Postmenopozal Osteoporozlu Hastalarda Stronsiyum Ranelat
Transkript
Postmenopozal Osteoporozlu Hastalarda Stronsiyum Ranelat
ORİJİNAL ARAŞTIRMA Postmenopozal Osteoporozlu Hastalarda Stronsiyum Ranelat Tedavisinin Klinik, Laboratuvar ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi Berrin AKPINAR,a Ebru ŞAHİN,a Banu DİLEK,a Özlem GÜRSOY ÇALAN,b Gül Hüray İŞLEKEL,b Metin MANİSALI,c Selmin GÜLBAHAR,a Serap ALPERa Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, Biyokimya AD, c Radyodiagnostik AD, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi İzmir a b Geliş Tarihi/Received: 19.03.2013 Kabul Tarihi/Accepted: 13.05.2013 Yazışma Adresi/Correspondence: Banu DİLEK Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon AD, İzmir, TÜRKİYE/TURKEY banu.dilek@deu.edu.tr Copyright © 2014 by Türk Tıbbi Rehabilitasyon Kurumu Derneği Turkiye Klinikleri Romatol Tıp RehabJ 2014;25(1) Int Med Sci 2008, 4 ÖZET Amaç: Postmenopozal osteoporozlu hastalarda stronsiyum ranelat (SR) tedavisinin kemik mineral yoğunluğu (KMY), kemik belirteçleri, kırıklar ve yaşam kalitesi üzerine etkilerinin değerlendirilmesidir. Gereç ve Yöntemler: Postmenopozal osteoporoz tanısıyla SR tedavisi alan 33 hasta değerlendirildi. Tüm hastalar tedavi öncesinde ve bir yılsonunda kemik yapım ve yıkım belirteçleri, yaşam kalitesi, KMY, vertebra dışı ve vertebral kırıklar açısından değerlendirildi. Yaşam kalitesi Quality of Life Questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis (QUALEFFO) kullanılarak değerlendirildi.KMY ölçümü Dual Energy X-Ray Absorbsiometri ile, vertebral krık takibi ön-arka ve lateral dorsolomber vertebra grafilerinde Genant yöntemi kullanılarak yapıldı. Kemik yapım ve yıkım belirteçleri olarak kan ve idrarda alkalen fosfataz (ALP), osteokalsin (OK), deoksipiridinolin (DPD), tip 1 kollajenin N-terminal ve C-terminal çapraz bağlı telopeptidleri (NTX, CTX) bakıldı. Ayrıca 3. ve 6. ayda da belirtilen biyokimyasal belirteçleri tekrarlandı. Bulgular: SR ile bir yıllık tedavi sonrasında lomber vertebra, femur boyun, trokanter, femur total KMY’lerinde ve QUALEFFO’nun fiziksel fonksiyon ile ilgili skorunda tedavi öncesine göre anlamlı düzelme gözlendi (p<0,05). Vertebral ve vertebra dışı kırık sayısında anlamlı değişiklik saptanmadı (p>0,05). ALP düzeyinde 1. yılsonunda başlangıca göre anlamlı azalma saptanırken (p<0,05) diğer biyokimyasal belirteçlerde anlamlı değişiklik saptanmadı (p>0,05). Sonuç: SR ile bir yıllık tedavi sonunda postmenopozal osteoporozlu hastaların lomber vertebra, trokanter, femur boyun ve total KMY ölçümleri ile yaşam kalitesinde tedavi öncesine göre düzelme gözlenirken, biyokimyasal belirteçlerde ALP dışında anlamlı bir değişiklik olmamıştır. Anahtar Kelimeler: Postmenopozal osteoporoz; stronsiyum ranelat; vertebral kırık; yaşam kalitesi; kemik döngüsü belirteçleri ABSTRACT Objective: To evaluate the effect of strontium ranelate (SR) therapy in postmenopausal women on bone mineral density (BMD), biochemical markers, vertebral fracture profile and quality of life determinants. Material and Methods: 33 patients on treatment with SR with postmenopausal osteoporosis were evaluated. Markers of bone formation and resorption, quality of life, BMD, vertebral and non-vertebral fractures were evaluated in patients before treatment and end of a year. BMD was measured with Dual Energy X-Ray Absorbsiometry and to monitor possible fractures, patients’ anteroposterior and lateral vertebral Xrays were taken. Their quality of life was assessed with Quality of Life Questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis (QUALEFFO). As biochemical bone formation and resorption, patients