Kayın Tomruklarının Biçilmesinde Korkut Randıman Optimizasyonu
Transkript
Kayın Tomruklarının Biçilmesinde Korkut Randıman Optimizasyonu
KAYIN TOMRUKLARININ BİÇİLMESİNDE KORKUT RANDIMAN OPTİMİZASYONU PAKET PROGRAMININ KULLANILMASI Usage of Korkut Yield Optimization Package Programme in Sawing of Beech Logs Süleyman KORKUT A.İ.B.Ü. Düzce Orman Fakültesi , Orman End. Müh. Bölümü A.İ.B.Ü. Düzce Forestry Faculty, Department of Forest Industry Engineering 81620 DÜZCE DOĞU AKDENİZ ORMANCILIK ARAŞTIRMA MÜDÜRLÜĞÜ DOA DERGİSİ (Journal of DOA) Sayı: 10 Sayfa: 131-159 1 Yıl: 2004 KISA ÖZET Kereste endüstrisinde, üstün teknolojik vasıfları ve kullanış alanlarının genişliği ile önemli bir ağaç türü olan Doğu Kayını (Fagus orientalis Lipsky) ülkemizde toplam 1 335 527.4 ha yayılış alanına sahip olup, toplam orman varlığımızın % 6’ını oluşturmaktadır. Çalışmanın amacı; KORKUT Randıman Optimizasyonu Paket Programında hesaplanan teorik randıman ile tomrukların biçilmesinde bilgisayar programının uygulanması sonucu elde edilen program uygulamalı randıman arasındaki farkı ortaya koyarak programın Doğu Kayını tomruklarının biçilmesinde uygulanabilirliğini kanıtlamak ve program uygulamalı randıman ile geleneksel yöntemlerle elde edilen sektör randımanı arasındaki farkı kıyaslayarak sektöre bu tip programların kullanılması durumunda randımanın arttırılabileceğini göstermektir. Bu amaçla; 3, 4 ve 5m boyunda, çap düşüşü 1 cm/m, 2 cm/m ve 3 cm/m ve 25-50 cm arasındaki çap sınıflarından toplam 46 adet 3. sınıf Doğu Kayını tomruğu prizma ve keskin kesiş tekniği kullanılarak deneysel çalışmalar yapılmıştır. Doğu Kayınında prizma ve keskin kesiş teknikleri kullanılarak her bir tomruk özelliği için, teorik randıman ile program uygulamalı randıman değerleri dikkate alınarak yapılan Varyans Analizleri sonucunda, teorik randıman ile program uygulamalı randıman arasında saptanan farklılığın % 99 ve % 95 güven düzeyinde istatistiki anlamda önemli olmadığı saptanmıştır. Bunun neticesi olarak programın Doğu Kayını tomruklarının biçilmesinde kullanılabilir olduğu ispatlanmıştır. Araştırmada bulunan sektör randımanı ile program uygulamalı randıman arasında program uygulamalı randıman lehine olan önemli farklar, üreticinin bilgisayar programını kullanması halinde büyük kazanç sağlayacağını ve dolayısıyla ülke ekonomisine büyük katkıda bulunacağını göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Doğu Kayını, Kereste, Bilgisayar Programı, Randıman. ABSTRACT Beech, having superior technological properties and high usage potential, is an important species in lumber industry. It spreads over 1335527.4 ha, which consists of 6% of our total forest existence. The aim of this study is, to show the sector the increase in the yield by preparing an optimization programme and applying it; to compare theoretical yield and the yield after the application of the programme and to prove the applicability of it. It was thought to compare the traditional methods and the developed optimization programme to prove its applicability and reliability. Fagus orientalis Lipsky 3rd grade logs were used. They had 1cm/m, 2cm/m, and 3cm/m taper; 3,4, and 5m of length and 25-50 cm diameters. Cant sawing and live sawing techniques were used in Beech. Theoretical yield and the yield with the optimization programme results for each log characteristics were evaluated by ANOVA. As the result of analysis the difference between the theoretical yield and the yield with the optimization programme was statistically 99% and 95% nonsignificant. Therefore, it was proved that the programme was found suitable for Beech. There is statistically difference between the ANOVA of the application programmed yield and sectoral yield. The result of these differences, when we use the programmed the yield ingresses. The result of this study shows that the yield with the optimization programme makes important changes in the income for the user and supply countrywide economical development. Key Words: Beech, lumber, computer programme, yield. 1. GİRİŞ Kereste üretiminde üstün teknolojik vasıfları ve kullanış alanlarının genişliği ile önemli bir ağaç türü olan Doğu Kayınının oluşturduğu ormanlar, ülkemizde toplam 1 335 527.4 ha yayılış alanına sahip olup, toplam orman alanının % 6’ını oluşturmaktadır (ANONİM, 2001). Doğu Kayını masif mobilya, bükme mobilya, spor aletleri, alet sapları, tornacılıkta, kontrplak, kaplama levha, parke, ambalaj fıçıları ve sandıkları, ayakkabı topuğu, fırın küreği, taşıt araçları yapımı, maden direği, karoser yapımı, yongalevha, liflevha ve kağıt odunu olarak, emprenye edildiği takdirde travers yapımında kullanılır. Nötral sülfit yarı kimyasal metodu ile elde edilen selülozlar ambalajlık, oluklu mukavva, yüzey kağıdı, özel kartonların yapında ve soda ve sülfit selülozları ile karıştırılarak yazı kağıdı imalinde kullanılır. Ayrıca odun kömürü yapımında da değerlendirilmektedir (BOZKURT ve ERDİN, 2000; BERKEL, 1941; SUN, 1985). Orman ürünleri endüstrisinde bu kadar geniş kullanım alanına sahip olan Doğu kayını kerestelerinin minimum zayiatla üretilmesi ancak kalite ve kantite randımanı maksimum yapan bir başka deyişle optimize eden bilgisayar programları kullanılarak gerçekleştirilebilmektedir. Çalışmanın amacı; KORKUT Randıman Optimizasyonu Paket Programında hesaplanan teorik randıman ile tomrukların biçilmesinde bilgisayar programının uygulanması sonucu elde edilen program uygulamalı randıman arasındaki farkı ortaya koyarak programın Doğu Kayını tomruklarının biçilmesinde uygulanabilirliğini kanıtlamak ve program uygulamalı randıman ile geleneksel yöntemlerle elde edilen sektör randımanı arasındaki farkı kıyaslayarak sektöre bu tip programların kullanılması durumunda randımanın arttırılabileceğini göstermektir. 