ТРАКИЙСКИ УНИВЕРСИТЕТ
Transkript
ТРАКИЙСКИ УНИВЕРСИТЕТ
Phare Programina dayali; Türkiye Cumhuriyeti ile Sinir Ötesi Işbirligi; Ortak Küçük Projeler Fonu Projec BG2003/005-632-02.01-08; Yambol ve Edirne Teknik Kolejler arasında işbirliğinin başlangıcı Bulgaristan için İhale Birimi: İskan ve Kalkınma Bakanlığı “PHARE” Programı yürütme acentesi Yambol, 2006 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri 2 Yaşadığımız yenilikler çağında, toplum gelişimini belirleyen bilimsel buluşlar, ihtisaslaşmış personel ve profesyonel anlamda kendini yetiştirme konusunda eğitimin ve bahis konusu olan yükseköğretimin rol ve önemi aynı ölçüde artmaktadır. Bilim toplumları, ürünün sürekli yenilenip geliştirilmesine, sistemlerin, süreçlerin, kadroların yetiştirilmesine ve ihtisaslaştırılması üzerinde durmaktalar. Yüksek eğitim sahibi uzman yetiştirme çalışmalarında ki hedeflerden birisi yenilikleri keşfetme ve uygulamaya koyabilme yeteneklerini geliştirmektir, bunu yapabilmeleri için de gerekli bilgi birikimine, yeni teknolojileri keşfetme ve bunları gerçek iş hayatında uygulayabilme özellikleri kazandırmaktır. Yükseköğretim kurumlarındaki eğitim süreci temelde yeni bilgi üretimi ile doğrudan bağlantı halindedir, zira bunlar gelişim ve yenilenme prosedürünün anahtar öğeleridir. Çağdaş uzmanlardan yüksek seviyede uyumluluk ve esneklik beklenmektedir, zira sürekli değişkenlik arz eden çevremizde kendilerini gerçekleştirebilmeleri için sadece sorunları keşfetmek değil, onları öngörebilmeli, aşabilmeli ve ilerlikçi uygulamalarıyla hayat kalitesini yükseltmelidir. Eğitim seviyesini yükseltmek ve bilimi geliştirmek için sadece ona yatırılan maddi kaynaklarla ölçülemez, aynı zamanda yeni oluşan eğitim fikirlerinin mevcut yapılara uygulayabilmesi ile topluma sağladığı sosyal ve kültürel alandaki kaliteli yaşam farkı yaratabilmelidir. Bu nedenle eğitimdeki gelişmeler ekonomik, teknik, teknolojik sistemlerdeki gelişmelerin önünde koşmalıdır. Bulgaristan’daki eğitin sistemin gelişimi ülke içerisindeki yapısal değişimler ve rekabet ortamında gerçekleşmektedir. Yüksek eğitimini tamamlayacak uzmanlarımız sadece ülke çapında değil aynı zamanda Avrupa’da da kendilerini gerçekleştirme imkanları bulabilmeli, mevcut Avrupa pazarında gerekli esnekliği ve bilgi birikimleri belirlenen standartlara ulaşmalıdır. Bu sebepten dolayı Bulgaristan’daki yüksek eğitim kurumlarında ve özellikle teknik üniversitelerde Avrupa ölçekli eğitim standartları uygulanmasına gidilmesi üzerinde yoğun bir çalışma yürütülmektedir. Üniversitelerdeki hukuksal ve özerklik değişimler, lisans ve mastır gibi iki temel silsileyi de devreye sokmaktadır. Kendilerini pazarda kabul ettirme sebeplerinin temelinde eğitim sürecindeki gelişmiş kredi sistemi ve öğrenci, eğitmen esnekliğindeki dinamik devinimsel yapıyı da unutmamalıyız. Entegre program geliştirme, eğitimde karşılaştırılabilir kalite değerleri oluşturma ve ortak bir eğitim-araştırma süreci ile ticari dünya ve işverenlerle yakınlaşmayı Avrupa ile artan işbirliği sonucu artmıştır. Milli Eğitim sistemi kişilerdeki eğitim düzeyinin artmasına ve ihtisaslaşmasına imkan veren ve bunu bir ömür sürdürebilme imkânı tanıyan Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri açık bir sistemdir. Geleneksel olmayan eğitim yöntemleri, normlar çerçevesinde ve sistematik olarak değerlendirilerek uygulamaya koyulmaktadır (elektronik ve uzaktan eğitim gibi). Buna paralel olarak, anlatıma dayanan geleneksel eğitim sistemindeki eğilimler takip edilerek iyileştirme ve geliştirme çabaları doğrultusunda üniversitelinin özgüvenini artırıcı, analitik düşünüp karar verebilmesini sağlamak amacıyla dünyadaki gelişmeler takip edilmektedir. Üniversiteler, çalışmalarını birleştirerek Avrupa ve dünyadaki eğitimlerin gereksinimlerini karşılayacak bir yüksek eğitim öğretim sistemi oluşturma çalışmaları içerisindedirler. Yüksek eğitim öğretimde iyi Bulgar örnekleri oluşturma rehberinde, temel olarak yasal dokümantasyonlardan faydalanılmıştır. Yüksek eğitim öğretimdeki yapısal değişiklikleri, örgütsel değişimleri, form, içerik ve eğitimdeki pedagojik teknolojiler nizama uygun olarak gerçekleştirilmektedir. Kalite sistemi uygulaması ve eğitimde kredi anlayışı, öğrenci ve eğitmenlere yüksek esneklikle dinamiklik kazandırmıştır, aynı zamanda eğitim ve araştırma alanlarında dünya ile entegrasyon imkânı sağlayarak ticaret dünyasındaki işverenlerle iş birliğini arttırmaktadır. Ülkedeki teknik üniversiteler, yüksek eğitim öğretimdeki stratejik amaçlarını gerçekleştirme hedefleri doğrultusunda ulusal ekonomi ve sosyal alandaki ihtiyaçlar, Bulgaristan gelenek ve göreneklerine gösterdiği önem ve özen kadar “Bologna İnkişafı” ile üstlendiği angajmanlarını da yerine getirmelidir. Konu ile ilgili Milli Eğitim Bakanlığına bağlı müfettiş raporları ve görüşleri, teknik üniversiteler rektörlerinin, bilimsel toplantılar ve basın yayımlarının raporları da görüşülmüştür. Çalışmanın hazırlanmasında Sofya’daki-Teknik Üniversitesinin ve onun Filibe ve Sliven’deki uzantı bölümlerindeki Internet sayfaları, Mimarlık İnşaat ve Jeodezi Üniversitesi-Sofya, Varna -Teknik Üniversitesi, Gabrovo -Teknik Üniversitesi, Rusçuk -Teknik Üniversitesi, Blagoevgrad Virtüöz Üniversitesi,Yeni Bulgaristan Üniversitesi, Blagoevgrad Güneybatı Üniversitesi v.b. katkı sağlamışlardır. Yardımcı ders kitabı “Edirne – Yambol Teknik Üniversiteleri arasında ortak işbirliği” ve FAR projesi çerçevesindeki “Sınırlar Ötesi İşbirliği, Türkiye – Bulgaristan” küçük ölçekli ortak fonlu ile gerçekleşmiştir. BG 2003/005-63202.01-08 projesi Türkçe olarak da yayımlanmaktadır ve Edirne Teknik Koleji ve diğer yüksek okullardaki öğrenci ve öğretim elemanlarının kullanımına sunulmuştur. 4 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Yüksek Teknik okullarda başarılı Bulgar çalışmaları Bu çalışmalar, 1997 yılında başlayan ve resmi olarak 2007 yılında tamamalanması öngörülen Bulgaristan’ın AB’ye katılım süreci beklentileri, tam üyelik hazırlıklarıyla bağlantılı ve Avrupa’da kültürlerin bütünleşmesi, büyük sosyo–ekonomik sürecinin parçasıdır. Bulgaristan’ın AB ile katılım öncesi dialogu ülkemizin ortak inisiyatiflere yalnız uzlaşmalara göre yerine getirmek ve de fikirlerin özelliğini kabul etmek vasıtasıyla katılmak üzere hazır olup olmadığının sınanmasıdır. Yüksek eğitim sisteminde meydana gelen ve beklenen değişiklikler formal olarak kendi gelişim hatlarına sahip olmalarına rağmen iki ana yönde gelişiyor. Birisi yüksek eğitimde reform ile ve reformun amaçlarına bağlı–kalite, erişim ve etkinlik. Diğeri Avrupa bütünleşmesi ve yüksek eğitim sistemlerinin birbiriyle uyum sağlanması talepleri ve ortak Avrupa yüksek eğitim sahası kurulması. Batı Avrupa eğitim sisteminde XX. yüzyılın 80-90-yıllarında başlatılan reform iki ana sosyal nedenden kaynaklanıyor: Eğitim seviyesi ve ekonomik gelişim arasında bağımlılığı ve kişisel ve toplumsal refah için ana mekanizma rolünü dikkate almak. Avrupalılara, başka ülkelere ve genellikle ABD’ye yönelen eğitim istek ve cazibeliliğinin artması ve böylece yabancı eğitim hizmetlerine yatırımlarının ihracatını yükseltmek. Bu Avrupa ülkelerinin refahı konusunda etken olarak Avrupa eğitim reformun hızlandırmasını ortaya koyuyor. Yüksek eğitimin kalitesi konusunda fikir eğitimin içeriğiyle, modern ve yenilikçi şekil verilmesine yönelik kuruluşun kurulmasına bağlı. Ayrıca iş bulma ve hareketlilik imkanı sağlayan mesleki ihtisaslar kazandırmak. 1 Bolonya toplantısına katılan Bakanların deklarasyonunda aşağıdaki konularda gelişmelerin takip edileceği belirtildi: • Teklif edilen kalite sağlama acentelerinin kıyası, değerlendirme modellerinin uygulaması; • ulusal ihtisas çerçevelerinin uygulanması; • “Doktor” seviyesi dahil ortak eğitim derecelerin verilmesi ve kabul edilmesi; • Yapılan eğitimin kabul edilmesi prosedürleri dahil, yüksek lisans elde etmek üzere esnek usul olanaklarının yaratılması. Çağdaş toplumlar yüksek eğitimde toplumsal sorumluluk prensipleri üzerinde vurgulama yapmaktadır. Araştırmalar, eğitim ve yenilikçi yaklaşımlar yüksek eğitimin kesişme noktası olduğu dikkate alırken, o zaman eğitime Avrupa’nın rekabet istidatının anahtarı olarak bakmalıyız. 2010 yılına yaklaşırken yüksek eğitim kurumlarında kaydedilen reformları hayata geçirmek için gereken özerkliliği sağlamak için taahütte bulunuyoruz ve kurumların sürdürülebilir finansman sağlanması gereksinimlerini kabul ediyoruz. Yüksek 1 İrina Radevska “Avrupa yüksek eğitim sahası kurulması sürecinde Bulgaristan” 5 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri eğitimin Avrupa sahası üç çevrim üzerinde kurulmuştur. Çevrimlerin her seviyesiyle, öğrencinin iş piyasasına hazırlanması, yetkiler teşkil edilmesi ve toplumda aktif rol oynaması amaçlanıyor. Eğitim seviyeleri ve sürelerinin tanınması ve kalitenin sağlanması için geniş ihtisas çerçevesi, kabul edilen Avrupa standartları ve yönetim prensipleri Avrupa yüksek öğrenim sahanın özellikleridir. Avrupa Yüksek öğrenim sahası kurulması sırasında ve dünyada Avrupalı yüksek öğrenimin önemini hızlandırmak üzere düşündüğümüz hedefler özet olarak aşağıdakiler gibidir: 2 • Avrupa’da iş bulma şanslarını arttırmak ve Avrupalı yüksek öğrenimin rekabet gücünü arttırmak üzere anlaşılır ve kıyaslayabilir eğitim sistemini algılamak; • İki ana çevrim içeren sistemi algılamak. İkinci çevrime ulaşım en az üç yıl sürecek olan birinci çevrimin başarıyla tamamlanmasını gerektirecektir. Birinci devreden sonra belirli ihtisas derecesi elde edilen öğrenim seviyesi, AB iş piyasasına ulaşımı sağlayacaktır. İkinci devre bazı Avrupa ülkelerindeki gibi yüksek lisans ve doktora elde edilmeye imkan tanıyacaktır. • Öğrenci hareketliliğini hızlandırmak amacıyla kredi transferi, Avrupa sistemine benzer öğrenim kredileri sistemini uygulamak. Krediler yüksek öğrenim sistemi dışında da alınabilir, bu bağlamda eğer bu krediler kabul eden ilgili yüksek okulu tarafından tanınıyorsa ömür boyunca öğrenim sisteminde dahildir. • Serbest dolaşım önünde engelleri aşmak yolunda hareketliliği arttırmak ve özellikle: Öğrenciler için- eğitime, öğrenime ve onlarla ilgili faaliyetlere ulaşım; Öğretmenler, bilim adamları ve yöneticiler için – kendi haklarını eksik etmeden Avrupa’da öğrenim süreleri, eğitim verme ve hazırlık çalışmaları tanımak. • Kıyaslayabilir kriterler ve metodlar işletmek yoluyla kaliteyi değerlendirme alanında işbirliğini hızlandırmak; • Yüksek öğrenimde Avrupa boyutlarını hızlandırmak ve özellikle eğitim programları, kurumlar arası işbirliği, hareketlilik şemaları, öğrenim ve hazırlığı bütünleştirme programları yaratılmasında. —PI /Bolonya Anlaşması 19.06.1999 tarihinde Bolonya’da aşağıdaki ülkeler tarafından imzalanmıştır: Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İrlanda, İtalya, Latvia, Litvanya, Lüksemburg, Маlta, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovenya, Slovakya, İspanya, İsveç, İsviçre, Büyük Britanya. 2 6 http://www.bologna-bergen2005.no/Docs/00-Main_doc/990719BOLOGNA_DECLARATION.PDF Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Eğitim alanında ulusal mevzuatlarında değişiklikler Bolonya deklarasyonu hedeflerini ve Prag, Berlin ve Bergen Bakanlar toplantıların kararlarını yansıtıyor. 3 Bulgaristan ömür boyu eğitimin olağanüstü rolünü ve Lizbon stratejisinin amaçlarını hayata geçirmek için yüksek öğrenimin ve bilimin yakınlaşmasını kabul ediyor. 2015 yılına kadar yüksek öğrenimin gelişmesi için program yapılıyor. Önümüzdeki yıllarda yüksek öğrenim için belirlenen faaliyet sahaları aşağıdaki gibidir: 1. Çeşitli ülkelerdeki yüksek okullarla akademik temasların gerçekleştirilmesiyle ilgili çalışmaların geliştirilmesi; 2. Yüksek öğrenimin gelişimi için problemleri ve perspektifleri ile ilgili karar alma sürecinde öğrencilerin faaliyetlerini arttırmak. 3. Öğrenim kalitesini değerlendirme kriterlerini geliştirmek; 4. Yüksek okullarda başarılı çalışma uygulamalarını ve eğitimi, araştırmacı çalışmalarla bağlamak. 4 2006 yılı eğitim ve öğrenim konusunda Avrupa Komisyonu ve Avrupa Konseyi ortak raporunda 2010 yılına kadar AB stratejik hedefi daha fazla ve daha iyi iş yerleri ve daha yüksek sosyal bütünleşmesini sağlayan bilgiye dayalı ekonomide dünyanın en rekabetçi ve dinamik ekonomisi olması vurgulanıyor. 5 Bu hedefe ulaşmak için ve iş gücünün istihdama kazandırılması için uygun eğitim ve mesleki öğrenimin sağlanması için olağanüstü ilgi gerekmektedir. AB üyesi olmayı bekleyen Bulgaristan, ulusal politikasını belirlerken eğitimde ve öğrenimde Avrupa stratejilerini, politikalarını ve uygulamalarını dikkate almaktadır. Bu anlamda bizim için önde gelen 2010 yılına kadar Lizbon stratejisi, ömür boyu eğitim konsepti, “2010 yılına kadar eğitim ve öğrenim” Programı, Avrupa istihdam stratejisi v.s. Lizbon stratejisi, Bulgaristan’da eğitim ve öğrenim sistemlerinin ve politikalarının tamamen gelişmesinde önemli etkendir. 