Bu eserin tam metnini indirmek için tıklayın
Transkript
Bu eserin tam metnini indirmek için tıklayın
International Journal of Languages’ Education and Teaching ISSN: 2198 – 4999, Mannheim– GERMANY UDES 2015 p. 2195-2217 THE STATUS OF LOCAL DIALECTS IN TEACHING ARABIC AS A FOREIGN LANGUAGE IN TURKEY TÜRKİYE'DE YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE LEHÇENİN YERİ 1 Osman Düzgün 2 ABSTRACT Although there are different forms of classification, in general, Arabic is classified in five main groups. These are in order Ancient Arabic, Classical Arabic, Medieval Arabic, Modern Arabic and local dialects which are constantly evolving alongside with the standard language, especially in the last two stages. In the Arabic-speaking regions, the 23 Arab countries, 10 African countries, the non-Arab countries such as Niger and Chad are also included. In this wide geographical area, it is inevitable to be different characteristics in the terms of standard language. This environment has formed a variety of fields of Arabic. Each language has generated the colloquial languages which of the masses of public communicate easier and faster with each other with them depending on a number factors. The diversity of language fields and having difficulty in speaking the literary language due to be more regular and more complexity of standard Arabic for masses of public and similar reasons have led to the emergence of Arabic dialects. In this paper, dialects courses of the students who study Standard (fasih) Arabic in Turkey will be discussed. It will be given information about the textbooks and audiovisual additional resources which are studied in the courses. In this paper will also be given the views of the students about studying Syrian and Egyptian dialects. Key Words: Standart Arabic, Arabic Dialects, Dialectology, Education of the Dialect ÖZET Arapça, farklı sınıflandırma şekilleri olmakla birlikte genel olarak beş temel grupta değerlendirilmektedir. Bunlar sırasıyla Eski Arapça, Klasik Arapça, Orta Arapça, Modern Arapça ve özellikle son iki aşamada standart dilin yanında sürekli gelişen yerel lehçelerdir. Arapçanın konuşulma alanları içerisinde, 23 Arap ülkesi, 10 Afrika ülkesi, Nijer ve Çad gibi Arap olmayan ülkeler de yer almaktadır. Bu geniş coğrafyada standart dile göre farklı hususiyetlerin olması kaçınılmazdır. Bu ortam, Arapçanın çeşitli dil sahalarını oluşturmuştur. Her dil, birtakım faktörlere bağlı olarak geniş halk kitlelerinin daha kolay ve hızlı anlaşabildikleri halk dillerini doğurmaktadır. Dil sahalarının çeşitliliği, edebî dilin daha kurallı ve karmaşık olması nedeniyle halk kitlelerinin fasih dili konuşurken zorlanmaları vb. hususlar Arapçanın lehçelerinin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu tebliğde, Türkiye'de fasih Arapça öğrenimi gören öğrencilerin lehçe dersleri ele alınacaktır. Bu derslerde okutulan ders kitapları ve görsel-işitsel ek kaynaklar hakkında bilgi verilecektir. Tebliğde ayrıca, özellikle Suriye ve Mısır lehçelerinin öğretimine ilişkin öğrencilerin görüşlerine de yer verilecektir. Anahtar Kelimeler: Fasih Arapça, Arapçanın Lehçeleri, Lehçebilim, Lehçe Eğitimi Bu çalışma Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi tarafından düzenlenen “1.Uluslararası Dil Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu’nda” sözlü bildiri olarak sunulmuştur. 2 Yrd. Doç. Dr., Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü, Arap Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, e-posta: duzgunosman@gmail.com. 1 2196 Osman DÜZGÜN 1. GİRİŞ Dilbilim, dili statik bir olgu ve toplumun bütün fertlerinin zihinlerinde kayıtlı sesli simgesel bir sistem olarak değerlendirmektedir3. Lehçe (dialect) kavramı ise; “Kişinin toplumsal konumuna göre esnek biçimde kullandığı dinamik bir yapıdır.”4. Lehçe, bir dilin değişik ülkelerde ve bölgelerde, yine aynı dil birliğinden kimselerce konuşulan biçimidir. Ağız (parler, mundart) ise, aynı lehçe içinde daha küçük yerleşim bölgelerine özgü olan ve daha küçük ayrımlara dayanan konuşma biçimidir5. Lehçe farklılıklarında coğrafya, iklim ve fiziki etkenlerin yanı sıra siyasi unsurlar, göç, savaş gibi toplumsal olaylar da etkili olabilmektedir. Arapların bulundukları, geniş coğrafya ve kalabalık nüfusa sahip dil havzasında standart dile göre farklı hususiyetlerin olması kaçınılmazdır. Bu geniş coğrafyada Arapçanın çeşitli dil sahaları oluşmuştur. Dil sahalarının çeşitliliği, edebî dilin daha kurallı ve zor olması nedeniyle halk kitlelerinin bu dil karşısında aciz kalmaları gibi hususlar Arapçanın ağız ve şive üstü bir yapı olan lehçelerinin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu lehçeler, bazen standart dilden o kadar uzaklaşmaktadırlar ki, orada uzun süre bulunmamış insanlar yöresel bazı kelimeleri anlayamamaktadırlar. Öte yandan pek çok insan standart dili iyi konuşmakla beraber, kendi yöresine gittiğinde yöresinin lehçesini hiç zorluk çekmeden konuşabilmektedir. Bu duruma dilbilimde ‘iki dillilik’ (diaglossia-izdivâciyyetü’l-luga) adı verilmektedir6. Bu olgu; siyasi, kültürel, bilimsel ve toplumsal pek çok tezahürü olan bir sorundur. Araplar resmî olmayan ortamlarda kendi coğrafyalarında konuşulan halk dilini kullanırlarken gazete, dergi ve kitaplarda, televizyonlardaki kültürel programlar ve haber yayınları ile diplomaside standart Arapçayı tercih etmektedirler. Bununla birlikte, fasih Arapçayı iyi şekilde öğrenmiş bir yabancı, bir Arap ülkesine gittiğinde eğer lehçe eğitimi almamışsa- otobüs durağında, lokantada, çarşı-pazarda ve hatta devlet dairelerinde daha önce hiç duymadığı ve anlayamadığı karma bir dille karşılaşmaktadır. Bu da, lehçe eğitiminin ne denli önemli olduğunu vurgulamaktadır. 