Pdf 7 - hakanatabek.com
Transkript
Pdf 7 - hakanatabek.com
Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları Yz: Hakan ATABEK İkincisinde ise; stator düşük devir kutup sayısına göre sarılır ve her faz bobinleri 2 gruba bölünerek düşük devirde seri- üçgen olarak bağlanır. Yüksek devirde ise paralel- yıldız olarak bağlanır. Bu bağlantıya DAHLENDER BAĞLANTI adı verilir. Yüksek devir bağlantısında bazı oyuklar ifna olur. Yani etkisiz olur. İkiden fazla devir sayısı istendiğinde hem iki ayrı sargı ve hem de dahlander bağlantı uygulanır. Çok devirli motor sargıları, özellik taşıdığından motor yapısında bazı değişiklikler, sarım adımlarında farklılıklar ve en az 3 oluklu olarak gerçekleştirilir. 9.2. İKİ HIZLI, İKİ SARGILI ( AYRI SARGILI ) MOTOR DENETLEYİCİLERİ Sincap kafesli indüksiyon motorları, en yaygın olarak kullanılan endüstriyel motorlardır. Bunlar diğer motorların çoğundan daha ucuz ve yapı olarak daha basittir. Ancak bazı çeşitleri, ancak bazı çeşitleri birkaç sabit hızda çalışacak şekilde yapılır. Bunu başarmak için motor üreticileri, stator sargılarının utup sayısını değiştirir. Döner alanın hızı, alternatör tarafından üretilen alternatif akımın frekansı ve stator üzerindeki kutup sayısı ile orantılıdır. n = 60.f / P . n Æ devir/dakika olarak motorun senkron kısmını gösterir. Senkron hızda rotor hızı döner manyetik alanın hızına eşittir. Ancak pratik olarak rotor senkron hıza kayma nedenyile yada rotorun döenr manyetik alanın gerisinde kalması nedeniyle ulaşamaz. Kayma nedeniyle rotor, senkron hızın alyındaki bir hızla çalışacaktır. Bir motorun tasarımı, yüzde olarak kaymasını belirleyecektir. Bu değer, bütün motorlar için aynı değildi. AA çok çok hızlı hat gerilimi yol vericileri, yapılarına bağlı olarak iki yada dört farklı sabit hızla çalışan sincap kafesli motorların kontrolünü yapmak üzere tasarlanmıştır. Her bir hızda motorun fazla yüklenmesine karşı koruma da gereklidir. 65 Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları Yz: Hakan ATABEK Ayrı sargılı motorlar, ihtiyaç duyulan her bir hız için farklı bir sargıya sahiptir. Bu tip motorlar yapı olarak daha karmaşık ve bu nedenle daha pahalı olmasına rağmen denetleyicileri nispeten basittir. Şekildeki kontrol devresinde motora herhangi bir hızda yol verilebileceği gözükmektedir. Ancak yüksek hızdan düşük hıza geçmek için durdurma butonuna basılmalıdır. Şekilde birleşik itmeli butonların kullanılmasıyla itmeli buton kilitlemesini göstermektedir. Bu bağlantıda durdurma butonuna basıldığında herhangi bir hıza geçiş yapılabilir. Şekilde düşük hızdan yüksek hıza geçiş devresi görülmektedir. Bu devre de butonuna basınca motor düşük hızda kalkış yapar bir süre sonra yüksek hıza geçer. Düşük devir butonuna basılırsa motor sürekli düşük devirde çalışır. 