2000 yılında Lizbon’da kabul edilen (gerçekleştirilen?) Avrupa Konseyi toplantılarının sonuçları, yayınlandıktan sonra Bulgaristan’ın katıldığı Avrupa’nın ana inisiyatiflerinden biri olan Avrupa Komisyonu, ömür boyu eğitim Sözleşmenin konusunda görüş toplama süreci oldu. Böylece ulusal açıdan da ömür boyu eğitim, bilime dayalı ekonomiye ve bilime dayalı topluma başarılı bir geçiş için takip edilmesi gereken kilit faktör olarak değerlendirildi. Eğitim, Bulgar hükümetinin 2001 – 2005 yılları yönetim programında ulusal önceliktir. Programda ana öncelikler; eğitimde düzen ve istikrar sağlanması, mesleki ihtisas ve ömür boyu eğitim için sistemin geliştirilmesidir. e-qedu.ru.acad.bg/BG/Bergen.pdf http://bologna.hrdc.bg/pdf/b05s/Velev.doc 5 http://www.minedu.government.bg/opencms/export/sites/mon/left_menu/documents/strategies/ 3 4 7 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Bolonya süreci hedeflerine ulaşmak bağlamında Yüksek Öğrenim Yasanın son değişiklikleri (04.06.2006, Resmi Gazete 48. sayı) ile Bulgar yüksek okulları tarafından verilen ihtisasların şeffaflığı konusunda son engellerin aşılmasının zeminini oluşturulmaktadır. Uluslararası açısından ihtisasların şeffaf, tarafsız ve adilce kabul edilmesi ve hareketlilik amacıyla aşağıdaki belgeler dikkate alınacaktır. • Yüksek okullar tarafından verilen ana belgeler ve beraberinde bulunan Avrupa Komisyonu, Avrupa Konseyi ve UNESCO tarafından işletilmiş modeline göre AB diploma eki hakkında Devlet talepleri Yönergesi (12.08.2004 tarihli Resmi Gazetenin 75. sayısında yayınlanmıştır.) • AB Kredi Transferi Sistemini (ECTS) yürürlüğe geçiren yüksek okullarda kredi biriktirme ve transfer sistemi Yönergesi. (30.09.2004 tarihli Resmi Gazetenin 89. sayısında yayınlanmıştır.) • Yüksek okullarda uzaktan öğrenimin düzenlenmesi konusunda devlet talepleri Yönergesi. (02.11.2004 tarihli Resmi Gazetenin 99. sayısında yayınlanmıştır) Yüksek ve Mesleki öğrenimde kredi transferleri birleşik sistemi ECVET yapılacak. Bu belgeler AB sektörel yönergeler hükmü uyarınca yüksek tahsilli mesleklerin elde edilmesi ile birlikte AB standartları ve uygulamalarının yürürlüğe girmesi durumunda yüksek öğrenimin kalitesinin arttırılmasına ciddi bir esas olacaktır. Bununla birlikte 2004 yılının sonlarında üniversite öğrencilerinin görüşlerini dikkate alan öğrenimin kalitesi ve değerlendirilmesi konusunda dahili üniversite sistemlerinin işlemleri tamamlandı. Eğitim ve öğrenim alanında tüm ilgili tarafların katılımı, ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde üç taraflı organlar vasıtasıyla sağlanıyor. Sosyal partnerlere (Çalışanların ve iş verenlerin ulusal düzeydeki temsilci kuruluşları) eğitim politikalarının yaratılma ve uygulanması konusunda danışmaktadır. Eğitim politikalarının şekillenmesinde istihdam öncelikleri etkili olacaktır. Devlet, Yüksek okulların finanse edilmesi ile ilgili yüksek öğrenime verilen devlet sübvansiyonunun oranı Gayri Safi Milli Hasıla‘dan % 0.6’dır ve bu oldukça düşük bir kamu gideridir. Daha yüksek ya da daha düşük Gayri Safi Milli Hasılası olan ülkeler yüksek öğrenim sistemlerine daha fazla yatırım yapmaktadırlar. Öte yandan Bulgaristan Gayrı Safi Milli Hasılası eski aday ülkelerden daha düşüktür AB ortalamasından ise % 28 kadar daha düşüktür. Eğitimi modernleştirme Ulusal Programı eğitim politikalarının etkisinin değerlendirmesi ile ilgili olan eğitimin kalitesini değerlendirmede göstergeler sistemi işlemleri öngörülüyor. Politikaların gözetimi sırasında tüm resmi olarak ilan edilen toplumsal analizler ve bağımsız araştırmalar dikkate alınıyor. Aktif olan programların ve emek piyasasında alınan tedbirlerin gözetimi ve değerlendirilmesi konusunda metodoloji işlemi sürecinde değerlendirme kriterleri programları ve tedbirleri nitelendiren göstergeleri kapsıyor. Bununla 8 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri birlikte yaşlılara yönelik mesleki öğrenim, etkililik, istihdam ve gelirlere etkisi, sürdürebilirlik ve mali ve teşkilatlandırma kapasitesi de göz önüne alınmalıdır. Ülkede ömür boyunca eğitimin gelişimi konusunda en önemli belgeler ve çalışmalar şunlardır: • Hükümetin (2001-2005 yılı) İktidar Programında – hedef 4 “İnsan kaynaklarının kalitesi ve istihdamın korunması ve ıslahı” olarak belirlenmiş ve genel olarak ömür boyunca eğitimin bir çok yönü mevcuttur. • Şimdi Milli Eğitim Bakanlığı’nda, eğitim alanında Avrupa’nın başarılı çalışmalarını yaymak amacıyla yaşlılara yönelik eğitim stratejisi taslağı hazırlanmaktadır. Şubat 2005’te Bakanlık Bulgaristan’daki eğitim ve öğretim kurumları arasında yayılması amacıyla Bulgarca’ya çevrilen “Konuşmaların Ötesinde Yaşlılar Eğitimi – Politikalar ve Uygulamalar” adlı kitabı yayınladı. • Milli Eğitim sistemi, çeşitli öğrenim yollarının gelişimi ve eğitim olanaklarını açmak konusunda, ömür boyunca eğitim görenlere eğitim ve ihtisas seviyelerini yükseltmek için imkanlar sağlamaktadır. Eğitim ve öğrenim sistemini tanzim eden temel yasaların kabulü ile orta eğitim ve yüksek eğitim sisteminde ve de mesleki öğrenimde eğitim almayı tercih eden şahıslara mesleki ihtisas konusunda gereken seviyeye ulaşması sağlanmaktadır. 2004 yılının sonundan itibaren mevzuatlar açısından Yüksek okullarda uzaktan eğitimin uygulanmasına başlanmıştır. Bulgaristan, AB Milli Eğitim Bakanlarının ve Bolonya Deklarasyonu’nun taleplerini en önce kabul eden ülkeler arasındadır. 1995 yılında Yüksek Eğitim Yasasının kabulü ve 1999 yılında aynı yasanın tadili ve ilavesi ile yüksek öğrenim yeni modelinin gelişiminin temelleri atıldı. 2002 yılında Yüksek Eğitim Yasası’nda yapılan düzeltmeler “tanzimli meslek” deyimini ithal ediyor. Bu deyimin temelinde tanınması özel bir rejime bağlı olan öğrenim programları ve mesleki ihtisaslar konusunda AB standartlarına ve uygulamalarına ülkedeki eğitim programları ve öğrenim koşullarının uyum sağlanması amacıyla tanzimli meslekler listesi üzerinde Devlet talepleri hazırlanmaktadır. Aynı yılda yüksek öğrenimin emek piyasasının ihtiyaçlarına yönelik esneklik ve adaptasyonunu sağlamak amacıyla mevzuatlarda değişiklikler yapıldı ve bu değişiklikler vasıtasıyla yüksek öğrenim sisteminde eğitim programları sicilinin yerini yüksek eğitim alanları ve mesleki yönler sınıflandırıcısı aldı. Bu belgede Bolonya Deklarasyonu’nun öğrenim programlarının açık ve nispetli olmaları tavsiyesini yerine getirmek amacıyla dünya öğrenim ve bilim uygulamalarında herkes tarafından kabul edilen alanlar ve yönler belirtilmiştir. Böylece Yüksek okullara, Avrupa standartlarına, piyasanın değişikliklerine ve ihtiyaçlarına uygunluk içinde kendi imkanlarına göre öğrenim programları ve 9 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri mesleki ihtisaslar takdim etmeleri ve çeşitli öğrenim programları konusunda öğrenciyi hazırlamaları için şans veriliyor. Yüksek öğrenim yasası gereğince Bulgar Yüksek Öğrenim Sistemi orta okulu bitirenlere eğitim sağlamaktadır ve bu eğitim aşağıdaki derecelerden oluşmaktadır : • Birinci derece: Öğrenim planına göre asgari eğitim süresi 4 yıldır. Mezunlar lisans öğrenim –ihtisas derecesine sahip olurlar. Bu derecede verilen eğitim, elde edilen mesleki ihtisas vasıtasıyla geniş iş bulma imkanları ve Avrupa emek piyasasına doğrudan katılımı sağlamak amaçlı, geniş taraflı esas bilgi ve kalifiye derecesi vermektedır. • İkinci derece: Asgari eğitim süresi 5 yıl ya da lisans derecesinden sonra 1 yıldan daha az olmamak suretiyle verilir. Mezunlar yüksek lisans öğrenim – ihtisas derecesine sahip olurlar. Bu derecede verilen eğitim, belirli programlar ya da programlar arası bilim kolu programlarının şekillendirilmesi amacıyla ve emek piyasasının özel ihtiyaçlarına yönelik öğrenim programlarının daha dar yöneltimi ile beraber derin, sağlam temelli bilgi sağlamaktadır. • Üçüncü derece: Asgari eğitim süresi yüksek lisans derecesinden sonra 3 yıldır. Mezunlar “Doktor” öğrenim – bilim derecesine sahip olurlar. Eğitim, bilim programları üzerinde gerçekleştirilir. Bulgar Yüksek öğreniminde, mevzuatlar tarafından belirlenen bir eğitim – ihtisas derecesi daha mevcuttur: “Uzman” Eğitim süresi 3 yıl olan bu derece mesleki yüksek eğitimin elde edilmesi için en kısa süreli derecedir. Mevzuatlara göre uygulama öğrenimine yönelik belirlenen bu eğitim derecesi Yüksek okulların bünyesinde yer alan ya da kendileri tek başına yüksek okul olan Kolejlerde elde edilir. “Uzman“ derecesi yüksek tahsilli mezuniyet ve daha yüksek derecede öğrenime devam edilmesini ya da emek piyasasına katılımı sağlamaktadır. Bu ihtisasın mezun öğrencilerinin büyük bir bölümü eğitimine lisans programlarında devam etmektedir. Bulgar Yüksek öğrenimi AB standartlarına olan uygunluğu hızlandırma sürecinde 2004 yılında Bakanlar Kurulu tarafından kabul edilen önemli adımlar şunlardır: • Avrupa diplom ekinde bölünmez parçası olan yüksek okullar tarafından verilen ana belgelerin içeriklerine yönelik devlet talepleri Yönergesi. • Uluslararası açıdan eğitim ve mesleki ihtisas belgelerinin (diploma, derece, sertifika) adilce kabul edilmesinin şeffaflığını arttırmak, yeterli ve tarafsız veriler sağlanması konusunda yardımcı olmak ekin amacıdır. Eke bağlı olan orijinal belgenin sahibi tarafından 10 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri başarıyla tamamlanan eğitimin özelliği, seviyesi, içeriği ve statüsü konusundaki tarifi taşımaktadır • ♦ Milli Eğitim Bakanlığın ECTS sistemine uygunluk gösteren yüksek okullarda biriktirme ve kredi transferleri sisteminin uygulanması konusunda 21 no’lu Yönergesi. Eksiksiz üniversite öğrencilerinin istihdamına dayalı kredi sistemi yüksek tahsil eğitim – ihtisas derecesinin elde edilmesi konusunda ayrı eğitim periyotlarının karşılıklı kabul edilmesi bazında öğrencilere öğrenim programları, öğrenim ve hazırlık şekilleri ve hareketlilik olanakları sağlanmakradır. Bu sistem modüller bazında eğitimin zamanının ve periyotlarının bireysel olarak seçiminin yapılmasına ve kredinin bir yüksek okuldan başka bir yüksek okula veya bir sistemden başka sisteme aktarılmasına imkan tanımaktadır. Öğrenciye verilen öğrenim kredileri, öğrencinin yüksek okulu tarafından çıkarılan ana belgelere zorunlu olarak kaydedilir ve akademik raporda ve Avrupa diploma ekinde alınan notlar ile beraber ECTS derece cetveline uygunluğu kaydedilir. Öğrenimin kalitesini garantilemek amacıyla uzaktan öğrenimin organize edilmesi koşullarını ve taleplerini mevzuat açısından düzenleyen yüksek okullarda uzaktan öğrenimin organize edilmesi için devlet talepleri konusundaki Yönerge. Uzaktan öğrenim öğretim planının içeriği; ilgili program için talep edilen kredi sayısı, bitirilen eğitim – ihtisas ve mesleki ihtisas derecesini gösteren diploma açısından örgün öğrenime eşdeğerdir ve yalnız Yüksek Öğrenim Yasası nizamına uygun kurulan, ilgili program akreditasyonuna sahip olan üniversiteler tarafından organize edilebilir. Uzaktan öğrenim iş yerinden ayrılmadan eğitimi ve ihtisası arttırmak için imkanlar tanımaktadır ve yönergede özel bir metin ile özel eğitim ihtiyaçları olan kişilere yönelik öğrenim programlar hazırlanması teşvik eder. Bulgar Yüksek okulları Avrupa ve Dünya çapında rekabet gücünü arttırmak açısından müşterek öğrenim programları hazırlamak için AB ülkeleri üniversiteleriyle ilişkilerini geliştirmektedirler. Avrupa’da öğrenim süreçleri birleştirmek ve mesleki ihtisaslar vasıtasıyla Avrupa emek piyasasına erişimi sağlamak amacıyla bazı Yüksek okullarda eğitim AB ülkelerinin dillerinde yapılmaktadır. 2000 - 2005 yılları arasında hükümetler arası karşılıklı öğrenci değişimi programlarının uygulanmasından kazanılan deneyim esas alınarak Milli Eğitim Bakanlığı öğrenim hakkı kazanmak için düzenlenen yarışmalara katılan ve yabancı ülkelere ihtisas yapmak üzere giden öğrencilere, doktora ve ihtisas yapan öğretmenlere ve bilim adamlarına yardımcı olmak üzere bir sistem kurdu. 1995 yılında Yüksek Eğitim Yasası vasıtasıyla Bakanlar Kuruluna bağlı bağımsız Ulusal Değerlendirme ve Akreditasyon Acentesi (HAOA) 11 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri kuruldu. Acente, Bulgaristan’ın Bolonya sürecine katılımıyla Avrupa Yüksek Öğrenim alanının kurulması ile ilgili ve yüksek öğrenimi değerlendirmeye ilişkin Avrupa acentelerinin değerlendirme ve akreditasyon kriterlerinin standartizasyonuna yönelik çalışmalarla ilgili bütün insiyatiflere katılmaktadır. 2004 yılında yapılan Yüksek Öğrenim Yasası’ndaki değişiklikler nedeniyle Ulusal Değerlendirme ve Akreditasyon Acentesi tarafından sağlanan kurumsal akreditasyon sonrası gözetim vasıtasıyla öğrenimin kalitesini arttırmayı sağlamaktadır. 1995-2004 döneminde yüksek okullar, öğrencilerinin görüşlerini dikkate almış ve Ulusal değrlendirme ve akreditasyon acentesi kriterlerinin bir parçası olan öğremin kalitesini değerlendirmek ve arttırmak ve görevli öğretmenler ve personel konusunda dahili üniversite sistemlerini geliştirmişlerdir. Bu sistemlerin bir bölümü ISO 9001:2000 sertifikası sahibidir. Yüksek okulların yapısı Yüksek Öğrenim Yasası tarafından tayin edilmiştir. Özel yüksek okullara yasada bulunan düzenden farklı organizasyonları kullanmaları için hak verilmiştir. Yüksek Öğrenim Yasası tarafından sağlanan Bulgar yüksek okullarının özerkliği, AB üyesi ülkelere göre daha fazladır. Ayrıca bu özerklik kişisel ihtiyaçlara ve emek piyasası gereksinimlerine uygun olmak üzere yüksek okullara dereceli öğrenim ve yüksek lisans sonrası ihtisası arttırmak için azami program çeşitliliği olanakları sağlamaktadır. Yüksek okullara uzaktan eğitimi organize etme olanaklarının sağlanması, kurumsal ağın ve yeni öğrenim modellerinin geliştirilmesi vasıtasıyla yüksek öğrenime erişim geliştirilmiştir. 2005 yılında dezavantajlı insanlara yüksek öğrenime erişimi sağlamak amacıyla Bulgaristan Parlamentosu öğrenciler ve doktora yapanlara yönelik bir yasa kabul etti. Yüksek okulların özerkliği sayesinde ülkedeki kurumlarla yabancı yüksek öğrenim kurumlarının partnerlik ilişkileri kurmalarına ortam sağlamaktadır. 2002 yılında Güneydoğu Avrupa İstikrar Paktı, bir proje kapsamında Ruse Üniversitesi, Gürgevo Romen – Bulgar Ekonomik Üniversite Koleji, Bükreş Ekonomi Akademisi, Almanya Bon Üniversitesi’ne bağlı AB Entegrasyon Merkezi, Chemnits Teknoloji Üniversitesi, Frankfurt Viadriva Avrupa Üniversitesi ile birlikte Bulgar – Romen Uluslararası “Avrupa” Üniversite Merkezi kuruldu. Uzun vadeli, başarılı işbirliklerinin diğer örnekleri şunlardır: Sofya Teknik Üniversitesi ve Almanya Karlsruhe Üniversiteleri, Braunschvaig Teknik Üniversitesi (1990 yılından itibaren) ve AUF Frankofon Üniversiteler Birliği (1993 yılından itibaren), Sofya Kimya Teknolojiler Üniversitesi ve (1991 yılından itibaren) Hamburg Teknik Üniversitesi, (1992 yılından itibaren) AUF aralarında, Sofya Mimarlık, İnşaat ve Jeodezi Üniversitesi ve Viyana Teknik Üniversitesi. Ayrıca özel yüksek okullarından büyük bir bölümü uluslararası katılımla kuruldular. 12 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Üniversiteler ve Bilim – Araştırmacılık Enstitüleri arasındaki ilişkiler, öncelikle ders verme vasıtasıyla bilgi alışverişi ve üniversite öğrencilerinin araştırmacılık çalışmalarına katılımıyla sağlanmaktadır. İşletmelerde yapılan uygulama dersleri ve staj programlarının koşulları yasal olarak düzenlenmiştir. Fakat, genel olarak uygulama dersleri hala yüksek öğrenim sisteminin zayıf tarafıdır. 