Özet Kitapçığı - Hacettepe Üniversitesi
Transkript
Özet Kitapçığı - Hacettepe Üniversitesi
HACETTEPE UNIVERSITY Department of Translation and Interpreting Abstract Book ________________________________________________________ EXTRANSLATION IN THEORY AND PRACTICE REPRESENTATION OF TURKISH CULTURE THROUGH TRANSLATION ________________________________________________________ October 15-16, 2015 Ankara - Turkey www.extranslationturkey.hacettepe.edu.tr 2 Extranslation in Theory and Practice: Representation of Turkish Culture through Translation October 15-16, 2015 Hacettepe University Department of Translation and Interpreting Ankara - Turkey Symposium Organising Committee Prof. Dr. Ayfer Altay (Hacettepe University) Prof. Dr. Asalet Erten (Hacettepe University) Assist. Prof. Dr. Elif Ersözlü (Hacettepe University) Assist. Prof. Dr. Hilal Erkazancı Durmuş (Hacettepe University) Dr. Sinem Sancaktaroğlu Bozkurt (Hacettepe University) Res. Assist. Fatma Aksoy Şarkış (Hacettepe University) Res. Assist. Cihan Alan (Hacettepe University) Res. Assist. Nurel Cengiz (Hacettepe University) Res. Assist. Ceylan Yıldırım (Hacettepe University) Symposium Advisory Board Prof. Dr. Ayfer Altay (Hacettepe University) Prof. Dr. Berrin Aksoy (Atılım University) Prof. Dr. Asalet Erten (Hacettepe University) Prof. Johan Vandewalle (Gent University) Prof. Thierry Grass (Strazburg University) Prof. Jale Garibova (Azerbaijan University of Languıages) Dr. Nilüfer Demirkan Jones (Essex University) 3 KEYNOTE SPEAKERS Is there such a thing as Turkish Translation Studies? Luc VAN DOORSLAER KU Leuven (Belgium) & Stellenbosch University (South Africa) It has been extensively described how translation and/in Turkey has played an important role in several transformations and modernizations in Turkish society (very recently for instance in Tahir Gürçağlar, Paker & Milton 2015), ranging from Westernization to social reforms to the introduction of innovative ideas and images. Similar functions of translation have been studied in other countries, cultural or language areas, where imports and exports of translation were also linked to crosscultural, representational and innovation issues. Related questions can also be asked and are worth studying at a disciplinary meta level. To what extent has the recent flourishing of Translation Studies in Turkey contributed to a cultural or national image in the discipline? Are representational values visible and/or constructed through topic selection, periodization or otherwise? Besides dealing with the question of whether it is appropriate to use nation-based or culture-based formulations for the description of a scholarly discipline, it is worthwhile focusing on the concept of agents – in the discipline rather than in translation practice. Networks related to the institutionalization of Translation Studies in Turkey are placed in an international and comparative perspective. As such, the concepts of import and export (of scholarly ideas) are connected not only to the development of a discipline, but also to aspects of representation. Luc van Doorslaer is the director of CETRA, the Centre for Translation Studies at the University of Leuven (Belgium), where he works as a Professor in Translation and Journalism Studies. As a Research Fellow he is affiliated with Stellenbosch University (South Africa). Together with Yves Gambier, he is the editor of the online Translation Studies Bibliography (11th release 2014) and the four volumes of the new Handbook of Translation Studies (2010-13). His main research interests are: ideology and translation, journalism and translation, imagology and translation, institutionalization of Translation Studies. He has published extensively on these topics in leading journals and book series in Translation Studies. 4 Türk Kimliği: Özcülük ile İnşacılık Arasında Bir İkilem Örneği Suavi AYDIN Hacettepe Üniversitesi Türk kimliği, ulus inşa sürecinin en önemli parçası olarak, geç Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde inşa edilmiş ve bu inşa sürecine uygun bir resmî tarih yazımı ile desteklenmiştir. Tarih yazımının verileri, edebiyata, coğrafyaya, hukuka ve sanatın diğer alanlarına taşınarak Cumhuriyetin vatandaş ideali de bu kimlik üzerinden işlenmiştir. Türk kimliğine ilişkin bu ideal tablo, aynı zamanda özcü bir bakış açısı ile ulusun, tarihin başlangıcından bugüne uzanan lineer tarihi boyunca "Türk"ün kazandığı niteliklerin bir toplamı olarak görülmüş; ancak Türkiye yakın dönem tarihinin ortaya çıkardığı siyasî ve ideolojik mecralar bu kimlik modeline rakip kimlik tercihleri ile bu özcü modelin tartışılmasına neden olmuşlardır. Bu tebliğde bu özcü kimlik modelinin ana unsurları ele alınacak ve ardından Türk kimliğinin yapısal ve özcü bir aidiyet çerçevesi olmadığı, tarih içinde “Türk” atfının kazandığı bağlamların çeşitliliği gösterilerek bu kimlik modelinin, bütün ulusal kimlikler gibi iktidarın tercih ve seçimleri doğrultusunda örüntülenmiş bir yukarıdan inşa sürecinin (hegemonik) ürünü olduğu gösterilmeye çalışılacaktır. Suavi Aydın 1962 yılında Ankara’da doğdu. Lisans eğitimini Hacettepe Üniversitesi sosyoloji bölümünde tamamladı. Yüksek lisansını aynı alanda yaptıktan sonra, aynı üniversiteden sosyal/kültürel antropoloji alanında doktora derecesi aldı. Başlıca çalışmaları arasında Modernleşme ve Milliyetçilik (1993); Kimlik Sorunu, Ulusallık ve “Türk Kimliği” (1998); Mardin Tarihi. Cemaat-Aşiret-Devlet (2000, Oktay Özel, Kudret Emiroğlu ve Süha Ünsal ile birlikte); Antropoloji Sözlüğü (2003, Kudret Emiroğlu ile birlikte); Küçük Asya’nın Bin Yüzü: Ankara (2005, Kudret Emiroğlu, Ömer Türkoğlu ve Ergi Deniz Özsoy ile birlikte); “Amacımız Devletin Bekası”: Demokratikleşme Sürecinde Devlet ve Yurttaşlar (2005); “Biraz Adil, Biraz Değil...” Demokratikleşme Sürecinde Toplumun Yargı Algısı (2009, Mithat Sancar ile birlikte); 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi (2015, Yüksel Taşkın ile birlikte) başlıklı yayınlar bulunmaktadır. Ayrıca çeşitli akademik dergilerde ve derlemelerde kimlik sorunu, tarihyazıcılığı, devlet sorunu, düşünce tarihi, milliyetçilik, etnik gruplar ve aşiretler, yerleşme tarihi konularında çok sayıda makalesi ve kitap bölümü yayımlanmıştır. Halen Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi’nde öğretim üyesidir. 5 Translating from Turkish into Turkish: the Case of Namık Kemal's İntibah Johan VANDEWALLE Department of Translation, Interpreting and Communication, Ghent University (Belgium) The Turkish Language Reform, following the Alphabet Reform, in the 1930s created a new - more purified - variant of Turkish. As a result, present-day readers of Turkish are confronted with an insurmountable linguistic barrier when reading Turkish literary works from the late 19th century, even when these works are transcribed into the new alphabet. This situation necessitates intralingual translation from the Ottoman variant of Turkish into the modern language. As it was the first Turkish literary novel, dating from 1876, and it was written by Namık Kemal, a historically important Ottoman Turkish writer and political activist, İntibah ('The Awakening') has, to this day, been published by more than 40 different publishing houses. These publications were partly transcriptions, partly intralingual translations, or a combination of both. As will be shown in this presentation, intralingual translation is very similar to interlingual translation; consequently, intralingual translation from Ottoman Turkish to Modern Turkish shares many properties with extranslation from Turkish. In the case of İntibah, apart from the important linguistic differences, due to the time lapse, there is a chasm between the source and target culture. Social values have changed in such a way that the perception of the novel by present-day