1 2 3 4 A
Transkript
1 2 3 4 A
Önsöz İçindekiler SIPROTEC Giriş Fonksiyonlar Mesafe Koruma 7SA6 Montaj ve Devreye Alma Teknik Veriler V4.65`dan itibaren Kullanım Kılavuzu Ek Kaynakça Terimler Sözlüğü Dizin C53000-G115A-C156-1 1 2 3 4 A Not Emniyetiniz için, Önsöz'de yer alan talimat ve uyarılara uyunuz! Sorumluluk Reddi Telif hakkı Bu kullanım kılavuzunun içeriği, açıklanan yazılım ve donanıma uygunluğu yönünden kontrol edilmiştir. Bununla birlikte, açıklamalarda sapmalar tamamen ortadan kaldırılamaz, bundan dolayı verilen bilgilerdeki hata veya eksiklikler konusunda herhangi bir sorumluluk kabul edilemez. Telif hakkı © Siemens AG 2009. Tüm hakları saklıdır. Bu kullanm kılavuzundaki bilgiler düzenli olarak gözden geçirilmekte olup, gerekli düzeltmeler ileriki baskılara dahil edilecektir. Kullanım kılavuzunda karşılaşacağınız bu tür hataları yapacağınız düzeltmelerle bize bildirmenizi rica ederiz. Siemens’in açık müsaadesi olmadan, bu belgenin yayınlanması, kopyalanması, içeriğinin aktarılması veya değerlendirilmesi yasaktır. Bu kuralları ihlal edenler, oluşacak zararların tazmini ile yükümlüdürler. Özellikle patent başvurusu veya marka tescili maksadıyla, tüm hakları saklıdır. Tescilli markalar Çıkış tarih 04.2009 SIPROTEC, SINAUT, SICAM ve DIGSI, SIEMENS AG’nin tescilli markalarıdır. Bu kullanım kılavuzundaki diğer ad ve gösterimler, üçüncü şahıslarca kendi amaçları doğrultusunda kullanılması durumunda unvan sahibinin haklarını ihlal edebilecek ticari markalar olabilir. Siemens Aktiengesellschaft Sipariş No.: C53000-G115A-C156-1 Herhangi bir bildirimde bulunmaksızın teknik düzeltmeler/iyileştirmeler yapma hakkımız saklıdır. Belge sürümü V04.00.02 Önsöz Bu Kullanım Kılavuzunun Amacı Bu kullanım kılavuzu, 7SA6 cihazlarının fonksiyonlarını, çalışmasını, montajını ve devreye alınmasını açıklamaktadır. Özellikle, aşağıdakileri bulabilirsiniz: • Cihaz konfigürasyonu konusunda bilgiler ve cihaz işlevleri ve ayarlarının açıklaması -> Bölüm 2; • Montaj ve devreye alma talimatları -> Bölüm 3; • Teknik Verilerin derlenmesi -> Bölüm 4; • İleri düzeydeki kullanıcılar için en önemli verilerin derlenmesi -> Ek A. SIPROTEC 4 cihazlarının tasarımı, yapılandırılması ve çalışması hakkında genel bilgiler SIPROTEC 4 Sistem Tanımlamasında sunulmuştur. Hedef kitle Koruma mühendisleri, devreye alma mühendisleri, seçici koruma donatısının, otomatik ve kontrol tesislerinin ayar, kontrol ve işletmesinden sorumlu personel ve elektrik tesisleri ve güç santralleri işletme personeli Uygulanabilirlik Bu kullanım kılavuzu, SIPROTEC 4 Mesafe Koruma 7SA6; Firmware Sürümü V4.61`dan itibaren için geçerlidir. Uygunluk Bildirimi Bu ürün, Avrupa Topluluğu Konseyi’nce üye ülkelerin elektromanyetik uyumluluk ile ilgili kanunları dikkate alınarak hazırlanan yönergeye (EMC Konsey Yönerge No. 2004/108/EC) ve yine elektrik cihazlarının belli gerilim sınırları içerisinde kullanımına ilişkin yönergeye (Alçak-gerilim Yönerge No. 2006/95/EG) uygunluk arz etmektedir. Bu uygunluk, SIEMENS AG tarafından Konsey Yönergelerine göre, EMC yönergesi için genel standartlar EN 61000-6-2 ve EN 61000-6-4 ve alçak-gerilim yönergesi için EN 60255-6 standardı doğrultusunda yapmış olduğu testlerle kanıtlanmıştır. Bu cihaz endüstriyel kullanım için tasarlanmış ve üretilmiştir. Bu ürün IEC 60255 serisi uluslar arası standartlara ve VDE 0435 Alman standardına uygun olarak tasarlanmıştır. Diğer Standartlar IEEE Std C37.90-* ("Teknik Veriler" Bölüm 4.’e bakın) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 3 Önsöz Ek Destek SIPROTEC 4 Sistemi konusunda fazla bilgi edinmek veya kılavuzda yeterince ele alınmayan sorunlar ortaya çıkması halinde, yerel Siemens yetkili bayisine müracaat ediniz. Müşteri Destek Merkezimiz 24 saatlik bir hizmet sunar. Telefon-No.: +49 (180) 524-7000 Fax-No.: +49 (180) 524-2471 E-posta: support.energy@siemens.com Eğitim Kursları Bireysel kurs programları eğitim merkezimizden temin edebilirsiniz: Siemens AG Siemens Power Academy TD Humboldtstr. 59 90459 Nürnberg Telefon-No.:+49 (911) 433-7005 Fax: +49 (911) 433-7929 Internet: www.siemens.com/power-academy-td 4 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Önsöz Güvenliğiniz için talimatlar Özel işletim koşulları ilave tedbirler gerektirdiğinden, bu kullanım kılavuzu cihazın (modül, aygıt) işletmesi için gerekli tüm emniyet tedbirlerinin tam bir dizinini içermez. Ancak, kişisel güvenlik maksatlarıyla ve maddi hasardan kaçınmak üzere dikkat edilmesi gerekli önemli bilgiler içerir. Bir İkaz Üçgeni ile ve tehlike derecesine göre vurgulanmış bilgiler aşağıdaki şekilde gösterilir: TEHLİKE Gerekli tedbirlerin alınmamasının, ölüm, ciddi kişisel yaralanma veya önemli maddi hasarlara yol açacağını bildirir. UYARI! Gerekli tedbirlerin alınmamasının, ölüm, ciddi kişisel yaralanma veya önemli maddi hasarlara yol açabileceğini gösterir. Dikkat! Gerekli önlemlerin alınmamasının; hafif kişisel yaralanmalar veya maddi hasara yol açabileceğini bildirir. Bu, genellikle cihaz üzerinde veya cihazın kendisinde olabilecek hasarlara uygulanır. Not Cihaz hakkında bilgi vermek ve vurgulanması gerekli olan kullanım yönergesinin ilgili kısmını belirtmek için kullanılır. Uyarı! Kalifiye personel Bu kullanım kılavuzunda açıklanan cihazın (modül, aygıt) devreye alma işlemleri ve işletmesi ancak güvenlik konularına tam olarak aşina, nitelikli personel tarafından gerçekleştirilebilir. Bu kılavuzda belirtilen teknik emniyet bilgileri bakımından nitelikli personel, cihazları, sistemleri ve elektrik devrelerini emniyet standartlarına uygun olarak devreye alma, aktif hale getirme, topraklama ve atamaya yetkili kişilerdir. Amaca uygun kullanım İşlemsel cihaz (aygıt, modül) yalnızca katalog ve teknik açıklamalarda belirtilen uygulamalar için ve yalnızca Siemens tarafından önerilen veya onaylanan bağımsız şirketlere ait ekipmanla birlikte kullanılabilir. Cihazın başarılı ve güvenilir şekilde çalışması, uygun taşıma, depolama, montaj, kullanım ve bakımına bağlıdır. İşletme sırasında cihazda tehlikeli gerilimler mevcuttur. Cihazın uygun şekilde kullanılmaması ciddi kişisel yaralanma veya maddi hasarlara yol açabilir. Herhangi bir elektrik bağlantısı yapılmadan önce, cihaz şasi terminaline topraklanmalıdır. Güç kaynağına bağlı tüm devre bileşenlerinde tehlikeli gerilimler mevcut olabilir. Güç kaynağı kesildikten sonra bile cihaz üzerinde tehlikeli gerilimler mevcut olabilir (kondansatörler hala şarjlı bulunabilir). Açık devre akım transformatörü devrelerine sahip işlemsel cihaz çalıştırılamayabilir. Kullanım kılavuzu veya işletme talimatlarında belirtilen sınır değerleri, test ve devreye alma işlemleri de dahil olmak üzere, asla aşılmamalıdır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 5 Önsöz Basım ve sembol gösterimleri Cihazdan alınacak veya cihaza gönderilecek hazır bilgileri metin akışında göstermek için, aşağıdaki metin formatları kullanılmıştır: Parametre adları Cihaz göstergesi veya kişisel bir bilgisayar ekranında (işletim yazılımı DIGSI ile) kelimesi kelimesine görüntülenen yapılandırma veya işlev parametreleri göstericileri, sabit aralıklı kalın harf tipinde gösterilir. Bu, menü başlıkları için de geçerlidir. 1234A Parametre adresleri parametre adları şekilinde görüntülenir. Parametre adreslerinin genel tabloları A sonekini içerir, eğer parametre sadece Ek Ayarlar Ekranı seçeneği ile DIGSI’de ayarlanabiliyorsa. Parametre seçenekleri Cihaz göstergesi veya kişisel bir bilgisayar ekranında (işletim yazılımı DIGSI ile) kelimesi kelimesine görüntülenen metin parametrelerinin mümkün olan ayarları, ilave olarak italik formatında yazılır. Bu, menü seçenekleri için de geçerlidir. “İhbarlar” Röle çıkışı olabilen ya da diğer aygıtlar veya şalt cihazı tarafından ihtiyaç duyulan bilgi göstericiler, tırnak içerisinde ve eş aralıklı tipte gösterilir Gösterici tipi resimden açıkça anlaşılabiliyorsa; çizim ve tablolarda sapmalara müsaade edilebilir. Çizimlerde aşağıdaki semboller kullanılmışltır: Aygıt-dahili mantıksal giriş sinyali Aygıt-dahili mantıksal çıkış sinyali bir analog büyüklüğün dahili giriş sinyali numaralı harici ikili giriş sinyali (İkili girdi, giriş bildirimi) numaralı harici çıkış sinyali (Değer bildirimi örneği) Giriş sinyali oarak kullanılan numaralı harici ikili çıkış sinyali (Aygıt bildirimi) 1234 adres numarası ve On (AÇIK) ve OFF (KAPALI) mümkün olan ayar seçeneklerine sahip, FONKSIYON olarak atanmış bir parametre anahtarı örneği. 6 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Önsöz Bunlardan başka; IEC 60617-12 ve IEC 60617-13 ve benzeri standartlara göre grafik sembolleri kullanılmıştır. Çok sık kullanılan bazı semboller aşağıda listelenmiştir: Bir analog büyüklüğün giriş sinyali AND (VE) kapısı OR (VEYA) kapısı D-YA dışlayıcı VEYA kapısı (değerlik karşıtı): Girişlerden yalnızca biri etkin olduğunda çıkış etkindir Çakışma kapısı (eşdeğerlik): Girişlerin her ikisi aynı anda etkin ya da etkin değilse çıkış etkindir Yukarısı pozitif, aşağısı negatif kenarlı dinamik girişler (kenar tetiklemeli) Birkaç analog giriş sinyalinden bir analog çıkış sinyalinin oluşturulması Ayar adresi ve parametre göstericisi (adı) ile sınır (eşik) kademesi Ayar adresi ve parametre göstericili (adı) süre ölçer T (çalışma gecikmesi, ayarlanabilir zaman örneği) Süre ölçer (T bırakma gecikmesi, ayarlanamaz zaman örneği) Dinamik tetiklemeli darbe (impuls) zamanlayıcı T [monoflop (tek durumlu)] Ayar girişi (S), resetleme girişi (R), çıkış (Q) ve ters çevrilmiş çıkışa (Q) sahip statik bellek (RS-iki durumlu) ■ SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 7 Önsöz 8 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 İçindekiler 1 2 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 1.1 Genel Çalışması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 1.2 Uygulama Kapsamı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23 1.3 Özellikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 Fonksiyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33 2.1 Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 2.1.1 2.1.1.1 2.1.1.2 2.1.1.3 Fonksiyon Kapsamı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 Fonksiyon Kapsamının Yapılandırılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37 2.1.2 2.1.2.1 2.1.2.2 Güç Sistemi Verileri 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45 2.1.3 2.1.3.1 2.1.3.2 2.1.3.3 2.1.3.4 Ayar Grupları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 Ayar Gruplarının Amacı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 2.1.4 2.1.4.1 2.1.4.2 2.1.4.3 Güç Sistemi Verileri 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59 2.2 Mesafe Koruma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 2.2.1 2.2.1.1 2.2.1.2 2.2.1.3 2.2.1.4 2.2.1.5 2.2.1.6 Mesafe Koruma, Genel ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 Toprak Arızasının Tespiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 Başlatma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65 Empedansların Hesaplanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87 2.2.2 2.2.2.1 2.2.2.2 2.2.2.3 Dört Kenarlı (quadrilateral) Mesafe Koruma (Opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .90 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105 2.2.3 2.2.3.1 2.2.3.2 2.2.3.3 Mesafe Kademeleri (Daire) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107 İşlevsel Açıklama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123 2.2.4 2.2.4.1 2.2.4.2 Mesafe Korumanın Açma Mantığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 9 İçindekiler 2.3 2.3.1 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 2.3.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 2.3.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 2.3.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 2.4 Koruma Veri Arayüzleri ve Haberleşme Topolojisi (Opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 2.4.1 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 2.4.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 2.4.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 2.4.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 2.5 Koruma Veri Arayüzleri üzerinden Uzak Sinyaller (Opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 2.5.1 Açıklama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 2.5.2 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 2.6 Mesafe Koruma İçin Koruma Sinyalleşmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 2.6.1 Genel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 2.6.2 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 2.6.3 PUTT (Başlatma). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 2.6.4 Kademe Hızlandırmalı Müsaadeli Düşük Menzil Karşıdan Açtırma (PUTT) . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 2.6.5 Doğrudan Düşük Menzil Karşıdan Açtırma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157 2.6.6 Müsaadeli Aşırı Menzil Karşıdan Açtırma (POTT) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 2.6.7 Yön Karşılaştırmalı Başlatma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 2.6.8 Yönlü Kilit Çözme Tertibi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 2.6.9 Yönlü Bloklama Tertibi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 2.6.10 Pilot Kablo Karşılaştırması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 2.6.11 Ters Kilitleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 2.6.12 Geçici Bloklama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 2.6.13 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme İçin Önlemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 2.6.14 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 2.6.15 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 2.6.16 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 2.7 10 Güç Salınımı Tespiti (Opsiyonel). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 2.7.1 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 2.7.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 2.7.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 2.7.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 İçindekiler 2.8 Toprak Ar. AA için Koruma Sinyalleşmesi (Opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .214 2.8.1 Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .214 2.8.2 Yön Karşılaştırmalı Başlatma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .215 2.8.3 Yönlü Kilit Çözme Tertibi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .219 2.8.4 Yönlü Bloklama Tertibi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .223 2.8.5 Geçici Bloklama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .225 2.8.6 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226 2.8.7 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .227 2.8.8 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .230 2.8.9 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .231 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232 2.9.1 2.9.1.1 Eko Fonksiyonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232 2.9.2 2.9.2.1 2.9.2.2 Klasik Açma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .233 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .233 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236 2.9.3 2.9.3.1 2.9.3.2 Fransız Tanımına göre Açma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .240 2.9.4 2.9.4.1 2.9.4.2 Zayıf Besleme (Açma ve/veya Eko) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243 2.10 DKA Harici Doğrudan Karşıdan Açma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244 2.10.1 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244 2.10.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .245 2.10.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .245 2.10.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .245 2.11 Aşırı Akım Koruma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .246 2.11.1 Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .246 2.11.2 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .247 2.11.3 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .254 2.11.4 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260 2.11.5 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .262 2.12 Anlık Yüksek Akım-Arıza Üzerine Kapama (AÜK) Koruma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .263 2.12.1 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .263 2.12.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .264 2.12.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265 2.12.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265 2.13 Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti (Opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .266 2.13.1 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .266 2.13.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .270 2.13.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .273 2.13.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .273 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 11 İçindekiler 2.14 2.14.1 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 2.14.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 2.14.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 2.14.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 2.15.1 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 2.15.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 2.15.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315 2.15.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 2.16.1 Aşırı Gerilim Koruma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318 2.16.2 Düşük Gerilim Koruma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325 2.16.3 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329 2.16.4 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 2.16.5 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 2.17 Frekans Koruma (Opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 2.17.1 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 2.17.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 2.17.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343 2.17.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344 2.18 Arıza Yeri Tespit Cihazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345 2.18.1 İşlevsel Açıklama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345 2.18.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348 2.18.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349 2.18.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350 2.19.1 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350 2.19.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 362 2.19.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366 2.19.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367 2.20 Termal Aşırı Yük Koruma (Opsiyonel). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368 2.20.1 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368 2.20.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370 2.20.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372 2.20.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372 2.21 12 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 Analog Çıkışlar (Opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373 2.21.1 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 373 2.21.2 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374 2.21.3 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376 2.21.4 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 İçindekiler 2.22 İzleme Fonksiyonu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .378 2.22.1 2.22.1.1 2.22.1.2 2.22.1.3 2.22.1.4 2.22.1.5 2.22.1.6 2.22.1.7 2.22.1.8 Ölçme Denetimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .378 Donanım İzleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .378 Yazılım İzleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .380 Harici Trafo Devreleri İzleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .380 Pozitif Bileşen Gücün Faz Açısını İzleme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .386 Arıza Tepkileri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .389 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .392 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .393 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .394 2.22.2 2.22.2.1 2.22.2.2 2.22.2.3 2.22.2.4 Açma Devresi Denetimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .395 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .395 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .398 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .398 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .398 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .399 2.23.1 2.23.1.1 2.23.1.2 2.23.1.3 2.23.1.4 2.23.1.5 Fonksiyon Denetimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .399 Hat Enerjilenmesi Tanıma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .399 Kesici Konumunun Tespiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .403 Açık Kutup Algılayıcısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .405 Tüm Cihaz için Başlatma Mantığı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .407 Tüm Cihaz için Açma Mantığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .408 2.23.2 2.23.2.1 2.23.2.2 2.23.2.3 Kesici Açma Testi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .414 İşlevsel Açıklama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .414 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .415 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .415 2.23.3 2.23.3.1 2.23.3.2 2.23.3.3 2.23.3.4 2.23.3.5 Cihaz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .416 Açmaya Bağlı Bildirimler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .416 Anahtarlama İstatistikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .417 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .417 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .418 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .418 2.23.4 2.23.4.1 2.23.4.2 2.23.4.3 EN100 Modülü 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .420 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .420 Ayar Notları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .420 Bilgi Listesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .420 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 13 İçindekiler 2.24 2.24.1 2.24.1.1 2.24.1.2 Devreye Alma Yardımı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421 İşlevsel Açıklama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424 2.24.2 2.24.2.1 Mesajların İşlenmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425 2.24.3 2.24.3.1 2.24.3.2 2.24.3.3 İstatistikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429 İşlevsel Açıklama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 Bilgi Listesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430 2.24.4 2.24.4.1 2.24.4.2 Ölçme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431 Bilgi Listesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433 2.24.5 2.24.5.1 2.24.5.2 2.24.5.3 2.24.5.4 Osilografik Arızası Kayıtları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 Açıklama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436 Bilgi Listesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 436 2.24.6 2.24.6.1 2.24.6.2 2.24.6.3 2.24.6.4 Demant Ölçme Ayarları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 Uzun-Süreli Ortalama Değerler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438 Bilgi Listesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438 2.24.7 2.24.7.1 2.24.7.2 2.24.7.3 2.24.7.4 Min/Maks Ölçme Ayarları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 Sıfırlama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 439 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440 Bilgi Listesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440 2.24.8 2.24.8.1 2.24.8.2 2.24.8.3 Ayar Noktaları (Ölçülen Değerler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442 Sınır Değeri İzleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443 Bilgi Listesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 443 2.24.9 2.24.9.1 2.24.9.2 2.24.9.3 Enerji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444 Enerji Ölçümü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444 Ayar Notları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444 Bilgi Listesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 444 2.25 14 Yardımcı Fonksiyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421 Komut İşleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 2.25.1 