2002 yılından itibaren Ekonomi Bakanlığı, ABD Büyükelçiliği ve çeşitli iş kuruluşlarının desteği ile staj eğitimi ve kariyer gelişimi sağlamak üzere, her yıl işverenlerle yüksek okullar arasında ilişkilerin kurulabilmesi için kampanyalar yapıyor. Bolonya süreci dahilinde olmaması nedeniyle kolejlerin verdiği eğitimin statüsünde yasal değişiklikler yapılacaktır. Bunun yanı sıra Bulgar Yüksek Okullarının sayısının optimal hale getirilmesi gerekmektedir. Burada akla bir soru takılıyor: Bunu en mantıklı şekilde nasıl yapalım? Burada idari yöntemler asla kullanılmamalı. Ülkede nispeten az öğrencisi olan yüksek okullarımızın sayılarıfazladır. Bu tür üniversitelerin profili, önce büyük üniversitelere bağlanmalarını ve ondan sonra bu büyük üniversitelerle bütünleşmelerine imkan tanımaktadır. Bu gelişmenin, yüksek öğrenim almış uzmanları istihdam eden kuruluşların, iş sektörünün ortak çabalarının ve Akreditasyon ve Değerlendirme Ulusal Acentesi’nin görüş ve gözlemlerinin bir sonuca vardırılmadan gerçekleşmesi mümkün değildir. Şu anda yüksek okulların kaynaklarının bölüştürme mekanizmalarının iyileştirilmesi doğrultusunda çalışmalar yapılmaktadır. • Akreditasyon sonuçları dikkate alınıyor; • Öğrenci adaylarının istekleri araştırılıyor; • Eğitimin bedeli ve emek piyasası analiz ediliyor; • Kaynakların sarfedilmesi konusunda rapor verme kuralları yapılıyor, eğitim ve bilim çalışmaları için kurallar hazırlanıyor. Eğitim kurumlarının artması, yüksek öğrenimin gelişimi, çeşitli hareketlilik şemalarının yaygınlaşması ve bir ihtisasın akademiksel amaçlı kabul edilmesi ve ihtisasa götüren yolda öğrenim programlarının yeri, süresi, içeriği ve değerlendirmesi konusunda eksiksiz bilgiler talep edilmektedir. Çok sayıda ihtisas belgelerinde yeterli bilgi verilmemektedir ve bu belgeler şeffaf değildirler. Bu bakımdan işe başlamak amacıyla elde edilen ihtisas hakkında uluslararası kabul edilen bilgileri mevcut olan belgelerle çalışmak gerekiyor. Bu tür bilgileri, yürürlüğe geçen ‘Avrupa diplom eki’nde en önemli madde olan yüksek okullar tarafından verilen esas belgelerinin içeriklerine yönelik devlet talepleri yönergesidir. ЕСTS’nin ithal edilmesi ile yabancı ülkelerde yapılan öğrenim periyotları ve yüksek tahsilde nihai ihtisasların kabulü konusunda imkanlar tanıyor. Yüksek okullarda uzaktan eğitimin organize edilmesi mevzuatlarda düzenlenmiştir. Yüksek Öğrenim Yasası son değişiklikleri ile Bulgar Yüksek 13 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Okulları tarafından verilen ihtisasların şeffaflığı konusunda son engellerin kaldırılması için temeller atıldı. Aynı zamanda değerlendirme ve akreditasyon yapan AB’nin önde gelen yüksek okulları ve birlikleri tarafından yapılan kıyaslama, değerlendirme ve belgelendirme vasıtasıyla çeşitli eğitimsel ihtisas seviyelerinde öğrenim gören uzmanların kalitesinin arttırılması açısından Ulusal Değerlendirme ve Akreditasyon Acentesi faaliyetlerin içeriğini değiştirdi. Kopenhag ve Bolonya süreçleri çerçevesinde yapılan insiyatifler bağlamında mesleki ve yüksek öğrenimde kredi transferleri konusunda birleşik sistemin ECVET hazırlıkları yapması beklenmektedir. Bu bağlamda en yakın zamanda beklenen değişiklikler konusunda Bulgar öğrenim kurumlarını bilgilendirmek gerekiyor. Hareketliliğinin kalitesinin arttırılması ve sanal hareketlilik gelişimi için üzerinde anlaşılmış organizasyonlar çerçevesinde önlemlerin gelişimi açısından, yaşlılara verilen eğitiminde kilit bilgi ve beceri elde edilmesi öğrenimin gelişmesine, yabancı dil eğitiminde ve yabancı dil mesleki bilgiler konusunda veriminin artmasına, PHARE, LEONARDO, SOKRAT, MİNERVA v.s. programlarında gerçekleştirilen proje sonuçlarının kullanımı, yayılması ve çarpan etkisine, öğrenim ve mesleki ihtisas sertifikalarının hareketliliği ve şeffaflığı konusuna EUROPASS, AB tanıtımını yapılmasına büyük önem veriyor. Yüksek öğrenim konusunda – öğrencilere daha geniş bir serbesti hazırlık ve serbest düşünce ve sorunların çözümü ve karar alma sırasında analitik bir yaklaşım imkanı tanımak amacıyla konferanslara dayalı ders verme örgün sisteminin geliştirilmesi gerekiyor. Bu yüzden AB ana dillerinde yayınlanmış olan dahili güncel ders kitaplarının sağlanması konusunda zorluklar mevcuttur. Yakında “Eğitim” branşının bilgilendirme sisteminin bölünmez bir parçası olan yüksek öğrenim yönetimi için bilgilendirme sistemi kurulacak. Bu çalışma, yüksek öğrenim sistemi yönetiminin etkililiğini arttıracak ve ulusal istatistik kurumuna ihtiyaç duyduğu bilgileri sağlayacak. AB yüksek okulları ile yapılan öğrenci ve öğretmen değişimi sırasında bütün bilgileri kapsaması tasarlanan AB yüksek öğrenim ağlarıyla bağlantısı olan Ulusal akademik iletişim ağsı kurulacak. Avrupa ortak öğrenim alanının kurulması, ihtiyaçlara ve taleplere karşılık teknik üniversiteler, mevcut Bulgar üniversitelerinin gayretleri, yeni etkileyici ve integral programlar, sanal fakülteler, sanal bilimsel - araştırma laboratuarları, elektronik ve uzaktan eğitim merkezleri, kariyer gelişimi merkezlerinin açılması doğrultusunda olacaktır. Bulgar Sanal Üniversitesi kurulmuştur. Bulgar sanal üniversitesi’nin mevcut durumu ve perspektifler 2002 yılında Avrupa Komisyonunun “Elektronik Öğrenim” inisiyatifine karşılık Bulgaristan’da sanal öğrenim alanı kurulması için Ulusal Program başlatıldı. Program genellikle Ulaştırma ve İletişim ve Milli Eğitim Bakanlıkları 14 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri tarafından finanse ediliyor. “Djon Atanasov” adına computing pilot sanal kürsüsü kuruldu ve bir yıl sonra Bilgilendirme ve İletişim Teknolojiler Fakültesi oldu. 2004 yılının sonunda Rektörler Kurulu Başkanlığı, Bulgar Bilim Akademisi (BBA), Yüksek Atestasyon Komisyonu, Bulgaristan Bilim Adamları Birliği, Bilim-Teknik Birlikleri Federasyonu, Bulgar Bilim Teknolojiler Birliği, Bilim ve iş sektörleri kuruluşlarının inisiyatifi ile Bulgar Sanal Üniversitesi (BSÜ) kuruldu. http://ecet.ecs.ru.acad.bg/bvu Kurucularının amacı öncelikle Bulgar Sanal Üniversitesi’nin Bulgaristan’ın bütün üniversitelerine yönelik ulusal bir eğitim kapısı olması ve tedrici fonksiyonların bağımsızlığının ve öneminin artmasıdır. Bulgaristan’daki üniversitelerin bütünleşmesi konusunda bu adım ilk ve gerçek adımdır. BSÜ’nin ve programın genel olarak amacı, bölgesel üniversitelere elektronik eğitime geçiş sürecinde çeşitli teknik ve metodik yardımı sağlamak. Daha ayrıntılı örnek vermek gerekirse; elektronik eğitim için bilgisayar laboratuarları kurmak, elektronik eğitim için soft ware platformları oluşturmak, web kurs çalışmaları, sanal kütüphaneler, uzaktan eğitim merkezleri, sanal üniversite ve kampusler kurulması sırasında Bulgar eğitim yapısının Avrupa ve Dünya eğitim sistemleriyle bütünleşmesine yardımcı olmaktır. Kuruluşundan itibaren bir yıl içerisinde şunlar yapıldı: BSÜ internet sitesi yaratıldı. Bölgesel üniversitelere Portal fonksiyonlarını başarıyla yapan bu site üzerinden yüksek eğitiminin belirli bir alanından başlarken mesleki eğitimi alanları üzerinden geçerek aradığınız özel programa ulaşmak suretiyle bu programda lisans eğitimi veren üniversitelerin sitelerine ulaşabilirsiniz. BSÜ’nin internet sitesi, yakında yapılacak olan sanal kütüphaneler ile ulusal ağın merkezi olacaktır. Yüksek Referans Komisyonu ile birlikte, doktora yapanlar için BSÜ’nin ilk bağımsız birimi – sanal bilgi merkezi kuruldu. Bu sitede mevcut olan bilgiler ülkede doktora yapan herkese açıktır. Sitede doktora yapanları doğrudan ilgilendiren mevzuatlar, yönergeler ve talimatnameler yayınlanmış ve de bilim programlarının sınıflandırılması, özel bilim kurullarının, derece ve ünvan verme hakkı olan programların listeleri mevcuttur. Siteden, doktora yapanların sağlam temelli çalışmaları için öğretim planı indirebilirsiniz ve yine sanal kütüphanede bu plan konusunda ders kitapları bulunabilir. Siteyi ziyaret edenlerin sayısı şimditen 20.000 kişiyi aştı. Üniversitelere bedava bilgsayarlar teslim edildi ve elektronik eğitimi uygulamak üzere yeni bilgisayar laboratuarlarının donatımı yapıldı.. İnternet bağlantısının hızı arttırıldı. Çoğu Üniversitede kablosuz internet bağlantısı ortamı yaratıldı ve böylece hareketli öğrenime geçiş için esas oluşturulmuş oldu. Öğretmenlerin internet ortamında öğretim materyallerini yayınlamaları konusunda teşvik etmek amacıyla yüksek öğrenimin ihtiyaçlarına yönelik 15 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri elektronik öğretim içeriği konusunda Ulusal yarışma düzenlendi. Bu yarışmada birinci olan iki sitenin başlangıç sayfaları aşağıda sunuluyor. Ulusal Elektronik Eğitim Semineri düzenlendi. Seminer bundan sonra sürekli olacak. Seminerin ilk oturumu elektronik eğitim konusunda software platformları üzerine yapıldı. Seminerin ikinci oturumun konusu ise uzaktan eğitim merkezleriydi. “Elektronik Eğitim - Firma Personelinin Kalifiyesini Arttırmak için Yenilikçi Yaklaşım” konulu seminer düzenlendi. Düzenlenen seminerlerin materyalleri BSÜ’ nin internet sitesinde yayınlanmıştır. Elektronik eğitim konusunda 22 ülkenin bilim adamlarının katılımıyla uluslararası bilim konferansı düzenlendi. Bulgaristan’da sanal öğrenim alanın mevcut durumu ve perspektifleri konusunda bir kitap yayınlandı ve bütün üniversiteler, kolejler ve enstitülerin kütüphanelerine teslim edildi. Kitapta çok sayıda fotoğraf ve belgeler aracıyla sanal öğrenim ortamı yaratmak konusunda ulusal programının hedefleri, görevleri ve program üzerinde yapılan çalışmaların sonuçları yayınlanmış. Kitabın ekinde bazı ünlü sanal üniversitelerin siteleri ve WEB öğretim ders araçları yaratılması konusunda Sanal Merkezi projesi kapsamında yapılan “Bilgisayarın organizasyonu” Sanal Laboratuar çalışmaları yer almakta. Doktora yapan görevli öğretmen Tsvetan Hristov 21 yerli ve yabancı üniversitede tesisatı kurulan ve kullanılan kendisinin hazırladığı Elektronik Eğitimi Software Platformu’yla Cumhurbaşkanı tarafından “Djon Atanasov” başarı belgesi ile ödüllendirildi. Doktora yapan Aneliya Vasileva ve Galina İvanova hazırladıkları sanal eğitim ortamları çalışmasıyla Bilim adamların Birliği tarafından “Kristal priz” ödülünün sahibi oldular. Sanal öğrenim ortamının gelişiminde perspektifler, kaliteli ve kolay erişimli elektronik içeriği mevcut sanal kütüphaneler ulusal ağının kurulmasını öngörmektedir. Şimdi çoğu üniversitede uzaktan eğitim merkezleri kuruluyor. Gelecekte bu merkezler gelişecek ve bölgesel sanal üniversitelere dönüşecek. Bunlar gerçek üniversitelerin internet ortamındaki modelleri olacak ve belirli bölgelere hizmette bulunacaklar. Açıkçası bir sanal üniversitenin alanı gerçek üniversitenin alanından çok daha büyük olacak ama gerçek üniversiteler deyim olarak tamamen anlamını kaybetmeyecek. Zira başlangıçta derslerin ve sınavların bir bölümünün örgün eğitim sistemi ortamında yapılması gerekecek. Aşağıda sanal üniversite yaratılması konusunda ana etaplar belirtilmiştir: Bulgar Sanal Üniversitesi’nin kurumsallaşması gerekiyor. Bazı önemli bilgiler ve kaynaklara erişimi kolaylaştırmak amacıyla Avrupa sanal üniversiteler ağına katılmak üzere başvurmak zorunda. Elektronik eğitimde devamlı meydana gelen problemlerinin çözümü için değerli deneyim paylaşımı imkanları sağlayan bilim seminerleri ve konferansların gelecekte de düzenlenmesine devam edilmesi öngörülüyor. 16 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Sonuçta elektronik öğrenimin örgün öğrenimin alternatifi olmadığını bir kez daha vurgulamak istiyoruz. Bu iki öğrenim şekilleri karşılıklı birbirine girecek ve eksikliklerini kapatacak. Ama elektronik öğrenimin rolü artacak. Bulgar Sanal Üniversitesi’nin misyonunda kaydedildiği gibi bu eğitim vasıtasıyla “geniş erişimli, kişisel ihtiyaçlara adapte edilmiş, ömür boyunca kaliteli eğitim konusunda yüksek insani görüşü hayata geçirmek, gerek Bulgaristan topraklarında ve gerekse ülke dışında yaşayan vatandaşlara bilgi toplumunda gerekli bilgi ve yetenekleri elde etmeleri konusunda modern bilgilendirme ve iletişim teknolojileri 6 imkanlarını daha aktif ve etkili kullanımları” Sofya Teknik Üniversitesi’nin Akademik Yönetimi üniversitenin bütün yüksek kürsülerde ve fakültelerde bilim ve iletişim teknolojilerinin belli amaçla ithal edilmesini teşvik etme ve yönetme konusunda kararlıdır. Sofya Teknik Üniversitesi Senatosu kararı sonucu 2004 – 2005 eğitim yilindan itibaren yürürlüğe geçen Microsoft Class Server ile Elektronik Software Mimarisi öğrenim (е-Learning) programı ithal edilmiştir. 7 Mevcut kaynakları kullanarak her fakülte, kolej ve yüksek okulda aşağıdaki birimleri kapsayan bir yöresel merkez kurulmaktadır: а) Elektronik öğrenimi için software mimarisi tesisatı yapılan özel server; b) Sisteme LAN/Internet üzerinden erişimi sağlanan bilgisayar iş yerleri. Servere erişim yöresel ağdan, internet üzerinden, çeşitli bilgisayar laboratuarlarından ve ayrı bilgisayar sistemlerinden yapılabilir. Öğretmenler elektronik öğretim materyalleri hazırlanmasında, öğrenimde, öğrencilerin bilinçlerini değerlendirmede ve öğrenim sürecinin yönetiminde e-Learning mimarisini kullanmaktadırlar. Kayıtlı öğrencilerin e-Learning ortamına erişimleri var. Öğretim materyallerini, çalışmak için talimatları ve testleri elektronik olarak alıyorlar. Ulaştırma Bakanlığına bağlı “Ulaşım, Bilgilendirme ve İletişim Teknolojilerinin Gelişimi” Acentesi tarafından finanse edilen “Bulgar Sanal Üniversitesi” Projesi kapsamında, Sofya Teknik Üniversitesi’nde yüksek okulun tüm fakültelere ve birimlere sağlanan erişimi ile mühendislik bilimlerinde sanal öğrenim ortamı yaratmak amacıyla iki yeni bilgisayar laboratuarının donanımı yapıldı. (Bilgilendirme Kaynakları Merkezi, Laboratuar № 2101В, 2101Г) Blagoevgrad Güneybatı Üniversitesi’ne bağlı elektronik öğrenimi öğretim – teknoloji merkezi 8 6 Assoc.Prof.D-r Angel Smrikarov, Manager of the project, ASmrikarov@ecs.ru.acad.bg http://www.tu-sofia.bg/Bul/index.html-27.02.06.-14.36 8 http://www.swu.bg/index_bg.htm 7 17 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri 01.09.2005 tarihinden itibaren Blagoevgrad Güneybatı Üniversitesi Öğrenim ve Teknoloji Merkezi, URL sistemi ile ulaşımı olan elektronik eğitim kursları organize ediyor. (www.e-learning.swu.bg/moodle) İletişim ve Bilgilendirme ve Komünikasyon Teknolojilerinin Gelişimi Acentesi tarafından organize edilen Elektronik İçerikli Ulusal Yarışma’da “Pedagojik Bilimler” dalında “Bilgisayar eğitimi metodları” programı ikincilik ödülünün sahibi oldu. Bu dalda birincilik ödülü verilmedi. Ödül alan çalışmalarının listesine http://www.ict.bg/BG1/e-content_decisions_web.pdf. adresinden ulaşabilirsiniz. Bilgilendirme teknolojileri, internette programlama, internet teknolojileri, bilgisayar eğitim metodları, yapay entelekt kursları organize ediliyor. Yeni Bulgar Üniversitesi’nde İSDO adını taşıyan elektronik eğitim sistemi bulunmaktadır. Bu sistemle öğrenim ve bilim materyalleri kullanabilir, meslektaşlar ile çeşitli konularda tartışmalar yapılabilir, sorular sorulabilir. Çeşitli programlarda eğitimin yönetimi ve desteklemesi için sanal öğrenim ortamı yaratılmaktadır. Programın internet sayfasında sanal eğitim modüllerine bağlantılar mevcuttur. Bu sistemde (Veda), programda yer alan konular, öğrenim materyalleri ve okunması gereken kitaplar hakkında bilgiler yayınlanıyor. Bunların yanı sıra Yeni Bulgar Üniversitesi kütüphanesinde mevcut olan kitaplar ve yayınlar kontrol edilebiliyor. Burada üniversite öğrencilerine ödev ve test çalışmaları verebilirsiniz. Öğrencilere ödev ve test çalışmalarının son teslim tarihleri konusunda bilgi verebilirsiniz ve çalışmaların değerlendirmesini yapabilirsiniz. Sistemde öğrencilerin aralarında bilgi alışverişi yapmalarını ve öğretmenlere soru sormalarına olanak sağlayan online forum mevcuttur. İSDO sisteminde http://isdo.nbu.bg/ sanal dersler yapılıyor, öğrencilere çözmeleri için problemler veriliyor. Eğitim için radyo ve televizyon da mevcut. Burada öğrenim materyalleri yayınlayabilir ve sanal forum aracılığıyla öğrencilerle temasa geçebilirsiniz. Yeni Bulgar Üniversite’nin internet sitesinin açılışından bir kaç saniye sonra otomatik olarak başlayan radyo eğitim programı var. Bunun için bilgisayarınızda Windows Media Player 8 programı bulunmalı ve internet bağlantısının hızı 12 Kbps’dan fazla olmalıdır. Örnek bir haftalık radyo programı gösterilmiş 27.02.2006, 14:45 Küçük işletmenin ekonomisi (6 bölüm) 27.02.2006, 15:00 Küçük firmanın hukuksal problemleri (5 bölüm) 27.02.2006, 15:15 Küçük firmanın hukuksal problemleri (6 bölüm) 27.02.2006, 15:30 Küçük firmanın mali yönetimi (5 bölüm) 27.02.2006, 15:45 Küçük firmanın mali yönetimi (6 bölüm) 27.02.2006, 16:00 Fiyat politikası (5 bölüm). 