2. MALZEME VE YÖNTEM Ülkemiz de doğal olarak yetişen ve kereste endüstrisinde fazla miktarda rağbet gören Doğu Kayını (Fagus orientalis Lipsky) tomrukları deneysel çalışmalarda tercih edilmiştir. Araştırmada ülkemizde en çok kullanılan tomruk boyu olan 3, 4 ve 5m boyunda, yine ülkemizde en fazla bulunan 25-50 cm arasındaki tomruk çap sınıflarından toplam 46 adet 3. sınıf tomruktan yaralanılmıştır. Deneysel çalışmalar; 21 işçi çalıştıran ve 22950 m3/yıl kereste üretme kapasitesine sahip ZER Orman Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şirketi’nde (Demirköy-Kırklareli) gerçekleştirilmiştir. Biçme işlemlerinde 160’lık tomruk şerit testere makinesi, 120’lik yarma şerit testere makinesi, otomatik yan alma ve baş kesme makineleri kullanılmıştır. Tomruklar serbest açısı 160, göğüs açısı 250, diş ucu (kama) açısı 490, diş adımı 45 mm, diş yüksekliği 14 mm, testere kalınlığı 1.5 mm ve çapraz miktarı 0.5 mm olan PV diş şekline sahip şerit testere levhaları ile biçilmiştir. Fabrikada operatörler 10, bileyihane ustası 6 yıllık tecrübelidir. Ayrıca 4 adet mühendis bulunmaktadır. Biçilecek tomrukların uzunlukları, ince uç çapları, kalın uç çapları ölçülerek gövde dolgunluğunun tespiti yapılmış, ayrıca orta çapları ölçülerek hacimleri bulunmuştur. Sonra bu tomruklar, biçmenin ince uçları tarafından yapılabilmesi için gerektiğinde döndürülerek ana biçme makinesine sevk edilmişlerdir. Tomrukların biçilmesinde prizma ve keskin kesiş yöntemleri uygulanmıştır. Prizma kesişte elde edilen kapak tahtaları ince kereste üretmek için yarma şerit testere makinesine, yanlı keresteler de yanlarının alınması için yan alma makinesine sevk edilmişlerdir. Yan alma işleminde paralel yan alma uygulanmıştır. Keskin kesişte kerestelerin yanları alınmamıştır. Biçme işlemleri sonrasında elde edilen kerestelerin kalınlık, genişlik ve uzunlukları ölçülerek hacimleri bulunmuştur. Artıkların hacmi tomruk hacminden kereste hacmi çıkarılarak saptanmıştır. Böylece her bir tomruktan elde edilen ana ürün, yan ürün ve artıklar belirlenerek hacim kartlarına yazılmıştır. Teorik randımanın hesaplanmasında kereste endüstrisinde keskin kesiş ve prizma kesişi olarak adlandırılan biçme tekniklerini kullanılan hesaplama yöntemleri ile maksimum verim teorisi (FISCHER, 1971) ve eşitliklerinden yararlanılarak hazırlanan KORKUT Randıman Optimizasyonu Paket Programı kullanılmıştır (KORKUT, 2003). Elde edilen bulguları değerlendirmede Varyans Analizi ve Duncan Testi’nden yararlanılmıştır. 3. BULGULAR Programın uygulanabilirliğini kanıtlamak için teorik sonuçlar ile deneysel çalışmaların sonuçları, programın kullanılması durumunda randımanın artırılabileceğini göstermek için ise geleneksel yöntemlerle elde edilen sonuçlar tablolar halinde ayrıntılı olarak verilmiştir. Ek Tablo 1’de çap düşüşü olmayan; Ek Tablo 2’de çap düşüşü 1 cm/m, 2 cm/m ve 3 cm/m ve Ek Tablo 3’de çap düşüşü 1 cm/m, tomruk uzunluğu 3, 4 ve 5 m olan Doğu Kayını tomrukların prizma kesiş metodu ile biçilmesinde teorik ve deneysel çalışma sonuçları ile geleneksel yöntemle elde edilen verilerin karşılaştırılması verilmiştir. Burada cm olarak “k” kereste kalınlığını, “g” kereste genişliğini, “u” kereste uzunluğunu, “tiuç” tomruk ince uç çapını, “tkuç” tomruk kalın uç çapını, “gd” çap düşüşünü (cm/m), “n” belli boyutlardaki kereste sayısını, “TVk” dm3 olarak bir tomruktan üretilen kerestelerin hacimleri toplamını ve “R” kantite randımanı (%) göstermektedir. Teorik randıman “Rt” ile program uygulamalı randıman “Ru” arasındaki fark programın uygulanabilirliğinin, program uygulamalı randıman ile geleneksel yöntemlerle elde edilen sektör randımanı “Rs” arasındaki fark ise programın kullanılması durumunda randımanın artırılabileceğinin ölçüsüdür. Bu nedenle teorik randıman ile program uygulamalı randıman arasındaki farkın mümkün olduğu kadar küçük olması arzu edilir. Esasında program uygulamalı randıman teorik randımandan büyük olamaz. Tablo 1’de farklı özelliklerdeki Doğu Kayını tomruklarının prizma kesişle biçilmesinde elde edilen teorik ve program uygulamalı randıman değerlerinin istatistik verileri ve Tablo 2’de farklı özelliklerdeki Doğu Kayını tomruklarının prizma kesişle biçilmesinde elde edilen teorik ve program uygulamalı randıman değerlerine ait varyans analizleri verilmiştir. Tablo: 1- Farklı Özelliklerdeki Doğu Kayını Tomruklarının Prizma Kesişle Biçilmesinde Elde Edilen Teorik ve Program Uygulamalı Randıman Değerlerinin İstatistik Verileri. Table : 1- Statistical Results of Theoretical Yield and Program Applied Yield on Cant Sawn Beech Logs with Different Properties. Özellik 10 Çap düşüşü olmayan Çap düşüşü 1 cm/m Çap düşüşü 2 cm/m Çap düşüşü 3 cm/m Uzunluk 3m Uzunluk 4m Uzunluk 5m Randıman Teorik Program uygulamalı Teorik Program uygulamalı Teorik Program uygulamalı Teorik Program uygulamalı Teorik Program uygulamalı Teorik Program uygulamalı Teorik Program uygulamalı Doğu Kayını - Prizma kesiş Varyans Varyasyon ∑x Katsayısı 2 S V (%) 3.10517 2.3589051 373.51 Aritmetik Ortalama x 74.70 Standart Sapma ±s 1.762149 ∑x² (∑x)² Max. Min. 27914.365 139509.72 77.01 72.51 71.84 67.87 2.277843 3.093557 5.18857 9.5701 3.170629 4.5580637 359.21 203.61 25827.119 13838.151 129031.82 41457.032 74.22 70.72 68.61 64.58 65.21 65.68 3.032166 1.537953 9.194033 2.3653 4.6496112 2.3415852 195.64 197.04 12776.725 12946.318 38275.01 38824.762 67.85 67.27 61.9 64.2 62.47 63.02 1.469875 1.660963 2.160533 2.7588 2.3526788 2.6356134 187.43 189.06 11714.323 11920.079 35130.005 35743.684 64.17 64.78 61.53 61.48 60.39 70.26 1.765002 1.939355 3.115233 3.7611 2.9225119 2.7602556 181.18 210.78 10948.295 14816.925 32826.192 44428.208 62.43 72.27 59.31 68.4 67.37 68.72 2.097212 1.997273 4.3983 3.9891 3.1129767 2.9063928 202.11 206.16 13624.947 14175.293 40848.452 42501.946 69.08 70.77 65.03 66.78 66.17 67.53 2.153609 2.726664 4.638033 7.4347 3.2543334 4.0377086 198.53 202.59 13147.33 13695.772 39414.161 41042.708 68.64 70.5 64.65 65.14 64.94 2.700561 7.293033 4.1581221 194.84 12668.795 37962.626 68.01 62.91 Tablo: 2- Farklı Özelliklerdeki Doğu Kayını Tomruklarının Prizma Kesişle Biçilmesinde Elde Edilen Teorik ve Program Uygulamalı Randıman Değerlerine Ait Varyans Analizleri Table : 2- Analysis of Variance of Theoretical Yield and Program Applied Yield on Cant Sawn Beech Logs with Different Properties. Çap düşüşü olmayan Çap değişimi Çap düşüşü 11 Çap düşüşü