seminer kitabı 4. bölüm - İktisadi Araştırmalar Vakfı
Transkript
seminer kitabı 4. bölüm - İktisadi Araştırmalar Vakfı
PANEL OTURUMU “Tezgahüstü Piyasalarda MKT: Sorunlar & Öneriler” Başkan : Muharrem KARSLI T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı ve İktisadi Araştırmalar Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Katılımcılar : İbrahim PEKER Sermaye Piyasası Kurulu Başkan Yardımcısı : Dr. Cihan AKTAŞ T.C.M.B. Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdür Yardımcısı : Başak YETİŞEN TEKER BDDK Bankacılık Baş Uzmanı : Dr. M. Cüneyt SEZGİN T. Garanti Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Üyesi : Dr. Mehmet Ayhan ALTINTAŞ Takasbank Merkezi Risk ve Teminat Yönetimi Direktörü 141 142 Muharrem KARSLI T.C. Ziraat Bankası A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı ve İktisadi Araştırmalar Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Sayın Başkanlar, Değerli Konuklar, Hepinize kendi adıma hoş geldiniz diyorum. Yıllar önce bir gazetede karikatür gördüm. Uzun bir masa; masanın etrafında tabaklar var ama herkes gitmiş. Masanın ucunda bir konuşmacı ve dinleyici kalmış, konuşuyor. Elinde bir kağıt var yerlere kadar inmiş. Yanında ki dinleyici arada diyor ki, ben niye bekliyorum biliyor musunuz? Sizden sonra benim konuşmam varda onun için bekliyorum, demiş. Bu güzel toplantı da çok değerli katılımcıların konuşmalarını dinledik. Takasbank nedir, Ne zaman kuruldu, Nasıl kuruldu, Nereden nereye geldi? Borsa 1985 yılında kuruldu 1986 Ocak ayında faaliyete geçti. Bende kurucu başkanlarındanım. Borsanın Cağaloğlu’nda ki ilk çalışma günlerinde borsa seans salonunda alım satım olur, seans bitince borsa üyeleri birer taksi tutar sattıkları hisse senetlerini çantaya koyup Şişli’ye giderlerdi. Şişli’den Taksim’e, Taksim’den Karaköy’e hisse senetlerini teslim eder paralarını da alır merkezlerine geri dönerlerdi. İlk kuruluş böyleydi. Bu çok zahmetli masraflı ve zaman alıcı bir olaydı. Karaköy’de ki binaya geçtikten sonra binanın ilk katını aracı kurumlara tahsis ettik. Dedik ki, bu odalarınıza birer kasa koyacaksınız bundan sonra teslimler burada olacak. Hatta yönetmeliğe ilave ettik, borsa binasındaki irtibat bürolarına yapılan teslim, kesin teslim sayılır. Bu teslim ret edilemez. Herkes seanstan sonra o odalarda dolaşmaya başladı. Fakat bir süre sonra bu da yetersiz kalmaya başladı. Ben bir arkadaşımla, danışmanımla Avrupa borsalarını gezmeye gittik. Viyana borsasından başladık. O zamanlar viyana borsası gariban bir borsa pek bir şey ala143 madık. Oradan Milano’ya gittik, o zamanlar Milano Avrupa’nın Londra ve Frankfurt’tan sonra ikinci büyük borsası idi. Başında da İskoçyalı bir başkan orayı reforme ediyor. Onlara sorduk, yapıyoruz bir şey ama kendi sistemimizi de geliştirmeye çalışıyoruz. Pek de memnun değiliz durumdan bir günün işlemlerinin %25’i ertesi güne sarkıyor. Sizde ne kadarı sarkıyor? Dediler. Biz de hiç sarkmıyor dedik. Oradan kalktık Londra’ya gittik. Londra borsasında uzmanlarla konuşuyoruz. Baktık onlarda da halinden memnun bir hava yok. Dediler ki, bizim sistemimiz de iyi değil. Siz en iyisi Paris’e gidin. Paris’te Sicovam diye Paris borsasının bir yan kuruluşu var. Bizde o sistemi alma düşüncesindeyiz. Sicovam’a gittik ve bizi çok iyi karşıladılar. Anlatılar, şöyle yapıyoruz böyle yapıyoruz ve bizim de aklımıza yattı. Notlarımızı, broşürlerimizi aldık. Bize şunu söylediler, bu sistemi kuran biz değiliz. Kim peki dedik? İkinci dünya savaşı sırasında Paris, alman işgali altındayken bu sistemi almanlar kurdu. Hayretler içinde kaldık. Ama sonradan Frankfurt borsasını incelemeye gittiğimiz zaman baktık aynı sistem orada da var. Sonra döndük. Karaköy’deki binanın bir katını da takas işlemlerine ayırdık. Şöyle bir sistem kurduk. Sabahtan öğleye kadar mal satan malını oraya teslim edip bir makbuz alacak, öğleden sonrada gidip makbuzu verip parasını alacak. Ya da mal alan öğleye kadar parasını teslim edecek öğleden sonra da makbuzu verip malını geri alacak. İşte size takas sistemi. Aradan bir süre geçtikten sonra birde saklama sistemi kurmak lazım. Binanın ön cephesini parasal işlemler için iş bankasına verdik. Bodrum katını banka kiralık kasası gibi tanzim ettik. Tüm üyelere birer tane kasa verdik. Fazla malınızı buraya koyun, günlük ihtiyacınızı da kendi odalarınızda ki takas kasalarından karşılayın. Epey müddet böyle gitti. Daha sonra benim borsa başlığındaki sürem doldu. Benden sonra yaman Törüner geldi. Sermaye piyasası kurulu bir tebliğ çıkardı. Borsaların ve bankaların sermaye piyasası işlemleri yapan birimleri müesseselerin dışına çıkacak. İMKB takas ve saklama merkezi iken anonim şirketine dönüştü. Ama yine borsanın içinde faaliyetine devam etti. Yaman Törüner’in ayrılmasından sonra rahmetli Tuncay Artun İMKB takas ve saklama anonim şirketi yani Takasbank haline dönüştürüldü. İşte Takasbank’ın hayatını sizlere böylece anlatmış oldum. Teşekkür ediyorum. 