2.25.1.1 2.25.1.2 2.25.1.3 2.25.1.4 Kontrol Yetkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 Komut Tipleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 445 Komut Yolunda Sıra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 446 Şalt Teçhizatı Kilitleme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447 Bilgi Listesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449 2.25.2 2.25.2.1 Kontrol Cihazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450 Bilgi Listesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 450 2.25.3 2.25.3.1 2.25.3.2 Veri İşleme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451 Çalışma Yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 451 Bilgi Listesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452 2.25.4 2.25.4.1 Protokol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452 Bilgi Listesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 452 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 İçindekiler 3 Montaj ve Devreye Alma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .453 3.1 Montaj ve Bağlantılar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .454 3.1.1 Konfigürasyon Bilgileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .454 3.1.2 3.1.2.1 3.1.2.2 3.1.2.3 3.1.2.4 3.1.2.5 Donanım Değişiklikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .460 Genel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .460 Sökme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .462 Baskılı Devre Kartlarında Bulunan Anahtarlama Elemanları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .467 Arayüz Modülleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .487 Tekrar Monte Etme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .491 3.1.3 3.1.3.1 3.1.3.2 3.1.3.3 3.1.3.4 Montaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .492 Gömme Tip Pano Montajı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .492 Raf Montajı ve Hücre İçine Montaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .495 Çıkma Tip Pano Montajı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .498 Ayrı Operatör Paneli ile Montaj. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .498 3.2 Bağlantıların Kontrolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .500 3.2.1 Seri Arayüzlerin Veri Bağlantılarının Kontrolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .500 3.2.2 Koruma Veri Haberleşme Kontrolü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .503 3.2.3 Sistem Bağlantılarının Kontrolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .504 3.3 Devreye Alma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .506 3.3.1 Test Modu ve İletimi Kilitleme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .507 3.3.2 Zaman Senkronlama Arayüzü Kontrolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .507 3.3.3 Sistem Arayüzünün Testi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .508 3.3.4 İkili Giriş ve Çıkışların Anahtarlama Durumu Kontrolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .510 3.3.5 Analog Çıkışların Kontrolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .513 3.3.6 Haberleşme Topolojisinin Kontrolü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .513 3.3.7 Koruma Verileri Arayüzü iİe Sinyal İletimi Tertibi İçin Test Modu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .517 3.3.8 Kesici Arıza Koruma Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .518 3.3.9 Akım-, Gerilim- ve Faz Dönüşü Kontrolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .520 3.3.10 Yük Akımı ile Yön Kontrolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .521 3.3.11 U4 Gerilim Girişi için Polarite Kontrolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .522 3.3.12 Bir Topraksız Sistemde Toprak Arıza Kontrolü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .524 3.3.13 I4 Akım Girişi için Polarite Kontrolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .525 3.3.14 Kesicinin Çalışma Zamanının Ölçülmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .529 3.3.15 Mesafe Korumayla Sinyal İletiminin Testi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .530 3.3.16 Toprak Arıza Korumayla Sinyal İletimi Sisteminin Testi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .533 3.3.17 Kesici Arıza Koruma ve/veya Uç Arıza Koruması için Sinyal İletiminin Testi . . . . . . . . . . . . . . . . .534 3.3.18 Dahili ve Harici Uzaktan Açtırma için Sinyal İletiminin Testi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .535 3.3.19 Kullanıcı-Tanımlı Fonksiyonların Testi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .535 3.3.20 Kesici ile Açma ve Kapama Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .535 3.3.21 Yapılandırılmış Anahtarlama Aygıtlarıyla Açma/Kapama Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .536 3.3.22 Test Amaçlı Osilografik Kayıtlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .536 3.4 Cihazın Son Hazırlıkları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .538 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 15 İçindekiler 4 Teknik Veriler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539 4.1 16 Genel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540 4.1.1 Analog Girişler ve Çıkışlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 540 4.1.2 Yardımcı Gerilim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 541 4.1.3 İkili Girişler ve Çıkışlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 542 4.1.4 Haberleşme Arayüzleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 544 4.1.5 Elektriksel Testler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 547 4.1.6 Mekanik Testler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549 4.1.7 İklimsel Gerilim Testleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550 4.1.8 Çalışma Koşulları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 550 4.1.9 Sertifikalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 551 4.1.10 Mekanik Tasarım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 552 4.2 Mesafe Koruma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 553 4.3 Güç Salınımı Tespiti (empedans kapama ile) (opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 557 4.4 Mesafe Koruma için Koruma Sinyali Tertipleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 558 4.5 Toprak Arıza Koruma (opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 560 4.6 Toprak Arıza Koruma Koruma Sinyali Tertipleri (opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570 4.7 Zayıf Besleme Açma (klasik). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 571 4.8 Zayıf Besleme Açma (Fransız tanımı). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572 4.9 Koruma Veri Arayüzü ve Haberleşme Topolojisi (opsiyonel). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573 4.10 Harici Doğrudan ve Karşıdan Açtırma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575 4.11 Zamanlı Aşırı Akım Koruma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 576 4.12 Ani Yüksek-Akım Arıza-üzerine-Kapama Koruma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 579 4.13 Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti (opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 580 4.14 Otomatik Tekrar Kapama (opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 581 4.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (opsiyonel). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 582 4.16 Gerilim Koruma (opsiyonel). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584 4.17 Frekans Koruma (opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 587 4.18 Arıza Yeri Tespit Cihazı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 588 4.19 Kesici Arıza Koruma (opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 589 4.20 Termal Aşırı Yük Koruma (opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 590 4.21 İzleme Fonksiyonları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 592 4.22 İkili Bilgilerin İletimi (opsiyonel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 594 4.23 Kullanıcı-Tanımlı Fonksiyonlar (CFC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 595 4.24 İlave Fonksiyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 599 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 İçindekiler 4.25 4.25.1 4.25.2 Gömme Tip Pano veya Hücre Montajı (Kasa büyüklüğü 1/3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .602 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .603 2 Gömme Tip Pano veya Hücre Montajı (Kasa büyüklüğü /2) 4.25.3 Gömme Tip Pano veya Hücre Montajı (Kasa büyüklüğü /3) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .604 4.25.4 Gömme Tip Pano veya Hücre Montajı (Kasa büyüklüğü 1/1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .605 4.25.5 4.25.6 A Boyutlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .602 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .606 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .606 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .607 Çıkma Tip Pano Montajı (Kasa büyüklüğü /3) Çıkma Tip Pano Montajı (Kasa büyüklüğü /2) 4.25.7 Çıkma Tip Pano Montajı (Kasa büyüklüğü /1) 4.25.8 Ayrı Operatör Paneli ile Montaj (Kasa büyüklüğü 1/2) 4.25.9 Ayrı Operatör Paneli ile Yüzey Montaj Kasası (Kasa büyüklüğü 1/1) 4.25.10 Ayrı Operatör Paneli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .610 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .608 . . . . . . . . . . . . . . . . . .609 Ek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .611 A.1 Sipariş Bilgileri ve Aksesuarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .612 A.1.1 A.1.1.1 Sipariş Bilgileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .612 Sipariş Kodu (MLFB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .612 A.1.2 Aksesuarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .621 A.2 Bağlantı Terminali Atamaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .625 A.2.1 Gömme Tip Pano ve Hücre Montajı Kasası A.2.2 Çıkma Tip Pano Montajı Kasası. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .640 A.2.3 Ayrı Operatör Panelli Montaj Kasası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .655 A.3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .625 Bağlantı Örnekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .668 A.3.1 Akım Trafoları için Örnekler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .668 A.3.2 Gerilim Trafosu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .676 A.4 Varsayılan Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .683 A.4.1 LED’ler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .683 A.4.2 İkili Girişler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .684 A.4.3 İkili Çıkışlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .685 A.4.4 Fonksiyon Tuşları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .686 A.4.5 Varsayılan Ekranı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .687 A.4.6 Önceden Tanımlanmış CFC Grafikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .690 A.5 Protokole Bağlı Fonksiyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .694 A.6 Fonksiyonel Kapsamı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .695 A.7 Ayarlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .698 A.8 Bilgi Listesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .716 A.9 Toplu Bildirimler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .751 A.10 Ölçülen Değerler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .752 Kaynakça . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .757 Terimler Sözlüğü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .759 Dizin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .771 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 17 İçindekiler 18 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 1 Giriş Bu bölümde SIPROTEC 4 7SA6 tanıtılmıştır. Cihazın uygulamaları, karakteristikleri ve fonksiyonlarının kapsamı gösterilmiştir. 