readers differs from that by the original readers. In the meantime, literary preferences have evolved, too, and the readership has changed: whereas İntibah had been written for the intellectual elites of that time, its intralingual translations now address the broader masses of the people. In this presentation, I will try to shed light on the different approaches and strategies applied by the intralingual translators to cope with these conditions. The most controversial translation of İntibah will appear to be the one by literature teacher Fazıl Yenisey from 1969, which has been reprinted by İnkılap Kitabevi to this day and which forms the basis for at least two other translations, published by other publishing houses. Johan Vandewalle is the head of the Turkish section at the Department of Translation, Interpreting and Communication at Ghent University in Belgium. After receiving his master’s degree in Civil Engineering and Architecture in 1983, he earned an 6 undergraduate degree in Slavonic Languages and a master’s degree in Oriental Languages in 1985, followed by a postgraduate degree in General Linguistics in 1986, all at Ghent University. He conducted research for the Ministry of Education on the acquisition of Dutch as a second language by migrant children in Belgium, and worked in the field of Computer Assisted Language Learning. In 1994, he founded, together with his wife, Orientaal vzw, Centre for Oriental Languages and Cultures, where he taught Turkish and Arabic. They developed a teaching method for Turkish, which was published as Haydi Türkçe Konuşalım 1 & 2. He was awarded several prizes for Turkish Language Teaching and for his extensive knowledge of languages. Before joining the Department of Translation, Interpreting and Communication in 2006, he ran his own translation bureau and worked as a sworn translator. In 2013, he completed his Phd in Linguistics at Ghent University with a dissertation on motion verbs in Russian, Turkish and Uzbek. He currently teaches Turkish Language Practice and Translation from Turkish to Dutch at the Department of Translation, Interpreting and Communication at Ghent University, and conducts research on intralingual translation from Ottoman Turkish to Modern Turkish. 7 SYMPOSIUM ABSTRACTS Türk Edebiyatının İngilizceye Çevirisinde Öncü Bir Atölye: Türk Edebiyatı Çevirmenleri Cunda Atölyesi (TEÇCA)/Cunda International Workshop for Translators of Turkish Literature (CIWTTL) Arzu AKBATUR Boğaziçi Üniversitesi TEÇCA Koordinatörü ve Yürütme Kurulu Üyesi Şehnaz TAHIR GÜRÇAĞLAR Boğaziçi Üniversitesi TEÇCA Yürütme Kurulu Üyesi Sunumumuz 2006 yılından beri düzenlenmekte olan Türk Edebiyatı Çevirmenleri Cunda Atölyesi’nin çalışmaları, yöntemi ve bu atölyeden hareketle uzun soluklu bir edebiyat çevirisi etkinliğinin düzenlenmesi ve yürütülmesi deneyimini ele alacaktır. Bu yıl onuncusu düzenlenecek olan atölye, bugüne dek Türk edebiyatından İngilizceye çevrilen onlarca yapıtın yayınlanmasına aracı ya da tanık olmuştur ve verdiği somut ürünler ve oluşturduğu özgün modelle Türkiye ve dünyadaki benzer atölyeler arasından sıyrılmaktadır. TEÇCA konusunda yapacağımız sunum, atölyenin ana çerçevesinden ve çalışma yönteminden kaynaklanan ve çeviride ilginç sorunsalları gündeme getiren bazı noktaları ele almamız için bir temel de oluşturacaktır. Bunlar arasında çevirmenlerin ana dilleri olmayan dillere edebiyat çevirisi yapma deneyimleri, ortak çeviri süreçleri, İngilizcede bir Türk edebiyatı “repertuvarı” oluşturma vizyonu ve yapıt ve yazarların seçimi, yeni çevirmenlerin keşfedilmesi ve eğitimine aracı olunması gibi konular yer almaktadır. Bu bağlamda, son dönemde Türk edebiyatından İngilizceye yapılan çeviriler içerisinde TEÇCA katılımcılarının katkıda bulundukları çeviriler, bu çevirilerde öne çıkan yazarlar ve metin türleri üzerinde de durulacaktır. 8 The Agony and the Pleasure of Translating Yaşar Kemal Berrin AKSOY Atılım University This paper applies Roland Barthes’ poststructuralist approach to the definition of a literary text for the purpose of evaluating the role of the translator focusing on the performance of translating Yaşar Kemal. Barthes’ approach regards the translator as a reader and a writer simultaneously who moves between cultures and languages. Barthes’ classification of literary texts as readerly, i.e., texts that give pleasure to the reader ,and writerly i.e. texts that give bliss to the reader yet pose a challenge and puts Yaşar Kemal’s translator in a hybrid position as taking pleasure and being challenged simultaneously, since Yaşar Kemal ‘s novels are the best examples of linguistically and contextwise writerly texts. Hence, the agony and the pleasure come to the fore for the translator in the process of translation in such a way as dealing with the translation of writerly qualities,yet, enjoying the pleasure of translating Yaşar Kemal to a foreign context. 9 Türk Kültürünün Çeviri Yoluyla Temsili: Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Çocuk ve Gençlik Hikayeleri Seçkisi Üzerine Bir İnceleme Nilüfer ALIMEN Yıldız Teknik Üniversitesi Edebi metinlerin çevirisinde bir kültürün nasıl temsil edileceğini belirleyen kurum veya kişiler arasında çevirmen, yayınevi ve editörün yanı sıra, devlet kurumları da yer alabilmektedir. Özellikle de söz konusu çeviri kendi kültürünün bir temsili olarak erek kültüre sunulacağı takdirde devlet kurumlarının çeviri süreci üzerinde daha çok söz sahibi olması mümkündür. Bu bildiride Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın internet sitesinde İngilizce çevirileri yayımlanan çocuk ve gençlik hikayeleri seçkisi İsrailli çeviribilim kuramcısı Gideon Toury’nin erek odaklı kuramı bağlamında, çeviri normları çerçevesinde incelenecektir (bkz. Toury,1980). Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın İngilizce internet sayfasında “Anthology of Children and Youth Stories of the Period of Republic” başlığı altında 25 adet çocuk ve gençlik hikayesinin İngilizce çevirileri okuyuculara sunulmuştur (http://www.kultur.gov.tr/EN,35706/anthology-of-children-and-youthstories-of-the-period-o-.html). Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Orhan Kemal, Halid Ziya Uşaklıgil, Sabahattin Ali gibi Türk edebiyatının önde gelen isimlerinin hikayeleri seçkide yer almaktadır. Bunun yanı sıra, çocuk edebiyatı yazarlarından Aytül Akay ve Hüseyin Yurttaş, gazeteci ve yazar Kürşat Başar da hikayeleri çevrilen diğer isimler arasındadır. Toury çeviriyi kültürel bir eylem olarak görmekte ve de çeviri eyleminin bir topluluk tarafından paylaşılan genel fikir ve değerler doğrultusunda kısıtlandığını öne sürmektedir (Krş. Toury, 1995: 54-5). Bu noktadan hareketle, ilk olarak öncül norm ve süreç öncesi çeviri normları bağlamında erek veya kaynak kültüre yakınlık, hangi yazarların ve metin türlerinin seçildiği, kaynak metinlerin yayımlandığı dönem, çeviri politikası ve çevirinin doğrudanlığı tespit edilmeye çalışılacak, bunun ardından kaynak ve erek metinler çeviri süreci normları bağlamında incelenerek erek metindeki ekleme veya çıkarmalar, sözcüksel öğeler ve deyişbilimsel özellikler ele alınacaktır. Sonuç olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yayımladığı çocuk ve gençlik hikayeleri seçkisi aracılığıyla Türk edebiyatı ve kültürünün erek kültürde nasıl temsil edilidiği çeviri(bilim) bağlamında açıklanmaya çalışılacaktır. 