alkaline phosphatase (ALP), osteocalcin (OC), deoxypiridinoline (DPD), N-terminal and C-terminal crosslinked telopeptide of collagen tip 1 (NTX, CTX) levels in blood and urine were assessed before and after one year treatment. And at 3th and 6th month, the biochemical markers were repeated. Results: After one year treatment with SR, patients lomber vertebral, femur neck, trochanter, total femoral BMD measurements and the subscore of QUALEFFO which is related with physical function were significantly higher when compared before treatment (p<0.05). There was a significant deterioration in ALP levels end of year (p<0.05) but other biochemical markers and number of vertebral fracture were not significantly (p>0.05). Conclusion: We found significant improvement in lomber vertebral, femoral neck, trochanter and total BMD masurements and quality of life after one year treatment with SR in patients with postmenopausal osteoporosis. Despite these clinical improvements, we did not found any significant improvement in biochemical markers except ALP. Key Words: Postmenopausal osteoporosis; strontium ranelate; vertebral fracture; quality of life; bone turnover markers Romatol Tıp Rehab 2014;25(1):1-7 1 Berrin AKPINAR ve ark. POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZLU HASTALARDA STRONSİYUM RANELAT TEDAVİSİNİN... steoporoz, düşük kemik kütlesi ve kemik dokusunda yapısal bozulma ile karakterize olan, kemik kırılganlığı ve omurga, el bileği, kalça kırıklarında risk artışına yol açan, günümüzde yaşam süresinin uzamasıyla önemli ekonomik kayıplara neden olan kronik bir hastalıktır.1-3 Tipik olarak ileri yaşta görülen bir hastalık olması ve popülasyonun yaşam süresinin uzaması nedeniyle özellikle kadınlarda sık görülen güncel bir sağlık problemidir.4 50 yaşın üzerindeki kadınların yaklaşık %25’ini etkiler.5 Osteoporoz tedavisinde amaç temel olarak oluşabilecek osteoporotik kırıkların önlenmesidir. Bu amaçla primer osteoporozun tedavisinde kemik yıkımını inhibe eden veya yapımını stimüle eden ajanlar kullanılmaktadır.6,7 Avrupa’da osteoporoz tedavisinde en sık kullanılan ajanlar alendronat, ibandronat ve risedronat, raloksifen, parathormondan derive edilen ajanlar ve stronsiyum ranelattır (SR).8 SR ile tedavi SR’nin çift yönlü etki mekanizmasıyla hem kemik oluşumunu arttıran hem de kemik yıkımını azaltan, kemiğin remodelizasyonunu oluşum lehine tekrar dengeleyen tedavi şeklidir.911 Osteoblastlar ile kemik formasyonunu stimüle ederken antirezorbtif ajanlar gibi osteoklastlar üzerinden kemik yıkımını inhibe eder.12 SR ile tedavinin üriner CTX-II gibi kıkırdak yıkım belirteçlerini anlamlı olarak azalttığı gösterilmiştir.13,14 Ayrıca kemik yapım belirteci olan kemik spesifik alkalen fosfataz değerlerinin SR ile tedavinin üçüncü ayından itibaren anlamlı olarak artış gösterdiği de kaydedilmiştir.15 Yapılan çalışmalarda SR’nin bu çift yönlü etki mekanizması hücresel düzeyde ortaya konmuştur.15-21 Postmenopozal osteoporozlu hastalarda SR tedavisinin yeni vertebral kırık insidansını bir yılda %49, üç yıllık periyoda ise %41 azalttığı saptanmıştır.22 Ayrıca tüm vertebra dışı kırıkları ve yüksek risk grubunda üç yıllık periyodda kalça kırığı riskini azalttığı kanıtlanmıştır.20 Sekiz yıl boyunca 2 gr/gün SR ile tedavinin sonunda postmenopozal osteoporotik kadınlardaki KMY artışının devam ettiği, vertebral ve vertebra dışı kırık riskinde azalma olduğu ve iyi tolere edildiği de gözlenmiştir.21 SR’nin osteoporozlu hastalarda klinik semptomlarda iyileşme sağlamasının ve iyi tolere edilebilirli2 ğinin yanı sıra yaşam kalitesinde de olumlu etkileri mevcuttur.23 Bu çalışmanın