osteoartrit - romatizmahastaliklari.com
Transkript
osteoartrit - romatizmahastaliklari.com
OSTEOARTRİT Prof. Dr. Nuran TÜRKÇAPAR AÜTF İç Hastalıkları ABD – Romatoloji BD OSTEOARTRİT TANIM Dejeneratif eklem hastalığı veya osteoartroz olarak da bilinir “Aşınma ve yıpranma” bir tür artrit İnsandaki en yaygın görülen artrit; US’da 27 milyon yetişkin Bir veya daha fazla eklem etkilenebilir Sıklıkla tutulan eklemler; diz, kalça, el vertebra, baş parmak ve 1. MTP Daha az; omuz, ayak bileği ve MCP OSTEOARTRİT Patogenez Yaşlanmayla birlikte non-enzimatik glycation artar ve ‘Advanced Glycation End’ (AGE) ürünler artar Kartilajın proteoglikan yapısı değişir ve su içeriği azalır OSTEOARTRİT Patogenez Osteoartritik eklemde -Ödem ve mikro parçalanma (microcracks) -Kartilajda fissürleşme ve yarıkların oluşumu -Erezyon ve yeni kemik oluşumu OSTEOARTRİT Patogenez Osteoartrit: kondrositlerin yıkım ve hücre dışı matriks sentezi arasındaki dengenin korunamaması sonucu gelişir MMP (öz. ADAMTS) gibi proteinazlarla artmış kartilaj yıkımı Kondrosit ve sinovisitlerce proinflamatuar sitokinlerin (IL-1, IL-6, IL-8, LIF) salınımı artar; bu sitokinler de kartilajı yıkan enzimleri artırır. Diğer inflamasyon mediatörleri; PG, SOR de patogenezde önemli. Anti-inflamatuar sitokin; IL-4, IL-10, IL-13 IL-1; kartilaj matriks yapısını değiştirir (tip II ve IX kalojenlerin sentezi azalırken, tip I ve tip III kalojenlerin sentezi artar Kartilajın onarılması; IGF-I, TGF-beta OSTEOARTRİT Nedir? Normal eklem ◦ Kartilaj ◦ Sinovyal sıvı ve membran ◦ Bursa ◦ Çeşitli eklemlerin artikülasyonu ◦ Kas, tendon, ligament, yağ ve kemikler OSTEOARTRİT Nedir? Dejenerasyon ◦ Kartilaj hasarı veya kaybı ◦ Bozuk mekanik ve aşınma ◦ Kemik kisti ve skar oluşumu OSTEOARTRİT Nedir? Anormal kompansatuar yanıt ◦ Yeni kemik oluşumu – kemik spurları ◦ İnflamasyon (nadiren) – sıvı, şişlik, kızarıklık OSTEOARTRİT Nedenleri Genetik Faktörler Cinsiyet - kadın > erkek Travma (küçük veya büyük) Ko-morbid tıbbi durumlar Yaşa bağlı süreçler OSTEOARTRİT Genetik Faktörler ◦ İkiz ve ikiz olmayan kardeş çalışmalarında genetik faktörlerin etkisi %39-65 ◦ Bu faktörlerin neler olduğu ? OSTEOARTRİT Cinsiyet ◦ 45 yaşından önce - erkek > kadın ◦ 45 yaşından sonra - kadın > erkek ◦ Kadınlar erkeklerden daha az kalça protezine gider ◦ > 70 yaş büyük bölümü ◦ Kadın, obez, siyahlarda fazla; Çinlilerde az (zayıf) OSTEOARTRİT Riskler ? Travma ◦ Meslek ◦ Spor ◦ Yaralanma OSTEOARTRİT Riskler ? Yandaş tıbbi hastalıklar ◦ Obezite ◦ Akromegali ◦ Psödogut OSTEOARTRİT Riskler ? Yaşa bağlı süreçler Felson D. N Engl J Med 2006;354:841-848 OSTEOARTRİT Ne hissedersiniz? OSTEOARTRİT Ne hissedersiniz? Ağrı Şişlik Katılık Takılma Diğer inflamasyon bulguları OSTEOARTRİT Nasıl teşhis edilir? Anamnez Fizik muayene (kemik yapıda büyüme, krepitasyon, kısıtlı ROM) OSTEOARTRİT Nasıl teşhis edilir? Laboratuvar – ANA, ESR, RF Non-inflamatuar sinovyal sıvı X-ray, MRI OSTEOARTRİT Nasıl önlenir? Güvenli egzersiz Vücudunuzu dinleyin Kilo verin OSTEOARTRİT Tedavi Seçenekleri - Egzersiz Egzersiz tipleri ◦ Germe ◦ Aerobik fitness ◦ Eklem hareket açıklığı OSTEOARTRİT Tedavi Seçenekleri - Egzersiz Egzersiz- faydaları ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ Kas gücünü artırır Kas, tendon ve ligamentlerin esnekliğini artırır Kilo verilmesi veya korunmasına yardım eder Kardiyovasküler fitnes için iyi Kendini iyi hissettirir