18 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri İnternet sitesinin açılışından bir kaç saniye sonra otomatik olarak başlayan Yeni Bulgar Üniversitesinin eğitim amaçlı film gösterimi faaliyettedir ve adresi şöyledir: http://isdo.nbu.bg/index.php?p=tv, Bunun için bilgisayarınızda Windows Media Player 8 programı bulunmalı ve internet bağlantısının hızı 100 Kbps’dan fazla olmalıdır. PROGRAM • 27.02.2006, 14:00 Mikroekonomi (1 bölüm) • 27.02.2006, 14:30 Аntropoloji - Benş Müzesi hakkında film (Fransızca) • 27.02.2006, 15:00 Мikroekonomi (4 bölüm). Ortak Avrupa öğrenim alanı kurulması için, ihtiyaçlara ve taleplere karşılık teknik üniversiteler, mevcut Bulgar üniversitelerinin gayretleri, yeni etkileyici ve integral programlar, sanal fakülteleri, sanal bilim araştırma laboratuarları, elektronik ve uzaktan eğitim merkezleri, kariyer gelişimi merkezlerin açılması doğrultusunda olacaktır. Bulgar Sanal Üniversitesi kurulmuştur. Varna Teknik Üniversitesi’nde 18 programda eğitim veriliyor. Öğrenim üç eğitim – ihtisas derecelerinde yapılmaktadır. Öğrenci adaylarının kabulünü belirleme konusunda Varna Teknik Üniversitesi’nin politikası ulusal ve bölgesel önceliklerin arasında dengeyi esas almaktadır. Şu anda ülke çapında ‘bilgisayar ve iletişim teknolojileri uzmanları’na büyük ihtiyaç duyulmaktadır. Bölgesel planda ticaret gemilerine mürettebat arayışları yüksek olduğu için ‘denizcilik ve gemi onarımı uzmanları’na ihtiyaç var. Varna Teknik Üniversitesi sanayinin ihtiyaçlarına karşılık Makine, Elektrik, Elektronik gibi örgün programlarda da eğitim vermektedir. Aday öğrencilerin İktisadi Menajerlik ve Sanayi Tasarım programlarına büyük ilgi göstermeleri nedeniyle isteklere karşılık yeni eğitim programlar açıldı. Dünya Bankası tarafından finanse edilen öğrenci adaptasyonu ve mesleki yönlendirme merkezi kurulacaktır. Öğretim planlarının Avrupa üniversitelerinin planları ile uyum sağlanması, kredi sistemi uygulanması, yüksek tahsil diplomalarının tanınması ve öğrencilerin hareketliliği ile ilgili sorunları ortadan kaldırıyor. `Denizcilik” programı öğretim planları IMO taleplerine uymaktadır ve öğrenim programların hacmi konusunda onlardan önemli ölçüde üstündür. UK Dandy Abertey University ile birlikte kredi sistemlerle uygunluk içinde “Bilgisayar sistemleri ve teknolojileri” program konusunda yeni çalışmalar yapılmaktadır. Öğretim planlarının uyum sağlanması, E-Learning öğrenim sürecinde, dünya bilgisayar internet ağının kullanımı gibi yeni eğitim şekilleri ihraç etmesiyle ilgili. Bu doğrultuda şimdi Sofya Teknik Üniversitesi ve Sofya Üniversitesi ile ortak Dünya Bankası programı tarafından finanse edilen “Elektronik”, “Bilgisayar sistemleri ve teknolojileri” “Bilgisayar programcılığı ve matematik” programları eğitiminde E-Learning programının uygulanmaya başlaması üzerine proje gerçekleştiriliyor.. UK 19 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri London Middlesex, Üniversitesi ile Varna Teknik Üniversitesi arasında yapılan anlaşmaya göre Varna’da İngiliz E-learning dış merkezi kurulacak. Bu anlaşmanın gerçekleşmesi Middlesex üniversitenin kalite bölümü çalışma grubunun Varna Teknik Üniversitesi’nde ne yapacağı denetimden sonra olacak. “Bir ömür için eğitim” sisteminden “Ömür boyunca eğitim” sistemine geçiş, PHARE Programı ve TEMPUS Programı projelerinin hibe yardımıyla kurulan “Daimi eğitim merkezi” sayesinde gerçekleştiriliyor. Varna Teknik Üniversitesi “İhtisas yükseltme bölümü” yeni meslek “öğretmen” ve “tasarım”, KOBİ’ler muhasebesi, firma mali yönetimi, bilgisayar ağları ve internet, reklam sektörü ve bilgisayar animasyon ihtiyaçları için görüntü işlemi, DVD müellif fimlerin yapımı, CD ve DVD interaktif multimedya sunumları, audio sinyaller ve sanal stüdyo teknolojileri sayısal işlemi, Isıtma, ventilasyon ve klima, otomatik vites kutularının teşhisi ve tamiri konusunda kalifiyenin sağlanması için altı aylık kurslar ve öğrenim programları organize ediyor. Üniversitenin programları üzerinde bireysel ihtisas çalışmaları Mesleki kurslar: • Rüzgar enerjisi – Geri dönüşüm enerji kaynaklari • Doğal gazla çalışmalar için gaz tesisatı tasarımı • Propan butan gazla çalışmalar için gaz tesisatların işletmesi ve bakımı • Doğal gazla çalışmalar için gaz tesisatların işletmesi ve bakımı Otomobil gaz tesisatların teknik denetimi. reklam sektörü ihtiyaçları için video görüntü işlemi, Bilgisayar animasyonu Video görüntü işlemi. Müellif DVD filmler yapımı CD ve DVD interaktif multimedya takdimler. İlim – araştırma İnternet laboratuarı 9 Müdürü Doç. Dr. Müh. Trifon Ruskov olan Üniversite İlim–Araştırma İnternet Laboratuarı (ÜİAL) 1999 yılının başlarında kurulmuştur. ÜİAL, Varna Teknik Üniversitesi ve bölge kapsamında Üniversite Bilgisayar Ağına (ÜBA) ve bu ağın merkez hardwere, softwere ve Akademik İnternet ağını geliştirerek bu ağlar arasında koordinasyon ve ulaşımı sağlamaktadır. Laboratuar öğrenim süreci ile ilgili ağ software bakımını ve gelişimini destekler, internet uygulamaları ve sistemi ve ağ program sağlanması alanında öğrenciler, mezunlar ve doktora yapanlar ile öğretim ve bilim çalışmaları yapmaktadır. Varna Teknik Üniversitesi’nde Milli Eğitim Bakanlığı bölgesel merkezi için taleplere göre 24 saat hizmet veren İnternet merkezi kurulmuştur. İnternet Merkezi Bulgaristan’daki Akademik İnternet ağına (UNİKOM B) bağlı bölgesel 9 http://cs.tu-varna.acad.bg/noflashindex.php- научно-изследователска дейност 20 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri merkez olarak kurulmuştur. Şehirde ve ülkenin doğu kısmında bulunan üniversitelere İnternete ulaşımı sağlar. Bütün kürsü, fakülteler ve öğrencilere öğrenim ihtiyaçlarını karşılamak için ücretsiz internet ulaşımı sağlanmış. Varna T.Ü.’nde “Bilgilendirme Teknolojileri Merkezi” ne bağlı yöresel Cisco Акаdemisi, Cisco Networking Academy (CNAP) öğrenim programı üzerinde 1 ve 4 sömestr aralarında eğitim kursları organize ediyor. Çalışmalar Cisco Systems teçhizatla donatılmış öğrenim laboratuarlarında yapılıyor Teçhizatta Cisco 2651 и 1721 yönlendiriciler, VLAN кomutatörler Cisco Catalyst 2950, коnsantratörler, patch paneller mevcut Linux laboratuarı ve LABTIC bilgisayar ağları 10 Varna T.Ü. Linux ve bilgisayar ağları laboratuarı 14.11.2001 tarihinde Hükümetlerarası Frankofon Acentesi ile imzalanan PS/INTIF/fp/20011112-050 sözleşmesi gereği kuruldu. Laboratuarın yöneticisi Doç. Dr. Trifon Ruskov’dur. Frankofon ülkelerde bilgilendirme teknolojileri alanında insan kaynaklarının kazandırılması, eğitim ve gelişim faaliyetleri 1999 yılından beri Hükümetlerarası Frankofon Acentesinin “Bilgilendirme teknolojilerinde ulusal kapasitenin geliştirilmesi” programı kapsamında yapılmaktadır. Şu ana kadar 8 frankofon ülkede 8 laboratuar kuruldu. Laboratuar çalışma istasyonu 12 modern multimedya bilgisayar, 2 server VLAN switch и Cisco ruter ile teçhiz edilmiş. Laboratuar, öğrencilerin serbest zamanları ile ilgili çeşitli faaliyetlerinin koordinasyonunu yapan bir merkez oluşturuyor. Öğrenciler yöresel ağların topolojisini kurmak, kablolaşma, Cisco yönlendiricilerin yerleştirilmesi, ağ iletişiminde problemlerin çözümü ile ilgili çok sayıda uygulamalı dersleri görüyorlar. Laboratuarda bilgisayar ağları, İnternet uygulamaları ve Cisco Systems Akademik programı konusunda eğitim veriliyor. Gabrovo Teknik Üniversitesi yöresel Cisco Акademisi’nde de eğitim benzer koşullarda uygulanıyor. Cisco Networking Academy Program (CNAP) 11 yerli ve dünya şirketlerinin taleplerine uygunluk gösteren bir programdır. Program, bu günlerde büyük ilgi toplayan “Bilgisayar ağlarının tasarımı, kurulması ve bakımı” öğrenim programı konusunda modern ve güncel eğitim vermektedir. Bu programda eğitim görenler Cisco Systems: 'Cisco Certified Network Associate’ sertifikasının sahibi oluyorlar. Dört sömestrı bitirenler 'Cisco Certified Network Professional' taleplerini kapatabilirler. Gabrovo Teknik Üniversitesi Avrupalı partneriyle birlikte aşağıdaki programlar kapsamında çalışmalarda bulunmaktadır: “Sokrat/Gründvik” 10 http://cs.tu-varna.acad.bg/noflashindex.php 11 http://www.tugab.bg/education/index.html-27.02.06. 21 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri "Adapte edilmiş spor oyunları ve fiziksel faaliyetler vasıtasıyla devamlı işsiz kalanları topluma kazandırmak" Projesi • “Engelli insanların öğreniminin bütün şekillerine ulaşımını sağlayan eğitim uygulamaları ” Projesi “Leonardo da Vinci” Programı • “Avrupa bölgeleri ve öğrencilerinin kültürler arası programı " Projesi • “Kobiler için uluslararası muhasebe standartları ve mali menajerliği konusunda eğitim ” 12 Projesi • “Kobilerde çalışan personele yönelik kalite yönetimi ve çevre yönetimi ömür boyunca eğitim konusunda mesleki öğrenim” Projesi . 13 • AB V Çerçeve Programı • CEEPUS Programı • “Otomatik yönetim ve ayarlama” CZ 103 Projesi • “E - Learning teknolojileri” İlim – Araştırma Laboratuarı “E - Learning teknolojileri” İlim – Araştırma Laboratuarı, 1997 yılında TEMPUS SJE Project 07388/1994-97 uluslararası projesi kapsamında Sofya Teknik Üniversitesinde kuruldu. Görevi: Açık mesleki standart kullanımı aracıyla elektronik öğrenim modern mimarisi ve hareket eden tüketicilere yönelik bölüştürülmüş özel ortamlarda bilimsel araştırma ve çalışmaları. Öğrenimde en başarılı çalışmaları takip ederek, alanda global standart ve spesifikasyonlara göre modern öğrenim metodlarının uygulamasıyla, eğitimde yenilikçi yaklaşımları teşvik etmek laboratuarın özel hedefidir. Laboratuar devlet teşkilatları, eğitim kuruluşları ve sanayi sektöründen partnerlerle yapılan işbirliği aracılığıyla öğrenim ve bilgilendirme sistemleri için modern nesil bölüştürülmüş ortamlarının algılanmasını desteklemektedir. Yönler: • Öğrenim teknolojik sistem mimarisi; • SCORM elektronik öğrenim teknoloji mesleki standartları; • Objektif yöneltilmiş analiz ve tasarım; • Mürekkep softwere sistemlerinin tasarımı için eşitlenmiş süreç; • Hareket eden tüketicilere yönelik bölüştürülmüş özel ortamlar; • Elektronik şemalar tasarımı üzerinde bilgisayar analiz metotları; • Elektronik şemalar tasarımının otomatizasyonu; • İntegral şemalar aksamlarının şekillenmesi ve makroşekillenmesi; • Filtre tasarımı; • 'Üniversite-Sanayi-Bilim Toplumu' işbirliği. Uluslararası mesleki ve bilim teşkilatlarına üyelik: 12 13 http://www.fmias.org http://www.volitrainquem.org/ 22 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri • EAEEIE European Association for Education in Electrical and Information Engineering; • ARIADNE Alliance of Remote Instructional Authoring and Distribution Networks for Europe, Foundation for the European Knowledge Pool, Lausanne,Switzerland; • JAPIT Scientific Journal for Applications of Information Technology, Vienna, Austria; • EDEN European Distance Education Network; • VIEWDET Vienna International Workshop on Distance Education and Training, Vienna, Austria; • IEEE Institute of Electrical and Electronics Engineers. E-Learning insiyatifi, Elektronik Teknikler ve Teknolojiler fakültesinde öğretim çalışmalarının organizasyonu ve yönetiminde, “E Learning teknolojiler” Ulusal Laboratuarı’nda hazırlanmış entegre Microsoft Class Server ile eLerning mimarisinin ithal edilmesini hedeflemektedir. "Yüksek eğitimin modernleşmesi", Dünya Bankası, KSOUVO Merkezi, Milli Eğitim Bakanlığı ile yapılan ortak kredi anlaşması, “Piyasaya yönetilen Elektronik, softwere mühendisliği ve menajerlik, internet ortamında öğrenimi üzere ortak yüksek lisans programları” projesi ve Sofya Teknik Üniversitesi 2002 – 2003 yılı “Microsoft Class Server и Microsoft SQL Server teknolojilere dayalı e-Learning ortamı" iki proje kapsamında oluşturulmuştur. Yeni Bulgar Üniversitesi – Ekoloji Sanal İlim–Araştırma Enstitüsü 14 Ekoloji Sanal İlim–Araştırma Enstitüsü (ESİAE), Üniversite Senatosu’nun Kararı (25.01.2005 5 No’lu tutanağı) gereğince kurulmuş. Şu anda ESİAE Bulgaristan’da tek ekoloji enstitüsüdür. (Ülkede yalnız Bulgar Bilim Akademisi’ne bağlı Merkez Laboratuar mevcut). ESİAE, ekoloji programlarında eğitim veren 14 üniversite arasında tek üniversite enstitüsüdur. ESİAE, Bulgar Bilim Akademisi Mikrobiyoloji Enstitüsü ve Tarım ve Ormanlar Bakanlığı Veterinerlik Ekspertiz ve Ekoloji Merkez Laboratuarı arasında anlaşmalar bazında kurulmuş. Geçen aylar içerisinde ülkenin en modern laboratuarları – Bulgar Bilim Akademisi’nin Tıp Enstitüsü Bioenerji Laboratuarı’nda gerçek koşullar yaratıldı ve bilimsel araştırmalar yapıldı. Ekoloji programında lisans ve yüksek lisan yapan öğrencilerin katılımıyla, Yeni Bulgar Üniversitesi görevli öğretmenleri tarafından oluşan bilim ekipleri kuruldu. Geçen yıl içerisinde iki temel öncelik konusunda bilimsel araştırmalar yapıldı: • Geri dönüşüm enerji kaynaklardan yakıt yapma teknolojilerinin gelişimi /AB VІ ve VІІ Çerçeve Programlarının önçeliği/; • Gıdaların güvenliği /AB VІ ve VІІ Çerçeve Programlarının önçeliği/. 14 http://www.nbu.bg/nbu/centers/nie/dainosti.htm 23 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Dış yatırımcılar tarafından siparişi edilen bilimsel araştırmalar: 1. Ulusal Veteriner Tıp Müdürlüğü tarafından sipariş edilen “Zararsız ürünlerin tüketimi garantili olması bakımından süt ürünleri ve inek sütünde androjen ve estrojen biyoakümülasyonu’nun ekotoksikoloji değerlendirmesi”. Sözleşmenin bedeli 10 000 leva. Ekip: Prof. Bayko Baykov, Prof. Lübomir Kınçev, Doç. Dr. Botyo Zaharinov, İrina Popova. AB’nin talebi karşılığı Bulgaristan’da süt ve süt ürünlerinde artık miktarlar sentetik çinsel hormonların bulunması ile ilgili bir değerlendirme siparişi yapıldı. Bu konuda ESİAE ekibi yetkilidir. İncelemeler Enstitünün laboratuarında yapılmaktadır. Teknojen trofik zinciri – inek – süt – süt ürünleri üzerinde sağlığa zararlı olan sentetik hormonların hareketlerinin tespit edilmesi incelemenin amacıdır. 