Çap düşüşü Uzunluk 3 m Uzunluk 4 m Uzunluk 5 m 1 cm/m 2 cm/m 3 cm/m Serbestlik Varyans Kaynağı Derecesi Örnekler Arası 1 Örnekler İçi 8 Toplam 9 Örnekler Arası 1 Örnekler İçi 4 Toplam 5 Örnekler Arası 1 Örnekler İçi 4 Toplam 5 Örnekler Arası 1 Örnekler İçi 4 Toplam 5 Örnekler Arası 1 Örnekler İçi 4 Toplam 5 Örnekler Arası 1 Örnekler İçi 4 Toplam 5 Örnekler Arası 1 Örnekler İçi 4 Toplam 5 Varyans Analizi Tablosu Tüm Varyans Varyans 20.449 20.449 33.17496 4.14687 53.62396 10.58682 10.58682 37.52827 9.382067 48.11508 15.39202 15.39202 9.051667 2.262917 24.44368 10.34907 10.34907 11.74807 2.937017 22.09713 12.52815 12.52815 16.3188 4.0797 28.84695 9.702817 9.702817 17.25427 4.313567 26.95708 10.01042 10.01042 29.45547 7.363867 39.46588 F Oranı 95% F Oranı 99% 4.931189 < 5.317 1.12841 < 7.710 6.801849 < 7.710 3.523666 < 7.710 3.070851 < 7.710 2.249372 < 7.710 1.359397 < 7.710 4.931189 < 11.259 1.12841 < 21.200 6.801849 < 21.200 3.523666 < 21.200 3.070851 < 21.200 2.249372 < 21.200 1.359397 < 21.200 Önem Seviyesi (%95) N.S. (%99) N.S. (%95) N.S. (%99) N.S. (%95) N.S. (%99) N.S. (%95) N.S. (%99) N.S. (%95) N.S. (%99) N.S. (%95) N.S. (%99) N.S. (%95) N.S. (%99) N.S. Tablo 2’de verilen Varyans Analizi sonuçlarına göre Doğu Kayını tomruklarının prizma kesiş tekniği ile biçilmesinde tomruk özelliklerine göre teorik ve program uygulamalı randıman değerleri arasında % 95 ve % 99 güven düzeylerinde istatistiki anlamda farklılık bulunmadığı anlaşılmaktadır. Ek Tablo 4’de çap düşüşü olmayan; Ek Tablo 5’de çap düşüşü 1 cm/m, 2 cm/m ve 3 cm/m ve Ek Tablo 6’da çap düşüşü 1 cm/m, tomruk uzunluğu 3, 4 ve 5 m olan Doğu Kayını tomrukların keskin kesiş metodu ile biçilmesinde teorik ve deneysel çalışma sonuçlarının karşılaştırılması verilmiştir. Tablo 3’de farklı özelliklerdeki Doğu Kayını tomruklarının keskin kesişle biçilmesinde elde edilen teorik ve program uygulamalı randıman değerleri ve Tablo 4’de farklı özelliklerdeki Doğu Kayını tomruklarının keskin kesişle biçilmesinde elde edilen teorik ve program uygulamalı randıman değerlerine ait varyans analizleri verilmiştir. Tablo 4’de verilen Varyans Analizi sonuçlarına göre Doğu Kayını tomruklarının keskin kesiş tekniği ile biçilmesinde tomruk özelliklerine göre teorik ve program uygulamalı randıman değerleri arasında % 95 ve % 99 güven düzeylerinde istatistiki anlamda farklılık bulunmadığı anlaşılmaktadır. 12 Tablo: 3- Farklı Özelliklerdeki Doğu Kayını Tomruklarının Keskin Kesişle Biçilmesinde Elde Edilen Teorik ve Program Uygulamalı Randıman Değerlerinin İstatistik Verileri Table : 3- Statistical Results of Theoretical Yield and Program Applied Yield on Live Sawn Beech Logs with Different Properties. Özellik Randıman 13 Çap düşüşü olmayan Teorik Program uygulamalı Çap düşüşü 1 cm/m Teorik Program uygulamalı Çap düşüşü 2 cm/m Teorik Program uygulamalı Çap düşüşü 3 cm/m Teorik Program uygulamalı Uzunluk 3m Teorik Program uygulamalı Uzunluk 4m Teorik Program uygulamalı Uzunluk 5m Teorik Program uygulamalı ∑x² (∑x)² Max. Min. 2.84706 Doğu Kayını - Keskin Kesiş Varyans Varyasyon ∑x Katsayısı 2 V (%) S 8.10578 3.3425673 425.88 36307.17 181373.7 87.99 80.63 81.89 73.44 2.35348 5.45332 5.53887 29.7388 2.8738832 7.4255573 409.46 220.32 33553.65 16239.77 167657.4 48540.90 84.27 79 78.36 68.1 69.34 67.51 4.44368 2.93675 19.7463 8.62453 6.4085389 4.3498898 208.02 202.54 14463.59 13691.4 43272.32 41022.45 74 69.5 65.15 64.14 62.69 63.90 3.01567 6.69163 9.0943 44.7780 4.8104573 10.470956 188.07 191.72 11808.29 12341.74 35370.32 36756.55 65.95 71.38 60 58.47 57.66 80.48 8.59290 1.98081 73.8381 3.92363 14.902723 2.461151 172.98 241.45 10121.70 19440.54 29922.08 58298.10 66.77 82.06 49.7 78.26 75.48 78.08 2.79682 5.15923 7.82223 26.6177 3.7052227 6.6070661 226.45 234.26 17108.84 18345.81 51279.60 54877.74 78.12 82.32 72.55 72.34 74.09 75.35 4.63342 4.04020 21.4686 16.3232 6.2532174 5.3616767 222.29 226.06 16513.88 17067.02 49412.84 51103.12 77.34 79.27 68.79 71.2 70.77 3.65308 13.3450 5.1614263 212.33 15054.7 45084.02 74.34 67.04 Aritmetik Ortalama x Standart Sapma ±s 85.17 14 Tablo: 4- Farklı Özelliklerdeki Doğu Kayını Tomruklarının Keskin Kesişle Biçilmesinde Elde Edilen Teorik ve Program Uygulamalı Randıman Değerlerine Ait Varyans Analizleri. Table : 4- Analysis of Variance of Theoretical Yield and Program Applied Yield on Live Sawn Beech Logs with Different Properties. Varyans Analizi Tablosu Çap düşüşü Varyans Serbestlik Tüm Varyans F Oranı 95% F Oranı 99% Önem olmayan Kaynağı Derecesi Varyans Seviyesi Çap değişimi Örnekler Arası 1 26.96164 26.96164 3.951972 3.951972 (%95) N.S. Örnekler İçi 8 54.5786 6.822325 < < (%99) N.S. Toplam 9 81.54024 5.317 11.259 Çap düşüşü Örnekler Arası 1 25.215 25.215 1.019095 1.019095 (%95) N.S. 1 cm/m Örnekler İçi 4 98.9702 24.74255 < < (%99) N.S. Toplam 5 124.1852 7.710 21.200 Çap düşüşü Örnekler Arası 1 34.89682 34.89682 3.938952 3.938952 (%95) N.S. 2 cm/m Örnekler İçi 4 35.43767 8.859417 < < (%99) N.S. Toplam 5 70.33448 7.710 21.200 Çap düşüşü Örnekler Arası 1 58.53127 58.53127 0.986902 0.986902 (%95) N.S. 3 cm/m Örnekler İçi 4 237.2323 59.30807 < < (%99) N.S. Toplam 5 295.7635 7.710 21.200 Uzunluk Örnekler Arası 1 37.5 37.5 6.385225 6.385225 (%95) N.S. 3m Örnekler İçi 4 23.49173 5.872933 < < (%99) N.S. Toplam 5 60.99173 7.710 21.200 Uzunluk Örnekler Arası 1 23.88015 23.88015 0.993219 0.993219 (%95) N.S. 4m Örnekler İçi 4 96.17273 24.04318 < < (%99) N.S. Toplam 5 120.0529 7.710 21.200 Uzunluk Örnekler Arası 1 31.41882 31.41882 2.118008 2.118008 (%95) N.S. 5m Örnekler İçi 4 59.33653 14.83413 < < (%99) N.S. Toplam 5 90.75535 7.710 21.200 4. TARTIŞMA ve SONUÇ Doğu Kayını tomruklarının prizma ve keskin kesiş metotları dikkate alınarak teorik, deneysel ve geleneksel yöntemle biçilmesi sonucunda elde edilen toplam ürün hacimleri ile randımanları Tablo 11’de verilmiştir. Tablo: 5- Doğu Kayını Tomruklarının Prizma ve Keskin Kesiş Metotları Dikkate Alınarak Teorik, Deneysel ve Geleneksel Yöntemle Biçilmesi Sonucunda Elde Edilen Toplam Ürün Hacimleri İle Randıman Değerleri. Table : 5- Total Product Volume