meslek hastalıkları
Transkript
meslek hastalıkları
GENEL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ EĞİTİM KONULARI Teknik Konular a) Kimyasal, fiziksel ve ergonomik risk etmenleri, b) Elle kaldırma ve taşıma, c) Parlama, patlama, yangın ve yangından korunma, ç) İş ekipmanlarının güvenli kullanımı, d) Ekranlı araçlarla çalışma, e) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri, f)İş kazalarının sebepleri ve korunma prensipleri ile tekniklerinin uygulanması, g) Güvenlik ve sağlık işaretleri, ğ) Kişisel koruyucu donanım kullanımı, h) İş sağlığı ve güvenliği genel kuralları ve güvenlik kültürü, ı) Tahliye ve kurtarma TEKNİK KONULAR 4 İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ GENEL KURALLARI GÜVENLİK KÜLTÜRÜ İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ GENEL KURALLARI ve GÜVENLİK KÜLTÜRÜ • KAZA • (ILO) Uluslararası Çalışma Örgütü: “ Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınmamış olan, etrafa zarar verecek nitelikteki olaylar” olarak tanımlamaktadır. • (WHO) Dünya Sağlık Örgütü: “Önceden planlanmamış, çoğu kişisel yaralanmalara, makinelerin ve araç gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olay “ olarak tanımlamaktadır. TEHLİKE NEDİR? İnsana, eşyaya ve tüm canlılara zarar verme potansiyeli olan her şey “tehlike” olarak tanımlanmaktadır. Tehlikeler insana, eşyaya, mala, yönetim şekline etki edebilir, kazalara, hastalıklara, ürün kaybına (imalata) makine ve cihaz hasarlarına sebep olabilir. 7 RİSK NEDİR ? “Risk” kısaca, tehlike durumundaki zararın gerçekleşmesi ihtimalidir. “Mesleki risk” ise çalışanın tehlikeye maruziyet sonucu bir yaralanma ya da hastalığın meydana gelme ihtimalinin ve şiddetinin çarpımını işaret eder. 8 RİSK ANALİZİ NEDİR ? Sistematik olarak Tehlikeleri belirlemek, Riskleri ortaya çıkarmak ve Riskleri kontrol etmek için uygun nitel ve/veya nicel yöntemler kullanılarak yapılan çalışmaların bütünüdür. 9 RİSK FAKTÖRLERİ Yapılan işin sürekli tekrarı Kuvvete dayalı çalışma Kasları yoran bir şekilde çalışma pozisyonu Mekanik gerilme Olağandışı sıcaklıklar Titreşim vb.. 10 KİMYASAL, FİZİKSEL VE ERGONOMİK TEHLİKELER 11 KİMYASALLAR 12 KİMYASALLARIN KULLANIMI 13 Toksik gazlar, organik sıvıların buharları, ergimiş haldeki metal gazları Radyasyona maruz kalma (X ışınları, doğal ve yapay radyoaktif maddeler, kızılötesi ve mor ötesi ışınlar Kullanılan tahriş edici, sağlığa zararlı, yanıcı özellikteki kimyasal maddeler 14 Kimyasalların Vücuda Giriş Yolları ve Sağlığa Etkileri KİMYASALLARIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI SOLUNUM DERİ-CİLT SİNDİRİM Kimyasallar işyeri havasında toz, sis, duman, gaz ve buhar, lif şeklinde dağılmış olabilir ve solunabilir. İşçiler pek çok kaynaktan ortaya çıkan kimyasallara maruz kalabilirler. Genel olarak mesleki maruziyet açısından en fazla rastlanan maruziyet yolu solunum yoludur. Deriden absorblanma, solumadan sonra en çok mesleki maruziyetin meydana geldiği yoldur. Solunan havada bulunan tozların yutulması, kimyasal bulaşmış ellerin temizlenmeden yemek yenilmesi, sigara içilmesi veya yanlışlıkla yutma yoluyla, gaz, toz, buhar, duman, sıvı veya katı maddeler vücuda sindirim yoluyla da girebilir. Deri yolu ile absorblanma genellikle sıvı haldeki kimyasallar için geçerli ise de, eğer ter ile ıslatılırsa tozlar da deriden absorblanabilir. KİMYASALLARIN TEHLİKE SEMBOLLERİ 17 KİMYASALLARIN TEHLİKE SEMBOLLERİ 18 KİMYASALLARIN DEPOLANMASI 19 İŞ EKİPMANLARININ GÜVENLİ KULLANIMI İş ekipmanı: İşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet ve tesis. İş ekipmanının kullanımı : İş ekipmanının; Çalıştırılması, Durdurulması, Kullanılması, Taşınması, Tamiri, tadili, bakımı, Hizmete sunulması ve temizlenmesi gibi iş ekipmanı ile ilgili her türlü faaliyet. • CE işareti, • CE, "Conformite Europeenne" yani Fransızca “Avrupa'ya Uygunluk” kelimelerinin baş harflerinden oluşmaktadır. • CE Uygunluk İşareti: Makinelerin çalışırken veya kullanılırken insanların ve çevrenin sağlık ve emniyetini tehdit etmeyecek nitelikte olduğunu belirten işarettir. CE UYGUNLUK İŞARETİNİN AMACI • Ürünlerin, amacına uygun kullanılması halinde; İnsan, can ve mal güvenliğine, Bitki ve hayvan varlığına, Çevreye zarar vermeyeceğini, Diğer bir ifadeyle ürünün güvenli olduğunu göstermek için kullanılan bir işarettir. Makinelerin Oluşturduğu Riskler A – Mekanik Riskler Ezilme Kesme veya bölme Makaslama Takılma Kapma veya yakalanma Darbe (Şok) Delme veya saplanma Sürtünme veya aşınma Yüksek basınçlı sıvıların kişilere fışkırma Makine parçalarının veya iş parçalarının sebep olduğu mekanik riskler… B - Diğer Riskler Elektrik (Statik Elektrik dahil) Termik (düşük, yüksek) Gürültünün meydana getirdiği.. Titreşimin sebep olduğu.. Radyasyonun sebep olduğu ( İyonlaştırıcı ışın yayılması, İyonlaştırıcı olmayan, mikro dalga ışınları, Mor ötesi ve lazer ışınları vb.) Malzeme ve cisimlerin sebep olduğu (Basın, zehir, yanıcı, parlayıcı, patlayıcı, toz, duman) Ergonomik prensiplerin ihmali sonucu oluşan.. MAKİNE KORUYUCU TÜRLERİ Sabit koruyucular Hareketli koruyucular Ayarlanabilir koruyucular Kilitlemeli koruyucular Kumandalı koruyucular MAKİNE KORUYUCULARININ ÖZELLİKLERİ Etkin olmalı Tehlikeli alana girmeyi önlemeli Çalışmayı zorlaştırmamalı Üretimi engellememeli Kullanışlı olmalı, İşe uygun olmalı Tezgahla bütünleşmeli Fazla bakım gerektirmemeli, bakımı zorlaştırmamalı Sağlam ve Kararlı bir yapıda olmalı Koruyucu kendisi ilave bir risk oluşturmamalı Titreşim Gürültü Yetersiz havalandırma Elektrik Aşırı ısı, nem ve hava hareketleri Yetersiz veya aşırı aydınlatma vb. 28 GÜRÜLTÜ GÜRÜLTÜ ZARARLARININ MESLEK HASTALIĞI SAYILABİLMESİ İÇİN; GÜRÜLTÜLÜ İŞ’TE EN AZ İKİ YIL, GÜRÜLTÜ ŞİDDETİ SÜREKLİ OLARAK 85 dB’ in ÜSTÜNDE OLAN İŞLERDE EN AZ 30 GÜN, ÇALIŞILMIŞ OLMASI GEREKİR. -Yükümlülük süresi 6 aydır. GENÇ VE SAĞLIKLI BİR KULAK 20 Hz. İLE 20000 Hz. FREKANSLAR ARASINDAKİ SESLERE UYUM SAĞLAR YANİ BU ARALIKTAKİ SESLERİ DUYABİLİR. YİNE, GENÇ VE SAĞLIKLI BİR KULAK 20 μPa ŞİDDETİNDEKİ SES İLE 200 Pa ŞİDDETİNDEKİ SESLERİ SAĞLIKLI OLARAK DUYABİLİR. İŞİTME