144 İbrahim PEKER Sermaye Piyasası Kurulu Başkan Yardımcısı Çok değerli katılımcılar, akademi ve finans dünyasından kıymetli misafirler, Bilindiği üzere, ülkemizin de üyesi olduğu G-20’nin 2009 yılı Eylül ayında gerçekleştirilen Pittsburgh Liderler Zirvesinde, standart hale getirilecek tüm tezgahüstü türev sözleşmelerin uygun görülecek borsalar veya elektronik alım satım platformlarında işlem görmesi ve işlemlerin merkezi karşı taraflar (MKT) nezdinde takasının gerçekleştirilmesinin en geç 2012 yılı sonuna kadar sağlanması konularında uzlaşmaya varılmıştır. Söz konusu Zirvede ayrıca merkezi takası gerçekleştirilmeyen sözleşmelerin daha yüksek sermaye yükümlülüğüne tabi olması da karara bağlanmıştır. Diğer taraftan, Yüksek Planlama Kurulu’nun 29.09.2009 tarihli kararı ile “İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı” kabul edilmiş ve ilgili Strateji ve Eylem Planı 02.10.2009 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. Söz konusu Plan’ın eyleme geçirilmesi amacıyla İstanbul Uluslararası Finans Merkezi (İFM) Yüksek Konseyi ve Ulusal Danışma Kurulunun ortak toplantısında alınan karar gereği ilgili kurumlara belirli sorumluluklar verilerek “İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Çalışma Komiteleri Çalışma Usul ve Esasları” kabul edilmiştir. İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı doğrultusunda 01.05.2010 tarih ve 27568 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2010/11 sayılı Başbakanlık Genelgesi uyarınca oluşturulan “Piyasalar ve Enstrümanlar Komitesi”nin başkanlığı Kurulumuz tarafından yürütülmektedir. Ayrıca MKT uygulamasına geçilmesi hususu, Türkiye sermaye piyasalarına getireceği istikrar ve sağlayacağı etkinlik artışı göz önünde bulundurularak İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Projesinin kapsamına alınmış ve 15 (ii) nolu “Merkezi Teminatlandırma ve Merkezi Takas Tarafı” sisteminin 145 oluşturulması başlığı altında çalışmaların yürütülmesi resmiyete bağlanmış olup söz konusu çalışmalar Kurulumuz ve ilgili diğer kuruluşlar arasında sürdürülmektedir. Alınan bu kararlar ile yapılan bu çalışmalar doğrultusunda, 30.12.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun (Kanun) “Merkezi Karşı Taraf” başlıklı 78 inci maddesiyle, borsalarda ve borsa dışı piyasalarda işlem gören sermaye piyasası araçlarıyla ilgili gerçekleştirilen işlemlerde merkezî takas kuruluşlarının alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı da alıcı rolünü üstlenerek takasın tamamlanmasını taahhüt ettikleri merkezî karşı taraf uygulamasının; piyasalar veya sermaye piyasası araçları itibarıyla SPK tarafından zorunlu tutulabilmesine veya borsalar veya teşkilatlanmış diğer pazar yerlerinin kendileri nezdinde işlem gören sermaye piyasası araçlarıyla ilgili merkezî karşı taraf uygulamasına geçmek üzere SPK’ya başvurabilmelerine imkân sağlanmıştır. Bu düzenleme ile organize ve tezgahüstü piyasalarda gerçekleştirilen tüm işlemler için merkezi karşı taraf uygulamasının oluşturulabilmesine yönelik hukuki altyapı oluşturulmuştur. Kanunda yer alan MKT’nin rol üstlenmesi ifadesinin ise uluslararası kullanıma da uygun düşecek şekilde bilinçli olarak seçilip kullanıldığı ifade edilebilir. Zira burada MKT üç taraflı bir anlaşmanın (alıcı, satıcı ve MKT) ve iki aşamalı bir işlemin (birinci aşama: alıcı açısından sorunsuz gerçekleşme durumunda işin özü itibariyle MKT’nin taraf olmaması, ikinci aşama: taraflardan birisinin yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda MKT’nin devreye girmesi) içerisinde bulunmaktadır. Uluslararası piyasalarda, G-20 ülkelerinin aldığı söz konusu kararlar çerçevesinde tezgahüstü türev ürünlerin merkezi karşı taraflarca takasının gerçekleştirilmesine yönelik kapsamlı düzenlemeler yapılmış ve bazı taahhütlerde bulunulmuştur. Avrupa Birliği Parlamentosunda MKT uygulamalarına ilişkin olarak oluşturulmuş European Market Infrastructure Regulation (EMIR) düzenlemeleri Mart 2012’de son haliyle kabul edilmiştir. EMIR düzenlemeleri kapsamında öncelikle 2013 yılında merkezi karşı taraf olunmasına ilişkin teknik şartların belirlenerek buna göre MKT’ların yetkilendirilmesi sağlanacak olup, 2015 yılının ortalarında da bütün ürünlerin merkezi karşı taraf uygulamasına tabi tutulması hedeflenmiştir. ABD’de yürürlüğe giren Dodd-Frank düzenlemeleri kapsamında ise, bütün ürünlerin merkezi karşı taraf uygulamasına tabi tutulmasının 2014 yılının ortalarında gerçekleştiril146 mesi hedeflenmiştir. Ayrıca Basel III düzenlemeleri ile MKT’ye tabi ürünler için bulundurulması gereken minimum sermaye gereklilikleri belirlenmiş olup, 2019 yılına kadar kurumların kademeli olarak bu gereklilikleri yerine getirmesi ve 2019 yılında da tam uyumun sağlanması hedeflenmiştir. Diğer taraftan, CPSS-IOSCO tarafından finansal piyasa altyapılarına ilişkin MKT olunması ve MKT’lerin uyması gereken kurallara yönelik tavsiye niteliğindeki prensipler yayınlanmıştır. Mevcut durumda, G20 ülkelerinin yarısında MKT’ye yönelik yasal düzenlemeler yapılmış olup (Türkiye dâhil), ancak Aralık 2012 sonu itibariyle sadece Japonya’da bazı tezgahüstü türev