10 Yaşar Kemal, Elif Şafak ve Orhan Pamuk Örneklerinde Kültürel Temsil Aracı Olarak Edebiyat Çevirisi ve Süreç Normları Aslı Selcen ASLAN Yaşar Üniversitesi Duygu SEYMEN Yaşar Üniversitesi Günümüz çeviribilim yaklaşımları çeviriyi sosyal, kültürel ve siyasal etkenlerin kuşattığı bir eylem olarak tanımlamaktadır. Dolayısıyla, çeviri ediminin kültür bağımlı iletişimsel bir aktarım süreci olduğu söylenebilir. Bu sürecin sonucunda bir kültüre ait ürünler başka bir kültür ortamında konumlanır. Ürünün alımlanması erek okuyucunun beklentisi doğrultusunda şekillenirken, kaynak kültüre ait öğeler de bir şekilde erek kutba ulaşır. Diğer bir deyişle, çeviri kültürel bir temsil aracı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir topluma özgü kültürel değerleri içinde barındıran edebiyat alanındaki eserler çeviri yoluyla farklı bir dilde yeniden varolur ve üretildiği kültürü orada temsil eder. Her eserin çeviri süreci kendine özgüdür ve söz konusu süreçte farklı aktörler farklı yönlendirici roller üstlenebilir. Bu süreç edebiyat çevirisi için düşünüldüğünde, yönlendiren kimi zaman yazarın kendisi kimi zaman da eserin çevirmeni olabilmektedir. Öte yandan, gerek kaynak metnin ait olduğu gerekse erek metin olarak içinde yer alacağı sosyal ve kültürel ortam da süreci yönlendiren unsurlar arasındadır. Bu çalışmanın amacı, Türk kültürünün edebiyat çevirisi yoluyla farklı bir kültürde temsil eden, yurtdışında çeviri eserleri en çok tanınan Türk yazarlar olmaları açısından Yaşar Kemal, Elif Şafak ve Orhan Pamuk’un çalışma kapsamında belirlenen eserlerinin üretim ve çeviri süreçlerini ele alarak çeviribilimsel yaklaşımlar doğrultusunda değerlendirmektir. Çalışmanın ilk bölümünde, edebiyat çevirisinin bir kültürü temsil etme rolü irdelenecek ve seçilen eserlerin kaynak kültür yazın dizgesindeki konumları ele alınacaktır. Daha sonra, sözü edilen yazarların ve eserlerinin farklı kültürlerde tanınırlığının altında yatan olası nedenler çeviri süreçleri bağlamında ele alınarak bu süreçleri kuşatan farklı aktörler ve normlar incelenecektir. Sonuç olarak, çevirinin bir kültürü temsil etme rolü çeviribilimsel yaklaşımlar doğrultusunda ortaya koyulmaya çalışılacaktır. 11 Toplumsal Kimlik İmgesi Oluşumunda Edebiyatın Rolü Füsun BİLİR ATASEVEN Yıldız Teknik Üniversitesi Lale ARSLAN ÖZCAN Yıldız Teknik Üniversitesi Pınar GÜZELYÜREK ÇELİK Yıldız Teknik Üniversitesi Bildirimiz, bir proje oluşumu için oluşturduğumuz sorunsalımızı ve geliştirdiğimiz yöntemleri sizlerle paylaşmayı ve söz konusu edilen konunun önemini vurgulamayı amaçlamaktadır. Kimlik karmaşası yüzyılımızın önemli kavramlarından biridir. Çok sayıda kültür geleneğinin bir arada yaşanması, sınırların aşılmış olması ve kitle iletişim araçlarının hızlı gelişimiyle birlikte "kültürlerarasılık" kavramı, bazıları için zenginlik, bazıları içinse dinsel ya da ulusal ya da ırkçı ya da etnik nitelikteki önyargıları ifade etmektedir. 19. yüzyıldan itibaren, edebiyat toplumsal kimliğin oluşumda önemli rol oynamıştır. Bu bağlamda, özellikle romanlar, belli bir mesajı veya mesajlar bütününü aktarmalarından dolayı, kimlik oluşumunda doğrudan etki etmiştir. Yazar, roman kurgusu aracılığıyla, hem okurunun düşüncelerini belirli bir yönde etkilemeye ve yönlendirmeye hem de bireysel ve toplumsal kimliği sorgulamasını sağlamaya çalışır. Bu çerçeveden bakıldığında yazar diğer rollerinin yanısıra, kimlik sorgulama ve oluşturma görevini de üstlenecektir. Uluslararası bağlamda ve kültürlerarası ilişkilerde toplumlarda "farkındalık" yaratma, barış içinde yaşama yolunda atılan önemli bir adımdan olduğundan yola çıkarak, ve çeviri etkinliğinin kültürler arasında bir köprü niteliği taşıdığı göz önüne alınarak çevirinin toplumsal kimliği oluşturmadaki rolünü vurgulama amacındayız. Dolayısıyla bu çalışmada amaçlanan, çeviri yoluyla perçinlenen toplumsal kimlik ve kültürlerarası önyargılarla ilgili kavramların çeviribilim çerçevesinde irdelenmesi ve sosyokültürel önyargıların giderilmesinde çevirinin rolünü sorgulamaktır. 12 Veriler, yapılacak içerik çözümlemeleri, sosyo dilbilimsel çözümlemeler ve etnometodolojik nitel değerlendirmeler gibi bilimsel yöntemlere dayandırılacaktır. 13 La traduction volontaire en ligne au service de la promotion de la culture turque dans le monde arabe : le cas du sous titrage des séries télévisées turques (diziler) en arabe Taous Asmah BENHIDJEB Université Mouloud Mammeri Tizi Ouzou (Algérie) Le champ télévisuel arabe a connu la première série télévisée turque « «Gümüş », grâce à la chaîne satellitaire MBC sous le titre de « Nour ». Depuis, ces biens culturels, à savoir les différents genres de séries turques ont inondé les chaînes de télévision du Moyen-Orient jusqu’au Maghreb. Mais avec la généralisation de l’utilisation des nouvelles technologies, un phénomène de traduction volontaire des séries turques s’est développé en ligne. Avant même la diffusion de ces diziler à travers les chaînes télévisées arabes, nous les retrouvons sur internet, entre autre, à travers les différents réseaux sociaux : facebook, youtube, daily motion ou encore des forums. Les épisodes de ces séries sont sous titrés en arabe au lendemain de leur diffusion sur les chaînes turques. De ce fait, comment est-ce la traduction volontaire en ligne devient un outil de promotion culturelle. Dans la logique du marché des biens culturels, en terme bourdieusien, cette pratique a modifié la structure du champ télévisuel arabe, car elle y intègre une nouvelle position. Nous adopterons les concepts de champ, capital et agent de Pierre Bourdieu pour décrire et analyser ce phénomène. L’objectif de cette étude est de démontrer comment est ce que ces diziler traduits par des volontaires, deviennent un enjeu dans le marché des biens culturels. Pour cela, nous tenterons d’analyser la série Kara Para Aşk sous-titrée en arabe, afin de voir comment est-elle réceptionnée chez le public. L’exercice de soustitrage dévoile les valeurs et l’image de la société d’origine. Dès lors, un enjeu culturel, économique et idéologique se met en place à travers ce processus de passage d’une langue/culture à une autre. 14 Haber Çevirisinde Bağlamlaştırma: Papa Francis’in Türkiye Ziyareti Alev BULUT İstanbul Üniversitesi Bu çalışmada haber çevirisinde bağlamlaştırma (contextualization) süreci Papa Francis'in 2014 yılında Türkiye'ye yaptığı ziyaret ile ilgili haberlerin dış ve iç basında nasıl yer aldığı, Türkiye imgesinin Avrupa’da nasıl yansıtıldığı ve bu yansımanın çeviri yoluyla hazırlanan haber özetlerinde Türkçeye tekrar nasıl aktarıldığı üzerinden ele alınmaktadır. İncelememiz bu ziyaretin İtalyan, İngiliz, Alman ve Fransız basınında çıkan haberlerinin Türkiye ve Türk imgesini ziyaretin gerçekleştiği uluslararası ilişkiler bağlamı içinde “olumlu” yansıttığını göstermektedir. Bu haberlerin Anadolu Ajansı’nın web sitesinde çeviri yoluyla verilen Türkçe özetlerinde de bu “olumlu” imge “dinlerarası diyaloğa katkıda bulunan” ve “Suriyeli göçmenlere kapılarını açarak dünyaya örnek olan” ülke ifadeleri ön plana çıkarılarak pekiştirilmektedir. İnceleme yöntemi söz konusu haberlerin Türkçe özetlerinde sözü edilen imgenin ön plana çıkmasına hizmet eden bağlamlaştırma kararlarının örneklenmesine dayanmaktadır. Haber çevirisi ile çeviri haber yazımı iç içe geçmiş iki süreç olsa da yayınlanmış bir haberin kaynak bağlama ait özellikleri korunarak çevrilmesi ile yabancı haber ajanslarındaki ham metinlerden çeviri yoluyla dış haber yazma süreçleri farklıdır. İlkinde metnin çeviri kimliği ön plandayken ikincisinde haber yazma stratejileri öne çıkar. Bağlamlaştırmanın aktörleri çeviri yoluyla haber yazan bu “haberci/ çevirmenler”dir. Çeviri yoluyla haber yazımı çevirinin doğası gereği erek kültürdeki alıcıda belli bir etki yaratma amacını taşır. Alıcı odaklı bir metin türü olan haberi çeviri yoluyla erek kültürdeki alıcıya uygun duruma getirmek için alınan kararlar bağlamlaştırma sürecinin parçalarıdır. Haber çevirisinde aynı haberin farklı gazetelerde nasıl yer aldığı farklı bağlamlaştırma kararlarına bağlıdır. Örneğin bir kültür, sanat haberinin çevirisinde daha yansız/nötr bağlamlaştırma kararları sergilenirken çeviri yoluyla haber yazımında yanlı/ ideolojik bağlamlaştırma görülebilir. Söz konusu örneğimizdeki Papa Francis ziyareti gibi Türkiye’nin yurt dışındaki imajını izleyebileceğimiz politik bir haber olunca farklı dillerdeki gazetelerin çizdikleri imajı bir Türk haber ajansının Türkçe özet çevirilerinde nasıl bağlamlaştırdığını izlemek daha da ilginçtir. 