Doğum Tarihi Tahmin Metodu
Transkript
Doğum Tarihi Tahmin Metodu
ACOGDİYORKİ; DOĞUMTARİHİTAHMİNMETODU ÖzetiYapan:Dr.EsraEsimBüyükbayrak ÖZET Gebeliğindoğrutarihlendirilmesisonuçlarıiyileştirmekaçısındanoldukçaönemlidirve ayrıcahalksağlığıvearaştırmalaraçısındandazorunluluktur.Sonadettarihibilgisi,ilk ultrasonmuayenesiveyaherikisieldeedildiğindegebelikyaşıvetahminidoğumtarihi belirlenmelidir,hastayabildirilmelidirvetıbbikayıtlardanetolarakbelgelenmelidir. Sonrakitahminidoğumtarihideğişikliğinadirdurumlarasaklanmalı,hastayla görüşülmelivetıbbikayıtlardanetolarakbelgelenmelidir.Bubelgedeözetlenen metodlarlatahminidoğumtarihibelirlendiğinde,doğumdakigebelikyaşı,klinikbakım açısındaneniyiobstetriktahmindirvedoğumbelgesinekaydedilmelidir.Araştırmave gözetimamacıylaeniyiobstetriktahminolan,tekbaşınasonadettarihinedayanan tahmindenziyade,gebelikyaşıölçümükullanılmalıdır. ÖNERİLER AmerikanJinekolojiveObstetriCemiyeti,AmerikanTıp’daUltrasonEnstitüsüve MaternalFetalTıpBirliğigebelikyaşıvedoğumtarihitahminiyleilgilişuönerilerde bulunmuştur: • İlküçay’da(136/7gebelikhaftasınakadar)fetusveyaembriyoölçümügebelik yaşınıbelirlemedeenkesinyöntemdir. • Gebelikyardımcıüremeteknikleriyle(ART)geliştiyse,tahminidoğumtarihini belirlemekiçinARTbazlıgebelikyaşıkullanılmalıdır.Örneğin,invitro fertilizasyonlaoluşanbirgebeliğintahminidoğumtarihitransfertarihive embriyoölçümünegörebelirlenmelidir. • Sonadettarihibilgisi,ilkultrasonmuayenesiveyaherikisieldeediliredilmez gebelikyaşıvetahminidoğumtarihibelirlenmelidir,hastayabildirilmelidirve tıbbikayıtlardanetolarakbelgelenmelidir.Sonrakitahminidoğumtarihi değişikliğinadirdurumlarasaklanmalı,hastaylagörüşülmelivetıbbikayıtlarda netolarakbelgelenmelidir. • Bubelgedeözetlenenmetodlarlatahminidoğumtarihibelirlendiğinde doğumdakigebelikyaşıklinikbakımaçısındaneniyiobstetriktahmindirve doğumbelgesinekaydedilmelidir.Araştırmavegözetimamacıylatekbaşınason adettarihinedayanantahmindenziyade,eniyiobstetriktahminolangebelikyaşı ölçümükullanılmalıdır. AMAÇ Erkenprenatalbakımdadoğrubelirlenmiştahminidoğumtarihi,anamnezalmave değerlendirmeninenönemlisonucudur.Bubilgiler,uygunobstetrikbakımzamanlaması için,bazıdoğumöncesitestlerinzamanlamaveyorumlanmasıiçin,fetalbüyümenin uygunluğunubelirlemekveerkendoğum,posttermdoğumveilgilihastalıklarıönlemek içinmüdahaleleritasarlarkenhayatiönemtaşımaktadır.Uygunşekildeyapılanobstetrik ultrasonundoğrufetalgebelikyaşınıbelirlediğigösterilmiştir.Doğrutarihlendirmeiçin tutarlıvetitizbiryaklaşımtarihlendirmeninaraştırmaprotokollerivehayati istatistiklerüzerindekietkisinedeniyleaynızamandabiraraştırmavehalksağlığı zorunluğudur.Bukomitegörüşügebelikyaşıvebeklenendoğumtarihinitahminetmek