KAYIPLARI, - İLETİM TİPİ İŞİTME KAYBI İletim tipi işitme kaybı, kulak zarında ve orta kulak kemiklerinde meydana gelen kayıplardır. - ALGI TİPİ İŞİTME KAYBI Algı tipi işitme kaybı iç kulakta duyma hücrelerinde meydana gelen kayıplardır GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ A – TEKNİK KORUNMA a) GÜRÜLTÜ KAYNAĞINDA Gürültü düzeyi düşük makineler seçilmeli ve değiştirilmeli Gürültü düzeyi daha az olan işlem seçilmeli Gürültü kaynağı izole edilmeli . b) GÜRÜLTÜLÜ ORTAMDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER: Makinelerin yerleştirildiği zeminde, Gürültü kaynağı ile maruz kalan kişi arasında, Engel konularak ve Uzaklık artırılarak Sesin geçebileceği ve yansıyabileceği duvar, tavan, taban gibi yerler ses emici malzeme ile kaplamak. c) GÜRÜLTÜNÜN ETKİSİNE MARUZ KALAN KİŞİDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER: 1 – Gürültüye maruz kalan kişinin, sese karşı iyi izole edilmiş bir bölme içine alınması, 2 – Gürültülü ortamdaki çalışma süresinin kısaltılması, 3 – Gürültüye karşı etkin kişisel koruyucu kullanmak. Titreşim, Araç, gereç ve makinelerin, çalışırken oluşturdukları salınım hareketleri sonucu meydana gelir. Çalışmakta olan ve iyi dengelenmemiş araç ve gereçler genellikle titreşim oluştururlar. Titreşim; Vücudu etkileme biçimi yönünden iki türde incelenir 1) El-Kol titreşimi ve 2) Bütün vücut titreşimi El – kol titreşimi; İnsanda el–kol sistemine aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de; damar, kemik,eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimi ifade eder. Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s2, Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 2,5 m/s2 Genellikle el ve el parmakları ile kollara ulaşan titreşimleri oluşturan titreşim kaynakları, Taş kırma makineleri, kömür ve madencilikte kullanılan pnömatikçekiçler, ormancılıkta kullanılan testereler, parlatma ve rende makineleri vb. Bütün vücut titreşimi; Vücudun tümüne aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de, bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimi ifade eder. Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 1,15m/s2 Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s2 Tüm vücudun, etkisi altında kaldığı titreşim kaynakları; Traktör ve kamyon kullanımı, dokuma tezgahları, yol yapım, bakım ve onarım makineleri, özellikle çelik konstrüksiyonlu yapılarda titreşime sebep olan makine ve tezgahlar ve benzeri araç gereçler. İnsanlar; 1 HZ. ile 1000 Hz. arasındaki titreşimleri algılarlar. Titreşime, maruziyete omuz başlarında ağrı, yorgunluk, soğuğa karşı hassasiyet artması söz konusu olabilir. BASINÇ Kuvvetin tatbik edildiği her noktada bir basınç vardır. İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda basınç ise; normal hava basıncının 7 atmosfer daha fazla veya daha az olması gereken veya olan işyerlerindeki basınçtır. Normal şartlarda hava basıncı 76 cm cıva basıncına eşittir. Normalde 4,5 N/cm2 kadar basınç değişimi organizmada rahatsızlık hissi dışında sağlık sorunu yaratmaz. Basınç değişikliği nedeni ile görülen akut hadiselerde yükümlülük süresi 3 gün, diğer hadiselerde ise, yükümlülük süresi 10 yıl dır. İnsan, araç - gereç, çevre koşullarının etkileşimini inceleyen ve bu etkileşmeyle ortaya çıkan fiziksel ve psikososyal sorunların azaltılması ve engellenmesi için çalışan bir bilim dalıdır. Ergonomi, Yunanca iş anlamına gelen ergon ile prensipler, kanunlar anlamına gelen nomos adlı iki kelimenin birleşiminden oluşmuştur ve iş bilimi anlamına gelmektedir. İş Makine Çalışan Çalışma Yeri Çalışan İş Duyusal, Fiziksel, Ruhsal ve Kapasite Sınırları Duruş ve Hareketler, Yorgunluk , Gerilim, Monotonluk, Otorite, İş Güvenliği, Kazalar, Motivasyon, Vardiya Çalışması, Çalışma Süreleri, Yetki, Sorumluluk, İnsan - makine ilişkisi Gösterge-kontrol Düzeni, Boyut Sorunları, Mekanik Sorunlar Duruş Ve Oturuş Çalışma yeri Aydınlatma, Gürültü, Titreşim, Sıcaklık, Nem, Hava Akımı, Toksik Maddeler, Buharlar, Gazlar, Radyasyon, Düzen ve Temizlik, Renk ve Manzara 40 YAPILAN İŞİN SÜREKLİ TEKRARI Sürekli işin Tekrarı veya Uzun süreli duruşlar Kaslarda esneme ve sıkışma Doku zedelenmesi Hastalık 41 YAPILAN İŞİN SÜREKLİ TEKRARI Çalışma düzeni, çalışanın sürekli farklı pozisyonda, çalışana alternatif olabilecek şekilde olmalıdır. 42 KASLARI YORAN BİR ŞEKİLDE ÇALIŞMA POZİSYONU Duruş ve pozisyon durumu , kaslarda aşırı gerginliğe sebep olur. Çalışma pozisyonu , göğüs hizası ile dirsek hizası arasında olmalıdır. Omuzlarda ağrı artar. Normal Sırtta ağrı artar. 43 Hareketler simetrik olmalıdır. Çalışma istasyonu, normal duruştaki görüş ve uzanma mesafesine göre dizayn edilmelidir. Kuvvet Kuvvet Kuvvet Erkek Kadın Hassas işler Hafif işler Ağır İşler Erkek Kadın Ekranlı Ekipmanlarla Çalışma Günümüzde Ekranlı Ekipmanların giderek artan kullanımı, iş istasyonu düzeneği ve duruş biçimleri ile ilgili bir çok problemleri de beraberinde getirmiş bulunmaktadır. 45 KUVVET UYGULAMADA TEMEL KURALLAR HAREKETLERİN DOĞALLIKTAN SAPMASI OKSİJEN HARCAMA KAPASİTELERİ HAREKETLERİN DOĞALLIKTAN SAPMASI Dinlenme Yazı yazma Daktilo yazma Yük kaldırma Bilgisayarla çalışma • Bilgisayarla çalışmada bakış yönü belge – ekran – masa arasında sürekli değiştiğinde oturma yeri olarak eksenden dönebilen, yüksekliği ayarlanabilir, kolçaklı ve devrilmeye karşı güvenli 5 tekerlekli sandalyeler kullanılmalıdır. 49 ERGONOMİK ÖNLEMLER Klavye ve farenin kişiye uygun düzenlenmesi, Klavye ekrandan ayrı ve hareketli olmalıdır. Klavye tuşları çok yumuşak ve çok sert olmamalıdır. Yazı yazarken sadece 2 parmak kullanılmamalıdır. Klavyenin önünde yeterli boşluk olmalıdır ERGONOMİK ÖNLEMLER Doğru bir el-fare yerleşimi için klavye ve fare aynı yükseklikte olmalıdır. Fare klavyenin yanında olmalıdır. Bilek düz bir çizgide tutulmalıdır. Fare kullanırken bileği sağa ya da sola doğru bükmemeye dikkat etmelidir. El ve avuç içinin yukarı ve aşağı doğru döndürme hareketi fazla yapılmamalıdır. • Sinir-Tendon Hasarına neden olduğu için kolların masa yüzeyinden aşağıda kalması ve buna bağlı olarak bileklerin sürekli masa kenarına dayalı tutulmaması gereklidir. Ofis düzeninde yapılan hatalar; Hata: Dinamik ve insan anatomisine uygun ortopedik, sağlıklı oturma olanağının olmaması. Sonuç: Kronikleşen sırt, boyun, bel rahatsızlıkları, kramplar, kas ağrıları ve gerilmeleri Oturarak çalışma • Çalışma masası sabit ise alt kenarının yerden yüksekliği 68 cm, ayarlanabilir ise 64-74 cm arasında olmalıdır. • Klavye ortasının yerden yüksekliği 71-74 cm olmalıdır. • Sandalye ve arkalık yüksekliği otururken kolayca ayarlanabilir olmalıdır. 