2. Arap Dili ve Lehçelerinin Tasnifi Arapça, bir takım bilim adamlarınca bölümlemeye tâbi tutulmuştur. Bu bölümleme; 1- Eski Arapça, 2- Klâsik Arapça, 3- Orta Arapça, 4- Yeni (Modern) Arapça. 5- Bu son iki aşamada edebî yazı diline paralel olarak devamlı gelişen mahalli lehçeler şeklindedir7. Klasik Arapça tabiriyle bugün mevcut en eski edebî metinlerde, Kur’ân-ı Kerîm’de ve hadiste gördüğümüz, daha sonraları da Arapça’nın yayıldığı yerlerde din, şiir, edebiyat ve ilim dili olarak ana çatısı değişmeden devam eden, lehçeler üstü Arapça kastedilir. Bu dil muhtelif bölgelerde, daha İslâmiyet öncesinden bugüne kadar mevcut farklı lehçelerin yanında kendisine mahsus bir gelişme seyri çizmiştir. Arapça’dan bahseden eski müellifler klasik S., Ullmann, Devru’l-Kelime fî’l-Luga, çev. Kemal Bişr, Mektebetü’ş-Şebâb, Kahire, 1975, s. 23 Temmâm Hassân, el-Luga Beyne’l-Mi‘yâriyye ve’l-Vasfiyye, Mektebetu el-Angelo el-Mısriyye, Kahire, 1958, s. 184. 5 Doğan Aksan, Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim), Ankara, 2003, I, 141, 142. 6 el-Bedrâvî Zehrân, “İzdivâciyyetü’l-luga ve darûretü resmi siyâsetin lugaviyye”, MMLA, Kahire, 1989, c. LXV, s. 89 7Bu dönemler için bkz. H. Wehr-J. W. Fück, “Arabiyya Arabic Language And Literatüre”, The Encylopedia of Islam (New Edition), E. J. Brill, Leiden, 1979, s.561-573. 3 4 International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 TÜRKİYE'DE YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE LEHÇENİN YERİ 2197 lehçeyi el-Arabiyye, eski büyük lehçeleri luga (meselâ lugatu Kureyş), konuşma dilini avam dili (lugatu’l-âmme, lugatü’l-avâm) diye adlandırmışlardır8. Orta ve Modern Arapça döneminde gelişme gösteren lehçeler (lugatu’l-âmme, lugatü’l-avâm) ise, farklı sınıflandırmaları bulunmakla birlikte, genellikle şu şekilde tasnif edilmiştir9. Arap Lehçelerinin Tasnifi (Versteegh'e göre10) Yukarıda gösterilen bölgelere göre farklılık gösteren Arap Lehçeleri altı gruba ayrılmaktadır11: 1) Arap Yarımadası Grubu: Bu grupta Necdi Lehçesi, Umman Lehçesi, Hicaz Lehçesi, Yemen Lehçesi gibi diyalektler yer almaktadır. 2) Mezopotamya Grubu: Irak Lehçesi, Kuzey Mezopotamya Lehçesi 3) Yakındoğu Grubu: Suriye, Lübnan, Filistin, Ürdün Lehçesi 4) Mısır Grubu: Kahire Lehçesi, Saidi Lehçesi, Sudan Lehçesi, Çad Lehçesi, Darfuj Lehçesi 5) Kuzey Afrika Grubu (Mağrib): Fas Lehçesi, Tunus Lehçesi, Cezayir Lehçesi, Libya Lehçesi 6) Diğer Bölge Lehçeleri (Nüfusu az olup Arapça konuşulan yerler): Mardin, Siirt, Hatay, Şanlıurfa Lehçesi, İran’ın Huzistan bölgesinde kullanılan lehçe, Nijerya Lehçesi, Kıbrıs Lehçesi, Malta Lehçesi. Maltaca Avrupa Birliği’ndeki tek Semitik dildir. Çetin, Nihad M., “Arap Maddesi”, TDVİA, c. III, s. 282. Geniş bilgi için bkz: Haeri, Niloofar, Sacred Language, Ordinary People: Dilemmas of Culture and Politics in Egypt, Palgrave Macmillan, New York 2003; Bassiouney, Reem, Arabic Sociolinguistics, Edinburgh University Press 2009; Mitchell, Terence Frederick, Pronouncing Arabic, Clarendon Press 1990; Mohand, Tilmatine, "Substrat et convergences: Le berbére et l’arabe nord-africain", Estudios de Dialectologia Norteaafricana y Andalusi, 1999, 4:99–119. 10 Kees Versteegh, The Arabic Language, Edinburg University Press, 2001, s. 134. 11 Doç. Dr. Mehmet Hakkı Suçin ile Arapça Lehçeler Hakkında Söyleşi, Geniş bilgi için bkz: http://www.academia.edu/3987931/Arap%C3%A7a_Leh%C3%A7elere_Dair_Haz%C4%B1rl%C4%B1k_%C3%9 6%C4%9Frencilerinin_R%C3%B6portaj%C4%B1 8 9 International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 2198 Osman DÜZGÜN Bu lehçelerin birbirinden ne denli farklı olduğunu görmek için aşağıdaki tabloda yer alan örneği inceleyelim. Lehçe Okumayı çok severim. Fasih Arapça Ene uhibbu'l-kirâ'e kesîran. Mısır Lehçesi Ene bahibb el-irâya awi. Suriye Lehçesi Kitîr bhibi'l-ireye Irak Lehçesi Ânî ahibb el-grâya kulli. 3. Türkiye’de Lehçe Eğitimi Veren Lisans Programları Yukarıda bahsedilen 6 farklı lehçenin her biri, Arap Dili ve Edebiyatı, Arapça MütercimTercümanlık, Arap Dili ve Eğitimi lisans programlarında okutulmamaktadır. Bu programlarda, Arap dünyasında kullanımı fazla olan Mısır ve Suriye lehçelerine ağırlık verilmektedir. Programlar ve lehçe dersleri, aşağıdaki tabloda görülmektedir. 3.1. Arap Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalları Üniversite Ders durumu Kontenjan Lehçe dersi İSTANBUL 67 Suriye (5.-6.)/ Mısır (7.-8.) Seçmeli ANKARA 31 Mısır Zorunlu SELÇUK (KONYA) 57 Arap Ülkeleri ve Diyalektleri I Irak-Mısır Zorunlu ATATÜRK (ERZURUM) 62 - Okutulmuyor 47 Arap Lehçeleri I-II Seçmeli (Hoca olmadığından seçilemiyor) 62 - Okutulmuyor 41 Arapçanın Lehçeleri Zorunlu KİLİS 7 ARALIK DİCLE (DİYARBAKIR) MARDİN ARTUKLU Ders saati 2 2 Kitap adı Syrin Collaquial Arabic Kallimni ‘Arabi Bishweesh Arapça Lehçeler/ Derleme Mısır Arapçası Konuşma Kılavuzu ve Gezi Rehberi (Hamdi Yıldız) - 2 3 International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 - - 2199 TÜRKİYE'DE YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE LEHÇENİN YERİ 3.2. Arap Dili ve Eğitimi Anabilim Dalları Üniversite Programın Adı GAZİ (ANKARA) ADIYAMAN İSTANBUL AYDIN Kontenjan Lehçe Dersi Arapça Öğretmenliği 47 Arapçanın Lehçeleri (Mısır) Arapça Öğretmenliği 41 Arapça Öğretmenliği 25 Ders Saati Kitap Zorunlu 3 Arapça Lehçeler / Derleme Zorunlu (Hoca olmadığından okutulamıyor) 3 - Zorunlu 5 - Ders Durumu Arapçanın Lehçeleri Arapçanın Lehçeleri (SuriyeMısırÜrdün) 3.3. Arapça Mütercim Tercümanlık Anabilim Dalları Üniversite İstanbul 29 Mayıs Programın Adı MütercimTercümanlık (Arapça) Kontenjan Lehçe Dersi Ders Durumu Ders Saati Kitap 20 Arapçanın Lehçeleri Zorunlu 3 - Zorunlu 2 Syrain Collaquial Arabic / Derleme Zorunlu (Hoca olmadığından okutulamıyor) 3 - Kırıkkale MütercimTercümanlık (Arapça) 36 Okan MütercimTercümanlık (Arapça) 18 Arapçanın Lehçeleri I-II-III-IV SuriyeFilistin Arapçanın Lehçeleri I-II Not: Tablolardaki "–" işareti, öğrencilerin ilgili dersin dönemine gelmediklerini ya da lehçe dersinin öğreticisi bulunmadığından dolayı okutulmadığını ifade etmektedir. 