101-106 Saglik Calisanlari - Hastane Infeksiyonlari Dergisi
Transkript
101-106 Saglik Calisanlari - Hastane Infeksiyonlari Dergisi
Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 101-106 tan H as e f İn ek si yonları Sa¤l›k Çal›flanlar›nda Kan ve Vücut S›v›lar›yla Olan Mesleki Temaslar Dr. Serpil EROL*, Dr. Zülal ÖZKURT*, Dr. Mustafa ERTEK*, Dr. Ayten KADANALI*, Dr. Mehmet A. TAfiYARAN* %54.6’s›nda dört veya daha fazla temas olay› vard›. Temasa maruz kalanlar›n sadece %14’ü t›bbi yard›m için baflvurmufltu. Sa¤l›k çal›flanlar›n›n %58.2’si hepatit B virüsü (HBV)’ne karfl› afl›l›yd›. Temas hikayesi olan sa¤l›k çal›flanlar›n›n %3.8’i temasla iliflkili olarak HBV infeksiyonu, %0.3’ü de hepatit C virüsü infeksiyonu geçirmifllerdi. Bu sonuçlar, sa¤l›k çal›flanlar›n›n mesleki temas riski, * Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi, Klinik Bakteriyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Anabilim Dal›, Erzurum. korunma stratejileri ve temas sonras› izlem ile ilgili olarak e¤itilmelerinin, ayr›ca ifle bafllamadan önce kan yoluyla geçen patojenlerle ilgili taramalar›n›n yap›lmas› ve HBV’ye karfl› afl›lanmalar›n›n önemini ortaya koymaktad›r. ÖZET Sa¤l›k çal›flanlar› aras›nda kan ve vücut s›v›lar› ile ilgili mesleki temas olaylar›n›n epidemiyolojik özelliklerini ve Anahtar Kelimeler: Sa¤l›k Çal›flanlar›, Mesleki Temas, ‹nfeksiyon. SUMMARY l›kl› görüflme esas›na dayanan bir çal›flma yap›ld›. Gö- Occupational Exposure of Healthcare Workers to Blood and Body Fluids rüflme esnas›nda elde edilen bilgiler bir anket formuna To determine the frequency and epidemiological cha- kaydedildi. Toplam 386 sa¤l›k çal›flan› (217’si doktor, racteristics of occupational exposure incidents to blood 124’ü hemflire, 45’i laboratuvar teknisyeni) çal›flma kap- and body fluids among healthcare workers, a survey sam›na al›nd›. Sa¤l›k çal›flanlar›n›n 313 (%81.1)’ünde bir was conducted using a questionnaire form which was veya daha fazla temas hikayesi rapor edildi (doktorlar›n completed during an interview with the healthcare wor- %78.3’ünde, hemflirelerin %91.1’inde, laboratuvar tek- kers. A total of 386 healthcare workers (217 doctors, nisyenlerinin %66.7’sinde). Temas olaylar›n›n %84.5’i 124 nurses, 45 laboratory technicians) were included in kan ve kan ürünleri ile, %3.9’u vücut s›v›lar› ile, %11.6’s› the study. Of the healthcare workers, 313 (81.1%) re- di¤er materyallerle iliflkiliydi. En s›k rastlanan temas flek- ported one or more exposure incidents (78.3% of doc- li i¤ne batmas› veya kesici/delici yaralanmalard› tors, 91.1% of nurses, and 66.7% of laboratory technici- (%46.6), bunu %24.4 ile hasarl› (bütünlü¤ü bozulmufl) ans). Blood and blood products were involved in 84.5% deri ile temas veya yaralarla temas, %19.2 ile mukoz of exposure incidents; body fluids and other substances membranlara s›çrama tarz›nda olan bulafl öyküsü izli- accounted for 3.9%, and 11.6% of cases, respectively. yordu. Hemflireler aras›nda ilk iki bulafl yoluna daha s›k