56 • Bilgisayar ekranının görüntü kalitesi, göz sağlığı açısından çok önemlidir. • Ekrandaki yazı karakterlerinin büyüklüğü 2.6 mm’ nin altına düşmemeli, ekran tozlu kalmamalı ve görüntüde titreşim olmamalıdır • Ekrana bakış uzaklığı 50 – 70 cm. arasında olmalıdır. Işık yansımasını minimuma indirebilmek amacıyla ekranlar mümkünse pencerelere 90 derece dik olacak şekilde yerleştirilmelidir. 57 Çalışma Masası veya Çalışma Yüzeyi 58 Ofis Egzersizleri Bilgisayar kullanıcılarını uzun bir zaman sonra bekleyen tehlikelerden bazıları: • Disk Kayması • Boyun Fıtığı Bel Fıtığı • Bilek,Diz ve Dirsek Kireçlenmesi • Omuz ve Boyun Tutulması Sizi bekleyen ve eğer önemsenilmezse mutlaka başınıza gelecek olan bu felaketlerden korunmak için ofis egzersizlerini mutlaka yapınız.59 OFİS EGZERSİZLERİ Başınızı sırayla sağa ve sola doğru yavaşça çevirip, 8 sn bekleyin. Kulaklarınızı her iki omuz bölgesine yavaşça yaklaştırarak, 8 sn bekleyin. Çenenizi öne doğru yaklaştırarak boyun arkasındaki kasları germeye çalışın. 8 sn bekleyin. 60 OFİS EGZERSİZLERİ Omuzlarınızı kulaklarınıza doğru kaldırın, 3 sn. bekleyin.Ardından dairesel hareketlerle öne ve arkaya 5 kez çevirmeye çalışın. Dirseğinizi arkadan elinizle kavrayarak, ters yöne doğru germeye çalışın. Ardından karşı omuza doğru gerilme hissedinceye kadar önden yaklaştırıp, 8 sn bekleyin. 61 OFİS EGZERSİZLERİ Parmaklarınızı içi içe geçirerek, el ayası karşıya bakacak şekilde dirsekler kırılmadan esneme yapın. 8 sn bekleyin. Elleriniz aynı pozisyonda ve başınızın arkasında iken, dirseklerinizi arkaya doğru uzaklaştırarak 8 sn bekleyin. 62 OFİS EGZERSİZLERİ El ayanız yukarıda olacak şekilde, sırayla sağa- sola eğilerek 8 sn bekleyin. Ellerinizi arkada çaprazlayarak, omuzlarınızı geriye doğru yaklaştırıp belinizi çukurlaştırarak 10 sn bekleyin. 63 OFİS EGZERSİZLERİ Ayağınız yere temas halinde iken diziniz ile gövdenizi ters yönlerde gerilme hissedinceye kadar çevirin. Bacağınızı yavaşça yukarı kaldırın. Ayak bileğinizi dairesel hareketlerle çevirin, ardından öne-arkaya doğru germe hareketi yaparak 10 sn bekleyin. 64 OFİS EGZERSİZLERİ Her saat 3-4 dk süreyle germe egzersizlerini uygulayın. Hareketleri karşılıklı olarak her iki yön için birkaç kez tekrarlayın. Egzersizler sırasında gerilme hissi dışında, ağrı ve zorlanma hissetmemelisiniz. 65 TERMAL KONFOR Kapalı bir ortamın sıcaklık, nem, temizlik ve hava hareketini insan sağlık ve konforuna veya yapılan endüstriyel işleme en uygun seviyelerde tutmak üzere bu kapalı ortamdaki havanın şartlandırılmasıdır. İklimlendirme terimi İngilizce'deki air condition (hava şartlandırılması) ve Almanca’daki klima terimine karşılık gelir. Türkçe’de iklimlendirme ve 66 klima terimlerinin her ikisi de kullanılmaktadır. Nem,Esinti Termal Konfor Çalışma ortamındaki nem, esinti ve termal konfor mutlaka standart sınırlar içinde olmalıdır. Standart dışı değerler; Çalışma konforunu ve temposunu olumsuz etkiler. 1.Sıcaklık: İnsan veya imalat kontrolü için ortam sıcaklığı konfor veya tasarım şartlarını sağlamalıdır. Bu şartlar insan konforu için 20-27 0C arasında değişmektedir. 2.Nem: İnsan konforu için bağıl nemin %30--%60 arasında tutulmalıdır. 3.Temizlik: Havanın içindeki partikül madde (PM) ve zararlı gazların (SO2, CO2 vb.) filtrelenmesi gerekir. 4.Hava hareketi: Konfor için yaz aylarında daha fazla, kış aylarında nispeten daha düşük hava hareketi gereklidir. Vücutta ısı transferleri, 1.Konveksiyon 2.Kondüksiyon 3.Radyasyon 4.Buharlaşma olmak üzere 4 yolla gerçekleşir. WHO tarafından önerilen nem ve hava akım hızları; 1. Nem: 18.5 C de %45-65 2. Hava Akım Hızı: 3. Rahatlatıcı : 0.11-0.15 m/sn 4. Rahatsız edici:0.5 m/s Uluslar arası standartlara göre; Vücut sıcaklığının 38 0C üzerine çıkmaması veya 1 saatte 1 C den fazla yükselmemesi önerilmektedir. Hava akımı, Oturarak yapılan çalışmalarda 0.3 m/sn, İnce işlerde 0.1 m/sn olması tercih edilmelidir. Efektif Sıcaklık, Hava sıcaklığı, havanın nem oranı ve hava akım hızının beraberce kişi üzerinde yarattığı sıcaklık etkisine denir. 32C sıcaklık %25 nem oranı ve 0,1 m/sn hava akım ortam ile 27C sıcaklık %75 nem oranı ve 0,1 m/sn hava akım ortam çalışanlar üzerinde aynı sıcaklık etkisi yaratır. ELEKTRİK TEHLİKELERİ, RİSKLERİ ve ÖNLEMLERİ 72 ELEKTRİK 73 Elektriğin yol açabileceği 3 tür yaralanma vardır: Çarpılma, Yanıklar, Düşmeden doğan kırılma ve burkulmalar. 74 Elektrik akımı insan üzerinden yolunu tamamlar. Çarpmanın ciddiyeti; -Akımın vücut içinde geçtiği yola, -Akımın büyüklüğüne, -Geçen süreye bağlıdır. Düşük gerilim tehlikenin az olması anlamına gelmez. 75 76 Yüksek gerilimlerde vücuda uygulanan elektriksel alan şiddetinin daha fazla olması nedeniyle dolaşım sistemi dışındaki bir çok organ da iletken hale gelir. Özellikle iletim yolunda bulunan deri dokusunun direnç etkisi nedeniyle oluşan aşırı ısı doku yanmasına neden olur. 77 Elektrik Çarpması Durumunda Ne Yapılmalıdır? Ana sigortayı kapatın. eğer bu mümkün değilse elektrik çarpmasına neden olan cihazı fişten çıkarınız. Eğer elektrik kesilemiyorsa çarpılan kişiye dokunmadan elektrik akımından uzaklaştırın. Nefes alıp almadığını ve nabzını kontrol edin. Gerekiyorsa ve eğer bu konuda bilgili iseniz suni teneffüs ve/veya kalp masajı uygulayın. Yardım çağırınız. Elektrik çarpması sırasında oluşmuş olabilecek kırılma ya da yaralanma durumları ile ilgileniniz. Çarpılmadan dolayı bilinç kaybı olabilir, çapılan kişiyi gözlem altında tutun ve her 78 durumda doktora başvurmasını sağlayın. ELEKTRİKLİ ÇALIŞMALARDA MEYDANA GELEN TEHLİKELER - Topraklaması yapılmamış