15 ‘Türkiye Kitaplığı’ Projesinde Türk Kültürünün İhracıyla Biçimlendirilen İmgeye Çeviri Eleştirisi Gözlüğünden Bir Bakış Sevil ÇELİK TSONEV İstanbul Üniversitesi Yabancıyı tanıma çabası serüveninde ‘ben’ ve ‘öteki’ arasındaki ilişkide aracı rolü çeviri etkinliği büyük oranda üstlenmektedir. Bu tür bir iletişim kültürün bazen ithali bazen de ihracı etkinliği çerçevesinde gerçekleşmektedir. Bir toplumun en önemli kültür ürünleri olarak yazınsal metinler toplumun sosyo kültürel biçimlendirilmesinin önemli bir yansıması olmakla birlikte, bir kültürün düşünsel zenginliğini oluşturmaktadır. Bu düşünceyi bir çeviri projesiyle Robert-Bosch-Vakfı “halkların anlaşması” ilkesi doğrultusunda örneklendirmek amacıyla 2005-2010 yılında yayınlanmak üzere Türk yazınından çeşitli örnekleri Alman okurlarının okuyabilmesi amacıyla Almancaya çevrilmesini sağlamış ve Erika Glassen ve Jens Peter tarafından Zürich’te yayınlanmasını gerçekleştirmiştir. 2005 yılında ilk bölümü yayınlanan projenin ilk eserleri modern Türk yazınının temsilcileri olarak seçilmiştir. Bu proje farklı yazınsal metin türlerini (roman, öykü, biyografi, şiir ve deneme gibi) örneklendirecek eserleri seçerek Alman okurlarda var olan Türk ve Türk yazını imgesine ‘yeni bir bakış’ kazandırmayı amaçlamaktadır. Bu eserlerin seçiminde Almancaya şimdiye değin çevrilmemiş eserler öncelikli olmuştur. Seçilen eserlerin yazınsal çoğulculuğu temsil ettiği projenin tanıtım metinlerinde belirtilmektedir. “Yeniden yazma” (rewriting) anlayışı içinde bu söz konusu çeviri eserlerin Türk kültürünü tanıtım sürecinde ne tür bir çeviri stratejisinin izlendiğinin belirginleştirilmesi yararlı olacaktır. Bu doğrultuda ürün odaklı ve süreç odaklı bir incelemenin bileşenlerinin (metin içi ve metin dışı etmenler) betimlenmesi ve bulgulanması önemli bir adım olacaktır. Çalışmada Türk kültürünün amaç kapsamında çevrilmiş olan “Türkiye Kitaplığı” projesindeki eserleri çeviribilimci H. Grzymisch-Arbogast’ın çeviri eleştirisi yaklaşımı bağlamında incelenecektir. Bu projede esasen 20 eser çevrilmiş ancak bu çalışmada bazı metin türleri üzerinde daha ayrıntılı bir betimleme ve çözümleme gerçekleştirilecektir. Bu çözümlemenin verileri doğrultusunda Alman okuruna çeviri aracılığıyla ihraç edilen Türk imgesinin kaynak kültürde alımlanan imgeye ne derece uzak/yakın olduğu ve Türk kültürünün egzotik bir ürün niteliğiyle mi yeniden metinleştirilerek çevrildiği araştırılacaktır. 16 Osmanlı İmparatorluğu’nu Tanıma Aracı Olarak Viyana’daki İmparatorluk Doğu Dilleri Akademisi Neslihan DEMEZ İstanbul Üniversitesi Uluslararası ilişkileri barışçıl yöntemlerle ve müzakerelerle yürütme sanatı olarak nitelenebilecek diplomasinin başlangıcını Antik Yunan’a kadar götürmek olanaklıdır. Bugün diplomasi alanında geçerli olan bir takım kuralların temeli o dönemde atılmış, Yunan kent devletlerinde haberci olarak tanımlanan kişiler, devletlerarası müzakerelerde arabuluculuk, bir başka ifadeyle diplomatlık görevi üstlenmişlerdir. 15. yüzyıl diplomasi tarihi açısından bir dönüm noktasıdır. Bu dönemde İtalyan kent devletlerinin kendi aralarında daimi elçilikler kurmasıyla, diplomasi düzenli ve profesyonel bir etkinlik haline gelmiştir. 17. yüzyılda İtalya bu alandaki üstünlüğünü kaybetmiş, Fransa başat güç haline gelmiştir. Yine aynı dönemde sınır ötesi ticaretin gelişmesi ve Aydınlanma hareketinin gerçekleşmesiyle modern devletin temelleri de atılmıştır. Bu süreçte daha da farklılaşıp, karmaşık bir yapıya bürünen devleti yönetmek için ise, eğitimli kamu görevlisine ihtiyaç duyulmuştur. Bu bağlamda Habsburg Hanedanlığı 18. yüzyılda, yabancı ülkelerle olan ilişkilerini düzenlemek ve önemli başkentlere elçi göndermek üzere kançılarlıklar kurmuş, bu yolla Batılı ülkelerle siyasi ve ticari ilişkiler geliştirmeyi başarmıştır. Habsburg Hanedanlığı sadece Batı’yı değil, Doğu’yu da önemsemiş, üç kıtada hüküm süren ve geniş topraklara sahip olan Osmanlı İmparatorluğu’yla hem diplomatik, hem de ticari ilişkiler kurmak istemiştir. İmparatorlukla iletişime geçmek için Osmanlıca, Arapça, Farsça gibi dillerin yanı sıra Osmanlı örf ve adetlerine hâkim çevirmenlere de ihtiyaç duyan, ancak bu özelliklere sahip sınırlı sayıda çevirmen bulunduran Habsburg Hanedanlığı, bu ihtiyacı karşılamak üzere orta yaşta erkek çocuklarını, Osmanlıca, duruma göre de Arapça ve Farsça öğrenmek üzere İstanbul’a göndermiştir. Habsburgluların bu girişimi başarısızlıkla sonuçlanmış ve İstanbul’a gelen Habsburglu öğrenciler ülkelerine geri çağrılmışlardır. Kaydedilen bu başarısızlık sonrası imparatoriçe Maria Theresia Viyana’da bir İmparatorluk Doğu Dilleri Akademisi kurulmasını önermiş, 1 Ocak 1753 tarihinde imparatoriçenin destek ve isteğiyle Akademi açılmıştır. O dönemde Osmanlı dil ve kültürünü öğreterek, Osmanlı İmparatorluğuyla ticari ve diplomatik ilişkiler geliştirmek üzere çevirmen ve diplomat yetiştirmek amacıyla kurulan Akademi, eğitim programını da bu amaç doğrultusunda şekillendirmiş ve 19. yüzyılın son çeyreğine kadar, çok sayıda önemli doğu dilleri uzmanının yetişmesini sağlamıştır. Dünya üzerindeki güç dengelerinin değişmesi ve Osmanlı İmparatorluğu’nun 17 güç kaybetmesiyle, Akademinin Osmanlı İmparatorluğu’na bakış açısında da ciddi değişiklikler olmuş, bu bağlamda yeniden yapılanan ve isim değişikliğine giden Akademi, eğitim programını yeni dengelere uygun biçimde tekrar oluşturmuştur. Yeni eğitim programıyla yüzünü Doğu’dan Batı’ya dönmeye ve Batı dillerinin öğretimine ağırlık vermeye başlayan kurum, yeni konjonktür gereği önceliği dil öğretimine değil de diplomat yetiştirmeye vermiştir. 1918 yılında Habsburg Hanedanı’nın tahttan çekilmesine rağmen kapanmayan kurum, Viyana’da varlığını halen sürdürmekte ve Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden gelen öğrencileri diplomat olarak yetiştirmektedir. Bu çalışma, İmparatorluk Doğu Dilleri Akademisi’nin kuruluşunu, gelişimini, yürüttüğü çalışmaları ve çeviri faaliyetlerini tanıtmayı ve bu kurum üzerinden Habsburg Hanedanlığı’nın zihnindeki Türk imgesini ve değişen siyasi dengelere bağlı olarak bu imgenin zaman içinde geçirdiği evrimi ortaya koymayı amaçlamaktadır. 18 Türk Edebiyatı Bu (Mu?) Dur. Türkiye ile Rusya Arasında Bir Kültür Köprüsü Olarak TEDA Çevirileri Nilüfer DENISSOVA Sabancı Üniversitesi Banu GÜMÜŞTÜS Sabancı Üniversitesi Bu çalışma, Türkiye’nin Çeviri ve Yayım Destek Programı (TEDA) kapsamında Rusçaya çevrilen yapıtları, Türk yazınını temsil etme ve Türk imgesini oluşturma bakımından mercek altına alır. Birinci bölüm, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğünden alınan istatistik verilere odaklanmaktadır. Rusya’nın yanı sıra İtalya ve Polonya gibi ülkelerin verileri karşılaştırılmaktadır. Buna göre, İtalyancaya 49, Lehçeye 30 ve Rusçaya 37 yapıt çevrilmiştir. Rusçaya en çok çevrilen yazar, Rusya’da ayrıcalıklı konumda bulunan Reşat Nuri Güntekin’dir (6). Onu izleyenler Hasan Erkek (3), Perihan Mağden (2), Nedim Gürsel (2), Gülsüm Cengiz (2) ve Alev Alatlı (2). Genele baktığımızda ise Rusya’da ülkemizin, çağdaş dönem kurgu ve roman yazarlarıyla temsil edildiği sonucuna varılabilir. Türk Efsaneleri ve Kırk Türk Menkıbeleri ise eski dönemi temsil eden az sayıdaki örneklerdendir. Doğu Avrupa’yı temsil etme bakımından Rusya’yla benzer konumda olan Polonya’da TEDA desteğiyle Orhan Pamuk’un altı yapıtı çevrilirken Rusçaya yalnızca bir romanı (Sessiz Ev) çevrilmiştir. Pamuk’un çevirmeni Apollinaria Avrutina’yla yapılan görüşmede, Nobel Ödülünü almasıyla tanınırlığı artan yazarın diğer yapıtlarının çevrilip yayımlanması için maddi destek gereksiniminin ortadan kalktığı öğrenilmiştir. Aynı yayınevinden Orhan Pamuk’un on yapıtının çevirisi çıkmış ve hepsinin kapakları aynı biçimde tasarlanmıştır: Yazarın adı Arapçaya benzeyecek biçimde stilize edilmiş Rusça alfabesiyle yazılmış, Kar ve Beyaz Kale romanlarının kapağında ise Osmanlı dönemini çağrıştıran (örn., çarşaflı kadın) resimler yer almıştır. Hem yazarın hem de çevirmenin itirazlarına rağmen bu tasarım, satışı artıracağı düşüncesiyle yeğlenmiştir. Çevirmen seçimi veya metinsel-dilsel kararlar gibi özgül konularda herhangi bir müdahale yaşanmamıştır. Ancak yapıt/yazar seçiminde (Nazım Hikmet örneği), Türk tarafının mesafeli duruşuyla karşılaşılmıştır. Özetle, çevirinin okurla buluşma sürecinde ekonomik ve ideolojik faktörlerin etkin olduğu söylenebilir. Yazar/yapıt seçimi aşamasında ideolojik faktör, erek dizgeye sunumu aşamasında ise ekonomik faktör belirleyici olmuştur. 