4. Lehçe Dersinde Kullanılan Temel Kaynaklar 4.1. Suriye Lehçesi Syrian Colloguial Arabic, A Functional Course, Mary-JaneLiddicoat, Richard Lennane, İman Abdul Rahim, Australia 1999, 436 s. Bu kitap, Suriye lehçesi okutulan üniversitelerde ders kitabı olarak kullanılan kitaplardandır. Kitap, sınıf içinde kullanılan temel yapı ve kalıplardan oluşan bölüm ile başlamakta, bunu, Arapça ve lehçelerine dair bilgilerin bulunduğu kısım takip etmektedir. Kitap ve kullanımı hakkında kısa bilgilerden sonra, Arap harfleri üzerinde durulmaktadır. 20 sayfadan oluşan bu bölümde, harflerin çıkaklarına, başta, ortada ve sonda yazımlarına temel düzeyde International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 2200 Osman DÜZGÜN değinilmiştir. Bu bölümdeki, yazma ve okumaya yönelik alıştırmalar ses dosyalarıyla desteklenmiştir. Kitapta, 8 ünite bulunmaktadır ve her ünite 5 dersten oluşmaktadır. Kitapta Arapça ve transliterasyon harfleri birlikte kullanılmıştır. Kitaptaki alıştırmaların cevapları, kitabın sonuna eklenmiş, bunu indeks ve yazı alıştırmalarını içeren 50 sayfalık bölüm takip etmiştir. Ders müfredatı şu şekildedir: Diyalog-Metin Kelimeler İngilizce çevirisi Konu anlatımı Alıştırmalar Konu Anlatımı Alıştırmalar 4.2. Mısır Lehçesi Arapça Lehçeler ()اللهجات, Prof. Dr. Azmi Yüksel, 87 s. Uzun yıllar, Ankara ve Gazi Üniversitesinde ders kitabı olarak okutulan bu kıymetli kitap, rahmetli Prof. Dr. Azmi Yüksel tarafından hazırlanmıştır. Prof. Dr. Azmi Yüksel, Fasih Arapçanın yanında, Arap Lehçelerinden en azından birinin öğretilmesi gerektiğini ve lehçe eğitiminin bir ihtiyaç olduğunu vurgulamıştır. Bu dersin, Türkiye'de, lisans düzeyinde okutulmasına, telif ettiği ders kitabıyla ve yetiştirdiği öğrencileriyle zemin hazırlayan Prof. Dr. Yüksel, bu alanın akademik bir bakış açısıyla ele alınmasını sağlamıştır. Kitap, "Konuşma dillerindeki ortak özellikler" başlığı altında, Arap lehçelerindeki ortak özelliklerden 12 madde zikrederek başlamaktadır. Bunu takip eden bölüm, "Konuşma Dilinin Ülkelere Göre Birtakım Özellikleri"dir. 5 sayfadan oluşan bu bölümde, Mısır, Irak ve Körfez lehçelerinin, fonetik özelliklerinden, gramer yapılarından ve yörelere özgü kelimelerden bahsedilmektedir. Kitap, 47 dersten oluşmakta ve 20 sayfadan oluşan bir sözlükçe ile son bulmaktadır. Kitap, Transkripsiyon alfabesiyle daktilo ile telif edilmiş, bazı Arapça ibareler ise, el yazısı ile yazılmıştır. Ders müfredatı: Diyalog Kelime ve Kalıplar Açıklamalar Alıştırmalar (bazı derslerde) International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 TÜRKİYE'DE YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE LEHÇENİN YERİ 2201 5. Lehçe Dersinde Kullanılabilecek Diğer Kaynaklar 1) Suriye Lehçesi 1.1. Pimsleur Language Programs Arabic (Eastern) I, 2005. İki kitap kitaptan oluşan bu setin I. kitabı, Bir giriş, Arapça ve lehçelerinden bahsedilen bölüm ve 18 dersten oluşmaktadır. Bu derslerin akabinde Arap Alfabesindeki harflerin başta, ortada, sonda ve yalın halde yazımları ele alınmıştır. Doğu Lehçesi adı altında Suriye Lehçesini ele alan kitapta, dersler, günlük konuşma dilinde kullanılan kelimeler ve bunların İngilizce karşılıklarından oluşmaktadır. Derslerde öğretilmesi hedeflenen kelimeler Arap harfleriyle yazılmış ve İngilizce karşılıkları verilmiştir. Ses dosyalarında bu kelimelerin telaffuzu üzerinde detaylı durulmuştur. Setin ikinci kitabı ise, 30 üniteden oluşmaktadır ve her ünitede farklı bir konu işlenmiştir. Üniteler ses dosyalarıyla desteklenmiştir. 1.2. Arabic Syrian Course, Defense Language Institute Foreing Language Center, 1983, 12 Modül (200 s.) + 136 sayfalık alıştırma kitabı 12 Modülden oluşan kitapta,48 dersten bulunmaktadır ve bütün derslerin-alıştırmaların sesleri mevcuttur. Konuşma alıştırmalarının yer aldığı alıştırma kitabı, birçok aktiviteden oluşmaktadır. Her modülün yaklaşık 150-200 sayfadan oluştuğu bu set, alanında en kapsamlı çalışmalardan biri olarak kabul edilmektedir. Ancak ses kayıtları eskidir. Ders müfredatı şu şekildedir: Konu Anlatımı Fiiller + kalıp ifadeler Alıştırmalar (2 grup) Sınıf için alıştırmalar Ev ödevi Özet Gramer Değerlendirme Konuyla ilgili ek bilgiler Ünitenin kelimeleri International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 2202 Osman DÜZGÜN 1.3. Arabic On The Move( 3CDs + Guide) (Language on the Move), Jane Wightwick, 2005, 32 s. Konuşulan Arapçayı (Suriye Lehçesi) öğretmeyi hedefleyen bu set, 32 sayfalık bir kitaptan ve 3 ses cd'sinden oluşmaktadır. Dersler günlük kullanım, temel kalıplar ve çeşitli diyaloglar içermektedir. 1.4. Arabic Manual, A Collaqual Handbook in the Syrian Dialect, F. E. Crow, Cornell University Library, 1901, 333 s. 2) Filistin Lehçesi 2.1. Speaking Arabic, J. Elihay, Minerva Publishing House, 2013, IV c. Set, Arap alfabesine dair bir girişle başlamakta ve 50 dersten oluşmaktadır. Derslerde Arap alfabesi yerine transliterasyon kullanılmıştır. Kitaplarla birlikte, içlerinde ses dosyalarının bulunduğu 5 cd de verilmektedir. 50. Derste, komşu lehçeler adı altında, Lübnan, Suriye ve Mısır lehçelerinden temel düzeyde bahsedilmekte ve Filistin lehçesiyle karşılaştırılmalı olarak yüzeysel ele alınmaktadır. Ders müfredatı şu şekildedir: Kelimeler Diyalog-Metin Açıklamalar Gramer Alıştırmalar (İngilizce Çeviri, boşluk doldurma, Arapça çeviri) Alıştırmaların cevapları, her kitabın sonuna eklenmiştir. 