and Yield Values of Beech Logs Sawn Used Cant and Live Sawing with Theoric, Experimental and Traditional Techniques. Özellik Çalışma Şekli Çap Teorik çalışma düşüşü Deneysel çalışma olmayan Geleneksel yöntem Çap Teorik çalışma düşüşü Deneysel çalışma 1 cm/m Geleneksel yöntem Çap Teorik çalışma düşüşü Deneysel çalışma 2 cm/m Geleneksel yöntem Çap Teorik çalışma düşüşü Deneysel çalışma 3 cm/m Geleneksel yöntem Uzunluk Teorik çalışma 3m Deneysel çalışma Geleneksel yöntem Uzunluk Teorik çalışma 4m Deneysel çalışma Geleneksel yöntem Uzunluk Teorik çalışma 5m Deneysel çalışma Geleneksel yöntem Doğu Kayını Prizma Kesiş Keskin Kesiş Toplam ürün Randıman Toplam Ürün Randıman 3 % Hacmi (dm3) % Hacmi (dm ) 1607.39 74.70 1868 85.17 1547.36 71.84 1794 81.89 1461.6 67.92 1696 78.35 829.88 67.87 884 73.44 796.84 65.21 832 69.34 710.32 58.30 786 66.13 884.5 65.68 836 67.51 841.2 62.47 772 62.69 760.46 56.37 720 58.29 820.96 63.02 886 63.90 771.87 60.39 806 57.66 674.3 52.7 749 54.23 716.8 70.26 768 80.48 630.84 67.37 720 75.48 575.31 61.54 673.5 70.17 821.6 68.72 1124 78.08 791.06 66.17 1064 74.09 707.83 59.72 1004 68.86 1032.56 67.53 1230 73.35 976.30 64.94 1155 70.77 896.84 59.44 1080 66.14 Doğu Kayını tomruklarının prizma ve keskin kesiş teknikleri dikkate alınarak teorik, deneysel ve geleneksel yöntemle biçilmesi sonucunda elde edilen toplam ürün hacimleri ve randımanları arasındaki farklar Tablo 6’da verilmiştir. 15 Tablo: 6- Doğu Kayını Tomruklarının Prizma ve Keskin Kesiş Metotları Dikkate Alınarak Teorik, Deneysel ve Geleneksel Yöntemle Biçilmesi Sonucunda Elde Edilen Toplam Ürün Hacimleri ve Randıman Değerleri Arasındaki Farklar. Table : 6- The Differences Between Total Product Volume and Yield Values of Beech Logs Sawn Used Cant and Live Sawing with Theoric, Experimental and Traditional Techniques. 16 Teorik Özellik Çalışma Şekli Randıman Program Uygulamalı Randıman 60.03 Çap Toplam ürün hacmi 3 düşüşü farkı(dm ) olmayan Randman farkı 2.86 33.04 Çap Toplam ürün hacmi 3 düşüşü farkı(dm ) 1 cm/m Randman farkı 2.66 45.3 Çap Toplam ürün hacmi 3 düşüşü farkı(dm ) 2 cm/m Randman farkı 3.21 49.09 Çap Toplam ürün hacmi 3 düşüşü farkı(dm ) 3 cm/m Randman farkı 2.63 85.96 Uzunluk Toplam ürün hacmi 3 3m farkı(dm ) Randman farkı 2.89 30.54 Uzunluk Toplam ürün hacmi 3 4m farkı(dm ) Randman farkı 2.55 Uzunluk Toplam ürün hacmi 56.26 3 5m farkı(dm ) Randman farkı 2.59 Doğu Kayını Prizma Kesiş Program Teorik ile Uygulamalı Randıman Randıman ile Sektör Sektör Randımanı Randımanı 85.76 145.79 Teorik ile Randıman Program Uygulamalı Randıman 74 Keskin kesiş Program ile Uygulamalı Randıman ile Sektör Randımanı 98 Teorik Randıman Sektör Randımanı 172 3.92 86.52 6.78 119.56 3.28 52 3.54 46 6.82 98 6.91 80.74 9.57 124.04 4.1 64 3.21 62 7.31 116 6.1 97.57 9.31 146.66 4.82 80 4.4 57 9.22 137 7.69 55.53 10.32 141.49 6.24 48 3.43 46.5 9.67 94.5 5.83 83.23 8.72 113.77 5 60 5.31 60 10.31 120 6.45 79.46 9 135.72 3.99 75 5.23 75 9.22 150 5.5 8.09 4.58 4.63 7.21 ile Doğu Kayını’nda prizma ve keskin kesiş teknikleri kullanılarak her bir tomruk özelliği için, teorik randıman ile program uygulamalı randıman değerleri dikkate alınarak yapılan Varyans Analizleri sonucunda teorik randıman ile program uygulamalı randıman arasında saptanan bu farklılığın istatistiki anlamda % 99 ve % 95 güven düzeyinde önemli olmadığı saptanmıştır. Bunun neticesi olarak programın Doğu Kayını’nda uygulanabilir olduğu ortaya çıkmaktadır. Esasında Doğu Kayını tomruklarının biçilmesinde oluşan bu farklılığın operatörün dikkatsizliği ve tomruğun tam silindirik olmamasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Araştırmada bulunan sektör randımanı ile program uygulamalı randıman arsındaki program uygulamalı randıman lehine olan önemli farklar, üreticinin bilgisayar programını kullanması halinde büyük kazanç sağlayacağını ve dolayısıyla ülke ekonomisine büyük katkıda bulunacağını göstermektedir. LEWIS ve HALLOCK (1974), sınırlı sürede en iyi biçme yönteminin seçilmesi ve kereste randımanı maksimizasyonunu sağlayan en iyi açılma yüzeyi (Best Opening Face (BOF)) adında geliştirdikleri programın kullanılabilirliğini kanıtlamak için yumuşak ağaç biçen kereste fabrikasında yaptıkları uygulama sonucu, BOF programının kullanılması ile kereste kantite randıman optimizastonu söz konusu olduğunda en az % 10’luk bir iyileşme, fiyat maksimizasyonu söz konusu olduğunda ise daha yüksek bir iyileşmenin olduğunu belirtmişlerdir (LEVIS ve HALLOCK, 1974). STEELE ve ark., (1993), sert ağaç tomrukların keskin kesiş metodu biçilmesinde BOF (Best Opening Face) programının kullanılması ile kantite randımanındaki değişmeyi tespit etmek maksadıyla 3.7 m uzunluğunda ve 40.64 cm çapında, enine kesiti yuvarlak 24 adet Kırmızı Meşe (Quercus spp.) tomruğunu biçmeleri sonucunda; kantite randımanında yaklaşık 7.077 dm3’lük bir artma olduğunu ve maksimum fiyat elde etmek, bir başka deyişle kalite randımanını arttırmak için her bir tomruktaki iç kusur yerlerinin tam olarak bilinmesinin gerektiğini, bunun ise iç kusur tarama sistemlerinin kullanılması ile sağlanabileceğini belirtmişlerdir (STEELE ve ark., 1993). 17 ADAMS (1996), sert ağaç kereste fabrikalarında ekonomik ve ekonomik olmayan analizler için geliştirdiği PC-SOLVE III bilgisayar programının kullanılması ile randımanın ve üretimin artırılabileceği, artıkların ve fiyatların azaltılabileceği ve ürün kalitesinin iyileştirilebileceğini ifade etmiştir (ADAMS, 1996). WIEDENBECK ve DWYER (2000), kereste fabrikası yöneticilerine randımanı arttırmak için geliştirdikleri Microsoft Access tabanlı, kolay kullanımlı, zengin içerikli ve esnek bir yapıya sahip SOLVE 2000 adındaki bilgisayar programının işlem kontrol stratejileri ihtiva eden kereste fabrikaları için yol gösterici bir araç olabileceğini ifade etmişlerdir (WIEDENBECK ve DWYER, 2000). ÖZŞAHİN (1997) düzgün gövdeli, uzunlukları 3 m, çapları 20-30 cm arasında değişen toplam 30 adet okaliptus tomruğu biçtiği deneysel çalışmada ortalama % 66.2’lik randımanla toplam 2986.970 dm3 ürün elde ederken, aynı tomrukları bilgisayar programı