19 After Translation, Before Publication: Orhan Pamuk’s Snow in English Arzu EKER-RODITAKIS Anatolian College of Thessaloniki This paper will focus on the English translations of Snow, Orhan Pamuk’s last novel that was published in English before he received the 2006 Nobel Prize for Literature. Translated by Maureen Freely and dealing with a timely theme such as political Islam, Snow was a major breakthrough: it was the only Turkish novel included in the list of “50 outstanding translations from the last 50 years” by the Society of Authors in London in 2008.1 In the USA, it was published in 2011 under Knopf’s Everyman’s Library series, which includes “distinguished classics”.2 A rarely known fact, however, is that the novel’s British and American editions, published by Faber&Faber and Knopf respectively, display certain differences. The study will present a critical comparative analysis of these shifts, and problematize them in terms of the cultural, political and literary implications they present for the translation of Turkish literature in general. As observable outcomes of the editing processes to which Freely’s translation was subjected on both sides of the Atlantic, these shifts do not only derive from differences between American and British English, but raise questions about the way translations may be altered by influential actors in the publishing sector, who try to impose their own expectations and perceptions of relatively marginal literatures. Insights provided by the interview I conducted with the translator Maureen Freely indicate that the editing then becomes a process of negotiation between editors, copy editors and the translator, each of whom, in the case of Snow, was able to assert their own influences in the final translation. Therefore, the present study will shed light on the not-so-well known negotiations, arguments and power struggles of actors involved in the editing process of a novel translated from Turkish literature. As such, it will also attest to the nature of agency and power that editors and copy editors can assert in order to effect significant changes in the final product, i.e. translation. 1 2 http://www.societyofauthors.org/50-outstanding-translations (accessed March 29, 2015). http://www.randomhouse.com/knopf/classics/ (accessed March 29, 2015). 20 Seyahatnameler Aracılığıyla Osmanlı-Türk Kültürünün Batı’daki Yansımaları: Miss Julia Pardoe Örneği Üzerine Bir İnceleme Sakine ERUZ Yaşar Üniversitesi Tutku ÖNCÜ Yaşar Üniversitesi Kültürlerarası bir aktarım olan çeviri eylemi, insanın farklı nedenlerden ötekini merak etme ve tanıma dürtüsü ile koşut gelişmiştir. Bu aktarımın ilk basamağının zihindeki imgelerin metne dönüştürülmesi olduğu düşünülürse, Octavio Paz’ın da belirttiği gibi, zihinsel bir olgudan yola çıkarak metne dönüştürülen imgeler çeviri metin olarak kabul edilebilir. Söz konusu çeviri metinlerin erek kültürde bir gerçekliği bulunur ve metin, bu gerçekliğin koşulları çerçevesinde anlam kazanır. Bu açıdan, farklı bir kültürün üyesinin yaptığı gözlemler sonucunda dilsel ve görsel malzemeler halinde yapılandırılan seyahatnameler de aslında bir tür çeviri ürünüdür. Batılı okur Osmanlı ve dolayısıyla Türk imgesi ile ilk tanışıklığını seyahatnameler üzerinden kurmuştur. Bu çalışma kapsamında, kaynak kültürden yola çıkarak oluşan ve erek kültürü kaynak kültüre yönelik bilgilendiren, ancak bu sürece erek kültür imgelerini de örgüleyen seyahatname metinleri ürün ve aktarımın ilk aktörü yazar-çevirmen ve son aktörleri erek kitle açısından ele alınacaktır. Seyahatnamenin bir kültürü başka bir kültüre tanıtma işlevi üzerinden yapılacak inceleme için seçilen bütüncenin kapsamı Osmanlı-Türk kültürünün Batı’ya tanıtılmasında büyük rolü olduğu düşünülen, 19. Yüzyılda yazar Miss Julia Pardoe tarafından kaleme alınan, 172 sayfayı içeren “The Beauties of the Bosphorus” eseri ile sınırlandırılmıştır. Söz konusu eser Batılılara Osmanlı Devletini ve bu devletin örf ve adetlerini, günlük yaşayışını “olabildiğince” tarafsız bir gözle aktarır. Çalışma çerçevesinde, metindeki hangi ifadelerin Batı’da Osmanlı-Türk imgesinin yaratılmasına, pekişmesine ve farklılaştırılmasına aracı olduğu irdelenecektir. Osmanlı kültürünün Batı’ya nasıl aktarıldığı, İngilizce metinde yer alan ifadeler ve gravürler üzerinden örneklendirilecektir. Seyahatname içinde yer alan gravürler de, farklı bir kültüre ait zihinsel göstergelerin imgelere dönüştürülmesi açısından çeviri olarak adlandırılabilir. Kitapla bütünleşen bu gravürlerde sanatçı bu gravürleri seçerken aslında İşlevsel Çeviri Kuramlarında belirtilen bir eylemde 21 bulunmuş ve kendisine sunulan sayısız olanaklardan sadece erek kitle için işlevsel olanını seçmiştir. İncelemede, seyahatnameler çeviri olgusu kapsamında ele alınacak ve metin içi ve metin dışı gönderimlerle bu “çevirinin” erek ve kaynak dizgedeki gerçekliği incelenecektir. 22 Kış Uykusu Filminde Türk İmgesi Umut Can GÖKDUMAN Hacettepe Üniversitesi Kış Uykusu, Nuri Bilge Ceylan’ın 2014 yılında Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye Ödülü’nü aldığı, büyük yankı uyandıran filmidir. Bu çalışma da Türk kültürünü ve imgesini çeşitli perspektifler altında yansıtan böylesi bir filmin Fransızca altyazısından yararlanarak incelenmesini amaç edinmiştir. İletişim durumunda, her konuşan özne, coğrafi, sınıfsal, sosyo-kültürel, sosyo-ekonomik vb. pek çok değişkenden etkilenir. Bu etkilenme, Kış Uykusu filminde olduğu gibi kimi zaman aynı kavramı farklı şekillerde ifade etme, kimi zaman dini kelimelere veya küfüre başvurma, kimi zamansa ünlü düşünürlerden alıntılar yapma şeklinde kendini gösterebilir. Kış Uykusu filmi, işte tam da bu eksende, Türkiye’nin belki de yıllardır içinde bulunduğu “kentli” ve “kasabalı” çatışmasını gözler önüne serer. Nasıl ki “kentli” kendine özgü geliştirdiği bir dil ve konuşma düzeyine sahipse bu durum “kasabalı” için de geçerlidir. Esasında bu iki farklı rol aracılığıyla Türkiye’nin sahip olduğu mozaiği göstermek mümkündür. Biz de bu farklı sosyal role sahip konuşmacıları ele alarak içinde bulundukları çatışmaları ve yaptıkları göndermeleri, kültürlerin yansıtılmasındaki en önemli araçlardan biri olan sinema yoluyla yapmayı tercih ettik. Kış Uykusu filminin orijinal dilindeki DVD’si ile Fransızca altyazısı aracılığıyla, Türkiye’de günlük hayatta hemen her zaman olduğu gibi filmde de bir arada bulunan birbirine zıt iki uçtaki karakterler ve yaşamları ele alınacaktır. Film hakkında Türkiye ve Fransa’da yer alan sinema eleştiri yazıları incelenerek, Kış Uykusu filminin nasıl bir Türk imgesi oluşturduğu ve Türkiye’nin nasıl temsil edildiği gözlemlenecektir. Böylelikle, filmin Fransa’da Türk imgesini nasıl yansıttığı hakkında bir bilgi sahibi olunmaya çalışılacaktır. 