tezgahlar veya el aletleri -Topraklamanın belli periyotlarla kontrolünün yapılmaması -Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontrolünün yaptırılmaması -Yıpranmış ve hatalı onarılmış el aletleri 79 ELEKTRİKLİ ÇALIŞMALARDA MEYDANA GELEN TEHLİKELER -Yetkisiz kişilerin müdahale etmek istemesi -Çıplak iletkenler civarında çalışırken baret, yalıtkan altlıklı iş ayakkabısı ve iş elbisesi giyilmemesi -Zeminin yalıtılmaması -Fişlerin, aynı tesis içinde kullanılması durumunda farklı gerilimler için kullanılan prizlere sokulmayacak özellikte olmaması 80 ETİKETLEME KİLİTLEME SİSTEMİ Etiketleme - Kilitleme sistemi, işletmelerde yeni bir sistem kurmak, devreye almak ve tüm bakım onarım çalışmalarında, çalışanları makinelerden ya da elektrik akımından kaynaklanacak risklere karşı korumak amacıyla tasarlanmıştır. Bu sistem, iş kazalarının oluşmasını önlemeyi ve güvenli çalışmayı sağlamaktadır. Kilitleme sonrasında çalışma alanında bulunan kişileri bilgilendirmek ve bu kilitlemenin kimin tarafından hangi amaçla yapıldığını tanımlayabilmek amacıyla “etiketler” kullanılmaktadır. 81 TEMEL GÜVENLİK KURALLARI Düzenli bakım yapılmalı Yapılacak iş için doğru alet kullanılmalı Üretici talimatlarına uyulmalı Doğru kişisel koruyucu malzeme kullanılmalı Muhafazaları mutlaka takılmalı, alet muhafazasız çalıştırılmamalı Tehlikelere genelde yanlış kullanım ve bakımsızlık neden olur Ağzı bozuk anahtarlar Uçları mantarlaşmış keski ve murçlar Tutma yerleri çatlak, gevşek ve parçalanmış aletler Tutma yerleri bantlanmış aletler -bant çatlakları gizliyor olabilir Yanlış kullanım ELEKTİRKLİ EL ALETLERİNDE ÖNLEMLER Aletler kullanılmadığı zaman, temizlik ve bakım yapılırken, parça değiştirirken fişi çekilmeli İşle ilgisi olmayan kişiler iş sahasından uzak tutulmalı İki elin kullanması gereken aletlerle çalışırken parça mengene veya işkence ile sabitlenmelİ Fişi takılı alet taşınırken anahtarından tutulmamalı Aletin ayar ve bakımı enerjisiz durumda iken yapılmalı Aletleri keskin ve temiz tutulmalı Kıyafete dikkat edilmeli – sarkan bol paçalı giyecekler ve takılar tehlike kaynağıdır Hasar görmüş aletler kullandırılmamalı, kullanılmasını önleyecek işaretleme yapılmalı. Hareketli ekipmanların yanında bol elbise, takı ve uzun saçla çalışılması önlenmeli. İŞ KAZASI NEDİR ? İşçinin İş Süresinde Çalışma Koşulları, İşin Nitelik ve Yürütümü yada Kullanılan Makine, Araç-gereç ve Malzeme Nedeniyle Uğradığı, İş Gücünün Tamamını yada Bir Bölümünü Yitirdiği Olaydır 86 İŞ KAZASININ OLUŞUM HİYERARŞİSİ Kişisel faktörler Ekipman Faktörleri Güvenliksiz Yönetim Hareketi TEHLİKELİ DURUM SORUN Çalışma faktörleri KAZA TEHLİKELİ HAREKET Yönetim faktörleri (Kaynak) (Temel Neden) (Direkt Neden) (Uygunsuzluk) (Zarar) 88 GÖRÜNEN ZARARLAR, İşçinin yaralanması veya hayatını kaybetmesi, tıbbi masraflar, iş kazası tazminatı, makine, malzeme ve teçhizat masrafları. GÖRÜNMEYEN ZARARLAR İşgücünün işini ya da mesleğini kaybetmesi, Sürekli veya geçici iş görememezlik, İşgücünün kendisinde ve ailesinde yaratacağı ruhsal bunalımlar. İşçi, işveren ve diğer elamanların zaman kaybı, moral bozukluğu sonucu üretim kaybı, yeni işgücü yetiştirme masrafı ve zaman kaybı. 89 2013 İŞ KAZASI İSTATİSTİKLERİ Çalışmada, iş kaybına yol açıp açmamasına ve olayın hukuken bir iş kazası niteliği taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın, işyerinde veya iş esnasında geçirilen ve (şiddetine bakılmaksızın) bir yaralanmayla sonuçlanan tüm kazalar iş kazası olarak değerlendirilmiştir. Örneğin; iş makinesine elini sıkıştırma, işyerinin merdivenlerinden düşme, işyerinde çıkan yemekten zehirlenme, iş için bir toplantıya giderken yolda geçirilen trafik kazası vb. 90 Sektörlere Göre İş Kazası Geçirenlerin Oranı, 2007-2013 91 TEHLİKELİ DAVRANIŞ – EMNİYETSİZ HAREKET İNSANIN DOĞAL YAPISI DALGINLIK ACELECİLİK POZİSYON VE TAVIR EMNİYET TEDBİRLERİNE UYMAMA ŞAKALAŞMA AŞIRI HIZ DİKKATSİZLİK İHMALKARLIK TEHLİKELİ ÇALIŞMA 92 TEHLİKELİ DAVRANIŞ – EMNİYETSİZ HAREKET YAPISAL UYUMSUZLUK FİZİKSEL YETERSİZLİK 93 TEHLİKELİ DAVRANIŞ – EMNİYETSİZ HAREKET EĞİTİM NOKSANLIĞI YETERSİZ BİLGİ YETERSİZ TECRÜBE 94 TEHLİKELİ DURUM – EMNİYETSİZ ŞARTLAR BAKIMI YAPILMAMIŞ EKİPMAN EKİPMANLAR HASARLI EKİPMAN YETERSİZ KORUYUCU EKİPMAN UYGUN OLMAYAN EKİPMAN KULLANIMI UYGUN OLMAYAN MUHAFAZA VEYA KORUYUCULAR YETERSİZ UYARI SİSTEMİ 95 TEHLİKELİ DURUM – EMNİYETSİZ ŞARTLAR ZEMİN KİRLİLİĞİ İŞ YERİ DÜZENSİZLİĞİ DAĞINIK VE DÜZENSİZ ÇALIŞMA ORTAMI 96 TEHLİKELİ DURUM – EMNİYETSİZ ŞARTLAR ÇEVRE KOŞULLARI GÜRÜLTÜ AYDINLATMA TİTREŞİM 97 TEHLİKELİ DURUM – EMNİYETSİZ ŞARTLAR DENETİM NOKSANLIĞI 98 İŞ KAZALARININ %98’i ÖNLENEBİLİR!!! 99 Şubat 2010 Antalya'nın Manavgat ilçesinde, fırtınalı havada başına saksı düşen İngiliz turistin açtığı davada, mahkeme, teras duvarına saksı koyan vatandaşı "fırtınalı havada tedbir almadığı, tedbirsizlik sonucu yaralanmaya sebebiyet verdiği" gerekçesiyle 6 bin lira tazminat ödemeye mahkum etti. 100 FİRMANIZDA Kİ TEHLİKE VE RİSKLER NELERDİR?? 101 İSTİFLEME YÜKSEKLİĞİNİN 3 METREYİ GEÇMESİ YÜRÜYÜŞ VE GEÇİŞ YOLLARINDA MALZEMELERİN BULUNMASI ACİL DURUM MALZEMELERİNİN ÖNLERİNE MALZEME İSTİFLENMESİ ELEKTRİK ODASINA MALZEME DEPOLANMASI ACİL ÇIKIŞ KAPILARININ ÖNLERİNE MALZEME KONMASI VE YÖNLENDİRME İŞARETLERİNİN OLMAMASI ÇALIŞMA ORTAMININ DÜZENSİZ OLMASI ELEKTRİK VEYA KONTROL PANOLARININ ÜZERİNE MALZEME İSTİFLENMESİ VE ÖNLERİNDE YALITKAN PASPAS BULUNMAMASI UYGUN SEYYAR MERDİVEN KULLANILMASI ELLE TAŞIMA KALDIRMA ve TAŞIMA 109 Sırt Parmak El Vücut Baldır Kol Diğer Yaralanmaya neden olan kazaların %34’ü Elle Taşımadan kaynaklanır. 110 TAŞIMANIN ANA ESASLARI Normal duruştaki parmak arası hizasından daha alt seviyede yük taşımak, uygun bir taşıma şekli değildir. Yük vücuda karşı, mümkünse yapışık tutulmalı ve dinlenmeden 10 m’den fazla taşıma yapılmamalıdır. Taşınan yükün hacmi mümkün olduğu kadar küçük ve taşıyana kavrama imkanı verecek şekilde olmalıdır. 111 TAŞIMADAKİ AĞIRLIK VE KALÇA ARASINDAKİ MESAFE Taşıma sırasında ağırlık ve kalça arasındaki mesafe mümkün olduğu kadar düşük olmalıdır. 