amacı Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Polikliniğimize başvurmuş, postmenopozal osteoporoz tanısıyla SR tedavisi verilen hastalarımızda kemik mineral yoğunluğu, vertebral ve non vertebral kırıklar, kemik belirteçleri ve yaşam kalitesindeki değişiklerin değerlendirilmesidir. GEREÇ VE YÖNTEMLER Çalışmaya etik kurul onayı alındıktan Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Polikliniğine başvuran Dual Energy X-Ray Absorbsiometri (DXA) ölçümlerinde T skoru en az bir bölgede –2,5 SD ve altında olan; yapılan tetkikleriyle sekonder osteoporoz nedenleri dışlanmış ve SR tedavisi uygulanması planlanan 40 hasta alındı. Hastaların demografik verileri, menarş ve menopoz yaşları, European Vertebral Osteoporosis Study Group (EVOS) formu kullanılarak fonksiyonel aktivite skorları (FAS) ve Ca alımları kaydedildi.24 Tüm hastalarda tedavi başlangıcında, hemogram, eritrosit sedimentasyon hızı, glukoz, AST, ALT, BUN, kretainin, Ca, P, ALP, total protein, albumin, PTH, TSH, parathormon, osteokalsin, Deoksipiridolin (DPD), C telopeptide (CTX), idrar N telopeptide (NTX), düzeyleri değerlendirildi. Ayrıca kemik döngü belirteçleri (ALP, osteokalsin, DPD, CTX, idrar NTX, düzeyleri) tedavinin üçüncü, altıncı ayı ve birinci yılsonunda tekrarlandı. Kanda osteokalsin (OK) seviyesi radyoimmünassay (RİA) yöntemi ile (2-12 ng/ml), serum CTX seviyesi ELISA yöntemiyle (0,34±0,5 ng/ml) değerlendirildi. İdrarda DPD seviyesi RIA yöntemiyle (2.9-6.0 nmol), idrarda NTX seviyesi ELISA yöntemiyle (5-65 nmol BCE/mM) değerlendirildi. Tüm hastaların kemik mineral yoğunluk ölçümleri DXA (LUNAR DPX-NT) cihazı ile lomber bölgeden ve proksimal femurdan yapıldı. Kemik mineral yoğunluğu gram/cm2 olarak ölçülerek ortalama değerler alındı. Vertebra dışı ve vertebral kırıklar açısından hastalar takip edildi. Vertebral kırıkların saptanması için ön-arka ve lateral dorsolomber vertebra Turkiye Klinikleri Romatol Tıp J IntRehab Med Sci 2014;25(1) 2008, 4 POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZLU HASTALARDA STRONSİYUM RANELAT TEDAVİSİNİN... grafileri çekildi ve deneyimli bir radyolog tarafından Genant’ın semikantitatif skorlama sistemine göre değerlendirildi.25 Hastaların yaşam kaliteleri osteoporoza bağlı vertebral kırıklı hastalarda güvenilirlik ve geçerliliği kanıtlanmış olan QUALEFFO’nun Türkçe versiyonu kullanılarak değerlendirilmiştir.26 Bu ölçekte ağrı, günlük yaşam aktiviteleri, ev içi aktiviteler, mobilite, sosyal fonksiyonlar, genel sağlık değerlendirmesi ve mental sağlık durumu alt başlıklarında toplam 41 soru yer almaktadır. Tüm hastalar SR 2 gr, 600 mg kalsiyum karbonat ve 400 IU D-Vitamini ile bir yıl boyunca tedavi edildi. Ayrıca tüm hastalarımıza üst ve alt ekstremite aktivitelerinin kombinasyonu olacak şekilde, yer çekimi kuvveti kullanılarak yapılan ağırlık aktarma pozisyonları ve ayakta kuvvetlendirme, germe ve yürüyüş gibi aerobik eğitimi içeren egzersiz programı verildi. Hastalardan egzersizlerini haftada 3 gün, günde yarım saat olacak şekilde yapmaları istendi. Hastaların egzersizleri 3. ve 6. ayda kontrol edildi. Birinci yılın sonunda hastaların kemik mineral yoğunluk ölçümleri, ön-arka ve lateral dorsolomber vertebra grafileri, kemik yapım ve yıkım belirteçleri ve yaşam kalitesi skorları (QUALEFFO) tekrar değerlendirildi. İstatistiksel analiz için Windows SPSS 15.0 programı (Chicago, IL, USA) kullanıldı. Verilerin normal dağılıma uygunluğu Kolmogrov Simirnov testi ile analiz edildi. Normal dağılım özelliği gösteren parametreler ortalama ve standart sapma tanımlayıcı istatistikleri ile belirlenirken, normal dağılım özelliği göstermeyen parametreler (kalsiyum skoru, kompresyon sayısı, biyokimyasal belir- Özellik TABLO 1: Hastaların tanımlayıcı verileri. 