The most common route of exposure was sharp and rastland›. Temas öyküsü olan 313 sa¤l›k çal›flan›ndan, needlestick injury, 46.6% of all healthcare workers, follo- %12.8’inde bir, %17.6’s›nda iki, %15’inde üç ve wed by contact to open skin break (24.4%) and splash s›kl›¤›n› belirlemek amac›yla, sa¤l›k çal›flanlar› ile karfl›- 101 Sa¤l›k Çal›flanlar›nda Kan ve Vücut S›v›lar›yla Olan Mesleki Temaslar Erol S, Özkurt Z, Ertek M, Kadanal› A, Taflyaran MA. to mucous membranes (19.2%). The first two were apparently more frequent among the nurses. Of the 313 exposed healthcare workers, 12.8% had one exposure history, while 17.6% had two, 15% had three and 54.6% had four or more. Only 14% of exposed healthcare workers seek for medical aid. 58.2% of the healthcare workers were vaccinated against hepatitis B virus (HBV). Of the exposed healthcare workers, 3.8% had been infected with HBV and 0.3% with hepatitis C virus, related to the exposure. These results indicate the need to the education of healthcare workers about the risk of occupational exposures; preventive strategies and accurate post exposure follow up, in addition to preemployment screening for blood-borne pathogens and vaccination against HBV. Key Words: Healthcare Workers, Occupational Exposure, Infection. G‹R‹fi Günümüzde kan yoluyla insandan insana geçen 20’den fazla patojen oldu¤u bilinmektedir. Bunlar aras›nda en önemlileri insan immünyetmezlik virüsü (HIV), hepatit B virüsü (HBV) ve hepatit C virüsü (HCV)’dür. Sa¤l›k çal›flanlar› kan ve vücut s›v›lar› ile olan mesleki temaslar› nedeniyle bu patojenlerle oluflan infeksiyonlar bak›m›ndan risk alt›ndad›r (1,2). Kan ve vücut s›v›lar› ile temas s›kl›kla kesici/delici yaralanmalar, hasarl› (bütünlü¤ü bozulmufl) deriye bulafl veya mukozalara s›çrama ile olmaktad›r. Sa¤l›k çal›flanlar›nda kan yolu ile geçen patojenlerle infekte olma riskini belirleyen en önemli faktörler; temas say›s› ve tipi, infekte bir hastan›n vücut s›v›lar› veya kan›yla tek bir temas sonras› infekte olma olas›l›¤› ve hasta popülasyonundaki infekte bireylerin say›s›d›r (2-4). Sa¤l›k çal›flanlar›nda kan yoluyla geçen patojenlere ba¤l› mesleki risklerle bafla ç›kmak önemli bir halk sa¤l›¤› sorunudur. Bu amaçla geliflmifl ülkelerdeki birçok hastanede yaz›l› prosedürler ve rehberler oluflturulmufltur. Ancak bu rehberlerin oluflturuldu¤u hastanelerde bile sa¤l›k çal›flanlar›n›n koruyucu önlemlere uyumunda yetersizlik oldu¤u bildirilmektedir (5). Bu prosedürler amac›na ulaflabilmesi için, her hastanenin kendi sorunlar›na ve iflleyifline göre personel uyumunun en ideal düzeylerde olabilece¤i flekilde düzenlenmeli ve belli aral›klarla e¤itim çal›flmalar›yla desteklenmelidir. Bu çal›flmada, kendi hastanemizde konuyla ilgili bir infeksiyon kontrol prosedürü oluflturma102 dan önce sa¤l›k çal›flanlar›nda mesleki temas olaylar›n›n epidemiyolojik özelliklerini ve s›kl›¤›n› ve temas sonras› tutumlar›n› saptamay› amaçlad›k. MATERYAL ve METOD Çal›flma, Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi Araflt›rma Hastaneleri’nde 25 soru içeren bir anket formu haz›rlanarak yap›ld›. Her bir anket sa¤l›k çal›flanlar› ile karfl›l›kl› görüflülerek dolduruldu. Sonuçlar›n de¤erlendirilmesinde ki-kare, Fisher testi ve tek yönlü varyans analizi kullan›ld›. BULGULAR Toplam 386 sa¤l›k çal›flan› (188’i kad›n, 198’i erkek) çal›flma kapsam›na al›nd›. Bunlar›n 217’si doktor (113’ü dahili branfllardan, 104’ü cerrahi branfllardan), 124’ü hemflire, 45’i laboratuvar teknisyeni idi. Çal›flmaya al›nan bireylerin ortalama yafl ve çal›flma süreleri Tablo 1’de görülmektedir. Toplam 313 (%81.1) sa¤l›k çal›flan›nda bir veya birden fazla temas oldu¤u saptand› (doktorlarda %78.3, hemflirelerde %91.1, laboratuvar teknisyenlerinde %66.7). Hemflirelerde mesleki temas di¤er sa¤l›k çal›flanlar›ndan daha fazlayd› (p= 0.000). Temas olaylar›n›n %84.5’i kan ve kan ürünleri ile meydana gelmifl olup, vücut s›v›lar› ve di¤er materyallerle temas %3.9 ve %11.6 olarak s›ralanmaktayd›. En s›k saptanan temas flekli kesici/delici aletlerle yaralanmayd› (%46.6). Bunu hasarl› (bütünlü¤ü bozulmufl) deriye bulafl (%24.4) ve mukoz membranlara s›çrama (%19.2) izlemekteydi. Olgular›n %34.8’inde en az iki flekilde, %23.6’s›nda ise her üç flekilde de temas [kesici/delici yaralanma + hasarl› (bütünlü¤ü bozulmufl) deriye bulafl + mukozalara s›çrama] hikayesi vard›. Kesici/delici aletlerle yaralanma ve hasarl› (bütünlü¤ü bozulmufl) deriye bulafl öyküsüne hemflireler aras›nda daha s›k rastland› (p= 0.000 ve p= 0.01). Ancak mukoz membranlara s›çrama tarz›nda bulafl bak›m›ndan üç grup aras›nda önemli fark yoktu (p> 0.05, Tablo 1). Cerrahi bölümlerdeki doktorlar dahili bölümlerdekilerden daha fazla temas oran›na sahipti (%88.5 ve %69, p= 0.001). Bununla birlikte bu iki gruptaki doktorlarda HBV ile infekte olma (seropozitiflik %15 ve %18.3, p> 0.05) ve afl›lanma oranlar› (%65.5 ve %59, p> 0.05) benzer bulunmufltur. Sa¤l›k çal›flanlar›n›n sadece 225 (%58.2)’i HBV’ye karfl› afl›lanm›flt› (doktorlar›n %62.7’si, hemflirelerin %53.2’si, laboratuvar teknisyenlerinin %51.1’i, p> 0.05). Afl›l› olanlar›n 14 (%6.2)’ü Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 2 Sa¤l›k Çal›flanlar›nda Kan ve Vücut S›v›lar›yla Olan Mesleki Temaslar Erol S, Özkurt Z, Ertek M, Kadanal› A, Taflyaran MA. Tablo 1. Sa¤l›k Çal›flanlar›n›n ve Temaslar›n Özellikleri (%). Doktor Hemflire Laboratuvar teknisyeni Toplam Kat›l›mc› say›s› (%) 217 (56.2) 124 (32.1) 45 (11.7) 386 Yafl (ortalama ± SD, y›l) 38.2 ± 11.0 35.5 ± 12 38.0 ± 8.0 - > 0.05 Çal›flma süresi (ortalama ± SD, y›l) 9.3 ± 6.5 8.9 ± 5.8 9.9 ± 7.3 - > 0.05 Mesleki temas (%) 170 (78.3) 113 (91.1) 30 (66.7) 313 (81.1) 0.000 439 (83.5) 317 (85.9) 74 (85.1) 830 (84.5) > 0.05 Vücut s›v›lar› 20 (3.8) 12 (3.3) 6 (6.9) 38 (3.9) > 0.05 Di¤er 67 (12.8) 40 (10.8) 7 (8) 114 (11.6) > 0.05 526 369 87 982 > 0.05 ‹¤ne ve kesici/delici yaralanma 92 (42.4) 75 (60.5) 13 (28.9) 180 (46.6) 0.000 Hasarl› (bütünlü¤ü bozulmufl) deri ile temas 43 (19.8) 42 (33.9) 9 (20) 94 (24.4) 0.01 Mukoz