İntravenöz (IV) Kateter Takılması
Transkript
İntravenöz (IV) Kateter Takılması
İntravenöz (IV) Kateter Takılması AMAÇ İlaç ya da sıvı tedavisi için IV yola kateter takılması ve açıklığın sağlanmasıdır. TEMEL BİLGİLER • Uzun süreli sıvı ya da ilaç tedavisi olan hastalarda IV yolun açıklığını sağlar ve invazif girişim sıklığını azaltır. • Subklavyen ven ya da internal juguler vb. santral ven içine büyük kateterler yerleştirilir ve bu işlem hekim tarafından gerçekleştirilir. • Kullanılacak periferik IV kateter hastanın yaşına, kilosuna ve klinik durumuna (bebek, yaşlı, şok, dehidratasyon vb.) göre uygun uzunluk ve çapta olmalıdır (Bkz. Tablo 1). Tablo 1. Periferik IV Kateter Boyutları (4) Numara Renk Kanül çapı (mm) Kanül uzunluğu 14 Turuncu 2.10 45 16 Gri 1.75 45 18 Yeşil 1.20 45 20 Pembe 1.11 32 22 Mavi 0.80 25 24 Sarı 0.60 19 310 İntravenöz (IV) Kateter Takılması • Ven seçiminde uygulama distalden proksimale doğru yapılır. Çocuklarda yetişkinlere ek olarak diğer venler kullanılamadığında, baş bölgesi venleri de kullanılmaktadır (Bkz. Şekil 1). • Damar içi kateter enfeksiyonlarının önlenmesi amacıyla kateterlerin ve infüzyon solüsyonu uygulama setlerinin doğru zamanda değiştirilmesi gerekir (Bkz. Tablo 2). Acil durumlarda takılan kateterler 48 saat içinde değiştirilmelidir. Kullanılan kateter türleri ve değişim sıklıkları aşağıda belirtilmiştir. Cephalic vein Cephalic vein Basilic vein Dorsal metacarpal veins Superficial temporal vein Median cubital vein Frontal or metopic vein Basilic vein Medial antebrachial vein Occipital vein Accessory cephalic veins Posterior auricular vein Radial vein Şekil 1. Sıklıkla Kullanılan IV İnfüzyon Bölgeleri Kaynak: Rosdahl CB, Kowalski MT. (2012). Textbook of Basic Nursing. Lippincott’s Williams&Wilkins, 10th Edition, p. 940. Tablo 2. Kateter Türleri ve Değişim Sıklıkları (11) Kateter Türü Değişim Sıklığı Periferik Venöz Kateter 72- 96 saat Periferik Arteryel Kateter 72- 96 saat Santral Venöz Kateter Rutin olarak değiştirilmez Hemodiyaliz Kateteri Rutin olarak değiştirilmez Port Kateterler Rutin olarak değiştirilmez Pulmoner Arter Kateteri Rutin olarak değiştirilmez Umblikal Kateter Rutin olarak değiştirilmez 311 Hemşirelik Bakım Standartları Dikkat Edilecek Noktalar • Tüm işlem basamaklarında cerrahi aseptik tekniğe uyulmalıdır. • Mikrobiyal kontaminasyonu engellemek için % 2’ lik klorheksidin, povidon iyot, iyodofor veya % 70’ lik alkol, antiseptik solüsyon olarak kullanılabilir. Bebeklerde povidon iyot, iyodofor geçici hipotroidiye neden olduğundan tercih edilmemelidir. • Birkaç başarısız girişim olmuşsa hastanın stresini azaltmak ve rahatlatmak için başka birinden yardım istenebilir. • Uygulama sırasında hasta uygulama bölgesini hareket ettirmemelidir. • Turnike 2 dk dan uzun süre bağlı bırakılmamalıdır. • IV kateter infeksiyon, inflamasyon ve tromboz belirtileri olmayan bölgeye uygulanmalıdır. • Yaralanmaları engellemek için korumalı uçlu kateterler tercih edilmelidir. • Hareketin engellememesi için eklem bölgeleri tercih edilmemelidir. İŞLEM BASAMAKLARI Not: İşlem sırasında kullanılacak malzemelere kitap sonu Ek-1’de yer verilmiştir. 1. Malzemeler hazırlanır. Eller el yıkama standardına göre yıkanır. 2. Hasta kimlik doğrulaması yapılır. 3. Hasta/ ailesine işlem hakkında bilgi verilir. 4. Hastaya uygulama yapılacak bölgeye göre rahat edebileceği bir pozisyon verilir. 5. Palpasyon ve inspeksiyon ile girişim için uygun ven belirlenir. 6. Girişim bölgesinin altına koruyucu örtü yerleştirilir. Eldiven giyilir. 7. IV kanül dış kılıf içinden çıkarılır ve yan tutma bölümleri yatay pozisyona getirilir. 8. Turnike seçilen damarın 10-12 cm üzerinden bağlanır. Uygulama bölgesi kalp seviyesinin altında olmalıdır. 9. Hastanın elini açıp kapatması ve yumruk yapması istenmelidir. 10. Palpasyonla ven hissedildikten sonra batikon ya da % 70’ lik alkol ile giriş bölgesinden dışa doğru sert, eşmerkezli ve dairesel hareketlerle bölge temizlenir. Alanın kuruması için 5 sn beklenir. 