yardımıyla biçmeleri sonucu % 71.7’lik randımanla toplam 3236.965 dm3 ürün elde etmiştir. Çalışmasının sonunda; yaptığı deneysel çalışmada, hazırladığı bilgisayar programını kullanması halinde elde ettiği ürünlerin hacminde 249.995 dm3 ve randımanında % 5.5’lik bir artış sağlayabildiğini, deneysel ve teorik randıman değerleri arasındaki 1.13 ile 11.05 arsında değişen farkın biçme işlemini yapan operatörün tomrukları biçerken verdiği kararlarda isabetli olamadığından kaynaklandığını ifade etmiştir (ÖZŞAHİN, 1997). KORKUT (2003) çap düşüşü olmayan, çap düşüşü 1 cm/m, 2 cm/m ve 3 cm/m, tomruk uzunluğu 3, 4 ve 5 m ve ülkemizde en fazla bulunan 25-50 cm arasındaki tomruk çap sınıflarından toplam 46 adet 3. sınıf Doğu Kayını tomruğu biçmiştir. Çalışmasının sonunda; yaptığı deneysel çalışmada, hazırladığı bilgisayar programını kullanması halinde elde ettiği ürünlerin kantite randımanında prizma kesişte 7.69, keskin kesişte 5.31’lik bir artış sağlayabildiğini ifade etmiştir (KORKUT, 2003). Kereste üretiminde bilgisayar programlarının kullanılması ile randımanın arttığını gösteren yurt içi ve yurt dışı çalışmalar mevcuttur. Örneğin; LEWIS ve HALLOCK (1974), kereste randımanı maksimizasyonunu sağlayan en iyi açılma yüzeyi (Best Opening Face (BOF)) adında geliştirdikleri programın kullanılabilirliğini kanıtlamak için yumuşak ağaç biçen kereste fabrikasında yaptıkları uygulama sonucu kantite randımanda en az % 10’luk bir iyileşme; STEELE ve ark. (1993), 18 Kırmızı Meşe (Quercus spp.) tomruklarının keskin kesiş metodu biçilmesinde BOF (Best Opening Face) programının kullanılması ile kantite randımanında yaklaşık 7.077 dm3’lük bir artma; ÖZŞAHİN, (1997) Okaliptus tomruklarını prizma kesiş tekniği ile Rokopina adlı bilgisayar programını kullanarak biçmesi sonucu randımanda % 5.5’lik bir artış sağlayabildiğini ifade etmişlerdir. YARARLANILAN KAYNAKLAR ADAMS, E. L. 1996: PC-SOLVE III User’s Manual: A Procedural Guide for Computer-Based Sawmill Analysis, USDA Forestry Service, Northeastern Forest Experiment Station, General Technical Report NE-215. ANONİM, 2001: Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Ormancılık Özel İhtisas Komisyonu Raporu, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Yayın No: DPT:2531-ÖİK:547, ISBN: 975-19-2555-X. BOZKURT, A.Y., ERDİN, N. 2000: Odun Anatomisi, İ.Ü. Yayın No. 4263, O.F. Yayın No. 466, ISBN 975-404-592-5. BERKEL, A. 1941: Şark Kayını (Fagus orientalis Lipsky) nin Teknolojik Vasıfları ve İstimali Hakkında Araştırmalar, T.C. Yüksek Ziraat Enstitüsü Rektörlüğü, Sayı: 118, Ankara. FISCHER, R. 1971: Sägewerkstechnik, Veb Fachbuchverlag Leipzig, Lizenznummer: 114-210/44/71, Deutsche Demokratische Republik. KORKUT, S. 2003: Kereste Üretiminde Optimizasyon Üzerine Araştırmalar, İ.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi. LEWIS, D. W. and HALLOCK, H. 1974: Best Opening Face Programme, Australian Forest Industries Journal, pp.21-31, November 1974. ÖZŞAHİN, Ş. 1997: Okaliptus (Eucalyptus camaldulensis) Odunundan Kereste Üretimi Ve Bilgisayar Programı Yardımıyla Randıman Hesaplamaları, K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon. STEELE, P. H., WAGNER, F. G., KUMAR, L., ARAMAN, P. A. 1993: The Value Versus Volume Yield Problem for Live-Sawn Hardwood Sawlogs, Forest Products Journal, 43 (9): 35-40. SUN, 0. 1985: Kayın, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, El Kitabı Dizisi 1, Muhtelif Yayınlar Serisi: 42, Ankara. WIEDENBECK, J. and DWYER, J. 2000: Sawmill Performance Systems for Industry: SOLVE 2000, PROCEEDİNGS of The 2000 Hardwood Research Symposium, May 12 2000, Valley Resort; WV, Canaan. 19 Ek Tablo: 1- Çap Düşüşü Olmayan Doğu Kayını Tomruklarının Prizma Kesiş Metodu ile Biçilmesinde Elde Edilen Teorik ve Deneysel Çalışma Sonuçları İle Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Verilerin Karşılaştırılması. Append. Table: 1- A Comparison of Theoric and Experimental Results of Cant Sawing of Non-tapered Beech Logs. Tomruk 20 Teorik Çalışma Sonuçları (Bilgisayar Programı) Rt tiuç tkuç gd Kereste n TVk 3 (%) (cm/m) Boyutları adet (dm ) a kxgxu (cm) 31 31 5x22x400 3 222.4 73.65 2.2x22x400 2 2.2x16x400 2 2.2x13x400 2 33 33 5x25x400 3 263.6 77.01 2.2x25x400 2 2.2x20x400 2 2.2x10x400 2 2.2x9x400 2 35 35 5x25x400 4 291.78 75.78 2.2x22x400 2 2.2x16x400 2 2.2x14x400 2 37 37 - 47 47 - 5x25x400 2.2x25x400 2.2x20x400 2.2x19x400 5x25x400 2.2x20x400 2.2x18x400 4 2 2 2 9 2 2 312.01 72.51 517.6 Deneysel Çalışma Sonuçları a-b Kereste n TVk Ru R Boyutları adet (dm3) (%) (%) kxgxu (cm) b 5x22x400 3 212.96 70.51 3.14 2.2x20x400 2 2.2x14x400 2 2.2x12x400 2 5x25x400 3 253.84 74.22 2.79 2.2x22x400 2 2.2x19x400 2 2.2x10x400 2 2.2x8x400 2 5x25x400 4 282.72 73.43 2.35 2.2x20x400 2 2.2x15x400 2 2.2x12x400 2 5x25x400 2.2x22x400 2.2x18x400 2.2x14x400 74.56 5x25x400 2.2x16x400 2.2x14x400 4 2 2 2 9 2 1 295.04 68.61 3.9 502.8 72.44 2.12 Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Veriler Kereste n TVk Rs Boyutları adet (dm3) (%) kxgxu (cm) c 5x22x400 3 198.88 65.85 2.2x18x400 2 2.2x11x400 2 2.2x9x400 2 5x25x400 3 239.76 70.10 2.2x20x400 2 2.2x15x400 2 2.2x9x400 2 2.2x8x350 2 5x25x400 4 270.4 70.23 2.2x18x400 2 2.2x13x400 2 2.2x10x400 1 2.2x8x400 1 5x25x400 4 282.72 65.74 2.2x19x400 2 2.2x17x400 2 2.2x11x400 2 5x24x400 9 469.84 67.70 2.2x12x400 2 2.2x11x400 1 2.2x8x400 1 b-c R (%) 4.66 4.12 3.2 2.87 4.74 Ek Tablo: 2- Çap Düşüşü Olan Doğu Kayını Tomrukların Prizma Kesiş Metodu ile Biçilmesinde Teorik ve Deneysel Çalışma Sonuçları ile Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Verilerin Karşılaştırılması. Append. Table: 2- A Comparison of Theoric and Experimental Results of Cant Sawing of Tapered Beech Logs. Tomruk Teorik Çalışma Sonuçları tkuç gd (cm/m) 27 31 1 32 36 1 41 45 1 31 39 2 33 41 2 21 tiuç Kereste Boyutları kxgxu (cm) 5x18x400 2.2x17x400 2.2x12x400 2.2x9x290 n adet TVk (dm3) 3 2 2 2 170.7 5x20x400 2.2x18x400 2.2x17x400 2.2x10x310 2.2x10x260 5x22x400 2.2x30x400 2.2x24x400 2.2x16x400 2.2x14x400 5x20x400 2.2x17x400 2.2x16x375 2.2x13x250 2.2x13x225 2.2x8x85 5x22x400 2.2x19x400 