içinstandartbiryaklaşımözetlemektedir.Anlaşılmıştırkifarklıçalışmalardaönerilen aralıklariçinde,klinikveultrasonografiktahminidoğumtarihiarasındakifarkı belirleyenmükemmelbirkanıtyoktur.Ancak,yüksekkaliteliultrasonografierişimiolan kurumlariçerisindevearasındatektipbirstandartkullanmanınbüyükbiryararıvardır. Bunagöre,önerilerveilişkiliözettablooluştururken,uzmanyorumunadayalıteksınır seçilmiştir. Tablo1:Ultrasonbazlıyenidentarihlendirmekılavuzu Gebelikyaşıaralığı Ölçümyöntemi SAT’neDayananYaşileUltrasonYaşı arasındakiUyumsuzluk ≤136/7Hafta CRL 5gündenfazla • ≤86/7hafta 7gündenfazla • 90/7hafta-136/7hafta 140/7hafta-156/7hafta BPD,HC,AC,FL 7gündenfazla 160/7hafta-216/7hafta BPD,HC,AC,FL 10gündenfazla 220/7hafta-276/7hafta BPD,HC,AC,FL 14gündenfazla 280/7haftavesonrası BPD,HC,AC,FL 21gündenfazla Kısaltmalar:AC;AbdomençevresiBPD;BiparietalçapCRL;Baş-popomesafesiFL; FemuruzunluğuHC;KafaçapıSAT:Sonadettarihi GİRİŞ Tahminidoğumtarihinibelirlemekiçinsonadetinilkgününü(SAT)tespitetmek gelenekselolarakilkadımdır.TahminidoğumtarihiSAT'densonra280gündür.Bu uygulama,28gündüzenlibiradetdöngüsünüveadetbaşlangıcındanitibaren14.günde ovulasyonolduğunuvarsaydığıiçin,SAT'iniyanlışhatırlama,adetdüzensizliğive ovulasyonzamanıdeğişikliğinihesabakatmaz. KadınlarınyaklaşıkyarısınınSAT'inidoğrubirşekildehatırladığıraporedilmiştir. Yapılanbirçalışmada,ilküçayultrasonuyapılankadınların%40'ınıntahminidoğum tarihi,SATileultrasontarihlendirmesiarasında5gündenfazlatutarsızlıkolduğuiçin tekrardüzenlenmiştir.İkinciüçayultrasonografisiyapılankontrolgrubundaki kadınlarınsadece%10'ununtahminidoğumtarihideğiştirilmiştir.Bubulgu,ilküçay ultrasonmuayenesinin,SAT'ibilinsebiletahminidoğumtarihinindoğruluğunu arttırabileceğiniönesürmektedir. Gebelikyaşınındoğrubelirlenmesigebeliksonuçlarınıolumluetkileyebilir.Örneğin,bir çalışmadasadeceikinciüçayultrasonuyapılankadınlarlakarşılaştırıldığındailküçay ultrasonuyapılankadınlardaposttermindüksiyonihtiyacındabirazalmaolduğu bulunmuştur.Kurallarınauygunolarakyapılanilküçayultrasonografisi,postterm indüksiyonihtiyacınıazaltırveçoğulgebeliklerinerkentanısınısağlar.Tahminidoğum tarihinideğiştirmekararıgebelikyönetiminiönemliölçüdeetkilediğiiçin,budurum hastalarlagörüşülmelivetıbbikayıtlaraişlenmelidir. İLKÜÇAY’DAKLİNİKDURUMLAR İlküçay’da(136/7gebelikhaftasıdahilolmaküzere)embriyoyadafetusünultrason ölçümügebelikyaşınıbelirlemekveyadoğrulamakiçinenkesinyöntemdir.Gebelikyaşı belirlemekiçin136/7haftayakadarbaş-popomesafesiölçümünün(CRL)±5-7gün doğruluğuvardır.CRLölçümüilküçay’ınbaşlarındayapılırsadahadoğruolur. TarihlemeiçinkullanılanölçümmümkünseüçayrıCRLölçümününortalaması olmalıdırvegerçekmid-sagittalplandaneldeedilmelidir.Genitaltüberkülve fetalomurganınlongitudinalgörünümündevedüzbirçizgiolarakölçülen kafatasıilepopomesafesimaksimumuzunluğualınmalıdır. Tahminidoğumtarihibelirlemekiçinortalamakesesiçapıölçümleritavsiyeedilmez. Gebelikyaşıbelirlemede84mm.