oynamaktadır. Bunlara ek olarak, Kimyasalların ve Kimyasal Ürünlerin İmalatı Sektörü de Niğde’de rekabetçiliği yüksek çıkan sektörlerden biri olmuştur. TR71 Bölgesi genelinde rekabet edebilir sektörlere bakıldığında ise yukarıda ayrı ayrı belirtilen illerde çıkan sektörler aynı zamanda bölge içinde geçerliliğini korumaktadır. Örnek olarak Aksaray’daki Motorlu Kara Taşıtları ve Ekipmanları Sektöründe ifade edildiği gibi sadece bir ili kapsamamakta diğer çevre illeri de içine almaktadır. Bunlardan sadece MKEK, TÜPRAŞ ve PETLAS örneklerini dışarıda tutmak gerekebilir. Çünkü bu işletmeler daha çok kendi bulundukları ilde etkilerini göstermektedir. 30 Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Endüstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu Genel Endüstri Mineralleri I ( Asbest-Grafit-Kalsit-Fluorit-Titanyum) Çalışma Grubu Raporu, DPT: 2618 - ÖİK: 629, Ankara, 2001. Sayfa 56. 100 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Bu çalışmada ortaya konan sektörlere yapılacak destek ve yatırımlar, bölge illerinin ve bölgenin gelişmesinde ve diğer iller ve bölgelerle olan gelişmişlik farklarının azaltılmasında önemli katkılar sağlayacaktır. Bunun için farklı çalışma ve yöntemlerin bu sektörler üzerinde uygulanması ile mevcut rekabet edebilirlik yeteneği daha da ileri seviyelere çıkartılabilir ve bölge illeri ekonomilerinde sıçrama yapabilirler. Bu durum sadece illerin sosyo-ekonomik açıdan gelişmelerinin önünü açmayacak aynı zamanda Türkiye’de sıkıntısı çekilen ithal ürünlerin özellikle ara malların temininin yurtiçinden yapılmasına ve dış ticaret dengesine olumlu yönde katkı yapmasına olanak sağlayacaktır. Bu hedefi gerçekleştirmek için belirlenen sektörler için ayrı ayrı derinlemesine analiz yapılmalıdır. Bunun yanı sıra, mevcut sektörler dışında bölgede yeni alanlarda gerçekleştirebilecek yüksek katma değerli ve ileri teknoloji yatırımların bölgesel gelişmeye yapacağı katkılar yadsınamaz. Çalışmanın bundan sonraki aşamasında, ortaya çıkan rekabet edebilir sektörlerin kümelenme potansiyeli taşıyıp taşımadığının araştırılması en doğru yaklaşımlardan biri olacaktır. Bu yaklaşım çerçevesinde, öncelikle belirlenen sektörlerin saha çalışmalarının yapılması uygun olacaktır. Saha çalışmaları yapılırken bölge Ajansını (Ahiler Kalkınma Ajansı) ve kümelenmenin temel taşı ve sektör temsilcilerinin üst kuruluşu olan Ticaret ve Sanayi Odalarını merkeze koymak gerekmektedir. Sonrasında kalkınma ve ekonomik gelişme aracı olarak kullanılan kümelenme modelinde, üçlü sarmal olarak da bilinen özel sektör (TSO’lar, işletmeler vb.), kamu sektörü (Kalkınma Ajansları, valilikler, belediyeler, KOSGEB vb.) ve akademi (üniversiteler, MYO’lar, düşünce kuruluşları vb.) dünyası bir araya getirilmeli ve her kesimin işbirliği ve koordinasyon ile çalışmalar yürütülmelidir. Saha çalışmaları esnasında ve devamında kümelenmenin bölge illerinde bilinirliliğini ve farkındalığını artırmak için çeşitli eğitim ve konferanslar verilerek yerel otoritelerin ve sektör temsilcilerinin bu konuda daha çok bilgi ve tecrübe kazanması sağlanmalıdır. Bunun başarıyla yapılması sonucunda, sektör temsilcilerinin kurulacak potansiyel kümelenme girişimlerine entegre olmaları daha kolay sağlanacak ve ilgili kümelenmenin başarılı olma ihtimali artacaktır. Sonuç olarak, bu çalışma kümelenme, yatırım destek stratejileri, bölge planı ve farklı sektörel raporların hazırlanmasında kaynak olarak kullanılacaktır ve bölgedeki mevcut, güçlü, teknik donanıma ve birçok yatırım avantajına sahip sektörlerin gelişmesi için de önemli bir çıktı olacaktır. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 101 102 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi VII. KAYNAKÇA TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 103 VII. KAYNAKÇA “81 İl Durum Raporu”, 2011. Bilim, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü. “100 Soruda Dış Ticaret”, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi (İGEME), 2010. Balassa, B. , “Trade Liberalization and ‘Revealed’ Comparative Advantage”, Manchester School of Economic and Social Studies,1965, 33, s. 99;124 Barca, M., Karadal, H., Hızıroğlu, M., Gülçubuk, B., ve diğerleri, 2011. “Aksaray İli Ekonomik Gelişim Stratejik Planı” (Yayımlanmamış Rapor). Eraslan İ.H., Karataş A., Kaya H., “Türk Plastik Sektörünün Rekabetçilik Analizi”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:6 Sayı:11 Bahar 2007/2 s.203-219 European Commıssıon (1999) Sixth Periodic Report on the Social and Economic Situation of Regions in the EU, Brussels: European Commission,. Frohberg K. ve Hartmann M., “Comparing Measures of Competitiveness, Institute of Agricultural Development in Central and Europe” Discussion Paper, DP No: 2. 1997. S.7. Gardiner B., Martin R. ve Tyler P., 2004. “Competitiveness, Productivity and Economic Growth across the European Regions”. Second Revised Version. Hoen, A. R. ve Ooeterhaven J. “On The Measurement Comparative Advantage”, 2004. İneler, M. F., Özdemir, Y. S., 2010. “İzmir Kümelenme Analizi”,İzmir Kalkınma Ajansı Kara, M. (2008). “Bölgesel Rekabet Edebilirlik Kavramı ve Bölgesel Kalkınma Politikalarına Yansımaları”.DPT Yayınları. Ketels, C., 2009. “Clusters, Cluster Policy, and Swedish Competitiveness in the Global Economy”, The Globalisation Council. Kum, H., “Rekabet Gücünü Belirleyen Faktörler: Yeni Yaklaşımlar”, Erciyes Üniversitesi, İ.İ.B.F Dergisi, Sayı: 14, 1999, s.165;179 Laursen, K., “Revealed Comparative Advantage and the Alternatives as Measures of International Specialisation”, Danish Research Unit For Industrial Dynamics, DRUID Working Paper No. 98;30, 1998, s.1 104 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Öselmiş, G., Erkek, D., 2011. “TR32 Düzey II Bölgesi’nde Kümelenme Yaklaşımı”, Güney Ege Kalkınma Ajansı. Panorama of EC Industries (1995-96), Official Publication of The European Communities, Brussel, (Domestic Electrical Appliances Report) Porter, M.E. (1990). “The Competitive Advantage of Nations”. London: Macmillan. Porter, M. E, (2003). “The Economic Performance of Regions”, Regional Studies,Vol. 37.6&7, pp. 549–578, August/ October 2003. Rowthorn, R.E. (1999). “The Political Economy of Full Employment in Modern Britain”, The Kalecki Memorial Lecture, University of Oxford. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, “Endüstriyel Hammaddeler Alt Komisyonu Genel Endüstri Mineralleri I (Asbest-Grafit-Kalsit-Fluorit-Titanyum) Çalışma Grubu Raporu”, DPT: 2618 - ÖİK: 629, Ankara, 2001. Sölvell, Ö., C. Ketels, “Clusters in EU10 new member countries”, Europe Innova, Cluster Mapping. Sölvell, Ö., Ketels, C., ve Lindqvist G., 2006, “Industrial Specialization and Regional Clusters In The Ten New EU Member States”, Center for Strategy and Competitiveness, Stockholm School of Economics. http://www.kalkinma.gov.tr - Kalkınma Bakanlığı http://www.ekonomi.gov.tr/ - Ekonomi Bakanlığı http://www.tuik.gov.tr - Türkiye İstatistik Kurumu http://www.ibp.gov.tr/ - Ekonomi Bakanlığı İhracat Bilgi Platformu http://www.worldbank.org/ - Dünya Bankası http://www.weforum.org/ - Dünya Ekonomik Forumu http://www.oecd.org - Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü http://www.hbs.edu - Harvard Business School TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 105 106 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi VIII. EKLER TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 107 VIII. EKLER EK 1 Üç Yıldız Analizi Sonuçları31 Tablo 73: Aksaray İli 34 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı Aksaray TR71 Bölgesi Referansında NACE 2 Kod Büyüklük Başatlık 1 * * 6 * 8 * Uzmanlaşma * * Türkiye Referansında Yıldız Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma Yıldız Sayısı 2 * * * 3 2 2 9 0 * * * 3 * 1 * * 3 * * 2 0 10 * * * 3 14 * * * 3 16 * 17 * 18 * 20 * 1 0 * 2 0 * 2 0 1 0 * 23 25 * 26 * 27 * 28 * 29 * * 1 * 1 * 3 * 1 * 2 * * 1 0 * 3 * * 2 0 30 * * 2 0 33 * * 3 * * 1 * * 2 * 2 * * 3 42 * 1 * * 2 43 * 1 * 1 * 2 * 1 * 1 * 1 35 41 49 52 * * * 2 * * * * * 3 1 31 Üç Yıldız Analizi sonucunda 2 ve 4 basamaklı NACE faaliyet sınıflandırmasında TR71 Bölgesi ve/veya Türkiye referansında 1, 2 veya 3 yıldız alan sektörler tablolarda gösterilmektedir. 108 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 74: Kırıkkale İli 36 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı Kırıkkale NACE 2 Kod 1 2 8 10 19 20 23 24 25 27 31 32 35 38 41 42 43 49 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 1 2 0 1 3 3 1 3 3 2 3 1 2 0 1 1 3 1 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 2 2 1 1 3 2 1 3 2 0 3 0 3 1 1 2 2 1 Tablo 75: Kırşehir İli 33 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı Kırşehir NACE 2 Kod 1 5 7 8 10 14 19 22 23 24 25 31 32 35 41 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık * * * * * * * Uzmanlaşma Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 1 1 1 0 0 0 0 2 0 0 0 0 1 0 1 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Yıldız Sayısı 3 0 0 1 2 1 1 3 1 1 1 2 0 2 2 109 Tablo 75: Kırşehir İli 33 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı (DEVAMI) Kırşehir NACE 2 Kod 42 43 49 52 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 0 0 0 0 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * Yıldız Sayısı 2 1 1 1 Tablo 76: Nevşehir İli 34 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı Nevşehir NACE 2 Kod 1 2 5 7 8 10 11 13 14 16 23 25 29 32 35 38 41 42 43 49 51 52 55 110 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık * * * * * * * Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 2 1 2 2 0 2 2 1 2 3 3 1 3 2 1 3 2 1 1 2 2 3 3 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 3 0 0 1 2 2 2 1 1 3 3 1 1 0 2 3 2 2 1 1 2 3 3 Tablo 77: Niğde İli 37 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı Niğde NACE 2 Kod 1 3 8 9 10 11 13 14 15 17 18 22 23 25 31 33 35 38 41 42 43 49 52 55 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 1 2 3 2 1 2 3 1 2 2 1 1 2 2 3 3 2 3 2 3 1 2 1 1 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 3 1 3 2 2 2 2 1 2 0 0 1 2 1 3 1 3 3 2 3 1 1 1 1 Tablo 78: TR71 Bölgesi 39 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı TR71 Bölgesi NACE 2 Kod 1 8 9 10 11 13 Büyüklük * * * * Türkiye Referansında Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 3 3 2 2 2 1 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 111 Tablo 78: TR71 Bölgesi 39 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 2 Basamaklı (DEVAMI) TR71 Bölgesi NACE 2 Kod 14 19 22 23 24 25 28 Büyüklük * * 31 33 35 38 41 42 43 49 52 55 Türkiye Referansında Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 1 2 2 3 1 1 1 2 1 3 3 2 3 1 1 1 1 * * * * * Tablo 79: Aksaray İli 149 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı Aksaray NACE 4 Kod 130 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük 141 * * 2 145 * * 2 150 * * 2 162 * * 2 610 * * 2 811 * * 3 Başatlık * Uzmanlaşma 990 Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 0 * Yıldız Sayısı 1 * 2 * 1 * * 2 * * 2 Büyüklük Başatlık * Uzmanlaşma 0 * * 0 * 3 * 1 1013 * * 2 0 1041 * * 2 0 1051 * * 3 1052 * * 2 1071 * * 3 112 * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi * * * * 3 * 1 * 2 Tablo 79: Aksaray İli 149 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Aksaray NACE 4 Kod 1081 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * Yıldız Sayısı 3 1082 * * 2 1084 * * 2 1089 * * 2 1091 * * 2 1311 * * 2 0 1330 * * 2 0 1391 * * 2 0 1392 * * 2 0 * 1413 1419 * 1520 * Türkiye Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * Yıldız Sayısı 3 0 * * 2 0 * 1 * * * * 2 1 * 3 * 3 * * 2 0 1621 * * 2 0 1622 * * 2 1629 * * 2 1711 * * 1811 * 1820 * 1 * 2 2 * 1 * 2 * 1 * * 2 0 2013 * * 2 0 2014 * * 2 2015 * * 2016 * 2222 * * 2 2 * 1 * 2 * 1 * * 2 2229 * * 2 2311 * * 2 0 2331 * * 2 0 2352 * * 2 * * 2 0 * * 2 2361 * 0 * 1 2362 * * 2 * * 2 2364 * * 2 * * 2 2369 * * 2 * * 2 2399 0 * 1 2446 0 * 1 2453 * * 2 * 1 2512 * * 2 * 1 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 113 Tablo 79: Aksaray İli 149 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Aksaray NACE 4 Kod 2550 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük * * Yıldız Sayısı 2 2561 * * 2 Başatlık Uzmanlaşma Türkiye Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * Yıldız Sayısı 1 0 2562 * 1 * * 2 2592 * 1 * * 2 2593 * * 2 0 2599 * * 2 0 2611 * * 2 * 1 2670 * * 2 * 1 2811 * * 3 * 3 2812 * * 2 * 1 2813 * * 2 2830 * * 2 * * 2 2841 * * 2 * * 2 2899 * * 2 * 1 2932 * * 2 3091 * * 2 