1.1 Genel Çalışması 20 1.2 Uygulama Kapsamı 23 1.3 Özellikler 26 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 19 Giriş 1.1 Genel Çalışması 1.1 Genel Çalışması Sayısal Mesafe Koruma SIPROTEC 4 7SA6, güçlü bir mikroişlemci sistemiyle donatılmıştır. Bu, ölçülen değerlerin toplanmasından kesiciye gönderilen çıkış komutlarına kadar cihaz içerisindeki tüm fonksiyonların tamamen sayısal işlemesini sağlar. Şekil 1-17SA6 cihazının temel yapısını gösterir. Analog Girişler Ölçme girişleri (MI), ölçü trafolarından gelen akım ve gerilimleri dönüştürür ve bunları cihazın dahili işlem seviyelerine uyarlar. Cihaz üzerinde, 4 akım ve 4 gerilim girişi bulunmaktadır. Üç akım girişi, faz akım ölçümleri için konulmuştur; diğer akım girişi (I4), fider toprak akımının (fider akım trafolarının yıldız-noktası rezidüel akımı), bir paralel hattın toprak akımının (paralel hat kompanzasyonu için) veya bir güç trafosunun yıldıznoktası akımının (toprak arızası yön tespiti için) ölçümü için biçimlendirilebilir. Şekil 1-1 20 7SA6 sayısal mesafe koruma rölesinin donanım yapısı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Giriş 1.1 Genel Çalışması Faz-toprak gerilimlerin her birisi için bir gerilim ölçme girişi bulunur. Diğer bir gerilim girişi (U4), rezidüel gerilimi (e-n-gerilimi), bara gerilimini (senkronizasyon ve gerilim denetimi için) veya başka bir UX gerilimini (aşırı gerilim koruma için) ölçmek için kullanılabilir. Analog değerler, IA giriş yükseltici grubuna aktarılır. IA giriş yükseltici grubu, analog giriş büyüklükleri için yüksek dirençli girişler sağlar. Bant genişliği ve işlem hızı açısından ölçülen değer işleme için uygun hale getirilmiş filtrelerden oluşmuştur. AD analog-sayısal dönüştürücü grubu, mikrobilgisayar sistemine veri aktarımı için, analog sayısal dönüştürücüler ve bellek elemanları içerir. Mikrobilgisayar Sistemi Ölçülen değerleri işlemeden başka; mikrobilgisayar sistemi μC, gerçek koruma ve denetim fonksiyonlarını da yürütür. Bunlar, özellikle şunlardan oluşmuştur: • Ölçülen sinyalleri filtreleme ve iyileştirme, • Ölçülen büyüklükleri sürekli izleme, • Bağımsız koruma fonksiyonlarının başlatma koşullarını izleme, • Sınır değerlerini ve zaman sıralarını (kronoloji) sorgulama, • Mantık fonksiyonları için sinyallerin denetimi • Açma ve kapama komut kararlarına ulaşma, • Arıza çözümlemesi için mesajları, arıza verilerini ve arıza değerlerini saklama, • İşletim sisteminin ve fonksiyonlarının, örn. veri depolama, gerçek zamanlı saat, iletişim, arayüzler vb. yönetimi Bilgiler, OA çıkış yükselteci üzerinden mevcuttur. İkili Girişler ve Çıkışlar Bilgisayar sistemine ikili girişler ve bilgisayar sisteminden ikili çıkışlar, I/O modülleri (girişler ve çıkışlar) üzerinden yönlendirilir. Bilgisayar sistemi, bilgileri, sistemden (örn. uzaktan resetleme) veya harici donanımdan (örn. kilitleme komutları) alır. Çıkışlar, anahtarlama aygıtlarına gönderilen komutlar ve önemli olay ve durumların uzaktan bildirimi için mesajlardır. Ön Elemanlar LED’ler ve LCD ekran, cihaz fonksiyonları hakkında bilgiler sağlar ve olayları, durumları ve ölçülen değerleri gösterir. Dahili kontrol tuşları ve sayısal tuşlar, gösterge ile birlikte cihazla lokal etkileşimi sağlar. Böylelikle; biçimleme ve ayar parametreleri, işletme ve arıza ihbarları ve ölçülen değerler gibi cihazla ilgili tüm bilgilere erişilebilir veya bu bilgiler değiştirilebilir (aynı zamanda Bölüm 2’ye ve SIPROTEC 4 Sistem Açıklamalarına bakın). Kumanda fonksiyonları bulunan modellerinde, cihazın ön panelinden kesici ve diğer teçhizatın kumanda edilmesi de mümkündür. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 21 Giriş 1.1 Genel Çalışması Seri Arayüzler Cihazın ön panelindeki seri Operatör Arayüzü üzerinden bir kişisel bilgisayarla -DIGSI işletim programı kullanılarak- iletişim kurulabilir. Bu, bütün cihaz fonksiyonlarının rahat biçiminde kullanılmasını sağlar. Servis Arayüzü üzerinden de bir kişisel bilgisayarla -DIGSI işletim programı kullanılarak- iletişim kurulabilir. Bu arayüz, özel uygulamalara uyarlamak için değişik protokollerle ve fiziksel iletim tertipleriyle kullanılabilir. Seri Sistem Arayüzü üzerinden bir merkezi ana bilgisayara veya ana kontrol sistemine aktarılabilir. Özel uygulamalara uyarlamak için, bu arayüz için değişik iletim protokolleri ve fiziksel düzenlemeler mevcuttur. Başka bir arayüz, harici eşzamanlama kaynakları ile dahili Zaman Senkronlaması için konulmuştur. Ek arayüz modülleriyle, başka haberleşme protokolleri de gerçekleştirilebilir. Koruma Verileri Arayüzü (opsiyonel) Cihazın sürümüne bağlı olarak, bir Koruma Verileri Arayüzü bulunabilir. Bu arayüz üzerinden, telekoruma sinyallerine ek olarak, lokal kesicinin kapatılması, ikili girişler üzerinden bağlanan harici açma komutları vb. diğer bilgiler ile ikili bilgiler karşı uç birimlerine iletilebilir. Güç Kaynağı Yukarıda açıklanan işlevsel birimler, farklı gerilim seviyelerinde yeterli güce sahip bir güç kaynağından (PS) beslenir. Güç sisteminin yardımcı gerilim beslemesindeki arızalarda olabilecek geçici gerilim kesintileri, genellikle bir kondansatör ile köprülenir (ayrıca Teknik Veriler, Altbölüm 4.1’ e bakın). 22 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Giriş 1.2 Uygulama Kapsamı 1.2 Uygulama Kapsamı Sayısal Mesafe Koruma cihazı SIPROTEC 4 7SA6, herhangi bir gerilim seviyesinde, radyal, ring veya enterkonnekte sistemlerde, tek- ve çok-taraftan beslenen havai hatlar ve yer altı kabloları için seçici ve hızlı bir koruma sağlar. Şebeke nötrü, topraklı, kompanse edilmiş veya yalıtılmış olabilir. Cihaz, normalde bir havai hat fiderinin korunması için gerekli bütün fonksiyonları içerdiği için üniversal olarak, yani çok maksatlı kullanılabilir. Ayrıca; zaman kademeli artçı koruma olarak, tüm gerilim seviyelerindeki hatların, trafoların, jeneratörlerin, motorların ve baraların her tür karşılaştırmalı koruma tertiplerine uygulanabilir. Koruma bölgesinin her iki ucunda bulunan cihazlar, klasik bağlantılarla (kontaklar) telekoruma fonksiyonları üzerinden veya özel iletişim bağlantıları (genellikle fiber optik kablolar) veya bir haberleşme ağı kullanılarak seçimli koruma verileri arayüzleri üzerinden ölçüm bilgilerini birbirlerine iletebilirler. Eğer 7SA6 cihazları bir koruma verileri arayüzü ile donatılmışlarsa, iki uçlu bir korunan teçhizat için kullanılabilirler. Üç uçlu hatlarda ise (saplama fiderler), cihazlardan en az birinin iki koruma verileri arayüzüne sahip olması (7SA522) gerekir. Koruma Elemanları Cihazın temel fonksiyonu, mesafe koruma ölçümüyle arıza uzaklığının tespitidir. Mesafe koruma, özellikle karmaşık çok fazlı arızalar için, mesafe ölçümü birkaç sistem için tasarlanır. Farklı başlatma karakteristikleri, sistem koşullarına ve kullanıcı felsefesine çok iyi bir uyarlama sağlar. Şebeke nötrü, yalıtılmış, kompanse edilmiş/denkleştirilmiş, düşük bir direnç üzerinden topraklanmış veya doğrudan/efektif olarak topraklanmış olabilir. Cihazın, seri kompanzasyonlu veya kompanzasyonsuz çok uzun ve çok yüklü hatlarda kullanılması da mümkündür. Mesafe koruma, (hattın tamamında hızlı açma için) değişik sinyal iletim tertiplerini kullanan telekoruma fonksiyonu ile birlikte kullanılabilir. İlave olarak; yüksek dirençli toprak arızaları için, yönlü veya yönsüz kullanılabilen ve sinyal iletim tertiplerine de dahil edilebilen bir toprak arıza koruma mevcuttur (sipariş seçeneği). Zayıf-beslemeli veya radyal hatlarda, sinyal iletim tertipleri vasıtasıyla her iki uçta hızlı açma gerçekleştirilebilir. Bir kısa-devre üzerine hattın enerjilenmesi durumunda, gecikmesiz açma sinyali almak da mümkündür. Sekonder devre arızalarında (örneğin gerilim trafosu minyatür şalterinin veya sigortasının atması), ölçülen gerilim tekrar gelinceye kadar, cihaz otomatik olarak dahili acil durum aşırı akım koruma çalışma moduna anahtarlanabilir. Bu kademeler, çeşitli biçimlerde birleştirilebilir. Seçenek olarak; zamanlı aşırı akım koruma, artçı aşırı akım koruma olarak kullanılabilir. Bu durumda; aşırı akım koruma, mesafe korumadan bağımsız ve onunla paralel olarak görev yapar. Bu koruma fonksiyonları, havai hat şebekelerinde, birkaç kesme çevrimiyle 1-kutup, 3-kutup veya 1- ve 3-kutup otomatik tekrar kapama yapabilen dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu (seçimli) ile birlikte çalışabilir. 3-kutup açmadan sonra, hattın otomatik tekrar kapamasından önce cihaz, gerilim ve/veya senkronizasyon denetimiyle (seçimli) tekrar kapamanın geçerliliğini denetleyebilir. Harici bir otomatik tekrar kapama ile ve/veya senkronizasyon denetimiyle kullanılması veya bir veya iki tekrar kapama fonksiyonuyla çift koruma tertibi de mümkündür. Yukarıda bahsedilen arıza koruma fonksiyonlarından başka, (yalıtılmış veya kompanse edilmiş sistemler için) toprak arızası tespiti, çok kademeli aşırı gerilim, düşük gerilim ve frekans koruma, kesici arıza koruma, güç salınımlarının etkilerine karşı mesafe korumanın güç salınım kilitlemesi, teçhizatı (özellikle yer altı kablolarını) aşırı yük sebebiyle müsaade edilmeyen ısınmadan koruyan ısıl aşırı yük koruma gibi ek koruma fonksiyonları da mevcuttur. Cihaza, bir kısa devre sonrası arıza yerinin hızla tespiti için, paralel hatların etkilerini de denkleştirebilen bir arıza yeri tespit fonksiyonu eklenmiştir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 23 Giriş 1.2 Uygulama Kapsamı Koruma Verilerinin Sayısal İletimi (opsiyonel) Eğer mesafe koruma sayısal koruma tertipleri ile kullanılacaksa, bu amaç için gerekli veriler, bir sayısal iletim bağlantısı kullanılarak koruma verileri arayüzü üzerinden iletilebilir. Koruma verileri arayüzü üzerinden haberleşme, diğer bilgilerin iletilmesi için de kullanılabilir. Ölçülen değerlerin yanı sıra, ikili komutlar ve diğer bilgiler de iletilebilir. Kumanda Fonksiyonları Cihaz, kontrol tuşları, sistem arayüzü, ikili girişler ve DIGSI yazılımı kullanan bir bilgisayar üzerinden şalt teçhizatını anahtarlayan kumanda fonksiyonları ile donatılmıştır. Primer teçhizatın durum bilgileri, ikili girişlere bağlı yardımcı kontaklar üzerinden cihaza iletilebilir. Primer ekipmanın mevcut durumu (ya da konumu) cihaz üzerinde görüntülenebilir ve kilitleme veya kabul edilebilirlik izlemesi için kullanılabilir. Anahtarlanacak şalt teçhizatı sayısı, cihazın teçhizat konumu bildirimleri için atanmış mevcut ikili giriş ve çıkış sayılarıyla sınırlıdır. Kullanılan primer teçhizata bağlı olarak, bir (tek öğeli bildirim) veya iki (çift öğeli bildirim) ikili giriş kullanılabilir. Primer teçhizatın anahtarlanabilmesi, anahtarlama yetkisine ilişkin bir ayarla ve işletim modu (kilitli/kilitsiz, şifre girişi istemi ve şifresiz) ile kısıtlanabilir. Dahili kullanıcı-tanımlı mantık fonksiyonları kullanılarak, anahtarlama için kilitleme koşulları (örneğin anahtarlama hatası koruma) tesis edilebilir. Mesajlar ve Ölçülen Değerler, Arıza Kaydı İşletme mesajları, güç sistemi ve cihaz hakkında bilgiler sağlar. Ölçüm büyüklükleri ve bunlardan hesaplanan değerler, lokal olarak cihaz göstergesinden okunabilir veya seri arayüzler üzerinden uzağa iletilebilir. Cihaz mesajları, ön yüzdeki bir dizi LED'e atanabilir, çıkış kontaklarına atanarak bu çıkışlar üzerinden harici olarak işlenebilir, kullanıcı-tanımlı mantık fonksiyonları ile birleştirilebilir ve/veya seri arayüzler üzerinden uzağa iletilebilir (aşağıdaki “Haberleşme” paragrafına bakın). Bir arıza (sistem arızası) sırasında, önemli olaylar ve durum değişiklikleri, arıza kayıtlarında saklanır. Anlık arıza değerleri de cihazda saklanır. Uygun yazılım programları ile, bu veriler, daha sonra arızanın çözümlenmesi için kullanılabilir. 