112 YÜK KALDIRMADA DOĞRU HAREKETLER 113 Aşağıdaki durumlarda sırt sakatlığı riski artmaktadır, Eğer yük; Aşırı ağırsa,güvenli kabul edilen yüklerle ilgili herhangi bir ağırlık limiti yoktur;20–25 kg’lik bir yük bir çok insanın kaldıramayacağı kadar ağırdır; Aşırı geniş ve büyükse, eğer yük büyük ve genişse, temel kaldırma ve taşıma kurallarına uymak mümkün olmayacaktır: Yük vücuda mümkün olduğunca yakın uzak tutulmak zorunda kalınacak ve böylece kaslar çok çabuk yorulacaktır; Sabit ve dengeli değilse,Bu durum kasların dengesiz bir biçimde yüklenmesine ve dolayısıyla taşınan nesnenin ağırlık merkezinin çalışanın vücudunun ortasından uzakta olması nedeniyle bitkinliğe neden olur. Yüke uzanmak güçse, Kollarla aşırı uzağa/yükseğe uzanmak ya da gövdeden eğilmek veya bükülmek daha fazla kas kuvveti gerektirir. 114 115 116 ÖNGÖR – ÖNLEM AL! KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR 118 Kişisel Koruyucu Donanımların Kullanımı • Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilmeli, bakım ve onarımdan ve/veya ihtiyaç duyulan elemanlarının değiştirilmelerinden sonra, hijyenik şartlarda muhafaza edilmeli ve kullanıma hazır bulundurulmalıdır. • Kişisel koruyucu donanımlar talimatlara uygun olarak kullanılmalı ve talimatlar işçiler tarafından anlaşılır olmalıdır. • İşçiler kişisel koruyucu donanımda gördükleri herhangi bir arıza veya eksikliği işverene bildirmelidir. CE ve EN standardı olan ekipmanlar tercih edilmelidir. 119 İşyerlerinde, çalışanların sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlamak için yapılacak korunma uygulamaları, iki ana başlık altında incelenebilir. Toplu Korunma Uygulamaları - Tehlikesiz olanla değiştirme, - Yalıtım, Koruyucu/koruma içine alma, Yerel havalandırma, Yerel aydınlatma, Makine koruyucuları, İklimlendirme İşaretleme/sınırlama Uyarı levhaları Kişiye Yönelik Korunma Uygulamaları İşe uygun personel seçimi, eğitim ve denetim, İşe giriş sağlık muayenesi, Periyodik sağlık muayeneleri, Geri dönüş sağlık muayeneleri, Kişisel koruyucu donanımların kullanımı. Kişisel Koruyucu Donanım Kullanım Şartları KULLANIM SÜRELERİ, RİSKİN DERECESİ, MARUZİYET SIKLIĞI, İŞÇİNİN ÇALIŞTIĞI YERİN ÖZELLİKLERİ, KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMIN PERFORMANSI 121 Kişisel Koruyucu Donanım Kullanım Alanları Kişisel Koruyucu Donanımlar, eğer sorun kaynağında veya kullanıcı ile kaynak arasında çözüm bulunamadığında uygulanması düşünülen bir yöntemdir. Kişisel Koruyucu Donanımlar kişinin maruz kaldığı tehlikelerin bertarafında kullanılabilir. Kimyasallar tehlikeler Mekanik (Fiziksel) tehlikeler Biyolojik Tehlikeler 122 KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR(KKD) Kişisel Koruyucu Donanım seçimi ve kullanımında dikkat edilecek hususlar: KKD’lerin çalışanlar tarafından yapılan işe özel seçilmesi, CE ve EN standartlarının olması, Kişisel Koruyucu malzemelerin kullanımında dikkat edilecek hususlar hakkında çalışanlar bilinçlendirilmesi, KKD’lerin temin edilerek zimmetlenmesi, KKD lerin %100 Kullanılması için denetim ve gözetim. KKDlerin çalışma alanında bırakılmaması ve koruyucu kap içerisine yerleştirilmesi 123 BAŞ KORUYUCULAR Baret Kafaya parça düşmesi, kafayı çarpma, düşme v.b. tehlikelerden korunmak için kullanılır. Vinç operatörleri, Yüksekte yapılan bakım işleri, ambarlarda yüksekte yapılan istifleme işleri..v.b ‘de kullanılır.. 124 YÜZ KORUYUCULAR Gözlükler ve Yüz maskeleri Kaynak işlerinde, talaş çıkartan makineler da ve talaş toplama işlerinde, Asit ve baz gibi sıçraması muhtemel kimyasallarla yapılan işlerde, Taşlama işlerinde, Lazer ve radyant ile yapılan işlerde..v.b’de kullanılır. 125 EL KOL KORUYUCULAR Eldivenler, bileklikler, kolluklar Kaynak işleri, Keskin kenarlı cisimlerin elle tutulması, Asit ve baz çözeltileriyle yapılan çalışmalar..v.b’lerde kullanılır. Eldiven, Parmak Kılıfları, Kolluklar, Bilek Koruyucuları, Parmaksız Eldivenler v.b… 126 Kulaklık ve Kulak Tıkaçları Kulaklık; Gürültünün yüksek olduğu çalışma alanlarında kulaklık kullanılma zorunluluğu vardır. Kulak tıkacı kullanılamadığı zamanlarda tercih edilebilir. Kulak tıkaçları: Temiz ellerle, kesinlikle sessiz ortamda ve kulak yolu yukarı geriye doğru bir diğer elle çekilerek takılmalıdır. Sessiz ortamda da çıkarılmalıdır. Kulak akıntısı olanlar kulak tıkacı kullanmamalıdır. Kulaklık ve kulak tıkaçları 10dB ile 40 dB aralığında ortam gürültüsünü azaltmak amacıyla kullanılmakta olup ortamdaki seslerin duyulmasında veya kişilerin birbirleri ile iletişim kurmasında zorluk oluşturmaz. 127 Solunum Maskeleri Gaz maskeleri : Kaynak işleri, kimyasallar v.b ile çalışmalarda kullanılır. Toz maskeleri: Tozlu ortamlarda, Toz boya uygulaması v.b çalışmalarında kullanılır. Solunum yapılan havanın temiz olması gerekir. Yaptığımız işlerden dolayı solunum sisteminin korunması ve sağlıklı olmak için maske kullanmalıyız! 128 VÜCUT KORUYUCULAR İş Elbiseleri, Önlükler Asit ve baz gibi sıçraması muhtemel kimyasallar ile çalışmalarda, Kumlama işleri, v.b koruyucu elbise giyilir. Kaynak işlerinde önlük giyilir. 129 Çelik burunlu ayakkabı Ayaklara ağır cisim düşmeleri tehlikelerinden korunmak için kullanılır. Ayağınıza tam olarak giyin ve mutlaka bağcıklarını bağlayın. Hasarlı olanlar değiştirilmelidir. 130 Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri Ekipmanların EN Standartları EN 341 Yüksekten Güvenli İndiren Sistemler/Aparatlar EN 353-1 EN 353-2 Düşmeyi Önleyen/Frenleme Sistemi (Dikey Hat Üzerinde) Düşmeyi Önleyen/Frenleme Sistemi (Esnek Elastik Hat Üzerinde) EN 354 Emniyet Halatları (Lanyard) EN 355 Yüksekten Ani Düşmeyi Önleyici Şok (Enerji)Absorberları ve Emniyet Halatları EN 360 Yüksekten Ani Düşmeyi Önleyici, Geri Sarmalı ve İnertia (Ataletli) Tipi Makaralar, Aparatlar ve Örgü Kolonlu Halatlar EN 361 Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri EN 362 Emniyet Kancası EN 363 Düşmeyi Durduran Sistemler EN 795 Yüksekten Düşmeye Önlemek İçin Koruma-Ankraj Cihazları Özellikler ve Deneyler EN 813 Yüksekten Düşmeye Önlemek İçin Personel Koruyucu Donanım-Oturma Kuşağı EN 1497 Kurtarma Donanımı-Kurtarma Kuşakları EN 1498 Kurtarma Donanımı-Kurtarma Halkaları Yüksekten düşmelere karşı koruma Emniyet kemerleri -Yükseklik korkusu,Tansiyon, Şeker, Kalp rahatsızlığı vb. olan kişileri yükseğe çıkarmayın. -İşe uygun ekipmanı seçin ve ekipmanın kontrolünü yapın. -Ekipmanlarınızın her zaman kullanıma hazır olmasına dikkat edin -Düşme gerçekleştiğinde durdurma kuvveti, kullandığınız sistem tarafından vücuda yayılır. -Bel kemerlerinde ise sadece tek noktadan büyük bir güç biner ve ağır iç hasarlara neden olur. 132 YASAK İŞARETİ : Tehlikeye neden olacak veya tehlikeye maruz bırakacak bir davranışı yasaklayan işaretidir. UYARI İŞARETİ : Bir tehlikeye neden olabilecek veya zarar verecek durum hakkında uyarıda bulunan işaretidir. 