64.18±6.06 Menarş yaşı 13.24±1.32 Vücut kitle indeksi (kg/m2) BULGULAR Çalışmamıza alınan 40 hastadan 3 tanesi bir yıllık izlem periyodunda 6. ay ve 1. yıldaki kontrollerine gelmedikleri için, 4 tanesi ishal ve dispeptik yakınmalar nedeniyle izlem dışı bırakıldı. Çalışma toplam 33 hasta ile tamamlandı. Ortalama fiziksel aktivite skoru 11,96±3,72, kalsiyum skoru ise 4.00 (3,00-6,00) idi. Hastaların tanımlayıcı verileri Tablo 1’de verilmiştir. Hastaların bir yıllık SR ile tedavi sonrasında lomber vertebra, femur boyun, trokanter ve femur total KMY’lerinde tedavi öncesine göre anlamlı (p=0,001) düzelme gözlendi (Tablo 2). SR tedavisi- 0,805±0,087 *t-test, ** p<0.05 Turkiye Klinikleri Romatol Tıp RehabJ 2014;25(1) Int Med Sci 2008, 4 37.98±45.93 teçler) medyan (min-max) tanımlayıcı istatistikleri ile belirlendi. Normal dağılım özelliği gösteren parametrelerde grup içi karşılaştırmalarında t testi, normal dağılım özelliği göstermeyen parametrelerin grup içinde karşılaştırmalarında Wilcoxon testi, ikiden fazla ölçüm varlığında Friedman testi kullanıldı. Tekrarlayan ölçümlerde farkın nereden kaynaklandığını tespit etmek için Wilcoxon testi yapıldı. İstatistiksel anlamlılık p<0,05 olarak kabul edildi. 0,766±0,091 Femur total KMY 2.54±1.98 Laktasyon süresi (ay) 0,649±0,099 0,671±0,105 3.60±2.57 Çocuk sayısı 0,588±0,095 Femur boyun KMY 45.36±6.75 Gebelik sayısı Tedavi sonrası ortalama±SD 0,773±0,103 24.78±3.61 Menopoz yaşı Tedavi öncesi ortalama±SD Trokanter KMY ort ±SD Yaş TABLO 2: Bir yıllık tedavi sonunda KMY’deki değişiklikler.* Lomber vertebra KMY Berrin AKPINAR ve ark. p 0,835±0,093 0,001** 0,727±0,087 0,001** 0,001** 0,001** 3 Berrin AKPINAR ve ark. POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZLU HASTALARDA STRONSİYUM RANELAT TEDAVİSİNİN... TABLO 3: Bir yıllık tedavi sonunda QUALEFFO yaşam kalitesindeki değişiklikler.* Ağrı Tedavi öncesi ortalama±SD Tedavi sonrası ortalama±SD 38.84±11.46 34.90±10.80 0.004** 62.80± 13.54 0.12 58.63± 22.50 Fiziksel fonksiyon Sosyal Fonksiyon 67.17 ±11.45 Genel Sağlık 63.25 ±15.02 66.22± 12.13 Mental Fonksiyon 52.75 ±12.89 * t test p<0.05. 53.48 ±19.54 52.90± 11.01 ne başlanmadan önce Genant’a göre lomber veya dorsal bölgede grade 1 veya 2 kırıkları olan üç hastada 1. yıl sonunda gözlenen progresyon dışında hiçbir hastada yeni veya ilerleyen vertebral kırık gözlenmedi (p=0,56) ayrıca yeni vertebra dışı kırık da gelişmedi. Yaşam kaliteleri değerlendirildiğinde ise QUALEFFO’nun fiziksel fonksiyon ile ilgili olan günlük yaşam etkinlikleri, ev işleri ve hareketlilik skorunda anlamlı (p<0,05) düzelme olduğu gözlendi (Tablo 3). Hastaların kemik yapım ve yıkım belirteçlerine göre tedavi öncesi, tedavi sonrası 3. ve 6. ay ile 1. yılın sonunda DPD, ALP, OK, CTX ve NTX değerlerindeki değişiklikler Tablo 3’te verilmiştir. Kemik yapım belirteçleri olan ALP ve OK ile yıkım belirteçlerinden DPD, CTX ve NTX değerlerinde bir yıllık tedavi sonrasında istatistiksel olarak anlamlı değişiklik gözlenmemiştir (p>0,05). ALP değerinde ise1. yıl sonunda anlamlı olarak azalma saptanmıştır (p=0,04) (Tablo 4). p 0.18 0.30 0.92 TARTIŞMA SR postmenopozal kadınlarda hem vertebral hem de vertebra dışı kırık riskini azaltan osteoporozdan koruyucu ve tedavi edici bir ajandır.22, 27-29 Çalışmamızda da bir yıllık SR ile tedavi sonunda hastaların lomber vertebrada %8,02, femur boyununda %8,34, trokanter de %10,3 ve femur totalde %5,09 oranında KMY değerlerinde anlamlı artış saptanmıştır. En az bir vertebral kırığı bulunan 1649 postmenopozal osteoporozlu kadın hastalara üç yıl boyunca 2 gr/gün SR veya plasebo tedavi verildiğinde; SR