Zeytinyağı ve Sağlık - Laleli Zeytin ve Zeytinyağı İşletmesi
Transkript
Zeytinyağı ve Sağlık - Laleli Zeytin ve Zeytinyağı İşletmesi
Zeytinyağı ve Sağlık Dr. Yahya Laleli D Y h L l li Zeytinyağı Çalıştayı – 14 Mart 2012 Oturum Başkanı: Prof. Dr. Fahrettin GÖĞÜŞ Kapsam • Beslenme gen ilişkisi • Zeytinyağın genel sağlık etkileri ve Zeytinyağın genel sağlık etkileri ve ilgili epidemiyolojik yayınlar • Zeytinyağın bileşenleriyle lezzet ilişkileri Z i ğ bil l i l l ili kil i • Gen regülasyonu üzerinden g y ateroskleroz, Tm oluşumu ve tedaviye etkisi, diyabet meme kanseri yaşam ve iştah üzerine diyabet, meme kanseri, yaşam ve iştah üzerine etkisi Vücut Salgıları Kuramı ve Baharat Gereksinimi Vücut Salgıları Kuramı ve Baharat Gereksinimi y y y Yiyeceklerin özellikleri üstüne Galenos’un II.yüzyılda 1. Kuram: “Vücut Salgıları” Hekim beslenme uzmanı ya da kendi reçetesini kendisi yazan kişinin Hekim‐beslenme uzmanı ya da kendi reçetesini kendisi yazan kişinin hedefi, vücut salgılarını dengelemek ve dengede tutmaktır. Bireyin yaradılışını doğru teşhis etmeli ve yiyeceklerin beslenme özelliklerini bilmelidir 2. Kuram: “Yiyeceklerin Gücü” Her besin maddesinin “gücü” belli olduktan sonra, amacı hem yeterince beslemek, hem vücut salgılarının ideal dengesini sağlamak olan bir dizi uygun yiyecek ve içecek salık verilebilir i k i k lk il bili (Andrew Dalby, Bizansın Damak Tadı) Andrew Dalby. Flavours of Byzantium. Prospect Books , 2003 NUTRITIONAL GENOMICS Diyet değişiklikleri: • Sağlıklılığın korunması • Hastalıkların oluşmasına engel olma • Bu oluşumları yavaşlatma yönündedir Nutritional Genomics: • Gen yapısı ve diyet arasındaki ilişkiyi kurar Gen yapısı ve diyet arasındaki ilişkiyi kurar • Koruyucu etki sağlamaya veya • Hastalığın takibine yönelik moleküler belirteçlerin geliştirilmesini sağlar http://bmj.bmjjournals.com/cgi/content/full/324/7351/1438 DİYET VE GEN İFADESİ Diyet Besinler (A) M b li Metabolizma Sinyal İletimi (B) (C) Gen İfadesi (A) Besin ile gen ifadesi arasındaki direkt ilişki, (B) ve (C) Besin ile gen ifadesi arasındaki (B) ve (C) Besin ile gen ifadesi arasındaki dolaylı ilişki Normal Hücre Büyümesi http://nutrigenomics.ucdavis.edu/?page=Information/Concepts_in_Nutrigenomics/Diet_and_Gene_Expression Zeytinyağının Biyolojik Önemi Hücre zar geçirgenliğini ve dolayısıyla insülin lğ d l l l dahil duyarlılığı ↑ d hld llğ ↑ Lipit peroksidasyonunu (oksidatif fosforilasyonu) yavaşlatarak sağlıklı ve açlık genini uyararak uzun yaşamı destekler ğl kl lk i i k d t kl İnflamatuvar sitokinleri kontrol ederek damar sertliğine bağlı hastalıklara karşı koruyucu kan basıncının kontrolünü hastalıklara karşı koruyucu, kan