134 EMREDİCİ İŞARET : Uyulması zorunlu bir davranışı belirleyen işarettir. ACİL ÇIKIŞ VE İLKYARDIM İŞARETLERİ : Acil çıkış yolları, ilkyardım veya kurtarma ile ilgili bilgi veren işaretlerdir. 135 YASAK İŞARETİ Anlamı ve Amacı Talimat ve Bilgi Tehlikeli hareket veya davranış Şekil Temel Nitelikler Daire biçiminde, beyaz zemin üzerinde siyah piktogram, kırmızı çerçeve ve diyagonal çizgi Sigara İçilmez Sigara içmek ve açık alev kullanmak yasaktır Suyla söndürmek yasaktır İş makinası giremez Tehlike işareti Yangınla mücadele ekipmanları KIRMIZI Renk İçilmez Yaya giremez Yetkisiz kimse giremez Dokunma Dur, kapat, düzelt, acil durdur, tahliye et Dİkdörtgen veya kare biçiminde. Kırmızı zemin Ekipmanların üzerine beyaz piktogram yerinin (kırmızı kısımlar işaret gösterilmesi alanının en az %50'sini kapsayacaktır) Yangın Hortumu Yangın Merdiveni Yönler (Yardımcı bilgi işareti) Yangın Söndürme Cihazı Acil Yangın Telefonu 136 Renk Anlamı ve Talimat ve Amacı Bilgi Temel Nitelikler Şekil SARI Parlayıcı madde veya yüksek ısı Uyarı işareti Dikkatli ol, önlem al, kontrol et Üçgen şeklinde, sarı zemin üzerine siyah piktogram, siyah çerçeve ENGELLER Toksik (Zehirli) madde Aşındırıcı madde Radyoaktif madde Asılı yük İş makinası Elektrik tehlikesi Tehlike Lazer ışını Engellere çarpma, düşme ya da nesnelerin düşme tehlikesinin bulunduğu yerler Patlayıcı madde Oksitleyici madde İyonlayıcı olmayan radyasyon 137 Renk Anlamı ve Amacı YEŞİL Acil çıkış kaçış, ilk yardım işareti Tehlike yok Talimat ve Bilgi Kapılar, çıkış yerleri ve yolları, ekipman tesisleri Normale dön Temel Nitelikler Dikdörtgen veya kare biçiminde, yeşil zemin üzerinde beyaz piktogram Şekil Acil çıkış ve kaçış yolu Yönler (Yardımcı bilgi işareti) İlk Yardım Güvenlik duşu (1) Mavi Sadece dairevi bir şekil kullanıldığında emniyet rengi olarak kabul edilir. (2)Flouresan turuncu Özellikle zayıf doğal görüş şartlarında bu renk çok dikkat çekicidir. Sedye Acil yardım ve ilk yardım telefonu Göz duşu 138 MESLEK HASTALIĞI 139 Meslek Hastalığı İş yerinde mevcut insan sağlığına zararlı olan kimyasal maddelerin, fiziksel ve biyolojik etkenlerin meydana getirdiği hastalıklara meslek hastalığı denir. Bu hastalıklar, diğer hastalıklardan farklı olarak, işin niteliği veya iş yeri koşulları nedeniyle ortaya çıkan hastalıklardır. 140 2013 SAĞLIK SORUNLARI İSTATİSTİKLERİ İşe bağlı sağlık problemi olarak; işten veya çalışma koşullarından kaynaklanan veya iş nedeniyle kötüleşen hastalık, sakatlık, fiziksel veya ruhsal sağlık sorunları kapsanmıştır. Kişinin son 12 ay içinde maruz kaldığı her türlü sağlık sorunu, şayet geçmişteki veya şu andaki işinden kaynaklandığı veya iş nedeniyle bu rahatsızlığın daha da kötüleştiği düşünülüyorsa kapsanmıştır. Araştırmada, işle ilgili yaşanan sağlık sorunları yetkililer tarafından kabul edilen veya kayıtlanan vakalar ile sınırlı değildir, kişinin bu hastalığın işten kaynaklandığını düşünmesi yeterlidir. 141 YÜKSEKTE ÇALIŞMA İşyerlerinde yüksekte çalışma ile ilgili altın kuralları öğrenmek, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı temin etmektir. 143 Yükseklik ve Tehlikeli Yükseklik Nedir? Ülkeden ülkeye farklılık gösteren tehlikeli yükseklik kavramı Avrupa’da 1,8 mt. , Amerika’da 1,2 mt., Ülkemizde 3 mt.’dir 144 Çünkü insanların boyları birbirinden farklı olsa da bir insanın denge noktası ikinci bel omurudur. İnsanın ikinci bel omurunu geçen yerler tehlikeli yükseklik olarak kabul edilebilir. 145 Lütfen Dikkat ! 3-4 metre üzerinde çalışırken düşen insanların % 85’ i hayatını kaybetmiştir. 146 NEDEN DÜŞERİZ? 147 -Bilgi Eksikliği: Kişinin yaptığı işle ilgili olarak yeterli ve istenilen donanımda bilgiye sahip olmaması. -Eleman Atama: Doğru işe doğru personelin tayin edilmemesi. Yapılan işin çalışanın fiziksel yapısıyla uyuşmaması (az görme, işitme, herhangi bir organını kullanamama vb.) -İş Güvenliği Kurallarının Uygulanmaması: Yöneticilerin iş güvenliği kurallarının gerekliliğine inanmaması ve bu kurulların uygulanması için personelini eğitmemeleri. -Mühendislik: Tasarlanmış sistemin güvenli çalışmayı zorlaştırması, işin asgari gereksinimlerine cevap vermemesi. 148 -Yetersiz Kişisel Koruyucu Ekipman: Kişisel koruyucu ekipman kullanılmaması veya yetersiz olması. Emniyet kemeri kullanmama vb. -Yetersiz Kontrol ve Bakım Programı: Kontrol ve bakım programının kritik ekipmanları kapsamaması. Programın yeterince takip edilmemesi. Birimler arası iletişim kopukluğu ve gözlenen aksaklıkların ilgililere iletilmemesi. -Yetersiz/ Düşük Kaliteli Ekipman Alımı: Satın alınan iş güvenliği ekipmanlarının uluslararası standartlara uygun olmaması; işin gereksinimlerini cevap vermede yetersiz kalması. (Gerekli ödeneğin ayrılmaması veya kazanma iç güdüsüyle ucuz iş gücü ve ekipman kullanımı) -Güvensiz Çalışma Yöntemleri: Güvenli olduğu kabul edilen iş güvenliği kurallarının ve çalışma yöntemlerinin güvensiz olması. 