24 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Giriş 1.2 Uygulama Kapsamı Haberleşme İşletme, kontrol ve depolama sistemleri ile haberleşme için seri arayüzler mevcuttur. Ön yüzde bulunan bir 9-pimli DSUB soket, bir kişisel bilgisayarla lokal haberleşme için kullanılır. SIPROTEC 4işletim sistemi DIGSI 4 ile, bu Operatör Arayüzü üzerinden, yapılandırma parametrelerinin ve ayarların girilmesi ve değiştirilmesi, kullanıcı-tanımlı mantık fonksiyonlarının biçimlendirilmesi, işletme mesajlarına ve ölçülen değerlere erişim, cihaz durumlarının ve ölçülen değerlerin sorgulanması, kumanda komutlarının verilmesi gibi bütün işletme ve değerlendirme işleri yapılabilir. Diğer sayısal işletme, kontrol ve depolama elemanları ile kapsamlı bir iletişim kurmak için, sipariş biçimine bağlı olarak, cihaz başka arayüzlerle donatılabilir. Servis Arayüzü, RS232- veya RS485-arayüzü üzerinden çalıştırılabilir. Bu arayüze, bir modem bağlanabilir. Bu sayede, kişisel bilgisayar ve DIGSI işletim sistemi ile uzaktan çalıştırma, örneğin bir merkezi PC üzerinden birkaç cihazı çalıştırmak mümkündür. Sistem Arayüzü cihaz ile istasyon denetçisi arasında merkezi haberleşme sağlar. Sistem arayüzü, RS232-, RS485- veya fiber optik port üzerinden çalıştırılabilir. Veri iletimi için, birkaç standart protokol mevcuttur. EN100-Modülü üzerinden cihazların entegrasyonu, iletim tekniğinin ve otomasyon tekniğinin 100-MBit-iletişim ağı ile IEC 61850 protokollerine göre, gerçekleşebilir. Kontrol teknik bütünlüğüne paralel olarak, bu arayüz üzerinden DIGSI-İletişimi ve GOOSE ile İçsel Cihaz İletişimi mümkündür. Başka bir arayüz, harici eşzamanlı kaynakları (IRIG-B veya DCF77) ile dahili Zaman Senkronizasyonu için konulmuştur. Diğer Arayüzler cihazların arasındaki iletişimi korunan teçhizatın uçlarında sağlar. Bu Koruma Verileri Arayüzleri yukarıda ki koruma fonksiyonlarında bahsedilmiştir. Tuş takımı- veya hizmet portu üzeri cihazı uzaktan veya lokal bir standart-browserden kullanabirsiniz. Bu, devreye alma, denetim ve işletim sırasında da cihazın korunan teçhizatın tüm uçlarında iletişim ağı üzerinden kurulabilir. Özellikle mesafe koruma sistemi için uygun hale getirilmiş bir “WEB-Monitor“ mevcuttur. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 25 Giriş 1.3 Özellikler 1.3 Özellikler Genel Özellikleri • 32-bit güçlü mikroişlemci sistemi • Analog giriş değerlerinin örneklenmesinden, kesicilerin açma ve kapama komutlarına kadar ölçülen değerlerin tamamen sayısal olarak işlenmesi ve denetlenmesi. • Analog giriş dönüştürücüleri, ikili girişler, ikili çıkışlar ve DC/DC veya AC/DC çeviriciler ile, cihazın dahili işleme devrelerinin, harici ölçüm, kontrol ve güç besleme devrelerinden tam galvanik ve güvenilir yalıtımı • Cihazın, normalde bir hat fiderinin korunması için gerekli tüm fonksiyonlar ile donatılmış olması • Telekoruma için, sayısal koruma verileri arayüzü kullanılabilir. Bu durumda, iletişim ağında olabilecek veri bozulması, iletişim arızası ve iletim süresi sapmaları sürekli izlenir ve çalışma sırasında bunlar otomatik olarak düzeltir. • 3 uçlu hatlarda (saplama fiderler) mesafe koruma sistemi gerçekleştirilebilir • Dahili operatör paneli üzerinden veya menü güdümlü DIGSI çalışan bir kişisel bilgisayar kullanılarak cihazın kolay işletimi • Arıza kaydı için, arıza bildirimlerinin ve anlık değerlerin depolanması Mesafe Koruma • Yıldız-noktası doğrudan topraklı, kompanze veya yalıtılmış sistemlerde bütün arıza tipleri için koruma • Farklı sistem koşullarına ve kullanıcı felsefesine uyarlanabilen değişik başlatma tertipleri: Aşırı akım başlatma, gerilim ve faz açısı denetimli başlatma • veya (poligonal veya daıre karakteristikli) empedans başlatma • Uzun, aşırı yüklü hatlarda, yük ve arıza koşulları arasında güvenilir ayırım • Az yüklü hatlarda yüksek duyarlık, yük kaymalarına ve güç salınımlarına karşı son derece kararlı çalışma • Farklı form parametrelerinin ve “Yük trapezoidi“ nin (Mümkün olan yük empedanslarının bölümü) farklı poligonal açma karakteristikleriyle hat oranına en uygun uyarlama • Daire formundaki açma karakteristiğinin R-yönüne doğru genişletilmesiyle ark direncleri ve arıza dirençleri için yüksek direnç toleransı mümkün • Her bir mesafe kademesi için altı ölçme sistemi • 6 Mesafe Kademesi, her biri, ileri veya geri yönde ya da yönsüz seçilerbilir; biri aşırı menzil kademesi olarak kullanılabilir • Mesafe kademeleri için 9 zaman kademesi • Yön tespiti (poligon ile), arızasız döngü (dördün) gerilimleri ile veya bellek gerilimi ile yapılır; böylelikle sınırsız yön duyarlığı sağlanır ve kapasitif gerilim trafolarının transiyentlerinden etkilenme olmaz • Seri kompanzasyonlu hatlar için uygun • Akım trafosu doymalarına duyarsız • Bir paralel hattın etkisine karşı kompanzasyon • En kısa açma zamanı, yaklaşık 17 ms (fN = 50 Hz için) veya 15 ms (fN = 60 Hz için) 26 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Giriş 1.3 Özellikler • Faz-ayrımlı açma (1-kutup veya 1- ve 3-kutup otomatik tekrar kapama ile birlikte) • Arıza üzerine kapamada gecikmesiz açma • İki takım toprak empedansı kompanzasyonu (skalar veya vektörel). Güç Salınım Tespiti Fonksiyonu (empedans başlatma için opsiyonel olarak) • Üç ölçme sistemi ile dZ/dt ölçümüyle güç salınımı tespiti • Maksimum 7 Hz salınım frekansına kadar güç salınım tespiti • 1-kutup ölü zaman sırasında da etkin • Ayarlanabilir güç salınım programları • Güç salınımları sırasında mesafe korumanın istenmeyen açmalarının önlenmesi • Ayrıca, kademesiz açma koşulları biçimlendirilebilir Telekoruma Fonksiyonu • Ayarlanabilen farklı prosedürler: • Müsaadeli düşük menzil karşıdan açtırma = PUTT (doğrudan, başlatma ile veya ayrı bir ayarlanabilir ağırı menzil kademesi üzerinden) • Karşılaştırmalı tertipler (müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma = POTT veya kilitleme tertipleri, ayrı aşırı menzil kademesi veya yön başlatma ile) • Pilot kablo karşılaştırması / ters kilitleme (lokal bağlantılar veya aşırı kısa hatlar için doğru gerilim ile) • İki veya üç uçlu hatlar için uygun • İki uçlu hatlarda faz-ayrımlı iletim mümkün • Opsiyonel olarak, cihazlar arasında sinyal alışverişi, özel iletişim hatları (genellikle optik fiberler) veya bir iletişim ağı üzerinden yapılabilir. Sayısal iletim ile, iki ve üç uçlu hatlarda faz-ayrımlı iletim, iletişim yollarının sürekli izlenmesi ve sinyal yayılım gecikmesinin çalışma sırasında otomatik olarak düzeltilmesi mümkün Toprak Arızası Koruma (opsiyonel) • Topraklı sistemlerde yüksek dirençli toprak arızaları için, en fazla üç sabit zaman (DMT) ve bir ters zaman (IDMT) kademesi ile zamanlı aşırı akım koruma • Ters zamanlı koruma için IDMT, birkaç standarda dayalı değişik karakteristikler arasında bir seçim yapılabilir • Ters zaman kademesi, dördüncü sabit zaman kademesi olarak ayarlanabilir • Yüksek duyarlılık (sürüme bağlı olarak, 3 mA’den itibaren) • Akım trafosu doymaları sırasında hata akımlarına karşı faz akım tutuculuğu • İkinci harmonik demeraj tutuculuğu • Seçimli olarak, sıfır bileşen gerilime bağlı açma karakteristiği veya ters zamanlı açma • Her bir kademe, yönsüz olarak veya ileri veya geri yönde yönlü olarak ayarlanabilir • Dahili faz seçici ile 1-kutup açma mümkün • Sıfır bileşen veya negatif bileşen gerilimlerinden büyük olanının otomatik seçimi (U0, IY veya U2), ile, sıfır bileşen sistem büyüklükleri (I0, U0)ile, sıfır bileşen akım ve trafo yıldız- noktası akımı büyüklükleri (I0, IY) ile, negatif bileşen sistem büyüklükleri (I2, U2) ile veya sıfır bileşen güç (3I0 · 3U0) ile yön tespiti • Bir veya daha fazla kademe, telekoruma ile birlikte çalışabilir, ayrıca üç uçlu hatlar için uygun • Arıza üzerine kapamada herhangi bir kademe ile ani açma mümkün SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 27 Giriş 1.3 Özellikler Bilginin İletimi (sadece Sayısal Koruma Veri İletimi ile) • Korunan teçhizatın bütün uçlarından, ölçülen değerlerin iletimi • Bütün uçlara 4 komutun iletimi • Bütün uçlara 24 ilave ikili sinyal iletimi Zayıf-Beslemeli veya Beslemesiz Hat Uçlarında Açma • Telekoruma tertipleri ile birlikte mümkündür • Bir hat ucunda zayıf besleme olması durumunda veya hiç besleme olmasa bile, her iki hat ucunun da hızlı açmaya imkan tanır • Faz-ayrımlı açma ve 1-kutup otomatik tekrar kapama (1-kutup açmalı sürüm için) Harici Doğrudan ve Karşıdan Açtırma • Bir ikili giriş üzerinden bir harici cihazdan lokal hat ucunda açtırma • Dahili koruma fonksiyonları ile veya bir ikili giriş üzerinden bir harici cihazla (telekoruma vasıtasıyla) karşı hat ucunu uzaktan açtırma Zamanlı Aşırı Akım Koruma • Ölçülen gerilim arızasında acil durum fonksiyonu olarak veya ölçülen gerilimden bağımsız artçı koruma fonksiyonu olarak seçilebilir • En fazla iki sabit zaman (DMT) ve bir ters zaman (IDMT) kademesi, her biri faz akımları ve toprak akımı için • IDMT koruma için, birkaç standarda dayalı değişik karakteristikler arasında bir seçim yapılabilir • Kilitleme özelliği, örneğin herhangi bir elemanla ters kilitleme tertibi için kullanılabilir • Arıza üzerine kapamada herhangi bir kademe ile ani açma mümkün • Ek kademe, örneğin saplama arıza koruma; akım trafosu ile hat ayırıcı arasındaki arızaların hızla temizlenmesi için ek kademe ( ayırıcı anahtarlama durumunun geribildirim sinyali mevcut olduğunda), özellikle 11/2-Kesicili bara tipleri için uygun Ani Yüksek-Akım Arıza-üzerine-Kapama Koruma • Hattın tamamında bütün arızalar için hızlı açma • Elle kapanmasında veya kesicinin her kapanması arasında seçilebilir • Dahili hat kapamalarını tanıma tespiti ile Hassas Toprak Arıza Tespiti (opsiyonel) • Kompanze veya yalıtılmış şebekeler için • Rezidüel gerilimin tespiti • Toprağa temas eden fazların tespiti • Duyarlı toprak arızası yön tespiti • Akım trafoları için açı hatası düzeltmesi 28 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Giriş 1.3 Özellikler Otomatik Tekrar Kapama Fonksiyonu (opsiyonel) • 1-kutup, 3-kutup veya 1- ve 3-kutup açma sonrası tekrar kapama • Bir veya çoklu tekrar kapama (8’e kadar tekrar kapama girişimi) • Her bir tekrar kapama girişimi için ayrı tepki süreleri, opsiyonel olarak tepki süreleri olmaksızın • 1-kutup ve 3-kutup açma için ayrı ölü zamanları, ilk dört tekrar tapama çevrimi için ayrı ayar imkanı • 1-, 2- veya 3-kutup açma için seçenekli koruma başlatması tarafından yönlendirilmiş ayrı ölü zamanlar • opsiyonel olarak uyarlanabilir gerilimsiz ara, kısaltılmış tekrar kapama ve ölü hat denetimi Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (opsiyonel) • 3-kutup açma sonrası, tekrar kapamadan önce senkron koşulların doğrulanması • Udif gerilim farkının, ϕdif faz açısı farkının ve fdif frekans farkının hızlı ölçümü • Seçenek olarak, tekrar kapama öncesi enerjisiz durumun kontrolü • Asenkron sistem koşullarında senkron zamanının öngörümü ile kapama • Ayarlanabilir minimum ve maksimum gerilimler • Kesicinin elle kapatılması öncesi, senkron koşulların veya enerjisiz durumun ayrı sınır değerleriyle doğrulanması da mümkündür; • Bir trafo arkasında gerilim ölçümü için faz açısı kompanzasyonu • Gerilimlerin opsiyonel olarak faz-faz veya faz-toprak ölçümü Gerilim Koruma (opsiyonel) • Farklı kademelerle aşırı gerilim ve düşük gerilim tespiti: • Faz-toprak gerilimler için, iki aşırı gerilim kademesi • Faz-faz gerilimler için, iki aşırı gerilim kademesi • Pozitif bileşen gerilimi için, seçimli olarak birleştirmeli iki aşırı gerilim kademesi • Negatif bileşen gerilimi için, iki aşırı gerilim kademesi • Sıfır bileşen gerilimi veya herhangi bir 1-faz gerilim için, iki aşırı gerilim kademesi • Aşırı gerilim koruma fonksiyonları için ayarlanabilir bırakma/başlatma oranları • Faz-toprak gerilimler için, iki düşük gerilim kademesi • Faz-faz gerilimler için, iki düşük gerilim kademesi • Pozitif bileşen gerilimi için, iki düşük gerilim kademesi • Düşük gerilim koruma fonksiyonları için ayarlanabilir akım kriteri Frekans Koruma (opsiyonel) • Bağımsız olarak ayarlanabilen 4 frekans sınırı ve gecikme zamanı ile düşük frekansın (f<) ve/veya aşırı frekansın (f>) izlenmesi • Üst harmonikler ve faz açısı değişimlerine son derece duyarsız • Geniş frekans aralığı (yaklaşık 25 Hz’den 70 Hz’e kadar) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 29 Giriş 1.3 Özellikler Arıza Yeri Tespiti • Açma komutu ile veya başlatmanın resetlenmesi ile başlatma • Özel ölçülen değer yazmaçları ile arıza yerinin hesaplanması • Ohm, km veya mil cinsinden ve hattın yüzdesi olarak arıza yerinin çıktısı • Paralel hat kompanzasyonu seçilebilir. • Her iki taraftan beslenen bir faz toprak arızalarında yük akımının dikkate alınması (ayarlanabilir) • BCD kodunda (ikiye kodlanmış onlu) veya analog değer olarak arıza yerinin çıktısı (sipariş biçimine bağlı) Kesici-Arıza Koruma (opsiyonel) • Kesicinin her kutbundan akım akışını izlemek için sabit zamanlı akım kademeleri • Faz ve Toprak Akımları için ayrı başlatma eşikleri • 1-kutup ve 3-kutup açma için sabit zaman izlemeli zaman kademeleri • Her bir dahili koruma fonksiyonunun açma komutuyla başlatma • Harici açma fonksiyonları ile başlatma mümkün • Bir-kademeli veya iki-kademeli • Kısa bırakma ve aşma süreleri Isıl (Termal) Aşırı Yük Koruma (opsiyonel) • Korunan teçhizatın akıma dayalı ısı kayıplarının termal benzetimi • Üç faz iletken akımlarının efektif (rms) ölçümü • Ayarlanabilir termal ve akıma-bağlı uyarı kademeleri Analog Çıkışlar (opsiyonel) • Dörde kadar analog ölçülen değer çıkışı (sipariş edilen biçime bağlı): Ölçülen değerler, arıza yeri, kesilen arıza akımı Kullanıcı-Tanımlı Mantık Fonksiyonları (CFC) • Kullanıcı-tanımlı mantık fonksiyonlarının gerçekleştirilmesi için dahili ve harici sinyallerin serbestçe programlanabilir birleşimi • Bütün genel mantık fonksiyonları • Zaman gecikmeleri ve sınır değeri sorgulamaları Devreye Alma; İşletme (sadece koruma verilerinin sayısal iletimi ile) • Lokal ve karşı uç ölçülen işletme değerlerinin büyüklük ve faz açılarının gösterimi • Haberleşme bağlantısının, çalışma süresi ve kullanılabilirlik gibi ölçülen değerlerinin gösterimi. 