2. Unit Pip AŞ tarafından sipariş edilen - “OXALOR teknolojisinin kompleks ve mukayeselli analizi /katı atıkların işlemi konusunda fransız patenti/`. Sözleşmenin bedeli 1020 leva. Ekip: Prof. Bayko Baykov ve Doç. Dr. Botyo Zaharinov Katı atıkların yakılmasının alternatifi olarak 3 teknoloji incelendi ve her birisinin avantajları ve eksikleri konusunda ekolojik değerlendirme yapıldı. OXALOR teknolojisi, organik ev atıkları ve arıtma tesislerinden çıkan tortuların işlemi konusunda Fransa’da hazırlanmış. Kalsiyum oksitin kalsiyum bileşimine dönüştürülmesi durumunda, ekzotermal reaksyon sonucu organikliğini daha dayanıklı yapmak teknolojinin özelliğidir. Sıcaklık derecesi 2.5 saat içerisinde 120С kadar yükseltiliyor ve bu durumda patojen mikroorganizmalar ve helmintlerin yümurtaları yok oluyor. İncelemeler sırasında saha çalışmaları yapıldı. Fransa’da faaliyette olan bir fabrikada Doç. Zaharinov teknoloji seyirlerinin ekolojik değerlendirmesini yaptı ve Bulgaristan’da yapılacak olan fiziksel - kimyasal ve bakteriyoloji incelemesi için örnekler aldı. BTA-process teknolojisi Almanya’da hazırlanmış ama Kanada’da uygulanmıştır. Ev atıkları organiğinin mütecanis edilmesi ve 10 gün içinde 37 derecede metan fermentasyonu ve kuru madde miktarını 10% kadar optimal hale getirilmesi teknolojisinin özelliğidir. İncelemeler sırasında saha çalışmaları yapıldı. Doç. Braykov teknoloji seyirlerinin ekolojik değerlendirmesini yaptı ve Bulgaristan’da yapılacak olan fiziksel – kimyasal ve bakteriyoloji incelemesi için bioşlam örnekler aldı. Prag çöplüklerinin birisinde yapılan saha çalışmalarına katılan Prof. Braykov Çürümüş organik madde gübreleme teknolojisini inceledi. Çürümüş; organik maddelerin gübrelemesi az miktarda olan organik atıkların da kullanımı daha mantıklı olduğu tespit edildi. Gübrelemede hümüşe benzer bir madde oluşuyor ama süreç oldukça uzun sürüyor. 24 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Çeşitli Programlara projelerle katılımı: “Bilimsel Araştırmalar Fonu’nun “Ulusal öncelikler” yarışmasına katıldı ve “İmalatında çok enerji kullanılan yapay gübrelerin yerine geçmek üzere doğal bir ürün olarak bioşlamın inçelemesi” ESIAE projesi finansman kazandı. Bilim Forumların düzenlenmesi: 2005 yılında ESIAE ve Gençlik dernek “Eko mühendisliği ve çevre koruma” Ulusal konferansı ortakça düzenlediler . Bilim Forumlara katılım: • XII International Congress on Animal Hygiene / Eylül ayında Yeni Bulgar Üniversite 3 konferansla katıldı. • Eylül 2005’te Varşova’da düzenlenen kongrede ISSAH hibesi kazanan “Ekoloji ve Ekotoksikoloji” programında yüksek lisans yapan öğrenci İrina Popova konuşma yaptı. • Ekip tarafından hazırlanan mikroprosesör direksionlu fermentör 3. Ekim 2005 tarihinde “The Mining Pribram Simposium 2005” Uluslararası Sempozymun Jeoetik bölümünde ESIAE “Changes in the technico-geneous klarck of chemical elements in Bulgaria and their influence on human health” konferansla katıldı. 4. Seminer “AB’ye aday olan ülkelerde gıda ve sıhhiye güvenliği konusunda tahrikler.” 5. “Eko mühendisliği ve çevre koruma” Ulusal konferansı 6. “Balkan Ülkelerinde Hayvan Yetiştirme Bilimi: AB ile Bütünleşme Sürecinde Tahrikler ve Perspektifler” Uluslararası katılımla Bilim Konferansı .” 15 Avrupa’daki Üniversiteler, Bulgar üniversiteleriyle Lizbon’da çizilen hedefleri takip ediyorlar ve Bolonya süreci reformlarını uygulamaktadırlar. 16 Üniversitelerinin akademik yönetimlerinin, Avrupa Bilim Toplumu oluşumunda Avrupa ülkelerine ve Bulgaristan’a güçlü ve kreatif üniversiteler kilit figürler olarak ihtiyaçlarının farkındadırlar. Bu amçla üniversiteler kendi yapılarını ve yönetim yetkilerini geliştirmek zorundalar, görevlerini yerine getirmek nedeniyle etkililiğini ve yenilikçi yaklaşım olanaklarını arttırmalıdırlar. Önümüzdeki 5 yıl içerisinde görevlerinin farkındalar ve bu görevleri yerine getirmek için zaman, mali ve insan kaynaklarına duydukları ihtiyaç konusunda ilgili devlet organlarının dikkatlerini çekmeye çalışıyorlar. Üniversiteler 2010 15 http://www.nbu.bg/nbu/centers/nie/za%20nas.htm http://bologna.hrdc.bg/pdf/b05s/Glasgow.doc21.06.06 Glasgow convention и предизвикателствата пред европейската зона на висше образование – март 2005-М. Дачев 16 25 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri yılına kadar söz konusu reformları hayata geçirmek için “gerçek özerklik” konusunda direniyorlar. Üniversiteler, Bilimin Avrupası’nda, kendi rolleri konusunda stratejik bir tartışmanın hatlarını çizmek niyetindedirler. Bu amaçla eğitim ve bilim araştırmaları bütçelerine, geleceğe yatırım olarak bakmaları için hükümetlere çağırıda bulunuyorlar. Üniversiteler topluma açıktır. Kurumlararası işbirliği Avrupa üniversitelerinin önemli belirtisidir ve globalleşen dünyada çok önemlidir. Üniversiteler Glasgow 2005’te üst siyasi seviyede başlatılan diyaloğu selamlıyorlar ve güçlü Avrupa’nın güçlü üniversitelere ihtiyaç duyduğunu vurguluyorlar. Her Avrupa üniversitenin başarılı olması için tekrar kilit faktör olarak iç ve dış kalite gösterildi. İşte bundan dolayi son yıllarda yeni bir kalite kültürü oluşturulması konusu çok defa dile getiriliyor. Bu yeni kültürün üzerinden – yetkilerin yapılandırılması konusundaki danışmanlıktan, programlarının hazırlanmasına, akademik ya da akademik olmayan uygulamalara kadar, bütün öğrenim ve araştırma süreci geçirilmesi gerekiyor. Kalite standartları yalnız ortakça farkedilen değerlendirme ve akreditasyonun çalışmaları temellerinde değil, Avrupa yüksek eğitim ve bilim araştırma bölgelerinin oluşumu temellerinde yatmaktadır. Yapılandırılmış sistem için örnek olarak Sofya Teknik Üniversitesini gösterebiliriz. Üniversitedeki notlandırma sistemi ve eğitimdeki kalitenin korunmasında ki (SOPKO) amaç, farklı mesleki alanlarda, ulusal ve Avrupa standartlarına uyumlu ve yüksek öğretime cevap veren bir kaliteye ulaşmaktır. 2.1 SOPKO’nun genel yapısı 1. Kalitenin normatif gereksinimleri; 2. Kaliteyi koruyacak enstrüman; 3. Kalitenin gözden geçirilmesi; 4. Kalite ile ilgili yayınlar. Amacı gerçekleştirmek için farklı örgütsel araçlar kullanılmaktadır. 1. Her üç hiyerarşik seviyeye kalitenin notlandırılması ve yönetilmesine yönelik özel araçlar yerleştirilmektedir. Bunlar akademik organların yönetimle ilgili faaliyetlerini tamamlama görevi de yaparlar. 2. Eğitim-öğretim sürecinin organizasyonunu oluşturulmaktadır ve bu da: • Eğitim dokümantasyonlarının oluşturulma gereksinimini ortaya koymakta; • Öğrencileri sömestr boyunca kesintisiz eğitime yönelik teşvik etmekte, öğrencilerin yerine getirmesi gereken görevleri mecbur kılmakta ve bu süreç elektronik iletişim araçlarının yardımı ile yapılmaktadır. 26 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri 3. Eğitim kalitesinin değerlendirilmesinde öğrencilerin mecburi katılımı. Sistem şu sorulara cevap vermeli: • daha yüksek bir kaliteye ulaşmak için neler ne nasıl yapılmalı; • kaliteyi kim ve nasıl bir şekilde değerlendirmeli? • elde dilen not nasıl kullanılmalı ki iyeleştirme sürekli bir biçimde desteklensin. Bu sorulara cevap vermek için SOPKO şunları içermektedir: 2.2.Kalitenin normatif gereksinimleri. Normatif gereksinimleri ve düzeni sağlayan Üniversitenin akademik standartları (bunların doğrultusunda eğitimin kalitesi gerçekleştirilmekte), sistem bünyesine dahil edilmiştir. Bu diğer izleme sistemlerinden olukça farklıdır, örneğin ISO 9001:2000, çünkü onlar kalite gereksinimlerinin başka yasalar ve başka normatifler ile ele alınmıştır. Oysa sistem sadece süre gelen süreçleri ve mukabil olanları kontrol etmeli, bunu “SOPKO” da temel normatiflin oluşturduğu ve Akademik kurulun kabul etmiş olduğu Normatif dokümanının dâhilinde yapmalıdır. Burada sistemin organları, onların yapısı, fonksiyonları, hakları, görevleri ve geleneksel yönetim yapısı ile bağlantıları gösterilmiştir. Daha yüksek bir kaliteye ulaşmak için neyin ve nasıl yapılması gerektiğimi cevaplayan bölüm şunları içermektedir: a). Eğitim-öğretim dokümantasyonunun İçerik ve düzeni (karakteristiklerin sıralaması, eğitim planları ve eğitim programları) b). Eğitim-öğretim sürecinin ve eğitim dokümantasyonunun izlenmesi: —Eğitim alanlarını izleme ve en yeni eğitim-öğretim metotlarını ve bilimsel bulguları sürece monte etmek; kaynak sağlamak; bölüm ve kürsü başkanlarının görevleri, fakültenin kalite komisyonu, eğitim alanlarının değerlendirme süreleri, sonuçların bildirilmesi ve onların öğretim elemanlarını teşviki için kullanmak. —Öğrenci ve işverenlerle anket yapma düzeni; —Bölümleri ve onların eğitim planlarını izleme; —yeni bölüm açmada düzen ve organizasyon. c) Bölümlerin ve mesleki yönelmelerin akreditasyonu esnasında çıkan hareketler. 2.3. SOPKO enstrümanı: a). Metotla ilgili materyaller: —eğitim alanlarını projelendirmek için; —öğrencileri değerlendirmek için; 27 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri —farklı türden anketler oluşturmak için. b). Anketler için örnek sorular: ilgili bilimsel alanla ilgili yapılan öğretim sonucunda öğrencilerin fikrini almak için, o anda yürütülen alanın kendisi için, ilgili öğretim elemanı için, ya da alanla ilgili eğitim-öğretim tamamlandıktan sonra gerekli tespitleri yapmak için; c). Alanların kalitesi ile ilgili bilgi veren kaynaklar, eğitim alanları ve öğretim elemanları, ayrıca birinci derecede veri taşıyıcıları; d). Transfer sistemi ile ilgili dokümanlar ve kredi yüklemesi, üniversite bünyesi dâhilinde; e). Sistem enstrümanlarına eğitim-öğretim sürecinin elektronik desteği de dâhil edilmiştir, bunlar bir alt sistemde ayrı bir şekilde uygulanmaktadır. 2.4 Eğitim-öğretim sürecini yürüten elektronik alt-sistem desteği. Sofya Teknik Üniversitesinde birkaç sistem işletilmektedir. Bunlardan bazıları uzaktan eğitime (e-learning) daha yakın iken diğerleri eğitim-öğretim sürecinin elektronik yönetimi ile ilgilidir. Bunlardan en popüleri http://sopko.tusofia.bg/ dir, çünkü o hem eğitime hem de eğitim-öğretim sürecinin yönetimine imkan verir. Bu sisteme 2626 öğrenci, 41 eğitim alanı ve 80 öğretim elemanı dâhil edilmiştir. 2004 yılından buyana bu sistemden 3500 öğrenci geçmiştir. Bu sistem SOPKO’nun bir parçasıdır, çünkü şunlara imkân vermektedir: a). Sunumların, derslerin ve diğer materyallerin yayınlanması. b). İlgili eğitim alanlarının kitap sayfalarının, farklı türden testlerin yayınlanması ve ders dışı öğrencilere verilen sınırlı süreli testlerin verilmesi ve onlara kendilerini değerlendirme imkânı verilmesi. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki öğrencilerin %80 evinde internet bağlantısı olan bilgisayarı vardır. Bütün bunlar bu yöntemin uygulanmasını kolaylaştırmaktadır. Diğer bilgisayar erişimi olmayan öğrenciler için okul sınıflarında rahatça bilgisayar kullanma imkanı sağlanmıştır. Öğretim elemanın bilgisayarlı sınıfında bulunması ile birtakım testler uygulanmaktadır, böylece ilgili çalışma ile öğrencinin ilgili uygulama ile bilgi seviyesi belirlenmiş olur. Ayrıca eğitim materyalinin yeterliliği de kontrol edilmiş olunur. Elde edilen not son değerlendirmede kullanılan çok faktörlü nota ilave edilmektedir. c). Öğretim elemanının kendi monitöründen her öğrenciyi kontrol etme imkânı var, ayrıca kabiliyeti olan öğrencileri tespit ederek onları daha fraklı çalışmalara sevk edebilir. Diğer yandan öğretim elemanı daha sınırlı kabiliyeti olan öğrencilere de destek vermektedir. Aynı zamanda kişisel 28 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri değerlendirme sonucunda ortaya çıkan notları işleme koyarak farklı istatistikler oluşturabilir, kedi çalışmalarındaki metodik ya da didaktik eksiklikleri tespit ederek onları iyileştirebilir. d). Öğrenciler öğretim elemanları ile bilgisayar aracılı ile iletişim imkanları vardır (Chat-iletişim), böylece soru sorabilir ve kafasında net olmayan bazı materyalleri netleştirebilir ve de “alan forumu” oluşturarak tartışmalara katılabilir. İnternet bağlantısını olması eğitim-öğretim sürecini uygulama olarak uzaktan eğitim olarak kılarak, bu da normal program dâhilinde yazılı olan öğretim biçimini devre dışı bırakmaktadır. Bir alt sistem olan “Eğitim-öğretim sürencin elektronik desteklenmesi” daha üst düzey çözümlerin yerine getirilmesine imkan tanımaktadır. 2.5. “İzleme” Alt sistemi Onun elemanları şunlardır: üniversite ve fakültenin üst düzey komisyon üyeleri; izleme sonucunda ortaya çıkan sonuçlar, eğitim alanlarının ve öğretim elemanlarının değerlendirilme sonuçları; kaliteyi korumak için öğretim elemanlarının teşvik etmek. 2.6. Öğretim elemanlarının ve yöneticilerin ülkemizdeki ve yurt dışı yayınlardan bulunabilecekleri iyi tecrübe materyallerinin bulunduğu kalite içerikli yayınlar. Kalite ile ilgili problem ele alındığında Sofya Teknik Üniversitesinin rektörü olan Prof. Dr. Kamen Veselinov, yüksek öğretimde ciddi sonuçlar elde dilmesi için tarafsız notlandırmaya ihtiyaç olduğunu vurgulamaktadır. Ona göre notun uluslar arası platformda geçerli olması hayati önem taşımaktadır, çünkü Bulgaristan’da akademik topluluk oldukça küçüktür. Komisyonlarda yabancı kişilerin katılımı daha uygundur. Sofya Teknik Üniversitesinde eğitimdeki en yüksek kalite orada bulunan ve ismi Alman Fakültesi olan birimde ulaşılmıştır. Orada eğitim-öğretim süreci alman öğretim elemanları ile birlikte yürütülmektedir. Her 5 yılda bir, süreç her iki ülke komisyonlarının değerlendirilmesinden geçmektedir ve değerlendirmeye fakülte harici olan ve Alman üniversitelerinde çalışmalarını sürdüren akademisyenler katılmaktadır. Kalite için böyle bir notlandırma (değerlendirme) şarttır. Önlemli olan kendi alanlarında kendilerini kanıtlamış olan uzmanların seçilmesidir, örneğin diğer yüksekokullardan profesörler ya da yurt dışından değerlendirilecek alanla ilgili uzman kişiler. Yüksekokulların çoğu, Sofya Teknik üniversitesine benzer bir biçimde, farklı alanlarla ilgili bir takım didaktik testler sistemi monte ettiler. Bunu farklı test türlerini ve klasik yöntemlerini bir bütün haline getirerek bir kontrol ve notlandırmaya varmaktadır. Fizik alanı ile ilgili hazırlanmış olan bir laboratuar uygulama testinin amacı ilgili alanın eğitimi tamamlandıktan sonra öğrencilerin hazır bulunuşluğu ve öğrenme düzeyi ölçülmektir. 