membranlara s›çrama 47 (21.7) 17 (13.7) 10 (22.2) 74 (19.2) > 0.05 Yok 47 (21.7) 11 (8.9) 15 (33.3) 73 (18.9) 0.000 Bir 23 (10.6) 12 (9.7) 5 (11.1) 40 (10.4) > 0.05 ‹ki 28 (12.9) 21 (16.9) 6 (13.3) 55 (14.2) > 0.05 Üç 18 (8.3) 19 (15.3) 10 (22.2) 47 (12.2) 0.015 101 (46.5) 61 (49.2) 9 (20) 171(44.3) 0.002 p Temas edilen materyal (%) Kan veya kan ürünleri Toplam Temas yolu* (%) Temas say›s› (%) Dört veya daha fazla * Yirmialt› sa¤l›k çal›flan› iki veya daha fazla temas yoluna sahipti. kan veya vücut s›v›lar› ile istenmeyen bir temas olay›ndan sonra afl›lanm›flt›. HBV ile karfl›laflma yönünden, tüm çal›flanlar›n %17.9’u kendi serolojik durumunu bilmiyordu, %17.4’ü daha önce HBV infeksiyonu geçirmiflti, %1.6’s› tafl›y›c› ve %4.9’u hala seronegatifti. HCV ve HIV yönünden, sa¤l›k çal›flanlar›n›n s›ras›yla %37.6 ve %42.2’si serolojik durumunu bilmiyordu, %62.2 ve %57.8’i seronegatif oldu¤unu ifade ediyordu. HIV ve HCV bak›m›ndan kendi serolojik durumunu bilmeyenlerin oran›, HBV bak›m›ndan serolojik durumunu bilmeyenlere göre daha yüksekti (p= 0.00). Bir (%0.3) kiflide kronik HCV infeksiyonu vard›. HIV ile infekte sa¤l›k çal›flan› yoktu (Tablo 2). Kan ve vücut s›v›lar› ile temas öyküsü olan 313 sa¤l›k çal›flan›ndan %41.2’sinin temas an›nda Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 2 HBV’ye karfl› afl›l›, %12.8’inin infeksiyonu geçirmifl, %0.3’ünün tafl›y›c›, %22.7’sinin seronegatif oldu¤u ve %23’ünün ise kendi serolojik durumunu bilmedi¤i saptand›. Öte yandan temas an›nda veya öncesinde HCV veya HIV ile infekte olan sa¤l›k çal›flan›na rastlanmad›. Temasl›lardan 12 (%3.8)’si HBV ile, biri HCV ile bu temaslarla iliflkili olarak infekte olmufltu. Sa¤l›k çal›flanlar›n›n toplam 86 (%22.3)’s› HBV ile karfl›laflm›flt› (geçirilmifl veya devam etmekte olan infeksiyon). Bu oran mesleki temas öyküsü olanlarda %24.3 iken, temas öyküsü olmayanlarda %13.7 idi (p= 0.05). HCV infeksiyonu bak›m›ndan temas öyküsü olanlar (%0.3) ve olmayanlar (%0) aras›nda fark saptanmad› (p> 0.05). Temas öyküsü olan sa¤l›k çal›flanlar›n›n 34 (%10.9)’ünde bu temaslardan en az biri “HBV ile 103 Sa¤l›k Çal›flanlar›nda Kan ve Vücut S›v›lar›yla Olan Mesleki Temaslar Erol S, Özkurt Z, Ertek M, Kadanal› A, Taflyaran MA. Tablo 2. Sa¤l›k Çal›flanlar›n›n HBV, HCV ve HIV Yönünden Serolojik Durumlar› (%). Serolojik durum HBV, HCV ve HIV Doktor Hemflire Laboratuvar teknisyeni Toplam p 136 (62.7) 66 (53.2) 23 (51.1) 225 (58.3) > 0.05 Tafl›y›c› 4 (1.8) 1 (0.8) 1 (2.2) 6 (1.6) > 0.05 Ba¤›fl›k 32 (14.7) 28 (22.6) 7 (15.6) 67 (17.4) > 0.05 Negatif 9 (4.1) 8 (6.5) 2 (4.4) 19 (4.9) > 0.05 34 (15.7) 23 (18.5) 12 (26.6) 69 (17.9) > 0.05 ‹nfekte 1 (0.5) 0 (0) 0 (0) 1 (0.3) > 0.05 Negatif 136 (62.7) 86 (69.3) 18 (40) 240 (62.2) 0.002 Bilinmiyor 80 (36.9) 38 (30.6) 27 (60) 145 (37.6) 0.002 ‹nfekte 0 (0) 0 (0) 0 (0) 0 (0) > 0.05 Negatif 130 (59.9) 75 (60.5) 18 (40) 223 (57.8) 0.04 Bilinmiyor 87 (40.1) 49 (39.5) 27 (60) 163 (42.2) 0.04 HBV (%) Afl›l› Bilinmiyor HCV (%) HIV (%) infekte oldu¤u bilinen” kan