2.2. Yalla Nihki Arabic, A Course in Collaquial Jerusalem Arabic, Ömer Osman (II cilt) İlk baskısı 1986, ikinci baskısı 2009'da yapılan set 2 ciltten ve 7 ses cd'sinden oluşmaktadır. Birinci cilt 24 üniteden, ikinci cilt ise, 3 bölümden oluşmaktadır. Bunlar, sırasıyla, 45 adet kısa hikayeden, kısa haberlerden ve gazete haberlerinden oluşmaktadır. I. Ciltte, Arap alfabesi yerine transliterasyon kullanılmıştır. Diğer ciltteki metinler hem Arap alfabesiyle hem de Transliterasyonla birlikte verilmiştir. Ders müfredatı şu şekildedir: Diyalog – Metin Alıştırma Gramer Kalıp ifadeler Arapça İngilizce Çeviri Alıştırmaları International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 TÜRKİYE'DE YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE LEHÇENİN YERİ 2203 3) Mısır Lehçesi 3.1. Kalaam Gamiil, An Intensive Course in Egyptian Colloquial Arabic, Abbas Al-Tonsi, Laila Al-Sawi, Suzanne Massoud, 2013, II c. Kelime ve gramer bilgilerinin derslerde yoğun bir şekilde ele alındığı set, orta düzey Arapça bilgisine sahip yabancılar için hazırlanmıştır. Dersler, günlük konuşmada kullanılabilecek temel kalıplar üzerine yoğunlaşmıştır. Setin ikinci kitabında, farklı konulardan oluşan birçok metin yer almaktadır. Bu ciltte ayrıca, nahiv ve sarfa yönelik bilgiler bulunmaktadır. Set, 2 kitap ve 2 cd'den oluşmaktadır. Ders müfredatı şu şekildedir: Yeni kelimeler Konuyla ilgili kalıp ifadeler Gramer Kültürel notlar Alıştırmalar 3.2. Kallimni ‘Arabi, An Intermediate Course in Spoken Egyptian Arabic, Samia Louis, Iman A. Soliman 5 kitaptan oluşan set, Mısır lehçesi öğretiminde kullanılan temel kaynaklar arasındadır. Her kitabın yanında, kitapta yer alan diyalog, metin ve alıştırmaların seslendirildiği cd bulunmaktadır. 1. 2. 3. 4. 5. Bishweesh, 2008, 268 s. Kallimni ‘Arabi, 2007, 432 s. Kallimni ‘ArabiAktar, 2008, 336 s. Kallimni ‘ArabiMazboot, 2009, 232 s. Kallimni ‘Arabi fi Kull Haaga, 2009, 304 s. 3.3. Kilma Hilwa, Egyptian Arabic Through Popular Songs: Intermediate Level, Bahaa EdDin Ossama, 2015, 185 s. Ümmü Gülsüm, Ferîd el-Atraş vb. şarkıcıların şarkılarıyla Mısır Arapçası öğretmeyi hedefleyen bu set, bir dili öğrenmenin en iyi yollarından birinin, o dilde söylenmiş şarkıları dinlemek olduğunu ileri sürmektedir. Bu sayede, Arap dünyasının büyük kültür merkezlerinden biri olan Mısır'ın, gelenekleri ve kültür hayatının öğrenilebileceğini öngörülmektedir. Kitaptaki derslerde, kelime bilgisi, gramer yapısı, kullanım ve dinleme, yazma ve konuşmaya yönelik iletişimsel alıştırmaların yanı sıra, Mısırlı sanatçılara ait, 20 meşhur şarkı ele alınmıştır. Kitap Mısır lehçesini, orta seviyede bilen kimselere hitap etmektedir. International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 2204 Osman DÜZGÜN 3.4. Kullutamam!, An Introduction to Manfred Woidich, Rabha Heinen-Nasr, 2004, 352 s. Egyptian Colloquial Arabic, Hem fasih Arapçanın hem de Mısır lehçesinin birlikte öğretilmesi gerektiğini öngören kitap, Hollanda'da birçok üniversitede Mısır Lehçesi öğretiminde kullanılmaktadır. Arapça transkripsiyon sisteminin kullanıldığı kitapta, Arap alfabesi ele alınmış, dilbilgisi kuralları verilmiş ve son kısma da İngilizce-Arapça, Arapça-İngilizce sözlük eklenmiştir. Günlük hayatta kullanımı muhtemel olan diyalog – metinler ve basın diline ait parçalar kitapla birlikte verilen cd'de seslendirilmiştir. 3.5. ‘Arabi Liblib, Egyptian Colloquial Arabic for the Advanced Learner, Kamal Al Ekhnawy, Jamal Ali, 2010. Set, üç ciltten oluşmaktadır. Bunlar sırasıyla: 1. Adjectives and Descriptions, 192 s. Günlük yaşamda kullanılan dili öğretmeyi hedefleyen kitapta, Sıfatlar ve betimlemeler ele alınmakta, temel düzeyde nahiv, sarf ve kelime bilgisi üzerinde durulmaktadır. 2. Proverbs, 190 s. İlgili setin bu kitabı, atasözleri ve kullanımları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Burada ele alınan atasözleri tamamiyle harekeli olarak verilmiştir. 3. Idioms and Other Expressions, 316 s. İlgili setin bu kitabı, deyimler ve kalıp ifadeler üzerinde yoğunlaşmaktadır. 3.6. Umm al-Dunya, Advanced Egyptian Colloquial Arabic, Abbas Al-Tonsi, Heba Salem, Nevenka Korica Sullivan, 2013, 426 s. Daha önce Fasih Arapça eğitimi alan öğrencilere yönelik olan bu set, içinde video ve ses dosyalarının bulunduğu bir dvd ile birlikte satılmaktadır. Dilin yanında kültürünü de öğretmeyi hedeflen bu çalışmada, 10 video ile desteklenen dersler bulunmaktadır. Bu kitapta, Fasih ve lehçe formlarının fonetik ve sentaks farklılıkları üzerinde de durulmaktadır. 3.7. BBC Get By In Arabic, A Quick Beginners` Course For Holidaymakers And Businesspeople, Salah el-Ghobasy, Hilary Wise, 1988, 94 s. Adından da anlaşılacağı gibi bu set, Tatil ya da iş için Mısır'a gidenlere yönelik hazırlanmış başlangıç düzeyine hitap eden bir çalışmadır. Kitapla birlikte, basıldığı yıllarda 2 kaset verilmiştir. Bu kasetlerin ses dosyalarına web üzerinden ulaşılabilmektedir. 