Elektronik II Ders Dökümanları1
Transkript
Elektronik II Ders Dökümanları1
ĠġLEMSEL YÜKSELTEÇLER (ELEKTRONİK II) + İsmail Serkan ÜNCÜ ŞUBAT-2013 DERS KAYNAKLARI http://www.softwareforeducation.com/wikileki/index.php/Inverting_Amplifier Elektronik Devre Tasarımında. ~ OP AMP ~. ve. LĠNEER TÜMDEVRELER Prof. Dr. Mustafa ALÇI . Yrd. Doç. Dr. Sadık KARA. Ufuk Kitabevi Kılıç, R., Elektronik Devreler ve Uygulamaları I., Erciyes Ünv. Yayınları, 1998. Graeme Jerald G., Designing With Operational Amplifiers, Burr-Brown Research Corporation, Kingsport Press, USA, 1977. OP-AMP FOR EVERYONE- TEXAS INT. Yayınları, 1998. Op Amp Applications Handbook TEXAS INT. Yayınları, 1998 Op Amp TĠPLERĠ Dual-in-Line package (DIP) Metal Can Package Op Amp Pin-outs Metal Can Op Amp Pin-out connections Dual-in-Line Plastic Package OP-AMP BAĞLANTI UÇLARI 747 NOLU OP-AMP’TA ĠKĠ 741 BULUNUR LM 324 LM 110 OP-AMP’IN ĠÇĠNDE NE VARDIR? Phases of output signal wrt input input Common Emitter Amplifier RL Rb Input signal Inverted output signal Two matched transistors form a differential amplifier VC1=VCC-I1R2 VC2=VCC-I2R4 I1 I2 input 0V Constant current = I1+I2 -VEE+0.7 V Op Amp stages with pin-outs of IC741 7 2 6 3 4 OP-AMP’LARIN KULLANILDIĞI YERLER • Tersleyen Yükselteç (Faz Çeviren, Inverting Amplifier) Olarak Kullanılması Terslemeyen Yükselteç (Faz Çevirmeyen, Noninverting Amplifier) Olarak Kullanılması Gerilim Ġzleyici (Voltage Follower) Olarak Kullanılması Toplar Yükselteç (Summing Amplifier) Olarak Kullanılması Fark Yükselteci (Difference Amplifier) Olarak Kullanılması KarĢılaĢtırıcı (Comparator) Olarak Kullanılması Ġntegral Alan (Integrator) Devre Olarak Kullanılması Türev Alan (Differentiator) Devre Olarak Kullanılması Doğrultmaç Olarak Kullanılması Yarım Dalga Doğrultmaç Olarak Kullanılması Tam Dalga Doğrultmaç Olarak Kullanılması Logaritmik Yükselteç Olarak Kullanılması Gerilim Regülatörü Olarak Kullanılması Gerilim Kontrollü Osilatör Olarak Kullanılması Kullanım yerleri • • • • • • • • • DüĢük frekans yükselteçleri Ses frekans yükselteçleri Ultrasonik yükselteçler Radyo frekans yükselteçleri GeniĢ band yükselteçleri Video yükselteçleri Enstrümantasyon yükselteçleri Küçük sinyal yükselteçleri Büyük sinyal yükselteçleri Opamp Sembolü ve Terminalleri Elektronik piyasasında çok çeşitli amaçlar için üretilmiş binlerce tip opamp vardır. Tümdevreler genellikle bu kodlarla anılırlar. Şekil-1.3’de genelde pek çok üreticinin uyduğu kodlama sistemi iki ayrı tümdevre üzerinde kodlamada uygulanan kurallar ile birlikte gösterilmiştir. Kodlama genellikle 3 gruba ayrılarak yapılır. Ġdeal bir iĢlemsel yükseltecin özellikleri: 1- Kazancı sonsuzdur. 2- Bant geniĢliği sonsuzdur. 3- ÇıkıĢ empedansı sıfırdır. 4- ÇıkıĢ empedansı sıfır olduğu için sonsuz akım sürebilir. 5- Hem iki giriĢ arası hem de her giriĢle toprak arası empedans sonsuzdur. 6- Voltaj kaldırma kapasitesi sonsuzdur. Yani her voltajda çalıĢır. 7- Yukarıdakilerin hepsi her sıcaklıkta doğrudur. KARġILAġTIRICI OP-AMP ÖRNEĞĠ Bir opamp’ın çıkıĢından alınabilecek maksimum çıkıĢ gerilimi, besleme geriliminden birkaç volt daha küçüktür. Bu durum opamp’ın iç yapısından ve enerji tüketiminden kaynaklanır. Opamp çıkıĢında elde edilen iĢaretin maksimum değerlerine doyum (saturation) gerilimi denir. ±VSAT olarak ifade edilir. Örneğin besleme gerilimi ±12V olan bir opamp’ta doyum gerilimleri negatif iĢaretler için 2V, pozitif iĢaretler için ise 1V daha azdır. Yani opamp çıkıĢından pozitif değerler için maksimum +11V, negatif değerler için ise maksimum -10V civarında bir gerilim alınabilir. Opamp çıkışından alınan işaretin polaritesi eviren ve evirmeyen girişler arasındaki gerilimin farkına bağlıdır. Opamp’ın girişlerindeki gerilim farkına fark gerilimi denir ve Vd ile tanımlanır. Opamp; hem ac, hem de dc işaretleri kuvvetlendirmede kullanılan bir devre elamanıdır. Bu özelliği dikkate alınarak opamp girişindeki gerilim farkı; Bir opamp’ın açık çevrim gerilim kazancı (AOL) teorik olarak sonsuzdur. Pratikte ise oldukça yüksek bir değerdir.Bu durumda opamp’ın eviren (V1) ve evirmeyen (V2) girişlerine uygulanan işaretler; V2>V1 ise fark gerilimi Vd pozitif olacak, opamp çıkışı +VSAT değerini alacaktır. V2<V1 ise fark gerilimi Vd negatif olacak, opamp çıkışı -VSAT değerini alacaktır. DENEYLERDE KULLANILACAK MALZEMELER LM741 3 ADET (0,33K*3),(1K*10), 2.2K, 3.3K, 5.6K, (10K*4),100K (33K*2), DĠRENÇ 1nF, 100nF KONDANSATÖR · 1 adet 10 K potansiyometre · 1 adet LDR · 1 adet NTC(10 K) 2 adet farklı renklerde LED 100K pot. 6V zener diyot