ürünler için zorunlu takas uygulamasına başlanmıştır. ABD ve Hindistan’da bazı tezgahüstü araçlar için 2013 içinde zorunlu takas uygulanmasına başlanacağı duyurulmuştur. Merkezi karşı taraflar, tarafların birbirlerine karşı almış oldukları değişken riskleri merkezileştirerek standartlaştırılmış bir risk yönetim sistemine dönüştürmekte ve birçok piyasada çok taraflı risk netleştirmesi yaparak piyasa riskini anlık olarak takip edebilmektedir. Ayrıca merkezi karşı taraflar, üye ve müşteri risklerini çeşitli algoritmalar aracılığıyla gerçek zamanlı olarak izleyebilmekte ve potansiyel temerrütlerin diğer takas üyelerini ve piyasayı olumsuz yönde etkilemesini önleyici tedbirler alabilmektedir. Merkezi karşı taraf uygulaması, piyasalarda likiditenin artmasına katkıda bulunmakta ve böylece, piyasadaki katılımcı sayısı ile piyasanın işlem hacmi artarak piyasa büyüklüğüne pozitif yönde etki etmektedir. Ayrıca, risklerin tek bir kurum tarafından takip edilmesi ve çok taraflı netleştirmenin gerçekleştirilmesi gibi imkânlar takas maliyetlerini de azaltmaktadır. Merkezi karşı tarafça tek bir merkezden teminat kabulü ve yönetimi, risk ölçümü, üye ve müşteri detayı tanımlanması ise piyasaların denetim otoritelerince gözetim amaçlı olarak izlenmesini de kolaylaştırmaktadır. Takas riskini kendi bünyelerinde toplamaları sebebiyle merkezi karşı taraflar, daha etkin bir risk yönetim sistemi kurmak ve yeterli mali kaynaklara sahip olmak zorundadır. Buna ek olarak merkezi karşı taraf hizmeti verecek kuruluş tarafından alınan teminatlar ile hesap sahiplerinin malvarlıkları bu kuruluşun malvarlığından ayrı izlenecek ve böylece hesap sahiplerinin malvarlıklarının takibi kolaylaşacaktır. 147 Diğer taraftan, merkezi karşı taraf uygulaması ile piyasada oluşan takas riskleri tek bir kurum üzerinde yoğunlaşacağından risk yönetiminin etkin ve sürekli yapılmadığı durumlarda piyasaların olumsuz etkilenmesi de söz konusu olabilmektedir. Sistemik riskin engellenmesi açısından önemli bir yere sahip olan merkezi karşı tarafların yeterli risk yönetimi uygulamalarına, operasyonel ve mali güce sahip olmaları finansal istikrar açısından büyük önem arz etmektedir. Aksi takdirde MKT’lerin bizzat kendileri sistemik risk kaynağı olacaklardır. Bu nedenle, sistemik riskin azaltılabilmesi için piyasadaki risklerin iyi tanımlanması, tam olarak fiyatlanması, yeterli sermayeyle desteklenmesi ve riskin yeniden dağılımı sürecinin açıkça tanımlanarak şeffaflaştırılması gerekmektedir. Ayrıca risk takibinin standartlaştırılması, MKT’ye üye olan kurumlara yönelik kredi riski ve kurum portföyü üzerinden değerlendirme yapma imkanının azalması/kaybolması, farklı piyasalarda alınan riskler ya da farklı MKT’ler kullanılması durumunda netleştirme imkanının azalması, garanti fonu, sigorta vs. gibi defans bloğunda yer alan ek katmanların maliyeti gibi hususlar nedeniyle merkezi karşı taraf uygulamasının piyasa katılımcılarına getireceği ek maliyetlerin sistemin oluşturulmasında dikkate alınması gerekmektedir. Sayısal verilere bakılacak olursa; uluslararası piyasalarda 08.05.2013 tarihli Bank for International Settlements (BIS) raporundan alınan verilere göre, 31.12.2012 tarihi itibariyle uluslararası tezgâh üstü türev piyasasının pozisyon büyüklüğü 632 trilyon USD seviyesine ulaşmıştır. Uluslararası tezgâh üstü türev piyasasının 489 trilyon USD ile %77’si faiz sözleşmelerine, 67 trilyon USD ile %10’u döviz sözleşmelerine ve 25 trilyon USD ile %4’ü Credit Default Swap’lara (CDS) dayalı türev işlemlerden oluşmaktadır. Ülkemizdeki mevcut durumda ise, BDDK’nın Aralık 2012 tarihli Finansal Piyasalar Raporunda tezgahüstü türev işlemlerle ilgili sunulan toplam büyüklük (muhtemel açık pozisyon tutarı) ise 347,2 milyar TL olup, %78’inin karşı tarafı bankalar, %16’sının karşı tarafı ise diğer tüzel kişilerdir. Türkiye’de yerleşik bankaların tezgahüstü türev işlemlerle ilgili tek taraflı yükümlülükleri esas alındığında küresel hacim içindeki payın yüzde birin çeyreği mertebesinde olduğu anlaşılmaktadır. Küresel işlem hacmiyle karşılaştırıldığında önemsiz görülebilecek bu tutar, işlemlerin tamamının tek bir merkezi karşı taraf üzerinden gerçekleştirildiği varsayıldığında, mer148 kezi karşı taraf için 400 milyar $ civarında nominal bir yükümlülüğe tekabül edecektir. Uluslararası piyasalara nazaran ülkemizde işlem hacmi düşük olan tezgahüstü piyasalarda, standartlaştırılmaya en uygun olan ürünlerden başlanarak merkezi karşı tarafça takas işlemlerinin gerçekleştirilmesi ülke tecrübesi açısından önem arz etmektedir. Bu kapsamda, tezgâh üstü piyasalarda işlem gören ürünlerin standardize edilmesine ve bu ürünlerin Takasbank tarafından merkezi karşı taraf olarak takasının yapılmasına yönelik olarak piyasa katılımcılarının da katkılarıyla yapılmakta olan çalışmalar devam etmektedir. Öte yandan, tezgahüstü piyasalar için ulusal bir MKT uygulamasının oluşturulmasına yönelik yapılmakta olan çalışmalarda aşağıdaki hususların çok iyi değerlendirilmesi ve bunlara yönelik kararların