6 Bölümden oluşan kitap, telaffuza dair bilgilerden, derslerden, cevap anahtarlarından, kelime listesinden ve Arapça okuma alıştırmalarından oluşmaktadır. Kitapta transliterasyon kullanılmıştır. International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 TÜRKİYE'DE YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE LEHÇENİN YERİ 2205 Ders müfredatı şu şekildedir: Temel kelime ve kalıp ifadeler Diyaloglar Kelimeler Açıklamalar, Gramer Ek kelimeler Alıştırmalar 3.8. Collaquial Arabic of Egypt, The Complete Course For Beginners, Jane Wightwick, Mahmoud Gaafar, 2004, 303 s. Başlangıç düzeyine hitap eden ve 2 cd ile birlikte satılan kitap, Arap fonetiği ve alfabesiyle başlamakta ve 14 dersten oluşmaktadır. Kitaptaki metinler ve diyaloglar transliterasyon kullanılarak yazılmıştır. Derslerden sonra kitapta, gramer özeti, diyalogların arapçaları, Alıştırmaların cevapları, İngilizce-Arapça ve Arapça-İngilizce sözlük yer almaktadır. Ders müfredatı şu şekildedir: Giriş Diyalog-Metin Kelimeler Kalıp İfadeler Alıştırmalar 3.9. Pimsleur Language Programs Arabic (Egyptian), 2005. İki kitap kitaptan oluşan bu setin I. kitabı, Bir giriş, Arapça ve lehçelerinden bahsedilen bölüm ve Arap Alfabesindeki harflerin başta, ortada, sonda ve yalın halde yazımlarından oluşmaktadır. Bu bölümü, 18 dersten oluşan bölüm takip etmektedir. Mısır Lehçesini ele alan bu kitapta, dersler, günlük konuşma dilinde kullanılan kelimeler ve bunların İngilizce karşılıklarından oluşmaktadır. Derslerde öğretilmesi hedeflenen kelimeler Arap harfleriyle yazılmış, ancak İngilizce karşılıkları, Suriye Lehçesindekinin aksine, verilmemiştir. Ses dosyalarında bu kelimelerin telaffuzu üzerinde detaylı durulmuştur. Setin ikinci kitabı ise, 30 üniteden oluşmaktadır ve her ünitede farklı bir konu işlenmiştir. Üniteler ses dosyalarıyla desteklenmiştir. 3.10. Conversational Arabic in 7 Days (Master Language Survival Skills in Just One Week!), Sâmi Ebû Tâlib, Amerika, 2004, 96 s. Bu çalışma, Seyahat esnasında kullanılabilecek 750 temel kalıbı, ve 7 günde gündelik hayatta kullanılan Mısır lehçesini öğretmeyi hedeflemektedir. International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 2206 Osman DÜZGÜN Kitap, Giriş, Hangi Arapça? (Arap Lehçeleri) ve Telaffuz konularını ele alarak başlamakta ve 7 üniteden oluşmaktadır. Üniteleri takiben, Cevap anahtarları, İngilizce-Arapça Tematik sözlük, Arap Ülkeleri, Arapça yazı yazma vb. konuları içeren bölümler yer almaktadır. Kitapta transliterasyon kullanılmıştır. Ders müfredatı şu şekildedir: Diyalog Kelime ve kalıplar Giriş Gramer Alıştırmalar Kültürel not Diyalog Kelime ve kalıplar Giriş Gramer Alıştırmalar 3.11. A Pocket Dictionary of the Spoken Arabic of Cairo, English–Arabic, Virginia Stevens, Maurice Salib, 2004, 176 s. Kısa süreliğine de olsa Kahire'de kalmak isteyen kimseler için hazırlanan bu çalışmada, 6500 kelime transkripsiyon sistemiyle yazılmıştır. İsimler çoğul ve dişil formlarıyla birlikte verilen bu sözlükte, fiil ve sayıların öğretimine yönelik tablolar da bulunmaktadır. 3.12. Mısır Lehçesi Öğretiminde Kullanılabilecek Diğer Eserler: 1. The Spoken Arabic of Egypt, J. Selden Willmore, London 1901. 2. Egyptian Self-Taught, C. A. Thimm, London, 1898. 3. Egyptian Colloquial Arabic, A Conversation Grammar and Reader, WHT. Gairdner, Cambridge, 1917, 300 s. 4. Dirr`s Colloquial Egyptian Arabic Grammar for the Use of Tourists, Henry Frowde, Çev. W. H. Lyall, 1904, 165 s. 5. Arabic Basic Course, Egyptian Dialect, Defense Language Institute Foreing Language Center, 1981, America, 12 Modul.. 6. PDQ Arabic Quick Language Course, Linguaphone, Jane Wightwick, Mahmoud Gaafar, London, 2005, 73 s. 7. Beginning Cairo Arabic, Walter Lehn, Peter Abbod, The University of Texas, 1965, 298 s. 8. An Arabist`s Guide to Egyptian Colloquial, Daniel Pipes, 1983, 61 s. 9. Rough Guides Dictionary Egyptian Arabic International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 TÜRKİYE'DE YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE LEHÇENİN YERİ 2207 10. El-Kitâb fi Te'allumi'l-Arabiyye with DVDs, Kristen Brustad, Mahmoud al-Batal, Abbas al-Tonsi, Georgetown University Press, Washington, 2004. (Bu setin video dosyalarında önce fasih sonra mısır lehçesinin kullanımı bulunmaktadır.) 11. Arabic-English Vocabulary, For the Use of English Students of Modern Egyptian Arabic, D. A. Cameron, London, 1892, 322 s. 4) Irak Lehçesi 4.1. Pimsleur Language Programs Arabic(Eastern) II (Körfez ve IrakLehçesi), 2005. İki kitap kitaptan oluşan bu setin I. kitabı, Bir giriş, Arapça ve lehçelerinden bahsedilen bölüm ve 18 dersten oluşmaktadır. Bu derslerin akabinde Arap Alfabesindeki harflerin başta, ortada, sonda ve yalın halde yazımları ele alınmıştır. Doğu Lehçesi adı altında Körfez ve Irak Lehçesini ele alan kitapta, dersler, günlük konuşma dilinde kullanılan kelimeler ve bunların İngilizce karşılıklarından oluşmaktadır. Derslerde öğretilmesi hedeflenen kelimeler Arap harfleriyle yazılmış ve İngilizce karşılıkları verilmiştir. Ses dosyalarında bu kelimelerin telaffuzu üzerinde detaylı durulmuştur. Setin ikinci kitabı ise, 30 üniteden oluşmaktadır ve her ünitede farklı bir konu işlenmiştir. Üniteler ses dosyalarıyla desteklenmiştir. 4.2. Arabic Iraqi Course, Defense Language IstituteForeing Language Center, 1983. Bu set, 12 modülden ve 48 dersten oluşmaktadır. Her modül yaklaşık olarak 150-200 sayfadan oluşmaktadır. Bütün derslerin ve alıştırmaların sesleri mevcuttur. Alanında en kapsamlı kitaplardan biridir. Ders müfredatı şu şekildedir: Konu Anlatımı Fiiller + kalıp ifadeler Alıştırmalar (2 grup) Sınıf için alıştırmalar Ev ödevi Özet Gramer Değerlendirme Konuyla ilgili ek bilgiler Ünitenin kelimeleri 5) Fas, Tunus, Cezayir Lehçesi 5.1. From Eastern to Western Arabic, Margaret Omar, Foreign Service Institute, 1974, 47 s. International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 2208 Osman DÜZGÜN Daha çok gramere dayalı bir öğretim sistemi takip eden kitapta, Giriş, transkripsiyon sistemi, Telaffuz, Kelimeler ve Ekleri, cümleler, Kelimeler ve Sosyal Durumlar gibi konular ele alınmıştır. Ekler kısmında, Fiil çekim tabloları, Suriye Lehçesi ve Fas Lehçesindeki ortak kelimeler, Sözlükçe ve kaynakça bulunmaktadır. Kitabın tümünde transkripsiyon alfabesi kullanılmıştır. 