149 ÖNGÖR – ÖNLEM AL! Temel Sağlık Konuları Temel Sağlık Konuları 1- İLK YARDIM 2- PSİKOSOSYAL RİSK ETMENLERİ 3- BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ 4- ERGONOMİ 5- MESLEK HASTALIKLARI İlk yardım nedir Herhangi bir kaza yada yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin tıbbi yardımı sağlanıncaya kadar; hayatın kurtarılması, durumun daha kötüye gitmesini önlemek amacıyla olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç, gereçle yapılan İLAÇSIZ uygulamalardır. (T.C. Sağlık Bakanlığı’nın 22/05/2002 tarih ve 24762 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan ilk yardım Yönetmeliği’ne göre) İlk yardım yap hayat kurtar!!! • Her yıl 100 binden fazla insanımız hastane dışında gelişen ani kalp durması sonucu hayatını kaybediyor. Toplumda ilkyardım bilinci geliştirilmediğinden yıllardır bu insanlar göz göre göre ölmektedir. • Halkına kalp masajı öğreten Amerika ve Avrupa ülkelerinde 100 ani kalp durması vakasından 515 hasta tekrar hayata döndürülürken ülkemizde başarı oranı %1 civarındadır. • Ülkemizde her yıl kalbi duran insanlardan ortalama 20 bin kişiyi tekrar hayata döndürmek mümkündür. Ancak, sağlık çalışanları bu durumda çaresizdir. İlk yardım yap hayat kurtar!!! • Ani kalp durmasından sadece 10 saniye sonra bilinç kaybı gelişir. Müdahale edilmeyen her dakika yaşama şansı yüzde 10 azalmaktadır. Sağlık ekiplerinin altın değerindeki ilk dakikalarda hastaya ulaşması mümkün olmadığından toplum desteği şarttır. Üç dakika içinde toplumdan birileri kalp masajına başlamaz ise dördüncü dakikadan itibaren beyin hücreleri başlıyor. O nedenle ani kalp durmasında ilk dakikada kalp masajına başlanması altın değerindedir. Sadece kalp masajı ile beyine kan pompalandığından beyin hasarı 25 dakika sonra başlar. Sağlık ekiplerine zaman kazandırılır. HAYAT KURTARMA ZİNCİRİ 112 Aranır Temel Yaşam Desteği Sağlanır Ambulans İle Hastanelere Taşınır Hastane Acil Servislerinde Acil Tedavi Yapılır Psikososyal Risk Etmenleri • Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) • Psikososyal tehlikeleri; İş doyumu, iş örgütlenmesi ve yönetimi, çevresel ve örgütsel koşullar ile işçilerin uzmanlığı ve ihtiyaçları arasındaki etkileşim temelinde tanımlamıştır. ILO • Psikososyal tehlike; İş tasarımının, iş örgütlenmesinin ve yönetiminin ve işin gerçekleştirildiği toplumsal ve çevresel koşulların psikolojik, toplumsal veya fiziksel hasara yol açma potansiyelidir. AB • Stres, şiddet, taciz ve zorbalık gibi psikososyal risklerin önemi giderek artmaktadır. • Psikososyal risklerin yönetimi yeni ve zor bir alandır. (ESENER araştırması, 2011 Sağlık ve güvenlik sorunları ile bunların en yüksek olduğu sektörler KONULAR (AB-27 ortalaması) İş kazaları (%80) İşle ilgili stres (%79) Kas iskelet sistemi hastalıkları (%78) Gürültü ve titreşim (%61) Tehlikeli maddeler (%58) Şiddet ve şiddetle tehdit (%37) SEKTÖR İnşaat (%90) Elektrik, gaz ve su dağıtımı (%87) Sağlık ve sosyal çalışma (%91) Eğitim (%84) Elektrik, gaz ve su dağıtımı (%87) Sağlık ve sosyal çalışma (%86) Madencilik ve taş ocağı (%84) İnşaat (%82) Elektrik, gaz ve su dağıtımı (%75) Madencilik ve taş ocağı (%73) Sağlık ve sosyal çalışma (%57) Eğitim (%51) Psikososyal riskleri tetikleyen faktörler Temel kavramlar İşyerinde Stres: Çalışanın, iş organizasyonu, çevresi, işin zararlı ve çekinilecek yönlerine duyusal, bilişsel, davranışsal ve fiziksel reaksiyonu. İşyerinde Psikolojik Taciz (mobbing): İntikamcı, acımasız, şeytanca ve onur kırıcı eylemler aracılığı ile bir işçiye ya da işçi grubuna zarar vermeyi amaçlayan saldırgan davranış. (küçük düşürücü ya da yıkıcı, sürekli ya da tekrarlayan davranışlar)(ILO) İşyerinde Cinsel Taciz: arzu edilmeyen, çalışanın onurunu zedeleyebilecek ve işi için tehlike oluşturabilecek cinsel ilgi.(Her türlü cinsel nitelikte sözlü, sözlü olmayan, aşağılayıcı, utandırıcı ve saldırgan davranış – fiziksel temas, elleme, çimdikleme, laf atma, sarkıntılık, cinsel içerikli sözler, şakalar, gözetleme, vs.) Temel kavramlar İşyerinde Şiddet: Çalışanların işle ilgili ortamda saldırı, istismar, tehdit ve diğer şiddet davranışlarına maruz kalmaları. (cinayet, tecavüz, hırsızlık, yaralamak, dövmek, fiziksel saldırı, tekmelemek, taciz, yumruk atmak, zorbalık, santaj, ayrımcılık, tehdit, gözdağı vermek, küfür etmek, vb.) MALİYETLER ABD’de 2010 yılında yapılan bir araştırmaya katılanların %49’unun stres kaynaklı günde en az 1 saat kaybettiği saptandı. • ABD’de 2001 yılında yapılan bir araştırmada her yıl yaklaşık 2 milyon kişinin işyerinde psikolojik taciz veya şiddete maruz kaldığı saptandı. • AB’de 2000 yılında yapılan bir araştırmaya göre çalışanların; %2’si (3 milyon) işyerinde fiziksel şiddete • %2’si (3 milyon) cinsel tacize • %9’u (13 milyon) psikolojik tacize maruz kalmıştır. Psikolojik taciz kategorileri 1.İşe Yönelik Psikolojik Taciz 2. Sosyal Dışlama 3. Kişiye Yönelik Saldırılar 4. Sözlü Tehdit 5. İtibarın Zedelenmesi Psikolojik tacize uğrayan kişinin sistematik olarak bu duruma maruz kalması gerekir. Bir kerelik azardan ziyade, sistematik şekilde devam eden baskı ve davranışlar psikolojik tacizi oluşturur. Psikososyal tehlikeleri belirleyen koşullar İŞİN İÇERİĞİ (CONTENT) KATEGORİ AÇIKLAMA İş çevresi ve donanımı Teçhizatın ve tesislerin güvenilirliği, uygunluğu, ulaşılabilirliği, bakım ve onarımı ile ilgili sorunlar. Görev tanımı Tekdüze, tekrarlayıcı iş, parçalanmış iş, anlamsız iş, vasıfsız iş, öğrenme fırsatı bulamama. İş yükü / iş hızı İşte aşırı ya da yetersiz yüklenme, hızı denetleyememe, yüksek zaman baskısı. Çalışma Saatleri Vardiyalı çalışma, değişmez çalışma saatleri, uzun, belirsiz, asosyal iş saatleri. Psikososyal Tehlikeleri Belirleyen Koşullar İŞİN YAPILDIĞI KOŞULLAR VE İŞ ÇEVRESİ (CONTEXT) KATEGORİ Örgütsel kültür ve işlev Örgütsel rol Kariyer gelişimi Karar serbestisi /Denetim İşte kişiler arası ilişkiler İş / ev çatışması AÇIKLAMA İletişim, sorun çözme, kişisel gelişim olanakları yetersiz, örgütsel amaçlar belirsiz. Rol belirsizliği, rol çatışması, rol yetersizliği, aşırı sorumluluk yüklenmek. Kariyer durgun ve belirsiz; düşük ya da aşırı statü tanınması; düşük ücret, güvencesiz iş; liyakate önem verilmemesi; işe verilen toplumsal değer yetersiz. Karar verme sürecinde yetersiz katılım ve iş üzerinde denetimin olmaması. Sosyal ve fiziksel yalıtılmışlık, kişiler arası çatışma, işte şiddet, üstlerle yetersiz ilişki, yetersiz sosyal destek. İş ve evdeki beklentilerin çatışması, evde yetersiz destek, ikili kariyer çatışması, boş zaman yetersizliği. Psikolojik risk etmenleri