üzerindeCRLdeğerlerinde(yaklaşık140/7haftaya tekabüleder)doğrulukazalırvebugibidurumlarda,diğerikinciüçay(aşağıdaki bölümdeelealınmıştır)biyometrikparametrelerikullanılmalıdır.Gebeliğin140/7 haftasındanöncekiultrasontarihlemesiileSAT'egöreolantarihlendirme arasında7gündenfazlafarkvarsatahminidoğumtarihiultrasonadayalıolarak değiştirilmelidir.Tarihlendirmededahaküçüktutarsızlıklar,ilküçaydaultrason muayenesininnekadarerkenyapıldığınaveSATgüvenilirliğininklinik değerlendirmesinebağlıolarakkabuledilir(Tablo1).Örneğin,90/7haftadanönce,5 gündenfazlabirfarktahminidoğumtarihinideğiştirmekiçinuygunbirnedendir.Hasta SAT'ındanemindeğilsetahminidoğumtarihiultrasontahminleredayalıolmalıdır,ideal olarakgebeliğin136/7haftasındanönceeldeedilenengüvenilirCRLölçümütemel olarakalınmalıdır.GebelikARTileoluşmuşsa,ART'yegörebelirlenmişgebelikyaşı tahminidoğumtarihibelirlemekiçinkullanılmalıdır.Örneğin,invitrofertilizasyon(IVF) ileoluşmuşbirgebeliktetahminidoğumtarihitransfertarihiveembriyoyaşınagöre belirlenmelidir.Örneğin,5.güntransferiyapılanembriyoiçin,tahminidoğumtarihi embriyotransferindenitibaren261günsonraolacaktır.Benzerşekilde,3.güntransferi yapılanembriyoiçin,tahminidoğumtarihiembriyotransferindenitibaren263gün sonraolacaktır. İKİNCİÜÇAYDAKLİNİKDURUMLAR Gebelikyaşınınbelirlenmesiiçinikinciüçay’datekultrasonmuayenesikullanmak eşzamanlıfetalanatomikdeğerlendirmeyedeimkantanır.Ancak,ikinciüçaygebelikyaş aralığı(140/7haftadan276/7haftayakadar)SAT'negöretarihlendirmevetahmini doğumtarihideğişikliğinenedenolabilecekbüyükdeğişkenlikvekarmaşıklığıda beraberindegetirir.Nadiren,birinciüçay’daultrasonmuayenesiyapıldıysa,özelliklede SATileuyumluise,gebelikyaşıikinciüçayultrasonunagöredeğiştirilmemelidir.İkinci üçayultrasontarihlendirmesibazıdeğişkenleriiçerenregresyonformüllerine dayanmaktadır.Örneğin; • Bipariyetalçapvebaşçevresi(Başıneninekesitindetalamusvekavumseptum pellucidumdüzeyindeölçülmelidir;budüzlemdeserebellarhemisferlergörünür olmamalıdır.) • Femuruzunluğu(ultrasonışınınadiktümkemikuzunluğuölçülürancakdistal femoralepifizdahiledilmez) • Karınçevresi(Cilthattındasimetrik,enineyuvarlakkesittevertebra,mide, umblikalvenveportalsinüsdüzlemindeölçülür). Diğerbiometrikdeğişkenlerörneğin,ekuzunkemikölçümleri,transversserebellarçap ayrıcaroloynayabilir.