5.2. Moroccan Arabic ()الدارجة الـمغربية, Peace Corps Morocco, 2011, 194 s. 18 Dersten oluşan kitapta, dersler, Arap Alfabesi, Transkripsiyon ve İngilizce çevirileri ele alınarak oluşturulmuştur. Ekler kısmında, Fas Arapçası fonetiği, Ek gramer bilgileri, ek kalıp ifadeler, Fas dini ve resmi bayramları, Fiil sözlükçesi, Gramer ve kelime indeksleri bulunmaktadır. Kitapla birlikte bir cd ya da dvd bulunmamaktadır. Ders müfredatı şu şekildedir: Giriş Kelime ve Kalıplar Diyalog-Metin Alıştırmalar Gramer Alıştırmalar 6) Ürdün Lehçesi Peace Corps Jordan, Pre-Departure Arabic Language Materials, 21 s. 10 dersten oluşan kitapta, gramer notları, kültürel notlar ve yabancı dil öğrenim teknikleri ele alınmıştır. Kitabın yanında bir adet cd de bulunmaktadır. Ders müfredatı şu şekildedir: Tablo halinde temel Kelime ve kalıp ifadeler (İngilizce, Arapça ve Transliterasyon) Alıştırmalar (Eşleştirme, boşluk doldurma, tekrar etme vb.) 7) Yemen Lehçesi Kitâbu'l-Lehceti's-San‘âniyye, Abdurrahman Mutahhar, b.y.y., b.t.y., 55 s. 20 Dersten oluşan kitap, Arap alfabesiyle telif edilmiştir. Ders müfredatı şu şekildedir: Kelimeler Diyalog-Metin Alıştırmalar International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 TÜRKİYE'DE YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE LEHÇENİN YERİ 2209 8) Lübnan Lehçesi Pimsleur Language Programs Arabic (Lebanese) 9) Suudi Arabistan Lehçesi 9.1. Saudi Arabic Basic Course, Foreign Service Institute, Margaret Ömer, 1975, 305 s. 9.2. Pimsleur Language Programs Arabic (Eastern) 10) Libya Lehçesi Spoken Libyan Arabic, Eerik Dickinson, 2004, USA, 399 s. 11) Körfez Lehçeleri Teach Yourself Gulf Arabic, Jack Smart, Frances Altorfer, 1999, 320 s. 14 dersten oluşan kitap, giriş, kullanım şekli, Fonetik ve transliterasyon, Arap alfabesi konularıyla başlamaktadır. Kitapta transliterasyon kullanılmıştır. Ders müfredatı şu şekildedir: Hedefler Diyalog-Metin Notlar Diyalog-Metin Notlar Diyalog-Metin Notlar Diyalog-Metin Notlar Önemli kelime ve kalıplar Gramer Alıştırmalar Kültürel Notlar Pratik kullanımlar 12) Diğer Çalışmalar 12.1. Lonely Planet Middle East Phrase Books & Dictionaries, 2013. İlgili yayınevi tarafından, Fasih Arapça ve Mısır, Körfez, Suriye, Tunus Lehçelerini içeren 5 farklı kitap yayımlanmıştır. Kitaplar, Giriş, fonetik, dil zorlukları, zaman, sınır geçme, bilet, ulaşım, yönler, konaklama, banka ve iletişim, gezip görme, alışveriş, fotoğraf çekme, iletişime geçme, dışarıda yemek yemek, içecekler, özel diyetler/alerjiler, acil durumlar, sağlık ve sözlük gibi bölümlerden oluşmaktadır. International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 2210 Osman DÜZGÜN Genellikle 65 sayfadan oluşan kitaplarda ayrıca, Arap yemekleri, kısa tarihçe, bayramlar vb. kültürel notlar da verilmektedir. 12.2. Ultimate Arabic Beginner-Intermediate: Modern Standard, Egyptian, Iraqi, Lebanses, Saudi, Zvjezdana Vrzić, Rana G. Hejazeen, Living Language, 2006, 536 s. Bu sette, Modern Standart Arapçanın yanı sıra, 4 farklı lehçenin de eğitimi verilmektedir. Bu Lehçeler, kitabın adından da anlaşılacağı gibi, Mısır, Irak, Lübnan ve Suudi Arabistan lehçeleridir. 35 dersten oluşan öğretim setinde 8 de ses cd’si bulunmaktadır. İlk cd'de Fasih arapça, sonraki 4 cd'de ise sırasıyla, Mısır, Irak, Lübnan ve Suudi Arabistan lehçeleri ele alınmaktadır. 12. 3. Instant Immersion Arabic (Arabic Edition): Eastern Colloquial, 8 CDs Set 2004, 123 s. Beraberinde 8 cd verilen bu çalışma, Diplomatik-askeri görev ya da kısa süreli gezi için Suriye bölgesine giden kişilere yönelik, kullanılan konuşma dilini öğretmeyi hedeflemektedir. Web üzerinde setin kitabına ulaşılamamıştır. Kitapla verilen cd’lerin içerikleri şu şekildedir. 1. cd: Giriş, gramer, soru sorma 2. cd: İnsanlarla buluşma, tanışma 3. cd: Şehirde gezinti, yol sorma 4. cd: Konaklama, dışarıda yemek yemek 5. cd: Kıyafet, Vücudun azaları, Alışveriş 6. cd: Doktora gitme, Hava durumu, seyahat etme 7. cd: Turizm, aile, okula gitme 8. cd: Lisans ve üstü eğitim, işe girme 6. Öğrencilerin Lehçe Dersine Yönelik Değerlendirmeleri Kırıkkale Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü, Arapça Mütercim-Tercümanlık Anabilim Dalı’nda öğrenim gören 3. ve 4. sınıf öğrencilerinden 40 kişi ile yapılan anketin soruları ve değerlendirmeleri şu şekildedir: 1. Daha önce bir Arap ülkesine gittiniz mi? International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 TÜRKİYE'DE YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE LEHÇENİN YERİ 2211 Evet; 10 Hayır; 30 Grafikten anlaşılacağı gibi, öğrencilerin sadece 1/4'ü Arap ülkelerine gidebilmiştir. Lehçe öğretimi ve kazanımı, pratik ile gelişeceğinden bu oran oldukça düşüktür. 2. Hangi Arap ülkesine gittiniz ve burada ne kadar kaldınız? 0% Suriye 17% Ürdün 25% Suudi Arabistan 17% Mısır 25% Sudan 16% Arap ülkesinde ne kadar kaldınız? 12 Hafta 13% 8 Hafta 25% 6 hafta 13% 2 hafta 25% 4 hafta 12% 5 hafta 12% International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 2212 Osman DÜZGÜN İlk grafikten, Arap ülkelerine giden öğrencilerin genellikle Ürdün ve Mısır'ı tercih ettiğini, bunu sırasıyla, Suriye, Suudi Arabistan ve Sudan'ın takip ettiğini görmek mümkündür. İkinci grafiğe baktığımızda, öğrencilerin, Arap ülkelerine gittiklerinde genellikle, 2 ya da 8 hafta kalmayı tercih ettiklerini görmekteyiz. Lehçe pratiği için kalınan bu sürenin azlığı göze çarpmaktadır. 3. Lehçe dersi almadan önce hangi lehçeyi biliyor ve konuşabiliyordunuz? Mısır 7% Suriye 5% Bilmiyordum 88% Bu grafikte, Lehçe dersin göremeden önce öğrencilerin % 88'inin her hangi bir lehçeyi bilmediği, sadece %7 ve %5'lik kısmın Mısır ya da Suriye lehçelerini bildikleri ortaya çıkmaktadır. 