verilmesi gerekmektedir. • Uygulamaya başlanacak araçların seçilmesi, • Defans bloğu sıralamasına karar verilmesi (Spot işlemler ile aynı mı olacak, farklı katmanlama mı olacak?), • Teminat kompozisyonunun belirlenmesi (Kriz zamanı artan likidite ihtiyacı ve teminatların nakde çevrilmesi zorluğu dikkate alınarak alınacak olan nakit/döviz teminat tutarının belirlenmesi), • Nakit/döviz teminatın değerlendirilmesi, nemanın paylaşılması (kriz esnasında değerlendirilen teminatın kriz anında nakde çevrilememesi riski), • Kriz zamanı artan likidite ihtiyacı ve teminatların nakde çevrilmesi zorluğu durumunda Merkez Bankasının rolü, Merkez Bankasının devreye girmesi durumunda fiyatlamanın ne şekilde yapılacağı, teminatların ne şekilde değerleneceği, • Garanti Fonu oluşumu, kullanımı, piyasalar arası geçişkenlik (Her piyasanın ayrı fonu mu olacak, farklı piyasalar için tek fon mu kullanılacak?), • Nitelikli takas kurumu niteliğinin Kazanılması (Basel III düzenlemelerinin uygulanmasında MKT olarak kabul edilme), 149 • Basel III uygulamasında nitelikli MKT belirlemesinde başka kurumların durumu. Sonuç olarak yeni Sermaye Piyasası Kanunu ile hukuki zemini hazırlanmış olan merkezi karşı taraf uygulaması için, yukarıda yer alan kararların verilip, gerekeli tercihlerde bulunularak uygulamaya geçilmesi hem risk kontrolü sağlandığından finansal istikrara katkıda bulunacak, hem de Uluslararası İstanbul Finans Merkezi Projesinin operasyonel ayağının güçlenmesine büyük fayda sağlayacaktır. Saygılarımı sunar, teşekkür ederim. 150 SPK TEZGAHÜSTÜ PİYASALARDA MERKEZİ KARŞI TARAF UYGULAMASI İbrahim PEKER Sermaye Piyasası Kurulu Başkan Yardımcısı 13 Mayıs 2013, İstanbul Sunum Planı SPK • • • • • Tezgahüstü Piyasalara (OTC) Genel Bakış Merkezi Karşı Tarafa (CCP) İlişkin Yasal Çerçeve Uluslararası Uygulamalar Türkiye’de OTC İşlemler Genel Değerlendirme 151 Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK • Temel Özellikler: Merkezi ve organize olmayan , karşılıklı anlaşma yoluyla tamamlanan, fiziki ve resmi mekan bulunmayan • Merkezi Takas Kurumlarının Getirdikleri:Merkezi Takas Kurumu, Standardizasyon, Düzenleme, Merkezi Teminatlandırma Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK OTC TÜREV İŞLEMLERİNİN İŞLEYİŞİ İşlem Öncesi (Pre-Trade) İki Taraflı Dokümantasyon ve İç Onaylar İşlem (Trade) İşlemin gerçekleşmesi (Trade execution) İşlem Sonrası (Post Trade) İşleme İlişkin Verilerin Girilmesi (Trade Capture) İşlem Teyidi-Doğrulama Nihai Mutabakat-Konfirmasyon 152 Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK YASAL ÇERÇEVE • G-20’nin Pittsburgh Liderler Zirvesi (2009) • İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı (2009) • 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK G-20’nin Pittsburgh Liderler Zirvesi Tüm tezgahüstü türev sözleşmelerin takasının merkezi karşı taraflarca gerçekleştirilmesinin en geç 2012 yılı sonuna kadar sağlanması, merkezi takası gerçekleştirilmeyen sözleşmelerin daha yüksek sermaye yükümlülüğüne tabi olması konularında uzlaşmaya varılmıştır. G20: Standardizasyon, veri depolama kuruluşlarına bildirim, elektronik platform/borsa, merkezi karşı taraf Mevcut Durum: G20 ülkelerinin yarısında CCP’ye yönelik yasal düzenlemeler yapılmış (Türkiye dahil), ancak Aralık 2012 sonu itibariyle sadece Japonya’da bazı OTC Türevler için zorunlu takas uygulamasına başlanmıştır. ABD ve Hindistan’da bazı OTC araçlar için 2013 içinde zorunlu takas uygulanmasına başlanacağı duyurulmuştur. 153 Uluslararası Düzenlemeler SPK EMIR Teknik Şartların Belirlenmesi Merkezi Takası DODD-FRANK 2012 BASEL III (CCP’lerin Yekilendirilmesi) Bütün Ürünlerin Bütün Ürünlerin Merkezi Takası 2013 2014 Minimum Sermaye Gereklilikleri 2015 Uyum Süreci CPSS-IOSCO - Prensipler CCPlerin Hizmet Verdiği OTC Ürünler SPK 154 2019 TAM UYUM Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK Asya-Pasific Avrupa Kuzey Amerika DÜNYA GENELİNDE TAKAS HİZMETLERİ Takas Kurumu Ülke CDCC Kanada CME Clearport ABD ICE Clear Credit ABD IDCG ABD NYPC ABD CME Europe AB Eurex Clearing AB ICE Clear Europe AB LCH.Clearnet İngiltere KPDW CCP Polonya Shanghai Clearing House Çin HKEx Hong Kong JSCC Japonya SGX Singapur CDS IRS Ürünler FX Swap Emtia . OTC Araç Türlerine Göre Hizmet Veren CCPler 1 SPK 155 G20 Ülkelerinin OTC Araç Türlerine Göre Hizmet Veren CCPler 2 SPK OTC Araç Türlerine Göre Hizmet Veren CCPler 3 SPK 156 OTC Araç Türlerine Göre Hizmet Veren CCPler 4 SPK Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı Merkezi karşı taraf uygulamasına geçilmesine yönelik yapılan çalışmalar Yüksek Planlama Kurulu’nun 29.09.2009 tarihli kararı ile kabul edilen “İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Stratejisi ve Eylem Planı” kapsamında yürütülmektedir. 157 Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu Yeni Sermaye Piyasası Kanunu’nun 77’nci Maddesi Merkezi Takas Kuruluşlarını, 78’nci Maddesi ise bu kuruluşlarca verilebilecek Merkezi Karşı Taraf (MKT) hizmetini düzenlemektedir. Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu Merkezi takas kuruluşlarının, alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı da alıcı rolünü üstlenerek takasın tamamlanmasını taahhüt ettikleri merkezi karşı taraf uygulaması, piyasalar veya sermaye piyasası araçları itibarıyla zorunlu tutabilecektir. 158 Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu Tezgâhüstü piyasalarda gerçekleştirilen işlemlerde merkezi karşı taraf uygulamasına geçilebilmesine yönelik hukuki zemin oluşturulmuştur. Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK İşlemlerin Karşılıklı Gerçekleştiği Piyasalar Merkezi Takasın Gerçekleştiği Piyasalar Müşteri A Müşteri A Sözleşme Yenileme İki Taraflı Sözleşme CCP Sözleşme Yenileme Müşteri B Müşteri B 159 Çok Taraflı Netleştirme ve MKT SPK Kaynak: Rama Kont, Thomas Kokholm, Central Clearing of OTC Derivatives, Bilateral vs Multilateral Netting Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK RİSK YÖNETİMİ ve TEMERRÜT ¾ Yeterli Teminat Varlığı ¾ Garanti Fonuna Katılım ¾Karşı Pozisyon Alma 160 Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK Küresel OTC Türev İşlem Hacimleri BIS Statistical Release / 08.05.2013 (Milyar Dolar) İTİBARİ DEĞER 2011/1 2011/2 64.698 DÖVİZ SÖZL. FAİZ SÖZLEŞMELERİ 63.349 2012/1 66.645 BRÜT PİYASA DEĞERİ 2012/2 2011/1 2011/2 2012/1 2012/2 67.358 2.336 2.555 2.217 2.304 553.240 504.117 494.427 489.703 13.244 20.001 19.113 18.833 HİSSE SENEDİ SÖZL. 6.841 5.982 6.313 6.251 708 679 645 605 EMTİA SÖZL. 3.197 3.091 2.994 2.587 471 481 390 358 32.409 28.626 26.931 25.069 1.345 1.586 1.187 848 46.498 42.610 42.057 41.611 1.414 1.976 1.840 1.792 CDS DİĞER TOPLAM 21 706.883 647.775 639.367 632.579 19.518 27.278 25.392 24.740 Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK • Karşı Tarafı Türkiye’de yerleşik olan OTC işlemlerinin türlerine göre dağılımı: Kaynak: BDDK (31.12.2012 tarihi itibariyle alınan verilerdir) 161 Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK • Türkiye’de yerleşik bankaların gerçekleştirdiği OTC işlemlerin karşı taraflarına göre dağılımı: İŞLEMIN KARŞI TARAFI Banka Tüzel Kişi Gerçek Kişi Banka Dışı Mali Kesim Diğer TOPLAM Y.İÇİ/Y.DIŞI Yurtdışı Yerleşik Yurtiçi Yerleşik Yurtdışı Yerleşik Yurtiçi Yerleşik Yurtdışı Yerleşik Yurtiçi Yerleşik Yurtdışı Yerleşik Yurtiçi Yerleşik TL DEĞERİ (Bin TL) 504.338.247 15.136.818 3.591.370 99.736.345 41.881 18.980.070 14.624.362 8.241.258 4.170 664.694.521 PAY 75,88% 2,28% 0,54% 15,00% 0,01% 2,86% 2,20% 1,24% 0,00% 100.00% İŞLEM SAYISI 41.242 2.430 120 48.405 49 18.351 567 1.945 5 113.114 PAY 36,46% 2,15% 0,11% 42,79% 0,04% 16,22% 0,50% 1,72% 0,00% 100.00% Kaynak: BDDK (31.12.2012 tarihi itibariyle alınan verilerdir) Tezgahüstü Piyasalarda Merkezi Karşı Taraf SPK – – – – – – – 162 Merkezi Karşı Taraf Uygulamasının Faydaları; Çok Taraflı Netleştirme Sağlaması, Etkin Risk Yönetimi Teminatların Etkin Kullanılması, Likiditenin Artması, Sistemik Riskin Azaltılması, İşlem Maliyetlerinin Düşürülmesi, Gözetim Faaliyetlerinin Etkinliğinin Artırılması. SPK Merkezi Karşı Taraf Uygulamasının Dezavantajları; – Riskin Tek Kurum Üzerinde Yoğunlaşması (Sistemik Risk), – Piyasa Katılımcılarına Getireceği Ek Maliyetler (risk takibinin standartlaştırılması, kuruma yönelik kredi riski ve kurum portföyü üzerinden değerlendirme yapma imkanının azalması/kaybolması, farklı piyasalarda alınan riskler ya da farklı CCP’ler kullanılması durumunda netleştirme imkanının azalması, garanti fonu sigorta vs. gibi defans bloğunda yer alan ek katmanların maliyeti) OTC Araçlar İçin Ulusal Bir MKT İçin Değerlendirilmesi Gereken Noktalar 1 SPK • Uygulamaya başlanacak araçların seçilmesi (IRS...) • Defans bloğu sıralamasına karar verilmesi (Spot işlemler ile aynı mı olacak, farklı katmanlama mı olacak?) • Teminat kompozisyonunun belirlenmesi (Kriz zamanı artan likidite ihtiyacı ve teminatların nakde çevrilmesi zorluğu dikkate alınarak alınacak olan nakit/döviz teminat tutarının belirlenmesi) • Nakit/döviz teminatın değerlendirilmesi, nemanın paylaşılması (kriz esnasında değerlendirilen teminatın kriz anında nakde çevrilememesi riski?) 163 OTC Araçlar İçin Ulusal Bir MKT İçin Değerlendirilmesi Gereken Noktalar 1 SPK • Kriz zamanı artan likidite ihtiyacı ve teminatların nakte çevrilmesi zorluğu durumunda Merkez Bankasının Görevi, Merkez Bankasının devreye girmesi durumunda fiyatlama • Garanti Fonu Oluşumu, kullanımı, piyasalar arası geçişkenlik. (Her piyasanın ayrı fonu mu olacak, farklı piyasalar için tek fon mu kullanılacak..) • Nitelikli Takas Kurumu Niteliğinin Kazanılması (Basel III düzenlemelerinin uygulanmasında MKT olarak kabul edilme) • Basel III uygulamasında nitelikli MKT belirlemesinde başka kurumların durumu. CCPlerin Hizmet Verdiği OTC Ürünler SPK 164 G20 Ülkelerinin OTC Araçlar İle İlgili Prensiplere Uyum Durumu 1 SPK G20 Ülkelerinin OTC Araçlar İle İlgili Prensiplere Uyum Durumu 2 SPK 165 G20 Ülkelerinin OTC Araçlar İle İlgili Prensiplere Uyum Durumu 3 SPK SPK Teşekkürler 166 Dr. Cihan AKTAŞ T.C.M.B. Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdür Yardımcısı Merkezi Karşı Taraflar ve Merkez Bankaları Finansal araçların işlem gördüğü piyasaları özelliklerine göre organize piyasalar ve tezgah üstü piyasalar olarak iki temel bölüme ayırmak mümkün bulunmaktadır. Vade, sözleşme büyüklüğü, işlem zamanı ve yeri gibi finansal aracın alım satımına ilişkin koşulların önceden belirlendiği ve standart olduğu; işlemlerin merkezileşmiş kurumsal bir borsada gerçekleştiği ve bu işlemlerin takas ve mutabakatının merkezi olarak yapıldığı piyasalar “organize piyasalar” olarak adlandırılmaktadır. Diğer taraftan, finansal aracın alım satımına ilişkin koşulların taraflar arasında belirlendiği ve görece daha az kuralın olduğu veya hiçbir şekilde standartlaşma bulunmayan işlemlerin gerçekleştiği piyasalara ise “tezgah üstü piyasalar” denilmektedir. Organize piyasalarda gerçekleşen işlemler sıkı bir şekilde ilgili otoritelerin denetim ve gözetime tabi tutulurken, tezgah üstü piyasalarda gerçekleşen işlemler görece daha esnek denetim faaliyetlerinden geçmektedir. Bu kapsamda, yüksek standartlaşma ve sıkı denetime bağlı olarak organize piyasalarda gerçekeleşen işlemler daha yüksek likiditeye sahip olmaktadır. Tezgah üstü piyasalarda gerçekleşen işlemler ise özellikle piyasalarda yüksek dalgalanmaların yaşandığı dönemlerde tüm likiditelerini kaybetmekte ve bu tür araçları fiyatlamak mümkün olmamaktadır. Ülkemiz nezdinde gerçekleşen tezgah üstü işlemlerin gelişimi konusunda borsa dışında gerçekleştirilmesine karşın Borsa İstanbul A.Ş.’ye (BİAŞ) tescil ettirilen tahvil, bono ve repo işlemlerinin gösterge olarak kullanılabileceği 167 düşünülmektedir. Buna göre, söz konusu işlemler 2012 yılında bir önceki yıla göre yüzde 20,4 oranında artış kaydetmiş ve 1.102,46 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Her ne kadar önceki yıla göre önemli bir oranda artış gösterse de 2011 yılında yüzde 18,2 olan borsa dışı tahvil, bono ve repo işlemlerinin BİAŞ’a tescil edilen toplam borsa içi ve borsa dışı borçlanma araçları işlemleri içerisindeki payı 2012 yılında yüzde 13,9’a gerilemiştir. Değeri başka bir varlığa bağlı olarak belirlenen ve değişen finansal araçları tanımlamak için kullanılan “türev işlemler” teriminin özellikle son finansal krizlerin ardından sıklıkla “tezgah üstü” terimi ile birlikte kullanıldığı görülmektedir. Tezgah üstünde gerçekleşen türev ürünler kriz öncesi dönemlerde yüksek işlem hacmine kavuşmuş olmasına karşın saydam olmayan bir yapıya sahip bulunmakta ve denetim konusunda çeşitli zaaflar içermekteydi. Kriz döneminde likiditesini kaybetmesine paralel olarak bu tür işlemleri değerlemek mümkün olmamış ve bu alanda yoğun işlemler gerçekleştiren finansal ve finansal olmayan kuruluşlar mali olarak önemli sorunlar yaşamıştır. Buna paralel olarak ilk ayak seslerini 2007 yılında duyduğumuz, 2008 ve 2009 yıllarında ise iyice derinleşen global finansal krizin ardından yapılan hemen hemen tüm değerlendirmelerde son yıllarda yaşanan mali krizlerin en temel sebeplerinden biri olarak finansal ve finansal olmayan kuruluşların türev ürünlere ilişkin kendi aralarında gerçekleştirdikleri tezgah üstü işlemlerin çok önemli boyutlara ulaşması, ancak buna karşın söz konusu işlemlerin ilgili otoritelerce yeterince kontrol edilememesi hususlarına dikkat çekilmektedir. Tezgah üstü türev araçlara ilişkin işlemlerin krizin temel nedenlerinden biri olarak görülmesine paralel olarak G-20 ülkeleri 2009 yılının Eylül ayında, yani krizin en hararetli dönemlerinde Pittsburgh’da gerçekleştirdikleri toplantıda tezgah üstü türev piyasalarına ilişkin çeşitli önlemlerin alınması konusunda mutabık kalmışlardır. Buna göre, tezgah üstü türev işlemlerin mümkün olduğunca standartlaştırılması, yeterince standartlaştırma sağlanan bu tür ürünlerin borsalarda veya elektronik işlem platformlarında işlem görmesinin ve merkezi takasının yapılmasının sağlanması ve son olarak da bu tür işlemler için “işlem kayıt merkezleri”ne raporlama yapılması yoluyla sağlıklı veri setlerinin oluşturulması gerekmektedir. Bu çerçevede, bir veya daha fazla piyasada işlem gören finansal sözleş168 melerin tarafları arasında alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı da alıcı rolünü üstlenerek işlemlerin tamamlanmasını taahhüt eden “merkezi karşı taraflar” tezgah üstü türev işlemleri için büyük önem arz etmeye başlamıştır. Herhangi bir merkezi karşı taraf bulunmayan ve tezgah üstü piyasalarda gerçekleşen işlemler tamamen taraflar arasında gerçekleşmekte ve bir tarafın yükümlülüğünü yerine getirmesine karşın işlemin diğer tarafının yükümlülüğünü yerine getirememesi durumunu tanımlayan “karşı taraf riski” tamamen işlemin taraflarının üzerinde bulunmaktadır. Bu tür işlemlerde taraflardan biri yükümlülüğünü yerine getiremediğinde işlem olması gerektiği gibi gerçekleşmeyecek ve işlemin öteki tarafı işlem nedeniyle alması gereken varlığı alamayacaktır ve buna bağlı olarak normal şartlarda herhangi bir sorunu bulunmayan ancak beklediği varlığı alamayan tarafın da sorun yaşamaya