ve/veya vücut s›v›lar› ile meydana gelmiflti. Bu kiflilerin %17.6’s› HBV infekte kanla temas öncesi ve sonras› HBV bak›m›ndan seronegatif olup, %2.9’unun ise önceden HBV tafl›y›c›s› oldu¤u saptand›. Yine bunlar›n %2.9’unun temasa ba¤l› olarak HBV ile infekte oldu¤u, sadece %38.2’sinin temas öncesinde HBV afl›s› yapt›rm›fl oldu¤u, %17.6’s›n›n temas sonras› afl›land›¤›, %17.6’s›n›n ise temas öncesi ve sonras›nda serolojik durumlar›n› bilmedi¤i saptand›. Bu 34 sa¤l›k çal›flan›n›n sadece %17.6’s› temas sonras› profilaksi ve izlem için hastanedeki ilgili birimlere baflvurduklar›n› ifade etti. Ondokuz sa¤l›k çal›flan›nda “HCV ile infekte oldu¤u bilinen” kan ve/veya vücut s›v›lar›yla temas öyküsü vard›. Bunlar›n %57.9’u temas öncesi ve sonras›nda hala seronegatifti, %36.8’i serolojik durumunu bilmiyordu, 1 (%5.3)’i bu temasa ba¤l› olarak HCV ile infekte olmufl ve kronik HCV infeksiyonuna sahipti. HCV’li bir materyalle temas ettiklerinin fark›nda olmalar›na ra¤men bu 19 sa¤l›k çal›flan›ndan sadece 6 (%31.6)’s› izlem veya bilgilenme amac›yla hastanedeki ilgili birimlere baflvurmufltu. Yedi sa¤l›k çal›flan›nda ise “hem HBV hem de HCV infeksiyonuna” sahip oldu¤u bilinen hasta104 lar›n kan veya vücut s›v›s› ile temas öyküsü vard›. Bunlardan 4 (%57.1)’ü görüflme an›nda HCV bak›m›ndan kendi serolojik durumlar›n› bilmiyordu, 3 (%42.8)’ü HCV için seronegatifti. Yine bunlardan 1 (%14.3)’i temas öncesi ve sonras›nda HBV’ye karfl› da kendi serolojik durumunu bilmiyor, 3 (%42.8)’ü afl›l›, 2 (%28.6)’si ba¤›fl›k olup, sadece 1 (%14.3)’ine temas sonras› HBV profilaksi uygulanm›flt›. Toplam 149 (%38.6) sa¤l›k çal›flan›nda temas olaylar›ndan sonra kaynak hastan›n HBV, HCV ve HIV yönünden serolojik durumu araflt›r›lmam›flt›. Herhangi bir temas olay›yla karfl›laflan sa¤l›k çal›flanlar›n›n sadece 44 (%14)’ü temas sonras› profilaksi ve/veya izlem amac›yla giriflimde bulunmufltu. Bunlar aras›nda meslek gruplar› bak›m›ndan önemli fark yoktu (%13.5 doktor, %16.8 hemflire, %6.7 laboratuvar teknisyeni, p> 0.05). Bu 44 kiflinin 35 (%79.5)’i t›bbi yard›m için baflvurmalar›na neden olan olay›n kesici/delici tarzda bir yaralanma oldu¤unu ifade etti. Temas edilen materyalin kan yoluyla geçti¤i bilinen bir etkenle (HBV, HCV, HIV) infekte oldu¤u bilindi¤inde profilaksi ve/veya izlem amac› ile giriflimde bulunma oran› %21.7, di¤er durumda ise %12.3 olarak saptand› (p> 0.05). Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 2 Sa¤l›k Çal›flanlar›nda Kan ve Vücut S›v›lar›yla Olan Mesleki Temaslar Temas öyküsü olan sa¤l›k çal›flanlar›ndan %20’si son bir ay içinde, %18.5’i son bir hafta içinde, %12.1’i son 48 saat içinde böyle bir temasla karfl› karfl›ya kald›klar›n› ifade etti. Temas öyküsü olanlar›n %50.5’inde en az bir kez eldiven veya gözlük gibi koruyucu materyal olmaks›z›n temas oldu¤u rapor edildi. TARTIfiMA Mesleki temas sonucu sa¤l›k çal›flanlar›na HBV, HCV ve HIV geçifline ait çok say›da olgu oldu¤u bilinmektedir (2). Ülkemizde yap›lan birçok çal›flmada da sa¤l›k personelinde