30 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Giriş 1.3 Özellikler Komut İşleme • Şalt teçhizatı, ön paneldeki lokal kumanda tuşları veya programlanabilir fonksiyon tuşları ile manuel olarak, sistem arayüzü üzerinden (örneğin SICAM veya LSA ile) uzaktan veya işletim yazılımı DIGSI çalışan bir PC kullanılarak işletim arayüzü üzerinden lokal olarak enerjilenebilir ve enerjisi kesilebilir. • Kesici yardımcı kontakları üzerinden anahtarlama durumlarına ilişkin geribildirim sinyalleri (geribildirimli komutlar için) • Kesici konumunun kabul edilebilirlik izlemesi ve anahtarlama işlemleri için kilitleme koşullarının izlenmesi İzleme Fonksiyonları • Cihazın kullanılabilirliği, dahili ölçme devrelerinin, yardımcı güç kaynağının, donanım ve yazılımın izlenmesi ile oldukça artırılmıştır. • Akım ve gerilim trafoları sekonder devreleri, toplama ve simetri kontrolü teknikleri kullanılarak izlenir • Açma devresi denetimi • Yük empedansının, ölçülen yönün ve faz sırasının kontrolü • Opsiyonel sayısal iletişim yolunun sinyal iletiminin izlenmesi İlave fonksiyonlar • Bir eşleme sinyali (örneğin uydu alıcı üzerinden DCF77, IRIG B) ile, ikili giriş sinyali ile veya sistem arayüzü üzerinden komutla eşlenebilen pil destekli gerçek zaman saati • Ölçülen büyüklüklerin sürekli hesaplanması ve cihaz ön panelinde gösterilmesi. Karşı hat uçlarının tamamının ölçülen değerlerinin gösterimi (koruma verileri arayüzüne sahip cihazlar için) • Gerçek zaman etiketli, son 8 şebeke arızası (güç sistemi arızaları) için arıza olay belleği (açma kayıtları) • 8’e kadar toprak arızası için toprak arıza protokolleri (duyarlı toprak arızası tespiti fonksiyonuna sahip cihazlar için) • Arıza kaydı için, en fazla 15 s zaman aralığında arıza kaydı ve veri aktarımı • Anahtarlama İstatistikleri: Cihaz tarafından verilen açma komutlarının sayısı, arıza akımı verilerinin kaydı ve kesilen arıza akımlarının toplamı • Seri arayüzler üzerinden uzaktan merkezi kontrol ve depolama elemanları ile iletişim mümkün (ayrı sipariş biçimine bağlı), isteğe göre veri hatları, RS232-, RS485-, modem veya fiber optik kablolar üzerinden iletim • Bağlantı ve yön kontrolleri ve kesici test fonksiyonları gibi devreye alma yardımcıları • “WEB-Monitor” aracılığıyla koruma sisteminin grafik gösterimini bir gösterge diyagramıyla gösterebilen, PC’ nin veya Laptop’ un devreye alınmasında ve kontrolünde geniş kapsamlı destek. Cihazların koruma verileri arayüzü ile bağlı olması şartıyla sistemin bütün uçlarındaki tüm akım ve gerilimler ekranda görüntülenir ■ SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 31 Giriş 1.3 Özellikler 32 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2 Bu bölümde, SIPROTEC 4 7SA6 cihazında mevcut pek çok fonksiyon açıklanmıştır. Maksimum konfigürasyona göre bütün fonksiyonların ayar seçenekleri gösterilmiştir. Ayar değerlerinin belirlenmesi için bilgiler ve – gerektiği yerde – formüller verilmiştir. Aşağıdaki bilgilere dayalı olarak, hangi fonksiyonların kullanılması gerektiği belirlenebilir. 2.1 Genel 34 2.2 Mesafe Koruma 61 2.3 Güç Salınımı Tespiti (Opsiyonel) 131 2.4 Koruma Veri Arayüzleri ve Haberleşme Topolojisi (Opsiyonel) 139 2.5 Koruma Veri Arayüzleri üzerinden Uzak Sinyaller (Opsiyonel) 147 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 150 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) 184 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (Opsiyonel) 214 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler 232 2.10 DKA Harici Doğrudan Karşıdan Açma 244 2.11 Aşırı Akım Koruma 246 2.12 Anlık Yüksek Akımlı Arıza Üzerine Kapama (AÜK) Koruma 263 2.13 Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti (Opsiyonel) 266 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) 274 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) 304 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) 318 2.17 Frekans Koruma (Opsiyonel) 338 2.18 Arıza Yeri Tespit Cihazı 345 2.19 Kesici Arıza Koruma (Opsiyonel) 350 2.20 Termal Aşırı Yük Koruma (Opsiyonel) 368 2.21 Analog Çıkışlar (Opsiyonel) 373 2.22 İzleme Fonksiyonu 378 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi 399 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 421 2.25 Komut İşleme 445 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 33 Fonksiyonlar 2.1 Genel 2.1 Genel Cihaz devreye alındıktan birkaç saniye sonra, LCD göstergede varsayılan başlangıç gösterimi görünür. 7SA6’da, cihazın sürümüne bağlı olarak ya ölçülen değerler (dört-satırlık gösterge) veya fider durumunun bir faz anahtarlama şeması (grafik gösterge) görüntülenir. Biçimlendirme ayarlarını, DIGSI yazılımı çalışan bir PC’den cihazın önündeki kullanım arayüzünden veya servis arayüzünden yapabilirsiniz. Biçimlendirme yordamı, SIPROTEC 4 Sistem Açıklamalarında ayrıntılı olarak verilmiştir. Biçimlendirme ayarlarını değiştirmek için (ayar değişikliği için), 7 no’lu şifre girişi gerekir. Şifre girişi olmaksızın, ayarlar okunabilir, ancak değiştirilemez ve cihaza aktarılamaz. Fonksiyon parametrelerinin, örn., fonksiyon seçeneklerinin, eşik değerlerinin vb. ayarları, ön klavyeden girilebilir ve cihazın ön panelindeki göstergeden okunabilir. Ayrıca, cihazın ön işletim veya arka servis arayüzüne bağlı bir PC ile DIGSI yazılım paketi kullanılarak yine bu ayarlar girilebilir veya okunabilir. Parametre ayarlarını değiştirmek için, 5 no’lu şifre girişi gerekir. 2.1.1 Fonksiyon Kapsamı 2.1.1.1 Fonksiyon Kapsamının Yapılandırılması 7SA6 cihazı, bir dizi koruma fonksiyonlarını ve ilave fonksiyonları kapsamaktadır. Cihaz donanımı ve yazılımı, bu fonksiyonların kapsamına göre tasarımlanmıştır. Ayrıca, komut fonksiyonları, sistem koşullarına uyarlanabilir. Bununla birlikte projelendirme yoluyla tek tek fonksiyonlar devreye sokulabilir veya kaldırılabilir, ya da fonksiyonlar arasındaki değiştirilebilir. Fonksiyon kapsamının yapılandırılması için örnek: Bir istasyonda, havai hat ve trafo fiderleri bulunur. Biçimlendirme sırasında, sadece havai hatlarda arıza yeri tespiti fonksiyonu kullanılır. Trafo fiderleri için bu fonksiyon ’’etkin değil’’ olarak ayarlanır. Mevcut koruma fonksiyonları ve ilave fonksiyonlar Etkin veya Etkin Değil olarak biçimlendirilmiş olmalıdır. Bazı fonksiyonlar için, aşağıda açıklanacağı gibi bir kaç seçenek arasında bir seçim mümkündür. Fonksiyonların, Etkin Değil olarak biçimlendirilmiş olanları 7SA6 tarafından işlenmez: Bunlara ilişkin bir bildirim alınmaz ve ayar parametrelerine (fonksiyonlar, sınır değerler) erişilemez. Not Mevcut fonksiyonlar ve varsayılan ayarlar, cihazın sipariş biçimine bağlıdır. 34 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel 2.1.1.2 Ayar Notları Fonksiyon Kapsamının Yapılandırılması Mevcut seçenekleri ile fonksiyonel kapsam, sistem gereklerine uyarlamak için İşlevsel Kapsam diyalog kutusunda ayarlanır. Ayarların bir çoğu, kendinden açıklamalıdır. Özel durumlar aşağıda açıklanmıştır. Özel Durumlar Parametre grubu değiştirme fonksiyonunun kullanılması isteniyorsa 103 no’lu Gr.Değişt.SEÇE. adresi Etkin seçilerek bu fonksiyon etkinleştirilmelidir. Bu durumda, cihazın işletimi sırasında 4’e kadar farklı ayar grubu (bakınız bölüm 2.1.3), kolaylıkla ve hızla değiştirilebilir. Eğer Etkin Değil ayarı seçilmişse sadece bir ayar grubu seçilip kullanılabilir. Adres 110 1faz Açma, sadece 1-kutup veya 3-kutup açma yapabilen cihazlar için geçerlidir. Bir 1-/3faz kutup açmayı da etkinleştirmek için, yani 1-kutup veya 1-kutup / 3-kutup otomatik tekrar kapama için, 1-/ 3kutup ayarı seçilir. Bu, bir dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonunun veya bir harici otomatik tekrar kapama cihazının kullanılmasını gerektirir. Ayrıca, kesici de 1-kutup açma yapmaya elverişli olmalıdır. Not Diğer ayar seçenekleri 110 no’lu adres seçimine bağlı olduğu için; eğer 110 no’lu adresin ayarını değiştirmişseniz, önce değişikliği OK ile onaylayın sonra diyalog kutusunu yeniden açın. Mesafe koruması için Adres 115 MK Karakt. (sadece Almanya bölgesi için, sipariş numarasının 10. hanesi = A) tanımlama türünü seçebilirsiniz. Bunun için Quadrilateral- ve Daire-karakteristikleri mevcuttur. Mesafe koruma rölesinin başlatma yordamı için (Adres 114 MK Baş. ile) Poligon-Karakteristiğindeki bakış açısı daire tanımlama kullanımındaki gibi geçerlidir. Yani, eğer MK Baş. ile = Z< (quadr.) ayarlarsanız, mesafe koruma rölesinin başlatma yordamını da içeren daire tanımlamaları da oluşur: Bütün yönlerdeki mesafe kademelerinin en büyük menzilleri başlatmayı oluşturur. Mesafe koruma rölesi için değişik başlatma prosedürü seçilebilir: Bu prosedürlerin özellikleri, ayrıntılı olarak Altbölüm 2.2.1 ’de açıklanmıştır. Eğer arıza akımı büyüklüğü bir arıza olayı ile yük akımı arasında (müsaade edilebilir aşırı yük de dahil) ayrım için güvenilir bir ölçüt ise 114 no’lu adres MK Baş. ile = I> (aşırı akım başlatma) olarak ayarlayın. Eğer başka bir başlatma ölçütü olarak gerilim düşümü de gerekli ise, U/I (gerilime bağlı akım başlatma) ayarlayın. Çok yüklü yüksek gerilim hatlarında ve çok yüksek gerilim hatlarında U/I/φ (gerilime- ve faz açısına bağlı akım başlatma) ayarı gerekebilir. Ayar Z< (quadr.) (-başlatma) en yüksek ayara sahip mesafe kademelerinin R- ve X-Menzilleri başlatma ölçütünü belirler. Eğer 114 MK Baş. ile = Etkin Değil olarak ayarlanmışsa, mesafe koruma fonksiyonu ve ilgili tüm fonksiyonlar etkisiz kılınmış olur. Güç salınım tespiti fonksiyonu (bakınız bölüm 2.3) sadece Z< (quadr.)başlatma ayarı ile birlikte çalışır. Diğer tüm durumlarda, 120 no’lu adres Güç Salınımı = Etkin olarak ayarlanmış olsa bile etkisizdir. Mesafe korumayı sinyalleşme koruma tertipleri ile tamamlamak için, istenilen sinyalleşme koruma tertibi 121 no’lu KS Mesafe adresinde seçilebilir. Başlatma ile PUTT (Baş.) ve aşırı menzil kademesi ile PUTT (Z1B), düşük menzil karşıdan açtırma tertipleri, müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertibi POTT, yön karşılaştırma tertibi Yön.Krş. Baş., kilit çözme tertibi BLOKLAMA ÇÖZME, kilitleme tertibi BLOKLAMA, ve pilot kablo karşılaştırmalı Pil.Kab. karş. ve Ters Kilitleme tertipleri seçilebilir. Eğer sayısal iletim hatları üzerinden iletişim için cihaz bir koruma verileri arayüzüne sahipse, bunun için KA ile SİNYAL seçeneği seçilir. Bu yordamların özellikleri, ayrıntılı olarak Altbölüm 2.6 ’de açıklanmıştır. Eğer mesafe koruma ile birlikte sinyalleşme koruma kullanılmayacaksa Etkin Değil ayarlanır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 35 Fonksiyonlar 2.1 Genel Koruma sinyali iletişimi için, cihaz, (sipariş sürümüne bağlı olarak) bir koruma verileri arayüzü ile donatılmış olabilir. Bu koruma verileri arayüzü üzerinden iletişim için, 145 no’lu adreste 1 KA 1 ayarı ile koruma verileri arayüzünün kullanılacağı cihaza bildirilir (Etkin). İki uçlu korunan bir teçhizat, iki rölenin her biri için bir koruma verileri arayüzüne gerek duyar. Eğer birden fazla karşı uç varsa, ilgili tüm cihazların doğrudan veya dolaysız olarak (diğer cihazlar üzerinden) iletişim sistemine bağlı olduğundan emin olun. Ayrıca en az cihazlardan birinin 2 koruma verileri arayüzü ile donatılmış olması (örneğin 7SA522) gerekir. Ayrıntılı bilgi için, Altbölüm 2.4 ’de “Koruma Veri Haberleşmesi Topolojisi” paragrafına bakın. 125 no’lu adres Zayıf Besleme ile sinyalleşme koruma tertiplerine ek bir fonksiyon seçilebilir. Eko ve zayıf besleme açmanın klasik tertibinin uygulanması için 125 no’lu adres Etkin olarak ayarlanır. Ayar Mantık no 2 bu fonksiyonu Fransız tanımına anahtarlar. Bu ayar, sadece cihazın Fransız Bölgesi sürümlerinde (sadece 7SA6***-**D** veya sipariş kodunun 10’uncu rakamı = D sürümleri için) mevcuttur. 