11. İğnenin keskin yüzü yukarıya bakacak ve aktif el kanülün üstünde olacak biçimde baş ve diğer parmaklar ile kanül tutulur (Bkz. Resim 1). 312 İntravenöz (IV) Kateter Takılması Resim 1. Periferik IV Kateter Tutulması Resim 2. Venin Sabitlenmesi ve Uygulama 12. Damara girilecek noktanın altından pasif el ile aşağı doğru bastırarak ya da bölgeyi alttan kavrayarak deri gerdirilir. Vene giriş gerçekleştirilir. Baş parmak ven üzerine yerleştirilerek ve giriş yönünün aksine deriyi giriş bölgesinin 5-7 cm distalinden gererek ven sabitleştirilir (Bkz. Resim 2). 13. İğne üzerinde plastik kateterle: Vene girilecek olan bölgenin distalinden venöz kan dönüşü yönünde 20-30° açılık eğimle girilir. Kelebek iğne: İğneyi vene giriş bölgesinin 1 cm lik distalinden 20-30° lik eğimle yerleştirilir. 14. Kelebek iğnenin seti içine veya plastik kateterin içine kan gelip gelmediğine bakılır. Bu iğnenin ven içinde olduğunu gösterir. İğne deriyle aynı düzeyde olana dek indirilir. Kateter ven içinde 1/ 4’ ü girecek şekilde ilerletilir ve sonra iğne kateter içinden gevşetilir. Esnek kateter veya kelebek iğne tamamen deri içine girinceye dek ilerletmeye devam edilir. Kan gelmez ise, ven duvarına zarar vermemek için turnike açılır, kanül iğnesi aynı açı ile geri çekilir. Bölgeye pamuk ile basınç uygulanır ve olası kanamalar önlenir. İşlem, farklı bölgeden yeni IV kateter ile tekrarlanır. 15. Bir elle kateteri sabitleştirilir, turnike açılır ve iğne kateter içinden çıkarılır. 16. Serum fizyolojik bulunan enjektörün iğnesi çıkarılarak kanüle yerleştirilir ve yavaşça verilerek bölgede şişlik, kızarıklık, acı hissinin olup olmadığı kontrol edilir. 17. Girişim başarılı ise kanül cilt üzerine tespit materyali ile sabitlenir. Üzerine takılış tarihi ve saati yazılır, paraf atılır. (Bkz. Resim 3). 313 Hemşirelik Bakım Standartları Resim 3. Periferik Kateterin Sabitlenmesi 18. Kanül kullanılmayacaksa kapağı takılır, sıvı verilecekse setin ucu takılır. 19. Eldivenler çıkarılır ve eller el yıkama standardına göre yıkanır. 20. Uygulama ve gözlemler kaydedilir. Kaynaklar 1. Akça Ay F. (2013). Sağlık Uygulamalarında Temel Kavramlar ve Beceriler. 5. Baskı, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul, s. 463- 477. 2. Danış B, Nurülke B, Dindar B ve ark. (2008). Hemşirelik Bakımında Kalite. 2. Baskı, Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir, s. 181- 185. 3. Demirel D, Erbaş D, Uludağ E. (2006). Hemşirelik Bakımında Kalite. Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İzmir, s. 61- 65. 4. İntravenöz Yol ile Sıvı- İlaç Uygulamaları (2011). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri, Ankara. 5. Lynn P, Lebon M. (2011). Skills Checklists For Taylor’ s Clinical Nursing Skills. 3. Edition, Lippincott Williams & Wilkins, USA, p. 78-90. 6. Potter PA, Perry AG, Stockert P. et al. (2012). Fundamentals of Nursing, The C.V. Mosby Company, 8th Edition, p. 565- 643. 7. Rosdahl CB, Kowalski MT. (2012). Textbook of Basic Nursing. Lippincott’s Williams&Wilkins, 10th Edition, p. 940. 8. Sabuncu N, Akça Ay F. (2010). Klinik Beceriler: Sağlığın Değerlendirilmesi, Hasta Bakım ve Takibi. 1. Baskı, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul, s. 266- 274. 9. Taylor CR, Lillis C, LeMone P. Et al. (2010). Fundamentals of Nursing: The Art and Science of Nursing Care, Wolters Kluwer Health, 7th Edition, p. 722- 740. 10. Ulusoy MF, Görgülü R S. (1997). Hemşirelik Esasları Temel Kuram, Kavram, İlke ve Yöntemler. 3. Baskı, 1(72), Ankara, s. 165- 178. 11. Yıldırım A. (2001). Hemşirelik Bakım Protokolleri. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü, s. 100- 104. 12. www.cdc.gov.tr. Guidelines for the Prevention of Intravascular Catheter-Related Infections. 2011. (Erişim Tarihi: 03.07.2013). 314 İntravenöz (IV) Kateter Takılması Hazırlayanlar Uzm. Hem. Seçil BEYECE İNCAZLI (Güney Genel Sekreterliği Sağ. Bak. Hiz. Koor.) Hem. Hacer ŞAHİN (Kiraz DH- Hizmet İçi Eğitim Hemşiresi) Danışman Yrd. Doç. Dr. Esra AKIN KORHAN (İKÇÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Esasları A.D.) 315