2.2x17x400 2.2x15x285 2.2x14x245 2.2x10x125 2.2x8x80 4 2 2 2 2 6 2 2 2 2 4 2 2 2 2 2 4 2 2 2 2 2 2 248.18 68.31 Rt (%) a 64.58 411 70.72 247.1 64.20 282 65.57 Deneysel Çalışma Sonuçları a-b n adet TVk (dm3) R (%) 3 1 1 2 2 4 2 2 2 2 6 2 2 2 2 4 2 2 2 2 2 4 4 2 2 2 2 Kereste Boyutları kxgxu (cm) 5x18x400 2.2x15x400 2.2x12x400 2.2x10x400 2.2x8x400 5x20x400 2.2x15x400 2.2x12x400 2.2x10x400 2.2x8x400 5x22x400 2.2x26x400 2.2x22x400 2.2x14x400 2.2x12x400 5x20x400 2.2x17x400 2.2x13x350 2.2x12x250 2.2x10x200 2.2x8x60 5x22x400 2.2x17x400 2.2x12x250 2.2x15x250 2.2x10x100 2.2x8x60 163.4 Ru (%) b 61.90 2.68 239.2 65.89 2.42 394.24 67.85 2.87 236.91 61.53 2.67 265.45 61.73 3.84 Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Veriler n TVk Kereste Rs adet (dm3) Boyutları (%) kxgxu (cm) c 150.32 56.93 2 5x18x400 3 2.2x15x400 1 2.2x10x400 2 2.2x9x400 2 2.2x8x400 209.12 57.60 4 5x18x400 2 2.2x13x400 2 2.2x10x400 2 2.2x8x400 2 2.2x8x350 350.88 60.39 6 5x20x400 2 2.2x23x400 2 2.2x19x400 2 2.2x13x400 2 2.2x8x400 214.7 55.76 4 5x19x400 2 2.2x15x400 2 2.2x11x350 2 2.2x10x250 2 2.2x10x150 2 2.2x8x50 231.72 53.88 4 5x20x400 2 2.2x15x400 2 2.2x11x400 2 2.2x10x250 2 2.2x8x250 2 2.2x10x100 2 2.2x8x50 b-c R (%) 4.97 8.29 7.46 5.77 7.85 Ek Tablo 2’nin Devamı. Append. Continue Table 2. Tomruk tiuç tkuç gd (cm/m) 45 2 28 39 3 31 43 3 35 46 3 22 37 Teorik Çalışma Sonuçları Rt Kereste n TVk 3 (%) Boyutları adet (dm ) a kxgxu (cm) 5x28x400 4 355.4 67.27 2.2x25x400 2 2.2x19x400 2 2.2x17x330 2 2.2x15x250 2 2.2x12x175 2 2.2x9x90 2 5x15x400 4 216.86 61.48 2.2x19x390 2 2.2x17x290 2 2.2x16x275 2 2.2x14x180 2 2.2x13x160 2 2.2x8x65 2 5x25x400 3 270.2 62.80 2.2x22x400 2 2.2x20x330 2 2.2x17x240 4 2.2x13x140 2 2.2x13x135 2 5x25x400 4 333.9 64.78 2.2x22x400 2 2.2x19x330 2 2.2x19x315 2 2.2x16x220 2 2.2x16x200 2 2.2x11x105 2 2.2x11x90 2 Deneysel Çalışma Sonuçları Kereste n TVk Ru 3 Boyutları adet (dm ) (%) kxgxu (cm) b 5x28x400 4 338.84 64.17 2.2x22x400 2 2.2x18x400 2 2.2x17x300 2 2.2x12x250 2 2.2x10x100 4 a-b R (%) 5x15x400 2.2x17x350 2.2x17x250 2.2x13x150 2.2x8x60 4 2 4 4 2 202.85 59.31 2.07 5x25x400 2.2x20x400 2.2x20x300 2.2x15x250 2.2x10x150 2.2x10x100 5x25x400 2.2x20x400 2.2x14x320 2.2x17x300 2.2x16x200 2.2x10x100 2.2x10x80 3 2 2 4 2 2 4 2 2 2 4 2 2 255.6 59.44 3.36 313.42 62.43 2.35 3.1 Mevcut Durum Kereste n TVk 3 Boyutları adet (dm ) kxgxu (cm) 5x26x400 4 314.04 2.2x20x400 2 2.2x18x400 2 2.2x15x300 2 2.2x12x250 2 2.2x10x100 2 2.2x8x50 2 5x14x400 4 170.96 2.2x15x350 2 2.2x15x250 2 2.2x11x200 2 2.2x9x100 4 2.2x8x50 2 5x24x400 2.2x20x400 2.2x17x300 2.2x13x250 2.2x9x150 2.2x8x100 5x23x400 2.2x18x400 2.2x11x300 2.2x15x250 2.2x13x200 2.2x9x100 2.2x8x50 3 2 2 3 3 2 4 2 2 2 2 4 2 235.52 Rs (%) c 59.47 b-c R (%) 4.7 49.98 9.33 54.77 4.67 267.82 53.35 9.08 Ek Tablo: 3- Tomruk Uzunluğu 3, 4 ve 5 m Olan Doğu Kayını Tomrukların Prizma Kesiş Metodu ile Biçilmesinde Teorik ve Deneysel Çalışma Sonuçları ile Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Verilerin Karşılaştırılması. Append. Table: 3- A Comparison of Theoric and Experimental Results of Cant Sawing of Log Length (3,4 and 5 m) Beech Logs. Tomruk tiuç 32 Teorik Çalışma Sonuçları (Bilgisayar Programı) Kereste n TVk Rt tkuç gd 3 (cm/m) Boyutları adet (dm ) (%) kxgxu (cm) a 35 1 5x25x300 3 185.4 70.11 2.2x24x300 2 2.2x18x300 2 2.2x9x235 2 2.2x9x230 2 Deneysel Çalışma Sonuçları Kereste Boyutları kxgxu (cm) 5x25x300 2.2x20x300 2.2x16x300 2.2x10x200 2.2x8x150 n adet TVk 3 (dm ) 3 2 2 2 2 174.1 Ru (%) b 68 a-b R (%) 2.11 39 1 5x25x300 2.2x24x300 2.2x18x300 2.2x17x300 5 2 2 2 265.7 68.40 5x25x300 2.2x21x300 2.2x14x300 2.2x10x300 4 2 2 2 209.4 65.03 3.37 38 41 1 5x25x300 2.2x16x300 2.2x8x300 2.2x8x200 5 4 2 2 247.34 69.08 3.19 33 1 5 2 2 2 2 4 2 2 2 265.7 72.27 29 5x25x300 2.2x21x300 2.2x20x300 2.2x11x295 2.2x10x230 5x18x400 2.2x16x400 2.2x11x395 2.2x9x250 201.6 66.78 5x18x400 2.2x15x400 2.2x11x350 2.2x9x200 4 2 2 2 195.26 64.65 2.13 33 37 1 5x25x400 2.2x25x400 2.2x20x400 2.2x11x365 2.2x11x350 3 2 2 2 2 264.1 68.61 5x25x400 2.2x22x400 2.2x20x400 2.2x10x350 2.2x9x300 3 2 2 2 2 251.2 65.24 3.37 23 36 Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Veriler Kereste n TVk Rs 3 Boyutları adet (dm ) (%) kxgxu (cm) c 5x24x300 3 161.85 63.22 2.2x18x300 2 2.2x14x300 2 2.2x9x200 2 2.2x8x150 1 2.2x8x60 1 5x23x300 4 189.92 58.98 2.2x19x300 2 2.2x12x300 2 2.2x10x300 1 2.2x8x250 1 5x23x300 5 223.54 62.44 2.2x13x300 4 2.2x8x300 2 2.2x8x200 1 2.2x8x150 1 5x17x400 4 182.2 60.33 2.2x13x400 2 2.2x10x350 2 2.2x8x250 1 2.2x8x200 1 5x24x400 3 233.49 60.64 2.2x20x400 2 2.2x17x400 2 2.2x9x350 2 2.2x8x300 2 b-c R (%) 4.78 6.05 6.64 4.32 4.6 Ek Tablo 3’ün Devamı Append. Continue Table 3. tiuç Tomruk tkuç gd (cm/m) Teorik çalışma sonuçları Rt Kereste n TVk 3 (%) Boyutları adet (dm ) a kxgxu (cm) 5x25x400 5 355.9 70.77 2.2x21x400 2 2.2x20x400 2 2.2x12x360 2 2.2x11x295 2 5x18x500 4 253.9 65.14 2.2x16x500 2 2.2x12x455 2 2.2x10x315 2 Deneysel çalışma sonuçları Kereste n TVk Ru 3 Boyutları adet (dm ) (%) kxgxu (cm) b 5x25x400 5 344.6 68.64 2.2x20x400 4 2.2x10x300 2 2.2x10x250 2 a-b R (%) 5x18x500 22x12x500 2.2x10x400 2.2x10x300 4 2 2 2 237.2 62.91 2.23 42 1 29 34 1 32 37 1 5x20x500 2.2x18x500 2.2x14x500 2.2x11x370 2.2x11x325 4 2 2 2 2 313.06 66.95 5 x20x500 2.2x16x500 2.2x12x500 2.2x10x350 2.2x10x300 4 2 2 2 2 290.2 63.92 3.03 39 43 1 5x25x500 2.2x23x500 2.2x22x500 2.2x14x500 2.2x12x445 5 2 2 2 2 465.6 70.50 5x25x500 2.2x21x500 2.2x12x500 2.2x10x400 5 4 2 2 448.9 68.01 2.49 24 38 2.13 Mevcut durum Kereste n TVk Rs 3 Boyutları adet (dm ) (%) kxgxu (cm) c 5x24x400 5 292.14 58.19 2.2x17x400 4 2.2x10x300 2 2.2x10x250 1 2.2x8x200 1 5x17x500 4 217.52 57.69 22x10x500 2 2.2x9x400 2 2.2x8x300 1 2.2x8x250 1 5 x18x500 4 257.88 56.80 2.2x14x500 2 2.2x10x500 2 2.2x9x350 2 2.2x9x300 1 2.2x8x300 1 5x24x500 5 421.44 63.85 2.2x19x500 4 2.2x10x500 2 2.2x10x400 1 2.2x8x400 1 b-c R (%) 10.4 5 5.22 7.12 4.16 Ek Tablo: 4- Çap Düşüşü Olmayan Doğu Kayını Tomruklarının Keskin Kesiş Metodu ile Biçilmesinde Elde Edilen Teorik ve Deneysel Çalışma Sonuçları ile Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Verilerin