29 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Testlerin geçerlilik, anlaşılırlık, sadelik ve tek anlamlılık unsurlarını taşıma gereksinimlerine uyulmuştur. Testlerin içermiş olduğu sorular her 6 değerlendirme seviyesini ölçmektedir, bu da Amerikalı Psikolog olan Benjamin Bloom’un geliştirmiş olduğu taksonomiye dayandırılmıştır. Testlerin yapısı farklılıklar içermektedir. Örneğin beş şıklı sorular; soru içindeki mantık hatasının bulma soruları; çizimli sorular, çizimi tamamlama ya da belirli bir noktayı keşfetme; birtakım koşulları değiştirme durumunda sorunun sonucunu tahmin etme soruları; yan faktörlerin etkisiyle sonucun değişimini açıklama soruları; temel deney sel bulguların hatırlanıp hatırlanmadığını ölçen sorular; fizikle ilgili bazı terimlerin anlamlarını bilme, fiziksel büyüklüklerin ölçümlerini içerdiği soruları; öğretilmekte olan materyalin kavrama düzeyini ölçen sorular; fiziksel büyüklükleri algoritma ile bulma soruları v.b., fiziksel bir yasanın uygulanması ve yaratıcılığı öne çıkaran sorular. Bu tip sorular yardımı ile doğru cevabı isabet ettirme oranı oldukça düşüktür ve öğrenciden cevabı kendisinin oluşturmasını isteyen sorularda bu oran sıfıra düşmektedir. Eğitim kapsamını ölçen sorular önceden verilmiş 5 şıklı sorulardan oluşmaktadır. Teste katılan öğrencilere her soru için en az bir ve en çok 3 şıkkı işaretleyebilecekleri açıklanmaktadır. Bu stratejinin amacı sorudaki doğru yanıtı şans eseri bulma oranını düşürmektir, çünkü test edilen kişiler her şık üzerinde fikir yürütmektedirler. Her doğru şık için 1 puan verilmektedir. Bir soru için alınabilecek maksimum puan 5 olup, buda doğru olan her şık gösterilmiş, ve hatalı şıklar işaretlenmemiş ise. Oluşturulan didaktik testlerin oluşturulması dışında onları çözümü esnasında da öğrencilere bazı kolaylıklar sağlanmaktadır. Bu seçimi öğrenciler kendileri yapar ve şunları kapsayabilir: yönetmelikler, protokoller, ders notları, alanla ilgili kaynaklar, ders kitapları, rehberler ve benzeri. Bu durumda, didaktik teste ki öğretim elemanı ve öğrenci arasındaki yaratıcılık yarışından kaçınılmaktadır. Normal bir psikolojik atmosfer oluşturulur ve öğrencinin eğitilmesine etki yapılmaya çalışılarak-sorumluluk, bireysellik, girişimcilik ve benzeri duygularını pekiştirme amaçlanmaktadır. “Açık kitap” ile test yapmada soruların doğrudan kitaptan alınmamış olmasını gerektirmektedir, böylece eğitim materyalinin mekanik bir ezberlenmesinden kaçınılmış olunur. “Açık kitap” ile test uygulaması öğrencinin soru çözümü esnasında ihtiyaç duyduğu kaynağa çabuk ve etkin bir biçimde kullanarak yaratıcılık gerektiren soruların çözümünü vurgulamaktadır. Bir problemin yaratıcılık gerektirip gerektirmediğinin sade bir kriteri, çözümünde kullanılan birden fazla bilimsel yasanın uygulanabilirliliği belirlemektedir (Fuller, 1988). Notların yüzdelik dilimler ile ifade dilmesi, bu notun 100’lük sistem kullanılarak hesaplanmış olabilir, hala birtakım uygulama zorluklarını ortaya koymaktadır. Esas yapılması gereken, geçme sınırını aşan öğrencilere başarılı bir biçimde eğitimlerine devam etme imkânı vermektir. Birçok mühendislik alanlarında başarıya ulaşmak için çağdaş fiziğin temel prensiplerini tanımak gerekmektedir- elektronik elemanlar, malzeme bilgisi, 30 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri atom enerjisi ve benzeri. Fizik, mühendisin bilimsel bilgilerinin temlini oluşturmaktadır ve teknikte ve teknolojideki yeniliklere açılımı sağlayan bir “kapı”dır. İşte bundan dolayıdır ki yüzdelik sistemden 6’lı notlandırma sistemine geçiş önem kazanmaktadır, çünkü buradaki beklentiler sıkı bir biçimde belirlenmiş, öğrencileri iyi çalışmaları gerektiğini vurgulamış ve öngörülebilir bir geçerliliğin olduğunu saptayan bir sistemdir. Yüzdelik sistemde 6’lı sisteme geçme çizelgesi. 100 ile 90 arasında not alan öğrenciye–6; 90–80 aralığında ise- 5; 80–70 arlığında 4; 70–60 aralığına -3; 60 altıda not alan öğrenciye ise -2 verilmektedir. Sınav öğrencinin tüm bilgilerini ortaya koyma ve becerilerini sergileme imkânı vermektedir. Geleneksel yöntemde daha çok öğrencilerin bilgilerini ortaya koyması amaçlanmaktaydı (yazılı ya da sözlü sınav). Bu yetersizliği aşmak için farklı yöntemleri kullanabiliriz. Bu da sınava farklı sınav amalarını devreye sokup elde edilen farklı aşama notlarını son değerlendirmeye dahil ederek neticeye varmaktır. Laboratuar uygulamalarını ölçmek için kullanılan geliştirilmiş didaktik Fizik dersi ara testleri Yüksekokullarda sınav aşaması olarak kullanılabilinir. Bu testler sayesinde öğrencilerin gelişimi ile ilgili hızlı bir dönütün alınmasına yardımcı olurlar ve ayrıca öğrenciye kendisini ön-değerlendirme imkânı verir. Eğitim-öğretim süreci içerisinde öğrencinin bu testler sayesinde esas sınavlardan önce kendisini izleme imkânı bulması, bu ara-sınavları sıradan bir kontrol olarak görmesi bir önkoşuldur. Öğrenci, öğretim elemanı ve yönetici personelin yer değiştirmesi, sürekli hale gelen bir süreç haline gelmesi Böyle bir süreç Gabrovo Teknik Üniversitesinde aşağıda belirtilen partnerler ile uygulanmaktadır: • • • • • • • • • • • • Kamu ve Finans Yüksekokulu- Ludvigsburg, Almanya Delfht Teknoloji Üniversitesi, Hollanda Berlin Teknoloji Üniversitesi, Almanya Teaside Üniversitesi, İngiltere Kaunas Teknoloji Üniversitesi, Lituanya Vilnyuski Teknik Üniversite, Lituanya Göteborg Teknoloji Üniversitesi, İsveç Rjejov Üniversitesi, Polonya Frankfurt Yüksekokulu, Almanya Ştutgart Üniversitesi, Almanya Kemnitz Teknik Üniversitesi, Almanya Drezden Teknik Üniversitesi, Almanya 31 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri • • • • • • • • • • Hamburg Teknik Üniversitesi, Almanya Vrotzlav Politeknik Üniversitesi, Polonya Bialistok Teknik Üniversitesi, Polonya Bratislava Teknoloji Üniversitesi, Slovakya Berlin Teknik Üniversitesi, Almanya Magdeburg Üniversitesi, Almanya Sankt Pölten Yüksekokulu, Avusturya “Martin Lüter” Üniversitesi- Hale, Almanya Teknik Yüksekokul-Berlin, Almanya Dramstad Teknik Üniversitesi, Almanya 2005 yılından buyana Avrupa üniversitelerinin çoğu Diploma belgesini İngilizce olarak vermektedir, bazı durumlarda ise diploma ulusal dilde de verilmektedir. Buradaki temel sorun öğrencilerin ulusal verileri Bolonya sürecinde var olan ilgili yazılıma tam olarak cevap vermemektedir. Buradaki esas sıkıntı gerekli bilgilerin diplomaya nasıl yansıtılması gerektiği ile ilgilidir, böylece diğer eğitim kurumları ve işverenler için gerçek manada bir doküman haline getirilebilinir. Üniversiteler ve İşverenler Üniversiteler ve işi dünyası arasındaki işbirliğini iyileştirerek ortak doktora projeleri ve araştırmalar yapılmalıdır. İşverenlerin eğitim programların hazırlama aşamasına dahil edilmesi ve böylece mezun öğrencilerin bilgileri ilgili alanı tümü ile karşılanmış olunur. Yönetmelik olarak gerçekleştirilecek işbirliği girişimini üniversitenin yapması gerekmektedir. Bir pazar tutumu sergilenmelidir, böylece iş dünyası onların gerçek ortak olarak ele alır. Sofya Teknik Üniversitesinin rektörüne göre yükseköğretim kurumlarının sipariş üzerine kadrolar yetiştirmesinin normal olmadığını savunulmuştur. Üniversitenin belirli alanda eğitim-öğretimi öğrenciye verip, onun iş dünyasına girdiğinde ilgili işverene göre kendisini adapte etmesi gerekmektedir. Yükseköğretim, mezunlarına temel bilgiler vermektedir ve böylece ilgili işe başlayan mezun var olan bilgilerinin üzerine yenilerini inşa ederek işinde başarılı olabilir. Mühendislik alanında teknolojiler çok hızlı bir şekilde değişmektedir İş dünyasından ve ekonomiden gelen insanlarla bir danışma kurulu ya da idari bir birimin oluşturulması öngörülmektedir. Böyle bir oluşum üniversite kurlu için eğitimle ilgili bazı önerilerde bulunabilmesi için faydalı olabilir. İzlenilmekte olan eğitim sürecinin kalitesi, iş dünyası ve üreticilerin nasıl bir bağlantı halinde olduklarına ve öğrenciler aktif olarak firmaların yürüttüğü projelere katılımına bağlı. Böyle bir örnek ise çalışılmakta olan “Bulgaristan’da üretilmiş otomobil” eğitim projesidir, Sofya Teknik Üniversitesi öğrencileri- 32 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Sliven Şubesi: Balkanstar Sofya, Barbus AD- Almanya ve Daimler Chrysler bir kollu olan “Mercedes Benz” ortaklı ile yürütülmektedir. Bir eğitim projesi olarak başlamış olan- eskizden hareket eden bir prototip haline gelmiş, Teknik Üniversite öğrencileri yukarıda bahsi geçen firmaların finansal yardımları ile bir binek araç yapmışlardır. Sofya Teknik Üniversitesinde, Balkanstar’da ve Filibe teknoloji Fuarında 1:5 ölçekli üç araç, birçok 1:1 ve 1:2.5 ölçekli grafik proje ve siyah beyaz grafik görüntüler izlenmeye sunulmuştur. Binek aracın üretim bandı Sliven şehrindedir. Ülkemizdeki üretilen ilk konsept resmi olarak Sliven’deki Teknik Üniversitesinde geliştirilmiştir. “Bulgaristan’da üretilmiş binek araç” projesi son aşamaya gelmiştir (2. aşama), ve burada artık otomobilin iç ve dış yapısını 1:1 ölçekte yapılması amaçlanmaktadır. Otomobil Sliven’deki Teknik Üniversitede sergilenmektedir. Bulgaristan’da üretilen İlk prototipin tanıtımına MercedesBenz firmasının baş tasarımcısı olan Prof. Peter Phifer, yine Merzedes te yönetici olan Prof. Harld Leshke, kendisi proje oluşumunda önemli rol oynayan kişilerden biri, ve şehrin belediye başkanı olan Yordan Leçkov katılmıştır. Prof Phifer’ın Speed-press’e vermiş olduğu demeçte şunları söylemektedir. “Bu bir öğrenci projesidir ama son derece ciddidir. Şunu görüyoruz ki eğer istek varsa dünyanın her yerinde otomobil üretilebilinir.” Maybach Exelero projesinin takipçisi olan Prof. Leshke’ye göre, Bulgar prototipinin batıda üretilen prototiplerden farklı olmadığını belirtmiştir. Projenin üçüncü aşamasında üzerinde motoru ve transmisyonu olan, çalışan bir prototip üretmektir, bunun da 2006 somuna kadar bitirilmesi planlanmaktadır. 2006 Eylülden itibaren, ülkemizde yükseköğretim alanında özel bir ortaklık programı başlatılacaktır “Hewlett Packard”. Teknik Üniversitesi, Sofya Üniversitesi ve Yeni Bulgar Üniversitesinin bazı programları sponsorlar tarafından desteklenecek. Programın amacı uzaktan hizmet verecek global bir merkez için yeni kadrolar yetiştirmektir. Programlar öyle bir yapılandırılmış ki yüksek düzeyde profesyonel becerileri kazandıracak konular ve uygulamalar eklenmiştir. Bunlar “Hewlett Packard’ın” uzman bir eğitim grubu tarafından hazırlanmıştır. 2006 yazı içerisinde öğretim elemanlarının eğitimi ve yeni laboratuarın yapımı başlıyor. Atılan bu adımla Bulgaristan da enformasyon teknolojileri ile ilgili alanlar üst düzeyde eğitim vermeye başlayacaktır. Bulgaristan’da dört ayrı üniversiteden 20 farklı mühendislik alanından mezun olanlar öğrenciler “Avrupa mühendisi” sertifikası aldılar ve adlarından sonra Eur Ing unvanını kullanma hakkı elde ettiler. Avrupa mühendisler organizasyonuna (FEANI) bağlı olan ulusal federasyon komitesinin verdiği bilgiler doğrultusunda, böyle bir unvan kullanımı yurtdışında çalışan birçok mühendisin ilgisini çektiğini belirtilmiştir. FEANI 27 ayrı ülkedeki mühendisleri bir çatı altına topluyor ve Avrupa Komisyonunun yaptığı değerlendirmeye göre mesleki açıdan iyi bir organizasyon ve kendi içinde yönlendirmede iyi bir örnek 33 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri teşkil ettiği ifadesinde bulunmuştur. Oradaki rehbere kayıt olmak Bulgar uzmanlarına AB kapsamında ki iş pazarında eşit şartlarla rekabet etme imkanı tanımaktadır. Ayrıca işverenlere de bu kişilerin Avrupa’daki diğer üniversitelerden mezun olanlar la aynı beceriye sahip olduklarını da gösterecektir. En çok uygunluk olurunu alan bölümler- yedi programdır ve bunlar mimarlık, inşaat ve jeodezi mühendisliği alanlarındandır. Bu yedi program ise jeodezi, hidrolik, inşaat (bina ve tesis), inşaat (yol), su tesisatı ve kanalizasyon dur. Softa’da ki Makine-Kimya Teknolojisi ve Metalürji Üniversitesinde bilgisayar ve enformasyon teknolojileri programları, kimya mühendisliği, endüstriyel kimya ve malzeme bilim programları uygunluk onayı almıştır. Gabrovo Teknik Üniversitesi de bazı programları ile kendini temsil etme imkanı bulmuştur. Bunlar: bilgisayar sistemleri ve teknolojileri, elektronik, cihaz yapım teknolojisi, makine inşası tekniği ve teknolojileri ve elektro-enerji ve bina elektriği donanımı programlarıdır. Sofya Teknik Üniversitesinde Bilgisayar Sistemleri ve Teknolojileri bölümü mezunları Avrupa Sertifikası almaya hak kazanacaklardır. Bu unvanın verilmesi herhangi bir ek sınav olmaksızın mezuniyetle birlikte verilmektedir. Gerekenlerden birisi ise 600 levalık bir ödemenin yapılmasıdır. Bu uluslar arası organizasyona yapılacak ödemeyi ve evrakın posta ücretinin karşılanmasında kullanılacak miktardır. Bulgaristan’da evrakların çıkartılması bilim-teknikler birliklerinin federasyonu tarafından verilmektedir. Bu federasyon 2004 yılından buyana FEANI’ye üyedir. Eur Ing unvanı, taşıyıcısının akredite edilmiş bir teknik üniversite mezunu olduğunu göstermektedir ve gerekli şarları taşıyan bir eğitimden geçtiğini, mühendis unvanı taşıdığını, uzmanlık alanı ile ilgili staj yaptığını ve FEANI’nin kullandığı üç resmi dilden en az birini konuştuğunu göstermektedir. İşveren için bu evrak, taşıyıcısının mesleki yeterliliğe sahip olduğuna dair bir garantidir, bu yurtiçi ya da yurtdışı olabilir. Uluslar arası organizasyonun Bulgar temsilcilerine göre, Avrupa’daki firmalar kendi bünyelerinde çalışan Euro-mühendislerini sayısını yayınlamakta böylece sundukları ürün kalitesini vurgulamakta ve ürün reklâmını yapmaktadırlar. Verilen bu sertifika FEANI üyesi olan her ülkede geçerlidir: Avusturya, Belçika, Kıbrıs, İsviçre, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Danimarka, Estonya, İspanya, Finlandiya, İngiltere, Yunanistan, İrlanda, İzlanda, İtalya, Lituanya, Lüksenburg, Malta, Macaristan, Hollanda, Polonya, Portekiz, Romanya, İsveç, Slovenya, Slovakya. Euro-mühendis rehberine kayıt olan her kişi birtakım sorumluluklarla karşı karşıya kalmaktadır. Bunlar sadece kendi alanı ile ilgili konularda sorumluluk alması, işvereninin onayı olmadan herhangi bir ücret almaması, sorumluluğunu taşıdığı insanların ve araçların güvenliğini sağlaması, çevre 34 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri temizliğine özen göstermesi ve çalıştığı ülkedeki geleneklere saygılı olması gibi unsurlardan oluşmaktadır. . Avrupa iş-pazarına kadrolar yetiştirme süreci çok yönlüdür. Avrupa Birliğinde gelen yabancılar da gerekli yeterliliği ispatladıkları taktirde Bulgaristan’da ki bazı denetim altında bulunan mesleklerde çalışma imkanı bulacaklardır. Bu Avrupa’da çalışacak Bulgarlar için de geçerli olacak. Bu mesleki eğitim yasasına yazılmış ve parlamentonun birinci oturumlunda yasalaşmıştır. Bulgarlar için kolaylıklar Bulgaristan’ın AB’ye katılımından sonra olacaktır. Bulgaristan’daki bazı denetim altında bulunan meslekler için, tıp, mimarlık, hukuk, ve diğer uzmanlık gerektiren meslekler gibi, sadece yüksekokul bitirildiğine dair diploma yeterli değildir aynı zamanda bir ek yeterlilik sınavına girme gereksinimi vardır, bazı durumlarda ek bir staj süresi de eklenebilir. Lizbon antlaşmasına göre Bulgaristan’ın üniversite öğrenilirinin girişimcilik eğitimi konusundaki eğitimlerini hızlandırma konusunda birtakım sorumlulukları almıştır. Bulgaristan’ın Yenileme stratejilerinin biri ile ilgili alınan önlemler, 2004 yılında gündeme alınış, ve özellikle girişimcilikle ilgili olup, yüksek öğretime bunun dahil edilmesidir. Sofya Teknik Üniversitesi’ne bağlı olan İktisat Fakültesinin 15. kuruluş yıldönümü vesilesi ile, Ekonomi ve Enerji bakanlığı bu fakültenin girişimcilik ile ilgili çalışmaların yapılacağı bir pilot merkez haine getirilmesini teklif etti. Bu öneri daha önce Hollanda hükümetinin finansal desteği ile başlatılmış olan ve Ekonomi ve Enerji Bakanlığının gerçekleştirdiği bir projenin devamı olarak ele alınmıştır. Buradaki amaç seçilen Teknik Üniversitelerde girişimcilik ile ilgili pilot merkezler organize etmek. Sofya’daki Fakülteden bir grup, rektör yardımcısı Doç. Dr. Nikola Kaloyanov başkanlığı ile Hollanda’dan gelen ve görevi mevcut Teknik Eğitim veren üniversitelerde girişimcilik merkezlerinin kuruluşunu değerlendirecek bir danışmanlık firmasının üyeleri ile bir toplantı yaptılar. Seçilen yüksekokullara öngörürlük ile ilgili eğitim programlarının geliştirilmesi ile ilgili danışmanlık verilecek, öğretim elemanlarının eğitimi ile ilgili seminerler verilecek ve öğrencilere girişimcilik ile ilgili profesyonel danışmanlık hizmetleri verilecek. Mezun öğrencilerin başlatacağı yeni teknoloji firmalarına yönelik destek olma şablonları geliştirilmektedir. Amaç teknik üniversite mezununa kendi firmasını kurma sürecinde ona yardımda bulunmak. Teknik Üniversite ülke için böyle önemli bit pilot merkezi için hazır bulunuşluğunu ispatlamalıdır. Üniversitedeki “Endüstriyel Yönetim”, “Mühendislik Tasarımı”, “Ekonomi Yönetenimi”, ve “Kamu Yönetimi” bölümlerinde lisans ve yüksek lisans öğrencileri işletme girişimciliği alanlarında eğitilmektedir. Bu alanlar gelecekteki uzmanlara girişimcilik ruhunu işlemektedir. Ve fakültenin gelecekteki uzmanları şu alanlardan yetişecektir: İşletme, Yenilikçi İşletme, Endüstri Mühendisliği, Üretim Mühendisliği, İnsan Kaynakları Mühendisliği, 35 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Pazarlama Mühendisliği, Proje Yönetimi, Değişim Yönetimi, Makroekonomi, Mikroekonomi, İşletme Ekonomisi, Muhasebe, Finans, Finansal Analiz, İşletme Girişimciliği, Şirket Yönetimi, Strateji Yönetimi, Kalite Yönetimi, Risk Yönetimi, Pazarlama, Pazarlama İletişimi, Pazarlama Araştırmaları, İşletme Etiği, Firma Kültürü ve diğerleri. Yukarıda sıralanan alanların bazıları seçmeli bazıları ise zorunlu ders olarak her fakülte öğrencisi tarafından görülmektedir. Geleneksel formların yanı sıra – dersler ve müzakereler, beyin patlaması, ekip çalışması, rol alma oyunları ve diğer iyi Avrupa uygulamaları da kullanılmaktadır. 