126 no’lu adres Artçı AA da, zamanlı aşırı akım korumanın çalışması için hangi karakteristik tipinin kullanılacağı seçilir. Sabit zamanlı aşırı akım korumaya ilaveten, sipariş sürümüne bağlı olarak ters zamanlı bir aşırı akım koruma da biçimlendirilebilir. İkincisi, bir IEC-karakteristiği ile (ZAAE IEC) veya bir ANSI karakteristiği ile(ZAAE ANSI) çalışabilir. Karakteristikler ve ilgili formüller için, Teknik Veriler bölümüne bakın. Almanya bölgesi sürümlerinde (Sipariş kodunun 10. rakamı = A) üçüncü UMZ-Basamağı sadece ayar ZAAE IEC/3kd.li de mevcuttur. Ayrıca, aşırı akım koruma etkisiz kılınabilir (Etkin Değil). 131 no’lu adreste, T.Arıza A.AKIM zamanlı toprak arıza korumanın çalışması için hangi karakteristik tipinin kullanılacağı seçilir. Üç kademeli olarak kullanılabilen sabit zamanlı aşırı akım korumaya ilaveten (UMZ) sipariş sürümüne bağlı olarak – ters zamanlı bir aşırı akım koruma da biçimlendirilebilir. Sonuncusu, bir IECkarakteristiği ile (ZAAE IEC) veya bir ANSI-karakteristiği ile (ZAAE ANSI) ya da bir logaritmik-ters karakteristik ile çalışabilir (ZAA Logaritmik). Eğer bir ters zaman karakteristiği istenmiyorsa, genellikle “ters zaman” olarak gösterilen kademe, dördüncü sabit zamanlı kademe olarak (Sabit Zaman) kullanılabilir. Seçenek olarak; ters zaman karakteristikli bir toprak arıza koruma U0 ters (sadece Alman Bölgesi için, sipariş kodunun 10’uncu rakamı = A) veya bir sıfır bileşen güç koruma Sr ters (sadece Fransız Bölgesi için, sipariş kodunun 10’uncu rakamı = D) seçmek de mümkündür. Karakteristikler ve ilgili formüller için, Teknik Veriler bölümüne bakın. Ayrıca, toprak arıza koruma etkisiz kılınabilir (Etkin Değil). Toprak arıza koruma, sinyalleşme koruma tertipleri ile birlikte de kullanılabilir. İstenilen sinyalleşme koruma tertibi 132 no’lu KS T/A adresinde seçilir. Yönlü karşılaştırma tertibi Yön.Krş. Baş., kilit çözme tertibi BLOKLAMA ÇÖZME ve kilitleme tertibi BLOKLAMA seçilebilir. Bu tertiplerin çalışma yordamları, Bölüm 2.8 ’de ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Eğer bir sayısal iletim hattı üzerinden iletişim için cihaz bir koruma verileri arayüzü ile donatılmışsa, bunun için KA ile SİNYAL seçeneği seçilir. Eğer toprak arıza koruma ile birlikte sinyalleşme koruma kullanılmayacaksa, adres Etkin Değil olarak ayarlanır. 145 no’lu KA 1 adresi, yukarıda açıklandığı gibi sinyalleşme koruma arayüzü üzerinden toprak arıza koruma için sinyalleşme korumanın iletişimi için de geçerlidir. Eğer cihaz bir otomatik tekrar kapama fonksiyonu ile donatılmışsa, 133 ve 134 no’lu adresler önemlidir. Otomatik tekrar kapamaya, sadece havai hatlarda müsaade edilir. Başka durumlarda kullanılmamalıdır. Eğer korunan teçhizat bir havai hat ve başka bir teçhizattan oluşuyorsa (örneğin havai hat bir trafoya doğrudan bağlı veya havai hat/kablo fideri), tekrar kapamanın, sadece havai hat bölümündeki arızalar için gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır. 7SA6’nın kullanılacağı fider için bir otomatik tekrar kapama fonksiyonu istenmiyorsa veya tekrar kapama için harici bir cihaz kullanılıyorsa 133 no’lu OTK adresi Etkin Değil olarak ayarlanır. Otomatik tekrar kapama yapılacaksa, istenilen tekrar kapama girişim sayısı, yine bu adreste ayarlanır. 1’den 1 OTK çevrimi 8’e kadar 8 OTK çevrimi tekrar kapama çevrimi seçilebilir. Ayrıca ADT (uyarlanır ölü zamanlar) seçilebilir. Bu durumda, tekrar kapama fonksiyonunun davranışı, karşı ucun çevrimleri ile belirlenir. Ancak, çevrim sayısı, besleme olan hat uçlarının en az birinde biçimlendirilmiş olmalıdır. Diğer uç -veya ikiden fazla uca sahip hatlar için diğer uçlar-, uyarlanır ölü zamanla çalışabilir. Bu konu hakkında yeterli bilgi Bölüm 2.14 ’de verilmiştir. 134 no’lu OTK kntrl modu adresi dörde kadar denetim modunun seçimine imkan verir. İlkönce; tekrar kapama çevrimlerinin, otomatik tekrar kapamayı başlatabilen koruma fonksiyonlarından birinin başlatması tarafından tespit edilen arızanın tipine (sadece 3-kutup açma) veya açma komutunun tipine göre olacağı belirlenir. İkinci olarak; otomatik tekrar kapamanın tepki süresi ile veya tepki süresiz çalışabileceği belirlenir. 36 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel Ayar KAPAT ... eğer 1-kutup veya 1-kutup/3-kutup otomatik tekrar kapama çevrimleri sağlanmışsa ve mümkünse (olağan ayar) tercih edilir . Bu durumda, (her bir tekrar kapama çevrimi için) 1-kutup açma ve 3-kutup açma için farklı ölü zamanlar mümkündür. Açma komutu veren koruma fonksiyonları: 1-kutup veya 3-kutup açma tipini belirler ve buna göre ölü zaman seçilir. Ayar BAŞ. ... (Başlatmalı ...) ancak 3-kutup açma istenirse mümkündür ve görülebilir. Bu, ya cihazın sipariş kodundan cihazın sadece 3-kutup açmaya uygun olduğu görülüyorsa ya da sadece 3-kutup açma biçimlendirilmişse (110 no’lu adres 1faz Açma = Yalnız 3faz, yukarı bakınız) böyledir. Bu durumda 1-faz, 2-faz ve 3-faz arızaları takiben otomatik tekrar kapama çevrimleri için farklı ölü zamanlar ayarlanabilir. Burada belirleyici etken açma komutunun gözüktüğü anda koruma fonksiyonunun Başlatma durumudur. Bu denetim modu, ölü zamanların, 3-kutup tekrar kapama çevrimleri sırasında da arızanın tipine bağlı olmasına imkan verir. Açma, her zaman 3-kutuptur. Ayar Taksiyonlu... (...ile etki süresi) herbir tekrar kapama çevrimi için bir tepki süresi sağlar. Tepki süresi, bütün koruma fonksiyonlarının bir genel başlatması ile başlatılır. Eğer tepki süresinin dolmasından önce hiç bir açma komutu alınamamışsa, ilgili tekrar kapama çevrimi yapılmaz. Bu konu hakkında yeterli bilgi Bölüm 2.14’de verilmiştir. Bu ayar, zaman kademeli koruma için önerilir. Eğer otomatik tekrar kapama fonksiyonu ile çalışacak koruma fonksiyonu, tepki zamanlarını başlatmak için bir genel başlatma sinyaline sahip değilse, ayar Taksiyonsuz... (... etki süresiz) ayarını seçiniz. Adres 137 A./D. GERILIM, değişik düşük gerilim ve aşırı gerilim elemanları kullanan gerilim koruma fonksiyonunun etkinleştirilmesine müsaade eder. Özellikle, ölçülen gerilimlerin pozitif bileşen sistemi ile aşırı gerilim, dahili kompundlama ile karşı hat ucundaki gerilimi hesaplamak seçeneğini sunmaktadır. Bu, özellikle yüksüz veya düşük yük koşullarının hüküm sürdüğü ve karşı hat ucunda oluşacak bir aşırı gerilimin (Ferranti etkisi) lokal kesicinin açmasına sebep olacağı çok uzun iletim hatları için yararlıdır. Bu durumda 137 no’lu A./D. GERILIM adresi, Brlş. ile etkin (kompundlama ile etkin) ayarlanır. Kompundlama, seri kapasitörlü hatlarda kullanılmamalıdır! 138 no’lu AYTC adresinde, arıza yeri tespiti fonksiyonun Etkin ve Etkin Değil ve arıza mesafesinin de ikili çıkışlar üzerinden BCD-Kodunda (4 bit birler, 4 bit onlar ve 1 bit yüzler ve “veri geçerli”) olacağı belirlenir (BCD çıkışlı). Çıkış rölelerinin uygun sayısı (No 1143 ’den 1152’ye kadar) kullanılır ve biçimlendirilir. Açma devresi denetimi için 140 no’lu ADD adresinde denetlenecek açma devresi sayısı ayarlanır: 1 açma devresi, 2 açma devresi veya 3 açma devresi, eğer açma devresi denetimi kullanılmayacaksa, bu fonksiyon etkisiz kılınır (Etkin Değil). Sipariş edilen sürüme bağlı olarak, cihaz birkaç analog çıkışa (0 bis 20 mA) sahiptir. 2 Çıkış B portunda (montaj konumu “B“), ve ek 2 çıkış da D portunda (montaj konumu “D“) bulunur. 150’den 153’e kadar olan adreslerde mevcut çıkışlar için çıkışı alınacak analog büyüklüğün türü seçilir. Bu, birkaç ölçülen değer veya arıza yeri olabilir. 2.1.1.3 Ayarlar Adres Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklama 103 Gr.Değişt.SEÇE. Etkin Degil Etkin Etkin Degil Ayar Grubu Degistirme Seçenegi 110 1faz Açma Yalniz 3faz 1-/3faz Yalniz 3faz 1 faz açmaya izin verildi 114 MK Bas. ile Z< (quadr.) I> (asiri akim) U/I U/I/ϕ Etkin Degil Z< (quadr.) Mesafe koruma çalisma programi 115 MK Karakt. Quadrilateral Daire Quadrilateral Mesafe kademeleri karakteristigi SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 37 Fonksiyonlar 2.1 Genel Adres Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklama 120 Güç Salinimi Etkin Degil Etkin Etkin Degil Güç Salinimi tespiti 121 KS Mesafe PUTT (Z1B) PUTT (Bas.) POTT Yön.Krs. Bas. BLOKLAMA ÇÖZME BLOKLAMA Ters Kilitleme Pil.Kab. kars. KA ile SINYAL Etkin Degil Etkin Degil Mesafe koruma için koruma sinyali 122 DKA Dogr.Açtirm Etkin Degil Etkin Etkin Degil DKA Dogrudan Karsidan Açtirma 124 AÜK Asiri Akim Etkin Degil Etkin Etkin Degil Ani Yüksek Hizli AÜK Asiri Akim 125 Zayif Besleme Etkin Degil Etkin Mantik no. 2 Etkin Degil Zayif Besleme (Açma ve/veya Eko) 126 Artçi AA Etkin Degil ZAAE IEC ZAAE ANSI ZAAE IEC/3kd.li ZAAE IEC Artçi asiri akim 130 Hassas T/A Etkin Degil Etkin Etkin Degil Hassas Toprak Ariza (denkl./izole y.n.) 131 T.Ariza A.AKIM Etkin Degil ZAAE IEC ZAAE ANSI ZAA Logaritmik Sabit Zaman U0 ters Sr ters Etkin Degil Toprak ariza asiri akim 132 KS T/A Yön.Krs. Bas. KA ile SINYAL BLOKLAMA ÇÖZME BLOKLAMA Etkin Degil Etkin Degil Toprak Ariza AA için koruma sinyali 133 OTK 1 OTK çevrimi 2 OTK çevrimi 3 OTK çevrimi 4 OTK çevrimi 5 OTK çevrimi 6 OTK çevrimi 7 OTK çevrimi 8 OTK çevrimi ADT Etkin Degil Etkin Degil Otomatik Tekrar Kapama Fonksiyonu 134 OTK kntrl modu Taksiyonlu Bas. Taksiyonsuz Bas Taksiyonlu Açma Taksiyonsuz Aç. Taksiyonlu Açma OTK kontrol modu 135 Senkron-Denetim Etkin Degil Etkin Etkin Degil Senkronizasyon ve Gerilim Kontrolü 136 FREKANS Koruma Etkin Degil Etkin Etkin Degil Asiri / Düsük Frekans Koruma 38 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel Adres Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklama 137 A./D. GERILIM Etkin Degil Etkin Brls. ile etkin Etkin Degil Düsük / Asiri Gerilim Koruma 138 AYTC Etkin Etkin Degil BCD çikisli Etkin Ariza Yeri Tespit Cihazi 139 KESICI ARIZA Etkin Degil Etkin 3I0> ile etkin Etkin Degil Kesici Ariza Koruma 140 ADD Etkin Degil 1 açma devresi 2 açma devresi 3 açma devresi Etkin Degil Açma Devresi Denetimi 142 Term Asiri Yük Etkin Degil Etkin Etkin Degil Termal Asiri Yük Koruma 145 KA 1 Etkin Etkin Degil Etkin Koruma Arayüzü 1 (Port D) 147 RÖLE SAYISI 2 röle 3 röle 2 röle Röle sayisi 150 Analog Çikis B1 Etkin Degil IL2 [%] UL23 [%] |P| [%] |Q| [%] d [%] d [km] d [mil] ImaksAÇMA [pri] Etkin Degil Analog Çikis B1 (Port B) 151 Analog Çikis B2 Etkin Degil IL2 [%] UL23 [%] |P| [%] |Q| [%] d [%] d [km] d [mil] ImaksAÇMA [pri] Etkin Degil Analog Çikis B2 (Port B) 152 Analog Çikis D1 Etkin Degil IL2 [%] UL23 [%] |P| [%] |Q| [%] d [%] d [km] d [mil] ImaksAÇMA [pri] Etkin Degil Analog Çikis D1 (Port D) 153 Analog Çikis D2 Etkin Degil IL2 [%] UL23 [%] |P| [%] |Q| [%] d [%] d [km] d [mil] ImaksAÇMA [pri] Etkin Degil Analog Çikis D2 (Port D) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 39 Fonksiyonlar 2.1 Genel 2.1.2 Güç Sistemi Verileri 1 Cihaz, gerçek uygulamaya bağlı olarak, işlevlerini uygun şekilde uyarlayabilmek için, birtakım tesis ve güç sistemi verilerine ihtiyaç duyar. Bunlar, anma sistem verileri, ölçü trafolarının anma verileri, ölçülen akım ve gerilimlerin polariteleri ve bağlantı tipleri, bazı durumlarda kesici özellikleri ve benzerleridir. Bundan başka, özel bir koruma, denetim veya izleme fonksiyonundan çok bütün fonksiyonları ilgilendiren birkaç ayar da mevcuttur. Bu Veriler 1, ancak DIGSI çalışan bir PC’den değiştirilebilir ve bu altbölümde açıklanacaktır. 2.1.2.1 Ayar Notları Genel İlgili seçimi görüntülemek üzere, DIGSI'de Ayarlar seçeneğine çift tıklayın. Böylece Güç Sistemi Verileri 1 altında, trafo verileri, şebeke verileri ve kesici sekmeleri bulunan, içinde tek tek parametrelerin ayarlanabileceği bir diyalog kutusu açılır. Böylelikle, aşağıdaki altbölümler uygun şekilde yapılandırılır. Akım Trafosu Polaritesi 201 no’lu AT Yıldız Nokt. adresinde yıldız bağlı akım trafolarının polaritesi belirtilir (Aşağıdaki şekilde gösterilen seçenekler, iki AT için de geçerlidir). Bu ayar, cihazın ölçme yönünü belirler (ileri yön = hat yönü). Bu ayarın değiştirilmesi, toprak akım girişleri IE veya IEE’nin polaritelerinin de terslenmesine sebep olur. Şekil 2-1 Akım Trafolarının Polaritesi Ölçü Trafolarının Anma Değerleri 203 no’lu Unom PRIMER ve 204 no’lu Unom SEKONDER adreslerinde, gerilim trafolarının primer ve sekonder anma gerilim değerleri (faz-faz) girilir, 205 no’lu AT PRIMER ve 206 no’lu AT SEKONDER adreslerinde, akım trafolarının primer ve sekonder anma akım değerleri girilir. Ayrıca; akım trafosunun anma sekonder akımının cihazın anma akımı ile aynı olması gerekir. Aksi takdirde, cihaz primer amper değerlerini yanlış hesaplayacaktır. Eğer cihaz ayarları sekonder değerlerle yapılıyorsa, primer değerler, sadece cihazın ölçülen işletme değerlerinin primer olarak gösterimi için gerekir. Ancak, eğer cihaz ayarları DIGSI kullanılarak primer değerlerle yapılıyorsa, cihazın hatasız çalışması için mutlaka bu primer değerlerin doğru girilmiş olması gerekir. 