basıncının kontrolünü kolaylaştırıcı ve bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcıdır LDL kolesterolü ve Trigliseriti LDL kolesterolü ve Trigliseriti ↓, ↓ HDL kolesterolü ↑ HDL kolesterolü ↑ Doğal Siklodeksogenaz inhibitörüdür, romatizmal hastalıklar, yangıya bağlı ağrıyı ↓ hastalıklar, yangıya bağlı ağrıyı ↓ Kolorektal ve Meme kanserine karşı koruyucudur y Ülser gelişimini yavaşlatır ↓ Serbest radikalleri bağlama gücü, ğ g , radyasyon/güneş etkisini azaltır ↓ http://academic.brooklyn.cuny.edu/health/rschnoll/HNS251/PowerPoint/phytonutrients_files/frame.htm#slide0068.htm http:// academic.brooklyn.cuny.edu/health/rschnoll/HNS251/PowerPoint/phytonutrients_files/frame.htm#slide0068.htm Index Medicus’da yer alan “Zeytinyağı ve ……” konulu makale sayılarının yıllara göre değişimi makale sayılarının yıllara göre değişimi 600 500 400 300 200 100 0 Genel Sağlık Kardiyovasküler 2012‐2019 (tahmini) 2010‐2011 ( ) 2010‐2019 (tahmini) Kanser 2000‐2009 Obezite 1990‐1999 Deri ‐1989 13 Mart 2012 tarihinde belirtilen tarih aralıkları verilerek PubMed’den yapılan tarama sonucu bulunan makale sayılarıdır EPIC‐erişkin çalışmasındaki 74607 katılımcı ve 4047 ölümün modifiye Akdeniz diyeti skoru kategorilerine göre dağılımları Diyet skoru 0‐3 Özellik Yaş 60‐64 Sayı 5763 65‐69 1624 70‐74 701 >75 97 Sigara içimi Hiç 2516 Bırakmış 3657 Aktif 2012 Eğitim düzeyi Hiç veya ilköğretim Ölüm Sy Ölü S (%) Erkek Diyet skoru 4‐5 Sayı 443 ((7.7)) 183 (11.3) 104 (14.8) 32 (33.0) 6099 176 (7.0) (7 0) 300 (8.2) 286 (14 2) (14.2) 2920 1984 900 217 4653 1627 Ölüm Sy Ölü S (%) Diyet skoru 6‐9 Sayı 388 (6.4)) (6 183 (9.2) 136 (15.1) 62 (28.6) 4105 162 (5.5) (5 5) 387 (8.3) 220 (13 5) (13.5) 2417 1833 912 310 3449 1294 Ölüm Sy Ölü S (%) Diyet skoru 0‐3 Sayı 169 ((4.1)) 101 (5.5) 91 (10.0) 47 (15.2) 11580 88 (3.6) (3 6) 241 (7.0) 79 (6 1) (6.1) 10292 4760 1249 166 4097 3366 Ölüm Sy Ölü S (%) Kadın Diyet skoru 4‐5 Sayı 460 ((4.0) 0) 312 (6.6) 116 (9.3) 29 (17.5) 11784 386 (3.8) (3 8) 235 (5.7) 296 (8 8) (8.8) 12239 5151 1550 311 4359 2198 Ölüm Sy Ölü S (%) Diyet skoru 6‐9 Sayı 361 (3.1)) (3 265 (5.1) 111 (7.2) 36 (11.6) 7886 404 (3.3) (3 3) 211 (4.8) 58 (2 6) (2.6) 10253 3985 1303 337 2305 953 Ölüm Sy Ölü S (%) 202 ((2.6) 6) 122 (3.1) 59 (4.5) 35 (10.4) 270 (2.6) (2 6) 99 (4.3) 49 (5 1) (5.1) 3828 416 (10.9) 3857 395 (10.2) 3922 217 (5.5) 8073 463 (5.7) 7785 340 (4.4) 6367 180 (2.8) Teknik/ Teknik/ meslek ok 2008 178 (8.9) 2177 174 (8.0) 1023 77 (7.5) 4835 253 (5.2) 3835 175 (4.6) 1327 58 (4.4) Lise 581 944 41 (4.3) 73 (5.8) 2839 130 (4.6) 71 (3.5) 4217 145 (3.4) 13 (0.4) 3481 1768 69 (7.3) 131 (5.9) 947 Üniversite 46 (7.9) 122 (6.9) 110 (3.2) 70 (3.0) 2222 1268 2008 2959 2336 A.Trichopoulou, BJM, 2005 EPIC‐erişkin çalışmasındaki 74607 katılımcı ve 4047 ölümün modifiye Akdeniz diyeti skoru kategorilerine göre dağılımları Yaş Erkek Di t k Diyet skoru 0‐3 03 Sayı Ölüm Sy (%) 60‐64 60 64 65 69 65‐69 Di t k Diyet skoru 4‐5 45 Sayı Ölüm Sy (%) 5763 443 (7.7) 1624 183 (11.3) 70 74 70‐74 >75 75 Di t k Diyet skoru 6‐9 69 Sayı Ölüm Sy (%) 6099 388 (6.4) 4105 169 (4.1) 1984 183 (9.2) 1833 101 (5.5) 701 104 (14.8) 900 136 (15.1) 912 91 (10.0) 97 32 (33.0) 217 62 (28.6) 310 47 (15.2) Yaş Trichopoulou A, et al. BMJ, 2005 EPIC‐erişkin çalışmasındaki 74607 katılımcı ve 4047 ölümün modifiye Akdeniz diyeti skoru kategorilerine göre dağılımları Yaş Kadın Di t k Diyet skoru 0‐3 03 Sayı Ölüm Sy (%) 60‐64 60 64 65 69 65‐69 Di t k Diyet skoru 4‐5 45 Sayı Ölüm Sy (%) 11580 460 (4.0) 4760 312 (6.6) 70 74 70‐74 >75 75 Di t k Diyet skoru 6‐9 69 Sayı Ölüm Sy (%) 11784 361 (3.1) 7886 202 (2.6) 5151 265 (5.1) 3985 122 (3.1) 1249 116 (9.3) 1550 111 (7.2) 1303 59 (4.5) 166 29 (17.5) 311 36 (11.6) 337 35 (10.4) Yaş Trichopoulou A, et al. BMJ, 2005 ABD’de Akdeniz Diyeti ve Miyokard Enfarktüsü Arasındaki İlişki (2568 kişi / 9 yıllık takip sonuçları) MI (n =133) Akdeniz Diyeti Skoru Model 1 Model 2 1.00 (referans) 1.00 (referans) 3 (n=437) 0.55 (0.31, 1.00)2 0.57 (0.32, 1.03)2 4 (n=576) 0.62 (0.36, 1.06)3 0.62 (0.37, 1.06)3 5 (n=572) 0.59 (0.34, 1.03)3 0.60 (0.34, 1.04)3 6‐9 6 9 (n=635) (n=635) 0.61 (0.35, 1.04) 0 61 (0 35 1 04)3 0.65 (0.38, 1.12) 0 65 (0 38 1 12)3 0.19 0.27 0.93 (0.83, 1.04) 0.94 (0.84, 1.05) 0‐2 (n=348) P‐eğilimi Sürekli: 1‐puan artış 2P < 0.05 3 0.05 < P < 0.10 • Tüm Tüm değerler, kombine vasküler değerler, kombine vasküler olaylar için risk oranı olarak verilmiştir, %95 GA parantez olaylar için risk oranı olarak verilmiştir, %95 GA parantez içerisinde belirtilmiştir. • Model 1: başlangıçtaki yaş, cinsiyet, ırk/etnik grup, eğitim düzeyi, fiziksel aktivite düzeyi, enerji alımı ve sigara kullanımına göre kontrol edilmiştir. • Model 2: Model 1’deki parametrelere ek olarak, hipertansiyon, diyabet, hiperkolesterolemi ve kardiyak hastalık geçmişine göre kontrol edilmiştir. Gardener H, et al. Am J Clin Nutr. 2011;94(6):1458‐64 ABD’de Akdeniz Diyeti ve Vasküler Ölüm Arasındaki İlişki (2568 kişi / 9 yıllık takip sonuçları) Vasküler ölüm (n =314) Akdeniz Diyeti Skoru Model 1 Model 2 0‐2 (n=348) 1.00 (referans) 1.00 (referans) 3 (n=437) 0.90 (0.62, 1.29) 0.87 (0.60, 1.26) 4 (n=576) 0.76 (0.53, 1.09) 0.74 (0.52, 1.06)3 5 (n=572) 0.70 (0.48, 1.02)3 0.69 (0.47, 1.00)2 6‐9 6 9 (n=635) (n=635) 0.67 (0.46, 0.98) 0 67 (0 46 0 98)2 0.71 (0.49, 1.04) 0 71 (0 49 1 04)3 0.02 