4. Sizce, Arap Dili ve Edebiyatı, Arap Dili ve Eğitimi, Arapça Mütercim-Tercümanlık Anabilim Dalları’nda lehçe dersi okutulmalı mı? Kararsızım 5% Hayır 10% Kesinlikle Evet 45% Evet 40% Bu grafikte, Lehçe dersinin Edebiyat, Eğitim ve Mütercim-Tercümanlık Anabilim Dallarında okutulmalımı sorusuna, % 45 Kesinlikle Evet, % 40 Evet, % 10 Hayır ve % 5 Kararsızım cevabını vermiştir. Görüldüğü üzere, Lehçe eğitimine öğrencilerin bakışı %85'le okutulmalı yönündedir. International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 TÜRKİYE'DE YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE LEHÇENİN YERİ 2213 5. Üniversitede lehçe dersi aldıysanız, hangi lehçeyi öğrendiniz? Filistin 25% Mısır 37% Suriye 38% Bu grafikte ise, öğrencilerin, Suriye, Mısır ve Filistin lehçelerini öğrendiğini görmek mümkündür. 7. Öğrencilerin, Lehçe Dersine İlişkin Değerlendirmeleri: 1. Lehçe öğrenmek çok avantaj sağlamaktadır. 2. Lehçe dersi 4 yıla yayılarak okutulmalıdır. 3. Lehçe dersinin materyal ve öğretim teknikleri zenginleştirilmelidir. 4. Lehçe dersinde pratiğe ağırlık verilmelidir. 5. Farklı lehçe öğretimi için öğrenciye yeterli süre verilmelidir. 6. Lehçe dersi, öğrencilere seçmeli olarak sunulmalı ve 4 dönem okutulmalıdır. 7. Lehçe dersi Fasih Arapçaya göre daha zordur. 8. Lehçe dersinin ders saati arttırılmalıdır. 9. Fasih Arapça eğitimi verildikten sonra lehçe dersi okutulmalıdır. 10. Fasih Arapça ve lehçe eğitimi aynı anda verilmelidir. 11. Ders olarak iyi bir şekilde okutulmalıdır. 12. Suriye ve Mısır Lehçesi dışında diğer lehçeler de okutulmalıdır. 13. Lehçe hocası, alanında uzman olmalı ve derse hazırlanarak gelmelidir. 14. Yurtdışına çıkılarak bu ders pekiştirilmelidir. 8. SONUÇ Yukarıda ele aldığımız, Lehçe öğretimine yönelik hazırlanan, ulaşabildiğimiz 44 kaynak incelendiğinde, sömürü amacıyla daha 18. yy'da başlatılan Batı menşeli çalışmaların bu alanda oldukça önde olduğu göze çarpmaktadır. Lehçe öğretimine yönelik Türkiye'de yapılan akademik çalışmalar göz önüne alındığında ise Prof. Dr. Azmi Yüksel'in ders notu olarak hazırladığı çalışmadan başka bir kaynağa rastlanılamamıştır. Bu çalışma sonucunda, Lehçe öğretimine yönelik Arap Dili ve Edebiyatı, Arap Dili ve Eğitimi ve Arapça Mütercim-Tercümanlık Anabilim Dallarında ihtilaf söz konusu olduğu ortaya çıkmıştır. Bazı Anabilim Dalları, Lehçe öğretimini bir gereksinim olarak görmüş ve Lehçe dersini, ders müfredatına zorunlu olarak bazıları da seçmeli ders olarak eklemiştir. Sayısı az International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 2214 Osman DÜZGÜN olan bazı Anabilim Dalları da, bu dersi, müfredatlarına malesef hiç koymamıştır. Ancak, "Kervan yolda düzülür (ya da düzelir)" mantığı ile hareket edip, gerekli altyapı tamamlanmadan, ilgili ders müfredat programına girse bile, bu dersi okutacak hoca bulunamadığı da bir gerçektir. Öğrencilerin Lehçe dersine yönelik yapılan ankette, sadece 1/4'ünün Arap ülkelerine gidebildiği, bu ülkere gidebilen öğrencilerin de, buralarda genellikle, 2 ya da 8 hafta kalabildiklerini, %85 oranında da Lehçe dersinin, Lisans programlarında okutulması gerektiği sonuçları ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla, Lisans programları bazında, Arap Ülkelerindeki Üniversite ve ilgili anabilim dallarıyla irtibata geçilmeli ve daha çok öğrenciye, burslu olarak yurtdışında pratik yapma imkanının sağlanması gerekmektedir. Kendi imkanlarıya yurtdışına çıkan öğrenciler genelde 2 aydan fazla kalamamaktadır. Bu süreç, hem pratik yapma hem de öğrendiği dilin (fasih-lehçe) kültürünü yakından tanıma adına oldukça azdır. Bu anket bağlamında, öğrenciler, Lehçe öğreniminin kendilerine avantaj sağladığını, bu dersin 4 yıla yayılarak okutulması gerektiğini, bu derste kullanılan materyal ve öğretim tekniklerinin zenginleştirilmesi gerektiğini ve ders saatinin arttırılmasının gerektiğini vurgulamışlardır. Sonuç olarak, genelde Lehçe bilimi ve özelde ise Suriye ya da Mısır lehçesi konusunda Batı menşeli pek çok çalışma yapılmış olmakla beraber bu alanın ülkemizde yeterli bir şekilde ele alındığını söylemek oldukça zordur. Bu alan, Türkiye'deki akademisyenlerin ele alması gereken son derece önemli ancak bir o kadar da ihmal edilmiş bir alandır. Özellikle Arapça öğrenen kişilerin karşılaştıkları Arap dünyasındaki iki dillilik problemi söz konusu olduğunda konunun üstüne hiç değilse pedagojik olarak daha fazla yaklaşılması gerektiği ifade edilebilir. Arap dilinin geniş havzası içinde yaşayan bu lehçelere kayıtsız kalmak çok da gerçekçi bir durum olmasa gerektir. KAYNAKÇA Kitaplar Aksan, D., N., (2003). Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim), Ankara. Al-Ekhnawy, K., ve Ali, J., (2010). ‘Arabi Liblib, Egyptian Colloquial Arabic for the Advanced Learner. Al-Tonsi, A., Salem, H., ve Sullivan, N., K., (2013). Umm al-Dunya, Advanced Egyptian Colloquial Arabic. Arabic Iraqi Course, Defense Language IstituteForeing Language Center, 1983. Bassiouney, R., (2009). Arabic Sociolinguistics, Edinburgh University Press. Brustad, K., al-Batal, M., ve al-Tonsi, A., (2004). El-Kitâb fi Te'allumi'l-Arabiyye with DVDs, Georgetown University Press, Washington. Dickinson, E. (2004). Spoken Libyan Arabic, USA. Ebû Tâlib, S. (2004). Conversational Arabic in 7 Days (Master Language Survival Skills in Just One Week!), Amerika. el-Ghobasy, S., ve Wise, H., (1988). BBC Get By In Arabic, A Quick Beginners` Course For Holidaymakers And Businesspeople. International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 TÜRKİYE'DE YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE LEHÇENİN YERİ 2215 Haeri, N., (2003). Sacred Language, Ordinary People: Dilemmas of Culture and Politics in Egypt, Palgrave Macmillan, New York. Instant Immersion Arabic (Arabic Edition): Eastern Colloquial, 8 CDs Set, 2004. Lonely Planet Middle East