başlaması muhtemel duruma gelmektedir (Sistemik Risk - Domino Etkisi). Tezgah üstü türev ürünlerine ilişkin işlemlerin merkezi karşı taraf nezdinde gerçekleştirilmesi durumunda hukuki olarak işlemin taraflarının muhatabı “merkezi karşı taraf” olmakta ve taraflardan biri yükümlülüğünü yerine getiremese dahi sorun yaşamayan ve yükümlülüğünü yerine getiren taraf işlem kapsamında alması gereken varlığı almaktadır. Bu çerçevede merkezi karşı taraf kullanımı tezgah üstü türev işlemlerinde işlemin tarafları için “karşı taraf riskini” ortadan kaldırmakta, toplam karşı taraf riskinin yönetimini kolaylaştırmakta, tezgah üstü piyasalarda gerçekleşen işlemlerin saydamlığını artırmakta ve uygulanan mutabakat türüne göre likidite ihtiyacını azaltabilmektedir. Merkezi karşı tarafların artan önemine paralel olarak uluslararası arenada bu tür kuruluşların teminat ve garanti mekanizmaları, marjin uygulamaları (başlangıç - değişken), kredi ve likidite riski yönetimi ve ilave likidite imkanlarına ilişkin çeşitli prensipler belirlenmiştir. Merkezi karşı taraflarca üstlenilen önemli görevlere paralel olarak bu tür kuruluşların özellikle zorlu piyasa koşullarının hakim olduğu dönemlerde merkez bankaları tarafından sağlanan likidite imkanlarına ulaşabilmeleri hususu gündeme gelmekte olup, merkezi karşı tarafların merkez bankası likiditesine erişimi konusunda acil likiditenin kurumsal çerçevesi ve tasarımı, gizlilik - şeffaflık ve iflas etmiş merkezi karşı taraflar meseleleri sıklıkla tartışılmaktadır. 169 Ülkemizde merkezi karşı taraf olarak faaliyet gösteren ve gelecekte bu rolünün daha da artması beklenen İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamında bir banka olarak faaliyet göstermekte olup, bu çerçevede Merkez Bankasınca bankalara sağlanan likidite imkanlarına ulaşma imkanına sahip bulunmaktadır. 170 Merkezi Karşı Taraflar ve Merkez Bankası Dr. Cihan Aktaş Genel Müdür Yardımcısı Bankacılık ve Finansal Kuruluşlar Genel Müdürlüğü İstanbul, 13.05.2013 Sunum Planı Merkezi Karşı Taraflar ve Merkez Bankası - Tezgah Üstü İşlemler ve Türev Ürünler - Organize Piyasalar, Tezgah Üstü İşlemler, Tezgah üstü türev işlemler ve Finansal kriz, Reformlar - Tezgah üstü piyasalar - Merkezi karşı taraf - Merkezi karşı taraflar – Merkez bankası 2 171 Tezgah Üstü İşlemler ve Türev Ürünler Organize piyasalar -Vade -Sözleşme büyüklüğü -İşlem zamanı ve yeri -Diğer alım satım koşulları Önceden belirlenmiş ve Standart -Merkezileşmiş kurumsal borsa -Yüksek likidite -Merkezi takas -Denetim ve gözetim 3 Tezgah Üstü İşlemler ve Türev Ürünler Tezgah üstü işlemler - Vade - Sözleşme büyüklüğü - İşlem zamanı ve yeri - Diğer alım satım koşulları Görece daha az kural / Kural yok - Taraflar arası işlem - Karşı taraf riski - Düşük likidite - Sınırlı saydamlık ve denetim 4 172 Tezgah Üstü İşlemler ve Türev Ürünler Tezgah üstü işlemler - “Dealer” etrafında yoğunlaşan işlemler - Hukuksal olarak karşılıklı yükümlülük - Telefon veya diğer iletişim kanalları ile haberleşme - Karşı taraf riskini azaltmak için ikili anlaşmaya bağlı netleştirme veya teminat yönetimi dealer 5 Tezgah Üstü İşlemler ve Türev Ürünler Tezgah üstü işlemler - Türkiye Borsa Dışında Gerçekleştirilen ve BİAŞ’a Tescil Edilen Tahvil, Bono ve Repo İşlemleri (Milyar TL, %) Kaynak: Borsa İstanbul 6 173 Tezgah Üstü İşlemler ve Türev Ürünler Tezgah üstü türev işlemler ve Finansal kriz ¾ Türev işlemler: Değeri başka bir varlığa bağlı olarak belirlenen ve değişen finansal araç ¾ Kriz öncesi sorun yok ¾ Kriz döneminde likiditesinin kaybolması ve değerleme sorunu ¾ Kriz sonrası değerlendirme: Krizin en temel sebeplerinden biri -Yükselen işlem hacmi -Saydam olmayan yapı -Denetim eksikliği 7 Tezgah Üstü İşlemler ve Türev Ürünler Tezgah üstü türev işlemler ve Finansal kriz ¾ G 20 Pittspurgh (2009); “All standardised OTC derivative contracts should be traded on exchanges or electronic trading platforms, where appropriate, and cleared through central counterparties by end-2012 at the latest. OTC derivative contracts should be reported to trade repositories. Non-centrally cleared contracts should be subject to higher capital requirements” 8 174 Tezgah Üstü İşlemler ve Türev Ürünler Tezgah üstü türev işlemler – Güncel İstatistik 9 Tezgah Üstü İşlemler ve Türev Ürünler Tezgah üstü türev işlemler – Güncel İstatistik 10 175 Tezgah Üstü İşlemler ve Türev Ürünler Tezgah üstü türev işlemler – Güncel İstatistik 11 Tezgah Üstü İşlemler ve Türev Ürünler Tezgah Üstü Türev İşlemleri Reformlar ¾ G20, tezgah üstü türev işlemleri piyasalarının gözden geçirilmesi konusunda Finansal İstikrar Komitesini (FSB) görevlendirmiştir; 1- Standartlaşma 2- Borsalarda veya işlem görme elektronik işlem platformlarında 3- Merkezi takas 4- İşlem kayıt merkezlerine raporlama 12 176 Tezgah Üstü Piyasalar - Merkezi Karşı Taraf Merkezi Karşı Tarafsız Tezgah Üstü Piyasalar dealer dealer 13 Tezgah Üstü Piyasalar - Merkezi Karşı Taraf Merkezi Karşı Tarafsız Tezgah Üstü Piyasalar dealer dealer Karşı taraf riski işlemin taraflarının üzerinde bulunmaktadır. -Taraflardan biri yükümlülüğünü yerine getiremediğinde işlem olması gerektiği gibi gerçekleşmeyecek ve işlemin öteki tarafı işlem nedeniyle alması gereken varlığı alamayacaktır. -Normal şartlarda herhangi bir sorunu bulunmayan ancak beklediği varlığı alamayan tarafın da sorun yaşamaya başlaması muhtemeldir. (Sistemik Risk – Domino Etkisi) 14 177 Tezgah Üstü Piyasalar - Merkezi Karşı Taraf Merkezi Karşı Taraf Tezgah Üstü Piyasalar dealer dealer Merkezi Karşı Taraf Hukuki olarak işlemin taraflarının muhatabı Merkezi Karşı Taraf. 