1991 yılından bu yana Ekonomi Fakültesinden öğretim elemanları aktif olarak ulusal ve uluslar arası projelerde yer almaktadır, bunlar İngiltere hükümetine bağlı KNOW-HOW Kuruluşu, Phare Programı, Küçük ve Orta Ölçekli fabrikaları Yüreklendirme Ajansı, Belçika, İngiltere, Almanya, Yunanistan ve diğer üniversitelerin “Ekonomi, Endüstri Mühendisliği ve İşletme” kürsüleri ile partnerlik yapmaktadır. Fakültenin son teknoloji ile donatılmış ve internete ve uzman yazılımı olan 5 bilgisayar laboratuarı vardır. İlgili alanlarla alana yönelik Bulgarca, İngilizce almanca ve diğer dillerde literatür ve kaynakların bulunduğu kütüphane mevcut. Mastır programlarına sürekli ilgi devam etmektedir, özellikle lisansı farklı alandan mezunların ilgisi de oldukça fazladır- tüm başvuranların %40 farklı lisans programından mezun olmuştur. Lisans sonrası uzmanlık eğitimi veren bir pilot merkezinin oluşturulması ile “girişimcilik” konusunda çok daha ileri aşamalar kayıt edilecektir. İşletme Okulu kurulmuştur. Bu okul özellikle girişimcilik konusunda eğitim vermektedir. 1998 yılında “İş Pazarı” Projesi oluşturulmuştur. Proje Amerikan uluslararası gelişim ajansı tarafında geliştirilmiş (AAMR). Bu ajansın birinci amacı emeklilik reformunu gerçekleştirmektir. Proje dahilinde yapılan araştırmalar, Bulgaristan’ın yetiştirilmiş iş gücü konusunda sıkıntıları olduğu gözlenmiştir. Uygulama ile var olan bağlantıyı iyileştirmek için stajyerlik programları ile ilgili bir metodoloji geliştirilmiştir. 2004 yılından bu yana “İş Pazarı” projesi özellikle işverenlerin mezunlardan istedikleri kriterleri araştırarak, üniversitelere bu konuda yardımcı olma yönünde çalışmalar yapmaktadır. Başka bir değişle, öğrenci stajları için ulusal program adını da taşımaktadır. İlk adım kariyer merkezlerinin oluşturulmasıdır. Buna bağlı olarak öğrenci stajları ile ilgili bir platform oluşturulmuştur-staj.bg JobTiger. Bu projenin temel partneridir ve bu girişimin en olası mirasçısıdır. İngiliz hükümeti sahip olduğu Avrupa bilgisi ve deneyim birikimi ile stajyerlik programlarının organize edilmesi ve yürütülmesi konusunda büyük katkıları vardır. Proje danışmanı olan Terry Johns, Kings College’ın kariyer merkezi müdürüdür. Bu kolej Londra’daki en prestijli okullardan birisidir. Kariyer merkezinin amacı üç grup insan oluşturmaktır. Bunlar aynı yerde bulunacak işveren, üniversite yönetimi ve öğrencilerdir. 36 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Üniversitenin en önemli başarı göstergesi, eğitim sonucu mezun olan öğrencilerin kaçı kendi alanlarında iş sahibi oluyor. Kariyer merkezleri, işverenlerle üniversitelerin ihtiyaçlarını belirlemekte ve birleştirmektedir, aynı zamanda ticari hayat ile eğitimi sistemi arasında karşılıklı etkileşim ortamı yaratarak, üniversitelerin meydana getirdiği “ürünün” staj imkanlarını ve iş bulma konusunda önemli bir rehber teşkil etmektedir. Kariyer merkezlerindeki uygulamalı eğitimle, ekip çalışma ruhu ve kişilere liderlik formasyonu kazandırılmaktadır. Bu proje 12 pilot kariyer merkezinde başlatılmıştır; ( Sofya Üniversitesi, Yeni Bulgar Üniversitesi, Ziraat Akademisi-Svişto,, VarnaEkonomi Üniversitesi, Varna Free Üniversitesi, Güneybatı ÜniversitesiBlagoevgrad, Veterinerlik Üniversitesi – Filibe, Rusçuk Üniversitesi, Amerikan Üniversitesi, Teknik Üniversitesi – Varna, Teknik Üniversitesi – Gabrovo, Kimya-Teknoloji ve Metalürji Üniversitesi). Bunlar 2005 yılından beri faaliyetlerini sürdürmektedirler. Yakın gelecekte uluslar arası Global “Career Development Facilitat” kariyer uzmanlarının sertifikasyonu ve kariyer merkezlerin donanımı gerçekleştirilecektir. Kariyer merkezleri üniversitelerin ve ticari kuruluşların ortak girişimleriyle oluşturulmuştur. Staj – mesleki eğitimle ilgili kariyer merkezleri anahtar rol üstlenmişlerdir: Staj programlarını planlanması ve oluşturulması sürecinde: • Öğrencilerin beklentileri ile ilgili bilgi sunmakta; • Öncü seminerler tertipleyerek öğrencilerin yönlendirmesini sağlanmaktadır. Stajyerlerin seçimi ve yerleştirilmesi sürecinde: • Staj, eğitimin bir parçası ve genel kabul görme süreci niteliği kazanır; • Öğrencileri staj programlarına katılmaları konusunda motivasyon sağlamakta • Öğrencilerin seçimi ve yerleştirmesine dahil açık ve nizami kurallara dayanan ve belirleyen bir sistem meydana getirmekte; • Öğrencilerde staj için başarılı bir başvuru yapabilme pratiği ve yeteneği kazandırmaktadır; • Öğrenciyi işgücü pazarında olumlu şekilde yönlendirmekte; • Stajyer alan firmalarla ilgili bilgi toplanarak üniversitelilerin bilgilerine arz edilmekte. Akademik krediler sürecinde gerçekleştirilen stajlar: • Üniversitelerle ticaret dünyası arasında etkili iletişimin aracı durumundadırlar; • Çağdaş ticari uygulamaların üniversitelerin uygulama programlarına girmesine yardımcı olmaktalar; 37 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri • Şirketlerin önde gelen uzmanlarının da katılımlarıyla seminerler düzenleyerek hedeflerin belirginleşmesi sağlanır; • Bilgi bankası veya üniversitenin eski mezunlar kulübü vasıtasıyla ticari hayatla en sıcak temas sağlanmakta; • Eğitimci ve akademisyenlere, stajyerlerin çalışmaları ile ilgili geri besleme süreci hattı oluşturuyorlar. Farklı fikirlere ve dayanaklara bakılmaksızın, geçen birkaç yıl içerisinde konu ile ilgili olumlu bir birikim söz konusu. “Nestle”, “Globul” ve bazı bankalar Bulgaristan’daki bu staj anlayışını öncülerindendir ve kendi bünyelerinde deneyim kazanmışlardır. Haziran 2005’te de “Mobiltel”in sıradaki stajyer programı başlamıştır. Yaz stajları iki aya kadar sürmektedir. Bunlara ülkedeki teknik üniversitelerin üçüncü sınıfını başarıyla tamamlamış öğrenciler katılmaktadır. Şirketin mobil ağ oluşturmasında ve desteklemesinde aktif görev alan öğrenciler, bu çalışmaları karşısında aylıkla maddi olarak ödüllendirilmektedir. Yaptıkları çalışmalarla ilgili belgelerin ve usta öğreticilerin öğrenciler hakkında hazırladıkları raporlar ve not çizelgeleri şirketin bilgisayar sisteminde muhafaza edilerek geleceğe yönelik (yetişmiş personel) muhafaza edilmektedir. 2005 yılında Bulgaristan Telekomünikasyon Kurumu (BTK) pazara stajyer alımı programıyla çıktı. Nisan 2005’te Telekom ülke çapında 300 kişilik stajyer kadrosu ilan etti ve 2400 genç başvuruda bulundu. Gerçek bir elemeye tabi tutulan gençler, personele dahi uygulanan teknik, dil ve genel kültür testlerinden geçirildi. Firmanın 2004 yılında 100’ün üzerinde stajyer çalışanı varmış ve bunlardan %20’si burada kalarak meslek hayatını sürdürmüşler. İlk başta stajyerler üç ay çalışmakta. Bu süre sonunda çalışmaları değerlendirilir ve en başarılıların staj süresi uzatılır. Firma, uygulanan staj programlarından gayet memnun kalmıştır. Stajyerlerin çalıştığı her bölümde usta öğretici bulundurma zorunluluğu vardır ki, bu usta öğreticiler önceden özel eğitime tabi tutulmuşlardır. En geniş stajyer istihdam bölümleri “İşletme ve mühendislik” ile “Marketing ve satış” departmanlarıdır. Her öğrenci sözleşmelidir ve belirli bir görevi vardır, örneğin – araştırma gibi. Buradaki tek sorun başvuruların çokluğu ve bunları değerlendirme süreci teşkil etmektedir. BTK’da çalışan stajyerler bir gelir elde etmektedir, fakat şirketin uyguladığı bu program tercih edilme sebebinin temel nedeni değildir. Başvuranların öncelikli amacı arzuladıkları firmaya girmek, yapıyı, çalışma şeklini, çalışanları tanımak ve alanında tecrübe kazanmaktır. Stajyerler için işin mali boyutu önem arz etmemekte. Örneğin HVB Bank Biochim stajyerlerin emeğine ücret tahakkuk edilmemekte ve buna rağmen 2005 yılında her biri 90 kişiden oluşan iki grup çalışmış ve bu çalışanlar 750 kişi arasından seçilmişlerdir. Aynı şekilde 50 stajyer “Hebros Bank” grubu için çalışmaktadır. 38 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Üniversiteli stajyerler için özel program hazırlanır. Her stajyerin staj yöneticisi vardır ve staj döneminin sonunda bu görevli stajyerin bankacılık sektöründe çalışman potansiyelini değerlendirmektedir. 2004 yılında 130 stajyerin %20 HVB Bank Biochim’in daimi personeli statüsüne geçmiştir. Milli Kültür Sarayındaki “Kariyer 2006” fuarı şunu göstermekte ki iş dünyasında en aranan meslek grupları arasında yabancı dil bilen bilgisayar uzmanları ve mühendislerdir. Organizatör JobTiger’ın da belirttiği gibi fuarın altı yıllık mazisinde ilk defa bu kadar çok eleman arayan softwore ve mühendislik şirketi katılmakta. Üstelik bu kuruluşlar stajyerlik programları önermemekte ve doğrudan kadrolu iş sunmaktadır. Bunun sebebi son yıllarda ülkemize giren çokuluslu büyük şirketlerdir ve bunlar iktisadi gücünü hızla yaymak amacında. İnsan kaynakları uzmanlarına göre şuan Bulgaristan’da en fazla aranan elemanlar İngilizce veya almanca bilen uzmanlık alanı fark etmeksizin mühendisler ile iletişim teknolojileri uzmanlarıdır. Bir iki yıl önce genelde iktisatçı, ticaret ve finansman uzmanları aranmaktaydı, oysa şimdi zaman üretim ve teknik uzmanların ve binlerce yabancı dil bilen eğitimli mühendisler ilanlarıyla dolup taşan bir pazar. 2006 yılında bir kısım yabancı şirket üretim atölyelerini Bulgaristan’a getireceklerini ilan ettiler. Hewlett Packard sermaye yatırma taahhüdünde bulunarak bir (call center )çağrı merkezi oluşturup üç kıtadaki müşterilerine hizmet verecekti. Bu sistemi kuracak iki büyük ve tanınan amerikan firması ortaklığı üstlendi Ajilon ve SITEL. Birincisi idari hizmetlerde uzmanlaşmış, danışmanlık ve personel konusunda hizmet verirken, ikincisi dünyanın birçok bölgesindeki call center müşterisine hizmet sağlamakta. İkisinin de şu an “Kariyer 2006” fuarında stantları var ve iş başvurularını yerinde almaktadır. Hewlett Packard’ın ortakları almanca veya İngilizce bilen bilgisayar uzmanları aramakta. Nitekim Hewlett Packard resmen global merkezini faaliyete geçirerek Avrupa, Orta Doğu ve Afrika’daki müşterilerine hizmet sunmaya başladı. Şu anda 250’nin üzerinde İngilizce ve almanca bilen yüksek bileşim teknolojileri ve bilgisayar uzmanları çalışmaktadır. Yılsonuna kadar bu rakam 1000 ulaşmalı. 2006 Mart ayında Simens ileri teknoloji üretiminin bir kısmını ülkemize getireceğini bildirdi. İnsan kaynakları sorumlusu Violeta VELKOVA’nın söylediğine göre hala 100 kişilik kadro için seçmeler devam etmekte. Yaklaşık on beş şirket de bilgisayar uzmanı ve programcı aramakta. Stanga.net’in teknoloji müdürü Nedret RECEP firmaların buna benzer fuarlara katılmanın bir diğer amacıda bu alanda yetişmiş genç elemanlara iş teklifi sunmak olduğunu belirtti. Sözlerine göre, firmalarındaki uzmanların ortalama yaşı 25. “Bologna inkişafı” sürecindeki sosyal değişmeler Avrupai yüksek eğitim anlayışının rekabet gücünün yüksek olması onu beğenilir kılmaktadır. Kaliteli yükseköğretim, herkesin ulaşabileceği, eğitimi engelleyecek unsurlardan 39 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri arındırılmış, insanların ekonomik ve sosyal durumunu gözetmeksizin yürütülmesi gerektiği bir kez daha kanıtlanmaktadır. 2000 yılında kabul gören “Aralıksız Eğitim Memorandumu” ile Avrupa komisyonun hedeflerinde olan “…eğitimde aramaya devam, ayrıca onu bugüne kadar alamamış, ulaşamamış kişi ve bölgelere ulaşılabilir kılmak”. Bu noktada birçok alternatiften yararlanılmakta, eğitim sürecinde uygulanan çağdaş metotlar, birçok uluslar arası kuruluşun bilgi transferi, karşılıklı öğrenci ve eğitmen değişimi sadece birkaç örneğidir ve küreselleşmenin en temel göstergesidir. Uzaktan eğitim kavramının açılımı konusundaki farklı yaklaşımlara rağmen, bünyesinde uzaktan eğitimin farklı alanlarını içermektedir, dünyanın değişik noktalarındaki beşeri münasebet ve bilgi akışını sağlamaktadır. • Web destekli eğitim (Web-based learning) bilgiyi elektronik ortamda özgürce ulaşma imkânı sağlarken, bu materyalleri farklı yöntemlerle depolama olanağı da vermektedir, • Açık eğitim (online-learning) tahminen Web destekli eğitim ile belli noktalarda örtüşmektedir, lakin eğitilen mekan ve zaman boyutunu kendi istediği şekilde belirleyebilir ( günün herhangi bir zamanında, herhangi bir internet bağlantısı olan noktadan). • Uzaktan eğitim, bilgisayar ortamında mültimedya, video konferans ve elektronik posta gibi imkânlar sunmakta. • Uzaktan eğitim farklı açılardan da incelenmektedir. Amerikalı uzmanlar özellikle ilk kelimenin “uzaktan” üzerinde durmaktadır, yani en önemli sorunlardan birisi mesafeleri telekomünikasyon sistemlerini geliştirerek aşmak olarak görürken, İngilizler teknolojik ve eğitsel boyutu üzerine eğilmektedir. • Eğitim kurumuyla ağ bağlantısı ortamında bir uzaktan eğitim süreci ideal sayılabilecektir, fakat eğitim ve hukuki geçerlilik taşıyacak bir sayısal sertifika henüz ülkemizde (Bulgaristan) yeterince yaygınlaşmamıştır. Şu an için uzaktan eğitimden ziyade uzaktan öğretim demek daha isabetli olur. Bu eğitim biçimi alternatifleri, öğrencinin veya eğitmenin belirli bir zamanda, belirli bir noktada bulunmasını gerektirmemektedir, özel bir salon ve üniversite de söz konusu değil, bu eğitimin talipleri: • Farklı nedenlerden (sağlık hariç) resmi ve özel üniversite kurumlarına girememiş gençler, • Tüm yaş gruplarına ait, uzak ve az gelişmiş bölge insanları, • Eğitimine paralel kendini geliştirme çabasında üniversiteli gençler, • Çalışma imkan ve