3099 * * 2 0 * 3103 * * 0 0 * 1 * * 2 * * 2 3211 * * 2 3213 * * 2 3250 * * 2 3317 * * 3 3512 * * 2 0 3513 * * 2 0 * 0 * 1 0 * * 2 3522 0 * 1 3523 0 * 1 * 2 * 1 * 3530 1 3821 * 0 4120 * 1 * * 2 4211 * 1 * * 2 4221 * 1 * 1 4331 * * 2 0 4332 * * 2 0 4334 * * 2 0 4339 * * 2 0 114 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 79: Aksaray İli 149 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Aksaray NACE 4 Kod 4391 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık * Uzmanlaşma * 4931 * * * * 5224 5530 Büyüklük Başatlık 1 * 3 * 0 * * Uzmanlaşma * 0 4941 4942 Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 2 2 * Yıldız Sayısı 0 1 1 * 2 * 1 * 2 Tablo 80: Kırıkkale İli 141 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı Kırıkkale NACE 4 Kod 130 141 147 149 150 162 210 220 230 710 812 1020 1032 1061 1073 1085 1091 1395 1520 1920 2020 2042 2051 2059 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık * * Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 0 0 2 2 0 0 2 2 2 2 2 2 1 0 2 2 2 2 2 3 2 2 2 2 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Yıldız Sayısı 1 1 1 2 1 2 1 0 2 2 1 0 0 1 0 0 1 0 0 3 1 0 2 2 115 Tablo 80: Kırıkkale İli 141 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Kırıkkale NACE 4 Kod 2319 2352 2361 2410 2433 2441 2446 2454 2529 2540 2562 2573 2592 2599 2620 2711 2751 2752 2790 2830 2910 2931 3020 3102 3109 3211 3299 3320 3511 3512 3521 3522 3523 3821 4120 116 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 2 0 1 3 2 2 0 2 2 3 3 2 3 1 2 2 2 2 2 0 2 2 2 2 3 2 2 2 2 2 2 2 2 0 1 Büyüklük Başatlık * * * * * Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 0 2 2 3 1 2 1 0 0 3 2 0 3 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 1 3 0 1 0 1 0 2 2 2 1 1 Tablo 80: Kırıkkale İli 141 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Kırıkkale NACE 4 Kod 4211 4212 4291 4299 4311 4321 4329 4331 4339 4399 4910 4939 4941 4942 5221 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 1 2 2 2 2 2 3 1 2 2 1 1 3 1 2 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 2 0 1 1 2 0 2 0 0 0 0 0 2 1 0 Tablo 81: Kırşehir İli 142 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı Kırşehir NACE 4 Kod 113 125 130 141 142 147 149 150 161 162 163 240 510 520 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük * * * Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 2 1 2 1 2 1 1 1 0 1 1 1 2 1 Büyüklük Başatlık * * * * * Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Yıldız Sayısı 2 1 3 1 0 1 2 1 1 0 2 1 1 0 117 Tablo 81: Kırşehir İli 142 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Kırşehir NACE 4 Kod 710 721 729 811 812 899 1011 1013 1061 1071 1081 1089 1091 1399 1411 1431 1439 1622 1623 1811 1910 1920 2015 2030 2041 2211 2221 2223 2311 2312 2319 2341 2361 2363 2369 118 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 1 0 1 0 0 0 1 2 1 0 0 1 1 0 1 1 1 2 0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 2 1 1 0 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 0 1 0 1 1 0 1 1 3 2 3 0 1 1 0 0 0 0 1 1 1 0 0 0 1 3 0 0 0 0 0 1 1 0 1 Tablo 81: Kırşehir İli 142 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Kırşehir NACE 4 Kod 2370 2399 2420 2442 2446 2511 2512 2561 2711 2829 2849 2893 2899 3101 3102 3109 3240 3250 3299 3312 3314 3320 3511 3513 3530 3811 3821 4120 4211 4213 4221 4222 4291 4299 4313 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 0 1 1 1 0 2 2 3 1 1 1 1 0 0 1 2 2 1 1 1 1 1 2 2 0 1 1 2 0 1 0 1 1 1 1 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Yıldız Sayısı 1 1 2 0 1 0 0 0 0 0 2 2 1 1 0 1 1 0 1 0 1 0 1 1 2 1 0 2 2 1 2 0 0 0 1 119 Tablo 81: Kırşehir İli 142 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Kırşehir NACE 4 Kod 4321 4329 4931 4939 4941 4942 4950 5224 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 2 0 0 2 1 0 1 0 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * Yıldız Sayısı 0 1 1 0 0 1 0 2 Tablo 82: Nevşehir İli 134 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı Nevşehir NACE 4 Kod 113 119 121 125 141 142 143 210 510 721 812 899 1011 1032 1051 1061 1062 1071 1082 1092 1101 1102 120 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 0 2 2 2 0 2 2 2 2 2 2 0 2 2 0 3 2 1 2 2 2 2 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 2 0 2 2 1 0 0 1 1 2 2 1 1 0 1 3 2 2 0 2 2 2 Tablo 82: Nevşehir İli 134 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Nevşehir NACE 4 Kod 1320 1399 1413 1610 1623 1723 2016 2219 2320 2332 2341 2352 2361 2363 2369 2370 2391 2399 2446 2451 2521 2550 2821 2830 2892 2899 2920 3212 3313 3314 3316 3523 3530 3811 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 1 2 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 3 2 0 0 2 2 0 2 2 2 2 0 2 2 2 2 2 2 2 0 1 2 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Yıldız Sayısı 1 1 2 3 1 0 0 0 1 1 2 2 3 1 1 1 2 1 1 0 1 1 1 1 2 1 2 1 1 1 0 2 2 1 121 Tablo 82: Nevşehir İli 134 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Nevşehir NACE 4 Kod TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * 3821 4110 4120 4211 4221 4222 4312 4329 4333 4931 4941 4942 5110 5210 5221 5223 5224 5229 5510 5520 * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Türkiye Referansında Yıldız Sayısı Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * 3 2 1 1 3 2 2 1 2 3 1 1 2 2 2 2 3 2 3 2 * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 3 0 2 2 2 1 0 2 0 3 1 1 2 1 0 0 3 1 2 1 Tablo 83: Niğde İli 153 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı Niğde NACE 4 Kod 111 113 124 125 141 143 145 161 122 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 2 0 2 0 0 2 2 2 Büyüklük * * * * Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * Yıldız Sayısı 2 2 2 1 1 0 1 2 Tablo 83: Niğde İli 153 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Niğde NACE 4 Kod 162 164 312 321 322 729 811 891 899 910 990 1039 1051 1071 1072 1081 1107 1320 1392 1393 1399 1414 1431 1511 1512 1712 1729 1812 2015 2030 2221 2223 2331 2351 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük * * * * * * * * * * * * Başatlık * * * * * * * * Yıldız Sayısı 2 2 2 2 2 2 3 2 2 2 2 2 0 1 2 3 2 3 1 2 0 3 2 2 2 2 2 2 * * * * * * 2 2 2 2 2 2 Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Türkiye