66 Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları Yz: Hakan ATABEK Bu çeşit motorlarda sargılardan birisi devreye bağlı iken devreye bağlanmış diğer sargı üzerinde bir gerilim doğar. Motorun yıldız bağlanmış sargısında doğan gerilim,bu sargı üzerinden akım dolaştıramaz. Üçgen bağlı faz sargılarında doğan gerilimlerin toplamı sıfır olmazsa, bu sargılardan yüksek değerde akım dolaşır. Bu durumda motor sekonderi kısadevre olmuş bir transformatör gibi çalışır. Bu sakıncayı gidermek için üçgen bağlı sargının bir ucu açık bırakılır. Üçgen sargı çalıştırılmak istendiğinde, ilk önce üçgenin açık köşesi kapatılır. Sonra üçgen sargı şebekeye bağlanır. 9.3. İKİ HIZLI, BİR SARGILI ( DEĞİŞKEN KUTUPLU ) MOTOR DENETLEYİCİLERİ Stator sargılarından bazılarının akım yönü değiştirilerek, kutup sayısı değiştirilebilen sargıya sahip olan sincap kafesli motorlarda bu tip denetleyiciler kullanılır. Bu uygulamalarda, stator sargılarından bazılarının akım yönü değiştirilerek kutup sayısı değiştirilebilen sargıya sahip olan sincap kafesli motorların kullanılmasına ihtiyaç duyulabilir. Kutup sayısı iki katına çıkarılırsa motor hızı yaklaşık yarıya düşer. , Şekildeki gibi farklı kutup çiftlerinin polariteleri değiştirilerek kutup sayısı yarıya indirilir. Bobinlerin yarısından geçen akım yön değiştirilerek kutupların yarısının polaritesi değiştirilir. Şekildeki gibi oluşturulan stator alanı rotoru aynı zaman süresinde A’ dakine göre B’ de iki kat daha hızlı hareket ettirmek zorundadır. İki devirli asenkron motorların sabit güçlü, sabit momentli ve değişken momentli olmak üzere üç ayrı çeşidi vardır. Sabit güçlü motorda her iki sargı yıldız bağlıdır. Sabit ve değişken momentli motorlarda sargılardan biri yıldız, diğeri ise üçgen bağlanır. 67 Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları Yz: Hakan ATABEK Bu çeşit motorlarda sargılardan birisi devreye bağlı iken, devreye bağlanmamış diğer sargı üzerinde bir gerilim indüklenir. Motorun yıldız bağlanmış sargısında indüklenen gerilim bu sargı üzerinde akım dolaştıramaz. Üçgen bağlı faz sargılarında indüklenen gerilimlerin toplamı sıfır olmazsa bu sargılardan yüksek değerde akım dolaşır. Bu durumda motor sekonderi kısa devre olmuş bir transformatör gibi çalışır. Bu yüzden üçgen bağlı sargının bir ucu açık bırakılır. Üçgen sargı çalıştırılmak istendiğinde önce üçgenin açık köşesi kapatılır, sonra çalıştırılır. Üç fazlı asenkron motordan iki ayrı devir elde etmenin ikinci yolu da bu motora üç fazlı bir sargı sarılır. Her faz sargısının ortasından dışarıya bir uç çıkarılır. Ucu faz sargılarının orta noktalarından, üçü de faz sargılarının başlangıç veya bitiş noktalarından olmak üzere toplam altı uç çıkarılır. Düşük devirde seri üçgen, yüksek devirde ise paralel yıldız olarak bağlanırlar. Bu bağlantıya DAHLANDER BAĞLANTI adı verilir. 68 Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları Yz: Hakan ATABEK ÖRNEKLER: Şekil: Dahlender motora buton ve kontak emniyetli yol verme Şekil: Dahlender motorun düşük devirden yüksek devire otomatik geçişi Şekil: Dahlender motorun dinamik frenleme ile durdurulması 69 Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları Yz: Hakan ATABEK 9.4. D.A. MAKİNALARINDA SERİ YOL VERME DİRENCİNİN KULLANILMASI (Hız denetemi) Büyük D.A. motorlara yol vermek, akımın düzenli olarak arttırılmasını yada motorun endüvisine seri bir direncin eklenmesi gerekir. Bir motorun endüvisi tarafından