23 Can a translation be evaluated without knowledge of the original version? Thierry GRASS University of Strasbourg (France) To be meaningful, or in other words to be a successful cognitive operation, a translation must be accurate, "the accuracy is a matching between communicative intent and result of the activity of translating" (Larose 1989 XVI). Is it possible to say that we are dealing with a good translation without knowing the language of the original text? The concept of relevance has been raised for the first time as part of an inferential model of communication developed by Sperber and Wilson (1989). It can be defined as "a unique property that determines what specific information will catch the attention of an individual at a given time", that means produce a contextual effect in a given situation (Sperber & Wilson 1989: 171). According to Sperber and Wilson, the relevant translation maximizes the contextual effect and minimizes the cognitive effort required to process information (1989: 191). Starting from the concept of relevance in Sperber and Wilson, we will try to show how the concept of relevance in translation can be illustrated through an analysis of translations in French, German and English of a chapter of the novel by Orhan Pamuk: Istanbul, Memories of a city [French translation by Jean-François Perouse, Savas Demirel and Valerie GayAksoy (2003); German translation by Gerhard Meier (2006) ; English translation by Maureen Freely New York (2005)]. The method is to make a contrastive lexical analysis of equivalences for different key concepts (as defined by Koller, 1989) and connotations they carry in the three languages of this study (a minimum of 3 languages is required to compare). Can it happen that a translation is more accessible in one language rather than another? Does it depend on the translator or on particular linguistic features? A contrastive lexical analysis combined with interpretative semantics is expected to meet part of these issues in order to evaluate a translation (even if the source text is absent). We will put the focus on the short chapter 32 of Pamuk’s novel “Fights with My Older Brother” in which the relations between Orhan Pamuk and is older brother Şevket are described. Not only the fights, but the games played by the young boys refer to a particular side of Turkish culture and education in an upper class family in the fifties and early sixties of the 20th century. The text also contains mostly unknown references for 24 international readers as the football commentator Halit Kivanç or the History Magazine Tarih. Literary translation is somewhere between domestication and foreignization, there is a no man’s land where the freedom of each translator can be expressed. It’s a dependent variable which can considerably change from one language to another, that is also what we aim to compare. 25 Şarkın Almanca Okunması Sedat İNCE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Ayalp TALUN İNCE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Toplumların etkileşimi en eski çağlardan günümüze kadar hep çeviri yoluyla olmuştur. Babil kulesi metaforunun da simgelediği gibi ticaret ile gelişen ikili ilişkiler ve sonrasındaki her türlü etkileşim çevirmenler aracılığıyla gerçekleşmektedir. Günümüzde de durum farklı değildir. Yabancı bir ülkede üretilen teknolojik bir aracı, söz konusu ülkenin dilini bilmediğimizde nasıl çeviri yoluyla anlayıp kullanabiliyorsak, kültür ve sanat dünyasına, da düşünce dünyasına da aynı yolla ulaşmaktayız. Çeviri yabancı kültürü bize getirmektedir. Ancak çeviri yoluyla gelen kültürün nasıl bir kültür olduğu sorusu çeviribilim çalışmalarının her zaman odağında yer almış bir konudur. Çünkü çevirmenin ve içinde yaşadığı hedef kültürün düşünce yapılarından damıtılarak yapılan çeviri kaynak kültürün özelliklerini taşıdığı kadar hedef kültürün izlerini de gösterebilmektedir. Bu bağlamda Türkçeden bir başka dile çeviri sürecinde etkili olan toplumsal, siyasal ve ideolojik etkenler, Türk imgesinin kurgulanmasında ve yayılmasında da önemli bir rol üstlenmektedir. Bu sürecin çeviride nasıl işlediğini gösterebilmek amacıyla Nedim Gürsel’in Yedi Derviş adlı kitabının Almanca çevirisi incelenerek Derviş kültürünün Almanca okunduğunda büründüğü dilsel boyut ve anlam katmanları incelenmiş, şarkın Almanca ifadesi üzerinde durularak, Almanca olarak yeniden yaratılan kültürün ideolojik boyutları ve Türk imgesi yaratılmasındaki etkisi çağdaş bir eserin çevirisinde gösterilmeye çalışılmıştır. 26 Integration of Turkish Children with World Peace in Twins Series: (Inter)nationalism in Türk İkizleri (Turkish Twins) by Cahit Uçuk Neslihan KANSU-YETKINER İzmir University of Economics Worldwide known Twins books (1911-1938) written and illustrated by Lucy Fitch Perkins consist of 26 volumes divided into geographical and historical series in which the lives of twins protagonists (one boy and one girl) aged five to twelve from different countries are detailed. Being purveyor of international knowledge, cultural difference and Americanization as a means of eradicating prejudice and cultural conflict, the Twins series has been considered to be the symbol of progressive education and international friendship (Mills, 1993; Dillon, 2011; Kimball, 2012). The very first book of the series, The Dutch Twins, was translated into Ottoman language as Hollandalı İkizler and published under the title of Himaye-i Etfal Çocuk Külliyatı by Resimli Ay Publishing Press in 1928. After the alphabet reform, when the new series of translations started to flourish in modern Turkish, eight more books were published from Twins series (İskoçyalı İkizler, İrlandalı İkizler, Eskimo İkizleri, Hollandalı İkizler, Japon İkizleri, Mağara İkizleri, Meksikalı İkizler, İsviçreli İkizler) under the auspices of Himaye-i Etfal Cemiyeti in 1929. After Perkins died in 1937, her publishing house continued Twins series by utilizing authors who were from countries they wrote about. One of the 11 post-Perkins books was by Cahit Uçuk’s Türk İkizleri (Turkish Twins) (1938) which was translated into English by Dorothy Blatter in 1956. Turkish Twins received the international honor of the Hans Christian Andersen Diploma of Merit in 1958 due to its invaluable contribution to international understanding through children’s books. Being a perfect goodwill ambassador of young modern Turkey, Turkish Twins provided an opportunity not only to tell about Turkish Revolution as a progressive modernization attempt, but also to show that cultural differences and prejudices could be overcome through an appeal to universal themes such as patience, diligence and responsibility, which were, at the same time, underlined in the construction of “good children, good citizens” of modern Turkey. Concerning this framework, primary aim of this study is to examine the ways in which ideas about international peace and cultural exchange are accommodated, portrayed, negotiated in both Twins series and Turkish 27 Twins. Moreover, to offer some insights into the complex interaction between young readers and distant cultures, cross-cultural perspectives will be elucidated through a peritextual analysis (Genette, 1997) of Turkish Twins in which footnotes, translator’s notes, preface, front/back covers and illustrations, as the representative elements of Turkish culture, will be foregrounded. 