grubunda 36. ayda KMY’nin lomber omurgada %14,4 ve femur boynunda %8,3 oranında arttığı gözlenmiştir.30 Yapılan diğer bir çalışmada ise 3 yıllık SR tedavisi sonrasında femur boyun KMY’deki her %1’lik artışın yeni vertebral kırık riskinde %3’lük azalmaya yol açtığı gözlenmiştir.31 Yine başka bir çalışmada da ortalama yaşları 74 olan 5082 hastadan üç yıl boyunca 2536’sının 2 gr/gün SR, 2546’sının plasebo aldığı iki randomize çift kör çalışmanın bilgileri analiz TABLO 4: Hastaların tedavi öncesi, 3 ve 6 ay ve 1 yılsonundaki kemik yapım yıkım belirteçlerinin karşılaştırılması.* Tedavi öncesi 3. ay 6. ay 1. yıl ALP 98.00 (44.00-257.00) 98.50 (56.00-276.00) 80.00 (42.00-269.00) 73.00 (29.00-139.00)** DPD 6.90 (1.61-29.70) 5.87 (3.70-11.21) 6.40 (3.20-10.00) 7.79 (2.90-14.89) NTX 330.27(5.65-892.00) 278.91(6.75-2574.93) 351.24 (33.42-2756.93) 383.41 (22.84-1779.00) OK CTX 8.31(3.78-17.20) 0.37 (0.09-1.33) 8.12 (1.00-24.50) 0.36 (0.13-5.71) 7.85 (2.59-17.20) 0.44 (0.11-0.73) 8.24 (2.05-15.30) 0.44 (0.13-0.72) p 0.04* 0.62 0.34 0.05 0.37 *Friedman Analizi, ** Wilcoxon testi: tedavi öncesine göre 1. yıl sonundaki anlamlı değişiklik, p<0.05, ALP: Alkalen Fosfataz, OK: Osteokalsin, DPD: Deoksipridinolin, CTX: C terminal telopeptide NTX: N terminal telopeptide. 4 Turkiye Klinikleri Romatol Tıp J IntRehab Med Sci 2014;25(1) 2008, 4 POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZLU HASTALARDA STRONSİYUM RANELAT TEDAVİSİNİN... edilmiş. Postmenopozal kadınlara üç yıl boyunca uygulanan SR tedavisinin yaş, ilk KMY, önceki kırıklar, ailede osteoporoz öyküsü, VKİ, sigara içmek gibi risk faktörlerinden bağımsız olarak vertebral kırıkları önlemedeki etkinliği ortaya konulmuştur.32 Çalışmamızda da SR tedavisine başlanmadan önce Genant’a göre lomber veya dorsal bölgede grade 1 veya 2 kırık kırıkları olan üç hastada gözlenen progresyon dışında hiçbir hastada yeni veya ilerleyen vertebral kırık gözlenmedi ayrıca yeni vertebra dışı kırık da gelişmemiştir. 5091 postmenopozal kadının 5 yıl boyunca 2 gr/gün SR veya plasebo grubuna dahil edildiği bir çalışmada Genant’a göre yeni vertebral kırık insidansı değerlendirilmiştir. SR grubunda plasebo grupla karşılaştırılınca vertebra dışı kırık riski %15 azalırken, kalça kırığı riski %43, vertebral kırık riski %24 azalmıştır.. Yapılan son çalışmalarda 5 yıl ve 8 yılın sonunda da SR’nin kırık karşıtı etkinliğinin devam etmesi yanında güvenilirliği de ortaya konmuştur.33,34 Hatta 80 yaşın üzerindeki osteoporozlu hastalarda da üç yıllık tedavi analizinde vertebra ve vertebra dışı kırıkların riskini azaltmada daha genç hastalardakine benzer güvenilirlik profili ile etkili olduğu gösterilmiştir.35 Çalışmamızda SR tedavisi ile bir yıl boyunca kırık sayısında bir artış olmadığı saptandı ancak çalışma tasarımımızdan ötürü plasebo grubumuzun olmaması nedeniyle kırık riskindeki oluşabilecek bu azalmayı istatistiksel olarak gösteremedik. Çalışmamızda kemik yapım belirteçleri olan ALP ve osteokalsin ile yıkım belirteçlerinden DPD, CTX ve NTX değerlerinde bir yıllık tedavi sonrasında istatistiksel olarak anlamlı düzelme gözlenmemiştir. Ancak bu durumda olgu sayımızın az olmasının etkisi olduğunu düşünmekteyiz. The Spinal Osteoporosis Therapeutic Intervention (SOTI) çalışmasında SR kullanan hastalarda; üçüncü aydan itibaren yapılan her değerlendirmede kemiğe özgü ALP’nin plasebo grubuna kıyasla SR grubunda anlamlı olarak daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Serum CTX oranları da SR grubunda düşüş göstermiş ve üçüncü aydan itibaren yapılan her ölçümde anlamlı derecede daha düşük kalmıştır.22 Çalışmamızda belirteçlerden ALP değerinde Turkiye Klinikleri Romatol