Karşılaştırılması. Append. Table: 4- A Comparison of Theoric and Experimental Results of Live Sawing of Non-tapered Beech Logs. Tomruk Teorik Çalışma Sonuçları (Bilgisayar Programı) Rt Kereste n TVk 3 Boyutları adet (dm ) (%) a kxgxu (cm) 5x28x400 1 224 84.75 5x26x400 2 5x16x400 2 tkuç gd (cm/m) 29 29 - 33 33 - 5x32x400 5x30x400 5x23x400 1 2 2 276 80.63 36 36 - 5x35x400 5x31x400 5x21x400 2 2 2 348 85.44 41 41 - 87.07 45 - 1 2 2 2 2 2 2 2 460 45 5x40x400 5x39x400 5x34x400 5x22x400 5x44x400 5x41x400 5x35x400 5x20x400 560 87.99 25 tiuç Deneysel Çalışma Sonuçları Kereste Boyutları kxgxu (cm) 5x27x400 5x26x400 5x24x400 5x15x400 5x31x400 5x29x400 5x28x400 5x26x400 5x20x400 5x34x400 5x33x400 5x30x400 5x20x400 5x39x400 5x38x400 5x32x400 5x21x400 5x43x400 5x40x400 5x34x400 5x32x400 5x18x400 a-b n adet TVk 3 (dm ) 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 2 2 1 2 2 2 2 2 1 1 2 214 Ru R (%) (%) b 81.06 3.69 268 78.36 2.27 334 82.06 2.38 442 83.71 3.36 536 84.27 3.72 Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Veriler Rs Kereste n TVk 3 (%) Boyutları adet (dm ) c kxgxu (cm) 5x27x400 1 208 78.78 5x25x400 1 5x22x400 1 5x15x400 2 5x31x400 1 250 73.09 5x29x400 1 5x28x400 1 5x23x400 1 5x14x400 1 5x34x400 1 316 77.64 5x32x400 1 5x28x400 2 5x18x400 2 5x39x400 1 426 80.68 5x37x400 2 5x30x400 2 5x20x400 2 5x42x400 2 496 81.57 5x37x400 2 5x32x400 1 5x28x400 1 5x15x400 2 b-c R (%) 2.28 5.27 4.42 3.03 2.7 Ek Tablo: 5- Çap Düşüşü Olan Doğu Kayını Tomrukların Keskin Kesiş Metodu ile Biçilmesinde Teorik ve Deneysel Çalışma Sonuçları ile Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Verilerin Karşılaştırılması Append. Table: 5- A Comparison of Theoric and Experimental Results of Live Sawing of Tapered Beech Logs. Tomruk Teorik Çalışma Sonuçları (Bilgisayar Programı) Rt Kereste n TVk 3 Boyutları adet (dm ) (%) a kxgxu (cm) 5x25x400 2 180 68.10 5x20x400 2 tkuç gd (cm/m) 27 31 1 32 36 1 5x31x400 5x29x400 5x22x400 1 2 2 266 73.22 40 44 1 5x39x400 5x38x400 5x32x400 5x20x400 1 2 2 2 438 79 27 34 2 5x29x400 5x20x400 2 2 196 69.50 33 41 2 5x32x400 5x30x400 5x23x400 1 2 2 276 64.14 26 tiuç Deneysel Çalışma Sonuçları Kereste Boyutları kxgxu (cm) 5x25x400 5x19x400 5x17x400 5x31x400 5x27x400 5x25x400 5x21x400 5x40x400 5x38x400 5x35x400 5x28x400 5x18x400 5x30x400 5x25x400 5x20x400 5x18x400 5x34x400 5x29x400 5x26x400 5x22x400 5x18x400 a-b 172 Ru (%) b 65.15 2.95 250 68.87 4.35 410 74 5 186 65.95 3.55 258 60 4.14 n adet TVk 3 (dm ) 2 1 1 1 1 1 2 1 1 1 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 R (%) Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Veriler Rs Kereste n TVk 3 (%) Boyutları adet (dm ) c kxgxu (cm) 5x23x400 2 156 59.09 5x17x400 1 5x15x400 1 5x30x400 1 238 65.56 5x26x400 1 5x23x400 1 5x20x400 2 5x38x400 1 392 70.75 5x36x400 1 5x34x400 1 5x28x400 2 5x16x400 2 5x30x400 1 170 60.28 5x21x400 1 5x19x400 1 5x15x400 1 5x32x400 1 242 56.27 5x27x400 1 5x24x400 1 5x22x400 1 5x16x400 1 b-c R (%) 6.06 3.31 3.25 5.67 3.73 Ek Tablo 5’in Devamı Append. Continue Table 5. Tomruk Teorik Çalışma Sonuçları (Bilgisayar Programı) Kereste n TVk Rt 3 Boyutları adet (dm ) (%) kxgxu (cm) a 5x36x400 2 364 68.90 5x32x400 2 5x23x400 2 27 tiuç tkuç gd (cm/m) 37 45 2 31 42 3 5x30x400 5x28x400 5x20x400 1 2 2 252 61.87 27 38 3 5x30x400 5x20x400 2 2 200 58.47 39 50 3 5x43x400 5x38x400 5x31x400 5x18x400 1 2 2 2 434 71.38 Deneysel Çalışma Sonuçları Kereste Boyutları kxgxu (cm) 5x38x400 5x34x400 5x31x400 5x25x400 5x18x400 5x35x400 5x32x400 5x24x400 5x16x300 5x31x400 5x22x400 5x16x400 5x41x400 5x38x400 5x28x400 5x15x400 n adet TVk 3 (dm ) 1 1 1 1 2 1 1 1 2 1 1 2 1 2 2 2 a-b 328 Ru (%) b 62.12 R (%) 6.78 230 56.51 2.36 170 49.70 8.77 406 66.77 4.61 Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Veriler Kereste n TVk Rs 3 Boyutları adet (dm ) (%) kxgxu (cm) c 5x36x400 1 308 58.33 5x33x400 1 5x29x400 1 5x22x400 1 5x17x400 2 5x34x400 1 215 52.82 5x31x400 1 5x20x400 1 5x15x300 2 5x30x400 1 150 46.72 5x17x400 1 5x14x400 2 5x40x400 1 384 63.15 5x36x400 2 5x27x400 2 5x13x400 2 b-c R (%) 3.79 3.69 2.98 3.62 Ek Tablo: 6- Tomruk Uzunluğu 3, 4 ve 5 m Olan Doğu Kayını Tomrukların Keskin Kesiş Metodu ile Biçilmesinde Teorik ve Deneysel Çalışma Sonuçları ile Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Verilerin Karşılaştırılması. Append. Table: 6- A Comparison of Theoric and Experimental Results of Live Sawing of Log Length (3, 4 and 5 m) Beech Logs. Tomruk Teorik Çalışma Sonuçları Kereste Boyutları kxgxu (cm) 5x28x300 5x20x300 n adet TVk 3 (dm ) 30 gd (cm/ m) 1 2 2 144 Rt (%) a 78.26 34 37 1 5x33x300 5x29x300 5x17x300 2 2 2 237 82.06 44 47 1 81.13 32 1 1 2 2 2 2 2 387 28 5x44x300 5x42x300 5x37x300 5x28x300 5x30x400 5x21x400 204 72.34 34 38 1 5x35x400 5x29x400 5x17x400 2 2 2 324 79.60 tiuç tku ç 27 Deneysel Çalışma Sonuçları 28 Kereste Boyutları kxgxu (cm) 5x28x300 5x18x300 5x15x300 5x32x300 5x28x300 5x26x300 5x16x300 5x45x300 5x41x300 5x36x300 5x25x300 5x30x400 5x27x400 5x20x400 5x35x400 5x32x400 5x28x400 5x16x400 n adet 2 1 1 2 1 1 2 1 2 2 2 1 1 2 1 1 2 2 TVk 3 (dm ) Ru (%) b 133.5 72.55 225 a-b R (%) 5.71 78.12 3.94 361.5 75.78 5.35 194 68.79 3.55 310 76.16 3.44 Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Veriler Kereste n TVk Rs 3 Boyutları adet (dm ) (%) kxgxu (cm) c 5x27x300 2 123 66.84 5x16x300 1 5x12x300 1 5x35x300 2 205.5 71.35 5x27x300 1 5x25x300 1 5x15x300 2 5x42x300 1 345 72.32 5x40x300 2 5x32x300 2 5x22x300 2 5x30x400 1 178 63.12 5x25x400 1 5x17x400 2 5x34x400 1 290 71.25 5x31x400 1 5x25x400 2 5x15x400 2 b-c R (%) 5.71 6.77 3.46 5.67 4.91 Ek Tablo 6’nın Devamı Append. Continue Table 6. Tomruk Teorik Çalışma Sonuçları (Bilgisayar Programı) Rt Kereste n TVk 3 (%) Boyutları adet (dm ) a kxgxu (cm) 5x48x400 2 596 82.32 5x42x400 2 5x36x400 2 5x23x400 2 5x30x500 1 285 75.59 5x26x500 2 5x16x500 2 tkuç 46 50 gd (cm/ m) 1 29 34 1 33 38 1 5x35x500 5x30x500 5x21x500 1 2 2 342.5 71.20 42 47 1 5x43x500 5x40x500 5x35x500 5x24x500 1 2 2 2 602.5 79.27 29 tiuç Deneysel Çalışma Sonuçları Kereste Boyutları kxgxu (cm) 5x47x400 5x40x400 5x35x400 