28 Bir Geri Dönüş Hikâyesi: Türk Yazın Dizgesinin 'Göçmen' Türü Roman ve “Türkische Biblothek” Örneğinde Roman Çevirisi Yoluyla Türk Kültürünün Temsili Asuman KARAKAYA İstanbul Üniversitesi Tanzimat Dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun yaklaşık 16. yy.dan başlayarak içinde bulunduğu yenilenme halinin kristalleştiği bir anda yer alır. Avrupa yazın dizgesinin bir türü olan ‘roman’lar bu sürecin etkisini yansıtan somut örneklerden biri olarak, çeviri yoluyla Türk yazın dizgesine eklemlenmiş ve hem bu akışta hem de toplumsal gelişmelerle bağlantılı bir şekilde sonraki dönemlerde, bu dizgenin ve kültürel hayatın taşıyıcı unsurlarından birine dönüşmüştür. Bu açıdan bakıldığında, çevrilerek geldiği bu "yabancı" kültüre yerleşen, yaklaşık iki yüzyıllık bir zaman içinde de hızla yerlileşip "çevrilmişliğini" unutturan bu türün, şimdi artık "özgün" bir temsilci sıfatıyla Türk kültürünü tanıtmak üzere doğup büyüdüğü topraklara geri dönüşü, ilginç bir tablo olarak karşımıza çıkar. Böyle bir temsil gerçekleşiyor ve bunun sonunda erek kültürde bir “Türk” imgesi oluşuyorsa, buradaki önemli eyleyenlerden biri de hiç kuşkusuz romana bu geri dönüş sürecinde eşlik edip yol gösterecek çevirmen olmalıdır. Türk edebiaytını ve romanını daha farklı ve sınırlı sayıdaki örnekler üzerinden tanıyan (Almanca okuyan/konuşan) okurlara daha geniş ve zengin bir perspektif sunmak üzere 20. yy. Türk yazın dizgesinden seçilen 14 roman Almanca'ya çevrilerek 2005-2010 yılları arasında, diğer metin türlerinden örnekleri de barındıran 20 ciltlik "Türkische Bibliothek" serisinde yayınlanmıştır. Bu çevirilerin bazıları uzun zamandır Türkiye'de yaşayan ve farklı disiplinlerde mesleki faaliyetini sürdüren Alman çevirmenler tarafından yapılmıştır. Yani çevirmenler de çevirdikleri romanlar gibi, belli nedenlerle kendilerine yabancı bir kültüre göç ederek yerleşmişlerdir, dolayısıyla Türk kültürüyle daha geniş ve derin bağlantılara sahip oldukları düşünülebilir. Bildiride "Türkische Bibliothek" serisinden seçilen romanlar kısa bilgilerle tanıtılacak, ardından örnekler üzerinden belirlenen sorular çerçevesinde çevirmenlerin erek ve kaynak dil/kültür/metinlerle olan ilişkileri betimlenmeye çalışılacaktır. 29 Almanya’da iki dilli yayımlanan “Yunus ve Nasreddin” serisinin hedef kitlesi, kültür ve okur alımlaması bağlamında incelenmesi Necdet NEYDİM İstanbul Üniversitesi Almanya’nın Duesseldorf kentinde bulanan Anadolu Verlag yayınevince yayımlanan Yunus ve Nasreddin serisinin yazılma yayımlanma ve alımlanması çerçevesinde yazar, çevirmen ve yayıncı tavrı ve bu bağlamda özel olarak belirlenmiş bir okur çevresine yaklaşım süreci üzerine odaklanacak çalışma. Bu çalışmaya aynı zamanda eş zamanlı katılımıyla çizer de katkıda bulunmuş ve hedef kitlesi tanımlamasıyla çizimlerini oluşturmuştur. Hem kültürel, hem kültürlerarası ögeleri içeren bu çalışmada temel hedef salt Nasreddin Hoca’fıkralarının yansıtılması olmamış, aksine bu fıkralar üzerinde çocuğun sorunları, yaşamı algılaması ve yaşamında oluşan soru ve sorunlara bu öyküler üzerinden çözüm becerisi elde etmesi dahası bu metinler yoluyla felsefe ile küçük bir tanışma gerçekleştirmesi hedeflenmiştir. Bir başka hedef, iki kültürde de bulunan benzer figürlerin varlığını hatırlatmak ve bu figürler üzerinden iki kültür arasında eşdeğerlilik duygusu yaratmak olmuştur. Yurt dışında, özelinde Almanya’da Türkçe’den Almanca’ya yapılan Çocuk Edebiyatı çeviri eyleminde hedef kitlesi olarak hangi grubun seçildiği çok belirgin değildir. Bu Çalışmada ise temel hedef Almanya’da doğup büyümüş ve kendi dil ve kültürü konusunda yeterli bilgi birikimine sahip olmayan Türk çocuk okur öncelikli hedef kitlesi olmuş “Alman Çocuk Okur” ise ikincil hedef olmuştur. Çocuk edebiyatında belli bir kimliği öne çıkartan anlayışlar 19. Yüzyıl (tek tipçi ) anlayışı olarak tarihsel süreçte geçerliliğini yitirmiştir. Çocuk her ne kadar içine doğduğu kültürün bir parçası olarak tanımlanıyor olsa da (çocuk haklarının temel maddelerinden biridir) onu belirleyen en önemli özellik onun kültürlerarası bir varlık olduğudur. Bu nedenle tek tipleştirilmiş imgeler yukarda vurguladığımız gibi bu edebiyat alanında olumlanmaz ve çocuğa dayatılmış bir figür sunduğu için de ayrıca sakıncalı görülebilir. Alan, çocuğa yaklaşırken evrensel değerlerle ve onun gerçekliği ve eşitliği anlayışıyla yaklaşır; ona, çocuğun her yerde kendi gerçekliğiyle eşdeğer, eşit varlığını anımsatır. 30 Çocuk edebiyatı çevirisi de bu değerleri öncelemeden yapılırsa yapılanın tehlikeli bir sürecin gerçekleşmesine katkı sunacağı yadsınamaz bir gerçekliktir. 31 Çeviride Türk İmgesinin Metin Dışı Öğelerden Hareketle Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi İlhami SIĞIRCI Kırıkkale Üniversitesi Çevirideki en önemli unsurlardan birisi de hiç kuşkusuz metnin içeriğinin dışında kalan, ama en az metin kadar anlamın ve kültürel imgenin oluşumuna katkıda bulunan metin dışı öğelerin kaynak dilden hedef dile aktarımıdır. Metin dışı dilsel ve görüntüsel göstergeler kapakta yer alır ve iki düzeyden oluşur. Kapaktaki gösterge, tek bir yerdeki bilgiye bağlı kalmaksızın, romanın tamamından ya da belli bölümlerinden hareketle oluşturularak gerçekleşir. İçerik, bir bakıma görselleştirilerek alıcıya sunulur. Buradaki gösterge aynı nesnenin ya da durumun dilsel ve dil dışı yöntemle anlatımıdır. Romanın içeriğiyle kapağı birlikte iki katmanlı anlamsal bir bütün oluştururlar. Kapağa yerleştirilen bir resim hem kültür taşıyıcısı, hem de bir çeşit kültür küredir ve birçok şeye göndermede bulunarak alıcının anlığında kalıcı bir kültürel imge oluşturur. Türkçe bir eserin yabancı bir dile çevrilmesi demek, kaynak dildeki kültürel öğelerin adeta hedef dile aktarımıdır. Bu aktarım dil düzeyinde olduğu kadar, dil dışı göstergelerin aktarımını da kapsar. Zira roman kapağındaki herhangi bir dilsel ya da görüntüsel gösterge Türk kültürüne ya da değerler dizgesine göndermede bulunur. Kapaktaki görüntüsel göstergeler okuyucuda âdeta bir Türk imgesi oluşturur ve romanın içeriği konusunda da okuyucuya bir şeyler aktarır. Kaldı ki okuyucunun ilk ilişki kurduğu şey eserin kapağıdır. Daha romanı hiç okumadan sadece kapaktaki bilgilerden hareketle bir takım ön imge kolaylıkla oluşturabilir. Bu kolay algılanan ön imge görsel olduğu için alıcıda daha uzun süreli bir kalıcı etki oluşturabilir. Bu araştırmada amaç, Orhan Pamuk’un Türkçeden Fransızcaya çevrilmiş olan romanlarının kapakları yoluyla oluşturulan Türk ve Türkiye İmgesini disiplinler arası bir yaklaşımla, göstergebilimsel kuram açısından incelemektir. Türk imgesinin nasıl algılandığı ve oluşturulduğu incelenecektir. Dolayısıyla bu yazarın Fransızcaya aktarılmış eserlerinin tamamında (Masumiyet Müzesi, Kar, Benim Adım Kırmızı, Kara Kitap, Sessiz Ev, Yeni Hayat, Cevdet Bey ve Oğulları, Beyaz Kale, İstanbul: Hatıralar ve Şehir) metin dışı öğelerin kültürel anlamda incelenmesi söz konusu olacaktır. 32 Cover songs as ‘extranslation’ Şebnem SUSAM-SARAEVA University of Edinburgh, Scotland (U.K.) Tarkan and Sezen Aksu’s 1997 hit ‘Şımarık’ could be seen as an unlikely candidate for ‘extranslation’, representing Turkey in an international arena. With about 20 different cover versions, however, (in Russian, Ukrainian, English, Spanish, Korean, Hungarian, German, Serbian, Arabic, Persian, Greek, Hebrew, Japanese, Indonesian, Telugu, Portuguese, Bulgarian, Romanian and Slovenian), it nevertheless represents a unique case of a cultural product in circulation across linguistic and cultural borders. The proposed paper will look at the phenomenon of song lyrics translation and cover versions, and their possible impact in the representation of a nation and its musical tradition. It will particularly focus on how ‘Turkishness’ is reflected and even emphasized in some of these versions (e.g. the competing Spanish versions of ‘La Muchacha Turca’ and ‘La Muchacha Guapa’), while it is completely cast aside in others, in favour of a more ‘international’ outlook (e.g. the English version ‘Kiss Kiss’, which eventually became Holly Valance’s first number one single in both Australia and the U.K. in 2002). By focusing on the import/export relationships within the international musical industry, the paper will discuss the implications of direct translation from Turkish into the languages of some of the neighbouring countries, such as Russian and Greek, compared to the ‘lingua franca’ role of the English version for the more far-flung destinations, such as Japanese, Indonesian or Telugu. Throughout the paper, power relations inherent in the international musical industry, as well as between the languages involved, will be foregrounded and images of Turkey as reflected in the music videos of relevant cover versions will be brought into focus. Ultimately, the paper intends to widen the scope of the concept of ‘extranslation’ to cultural products other than literature and related fields, and to consider the impact of popular culture in the production of national images. 