HBV ve HCV prevalans›n›n normal popülasyondan daha yüksek oldu¤u bildirilmektedir (6). Çeflitli prospektif çal›flmalarda, yap›lan ifllemin türüne göre de¤iflmek üzere t›bbi giriflimler esnas›nda %3 ila %50 oran›nda kanla temas oldu¤u gözlenmifltir (1). Bu çal›flman›n sonuçlar›na göre, kan ve vücut s›v›lar›na mesleki temas olaylar›ndan en fazla etkilenen sa¤l›k çal›flanlar› hemflirelerdir. En s›k rastlanan temas biçimi kesici/delici aletlerle olan yaralanmalard›r. Kan ve kan ürünleri temas olaylar›n›n ço¤undan sorumlu bulunmufltur. Bu durum benzer çal›flmalardaki bulgularla uyuflmaktad›r (7-10). Bu çal›flma ile ortaya ç›kan bir di¤er sonuç, sa¤l›k çal›flanlar›n›n mesleki temas bak›m›ndan koruyucu önlemleri ve temas sonras› izlem prosedürlerini önemsemedi¤inin gösterilmesidir. Ayr›ca, riskin bilinmesi, standart önlemlere uyulmas›n›n faydalar›, bildirimin önemi ve serolojik takip konular›nda yetersizlik vard›r. Çal›flmaya kat›lan sa¤l›k personelinin %41.8’inin HBV afl›s› yoktu ve bunlar›n önemli bir k›sm› kendi serolojik durumlar›n› bilmiyorlard›. HIV ve HCV bak›m›ndan kendi serolojik durumunu bilmeyenlerin oran›, HBV bak›m›ndan serolojik durumunu bilmeyenlere göre daha yüksekti (s›ras›yla; %42.2, %37.6 ve %17.9). Ülkemizdeki durumu yans›tan bir baflka çal›flma olan Ayranc› ve arkadafllar›n›n hemflirelerdeki mesleki temas› inceleyen çal›flmas›nda da bizimkine benzer olarak temasa maruz kalanlar›n %32.4’ünün afl›s›z oldu¤u, sadece %5’inin üniversal önlemlere her zaman uydu¤u ve %69.1’inin temaslar›n› rapor etmedi¤i bildirilmektedir (9). Erbay ve arkadafllar› da Ankara’daki bir e¤itim hastanesinde sa¤l›k çal›flanlar›n›n %65.4’ünde kan ve vücut s›v›lar› ile temas öyküsü oldu¤unu, temaslar›n %81’inin kesici/delici aletlerle yara- Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 2 Erol S, Özkurt Z, Ertek M, Kadanal› A, Taflyaran MA. lanma fleklinde oldu¤unu, yaralananlar›n %42’sinin yaralanma esnas›nda koruyucu malzeme kullanmad›¤›n› ve yaralananlar›n sadece %32’sinin t›bbi yard›m için baflvurdu¤unu, personelin %68.3’ünün HBV afl›s›n›n oldu¤unu bildirmektedir (10). Bu iki çal›flman›n bulgular› bizim bulgular›m›zla büyük ölçüde uyuflmakla birlikte bizim çal›flmam›zda kesici/delici aletlerle yaralanmalar›n ve temas sonras› t›bbi yard›m için baflvuranlar›n oran› daha düflük bulunmufltur. Bu fark›n nedeni kesici/delici yaralanmalara en s›k maruz kalan grup olan hemflirelerin oran›n›n bizim çal›flma grubumuzda daha düflük (%32.1) olmas› olabilir. Ayr›ca, kesici/delici yaralanmalar›n daha çok önemseniyor ve rapor ediliyor olmas› bizdeki bu düflük bildirim oran›n›n sebeplerinden biri olabilir. Çünkü bizim bulgular›m›za göre t›bbi yard›m için baflvuranlar›n %79.5’i kesici/delici yaralanmaya maruz kalm›fl kiflilerdi. Bu da hasarl› deriye bulafl veya mukozalara s›çrama tarz›ndaki yaralanmalar›n daha az önemsendi¤ini düflündürmektedir. Çal›flmam›zda HBV infeksiyonunun serolojik göstergelerine (HBsAg veya anti-HBs) sahip oldu¤unu belirten sa¤l›k çal›flanlar›n›n