Tıp RehabJ 2014;25(1) Int Med Sci 2008, 4 Berrin AKPINAR ve ark. anlamlı olarak azalan değerlere ulaşılmıştır bu durum kemiğe spesifik formun bakılmaması ile ilişkilendirilmiştir. Ayrıca yapılan bir çalışmada SR’ın kırık riskini azaltma- daki etkisinin kemik turnover belirteçlerinin düzeyinden bağımsız olarak gerçekleştiğini ortaya koymuştur. Bu çalışmada postmenopozal kadınlarda SR’ nin tedavi öncesinde kemik turnoverına göre vertebral anti-fraktür etkinliği değerlendirilmiş, Kemik spesifik ALP, CTX ve NTX düzeyleri bakılmış antifraktür etkinliğin başlangıç kemik turnover düzeyinden etkilenmediği sonucuna varılmıştır.36 SR’nin hastanın yaşam kalitesini de doğrudan iyileştirdiği saptanmıştır. Kısa Form–36 ve vertebra osteoporozu için özel hazırlanmış bir anket olan QUALIOST’un kullanıldığı plasebo kontrollü bir çalışmada üç yıllık tedavi sonrasında SR grubunda duygusal skor, fiziksel skor ve global skorda anlamlı iyileşme olduğu gözlenmiştir.37 Çalışmamızda da bir yıllık SR ile tedavi sonrasında QUALEFFO’nun fiziksel fonksiyon ile ilgili olan skorlarında anlamlı iyileşme olduğu gösterildi. SOTI çalışmasında da gösterildiği üzere SR ile tedavinin ilk yılından itibaren bel ağrısından kurtulan hastaların sayısında %31’lik artış olmuştur. Ayrıca plaseboya kıyasla SR tedavisi ile en az 1 cm’lik boy kısalması yaşayan hasta sayısında da düşüş olduğu gözlenmiştir.22 Çalışmamızın amacı polikliniğimize müracaat eden postmenopozal osteoporozlu hasta grubumuzda SR’nin KMY, vertebral kırık profili, kemik belirteçleri ve yaşam kalitesi üzerine olan etkilerini araştırmaktı. Ancak ilaç çalışmaları ile ilgili etik kurul koşullarının yerine getirilmesindeki güçlükler nedeniyle çalışmamıza plasebo grubu olmadan tek grup olarak, 2 gr/gün SR tedavisi alan hastalar dahil edilerek gerçekleştirilmiştir. Çalışmamızın bir başka kısıtlılığı ise; diğer osteoporoz çalışmalarına benzer şekilde, çalışmadan dışlanmak zorunda kalınan hastalarla, çalışmayı bitiren toplam hasta sayısının az olmasının da sonuçları etkilediği düşünülmektedir. Yine hastalarımızın uzun dönem takiplerinin olmaması da çalışmanın diğer bir kısıtlılığıdır. Ayrıca hastalarımıza SR yanı sıra egzersiz tedavisi de verilmişti. Bu sonuçlar üzerine egzersizin de olumlu katkısı göz ardı edilemez. 5 Berrin AKPINAR ve ark. POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZLU HASTALARDA STRONSİYUM RANELAT TEDAVİSİNİN... Sonuç olarak osteoporoz tedavisinde çift yönlü etki mekanizması gösteren SR tedavisinin sadece kemik mineral yoğunluğu üzerine değil aynı zamanda vertebral kırık profili, kemik belirteçleri ve yaşam kalitesi üzerine olan etkilerini çok yönlü değerlendiğimiz çalışmamızda bir yıllık tedavi sonunda postmenopozal osteoporozlu hastaların lomber vertebra, trokanter, femur boyun ve total KMY ölçümlerinde tedavi öncesine göre anlamlı düzelme saptanmıştır. Vertebral ve vertebra dışı kırık sayısında anlamlı bir 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 6 Vasikaran S, Eastell R, Bruyère O, Foldes AJ, Garnero P, Griesmacher A, et al. Markers of bone turnover for the prediction of fracture risk and monitoring of osteoporosis treatment: a need for international reference standards. Osteoporos Int 2011; 22(2):391-420. Arasıl T. [Osteoporosis from yesterday to tomorrow]. Osteoporoz Dünyasından 2010;911. Flöter M, Bittar CK, Zabeu JL, Carneiro AC. Review of comparative studies between bone densitometry and quantitative ultrasound of the calcaneus in osteoporosis. Acta Reumatol Port 2011;36(4):327-35. Brandao CM, Lima MG, Silva AL, Silva GD, Guerra AA Jr, Acurcio F de A. Treatment of postmenopausal osteoporosis in women: a systematic review. Cad Saude Publica 2008;24(Suppl 4):592-606. Majumdar SR, Johnson JA, McAlister FA, Bellerose D, Russell AS, Hanley DA, et al. Multifaceted intervention to improve diagnosis and treatment of osteoporosis in patients with recent wrist fracture: a randomized controlled trial. CMAJ 2008;178(5):569-75. Gökçe Kutsal Y. [Osteoporosis]. Beyazova M, Gökçe-Kutsal Y, editör. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon. 1. Baskı. Ankara: Güneş Kitabevi; 2000. p.1872-93. Lorenc RS, Misiorowski W, Karczmarewicz E. Critical points in strategies for the diagnosis and treatment of osteoporosis. Endokrynol Pol 2009;60(2):124-33. Kanis JA, Burlet N, Cooper C, Delmas PD, Reginster JY, Borgstrom F et al. European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis and Osteoarthritis (ESCEO). European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women. Osteoporos Int 2008;19(4):399-428. 9. artma gözlenmemiştir. QUALEFFO’nun fiziksel fonksiyon skoruyla gösterilen yaşam kalitesinde de olumlu düzelme saptanmıştır. Bu klinik iyileşmeye rağmen biyokimyasal belirteçlerde istatistiksel olarak anlamlı bir düzelme ortaya konamamasının sebebi olarak olgu sayımızın az olması ile ilişkilendirilmiştir. Az sayıda hasta ile yapılmasına rağmen bu çalışma; SR’nin KMY, vertebral kırık profili, yaşam kalitesi ve kemik belirteçleri üzerine etkilerini çok yönlü olarak ortaya koymaktadır. KAYNAKLAR Marie PJ, Ammann P, Boivin G, Rey C. Mechanisms of action and therapeutic potential of strontium in bone. Calcif Tissue Int 2001;69(3):121-9. 10. Deeks ED, Dhillon S. Strontium ranelate: a review of its use in the treatment of postmenopausal osteoporosis. Drugs 2010;70(6): 733-59. 11. Hamdy NA. Strontium ranelate improves bone microarchitecture in osteoporosis. Rheumatology (Oxford) 2009;48(Suppl 4):iv9-iv13. 12. Marie PJ. Strontium ranelate: a dual mode of action rebalancing bone turnover in favour of bone formation. Curr Opin Rheumatol 2006;18(Suppl 1):11-5. 13. Alexandersen P, Karsdal MA, Quist P, Reginster JY, Christiansen C. Strontium ranelate reduces the urinary level of cartilage degradation biomarker CTX-II in postmenopausal women. Bone 2007;40(1):218-22. 14. Reginster JY. Strontium ranelate in osteoporosis. Curr Pharm Des 2002;8(21): 1907-16. 15. Chattopadhyay N, Quinn SJ, Kifor O, Ye C, Brown EM. The calcium-sensing receptor (CaR) is involved in strontium ranelate-induced osteoblast proliferation. Biochem Pharmacol 2007;74(3):438-47. 16. Dvorak MM, Chen TH, Orwoll B, Garvey C, Chang W, Bikle DD et al. Constitutive activity of the osteoblast Ca2+-sensing receptor promotes loss of cancellous bone Endocrinology 2007;148(7):3156-63. 17. Zhu LL, Zaidi S, Peng Y, Zhou H, Moonga BS, Blesius A et al. Induction of a program gene expression during osteoblast differentiation with strontium ranelate Biochem Biophys Res Commun 2007;355(2):307-11. 18. Marie PJ. Strontium ranelate: New insights into its dual mode of action. Bone 2007; 40(5):5-8. 19. Farlay D, Boivin G, Panczer G, Lalande A, Meunier PJ. Long-Term Strontium Ranelate Administration in Monkeys Preserves Characteristics of Bone Mineral Crystals and Degree of Mineralization of Bone. J Bone Min Res 2005;20(9):1569-78. 20. Reginster JY, Seeman E, De Vernejoul MC, Adami S, Compston J, Phenekos C, et al. Strontium Ranelate Reduces the Risk of Nonvertebral Fractures in Postmenopausal Women with Osteoporosis: Treatment of Peripheral Osteoporosis (TROPOS) Study. Clin Endocrinol Metab 2005;90(5):2816-22. 21. Reginster JY, Bruyère O, Sawicki A, RocesVarela A, Fardellone P, Roberts A, et al. Longterm treatment of postmenopausal osteoporosis with strontium ranelate: results at 8 years. Bone 2009;45(6):1059-64. 