5x18x400 5x31x500 5x24x500 5x15x500 5x13x500 5x34x500 5x31x500 5x28x500 5x20x500 5x44x500 5x38x500 5x32x500 5x22x500 5x20x500 n adet TVk 3 (dm ) 2 2 2 2 1 2 1 1 1 1 1 2 1 2 2 1 1 560 a-b Ru (%) b 77.34 4.98 267.5 70.95 4.64 322.5 67.04 4.16 565 74.34 R (%) 4.93 Geleneksel Yöntemle Elde Edilen Veriler Kereste n TVk Rs 3 Boyutları adet (dm ) (%) kxgxu (cm) c 5x47x400 2 536 72.23 5x38x400 2 5x33x400 2 5x16x400 2 5x30x500 1 247.5 65.64 5x22x500 2 5x15x500 1 5x10x500 1 5x32x500 1 305 63.40 5x27x500 1 5x23x500 1 5x20x500 2 5x43x500 1 527.5 69.40 5x36x500 2 5x28x500 2 5x22x500 1 5x18x500 1 b-c R (%) 5.11 5.31 3.64 4.96 30 YAZIM KURALLARI DOA (Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü) Dergisi, Ormancılıkla doğrudan veya dolaylı olarak ilişkili, Enstitü elemanları ile Enstitü dışındaki araştırıcı ve uygulayıcıların hazırladığı, daha önce başka bir yerde yayımlanmamış, çeşitli araştırma sonuçları, çeviri ve derleme makalelerin yer aldığı, yılda bir defa yayımlanan ve aşağıdaki yazım kurallarının uygulandığı bir yayındır. -Yazılar bilgisayar ile Winword’de Times New Roman karakterinde, 12 punto, tek aralık ile yazılmış ve normal Word Document olarak saklanmış, bütün tablo ve şekiller metin içine yerleştirilmiş olmalı, kaynaklar ve şekiller dahil 30 sayfayı geçmemelidir. Sayfa yapısı ise üst 5.4 cm, alt 5.3 cm, sol 4.3 cm, sağ 4.2 cm olmalıdır. Yazılar disket veya CD ve bir nüsha çıktı ile gönderilmelidir. -Dergide yayımlanması istenilen yazı orijinal bir araştırmanın sonucu ise dispozisyon şu şekilde olmalıdır: Özet ve Anahtar Kelimeler (Türkçe ve Yabancı dilde), Giriş, Materyal ve Metod, Bulgular ve Tartışma, Sonuç ve Öneriler, Yararlanılan Kaynaklar, Ekler (Tablo, Harita, Şekil vb.) -Derleme ve makalelerde Özet ve Anahtar Kelimeler (Türkçe ve Yabancı dilde) bulunmalı, bunun haricinde belli bir dispozisyona uyma zorunluluğu yoktur. -Dergiye gönderilen çevirilerde, çevirisi yapılan eserin aslının fotokopileri yazı ekinde gönderilmelidir. -Kapak sayfasında eserin başlığı büyük harflerle, sayfaya ortalı, arial karakterde, bold, 14 punto olarak yazılmalı, başlık metne uygun, kısa, açık ve anlaşılır olmalıdır. Başlık yabancı dille de yazılmalıdır (12 punto, arial, açık). Başlığın altına yazar ya da yazarların adı ve soyadı (12 punto, arial, bold), adresleri (9 punto, arial, açık) yazılmalıdır. -Türkçe ve Yabancı dildeki Özet bölümleri en fazla 250’şer kelimeden oluşur. -Araştırma, bir tez özeti veya bir kurum tarafından desteklenmiş ise Türkçe ve Yabancı dildeki Özet bölümlerinde bu durum not olarak belirtilmelidir. -Ana bölüm başlıkları büyük harflerle 12 punto, arial, bold karakterde yazılmalı ve numaralandırılmalıdır (1. GİRİŞ, 2. METOD vb.). -Metin içerisinde önemli görülen kısımlar koyu ya da farklı karakterde yazılmalıdır. -Yayınlarda metrik ölçü sistemi esastır. -Kaynakçaların metin içerisinde verilişi: a) Cümle başında kaynakça verilmekte ise, yazarın soyadı büyük harflerle yazılıp parantez içinde o kaynakçanın yayın tarihi verilir. b) Cümle sonunda kaynakça verilmekte ise, parantez açılır ve yazarın soyadı yazılır, virgülden sonra kaynakçanın yayın tarihi eklenir. Parantez kapandıktan sonra nokta konur. c) İki yazarlı kaynakça belirtilirken iki yazarın soyadları arasına “ve” bağlacı konulur. İkiden daha fazla yazar durumunda ise ilk yazar soyadından sonra “ve ark.” kısaltması kullanılır. -Kaynakçaların Yararlanılan Kaynaklar bölümünde verilişi: a) Kullanılan bütün kaynaklar için yazarların soyadları dikkate alınarak, alfabetik sıralama yapılır. b) Yazarı açık olarak belirtilmeyen eserler için “Anonim” kelimesi kullanılır. c) Kaynak belirtirken büyük harflerle yazarın soyadı, virgül, adının baş harfleri, nokta ve virgülden sonra yayın tarihi yazılır. Kaynak olarak verilen bilimsel makale ise yazar adı/adları ve yayın tarihinden sonra makalenin tam başlığı, makalenin yer aldığı derginin adı, derginin cilt numarası, derginin sayısı, makalenin başlangıç ve bitiş sayfaları yazılmalıdır. Örnek: ÖZKURT, N., 1995: Okaliptüs’lerde Fenolojik Gözlemler. DOA Dergisi, No: 1, Sayfa: 46-63. Kullanılan kaynak bir kitap veya benzeri bir yayın (rapor, tez, bülten vb.) olması durumunda ise yazar adı/adları ve yayın tarihinden sonra eserin adı, varsa cilt numarası, baskı sayısı, varsa yayın numarası, toplam sayfa sayısı, basımevi ve basıldığı şehir şeklinde bir sıralama yapılmalıdır. Örnek: TÜFEKÇİ, S., 1999: Okaliptüs Fidanı Yetiştiriciliğinde Farklı Yetiştirme Ortamı ve Gübre Dozu Uygulamalarının Fidan Gelişimine Etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 78 sayfa, Adana. Bir kitap değişik kişiler tarafından yazılan bölümlerden meydana gelmiş ise ve editörü varsa, kaynakça olarak kullanılan bölümün yazar adı veya adları ve kitabın yayın tarihinden sonra bölümün başlığı, kitabın başlığı, büyük harflerle editörün adının baş harfi ve soyadı, kitabın baskı sayısı, bölümün yer aldığı sayfa numaraları, basımevi ve basım yeri yazılmalıdır. Örnek: GÜRSES, M.K., GÜLBABA, A.G. ve ÖZKURT, A., 1996: Çukurova Bölgesinde Tuzlu Toprakların Değerlendirilmesinde Okaliptüs (Eucalyptus) Türlerinin Kullanımı. Mersin Üniversitesi-Mühendislik Fakültesi, Tarım-Çevre İlişkileri Sempozyumu (13-15 Mayıs 1996) Bildiri Kitabı, Editörler: Y. Zeren ve S. Karbeyaz, Sayfa: 194-203, Selim Ofset Matbaacılık, Mersin. d) Aynı yazarların aynı yılda yayınlanmış birden fazla eserinden yararlanılmış ise, bu eserler yayın yılının sonuna “a”, “b”,... harfleri konularak ayırt edilmelidir. -Eserde kullanılan çizelge, şekil, harita, resim, grafik ve tablolar da isimlendirilip ardışık olarak numaralandırılmalı ve başlıkları yazılmalıdır. Çizelge, şekil, harita, resim ve grafik başlıkları altta ve tablo başlıkları ise üstte olmak üzere sayfayı ortalamış olarak yer almalıdır. Başlıklar/alt başlıklar Türkçe (10 punto, arial, bold) ve yabancı dilde (10 punto, arial, açık) yazılmalıdır. 12X18 cm’den büyük şekil,tablo vb. kabul edilmez. -Noktalama ve yazım için Türk Dil Kurumu Yazım Kılavuzu ve Türkçe Sözlüğüne uyulur. -Yayımlanan yazı ve çevirilerin her türlü sorumluluğu yazarlarına aittir.