OSTEOARTRİT Tedavi Seçenekleri - Egzersiz Egzersiz ◦ Önerilen Yürüme Yüzme Bisiklet Germe/Güçlendirme Yoga/Tai Chi ◦ Önerilmeyen Yüksek darbeli egzersiz OSTEOARTRİT Tedavi Seçenekleri - Egzersiz OSTEOARTRİT Tedavi Seçenekleri - İlaçlar Acetaminophen; max: 4x500mg ◦ + güvenli, etkili, ucuz ◦ - etkisi kısa, karaciğer hastalığında kullanılmaz OSTEOARTRİT Tedavi Seçenekleri - İlaçlar NSAIDs (ibuprofen, naproxen vb.) ◦ + etkin, bazıları uzun etkili, ucuz ◦ - mide ülserleri/irritasyon, böbreklere toksik COX-2 inhibitörleri (celecoxib vb.) ◦ + etkili, daha az Gİ yan etki ◦ - kardiyak risk artışı (yüksek doz), pahalı, böbreklere toksik OSTEOARTRİT Tedavi Seçenekleri - İlaçlar Opiat analog (tramadol vb.) Opiat ilaçlar (codeine vb.) Glucosamine-chondroitin ◦ NIH çalışması – bazı orta-ciddi osteoartrite etkili Diz Osteoartritinin Farmakolojik Tedavisi Felson D. N Engl J Med 2006;354:841-848 OSTEOARTRİT Tedavi Seçenekleri - Enjeksiyonlar Kortikosteroid ◦ Anti-inflamatuar ◦ Geçici rahatlama- değişir (< 6 weeks) ◦ Optimal uygulama sıklığı tartışmalı – genellikle 3 ayda birden daha az sıklıkla uygulanmalı ◦ Riskleri – tendon hasarı, yumuşak dokuda atrofi OSTEOARTRİT Tedavi Seçenekleri - Enjeksiyonlar Hyaluronic acid deriveleri (Synvisc, Hyalgan, Orthovisc vb. ◦ Bağ dokusunun normal bir bileşenidir (sinovyal sıvı) ◦ Ardışık 3-5 enjeksiyon ◦ Sadece diz kullanımı için onaylanmıştır ◦ Bazı çalışmalarda bu tedavinin yararlı olduğu gösterilmiştir, bazılarında değil OSTEOARTRİT Tedavi Seçenekleri - Cerrahi Artroskopik cerrahi OSTEOARTRİT Tedavi Seçenekleri - Cerrahi Artroskopik cerrahi ◦ 2002 – artroskopik debridman veya yıkamanın plasebo cerrahisinden daha iyi olmadığı gösterilmiştir (N Engl J Med 347:81, July 11, 2002) ◦ 2008 – artroskopik yıkama veya debritmanın medikal/fizik tedaviden daha iyi değil (N Engl J Med 359:1097, September 11, 2008) ◦ Yalnızca menisküs yırtıkları veya eklem içi osteofitleri olan belirli hastalar için uygun OSTEOARTRİT Tedavi seçenekleri - Cerrahi Eklem replasmanı (protez) ◦ Kalça Çok başarılı, %90 ; 10-15 yıl sonra da hala işlevini korur, son yayınlarda 25 yıl ◦ Diz Çok başarılı,% 80-90 vakada 10 yıl sonra da işlevini korur ◦ El Daha az sıklıkla uygulanır ve bir el uzmanı tarafından yapılmalıdır OSTEOARTRİT Tedavi Seçenekleri - Cerrahi Eklem replasman cerrahisi – Kim aday? ◦ Şiddetli, konservatif tedaviye yanıtsız, semptomatik osteoartrit ◦ günlük yaşam aktiviteleri etkilenenler OSTEOARTRİT Tedavi seçenekleri - Cerrahi Eklem replasman cerrahisi – maksimum faydalanmak ◦ Eğer fazla kilolu veya obezse – cerrahi öncesi kilo vermek ◦ Ameliyat öncesi kasların güçlendirilmesi ◦ Çok ameliyat yapılan bir merkez seçilmesi ◦ Belli bir rehabilitasyon tedavi programını izlemek ◦ Sabırlı olmak…ve eklemi önemsemek OSTEOARTRİT Alternatif Tedaviler Anti-inflamatuar pomadlar/jeller, (Capsaicin, methylsalicylate) Sıcak/soğuk uygulamalar Vitaminler Yeşil çay Elekriksel uyarı (TENS) Akapunktur OSTEOARTRİT Gelecek çalışmalar Genetik faktörlerin anlaşılması ve kartilaj hasarının nedenlerinin anlaşılması Genetik mühendisliği ◦ Kartilaj hücre replasmanı ◦ Stem cell transplantasyonu ◦ Gen tedavisi Diğer ilaçlar (oral IL-1 antg. vs) OSTEOARTRİT Kaynaklar National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Disease www.niams.nih.gov Arthritis Foundation www.arthritis.org American College of Rheumatology www.rheumatology.org