Referansında * * * * * * Büyüklük Başatlık * * Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Yıldız Sayısı 2 2 0 1 1 0 3 2 1 2 2 0 1 2 0 3 2 3 0 1 1 3 0 2 1 0 1 0 1 0 0 1 0 1 123 Tablo 83: Niğde İli 153 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Niğde NACE 4 Kod 2361 2370 2434 2443 2445 2446 2511 2550 2562 2592 2594 2670 2815 2825 2829 3020 3101 3102 3103 3109 3311 3312 3317 3530 3821 3822 3832 4120 4211 4212 4221 4312 4329 4332 124 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük * * * * Başatlık * * * * * * * * * * * * * Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 1 3 2 2 2 1 2 0 1 3 2 2 2 2 2 2 3 1 2 0 2 2 1 3 0 2 2 1 3 2 2 2 1 2 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 3 2 1 2 1 1 1 1 2 2 0 1 1 0 0 0 2 1 2 1 2 0 1 2 1 2 2 2 3 0 2 0 2 0 Tablo 83: Niğde İli 153 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) Niğde NACE 4 Kod 4910 4931 4941 4942 5224 5590 TR71 Bölgesi Referansında Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * Türkiye Referansında Yıldız Sayısı 2 0 1 2 1 2 Büyüklük Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * Yıldız Sayısı 0 1 1 2 2 2 Tablo 84: TR71 Bölgesi 243 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı TR71 Bölgesi NACE 4 Kod 111 113 121 124 125 130 141 149 150 161 162 163 230 710 811 812 891 910 990 1011 1051 1061 1062 1071 Büyüklük Türkiye Referansında Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 1 2 2 2 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 1 1 2 1 1 1 2 2 2 2 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 125 Tablo 84: TR71 Bölgesi 243 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) TR71 Bölgesi NACE 4 Kod 1081 1091 1092 1101 1102 1107 1320 1399 1419 1610 1920 2051 2059 2211 2341 2352 2361 2369 2370 2410 2441 2443 2446 2540 2550 2562 2592 2811 2830 2841 2849 2892 2920 3099 3102 3103 126 Büyüklük * Türkiye Referansında Başatlık Uzmanlaşma * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 3 1 1 2 1 1 2 1 2 1 2 2 1 3 1 2 3 1 1 1 1 2 1 2 1 1 1 3 1 1 2 1 1 2 1 2 Tablo 84: TR71 Bölgesi 243 Sektör için Üç Yıldız Analiz Sonuçları – 4 Basamaklı (DEVAMI) TR71 Bölgesi NACE 4 Kod Büyüklük Türkiye Referansında Başatlık Uzmanlaşma 3109 3311 3317 3521 3522 3523 3530 3821 3822 3832 4120 4211 4221 4311 4329 4931 4941 4942 5224 5510 5530 5590 * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * Yıldız Sayısı 1 1 1 2 1 1 2 1 2 1 2 2 1 2 2 1 1 1 2 1 1 1 EK 2: Analizlerde Göz Ardı Edilen NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları32 Tablo 85: Analizlerde Göz Ardı Edilen 2 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları NACE 2 Kod 36 37 39 45 46 47 32 NACE 2 Açıklama Suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması Kanalizasyon İyileştirme faaliyetleri ve diğer atık yönetimi hizmetleri Toptan ve perakende ticaret ve motorlu taşıtlar ve motosikletlerin onarımı Toptan ticaret (motorlu taşıtlar ve motosikletler hariç) Perakende ticaret (Motorlu taşıtlar ve motosikletler hariç) Buradaki kodlar TR71 Bölgesinde bulunan ancak, analizlerde kullanılmayan kodları temsil etmektedir. TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 127 Tablo 85: Analizlerde Göz Ardı Edilen 2 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları (DEVAMI) NACE 2 Kod 53 56 58 59 60 61 62 63 64 65 66 68 69 70 71 72 73 74 75 77 78 79 80 81 82 84 85 86 87 88 90 91 92 93 94 95 128 NACE 2 Açıklama Posta ve kurye faaliyetleri Yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri Yayıncılık faaliyetleri Sinema filmi, video ve televizyon programları yapımcılığı, ses kaydı ve müzik yayımlama faaliyetleri Programcılık ve yayıncılık faaliyetleri Telekomünikasyon Bilgisayar programlama, danışmanlık ve ilgili faaliyetler Bilgi hizmet faaliyetleri Sigorta ve emeklilik fonları hariç finansal hizmet faaliyetleri Zorunlu sosyal güvenlik hariç, sigorta, reasürans ve emeklilik fonları Finansal hizmetler ve sigorta faaliyetleri için yardımcı faaliyetler Gayrimenkul faaliyetleri Hukuki ve muhasebe faaliyetleri İdare merkezi faaliyetleri; idari danışmanlık faaliyetleri Mimarlık ve mühendislik faaliyetleri; teknik muayene ve analiz Bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetleri Reklamcılık ve pazar araştırması Diğer profesyonel, bilimsel ve teknik faaliyetler Veterinerlik hizmetleri Kiralama ve leasing faaliyetleri İstihdam faaliyetleri Seyahat acentesi, tur operatörü ve diğer rezervasyon hizmetleri ile ilgili faaliyetler Güvenlik ve soruşturma faaliyetleri Binalar ve çevre düzenlemesi faaliyetleri Büro yönetimi, büro desteği ve diğer şirket destek faaliyetleri Kamu yönetimi ve savunma; zorunlu sosyal güvenlik Eğitim İnsan sağlığı hizmetleri Yatılı bakım faaliyetleri Barınacak yer sağlanmaksızın yürütülen sosyal hizmetler Yaratıcı sanatlar, gösteri sanatları ve eğlence faaliyetleri Kütüphaneler, arşivler, müzeler ve diğer kültürel faaliyetler Kumar ve müşterek bahis faaliyetleri Spor faaliyetleri, eğlence ve oyun faaliyetleri Üye olunan kuruluşların faaliyetleri Bilgisayarların ve kişisel ve ev eşyalarının onarımı TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 85: Analizlerde Göz Ardı Edilen 2 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları (DEVAMI) NACE 2 Kod NACE 2 Açıklama 96 Diğer hizmet faaliyetleri 97 Ev içi çalışan personelin işverenleri olarak hanehalklarının faaliyetleri Hanehalkları tarafından kendi kullanımlarına yönelik olarak üretilen ayrım yapılmamış mal ve 98 hizmetler 99 Uluslararası örgütler ve temsilciliklerinin faaliyetleri Tablo 86: Analizlerde Göz Ardı Edilen 4 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları NACE 4 Kod 3600 3700 3900 4511 4519 4520 4531 4532 4540 4612 4613 4614 4615 4616 4617 4618 4621 4623 4624 4631 4632 4633 4639 4641 4643 4644 4647 4652 Açıklama Suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması Kanalizasyon İyileştirme faaliyetleri ve diğer atık yönetimi hizmetleri Otomobillerin ve hafif motorlu kara taşıtlarının ticareti Diğer motorlu kara taşıtlarının ticareti Motorlu kara taşıtlarının bakım ve onarımı Motorlu kara taşıtlarının parça ve aksesuarlarının toptan ticareti Motorlu kara taşıtlarının parça ve aksesuarlarının perakende ticareti Motosiklet ve ilgili parça ve aksesuarların