22. Meunier PJ, Roux C, Seeman E, Ortolani S, Badurski JE, Spector TD, et al. The effects of Strontium ranelate on the risk of vertebral fracture in women with postmenopausal osteoporosis. N Engl J Med 2004;350(5):459-68. 23. Delmas PD. Clinical effects of strontium ranelate in women with postmenopausal osteoporosis. Osteoporos Int 2005;16(Suppl 1): 16-9. 24. Matthis C, Weber U, O’Neill TW, Raspe H and The European Vertebral Osteoporosis Study Group. Health impact associated with vertebral deformities : results from the European Vertebral Osteoporosis Study (EVOS). Osteoporos Int 1998;8(4):364-72. 25. Genant HK, Wu CY, van Kuijk C, Nevitt MC. Vertebral fracture assessment using a semiquantitative technique. J Bone Miner Res 1993; 8(9):1137-48. 26. Koçyigit H, Gülseren S, Erol A, Hizli N, Memis A. The reliability and validity of the Turkish version of Quality of Life Questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis (QUALE- FFO). Clin Rheumatol 2003;22(1):18-23. Turkiye Klinikleri Romatol Tıp J IntRehab Med Sci 2014;25(1) 2008, 4 POSTMENOPOZAL OSTEOPOROZLU HASTALARDA STRONSİYUM RANELAT TEDAVİSİNİN... 27. Hiligsmann M, Vanoverberghe M, Neuprez A, Bruyère O, Reginster JY. Cost-effectiveness of strontium ranelate for the prevention and treatment of osteoporosis. Expert Rev Pharmacoecon Outcomes Res 2010;10(4): 359-66. 28. Reginster JY. Antifracture efficacy of currently available therapies for postmenopausal osteoporosis. Drugs 2011;71(1):65-78. 29. O'Donnell S, Cranney A, Wells GA, Adachi JD, Reginster JY. Strontium ranelate for preventing and treating postmenopausal osteoporosis. Cochrane Database Syst Rev 2006(3):CD005326. 30. Seeman E. Strontium ranelate: vertebral and non-vertebral fracture risk reduction. Curr Opin Rheumatol 2006;18(suppl 1):17-20. 31. Bruyere O, Roux C, Detilleux J, Slosman DO, Spector TD, Fardellone P, et al. Relationship between bone mineral density changes and Turkiye Klinikleri Romatol Tıp RehabJ 2014;25(1) Int Med Sci 2008, 4 fracture risk reduction in patients treated with strontium ranelate. J Clin Endocrinol Metab 2007;92(8):3076-81. 32. Roux C, Reginster JY, Fechtenbaum J, Kolta S, Sawicki A, Tulassay Z, et al. Vertebral fracture risk reduction with strontium ranelate in women with postmenopausal osteoporosis is independent of baseline risk factors J Bone Miner Res 2006;21(4):536-42. 33. Reginster JY, Felsenberg D, Boonen S, DiezPerez A, Rizzoli R, Brandi ML, et al. Effects of long-term strontium ranelate treatment on the risk of nonvertebral and vertebral fractures in postmenopausal osteoporosis: Results of a five-year, randomized, placebo-controlled trial. Arthritis Rheum 2008;58(6):1687-95. 34. Reginster JY, Sawicki A, Roces-Varela A, Fardellone P, Roberts A. Strontium ranelate: 8 years efficacy on vertebral and non vertebral fractures in postmenopausal osteoporotic Berrin AKPINAR ve ark. women. Osteoporosis Int 2008;19(suppl. 1):131-2. 35. Seeman E, Vellas B, Benhamou C, Aquino JP, Semler J, Kaufman JM. Strontium Ranelate Reduces the Risk of Vertebral and Nonvertebral Fractures in Women Eighty Years of Age and Older. J Bone Min Res 2006;21(7):1113-20. 36. Collette J, Bruyère O, Kaufman JM, Lorenc R, Felsenberg D, Spector TD, et al. Vertebral anti-fracture efficacy of strontium ranelate according to pre-treatment bone turnover. Osteoporos Int 2010;21:233-241. 37. Marquis P, Roux C, De la Loge C, Diaz-Curiel M, Cormier C, Isaia G, et al. Strontium ranelate prevents quality of life impairment in post-menopausal women with established vertebral osteoporosis. Osteoporos Int 2008;19(4):503-10. 7