0.04 0.91 (0.84, 0.97)2 0.91 (0.85, 0.98)2 P‐eğilimi Sürekli: 1‐puan artış 2P < 0.05 3 0.05 < P < 0.10 • Tüm Tüm değerler, kombine vasküler değerler, kombine vasküler olaylar için risk oranı olarak verilmiştir, %95 GA parantez olaylar için risk oranı olarak verilmiştir, %95 GA parantez içerisinde belirtilmiştir. • Model 1: başlangıçtaki yaş, cinsiyet, ırk/etnik grup, eğitim düzeyi, fiziksel aktivite düzeyi, enerji alımı ve sigara kullanımına göre kontrol edilmiştir. • Model 2: Model 1’deki parametrelere ek olarak, hipertansiyon, diyabet, hiperkolesterolemi ve kardiyak hastalık geçmişine göre kontrol edilmiştir. Gardener H, et al. Am J Clin Nutr. 2011;94(6):1458‐64 Avrupa’nın 3 bölgesinden katılımcıların başlangıçta ve 9 hafta zeytinyağı kullanımı sonrasındaki başlangıçta ve 9 hafta zeytinyağı kullanımı sonrasındaki kan basıncı değerleri n Başlangıç Çalışma sonu mm Hg Kuzey Avrupa 50 Sistolik Diyastolik Orta Avrupa Orta Avrupa 60 Sistolik Diyastolik Güney Avrupa 45 Sistolik Diyastolik 126.7 ± 2.6a 122.5 ± 2.4* 80.6 ± 3.3a 78.4 ± 3.1x 124 2 ± 2.4 124.2 ± 2 4a 119 8 ± 2.5 119.8 ± 2 5* 78.6 ± 3.2a 75.7 ± 3.0x 122.0 ± 2.4b 119.6 ± 2.3h 74.0 ± 3.1b 72.6 ± 2.9y Değerler ortalama ± SS olarak verilmiştir. Farklı harfle belirtilenler için p < 0.05 * l *Başlangıçtan anlamlı olarak farklı, p < 0.05 l l l k f kl Bondia‐Pons I, et al. J. Nutr. 137: 84–87, 2007 Zeytinyağı Bileşenleri, içerik olarak Polifenoller P lif ll Lipofilik fenolikler (Vitamin E, Alfa tokoferol) Hidrofilik fenolikler ((Hidroksitirozol, Tirozol vb.)) Secoiridoidler (oleuropein ve aglikonları) Lignanlar Alkoller Alifatik ve triterpene alkoller Sabunlaşan, Steroller Hidrokarbonlar Skualen β Karoten β-Karoten Likopen Gliserid Fraksiyonu (Triasilgliserol) Beta-Sitosterol 5A 5-Anemosterol t l Kampesterol Tekli doymamış coklu doymamis (esansiyel) ve doymus yağ asitleri Estigmasterol Δ7-Estigmasterol Estigmasterol Oleik Asit Linoleik asit Linolenik asit Palmitik asit Stearik Asit Δ5- Avehasterol Δ7--Avenasterol Pigmentler Klorofil (a ve b) ve yıkım ürünü Feofitinler Aldehidler Ketonlar : Alkoller : Asidler : Aromatik Bileşikler Asit aldehid propanol 2 ve 3 sis ve trans-hekzenallar Pentan -3- on 11-penton penton – 33-onon 11-octan-3-on octan 3 on Etanol, Pentan, Hekzan Metil Propan, Metilbutan v.s. Asetik asit, Propanoik asit 2-3 Metilbutirik asit v.s. Sabunlaşmayan Non-Gliserid Fraksiyonu www.zeytinim.com/zeytinyagbilesenlerivesaglik Erkeklerde 4 gün sürekli düşük (LPC), orta (MPC) ve yüksek (HPC) fenol içerikli zeytinyağı tüketimi sonrası değerler (ortalama ± SEM, n = 12) (A): Plazma okside LDL (A): Plazma okside LDL’deki deki yüzde değişim yüzde değişim (B): Mitokondriyal DNA’daki 8‐oxo‐dG (C): İdrardaki 8‐oxo‐dG (D) İdrardaki malondialdehit (D) İdrardaki malondialdehit (E) Plazmadaki GSH‐Px aktivitesi (F) Serum HDL‐C seviyesi J. Nutr. 134:2314‐21, 2004; Int. J. Cancer 117:1–7, 2005. Sabunlaşmayan Fraksiyonda Bulunan Bazı Maddelerin Etki Mekanizmaları Etkisi Madde (Lezzet Madde (Lezzet‐aroma aroma verenler) Etki merkezi/ odağı Etki merkezi/ odağı Antioksidan Fenol/Polifenoller DNA Antikanseröz Zeytinyağı secoiridoidler ve Lignanlar HER2 tirozin kinaz/ apoptosis, CVP 1P1 p Kalp Damar Hastalıklarına karşı Fenolik maddeler Endotelyal y adezyon y molekülü Antidiyabetik ??? (Lipoik asit sentetaz ↑) Oleuropein aglycone TGF‐β, PON1 Amilin ↓ Antiromatizmal Antifibrogenesis Oleokantal* Oleuropein aglycone (E Cadherin Vimentin) (E‐Cadherin, Vimentin) TRPV1 Analjezik İştah regülatörü Kapsaikin TRPA1t *non‐steroid SMAD4 SNAIL 2 antienflamatuvar t transient receptor potential ion channels, subfamily A, member 1 Sabunlaşmayan Fraksiyonda Bulunan Bazı Maddelerin Etki Mekanizmaları Etkisi Madde (Lezzet‐aroma Madde (Lezzet‐aroma verenler) Etki merkezi/ odağı Etki merkezi/ odağı Yaşlanma karşıtı Fitokimyasal maddeler** SIR2 geni Oksidatif fosforilasyon ↓ fosforilasyon ↓ Yaşlanma karşıtı Kolon kolite karşı Hidroksitirizol iNO’ler! MARKt Yaşlılık/Alzheimer Oleuropein aglycone Aβ(1‐42) Tağşiş Ornitin Amino asit **likopen, lupeol, kuersetin, genistein, carnosol, resveratrol, catechin, vitaminler, vb. tMicrotubule Affinity Regulating Kinase Kontrolde e elde edilen n maksimum m cevabın %ssi (Orrt ± SS) VCAM‐1 EEkspresyo V onu mRNA Ekspresyonu Elenolik asit Tirozol Oleuropein aglycone Hidroksitirozol Resveratrol Oleuropein glikozid Zeytinyağı ve kırmızı şarapta bulunan antioksidan polifenollerin besinlerle alınan miktarları endotelyel adhezyon molekülü (VCAM‐1) miktarları, endotelyel adhezyon molekülü (VCAM 1) ekspresyonunu inhibe etmektedir. Bu ekspresyonunu inhibe etmektedir Bu bulgu, Akdeniz diyetlerinin ateroma karşı koruyucu etkisini kısmen de olsa açıklamaktadır. Carluccio MA, et al. Arterioscler Thromb Vasc Biol 2003, 23:622‐9 EVOO’da bulunan fenolik maddelerin MCF‐7 hücrelerindeki TGF‐β β tarafından regüle edilen epitelyal‐mezenkimal g p y dönüşümdeki sinyalizasyon yolağı üzerine etkileri TGF‐β tarafından regüle edilen epitelyal‐mezenkimal dönüşüm 1 Si li l 1: Sinyalin alınması [ligand/reseptör/adaptörler] [li d/ ö/ d öl ] 2: Sinyalin işlenmesi [sinyalizasyon yolağı/transkripsiyon faktörleri] 3: Sinyalin tamamlanması [epitelyal/mezenkimal markerlar] Vazquez‐Martin A, et al. Rejuvenation Res. 2012;15(1):3‐21 İnsülin Rezistansı • Li Lipoik ik asit it (LIAS tarafından