ticareti, bakımı ve onarımı Yakıtların, maden cevherlerinin, metallerin ve endüstriyel kimyasalların satışı ile ilgili aracılar Kereste ve inşaat malzemelerinin satışı ile ilgili aracılar Makine, sanayi araç ve gereçleri ile deniz ve hava taşıtlarının satışı ile ilgili aracılar Mobilya, ev eşyaları, madeni eşyalar ve hırdavatların satışı ile ilgili aracılar Tekstil, giysi, kürk, ayakkabı ve deri eşyaların satışı ile ilgili aracılar Gıda, içecek ve tütün satışı ile ilgili aracılar Belirli diğer ürünlerin satışı ile ilgili uzmanlaşmış aracılar Tahıl, işlenmemiş tütün, tohum ve hayvan yemi toptan ticareti Canlı hayvanların toptan ticareti Ham deri, post ve deri toptan ticareti Meyve ve sebzelerin toptan ticareti Et ve et ürünlerinin toptan ticareti Süt ürünleri, yumurta ve yenilebilir sıvı ve katı yağların toptan ticareti Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalardaki gıda, içecek ve tütün toptan ticareti Tekstil ürünlerinin toptan ticareti Elektrikli ev aletleri toptan ticareti Porselen ve cam eşya ile temizlik maddelerinin toptan ticareti Mobilya, halı ve aydınlatma ekipmanlarının toptan ticareti Elektronik ve telekomünikasyon ekipmanlarının ve parçalarının toptan ticareti TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 129 Tablo 86: Analizlerde Göz Ardı Edilen 4 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları (DEVAMI) NACE 4 Kod 4661 4666 4672 4673 4674 4676 4677 4690 4711 4719 4721 4722 4723 4724 4725 4726 4729 4730 4741 4742 4743 4751 4752 4753 4754 4759 4761 4762 4765 4771 4772 4773 4774 4776 130 Açıklama Tarımsal amaçlı makine ve ekipmanlar ile aksam ve parçalarının toptan ticareti Diğer büro makine ve ekipmanlarının toptan ticareti Metallerin ve metal cevherlerinin toptan ticareti Ağaç, inşaat malzemesi ve sıhhi teçhizat toptan ticareti Hırdavat, sıhhi tesisat ve ısıtma tesisatı malzemelerinin toptan ticareti Diğer ara ürünlerin toptan ticareti Atık ve hurda toptan ticareti Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalardaki toptan ticaret Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalarda gıda, içecek veya tütün ağırlıklı perakende ticaret Belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalarda yapılan diğer perakende ticaret Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki meyve ve sebze perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki et ve et ürünlerinin perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki balık, kabuklu hayvanlar ve yumuşakçaların perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki ekmek, pastalar, unlu mamuller ve şekerli ürünlerin perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki içeceklerin perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki tütün ürünlerinin perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalardaki diğer gıda ürünlerinin perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda otomotiv yakıtının perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda bilgisayarların, çevre donanımlarının ve yazılım programlarının perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda telekomünikasyon teçhizatının perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda ses ve görüntü cihazlarının perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda tekstil ürünleri perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda hırdavat, boya ve cam perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda halı, kilim, duvar ve yer kaplamalarının perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda elektrikli ev aletlerinin perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda mobilya, aydınlatma teçhizatı ve diğer ev eşyalarının perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda kitapların perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda gazeteler ve kırtasiye ürünlerinin perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda oyunlar ve oyuncakların perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda giyim eşyalarının perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda ayakkabı ve deri eşyaların perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda eczacılık ürünlerinin perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda tıbbi ve ortopedik ürünlerin perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda çiçek, bitki, tohum, gübre, ev hayvanları ve ev hayvanları yemleri perakende ticareti TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 86: Analizlerde Göz Ardı Edilen 4 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları (DEVAMI) NACE 4 Kod 4777 4778 4779 4781 4782 4789 4799 5310 5320 5610 5629 5630 5911 6190 6201 6209 6311 6399 6419 6492 6499 6511 6512 6619 6622 6629 6810 6831 6910 6920 7010 7022 7111 7112 7120 7211 Açıklama Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda saat ve mücevher perakende ticareti Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda diğer yeni malların perakende ticareti Kullanılmış malların satıldığı mağazalardaki perakende ticaret Tezgahlar ve pazar yerleri vasıtasıyla gıda, içecek ve tütün ürünleri perakende ticareti Tezgahlar ve pazar yerleri vasıtasıyla tekstil, giyim eşyası ve ayakkabı perakende ticareti Tezgahlar ve pazar yerleri vasıtasıyla diğer malların perakende ticareti Mağazalar, tezgahlar ve pazar yerleri dışında yapılan diğer perakende ticaret Evrensel hizmet yükümlülüğü altında postacılık faaliyetleri Diğer posta ve kurye faaliyetleri Lokantalar ve seyyar yemek hizmeti faaliyetleri Diğer yiyecek hizmeti faaliyetleri İçecek sunum hizmetleri Sinema filmi, video ve televizyon programları yapım faaliyetleri Diğer telekomünikasyon faaliyetleri Bilgisayar programlama faaliyetleri Diğer bilgi teknolojisi ve bilgisayar hizmet faaliyetleri Veri işleme, barındırma ve ilgili faaliyetler Başka yerde sınıflandırılmamış diğer bilgi hizmet faaliyetleri Diğer parasal aracılık faaliyetleri Diğer kredi verme faaliyetleri Başka yerde sınıflandırılmamış diğer finansal hizmet faaliyetleri (Sigorta ve emeklilik fonları hariç) Hayat sigortası Hayat sigortası dışındaki sigortalar Finansal hizmetler için yardımcı diğer faaliyetler (Sigorta ve emeklilik fonları hariç) Sigorta acentelerinin ve aracılarının faaliyetleri Sigorta ve emeklilik fonuna yardımcı diğer