15 Tezgah Üstü Piyasalar - Merkezi Karşı Taraf Merkezi Karşı Taraf Tezgah Üstü Piyasalar dealer dealer Merkezi Karşı rş Taraf Hukuki olarak işlemin taraflarının muhatabı Merkezi Karşı Taraf -Merkezi karşı taraf tezgah üstü piyasalardaki karşı taraf riskini üstlenmekte ve taraflardan birinin yükümlülüğünü yerine getirememesi durumunda işlemin öteki tarafına karşı işlemi sonuçlandırmaktadır. 16 178 Tezgah Üstü Piyasalar - Merkezi Karşı Taraf Merkezi karşı tarafların tezgah üstü işlemlere faydası ¾ İşlemin tarafları için “karşı taraf riski” ortadan kalkmaktadır. ¾ Toplam karşı taraf riskinin yönetimi kolaylaşmaktadır. ¾ Tezgah üstü piyasalarda gerçekleşen işlemlerin saydamlığı artmaktadır. ¾ Uygulanan mutabakat azaltabilmektedir. türüne göre likidite ihtiyacını “Çok taraflı netleştirme” 17 Tezgah Üstü Piyasalar - Merkezi Karşı Taraf Merkezi karşı taraflara ilişkin önlemler FPA'lara İlişkin Prensiplerin Uygulama Alanı - (CPSS - IOSCO) Payment System 1- Kanuni Temel 2- Yönetim 3- Kapsamlı Risk Yönetimi İçin Altyapı 4- Kredi Riski 5- Teminat 6- Marjin 7- Likidite Riski 8- Mutabakatın Nihailiği 9- Para Mutabakatı 10- Fiziki Teslimat 11- Merkezi Saklama Kuruluşu 12- Değer Değişim Mutabakat Sistemleri 13- Katılımcının Temerrüde Düşmesine İlişkin Kural ve Prosedürler 14- Ayırma ve Taşınırlık 15- Genel İş Riski 16- Saklama ve Yatırım Riski 17- Operasyonel Risk 18- Erişim ve Katılım 19- Aşamalı Katılım Düzenlemeleri 20- Diğer FPA'larla Bağlantılar 21- Verimlilik ve Etkinlik 22- İletişim Prosedürleri ve Standartları 23- Kural, Temel Prosedür ve Piyasa Verilerinin Yayımlanması 24- İşlem Kayıt Merkezlari Tarafından Piyasa Verilerinin Yayımlanması X X X X X O X X X O O X X O X X X X X O X X X O X: Applied Central Securities Depository Securities Settlement System Central Counterparty Trade Repository X X X O O O O O O X X O X O X X X X X X X X X O X X X X X O X X X X O X X O X X X X X X X X X O X X X X X X X X X X O X X X X X X X X X X X X O X X X O O O O O O O O O O O X O X X X X X X X X O: Not Applied 18 179 Tezgah Üstü Piyasalar - Merkezi Karşı Taraf Merkezi karşı taraflara ilişkin önlemler ¾ Teminat ve Garanti mekanizması ¾ Marjin uygulamaları -Başlangıç -Değişken ¾ Kredi riski yönetimi ¾ Likidite riski yönetimi ¾ Sağlam mali yapı ¾ İlave likidite imkanları FPA'lara İlişkin Prensiplerin Uygulama Alanı Merkezi Karşı Taraf 1- Kanuni Temel 2- Yönetim 3- Kapsamlı Risk Yönetimi İçin Altyapı 4- Kredi Riski 5- Teminat 6- Marjin 7- Likidite Riski 8- Mutabakatın Nihailiği 9- Para Mutabakatı 10- Fiziki Teslimat 11- Merkezi Saklama Kuruluşu 12- Değer Değişim Mutabakat Sistemleri 13- Katılımcının Temerrüde Düşmesine İlişkin Kural ve Prosedürler 14- Ayırma ve Taşınırlık 15- Genel İş Riski 16- Saklama ve Yatırım Riski 17- Operasyonel Risk 18- Erişim ve Katılım 19- Aşamalı Katılım Düzenlemeleri 20- Diğer FPA'larla Bağlantılar 21- Verimlilik ve Etkinlik 22- İletişim Prosedürleri ve Standartları 23- Kural, Temel Prosedür ve Piyasa Verilerinin Yayımlanması 24- İşlem Kayıt Merkezlari Tarafından Piyasa Verilerinin Yayımlanması X X X X X X X X X X O X X X X X X X X X X X X O X: Uygulanacak O: Uygulanmayacak 19 Merkezi Karşı Taraf - Merkez Bankaları dealer dealer Merkezi Karşı Taraf -Ne zaman? -Ne kadar? -Hangi şartlarla? Teminat Likidite Merkez Bankası 20 180 Merkezi Karşı Taraf - Merkez Bankaları Merkez bankalarınca sunulan hizmetler ¾ Hesap açılması ¾ Ödeme sistemlerine katılım ve ödeme işlemlerine aracılık ¾ Teminat yönetimi hizmetleri ¾ Likidite imkanları -Gün içi -Gecelik -Acil 21 Merkezi Karşı Taraf - Merkez Bankaları Merkezi karşı taraflar – Merkez bankaları ¾ Merkezi karşı tarafların merkez bankası likiditesine erişimi konusunda tartışılan hususlar: -Acil likiditenin kurumsal çerçevesi ve tasarımı -Gizlilik – Şeffaflık -İflas etmiş merkezi karşı taraflar 22 181 Merkezi Karşı Taraf - Merkez Bankaları Merkezi karşı taraflar – Merkez bankaları ¾ Ülke örnekleri: -Merkezi karşı taraflar merkez bankası likidite imkanlarından faydalanamıyor. -Merkezi karşı taraflar banka olmaları nedeniyle Merkez Bankası likidite imkanlarından faydalanıyor. -Merkez bankasınca merkezi karşı taraflara özel likidite imkanı sağlanıyor. 23 Merkezi Karşı Taraf - Merkez Bankaları Merkezi karşı taraflar – Merkez bankaları ¾ Türkiye’de Takasbank: -Hukuki yapısı banka -TCMB’ce sağlanan yararlanabilmekte -Merkezi karşı öngörülmekte taraf tüm rolünü likidite daha imkanlarından da genişletmesi ¾ .... 24 182 183 184