koşulları mevcut örgün eğitim yapısına uymayan kişilere, 40 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri • Sağlık sorunlarından dolayı mevcut eğitim sürecine iştirak edemeyen kişiler, • Yerel ve bölgesel yöneticiler vs. İşte bu yüzden elektronik ve uzaktan eğitimin esnekliği insanlara sadece ekonomik bir katkı değil, aynı zamanda sosyal bir etki yaratmaktadır. Nitekim çalışma hayatına girmiş birçok genç insana, hamile ve yaşlılara da eğitimlerini sürdürebilme fırsatı yaratmaktadır. Bu eğitim şekli birçok meslek alanında vardiyalı çalışan kişilerin ihtiyaçlarına cevap vermektedir ve kendilerini ilgi duydukları alanlarda geliştirme olanağı sunmaktadır. Bu şekilde eğitilen, kendi eğitimi konusunda kendi karar veren bir objeye dönüşürken, eğitmenler ise alışagelmiş öğretmen pozisyonundan geri adım atarak öğrenciye neyin önemli, ne üzerinde odaklaşması ve çözüm metotlarına yönlendiren bir danışmanlık sıfatına bürünmesi söz konusu. Eğitilenlerin bilgi edinme motivasyonu kat kat artmakta, eğitim ferdin kişisel ihtiyaçları, ilgi ve kendisine özgü hazırlanma süreci neticesinde edinilen bilgi birikimi nicelik ve nitelik olarak da artmaktadır. Ayrıca bizzat kendi gayreti ile farklı bilgi kaynaklarına ulaşarak araştırma ve uygulama yetenekleri bu eğitim sürecinin kazandırdığı diğer önemli bir işlevdir. Bu eğitimin dinamik bir yapısı da söz konusu, katılımcıların özelliklerini de göze alarak değişik zamanlarda farklı bağlantılara yönlendirebilmektedir. Mevcut enteraktif ortam öğrenci ile akademisyenin işbirliği yapabilmesine olanak sağlamaktadır. Yürütülen eğitimin etkinleştirilmesi, ilgili müfredatın öğrenilmesi gibi durumlar eğitilenleri teşvik ederek öz güven ve bağımsızlıklarını arttırmaktadır. Bu teknolojiler asenkron bir yapıya sahiptir, öğrenci ile öğretmen bilgisayar ağ ortamında aynı anda bulunmak zorunda değildir, yani zaman ve mekân iki taraf için de önem arz etmemektedir. Ayrıca eğitim sürecine katılan diğer katılımcılarla olan işbirliğinin artmasına da vesile olarak, elektronik ortamda fikir paylaşımı sürecinde kritik düşünebilme ve karar verebilme yeteneği yanı sıra, öz değerlendirme yapabilme yeteneği de kazandırmakta. Internet ve bilgisayar teknolojisinin sayesinde grubun ve her bireyin ayrı ayrı dönem içerisinde yaptığı çalışmaları saklamak, analiz etmek ve değerlendirebilme olanağı vermektedir. Arşivleme, eğitimdeki kalitenin ölçülmesinde önemli bir kriterdir, ayrıca eksiklerin ve kişisel gelişimin takibi açısından önemli bir rol oynamakta. Bu bilgi bankaları akademik araştırmalarda kaynak olabileceği gibi bir çok işveren için işe alım konusunda önemli bire referans niteliğindedir. Uzaktan eğitim sürecinin birçok Bulgaristan üniversitesine girme sebebi de yukarıda saydığımız hususlardır, tabi ki bu tüm branşlar için söz konusu olamaz. Genelde ikinci basamakta (yüksek lisans) uygulanan bir sistemdir veya ikinci bir uzmanlık, bir konuda uzmanlaşma yada mesleki ihtisaslaşma. 41 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Gabrovo’daki Teknik Üniversitesinde, yüksek lisans seviyesindeki uzaktan eğitim programı İktisat Fakültesinin “Yönetim ve Marketing (ve pazarlama)” alanında yürütülmektedir. Burada Avrupa’da da uygulanan son eğitim sistemi uygulanmaktadır – devamlılık mecburiyeti olmadan, aralıksız ve sürekli eğitim süreci sonunda lisans ve lisans üstü dereceler verilmektedir. Uzaktan eğitim programı çerçevesinde üniversitenin “İktisat Yönetimi” alanında öğrenciler şu yüksek lisans programlarına katılabilir: • İnsan kaynakları yönetimi, • Proje Yönetimi ( girişimcilik ve turizm konulu uzmanlık projeleri) • Gümrük yönetim, organizasyon ve denetim rejimi, • Üretim Pazarlaması. Eğitim, Gabrovo Teknik Üniversitesi Akademik camiasının kabul ettiği plan çerçevesinde yürütülmektedir. Eğitim planı yükseköğretim Kanununa uygun olarak hazırlanmış ve üniversitelerdeki uzaktan eğitim genelgesine uygun olarak şekillendirilmiştir. Konuların sömestr süresince uygun yerleştirilmesi, ilgili alanlardaki takibini mantıksal bir izleme haline getirmektedir, bu yapılana sistematik denetim imkânı da sunarak öğrenme düzeyini her aşamada takip etme fırsatı oluşturmaktadır. Bu süreç iki sömestr devam ederek Devlet Sınavı ile sonuçlanmaktadır. Proje Yönetimi eğitim programında ( girişimcilik ve turizm konulu uzmanlık projeleri) Internet ortamındaki bir elektronik varyasyonla gerçekleştirilmektedir. “İnsan kaynakları yönetimi”, “Gümrük yönetim, organizasyon ve denetim rejimi”, “Üretim Pazarlaması” gibi mastır programları ilgili alanların elektronik ağ siteleri ve ders kitapları ile yürütülmektedir. Uzaktan eğitim sürecinde, sömestr aidatını ödedikten sonra her öğrenci bir takım kitap, okul araç gereci ve görev çizelgesi ile uzaktan eğitim Merkezinin veya aracı sitelerin belirttiği donanıma sahip olur. Bazı alanlar için öğrencilere akademik eğitim seti, uzaktan eğitim rehberi, kendini hazırlayabilecek sınav dokümantasyonu ve sınav örnekleri evrakı verilmektedir. Verilen bu program çerçevesinde hazırlanan öğrenci çalışmalarını öğretmenin denetimine sunmak üzere hazırlanır. Öğrencinin nihai notunun oluşmasında, çizelgeyle önceden belirlenen sınav dönemine kadar eğitmenlerine her konu ile ilgili elektronik posta veya elden yazılı olarak ulaştırdığı çalışmalarının da değerlendirilesi sonucu belirlenir. Bulgaristan’daki yüksek eğitim öğretimden sorumlu tüm örgütler, kurum ve çalışanları, 45 ülke ile milli eğitim bakanlığın da imza attığı Bergen’deki antlaşma ve Bologna deklarasyonuna uygun ve ahenk içinde çalışmaktadır. 42 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Haziran 2005 Sofya da düzenlenen Bologna inkişafının geliştirilmesi konulu ulusal seminerde Doç. Velev, 45 farklı karakterde ve sosyal yapıdaki ülke yüksek öğretimin üstün yünleri ve gereksinimleri konusundaki ortak ve işbirliği içerisinde önümüzdeki iki yılın çalışma hedeflerinin belirlendiğini bildirdi. Bologna anlaşması doğrultusunda Yüksek öğrenimden sorumlu bakanlar her iki yılda bir toplanarak, yapılan çalışmaların ve elde edilen sonuçların değerlendirmesini yaparak bir sonraki iki yılın programlarını hazırlayacaklar. Tüm tarafların ortak hedefleri ve deklere ettikleri işbirliği çerçevesinde, Bulgaristan ve diğer üye ülkeler iki temel konu üzerinde durmaktadır- sosyal ve ekonomik alandaki ulusal gereksinimler ile Bologna sürecindeki sorumluluklar. Katılım, ülkeler için ve özellikle yollarını çizerken bir sosyoekonomik yapıdan farklı bir sosyal ve ekonomik yapıya geçiş yapanlar için Bologna inkişafın çerçevesi sürecin temelini oluşturmaktalar. Bulgaristan, Bologna süreci ile gerçekleştirilen yüksek eğitimdeki reformları konusunda önde gelen ülkelerden birisidir. Avrupa’daki ortak ve eşdeğer yüksek eğitim birliğine ulaşmak için büyük gayret ve çalışmalara ihtiyaç var, özellikle işin yasal zemini ve eğitimdeki parametrelerin verili ve akılcı belirlenesi üzerinde titizlikle durulmalı. Bologna deklarasyonun hedefleri ile Prag, Berlin ve Bergen’de bakanlar düzeyindeki toplantılarından sonra yayımlanan sonuç bildirgeleri kararları, eğitimdeki amaç ve hedefleri aynı zamanda ulusal eğitim öğretim yasası konumuna getirmektedir. Özerk yükseköğretim kurumları, Avrupa’daki ortak politikalarını, örgütlenmelerini ve faaliyetlerinin içeriğini geliştiren ve yönlendiren konuma gelmektedir: • Aşamalı eğitim yapısı ve iki turlu eğitim modeli tamamen oluşturulmuştur, • Kalitenin iç ve dış alandaki fonksiyonel düzeyini değerlendirme sistemi tamamen oluşturulmuştur, • Öğrenci – eğitmen arasında seferberlik düzeyinde hareketli bir şematik yapı söz konusu, • Sisteme Avrupa’da kullanılan iletişim imkanların ve olanakların tamamı dahil edilerek üniversiteliye azami akademik gelişim ortamı yaratılmıştır. Sonuç olarak Avrupa da geçerliliği olan belge sahibi kılmaktır, • Böylece Avrupa standartlarına uygun eğitim teşvik ediliyor ve uygulama şekilleri hızla artıyor. Bulgaristan, eğitimin olağanüstü rolünü, yaşam boyunca devam eden önemli bir süreç olduğunu kabul ediyor ve yüksek eğitimin bilime yaklaştırılması gereğini, böylece Lizbon stratejisinin hedeflerine de daha yakın olacağını bilmektedir. 43 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Ülkenin mevcut eğitim süreci ve gelecekte uygulanacak akademik çalışmalar ve araştırma alanları, stratejileri geliştirilmiş ve kabul görüş durumdadır. Uluslar arası örgütlerin, ortak yüksek eğitim politikalarının geliştirilmesindeki katılımları da dikkatlice değerlendirilmiştir. Ulusal ve Akademik kurumlarıyla geniş bir ağ oluşturarak Avrupa Komisyonu, Avrupa Danışma Kurulu, Avrupa Üniversiteler Birliği, Avrupa Yüksek Öğretim Enstitüleri Birliği (EURASHE), Uluslar arası Üniversiteliler Örgütü (ESIB) ve UNESCO gibi kuruluşlarla yapılandırma temelli işbirliğine gidilmiştir. Bulgaristan, Bologna sürecinin genişlemesi taraftarlarından biridir, nitekim katılımın fazlalığı ilgili ortaklara daha geniş bilgi alış veriş olanağı vermektedir. Avrupa’nın yükseköğretim geliştirme perspektifleri doğrultusunda ve 2007’de Londra’da düzenlenecek olan bakanlar düzeyindeki toplantıya kadar Bulgaristan, alacağı politik kararlarında ve belirleyeceği stratejilerde Bergen’de alınan kararları göz önünde bulundurmak zorundadır. Özellikle vurgulanan nokta ise ortaklık ve bu konuda yükseköğretim kurumları kastedilerek onların akademik kuruluşlarının ve üniversitelilerin ortak olarak, “Bologna İnkişafı” süreci çerçevesinde merkezi konumda oldukları altı çizilerek belirtilmektedir. Avrupa’nın ortak yükseköğretim çalışmalarının gerçekleştiği şu anda, onların rolü daha da bir önem kazanmaktadır, zira sürecin hukuksal boyutu yürürlüğe girmiştir. Avrupa’nın ısrarları doğrultusunda gerçekleştirilen yapısal reformların sonunda uygulamaya konulan yeni eğitim ve öğretim metotların etkisini beklenen doğrultuda gerçekleşmesi için belirli bir süreye ihtiyaç olduğu bir gerçektir. “Bologna İnkişafı”nın hedefine ulaşabilmesi için ticarî kuruluşların ve sivil toplum örgütlerin desteği büyük önem arz etmektedir. Bu konuda ortaklıklarını sürdüren uluslar arası kurum ve örgütlerin katkılarının altı özellikle çizilmektedir. Berlin’deki toplantıda, yükseköğretimden sorumlu bakanların görüşmesinde (Bulgaristan bakanı dahil), “Bologna İnkişafı”nı yürüten çalışma grubundan seviyeler sistemi, kalitenin temini ve seviyeler ile eğitim sürelerin karşılıklı kabul görülmesi konularını vurgulayarak ulaşılan neticelerin değerlendirilmesini talep etmişlerdir. Yüksek eğitim görebilme olanağını üç silsile döneminden oluşacak şekilde Avrupa bünyesindeki yüksek eğitim sürecini belirleyecek ve tüm üyeleri kapsayacak ihtisas çerçevesi kabul edilmiştir. Verilen eğitimin ve uzmanların görüşlerine dayandırılarak her silsiledeki ortak göstergeler ve özellikle birinci ve ikinci silsiledeki kredi göstergeleri olayın bütünlüğünü özetlemektedir. Üstlenilen sorumluluklar ile 2007 yılından Avrupa’nın belirlediği yüksek eğitim öğretimde ihtisas çerçevesi doğrultusunda, ulusal ihtisas çerçevesi oluşturulmaya başlanacaktır ve bu çalışmalar 2010 yılında tamamlanmalıdır. Bu noktada gelişmiş Avrupa’nın ihtisaslaşma kavramı daha 44 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri geniş bir perspektiften ele alınarak, yaşam boyu yükseköğretim boyutuna getirilmektedir. Bulgaristan’da kalite ortamının oluşturulmasında Berlin’de belirlenen kriterler doğrultusunda hareket edilmektedir. Bulgaristan’da ki yüksek eğitim öğretim kurumları ve akademik dünya eğitimdeki hedeflerin uluslar arası boyutlarda, ortak bir işbirliği içerisinde, eğitimde birbirine yaklaşma, seviye eşitliği ile sürelerin ortak kabul görmesi, eğitimdeki yapısal örgütlenmenin değişimine yekvücut olarak destek verirken bu doğrultuda çalışmalarını sürdürmektedir. Bu doğrultuda ki çalışmalar, işgücü piyasasına azami uyum ortamı yarattığı gibi, insan kaynaklarının iktisadi verimliliğini de en üst seviyeye taşımaktadır. Bulgaristan’da 2005’ten 2007’ya kadar sürecek dönemde yüksek eğitim öğretimin geliştirilmesi için üzerinde durulacak başlıca hususlar şunlardır: • Üniversiteleri, uluslar arası akademik dünyayla iletişime girmek için teşvik edici çalışmalar yürütmek, • Öğrenci örgütlerinin katılım ve karar alma sürecindeki etkinliklerini arttırmak, • Yüksek eğitim öğretimde ki kaliteyi araştırmalara ve bilimsel çalışmalara dayandırmak, • Eğitimin bilimsel boyutu olan üçüncü silsile dönemine dikkatleri yoğunlaştırmalı, • Kaliteyi değerlendirme kriterlerini geliştirerek ve özellikle üzerinde durulması gereken husus, kurumsal iç verimlilik sisteminin kaliteye ulaşma çalışmaları. Bilimsel araştırmaların ilerletilmesi ve bunların toplumlarımızın sosyal ve kültürel gelişimi açısından, yüksek eğitim öğretimdeki işbirliğinin önemi gitgide artmaktadır. Fakat çalışmalarındaki yapısal değişimler çabaları ve eğitimdeki öğretim kalitesini geliştirme metotları eğitim sürecinin araştırma ve geliştirme boyutunu zayıflatmamalı. Araştırmaların ve araştırma çalışmaların süreçleri kaliteyi arttırdığını, rekabet gücünü güçlendirdiğini ve Avrupa’yı yüksek eğitim öğretim açısından daha da çekici bir merkez haline getirdiği konusu özellikle vurgulanmaktadır. Bulgaristan da üzerinde önemle durulması gereken diğer bir husus ta yüksek eğitim öğretim alanı ile bilimsel araştırmalar alanı arasındaki sinerjinin oluşturulmasıdır, buna Avrupa’daki yüksek eğitim öğretim ve araştırma geliştirme vizyonlarını da dahil ederek. Doktora programlarındaki kilit unsur araştırma yolu ile eğitim, amaç olarak ta sadece akademik kariyerde bir bilimsel araştırma sonunca ulaşmak değil, pazarın beklentilerine yanıt verecek çalışmalar ortaya koymaktır. 45 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Bulgaristan’daki üniversiteler daha fazla doktora programları açmak zorunda, fakat bu programlar uluslar arası nitelik garantisini taşıyan ve alan genişliği tanıyan özellikler taşımalıdır ki daha geniş iş pazarlarına hitap edebilsin. Sadece ülke çapında değil, aynı zamanda Avrupa’daki yüksek lisans programlarına katılımı sağlanacak kişiler için ekonomik, sosyal, politik ve benzeri kararlar alınarak bilimsel araştırmaya yönelik talebin sayısı arttırılmalıdır. Bulgaristan’ın Avrupa’daki mevcut politik pozisyonu, bu noktada Lüksembourg’da imzalanan AB’ye üyelik sözleşmesi gereğince Bologna’da alınan kararlara uyma ve Avrupa’nın bilimsel gelişmesine katkıda bulunma konusundaki fikirlerini beyan etmesi doğal bir olayın sonucudur. 46 Teknik Yüksek okullarda başarılı bulgar praktikleri Format: 8/60/84 Тiraj: 200 Baskı: ET”Lübka Dimova” – Yambol Düzelti: Müh.Jelyo Uçkov Editör: Dr. Margarita Pehlivanova Proje Lideri: Dr. Emiliya Dimova ISBN-10: 954-9999-52-1 ISBN-13: 978-954-9999-52-5 Rehberin içeriğinden Bulgaristan Yambol Teknik Koleji ve Türkiye Edirne Teknik Koleji sorumludur. Rehberin içeriği hiç bir şekilde Avrupa Birliği’nin resmi görüşü olarak kabul edilmemelidir. 47