faaliyetler Kendine ait gayrimenkulun alınıp satılması Gayrimenkul acenteleri Hukuk faaliyetleri Muhasebe, defter tutma ve denetim faaliyetleri; vergi danışmanlığı İdare merkezi faaliyetleri İşletme ve diğer idari danışmanlık faaliyetleri Mimarlık faaliyetleri Mühendislik faaliyetleri ve ilgili teknik danışmanlık Teknik test ve analiz faaliyetleri Biyoteknolojiyle ilgili araştırma ve deneysel geliştirme faaliyetleri TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 131 Tablo 86: Analizlerde Göz Ardı Edilen 4 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları (DEVAMI) NACE 4 Kod 7219 7420 7490 7500 7711 7712 7731 7830 7911 7990 8010 8110 8121 8129 8130 8211 8219 8291 8292 8510 8520 8531 8532 8542 8551 8552 8553 8559 8560 8610 8622 8623 8690 8720 8730 8891 132 Açıklama Doğal bilimler ve mühendislikle ilgili diğer araştırma ve deneysel geliştirme faaliyetleri Fotoğrafçılık faaliyetleri Başka yerde sınıflandırılmamış diğer mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler Veterinerlik hizmetleri Motorlu hafif kara taşıtlarının ve arabaların kiralanması ve leasingi Kamyonların kiralanması ve leasingi Tarımsal makine ve ekipmanların kiralanması ve leasingi Diğer insan kaynaklarının sağlanması Seyahat acentesi faaliyetleri Diğer rezervasyon hizmetleri ve ilgili faaliyetler Özel güvenlik faaliyetleri Tesis bünyesindeki kombine destek hizmetleri Binaların genel temizliği Diğer temizlik faaliyetleri Çevre düzenlemesi ve bakımı faaliyetleri Kombine büro yönetim hizmeti faaliyetleri Fotokopi çekme, doküman hazırlama ve diğer uzmanlaşmış büro destek hizmetleri Tahsilat daireleri ve kredi kayıt bürolarının faaliyetleri Paketleme faaliyetleri Okul öncesi eğitim İlköğretim Genel ortaöğretim Teknik ve mesleki orta öğretim Yükseköğretim Spor ve eğlence eğitimi Kültürel eğitim Sürücü kursu faaliyetleri Başka yerde sınıflandırılmamış diğer eğitim Eğitimi destekleyici faaliyetler Hastane hizmetleri Uzman hekimlik ile ilgili uygulama faaliyetleri Dişçilik ile ilgili uygulama faaliyetleri İnsan sağlığı ile ilgili diğer hizmetler Zihinsel engellilik, ruh sağlığı ve madde bağımlılığına yönelik yatılı bakım faaliyetleri Yaşlılara ve bedensel engellilere yönelik yatılı bakım faaliyetleri Çocuk gündüz bakım (kreş) faaliyetleri TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 86: Analizlerde Göz Ardı Edilen 4 Basamaklı NACE Rev.2 Sınıflaması Kodları (DEVAMI) NACE 4 Kod 8899 9001 9002 9200 9311 9319 9329 9411 9412 9420 9491 9499 9511 9512 9521 9524 9525 9602 9604 9609 9810 9900 Açıklama Başka yerde sınıflandırılmamış barınacak yer sağlanmaksızın verilen diğer sosyal yardım hizmetleri Gösteri sanatları Gösteri sanatlarını destekleyici faaliyetler Kumar ve müşterek bahis faaliyetleri Spor tesislerinin işletilmesi Diğer spor faaliyetleri Diğer eğlence ve dinlence faaliyetleri İş ve işveren kuruluşlarının faaliyetleri Profesyonel meslek kuruluşlarının faaliyetleri Sendika faaliyetleri Dini kuruluşların faaliyetleri Başka yerde sınıflandırılmamış diğer üye olunan kuruluşların faaliyetleri Bilgisayarların ve bilgisayar çevre birimlerinin onarımı İletişim araç ve gereçlerinin onarımı Tüketici elektroniği ürünlerinin onarımı Mobilyaların ve ev döşemelerinin onarımı Saatlerin ve mücevherlerin onarımı Kuaförlük ve diğer güzellik salonlarının faaliyetleri Hamam, sauna, solaryum salonu, masaj salonu ve benzeri yerlerin faaliyetleri Başka yerde sınıflandırılmamış diğer hizmet faaliyetleri Hanehalkları tarafından kendi kullanımlarına yönelik olarak üretilen ayrım yapılmamış mallar Uluslararası örgütler ve temsilciliklerinin faaliyetleri EK 3 NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması Tablo 87: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması – Bölgedeki 2 Basamaklı Kodlar NACE 2 Kod 01 02 03 05 06 07 08 09 Açıklama Bitkisel ve hayvansal üretim ile avcılık ve ilgili hizmet faaliyetleri Ormancılık ve tomrukçuluk Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği Kömür ve linyit çıkartılması Ham petrol ve doğal gaz çıkarımı Metal cevheri madenciliği Diğer madencilik ve taş ocakçılığı Madenciliği destekleyici hizmet faaliyetleri TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 133 Tablo 87: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması – Bölgedeki 2 Basamaklı Kodlar (DEVAMI) NACE 2 Kod 10 Gıda ürünlerinin imalatı 11 İçeceklerin imalatı 13 Tekstil ürünlerinin imalatı 14 Giyim eşyalarının imalatı 15 17 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek eşyaların imalatı Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı 18 Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması 19 Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 20 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı 22 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı 23 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı 24 Ana metal sanayii 25 Makine ve teçhizat hariç, fabrikasyon metal ürünleri imalatı 26 Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı 27 Elektrikli teçhizat imalatı 28 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı 29 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı 30 Diğer ulaşım araçlarının imalatı 31 Mobilya imalatı 32 Diğer imalatlar 33 Makine ve donanımların kurulumu ve onarımı 35 Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı 38 Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı faaliyetleri; maddelerin geri kazanımı 41 Bina inşaatı 42 Bina dışı yapıların inşaatı 43 Özel inşaat faaliyetleri 49 Kara taşımacılığı ve boru hattı taşımacılığı 51 Havayolu taşımacılığı 52 Taşımacılık için depolama ve destekleyici faaliyetler 55 Konaklama 16 134 Açıklama TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar NACE 4 Kod Açıklama 0111 Tahılların (pirinç hariç), baklagillerin ve yağlı tohumların yetiştirilmesi 0113 Sebze, kavun-karpuz, kök ve yumru sebzelerin yetiştirilmesi 0119 Tek yıllık (uzun ömürlü olmayan) diğer bitkisel ürünlerin yetiştirilmesi 0121 Üzüm yetiştirilmesi 0124 Yumuşak çekirdekli meyvelerin ve sert çekirdekli meyvelerin yetiştirilmesi 0125 Diğer ağaç ve çalı meyvelerinin ve sert kabuklu meyvelerin yetiştirilmesi 0130 Dikim için bitki yetiştirilmesi 0141 Sütü sağılan büyük baş hayvan yetiştiriciliği 0142 Diğer sığır ve manda