Ders 5: Şimdi Hepsi Bir Arada: Av, Avcı ve Bitkiler
Transkript
Ders 5: Şimdi Hepsi Bir Arada: Av, Avcı ve Bitkiler
Ders 5: Şimdi Hepsi Bir Arada: Av, Avcı ve Bitkiler Genel Bu ders, öğrencilerin, bir ekosistem içindeki iki hayvan popülasyonunun (kurtlar ve geyikler) ve bitkilerin karşılıklı ilişkilerini keşfetmelerini sağlar. Karşılıklı ilişkiye girip birbirlerini etkiledikçe popülasyonlar ve bitkiler zaman boyunca artar ve azalır (salınır, dalgalanır). Öğrenme hedefler: ● Avcıları ilgili av hayvanları ile eşleştirmek. ● Avları besin kaynakları ile eşleştirmek. ● Etkileşimli iki hayvan popülasyonu ve bitki kaynağı ile popülasyon simülasyonunu keşfetmek. ● Çizgi grafik üzerinde veri sunmak ve yorumlamak. ● İki popülasyonun ve bir besin kaynağının zaman boyunca artıp azalmasının (salınması, dalgalanmaı) nasıl ve neden olduğunun öyküsünü anlatmak. Şekil 1 – Ana Sayfa Öğrencinin Görevi Kurt ve geyik popülasyonlarını sağlıklı düzeylerde tutacak avlanma seviyesini ayarlamak. Ders 5 - SeviyeA - 5 Yaş + Süre: 45 dakikalık 2-3 oturum Malzemeler: ● 2-3 öğrenciye 1 bilgisayar ● Simulasyon ● Ders notları (sayfa 4-9) Ders programı ile ilişkisi: ● Bilim: Popülasyonlar, ekosistemler, bilimsel yöntem ● Matematik: Verinin sunulması ve yorumlanması ● Okuma: Fikirler arası bağlantıları anlatmak Temel sistem dinamikleri kavramları ve içgörüleri: ● Popülasyonlar yalıtlmış olarak var olmazlar; diğer etkenler (ör. av sayısı, besin miktarı) büyümelerine ve küçülmelerine etki eder. ● Avcılar, avları ve avların besini salınım (dalgalanma) davranışı gösterebilen karmaşık bir sistem oluşturular. Ders 5 - Seviye A • Şimdi Hepsi Bir Arada • ©2012 Creative Learning Exchange • 1 Dersin Açıklaması Hazırlık: 1. Öğrenci grupları (2-3 kişilik) oluşturun. 2. Her öğrenci veya öğrenci grubu için ders notu hazırlayın. Öğrencilerin simülasyonu birden çok çalıştırabilmeleri için kayıt sayfalarından yeteri kadar kopya hazırlamaya dikkat edin. 3. Hayvan av, avcı ve besin kartlarını kesin veya öğrencilere kesitirin (Sayfa 4, Ders Notu 1) 4. Bilgisayarların internet erişimini kontrol edin. Oturum 1: 1. Gerekiyorsa terimlerin (avcı, av, besin, ekosistem, vb.) tanıtımını yapın. 2. Kart setlerini öğrencilere dağıtın ve farklı av / avcı hayvanları eşleştirmelerini isteyin. Öğrenciler, kartları sınıflandırmak için 5. sayfadaki (Ders Notu 2) T-çizelgesini kullanabilirler. İsteğe bağlı: Başka hayvanların ve bitkilerin resimlerini çizmek isteyen öğrenciler için boş kartlar bulundurun. Öğrenciler farklı yanıtlarla gelebilirler. Aşağıdaki yanıtlar, olası yanıtlardan biridir. Kart setinde sadece bitki temelli besinlerin olduğuna dikkat edin. Bazı av hayvanları diğer organizmaları yerler veya hem etçil hem otçuldur. Örneğin, kovan kuşu kerkente ile, kertenkele böceklerle beslenir. Avcı Av Besin Kurt Amerikan Geyiği Balsam Göknarı Çakal Tavşan Otlak Alan Baykuş Fare Yabani Pirinç Aslan Geyik Sulak alan Şekil 2 – Giriş Şekil 3 – Başlayalım Şekil 4 – Karar Verelim 3. Farklı eşleştirmeleri kısaca karşılaştırın ve tartışın. Bazı avcıların birden çok besin kaynakları olabileceğini