besleme hattında çekilen akımı sınırlayan faktörler, ZIT EMK. ve endüvi direncidir. Motor dururken ve zıt EMK. da bir endüktif reaktans yoktur. Bu nedenle DA güç kaynağı düzenli olarak arttırılmadığı, yada harici bir akım sınırlama direnci kullanılmadığı sürece endüvi tarafından çekilen akım son derece yüksek olacaktır. Şekildeki devrede motorun çektiği tan yük akımı 25 A ve şönt ikaz akımı 1 amperdir. Sonuç olarak yükteki endüvi akımı 24 A’ dir Eğer D.A. motorunda ikaz akımı sabitse motor tarafından üretilen zıt EMK. :motorun hızıyla orantılıdır. Ezıt = k . Q . n Endüvi akımı ; I = E – Ezıt dır. Ra Devrede hiçbir yol verme direnci olmazsa yol verme anında endüviden geçen akım I = 250 – 0 = 500 A 0.5 olur ve oldukça yüksektir. İkaz akımıda 1 A olduğuna göre toplam akım 500 + 1 = 501 A ‘dır. Yol alma akımının tam yük akımına oranı 501 / 25 = 20,04 olur. Bu akım yol verme anında yalıtkanın aşırı ısınmasına ve endüvinin yanmasına neden olabilir. Bu etkiler endüviye seri bir direnç bağlanarak giderilir. Bu direnç, yol verme endüvi akımını tam yük akımının yaklaşık 1.5 katına kadar düşürebilir. Daha sonra direnç kademeli olarak devreden çıkarılır. Bu direnç R =[ E – Ez ] / Ra ile bulunur. Motor dururken seri direnç I = 24 * 1.5 = 36 A R = 250 - 0 - 0.5 = 6.44 Ω 36 olur. Dirençler watt olarak güçlerine göre de ifade edilir. Direncin gücü ; I2 . R = P 362 . 644 = 8346 W. Buna göre uygun güçte direnç seçilir. Bu motorun yol verme süresindeki her hangi bir hız için ihtiyaç duyulan seri direnç belirlenebilir. Zıt emk. , uygulanan gerilimden sadece endüvi gerilim düşümü ( I . Ra ) kadar farklı olduğundan motor hızı yaklaşık olarak uygulanan gerilimle orantılıdır. 70 Elektromekanik Kumanda Sistemleri / Ders Notları Yz: Hakan ATABEK % 50 hız = Yarı hızdaki gerilim % 100 hız 250 (Tam gerilim ) Yarı hızdaki gerilim = 250 . % 50 =1250 % 100 Yarı hızdaki ihtiyaç duyulan direnç ; R = 250 – 125 –0.5 = 2.97 Ω Tam yükteki zıt E.M.K ’da bulunabilir. Ez = E – ( I . Ra ) = 250- ( 24 * 0.5 ) = 250 – 12 = 238 V. 9.5. ZIT EMK DENETLEYECİLERİ DA motorları yol alırken endüvi uçlarında üretilen zıt EMK küçüktür. Motor hızlandıkça zıt EMK artar motorun endüvi uçlarındaki gerilim belirli bir değere vardığında bir röle uygun zamanda yol verme direncini azaltmak üzere enerjilenir. Şekilde zıt EMK ile hızlandırma prensibinin kullanıldığı DA motor denetleyicisinin kat şeması görülmektedir. Başlatma butonuna basıldığında kontaktör enerjilenir ve M kontakları kapanır. Bu durumda akım R direnci üzerinden endüviden ve seri ikaz sargısından geçerek devresini tamamlar. R sirenci üzerinde çok fazla gerilim düşümü olur ancak endüvi uçlarında zıt EMK oluşmaz. Motor hızlandıkça akım azalır. Endüvi uçlarındaki zıt EMK tam gerilimin belli bir yüzdesine ulaştığında A rölesi kontaklarını kapatır. Böylece R rölesi devreden çıkar. 71
Benzer belgeler
Asenkron Motorlara Yol Verme
Günümüzde endüstride en çok kullanılan motorlar asenkron motorlardır. Endüstride birçok elektrik makinesi, değişik birkaç dönme sayısı ya da çoğu zaman sürekli hız ayarı yapabilen motorlara ihtiyaç...
Detaylı