yetiştiriciliği 0143 At ve at benzeri diğer hayvan yetiştiriciliği 0145 Koyun ve keçi yetiştiriciliği 0147 Kümes hayvanları yetiştiriciliği 0149 Diğer hayvan yetiştiriciliği 0150 Karma çiftçilik 0161 Bitkisel üretimi destekleyici faaliyetler 0162 Hayvan üretimini destekleyici faaliyetler 0163 Hasat sonrası bitkisel ürünler ile ilgili faaliyetler 0164 Bitkisel üretim için tohumun işlenmesi 0210 Orman yetiştirme (Silvikültür) ve diğer ormancılık faaliyetleri 0220 Tomrukçuluk 0230 Ağaç dışındaki yabani olarak yetişen ürünlerin toplanması 0240 Ormancılık için destekleyici faaliyetler 0312 Tatlısu balıkçılığı 0321 Deniz ürünleri yetiştiriciliği 0322 Tatlısu ürünleri yetiştiriciliği 0510 Taş kömürü madenciliği 0520 Linyit madenciliği 0610 Ham petrol çıkarımı 0710 Demir cevheri madenciliği 0721 Uranyum ve toryum cevherlerinin madenciliği 0729 Diğer demir dışı metal cevherlerin madenciliği 0811 Süsleme ve yapı taşlarının, kireç taşı, alçı taşı, tebeşir ve kayağan taşı (bileği taşı) ocakçılığı 0812 Çakıl ve kum ocaklarının faaliyetleri; kil ve kaolin (arı kil) çıkarımı 0891 Kimyasal ve gübreleme amaçlı mineral madenciliği 0899 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer madencilik ve taş ocakçılığı TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 135 Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar (DEVAMI) NACE 4 Kod Açıklama 0910 Petrol ve doğal gaz çıkarımını destekleyici faaliyetler 0990 Madencilik ve taş ocakçılığını destekleyici diğer faaliyetler 1011 Etin işlenmesi ve saklanması 1013 Et ve kümes hayvanları etlerinden üretilen ürünlerin imalatı 1020 Balık, kabuklu deniz hayvanları ve yumuşakçaların işlenmesi ve saklanması 1032 Sebze ve meyve suyu imalatı 1039 Başka yerde sınıflandırılmamış meyve ve sebzelerin işlenmesi ve saklanması 1041 Sıvı ve katı yağ imalatı 1051 Süthane işletmeciliği ve peynir imalatı 1052 Dondurma imalatı 1061 Öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı 1062 Nişasta ve nişastalı ürünlerin imalatı 1071 Ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı 1072 Peksimet ve bisküvi imalatı; dayanıklı pastane ürünleri ve dayanıklı kek imalatı 1073 Makarna, şehriye, kuskus ve benzeri unlu mamullerin imalatı 1081 Şeker imalatı 1082 Kakao, çikolata ve şekerleme imalatı 1084 Baharat, sos, sirke ve diğer çeşni maddelerinin imalatı 1085 Hazır yemeklerin ve yiyeceklerin imalatı 1089 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer gıda maddelerinin imalatı 1091 Çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı 1092 Ev hayvanları için hazır yem imalatı 1101 Alkollü içeceklerin damıtılması, arıtılması ve harmanlanması 1102 Üzümden şarap imalatı 1107 Alkolsüz içeceklerin imalatı; maden sularının ve diğer şişelenmiş suların üretimi 1311 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer tekstil işleri 1320 Dokuma 1330 Tekstil ürünlerinin bitirilmesi 1391 Örgü ve tığ işi kumaşların imalatı 1392 Giyim eşyası dışındaki tamamlanmış tekstil ürünlerinin imalatı 1393 Halı ve kilim imalatı 1395 Dokuma olmayan kumaşlar ile dokuma olmayan kumaştan yapılan ürünlerin imalatı, giyim eşyası hariç 1399 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer tekstillerin imalatı 1411 Deri giyim eşyası imalatı 136 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar (DEVAMI) NACE 4 Kod Açıklama 1413 Diğer dış giyim eşyaları imalatı 1414 İç giyim eşyası imalatı 1419 Diğer giyim eşyalarının ve aksesuarlarının imalatı 1431 Örme (trikotaj) ve tığ işi çorap imalatı 1439 Örme (trikotaj) ve tığ işi diğer giyim eşyası imalatı 1511 Derinin tabaklanması ve işlenmesi; kürkün işlenmesi ve boyanması 1512 Bavul, el çantası ve benzerleri ile saraçlık ve koşum takımı imalatı (deri giyim eşyası hariç) 1520 Ayakkabı, terlik vb. imalatı 1610 Ağaçların biçilmesi ve planyalanması 1621 Ahşap plaka ve levha imalatı 1622 Birleştirilmiş parke döşemelerinin imalatı 1623 Diğer bina doğramacılığı ve marangozluk ürünlerinin imalatı 1629 Diğer ağaç ürünleri imalatı; mantar, saz, saman ve benzeri malzemelerden yapılmış ürünlerin imalatı 1711 Kağıt hamuru imalatı 1712 Kağıt ve mukavva imalatı 1723 Kağıt kırtasiye ürünleri imalatı 1729 Kağıt ve mukavvadan diğer ürünlerin imalatı 1811 Gazetelerin basımı 1812 Diğer matbaacılık 1820 Kayıtlı medyanın çoğaltılması 1910 Kok fırını ürünlerinin imalatı 1920 Rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı 2013 Diğer inorganik temel kimyasal maddelerin imalatı 2014 Diğer organik temel kimyasalların imalatı 2015 Kimyasal gübre ve azot bileşiklerin imalatı 2016 Birincil formlarda plastik hammaddelerin imalatı 2020 Haşere ilaçları ve diğer zirai-kimyasal ürünlerin imalatı 2030 Boya, vernik ve benzeri kaplayıcı maddeler ile matbaa mürekkebi ve macun imalatı 2041 Sabun ve deterjan ile temizlik ve parlatıcı maddeler imalatı 2042 Parfüm, kozmetik ve bakım malzemelerinin imalatı 2051 Patlayıcı madde imalatı 2059 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer kimyasal ürünlerin imalatı 2211 İç ve dış lastik imalatı; lastiğe sırt geçirilmesi ve yeniden işlenmesi 2219 Diğer kauçuk ürünleri imalatı TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 137 Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar (DEVAMI) NACE 4 Kod Açıklama 2221 Plastik tabaka, levha, tüp ve profil imalatı 2222 Plastik ambalaj malzemesi imalatı 2223 Plastik inşaat malzemesi imalatı 2229 Diğer plastik ürünlerin imalatı 2311 Düz cam imalatı 2312 Düz camın şekillendirilmesi ve işlenmesi 2319 Diğer camların imalatı ve işlenmesi (teknik amaçlı cam eşyalar dahil) 2320 Ateşe dayanıklı ürünlerin imalatı 2331 Seramikten karo ve fayans imalatı 2332 Fırınlanmış kilden briket, karo, kiremit, tuğla ve inşaat malzemeleri imalatı 2341 Seramik ev ve süs eşyası imalatı 2351 Çimento imalatı 2352 Kireç ve alçı imalatı 2361 İnşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı 2362 İnşaat amaçlı alçı ürünlerinin imalatı 2363 Hazır karma beton imalatı 2364 Toz harç imalatı 2369 Beton, alçı ve çimentodan yapılmış diğer ürünlerin imalatı 2370 Taş ve mermerin kesilmesi, şekil verilmesi ve kullanılabilir hale getirilmesi 2391 Aşındırıcı taş ürünlerin imalatı 2399 Başka yerde sınıflandırılmamış metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı 2410 Ana demir ve çelik ürünleri