belirtebilirsiniz. (ör. çakal, tavşan, kedi,kemirgen yiyebilir) 4. Sınıfta öğrencilere simülasyonu gösterin ve giriş bölümlerini birlikte okuyun (Şekil 2 ve 3) 2 • Ders 5 - Seviye A • Şimdi Hepsi Bir Arada • ©2012 Creative Learning Exchange Dersin Açıklaması Dersi Eve Götürmek: ● Öğrencilerin 5. Öğrencilerin küçük gruplar halinde “Karar “Düşünelim” bölümünü Vermeleri”ni sağlayın (Şekil 4). Simülasyon, küçük gruplar veya sınıf başlangıçta, dünya problemlerinin ve avlanmanın olarak keşfetmelerini olmamasına ayarlıdır. sağlayın. 6. Öğrencilerin, verilerini sayfa 6'daki Ders Notu 3'e ● Hayvan kaydederek “Görelim” bölümüne (Şekil 5) geçmelerini sağlayın. İlk çalıştırmadan sonra, popülasyonlarının ve öğrenciler sayfa 7'deki Ders Notu 4'ü kullanarak besinin neden azalıp kurtlar, geyikler ve besin (bitkiler) arasındaki arttığını (salındığını, ilişkilere yönelik “olursa ne olur” soruları dalgalandığını) sorabilir, simülasyonu keşfetmeye devam düşünün. edebilirler. ● Bilgisayar / projeksiyon Oturum 2 ve sonrası: kullanarak sorunları 1. Gerekiyorsa, öğrencilerin simülasyonlarını tartışın ve fikirleri bitirmelerini sağlayın. deneyin. Örneğin: 2. Simulasyonu birçok kez çalıştırdıktan sonra, ● salınımı azaltacak öğrenciler “Düşünelim” bölümüne (Şekil 6) devam edebilirler. ayarlar 3. Simulasyon deneyimini, Dersi Eve Götürmek ve ● geyik avlanmasına Değerlendirme fikirlerini kullanarak özetleyin izin veren ancak (Sayfa 8 ve 9, Ders Notu 5 ve 6). ecosistemin sağlığını koruyan ayarlar. ● insanların ve hayvanlarının güvenli olacağı ayarlar. Şekil 5 – Görelim Şekil 6 – Öğrenelim Değerlendirme Önerileri: ● Öğrencilerin, döngünün öyküsünü anlatmak, diğer av / avcı ve bitkileri belirlemek ve öğrendiklerini paylaşmak için, değerlendirme sayfalarını doldurmalarını sağlayın. Öğrencilerin, döngünün öyküsünü sözel olarak anlatmalarını tercih edebilirsiniz. Değerlendirme soruları sınıf içi bir tartışmanın parçası da olabilir. Ders 5 - Seviye A • Şimdi Hepsi Bir Arada • ©2012 Creative Learning Exchange • 3 Ders 5 – Ders Notu 1 Geyik Tavşan Baykuş Aslan Çakal Otlak Alan Amerikan Geyiği Fare Sulak Alan Kurt Yabani Pirinç Balsam Göknarı 4 • Ders 5 - Seviye A • Şimdi Hepsi Bir Arada • ©2012 Creative Learning Exchange Ders 5 – Ders Notu 2 Avcılar Av Besin Ders 5 - Seviye A • Şimdi Hepsi Bir Arada • ©2012 Creative Learning Exchange • 5 Ders 5 – Ders Notu 3 Av / Avcı / Besin Simülasyonu Kayıt Sayfası Dünya Problemleri: _________________________________________ Av için Avlanmak (Geyik): ___________________________________ Avcıları Öldürmek (Kurt): Evet / Hayır Her iki hayvan ve besinin grafiğini çizin ve tanımlayın. 20000 80000 50000 10000 40000 25000 0 0 0 0 10 20 30 40 50 Ne oldu? _________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ 6 • Ders 5 - Seviye A • Şimdi Hepsi Bir Arada • ©2012 Creative Learning Exchange Ders 5 – Ders Notu 4 Av / Avcı / Besin Simülasyon Soruları Her bir soruyu ayrı ayrı deneyin ve sonuçları farklı bir sayfaya yazın Soru 1: Herhangi bir değişiklik yapmazsam ne olur? Soru 2: Amerikan geyikleri hastalanırsa ne olur? Soru 3: Yağmur yaşmaz ve kuraklık olursa ne olur? Soru 4: İnsanlar çok fazla geyik avlarlarsa ne olur? Soru 5: İnsanlar tüm kurtları öldürürse ne olur? Soru 6: İnsanların geyik avlayabildiği ve aynı zamanda sağlıklı bir ekosistem nasıl olabilir? Soru 7: Aklınıza gelen başka sorular var mı? Sorunuzu aşağıya yazın ve denemeler yapın. _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ders 5 - Seviye A • Şimdi Hepsi Bir Arada • ©2012 Creative Learning Exchange • 7 Ders 5 – Ders Notu 5 Değerlendirme Av / Avcı / Besin döngüsünün öyküsünü anlatın. Eğer kurt popülasyonu artarsa, . . . _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ Diğer avcılar; ____________________________ ____________________________ Diğer avlar; ____________________________ ____________________________ Diğer besin; ____________________________ ____________________________ 8 • Ders 5 - Seviye A • Şimdi Hepsi Bir Arada • ©2012 Creative Learning Exchange Ders 5 – Ders Notu 6 Değerlendirme Av / Avcılar ve besin ile ilgili neler öğrendiniz? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ Popülasyonlar neden artar ve azalır? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ Besin neden artar ve azalır? _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ _________________________________________________________ Ders 5 - Seviye A • Şimdi Hepsi Bir Arada • ©2012 Creative Learning Exchange • 9 Teşekkürler: Ders 5 – Düzey A Şimdi Hepsi Bir Arada: Av, Avcı ve Bitkiler ©2012 Creative Learning Exchange Bu model, karmaşık sistemlerin özelliklerini keşfetmek amaci ile hazırlanan model dizisinin bir parçasıdır. Simulasyon http://www.clexchange.org/curriculum/complexsystems/oscillation/turkish.asp Modelin yaratılmasına katkı sağlayanlar: Jen Andersen Anne LaVigne Michael Radzicki George Richardson Lees Stuntz Jay Forrester ve The Creative Learning Exchange desteği ile. Türkçe'ye çeviri: Emre Göktepe Resimler: Kurt, Gary Kramer, USFWS, Public Domain. Balsam Göknarı, USDA, Public Domain. Amerikan Geyiği (ana sayfa), USFWS, Public Domain. Amerikan Geyiği (başlangıç sayfası), USFWS, Public Domain. Kurt uluması, USFWS, Public Domain. Ses dalgası, USFWS, Public Domain. Amerikan geyiği sesi, USFWS, Public Domain. Besin piramidi, Thompsma, Wikimedia Commons, Creative Commons Attribution -ShareAlike 3.0 Unported license (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.en). Yaslanan geyik, Zaereth, Wikimedia Commons, Public Domain. Avcı resmi, Bruno Liljefors, Public Domain. İnek ve çocuk, ca.1923, Public Domain. Kuru nehir yatağı, Kirk Miller, USGS, US Dept. of the Interior, Public Domain. Örümcek ağı, USFWS, Public Domain. Yay, A.LaVigne tarafından çekilem fotograf. İzin ile kullanılmıştır. Şehir manzarası, Detroit Publishing Company, ca.1900, Public Domain. Maymun yumuşak oyuncağı, Richfife, Wikimedia Commons, Public Domain. Ormandan sesler, Dobride, Freesound.org, Creative Commons Attribution License. Wild Rice, by Chemoqua, Wikimedia Commons, Public Domain Sulak alanlar, USFWS, Public Domain. Otlak alanlar, Luke N. Vargas, Wikimedia Commons, Public Domain 10 • Ders 5 - Seviye A • Şimdi Hepsi Bir Arada • ©2012 Creative Learning Exchange