say›s›n›n temasl› grubunda yüksek olmas›na ra¤men (%24.3’e karfl›n %13.7) baz› sa¤l›k çal›flanlar›n›n serolojik durumlar›n› bilmedi¤i için temasl›larda ve temas› olmayanlardaki infeksiyonun gerçek prevalans›n› belirtmek mümkün olmam›flt›r. Prevalans saptamak çal›flmam›z›n amaçlar›ndan biri de¤ildi. Kan yolu ile geçen infeksiyona sahip oldu¤u bilinen hastalar›n materyallerinden bulafl oldu¤unda bu temas›n önemsenmesi veya hastanedeki ilgili birimlere bildirilme oran›n›n daha yüksek oldu¤u bilinmektedir (4). Bu çal›flmada da kan yoluyla bulaflan materyallerle temas sonras› profilaksi ve izlem için hastanedeki ilgili birimlere baflvurma oran› daha fazla olmakla birlikte, bu durumda bile oran oldukça düflük bulunmufltur. Bu oran›n düflüklü¤ü, sa¤l›k çal›flanlar›n›n konunun önemine yeterince inanmam›fl olmalar› ve HCV infeksiyonuna sahip hastalar›n biyolojik materyallerine maruz kal›nm›fl olmas› veya HBV’ye karfl› afl›l› olmalar› durumunda yap›lacak hiçbir fleyin olmamas› fleklindeki yanl›fl düflünceye sahip olmalar› ve sonuçta e¤itim yetersizli¤i ile aç›klanabilir. Ayr›ca, bölgemizdeki hasta popülasyonunda HIV infeksiyonu prevalans›n›n çok düflük olmas›n›n bildirim oranlar›n›n 105 Sa¤l›k Çal›flanlar›nda Kan ve Vücut S›v›lar›yla Olan Mesleki Temaslar Erol S, Özkurt Z, Ertek M, Kadanal› A, Taflyaran MA. beklenenden az olmas›na katk› yapm›fl oldu¤una inan›yoruz. Sa¤l›k çal›flanlar›ndaki mesleki temaslar›n beklenenden daha az rapor edilmifl olmas› daha önceki çal›flmalarda da belirtilmifltir. Bu düflük bildirim seviyesinin, personelin bilgi eksikli¤ine, bildirim prosedürlerinin karmafl›k ve zaman al›c› olmas›na ve baz› kiflisel özelliklere ba¤l› oldu¤u gösterilmifltir (11,12). 4. Kan yolu ile geçen patojenler taraf›ndan oluflturulan mesleki infeksiyonlardan korunma temastan sak›nma, afl›lanma, temas sonras› profilaksiye dayanmaktad›r. Bu infeksiyonlardan özellikle afl›yla korunulmas› mümkün tek viral ajan olan HBV’ye karfl› immünizasyon program›n›n hastanelerde kapsaml› ve titizlikle yürütülmesi sa¤l›k çal›flanlar› aras›nda HBV infeksiyonunu azaltmaya yard›mc› olacakt›r. HIV ve HCV için ise yak›n gelecekte etkili bir immünprofilaksi elde edilecek gibi görünmedi¤i için korunma stratejileri ve temas› takiben bulafl riskini azaltacak önlemler teflvik edilmelidir (13,14). Çal›flanlar›n do¤rulu¤una inand›klar› bir infeksiyon kontrol program›na uymas› daha kolay olmaktad›r. Bunun için, çal›flanlar›n e¤itimi etkili bir infeksiyon kontrol program›n›n temel elementidir. Bununla beraber, infeksiyon riski ifl kategorilerine göre de¤iflti¤i için infeksiyon kontrol e¤itimi de buna göre düzenlenmelidir. Aç›kça kayda geçirilmifl önlem politikalar›n›n, rehberlerin ve netlefltirilmifl prosedürlerin olmas›, bu yöndeki faaliyetlerin koordine edilmesinde ve verimlili¤in art›r›lmas›nda etkilidir. 6. Sonuçlar›m›z, sa¤l›k çal›flanlar›n›n kan ve vücut s›v›lar›yla olan mesleki temaslar›n riskleri, koruyucu önlemler ve temas sonras› uygulanmas› gereken prosedürler hakk›nda e¤itilmelerinin ve ilave olarak ifle bafllamadan önce kan yoluyla geçen patojenlerle ilgili taramalar›n ve HBV afl›s›n›n yap›lmas›n›n gereklili¤ini ortaya koymaktad›r. KAYNAKLAR 1. 