33 An almost unknown literature: Modern Turkish literature in (Brazilian) Portuguese Marco SYRAYAMA DE PINTO University of São Paulo (Brazil)/ Boğaziçi University In the 19th century, Brazil has witnessed a horde of immigrants, especially of European origin encouraged by the Brazilian government. From the end of the 19th century on, a group of Ottomans began to immigrate to Brazil. Amongst them were Greeks, Armenians, Syrians and Jews. In the 20th century, however, a new phase begins with the creation of the Turkish republic in 1923. With its official policy, everything began from scratch: a new script, a new (reformed and “purified”) language, new laws and a new literature. Bearing in mind that the atmosphere in Turkey now was one of nationalism, of a total rebuilding of the country in several spheres, immigration was tacitly discouraged. Turks now had to work hard to create a brand new and homogeneous country, both linguistically and ethnically. From the 50’s on, however, a wave of Turkish immigrants, or more precisely Gastarbeiter as they were known, headed to Germany, and also to other European, or rich countries such as United States and Australia, but very few of them came to Brazil, most probably due to proximity of those countries (save Australia) and because they were far better off than Brazil at the time. From the 2000’s on, we witness a slow but steady immigration of Turks to Brazil, now reaching the hundreds (if not more). Against this historical background, how does modern Turkish literature in translation in Brazil fit in? Did this new wave of Turkish immigrants contribute in any way to propagating translation of Turkish literature in Brazil? This and similar questions we will attempt to answer in this paper are: why is it that so few Turkish works have been translated into Portuguese? What role did the Jabuti prize for best translation in 2011 (the most prestigious in Brazil) awarded to a Turkish work, Livro de Dede Korkut, play in changing this scenario? To this I will add my own experience as a translator of Turkish literary works into Brazilian Portuguese, the prospects and the role of funds granted by the Turkish government through the TEDA project, which was, to my mind, essential in bringing the two cultures, through literature, closer, even if in a very small way. In other words, without the financial grant provided by TEDA to the publication of an unknown work and unknown literature, it would have been impossible to get it published. And without it, there would not have been be an award given to the translation of a Turkish word, the Dede Korkut Kitabı, thus drawing attention to an until then unknown 34 literature and, to some extent, culture. Thus, in this article we shall discuss this and the other factors outlined above involved in the publication of Turkish literature, especially from my own experience as a translator of Turkish literature. 35 Türkçe Edebiyatın Stalin Sonrası Dönemde Sovyet Kültür Dizgesindeki Yolculuğu Aslı TAKANAY Yeditepe Üniversitesi Bu bildirinin çıkış noktası, Stalin sonrası dönemle başlayarak SSCB’nin dağılışı ile son bulan zaman diliminde (1953-1991) Türkçe edebiyattan Rusça’ya yapılan çeviriler, çevrilen eserlerin seçim süreçleri, bu süreçlerde etkin olan devlet kurumları ve devlet politikaları ile çevirileri yapan kişiler, yani çevirmenler ve onların Türkçe edebiyat üzerine ürettikleri yan metin (paratextual) ve metin-dışı (extratextual) öğeler olacaktır. Söz konusu bildiri metni, son aşamasına gelmiş olan doktora tez çalışmamı temel alacaktır. Bu bildiri kapsamında, yukarıda anılan tarihler arasında Türkçe’den Rusça’ya çevrilen edebi eserlerle ilgili tüm süreçler, Hans J. Vermeer’in bakış açısıyla “amaçlı bir eylem” olarak ele alınacak ve ayrıca bir çeviri hareketi olarak tanımlanacaktır. Bildiride öncelikle, bu çeviri hareketi ile ilgili süreçlerde yer alan eyleyenler ve kurumlarla, hareketi doğuran toplumsal yapı ve mekanizmalara ve bu çeviri hareketi sonucunda bir ürün olarak ortaya çıkan çeviri eser repertuarına ilişkin bibliyografyaya/çevrilen eserlerin niteliğine odaklanılarak, hareketi kuşatan/ardında yatan “ilişkisel” dinamikler (Bourdieu 1992:94-97) açıklığa kavuşturulacak ve bu veriler ışığında söz konusu çeviri hareketini yönlendiren amaçların neler olduğu tartışılacaktır. Bu tartışma bağlamında, söz konusu çeviri hareketinin temel amacının Türkçe edebiyat eserlerinin ve bu eserlerin ait olduğu kültür dizgesinin tanıtımı olmadığı, hatta böylesi bir amaç güdüldüğü yönündeki bir tespitin dahi oldukça sorunlu bir tespit olabileceği ileri sürülecektir. Yukarıda genel hatlarıyla tanıtılan araştırma sonucunda bu çeviri hareketinin, açıkça ve resmi olarak duyurulmamış, çok katmanlı ve çok sayıda amaç tarafından biçimlendirildiğini söylemek mümkündür. Aynı zamanda, bu çeviri hareketinin ardındaki “ilişkisel” dinamikleri aydınlatmaya çalışırken, çevrilen eserler kadar çevrilmeyen, hareket dışı bırakılan/kalan eserler de, diğer bir deyişle yok-çeviriler de (nontranslation) önemli bir katman oluşturmaktadır. Söz konusu yok-çeviri uygulaması, Sovyet dönemi süresince Batı edebiyatlarından yapılan çeviriler bağlamında da geçerliliği olan bir uygulamadır ve bildiri kapsamında bu uygulamanın toplumsal, tarihsel ve politik bağlamda tartışması da yer alacaktır. 36 Türk Edebiyatının Fransa İle Buluşması Yasemin TANBİ Bilkent Üniversitesi Türk edebiyatı çok eski tarihlere dayanmasına rağmen, Cumhuriyet Dönemi’nin başında yaşanan dil devrimi ile batılılaşma hızlanmış, yazın çevirisi artmış ve bu vesileyle Türkçe’ye yeni yazın türleri kazandırılmıştır. Bu türlerden biri romandır. Romanların Türkçe’ye kazandırılmasıyla bu tür çok beğenilmiş ve bu sayede çeviler artmıştır. Romanların artmasıyla da Türk yazarlar da artmıştır. Eğitimin daha çok kişiye ulaşılabilir olmasıyla okur yazar oranının artması, yazdıkları eserlerde Türk imgesinin kurgulanması ve dolayısıyla Türk kültürünü yansıtması romanların daha geniş bir kitleye ulaşabilmesini sağlamıştır. Peki, Anadolu insanını ve manzaralarını anlatan ve ideolojik etkenler de içerebilen bu romanlar Türkiye dışına ne kadar çıkabilmiştir? Orhan Pamuk yazdığı postmodern romanları ile 2006 yılında ilk kez bir Türk yazar Edebiyat Nobel Ödülü’ne layık görülmüş ve Türk edebiyatının da dünya çapında önemli bir yerlere gelebildiğini gösteren en güzel örneklerinden biridir. Sunumda ilk olarak Türk kültürünü de bir şekilde yansıtan romanların Fransa’da ne kadar tanındığına, hangi yazarların ve hangi metin türlerinin çevirisinin ön plana çıktığını ve Türkçe’den Fransızca’ya çevirilerin ne kadar arttığına kısaca değineceğim. Daha sonra Türkiye’de ve Fransa’da tanınan hem yazar hem de çevirmen olan Yiğit Bener’in yazar olarak eserlerinin başka bir çevirmen tarafından yapılan Fransızca çevirilerinden yola çıkarak, Fransa’da başka bir deyişle erek kültürde satılacak eserlerin Fransızca çevirilerinde, ne gibi özellikler arandığına, kısaca çeviri sürecinde rol alan aktörlerin neler olduğunu, kimlerin bu eserleri çevirdiğini, ne tür zorluklarla karşılaşıldığını ve hangi çeviri stratejilerinin kullanıldığına değinilecektir. Son olarak ise Türk yazının yurtdışında daha da çok tanınması için ne gibi çalışmalar yapılabileceğini, akademisyenlere düşen görevlerin neler olabileceği ve neler yapabileceği konusunda bir kaç öneride bulunulmaktadır. 37 NOTES 38 NOTES 39 NOTES