İkinciüçayınbaşlarında((140/7haftaile216/7haftaarasında) ultrasonografiilegebelikyaşıdeğerlendirmesifetalbiyometrikölçümleredayanırve± 7-10gündoğruluğasahiptir.Eğerultrasontarihlendirmesi140/7haftaile156/7hafta arasındayapılmışveSATtarihlendirmesiyle7gündenfazlafarkvarsaveya,ultrason16 0/7haftaile216/7haftaarasındayapılmışve10gündenfazlafarkvarsatahmini doğumtarihiultrasonografiyegöredeğiştirilmelidir(Tablo1).220/7haftaile276/7 haftaarasındaultrason±10-14gündoğruluğasahiptir.Eğer220/7haftaile276/7 haftaarasındakiultrasonografitarihlendirmesiyleSATtarihlendirmesiarasında14 gündenfazlafarkvarsatahminidoğumtarihiultrasonografiyegöredeğiştirilmelidir (Tablo1).Tarihlendirmededahaküçüktutarsızlıklar,ikinciüçaydaultrason muayenesininnekadarerkenyapıldığınaveSATgüvenilirliğininklinik değerlendirmesinebağlıolarakkabuledilir. ÜÇÜNCÜÜÇAYDAKLİNİKDURUMLAR Üçüncüüçay’da(280/7haftavesonrasında)ultrasonografiilegebelikyaşı değerlendirmesienazgüveniliryöntemdirve±21-30gündoğruluğuvardır.Tekbaşına üçüncüüçayultrasonografisi’nedayalıyönetimkararlarıözelliklesorunludur,çünkü büyümekısıtlılığıolanküçükbirfetusüntekrartarihlendirilmesiriskivardır.Bu hastalartümkliniktablonundikkatlibirşekildeelealınmasıveuygunbüyümearalığını değerlendirmekiçintekrarultrasonografidedahilolmaküzereyakıngözetimgerektirir. Eğerilkultrasonografiüçüncüüçaydayapılmışsavegebelikyaşında21gündenfazla tutarsızlıkvarsatahminidoğumtarihiayarlamasıönerilir. SONUÇ Gebeliğindoğrutarihlendirilmesisonuçlarıiyileştirmekaçısındanoldukçaönemlidir, ayrıcahalksağlığıvearaştırmazorunluluğudur.Sonadettarihibilgisi,ilkultrason muayenesiveyaherikisieldeediliredilmezgebelikyaşıvetahminidoğumtarihi belirlenmelidir,hastayabildirilmelidirvetıbbikayıtlardanetolarak belgelenmelidir.Sonrakitahminidoğumtarihideğişikliğinadirdurumlarasaklanmalı, hastaylagörüşülmelivetıbbikayıtlardanetolarakbelgelenmelidir.Bubelgede özetlenenmetodlarlatahminidoğumtarihibelirlendiğindedoğumdakigebelikyaşı klinikbakımaçısındaneniyiobstetriktahmindirvedoğumbelgesinekaydedilmelidir. Araştırmavegözetimamacıylaeniyiobstetriktahminolan,tekbaşınasonadettarihine dayanantahmindenziyade,gebelikyaşıölçümükullanılmalıdır.Tablo1ultrasonografi veSAT'nedayalıtahminidoğumtarihibelirlemekiçinyönergelersağlar.Amerikan JinekolojiveObstetriCemiyeti,AmerikanTıptaUltrasonEnstitüsüveMaternal-Fetal TıpBirliği,obstetrikbakımverenmerkezleriçindevearasındatektarihlendirme modelininkullanılmasınıonaylar.Bunedenle,Tablo1mevcutkanıtlaraveuzman görüşünedayanantekdeğervearalıksağlar. (Bubelgeyayınladığıtarihitibariyleortayaçıkanklinikvebilimselgelişmeleriyansıtırve değişebilir.Bubilgiler,uyulmasıgerekenözelbirtedaviveyamüdahaleyidikteedicişekilde yorumlanmamalıdır.) KAYNAK 1.Methodforestimatingduedate.CommitteeOpinionNo.611.AmericanCollegeof ObstetriciansandGynecologists.ObstetGynecol2014;124:863–6.