ile demir alaşımları imalatı 2420 Çelikten tüpler, borular, içi boş profiller ve benzeri bağlantı parçalarının imalatı 2433 Soğuk şekillendirme veya katlama 2434 Tellerin soğuk çekilmesi 2441 Değerli metal üretimi 2442 Alüminyum üretilmesi 2443 Kurşun, çinko ve kalay üretimi 2445 Demir dışı diğer metallerin üretimi 2446 Nükleer yakıtların işlenmesi 2451 Demir döküm 2453 Hafif metallerin dökümü 2454 Diğer demir dışı metallerin dökümü 2511 Metal yapı ve yapı parçaları imalatı 2512 Metal kapı ve pencere imalatı 138 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar (DEVAMI) NACE 4 Kod Açıklama 2521 Merkezi ısıtma radyatörleri (elektrikli radyatörler hariç), sıcak su kazanları (boyler) ve kombi imalatı 2529 Metalden diğer tank, rezervuar ve büyük muhafaza kapları (kapasitesi >=300 litre) imalatı 2540 Silah ve mühimmat (cephane) imalatı 2550 Metallerin dövülmesi, preslenmesi, baskılanması ve yuvarlanması; toz metalürjisi 2561 Metallerin işlenmesi ve kaplanması 2562 Metallerin makinede işlenmesi ve şekil verilmesi 2573 El aletleri, takım tezgahları uçları, testere ağızları vb. imalatı 2592 Hafif metalden ambalaj malzemeleri imalatı 2593 Tel ürünleri, zincirler ve yayların imalatı 2594 Bağlantı malzemelerinin ve vida makinesi ürünlerinin imalatı 2599 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer fabrikasyon metal ürünlerin imalatı 2611 Elektronik bileşenlerin imalatı 2620 Bilgisayar ve bilgisayar çevre birimleri imalatı 2670 Optik aletlerin ve fotoğrafçılık aletlerinin imalatı 2711 Elektrik motorlarının, jeneratörlerin ve transformatörlerin imalatı 2751 Elektrikli ev aletlerinin imalatı 2752 Elektriksiz ev aletlerinin imalatı 2790 Diğer elektrikli donanımların imalatı 2811 Motor ve türbin imalatı; uçak, motorlu taşıt ve motosiklet motorları hariç 2812 Akışkan gücü ile çalışan donanımların imalatı 2813 Diğer pompaların ve kompresörlerin imalatı 2815 Rulman, dişli/dişli takımı, şanzıman ve tahrik tertibatı elemanlarının imalatı 2821 Fırın, ocak, soba ve brülör (ocak ateşleyicileri) imalatı 2825 Soğutma ve havalandırma donanımlarının imalatı, evde kullanılanlar hariç 2829 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer genel amaçlı makinelerin imalatı 2830 Tarım ve ormancılık makineleri imalatı 2841 Metal işleme makinelerinin imalatı 2849 Diğer takım tezgahlarının imalatı 2892 Maden, taş ocağı ve inşaat makineleri imalatı 2893 Gıda, içecek ve tütün işleme makineleri imalatı 2899 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer özel amaçlı makinelerin imalatı 2910 Motorlu kara taşıtlarının imalatı 2920 Motorlu kara taşıtları karoseri (kaporta) imalatı; treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı 2931 Motorlu kara taşıtları için elektrik ve elektronik donanımlarının imalatı 2932 Motorlu kara taşıtları için diğer parça ve aksesuarların imalatı TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 139 Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar (DEVAMI) NACE 4 Kod Açıklama 3020 Demiryolu lokomotifleri ve vagonlarının imalatı 3091 Motosiklet imalatı 3099 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer ulaşım araçlarının imalatı 3101 Büro ve mağaza mobilyaları imalatı 3102 Mutfak mobilyalarının imalatı 3103 Yatak imalatı 3109 Diğer mobilyaların imalatı 3211 Madeni para basımı 3212 Mücevherat ve ilgili eşyaların imalatı 3213 İmitasyon takıların ve ilgili eşyaların imalatı 3240 Oyun ve oyuncak imalatı 3250 Tıbbi ve dişçiliğe ait araç ve gereçlerin imalatı 3299 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar 3311 Fabrikasyon metal ürünlerin onarımı 3312 Makinelerin onarımı 3313 Elektronik veya optik cihazların onarımı 3314 Elektrikli donanımların onarımı 3316 Hava ve uzay araçlarının bakım ve onarımı 3317 Diğer ulaşım araçlarının bakım ve onarımı 3320 Sanayi makine ve donanımlarının kurulumu 3511 Elektrik enerjisi üretimi 3512 Elektrik enerjisinin iletimi 3513 Elektrik enerjisinin dağıtımı 3521 Gaz imalatı 3522 Ana borularla gaz yakıtların dağıtımı 3523 Ana borular aracılığıyla gaz ticareti 3530 Buhar ve havalandırma sistemi üretimi 3811 Tehlikesiz atıkların toplanması 3821 Tehlikesiz atıkların ıslahı ve bertaraf edilmesi 3822 Tehlikeli atıkların ıslahı ve bertaraf edilmesi 3832 Tasnif edilmiş maddelerin geri kazanımı 4110 İnşaat projelerinin geliştirilmesi 4120 İkamet veya ikamet amaçlı olmayan binaların inşaatı 4211 Kara yolları ve otoyolların inşaatı 4212 Demir yolları ve metroların inşaatı 140 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi Tablo 88: NACE Rev.2 Faaliyet Sınıflandırması - Bölgedeki 4 Basamaklı Kodlar (DEVAMI) NACE 4 Kod Açıklama 4213 Köprüler ve tünellerin inşaatı 4221 Sıvılar için hizmet projelerinin inşaatı 4222 Elektrik ve telekomünikasyon için hizmet projelerinin inşaatı 4291 Su projeleri inşaatı 4299 Başka yerde sınıflandırılmamış bina dışı diğer yapılara ait projelerin inşaatı 4311 Yıkım 4312 Şantiyenin hazırlanması 4313 Test sondajı ve delme 4321 Elektrik tesisatı 4322 Sıhhi tesisat, ısıtma ve havalandırma tesisatı 4329 Diğer inşaat tesisatı 4331 Sıva işleri 4332 Doğrama tesisatı 4333 Yer ve duvar kaplama 4334 Boya ve cam işleri 4339 İnşaatlardaki diğer bütünleyici ve tamamlayıcı işler 4391 Çatı işleri 4399 Başka yerde sınıflandırılmamış diğer özel inşaat faaliyetleri 4910 Demiryolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı 4931 Kara taşımacılığı ile yapılan şehir ve banliyö yolcu taşımacılığı 4932 Taksi taşımacılığı 4939 Bys. kara taşımacılığı ile yapılan diğer yolcu taşımacılığı 4941 Karayolu ile yük taşımacılığı 4942 Taşımacılık hizmetleri 4950 Boru hattı taşımacılığı 5110 Havayolu ile yolcu taşımacılığı 5210 Depolama ve ambarlama 5221 Kara taşımacılığı ile ilgili hizmet faaliyetleri 5223 Havayolu taşımacılığı ile ilgili hizmet faaliyetleri 5224 Kargo yükleme boşaltma hizmetleri 5229 Taşımacılığı destekleyici diğer faaliyetler 5510 Oteller ve benzer konaklama yerleri 5520 Tatil ve diğer kısa süreli konaklama yerler 5530 Kamp alanları, eğlence araçları parkları ve karavan park yerleri 5590 Diğer konaklama yerleri TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi 141 NOTLAR ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................... 142 TR71 Bölgesi Sektörel Rekabet Edebilirlik Analizi