Rol belirsizliği: Çalışan, işteki rolü hakkında yeterince bilgilendirilmediğinde, amaçlar, beklentiler, hedefler ve sorumluluklarda belirsizlik olduğu durumlarda ortaya çıkar. İş doyumu azalır, stres artar, işten ayrılma eğilimi artar Rol çatışması: Çalışandan değerleriyle çatışan bir rol ya da birbiriyle uyuşmayan roller üstlenmesi istendiğinde ortaya çıkar. Çatışma arttıkça iş doyumu azalır. Rol yetersizliği: Örgütün çalışanın yeteneklerinden ve eğitiminden yararlanamadığı durumlarda ortaya çıkar. İş doyumunu azaltır, gerilimi artırır Biyolojik risk etmenleri Çalışma yaşamında biyolojik risk etkenleri denildiğinde akla, herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, (genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil) Mikroorganizmalar; bakteriler, virüsler, mantarlar, hücre kültürleri ve insan parazitleri gelir. MESLEKİ BİYOLOJİK RİSKLERE MARUZ KALINAN SEKTÖRLER Gıda üretilen fabrikalarda çalışma Tarımda çalışma Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışma Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde, karantina dahil morglarda çalışma Mikrobiyolojik teşhis laboratuarları dışındaki kliniklerde veterinerlik ve teşhis laboratuarlarındaki çalışma Atıkları yok eden fabrikalarda çalışma Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma Enfeksiyon risk düzeyine göre 4 risk grubu Grup 1 biyolojik etkenler Grup 2 biyolojik etkenler Grup 3 biyolojik etkenler Grup 4 biyolojik etkenler BİYOLOJİ ETKENLER ENFEKSİYON ZİNCİRİ Sağlam Kişi BULAŞMA ARACI-YOLU Enfeksiyon etkenlerinin bulaşma yolları I. Çalışma ortamı ve hava temas II. Ortak kullanılan giysi, araç ve gereçler.. III. Vektörler(etkeni taşıyan canlı konakçılar) IV. Kan ve kan ürünleri çalışma ortamı enfeksiyon zincirinin tüm halkalarını içeren önemli bir rol oynamaktadır Biyolojik Risklerin Önlenmesinde Kullanılan Dört Temel Yöntem 1. Tehlikenin yok edilmesi 2. Tehlike yalıtımı 3. Çalışanın ortamdan uzaklaştırılması 4. Çalışanın yalıtımı BİYOLOJİK TEHLİKE İŞARETİ Gürültü ve Sıcaklık Sıcaklık 21 - 25 Bilgisayarla çalışırken azami gürültü 65 dB Konsantrasyon için azami gürültü 45 dB MESLEK HASTALIKLARI İşyerlerinde mevcut, insan sağlığına zararlı • Kimyasal etmenler • Fiziksel etmenler • Biyolojik etmenlerin meydana getirdiği hastalıklara “Meslek Hastalığı” denilmektedir. • Burada sebep-sonuç ilişkisi söz konusudur. Ülkemizde Meslek Hastalıkları ve İş Kazaları Oranları MESLEK HASTALIKLARI ETMENLERİ 1. Etmenlerin Neden Olduğu Meslek Hastalıkları a) Kimyasal etmenlerin neden olduğu meslek hastalıkları i. Ağır metaller ii. Aromatik-Alifatik Bileşikler iii. Gazlar b) Fiziksel etmenlerin neden olduğu meslek hastalıkları i. Gürültü-titreşim ii. Tozlar iii. Sıcak ve soğuk ortamda çalışma iv. Düşük ve yüksek basınçta çalışma v. Radyasyon (iyonize olan ve olmayan) MESLEK HASTALIKLARI ETMENLERİ c) Biyolojik etmenlerin neden olduğu meslek hastalıkları i. Bakteriler ii. Virüsler iii. Mantarlar d) Psiko-sosyal kaynaklı meslek hastalıkları 2. Hedef Organlarda Görülen Meslek Hastalıkları a) Solunum sisteminin meslek hastalıkları b) Mesleki deri hastalıkları c) Mesleki kas-iskelet sistemi hastalıkları MESLEK HASTALIKLARI ETMENLERİ 3) Mesleki Kanserler 4) Diğer Meslek Hastalıkları olarak incelenir. Ülkemizde Meslek Hastalıkları 1-Kimyasal Etmenlerle Olan Meslek Hastalıkları (Başlıca örnekleri olarak kurşun ve kurşun bileşikleri, civa, krom, karbonmonoksit, arsenik ve bileşikleri, kadmiyum, organik fosfor bileşikleri, kükürt dioksit, karbon sülfüralkoller, ketonlar gibi çeşitli maddeler nedeniyle olan meslek hastalıkları sayılabilir) 2-Mesleki Deri Hastalıkları Bu grupta deri kanserleri ve prekanseröz deri hastalıkları ile kanserleşmeyen cilt hastalıkları yer almaktadır. Ülkemizde Meslek Hastalıkları 3-Pnömokonyozlar ve Sol. Sis. Diğer Hastalıkları Silikozis ve silikotüberküloz, asbestozis, silikatozlar gibi pnömokonyoz türleri, alüminyum ve bileşiklerinin neden olduğu solunum sistemi hastalıkları, sert metallerin tozları ile olan bronkopulmoner hastalıklar, Thomas curufu ile olan bronkopulmoner hatalıklar, mesleksel bronşiyal astım ve bisinozis olmak üzere mesleksel solunum sistemi hastalıkları 6 grup halinde verilmektedir. 4-Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar Bu grupta da parazit hastalıkları, tropikal hastalıklar, hayvanlardan insana bulaşan hastalıklar (zoonozlar) ve sağlık hizmetlerinde çalışanlarda görülebilecek viral hepatit ve tüberküloz gibi hastalıklar yer almaktadır. Ülkemizde Meslek Hastalıkları 5-Fiziksel Nedenlerle Oluşan Meslek Hastalıkları iyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar, enfraruj ışınları ile meydana gelen katarakt olguları, gürültü sonucu işitme kaybı, hava basıncındaki ani değişmelerle olan hastalıklar, titreşim sonucu meydana gelen kemik-eklem zararları, sürekli lokal baskı sonucunda oluşan hastalıklar, tekrarlayan travmalar gibi fizik nedenli meslek hastalıkları bulunmaktadır. Meslek Hastalığı Tedavisindeki Başlıca İlkeler Maruziyetin sonlandırılması Varsa spesifik tedavi Gerekiyorsa semptomatik-destekleyici tedavidir Meslek Hastalıklarından Korunmada İlkeler A. Kaynakta Kontrol Yaklaşımları: B. Kişisel Koruyucu Uygulamaları: C. Tıbbi Yaklaşımlar: 1. İşe giriş muayenesi: 2. Aralıklı kontrol muayenesi ( Periyodik Muayeneler ) 3. Sağlık eğitimi: Meslek Hastalıkları İçin Alınması Gereken Önlemler 1-İşyerinin kuruluş aşamasında sağlık açısından problem olabilecek ihtimaller hesaplanarak , mühendislik yardımıyla olası sorunların çıkması başından engellenmelidir. 2-İşyerindeki tehlikeler saptanmalıdır . 3-Tehlikelerin giderilmesi için yardımcı dallarla beraber çalışmalar yapılmalıdır. 4-İşçiler , tehlikeler ve yol açtıkları hastalık belirtileri üzerine eğitilmeli ve uyarılmalıdırlar. Meslek Hastalıkları İçin Alınması Gereken Önlemler 5-Erken tanı için periyodik muayeneler ve biyolojikçevresel ölçümler yapılmalıdır. 6-Ortaya çıkan bulgular doğrultusunda çalışma ortamı ve süresi düzenlenmelidir 7-Gerekli görüldüğü durumlarda işçiler kişisel koruyucuların kullanılması sağlanmalıdır