mitokondiride endojen sentez edilir) – Fruktoz diyetine bağlı lipid peroksidasyonunu azaltır – Buna bağlı insülin Buna bağlı insülin direnci azalır direnci azalır – Noksanlığında ateroskleroz hızlanır • Ak Akut zeytinyağı alımının ise insülin i ğ l i i üli direncinde di i d etkili olduğu bilinen bazı genleri ve Lipoik asit sentetaz (LIAS) genini de aktive ettiği be e belirlenmiştir şt Thirunavukkarasu V, et al. Indian J Med Res 2003 118:134‐40. Konstantinidou V, et al. OMICS 2009 13(5):431‐8. British Naturopathic Journal, Vol. 23, No. 1, 2006 Doğal “anti‐HER2 kokteyli” Zeytinyağı ğ y y y ğ Zeytinyağı, meme kanserine karşı koruyucu etki açısından “avantajlı yağ kompozisyonu”na sahiptir. • Düşük omega‐6/omega‐3 çoklu doymamış yağ asidi oranı Dü ük 6/ 3 kl d ğ idi • Yüksek omega‐9 tekli doymamış yağ asidi seviyesi Menendez JA, et al. BMC Cancer 2007, 7:80 “HER2 hücrelerinin gelişimini engeller ve bu yönde kullanılan ilaçlara üc e e ge ş e ge e e bu yö de u a a aç a a karşı rezistansı azaltır”* *Menendez JA, et al. BMC Cancer 2007, 7:80 Kalori Kısıtlamasının (Açlık) yaşam süresi* üzerindeki pozitif etkisi ortaya konulmuştur Under normal conditions in a yeast cell, the longevity protein Sir2 uses NAD as a cofactor to produce nicotinamide, which then inhibits Sir2 in a negative feedback loop. But when the cell is exposed to environmental stresses like calorie restriction heat stresses like calorie restriction, heat shock, or osmotic stress (top), PNC1 gets switched on. The Pnc1 protein converts nicotinamide to nicotinic acid, a molecule that has no effect on Sir2. No longer inhibited by nicotinamide, Sir2 becomes more i b active and yeast live longer. http://www.hms.harvard.edu/news/releases/0503sinclair.html * Maya hücreleri, sirke sineği Leptin is produced in and secreted by the Adipocyte. It enters circulation and travels to the central nervous system where it acts on circulation and travels to the central nervous system where it acts on the hypothalamus to decrease the excretion of Neuropeptide Y. This serves to down regulate Neuropeptide Y causing a decrease in hunger, increase in activity, and increase in Thermogenesis, reducing energy storage and fat accumulation. Hypothalamus Adipocyte Neuropeptide‐Y • Decreases Hunger • Increases Activity • Increases Thermogenesis http://origin.www.fda.gov/ohrms/dockets/ac/05/slides/2005‐4179s1_04_Hassink_FDA.ppt Sağlıklı Yaşam için; Ha at n Her Döneminde Hayatın Herkes için ç • • • • • • • Annenin Doğuma Hazırlanması Süt Çocukluğu Bebeklikten-Ergenliğe Gençlik dönemi Üreme dönemi Olgunluk Yaşlılık SİŞMANLAMADAN İYİ ZEYTİNYAĞI SİŞMANLAMADAN, Zeynep Gökçe,. F.Kızıklı IOO 4B