2. 3. Beltrami EM, Williams IT, Shapiro CN, Chamberland ME. Risk and management of blood-borne infections in health care workers. Clin Microbiol Rev 2000;13:385-407. Sepkowitz KA. Occupationally acquired infections in healthcare workers. Part II. Ann Intern Med 1996;125:917-28. Varghese GM, Abraham OC, Mathai D. Post exposure prophylaxis for blood borne viral infection in healthcare workers. Postgrad Med J 2003;79:324-8. 5. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Jeffe DB, Mutha S, L’Ecuyer PB, et al. Healthcare workers’ attitudes and compliance with universal precautions: Gender, occupation, and speciality differences. Infect Control Hosp Epidemiol 1997; 18:710-2. Hersey JC, Martin LS. Use of infection control guidelines by workers in healthcare facilities to prevent occupational transmission of HBV and HIV: Results from a national survey. Infect Control Hosp Epidemiol 1994;15:243-52. M›st›k R, Bal›k ‹. Türkiye’de viral hepatitlerin epidemiyolojik analizi. Tekeli E, Bal›k ‹ (editörler). Viral Hepatit 2003. Viral Hepatitle Savafl›m Derne¤i, 2003. Monge V, Mato G, Mariano A, et al. Epidemiology of biological exposure incident among Spanish healthcare workers. Infect Control Hosp Epidemiol 2001;22:776-8. Evans B, Duggan V, Baker J, Ramsay M, Abiteboul D. Exposure of healthcare workers in England, Wales, and Northern Ireland to bloodborne viruses between July 1997 and June 2000. An analysis of surveillance data. Br Med J 2001;322:397-8. Ayranci U, Kosgeroglu N. Needlestick and sharps injuries among nurses in the healthcare sector in a city of western Turkey. J Hosp Infect 2004;58: 216-23. Erbay A, Bodur H, Korkmaz M, Öztoprak N, Çolpan A, Ak›nc› E. Ankara Numune E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi çal›flanlar›n›n kan ve vücut s›v›lar› ile iliflkili yaralanmalar›n›n de¤erlendirilmesi. VI. Ulusal Viral Hepatit Simpozyumu Program ve Özet Kitab›. Ankara, 31 Ekim-2 Kas›m 2002:P-43. Burke S, Madan I. Contamination incidents among doctors and midwives: Reasons for nonreporting and knowledge of risks. Occup Med 1997;47:357-60. Rabaud C, Zanea A, Mur JM, et al. Occupational exposure to blood: Search for a relation between personality and behavior. Infect Control Hosp Epidemiol 2000;21:564-4. Gerberding JL. Management of occupational exposure to blood-borne viruses. N Engl J Med 1995;332:444-51. Bolyard EA, Tablan OC, Williams WW, Pearson ML, Shapiro CN, Deitchman SD. Guideline for infection control in health care personnel, 1998. Am J Infect Control 1998;26:289-354. YAZIfiMA ADRES‹ Doç. Dr. Serpil EROL Atatürk Üniversitesi T›p Fakültesi Aziziye Hastanesi Klinik Bakteriyoloji ve ‹nfeksiyon Hastal›klar› Anabilim Dal› ERZURUM e-mail: mkerol@superonline.com Makalenin Gelifl Tarihi: 31.03.2005 106 Kabul Tarihi: 10.06.2005 Hastane ‹nfeksiyonlar› Dergisi 2005; 9: 2