Phrase Books & Dictionaries, 2013. Louis, S., ve Soliman, I., A. Kallimni ‘Arabi, An Intermediate Course in Spoken Egyptian Arabic. Margaret , O. (1974). From Eastern to Western Arabic, Foreign Service Institute. Margaret , O. (1975). Saudi Arabic Basic Course, Foreign Service Institute. Mitchell, T. F., (1990). Pronouncing Arabic, Clarendon Press. Moroccan Arabic ()الدارجة الـمغربية, Peace Corps Morocco, 2011. Mutahhar, A. (b.t.y.). Kitâbu'l-Lehceti's-San‘âniyye, b.y.y. Ossama, B. (2015). Kilma Hilwa, Egyptian Arabic Through Popular Songs: Intermediate Level. Peace Corps Jordan, Pre-Departure Arabic Language Materials Pimsleur Language Programs Arabic (Egyptian), 2005. Pimsleur Language Programs Arabic (Lebanese) Pimsleur Language Programs Arabic(Eastern) II (Körfez ve IrakLehçesi), 2005. S. Ullmann, (1975). Devru’l-Kelime fî’l-Luga, Çev. Kemal Bişr, Mektebetü’ş-Şebâb, Kahire. Smart, J., ve Altorfer, F., (1999). Teach Yourself Gulf Arabic. Stevens, V., ve Salib, M., (2004). A Pocket Dictionary of the Spoken Arabic of Cairo, English– Arabic. Temmâm, H., (1958). el-Luga Beyne’l-Mi‘yâriyye ve’l-Vasfiyye, Mektebetu el-Angelo elMısriyye, Kahire. Versteegh, K., (2001). The Arabic Language, Edinburg University Press. Vrzić, Z., ve Hejazeen, R., G., (2006). Ultimate Arabic Beginner-Intermediate: Modern Standard, Egyptian, Iraqi, Lebanese, Saudi, Living Language. Wightwick, J., ve Gaafar, M., (2004). Collaquial Arabic of Egypt, The Complete Course For Beginners, Woidich, M., ve Heinen-Nasr, R., (2004). Kullutamam!, An Introduction to Egyptian Colloquial Arabic. Makaleler: Mohand, T., (1999). Substrat et Convergences: Le Berbére et L’arabe Nord-Africain, Estudios de Dialectologia Norteaafricana y Andalusi, 4, 99–119. Çetin, N., M., (1991) Arap Maddesi”, TDVİA, 3, 282. el-Bedrâvî, Z., (1989). İzdivâciyyetu’l-Luga ve Darûratu Resmi Siyâse Lugaviyye, MMLA, Kahire, 65, 89. Wehr, H., ve Fück, J. W., (1979). Arabiyya Arabic Language And Literatüre, The Encylopedia of Islam (New Edition), E. J. Brill, Leiden, 561-573. International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 2216 Osman DÜZGÜN İnternet Kaynağı http://arapdili.adiyaman.edu.tr/TR/Sayfalar/Kisiler/Akademik-Personel-491. 07 Nisan 2015 tarihinde erişildi. http://dogudil.kku.edu.tr/Okul%20Site%20Yeni%20Dosya/arap_ter/files/derstablosu.pdf 07 Nisan 2015 tarihinde erişildi. http://dogudilleri.artuklu.edu.tr/arap_dili_ve_edebiyati/ 06 Nisan 2015 tarihinde erişildi. http://gef-yabancidiller-arapdili.gazi.edu.tr/posts/view/title/dersler-ve-icerikleri-8759 06 Nisan 2015 tarihinde erişildi. http://www.29mayis.edu.tr/bolum/ceviribilim-bolumu-arapca-mutercim-tercumanlikprogrami-6.html. 07 Nisan 2015 tarihinde erişildi. http://www.academia.edu/3987931/Arap%C3%A7a_Leh%C3%A7elere_Dair_Haz%C4%B1r l%C4%B1k_%C3%96%C4%9Frencilerinin_R%C3%B6portaj%C4%B1. 2014 yılında erişildi. http://www.amazon.com/Arabic-Eastern-II-Comprehensive-Understand/dp/0743544900. 11 Mayıs 2015 tarihinde erişildi. http://www.amazon.com/Lonely-Planet-Middle-Phrasebook-Dictionary/dp/1741791391. 11 Mayıs 2015 tarihinde erişildi. http://www.atauni.edu.tr/#!birim=arap-dili-ve-edebiyati-. 06 Nisan 2015 tarihinde erişildi. http://www.aucpress.com/p-3063-a-pocket-dictionary-of-the-spoken-arabic-of-cairo.aspx. 11 Mayıs 2015 tarihinde erişildi. http://www.aucpress.com/p-3072-kullu-tamam.aspx. 13 Mayıs 2015 tarihinde erişildi. http://www.aucpress.com/p-3482-kallimni-arabi-bishweesh.aspx. 13 Mayıs 2015 tarihinde erişildi. http://www.aucpress.com/p-3751-arabi-liblib.aspx. 13 Mayıs 2015 tarihinde erişildi. http://www.aucpress.com/p-3752-kalaam-gamiil.aspx. 13 Mayıs 2015 tarihinde erişildi. http://www.aucpress.com/p-4767-umm-al-dunya.aspx. 13 Mayıs 2015 tarihinde erişildi. http://www.aucpress.com/p-4934-kilma-hilwa.aspx . 13 Mayıs 2015 tarihinde erişildi. http://www.barnesandnoble.com/w/arabic-on-the-move-with-3-cds-janewightwick/1102880265?ean=9780071456746. 14 Mayıs 2015 tarihinde erişildi. http://www.dicle.edu.tr/dogu-dilleri-ve-edebiyati-bolumu-lisans-programlari. 06 Nisan 2015 tarihinde erişildi. http://www.ebs.aydin.edu.tr/index.iau?Page=BolumGenelBilgiler&BK=289. 07 Nisan 2015 tarihinde erişildi. http://www.speaking-arabic.com/ 14 Mayıs 2016 tarihinde erişildi. http://www.syrianarabic.com/downloads/Syrian%20Colloquial%20Arabic.zip. 11 Mayıs 2015 tarihinde erişildi. EK1. Lehçe Dersi İle İlgili Öğrenci Anketi Sevgili Öğrenciler; International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015 TÜRKİYE'DE YABANCI DİL OLARAK ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE LEHÇENİN YERİ 2217 Aşağıdaki anket, şuan kullanmakta olduğunuz Arapça Lehçeler dersinde okutulan ders kitabına yönelik düşüncelerinizi ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve cevaplayınız. Cevaplarınız akademik bir araştırma için kullanılacaktır. Katkılarınızdan dolayı teşekkür ederim Yrd. Doç. Dr. Osman Düzgün 1. Daha önce bir Arap ülkesine gittiniz mi? Cevabınız evet ise ülke ismini yazınız. ______________ 2. Bu ülkede ne kadar kaldınız? _______________________________________________________________________ 3. Hangi lehçeyi biliyor ve konuşabiliyorsunuz? _____________________________________________________ 4. Sizce, Arap Dili ve Edebiyatı, Arap Dili ve Eğitimi, Arapça Mütercim-Tercümanlık Anabilim Dallarında Lehçe dersi okutulmalı mı?________________________________________________________________ 5. Üniversitede Lehçe dersi aldıysanız, hangi lehçeyi öğrendiniz?_________________________________ 6. Lehçe Dersine yönelik değerlendirmeleriniz.__________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ International Journal of Languages’ Education and Teaching UDES 2015