40 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel Gerilim Bağlantıları Cihazın dört gerilim ölçme girişi mevcuttur. Bunlardan üçü, korunan teçhizatın gerilim trafoları setine bağlanır. Dördüncü gerilim girişi U4 için, değişik seçenekler mevcuttur: • U4gerilim-girişinin gerilim trafoları setinin açık üçgen sargısına Ue-n bağlanması: Bu durumda 210 no’lu adres: U4 GT = Udelta trafo. Bir gerilim trafoları setinin açık üçgen sargılarına bağlantıda, gerilim trafolarının gerilim dönüştürme oranı, genellikle; Bu durumda Uf/Udelta çarpanı (sekonder gerilim 211 no’lu Uf / Udelta adresi) 3/√3 = √3 ≈ 1.73 ayarlanmalıdır. Diğer dönüştürme oranları için, yani ara gerilim trafoları seti üzerinden rezidüel gerilimin oluşturulması durumunda, bu çarpan uygun şekilde hesaplanmalıdır. Eğer, 3U0>-aşırı gerilim koruma elemanı kullanılıyorsa, bu değer özellikle önemlidir. Ayrıca, ölçülen değerlerin izlenmesi için ve ölçme ve arıza kayıt sinyallerinin ölçeklendirilmesi için de bu değer kullanılır. • U4Gerilim-girişinin, senkronizasyon denetimini gerçekleştirmek için bara gerilimine bağlanması: Bu durumda 210 no’lu adres: U4 GT = Usenk2 trafo. Eğer gerilim trafosunun koruma fonksiyonları Usenk1 fider tarafında bulunursa, U4-trafosunun bir bara gerilimine Usenk2 bağlanması gerekir. Eğer koruma fonksiyonlarının gerilim trafoları Usy1 bara yönlü bağlı ise de bir senkronizasyon mümkün olur; o zaman ek U4-trafosu bir fider gerilimine bağlı olmalıdır. Eğer bara gerilim trafolarının dönüştürme oranı ile hat gerilim trafolarının dönüştürme oranı aynı değilse, oranlar 215 no’lu USe1/USe2 oranı adresinde denkleştirilir. 212 no’lu Usenk2 bağlantı adresinde senkronizasyon denetimi için kullanılacak bara gerilimi Usenk2 biçimlendirilir. Cihaz, o zaman uygun fider gerilimini otomatik olarak Usenk1 seçer. Eğer senkronizasyon denetimi yapılacak iki ölçme noktası arasında, yani fider gerilim trafosu ile bara gerilim trafosu arasında faz kaymasına sebep olan herhangi bir güç trafosu yoksa, o zaman 214 no’lu φ Usenk2-Usenk1 adresindeki faz açısı ayarı parametresine gerek yoktur. Bu ayar, ancak DIGSI’nin Ek Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Ancak, eğer bu iki ölçme noktası arasında bir güç trafosu mevcutsa, bu trafonun vektör grubu dikkate alınmalıdır. Hattan baraya doğru faz açısı Usenk1 ’den Usenk2 ’e pozitif olarak değerlendirilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 41 Fonksiyonlar 2.1 Genel Örnek: (ayrıca bakınız Şekil 2-2) Bara 400 kV primer, 110 V sekonder, Fider 220 kV primer, 100 V sekonder, Trafo 400 kV / 220 kV, Vektör grubu Dy(n) 5 Trafo vektör grubu, yüksek gerilim tarafından alçak gerilim tarafına doğru tanımlanmıştır. Bu örnekte, fider gerilimi trafonun alçak gerilim tarafına bağlıdır. Cihaz fider gerilim trafosu tarafından “baktığı“, için 5 x 30°’de negatif (vektör grubuna göre), yani -150°’dedir. 360° eklenerek pozitif açı elde edilir: 214 no’lu adres: φ Usenk2-Usenk1 = 360° - 150° = 210°. Primer anma işletme değerinde, bara trafoları, cihaza 110 V, fider trafoları ise 100 V sekonder gerilim sağlar. Dolayısıyla, bu fark da dengelenmelidir: 215 no’lu adres: USe1/USe2 oranı = 100 V/110 V = 0,91. Şekil 2-2 Trafo üzerinden ölçülen bara gerilimi • U4gerilim girişinin, aşırı gerilim koruma fonksiyonu tarafından işlenebilecek herhangi bir UX gerilimine bağlanması: Bu durumda 210 no’lu adres: U4 GT = Ux trafo. • Eğer U4 gerilim girişi kullanılmayacaksa: 210 no’lu adres U4 GT = Bağlı değil. Bu durumda da, ölçme ve arıza kaydı verilerinin ölçeklenmesi için Uf / Udelta çarpan ayarı (211 no’lu adres, yukarıya bakın) önemlidir. 42 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel Akım Bağlantıları Cihazın dört akım ölçme girişi bulunmaktadır. Bunlardan üçü, korunan teçhizatın akım trafoları setine bağlanır. Dördüncü akım girişi U4 için, değişik seçenekler mevcuttur: • I4-Akım girişinin, korunan fiderin akım trafoları setinin yıldız-noktasındaki toprak akımına bağlanması (normal bağlantı): Bu durumda 220 no’lu adres: I4 trafosu = Korunan hatta ve 221 no’lu adres I4/If AT = 1. • I4-akım girişinin, korunan fiderde ayrı bir toprak akım trafosuna (örneğin toplayıcı AT veya nüve dengeli AT) bağlanması: Bu durumda 220 no’lu adres: I4 trafosu = Korunan hatta ve 221 no’lu adres I4/If AT olarak ayarlanır: Bu I4 için, cihazın normal bir akım ölçme girişine ya da duyarlı bir akım ölçme girişine sahip olmasından bağımsızdır. Örnek: Faz akım trafoları 500 A / 5 A Toprak akım trafosu 60 A / 1 A • I 4akımgirişinin, paralel bir hattın toprak akımına bağlanması (mesafe koruma ve/veya arıza yeri tespitinin paralel hat kompanzasyonu için): Bu durumda 220 no’lu adres: I4 trafosu = Paralel hatta olarak ve 221 no’lu adres de genellikle I4/If AT = 1 olarak ayarlanır. Eğer paralel hattın akım trafoları setinin dönüştürme oranı, korunan hattınkinden farklı ise, bu 221 no’lu adres ayarlanırken dikkate alınmalıdır: Bu durumda 220 no’lu adres: I4 trafosu = Paralel hatta olarak ve 221 no’lu adres ise I4/If AT = IN Paralel hat / IN Kor. hat olarak ayarlanır Örnek: Korunan hattın akım trafoları 1200 A Paralel hattın akım trafoları 1500 A • I4-akım girişinin, bir güç trafosunun yıldız-noktası akımına bağlanması; bu bağlantı, bazen yönlü toprak arıza korumanın polarması için kullanılır: Bu durumda 220 no’lu adres: I4 trafosu = IY yıldız nokt., olarak ve 221 no’lu I4/If AT adresi de trafo yıldız-noktası ATO’sunun korunan hattın ATO’suna oranı olarak ayarlanır. • Eğer I4-gerilim girişi kullanılmayacaksa: 220 no’lu adres I4 trafosu = Bağlı değil olarak ayarlanır, 221 no’lu I4/If AT adresi, o zaman anlamsızdır. Bu durumda, nötr akımı, faz akımlarının toplamından hesaplanır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 43 Fonksiyonlar 2.1 Genel Anma Frekansı Sistemin anma frekansı, 230 no’lu Anma Frekansı adresinde ayarlanır. Sipariş koduna (MLFB) göre olağan ayarın, ancak cihaz siparişte belirtilenden farklı bir bölgede kullanılıyorsa değiştirilmesine gerek duyulur. 50 Hz veya 60 Hz ayarı seçilebilir. Sistem Yıldız- Noktası Bir faz veya iki faz toprak arızalarının doğru olarak işlenmesi için, sistem yıldız-noktasının topraklama durumu dikkate alınmalıdır. Bunun için 207 no’lu adres Sis Yıl.Nokt. = Direkt Topraklı, Peterson Bobini veya İzole olarak ayarlanır. Düşük direnç üzerinden (“efektif/doğrudan topraklı“) topraklı sistemler için, yine Direkt Topraklı ayarı seçilir. Faz Dönüşü 235 no’lu FAZ SIRASI adresi, faz dönüşünü tesis etmek için kullanılır. Faz sırası olağan ayarı, saat ibresinin dönüş yönü için L1 L2 L3 tür. Saat ibresinin tersi yönünde faz sırasına sahip sistemler için, bu adres L1 L3 L2 olarak ayarlanır. Mesafe Birimi 236 no’lu Mesafe Birimi adresi, arıza yeri tespiti gösterimi için uygulanan mesafe birimine (km veya Mil) göre seçilir. Eğer gerilim korumanın birleştirme fonksiyonu kullanılırsa, bu durumda hattın mesafesi ve kapasite doluluğundan hattın toplam kapasitesi hesaplanır. Eğer kompundlama kullanılmazsa ve arıza yeri tespiti özelliği yoksa, bu parametre anlamsızdır. Mesafe biriminin değiştirilmesi, mesafe birimine bağlı ayar değerlerinin otomatik dönüşümünü sağlamaz. Bunlar, uygun adreslerde yeniden girilmelidir. Toprak Empedansı (Rezidüel) Kompanzasyonu Modu Toprak empedansının hat empedansına oranı, toprak arızaları sırasında arıza mesafesinin doğru ölçümü için (mesafe koruma, arıza yeri tespiti) zorunlu bir önkoşuldur. 237 no’lu Z0/Z1 biçimi adresinde, rezidüel toprak katsayısının girilmesi için format belirlenir. RE/RL, XE/XL oranlarını kullanmak veya doğrudan K0 kompleks toprak (rezidüel) empedans katsayısını girmek mümkündür. Toprak (rezidüel) empedans katsayılarının gerçek ayarı, Güç Sistemi Verileri 2’de yapılır (Bakınız Bölüm 2.1.4). Toprak Arızasında Tek Kutuplu Açma 238 no’lu T/A AA 1f adresiyle, toprak arıza ayarlarının 1-kutuplu açma ve 1- kutuplu gerilimsiz aradaki bloklamada bütün kademeler için topluca mı (Ayar kademeler brlk.) veya ayrı ayrı mı (Ayar kad.lerayrıayrı) yapılacağı belirlenir. Ayarlar toprak arıza aşırı akım koruma alanında topraklı sistemler için (Bakınız Bölüm 2.7.2) yapılır, bu esnada gerekmeyen adresler gizlenir. Bu ayar ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Kesici Kapama Süresi Elle kapama için olsun 3-kutup açma sonrası otomatik tekrar kapama için olsun veya her ikisi için de eğer cihaz asenkron sistem koşullarında kapama kumandası verecekse, kesicinin kapama süresinin cihaza bildirilmesi gerekir. Kesici kapama süresi, 239no’lu T-Ke kapama adresinde ayarlanır. Cihaz, o zaman kesici kutupları birbirine temas ettiği anda her iki sistem geriliminin faz açıları aynı olacak şekilde kapama komutu vermek için gerekli süreyi hesaplar. 44 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel Açma Komutu Süresi 240 no’lu adreste, açma kontağının kapalı kalacağı minimum açma komutu süresi TMin AÇMA KOM ayarlanır. Bu süre, açma komutunu başlatan bütün koruma ve kontrol fonksiyonları için geçerlidir. Bu ayrıca kesici denetiminde cihaz üzerinden açma impulsunun süresini de belirler. Bu ayar ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. 241 no’lu adreste maksimum kapama komutu süresi TMaks KA KOM ayarlanır. Bu süre, cihaz tarafından verilen tüm kapama komutlarına uygulanır. Aynı zamanda, cihaz tarafından bir kesici test çevrimi gerçekleştirildiğinde kapama komutu impuls uzunluğunu da belirler. Bu süre, kesici kontaklarının güvenli şekilde kapanmasına müsaade edecek kadar uzun seçilmelidir. Bu sürenin çok uzun seçilmesi bir problem teşkil etmez; çünkü herhangi bir koruma fonksiyonundan yeni bir açma komutu verilmesi durumunda, kapama komutu derhal sonlandırılır. Bu ayar ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Kesici Testi 7SA6 ön panelden veya DIGSI üzerinden girilen bir açma ve bir kapama komutu vasıtasıyla, gerilim altında kesici testine imkan verir. Açma komutu süresi, yukarıda açıklandığı şekilde ayarlanır. 242 no’lu T-Ke.testölü adresi, bu test sırasında açma komutunun bitiminden kapama komutunun verilmesine kadar geçecek süreyi belirler. Bu süre 0,1 s’den az olmamalıdır. 2.1.2.2 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGS’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. Adres Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklama 201 AT Yildiz Nokt. Hatta dogru Baraya dogru Hatta dogru AT Yildiz Noktasi 203 Unom PRIMER 1.0 .. 1200.0 kV 400.0 kV Anma Primer Gerilimi 204 Unom SEKONDER 80 .. 125 V 100 V Anma Sekonder Gerilimi (F-F) 205 AT PRIMER 10 .. 5000 A 1000 A AT Anma Primer Akim 206 AT SEKONDER 1A 5A 1A AT Anma Sekonder Akim 207 Sis Yil.Nokt. Direkt Toprakli Peterson Bobini Izole Direkt Toprakli Sistem Yildiz Noktasi 210 U4 GT Bagli degil Udelta trafo Usenk2 trafo Ux trafo Bagli degil U4 gerilim trafosu 211 Uf / Udelta 0.10 .. 9.99 1.73 Faz-GT / Açik-Üçgen-GT Eslestirme orani 212 Usenk2 baglanti L1-E L2-E L3-E L1-L2 L2-L3 L3-L1 L1-L2 Usenk2 için GT baglantisi 214A ϕ Usenk2-Usenk1 0 .. 360 ° 0° Usenk2-Usenk1 Açi ayari 215 USe1/USe2 orani 0.50 .. 2.00 1.00 Usenk1 / Usenk2 eslestirme orani SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 45 Fonksiyonlar 2.1 Genel Adres Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklama 220 I4 trafosu Bagli degil Korunan hatta Paralel hatta IY yildiz nokt. Korunan hatta I4 akim trafosu 221 I4/If AT 0.010 .. 5.000 1.000 AT’ler için I4/If uyumlandırma oranı 230 Anma Frekansi 50 Hz 60 Hz 50 Hz Anma Frekansi 235 FAZ SIRASI L1 L2 L3 L1 L3 L2 L1 L2 L3 Faz Sirasi 236 Mesafe Birimi km Mil km Mesafe ölçme birimi 237 Z0/Z1 biçimi RE/RL, XE/XL K0 RE/RL, XE/XL Sifir bilesen denkl. için ayar formati 238A T/A AA 1f kademeler brlk. kad.lerayriayri kademeler brlk. Toprak Ariza AA: 1 faz OTK ayari 239 T-Ke kapama 0.01 .. 0.60 sn 0.06 sn Kesici kapama (çalisma) zamani 240A TMin AÇMA KOM 0.02 .. 30.00 sn 0.10 sn Minimum AÇMA Komutu Süresi 241A TMaks KA KOM 0.01 .. 30.00 sn 0.10 sn Maksimum Kapama Komutu Süresi 242 T-Ke.test-ölü 0.00 .. 30.00 sn 0.10 sn Kesici testi-OTK için ölü zaman 2.1.3 Ayar Grupları 2.1.3.1 Ayar Gruplarının Amacı Bir ayar grubu, belli bir uygulama için kullanılacak ayar değerlerinin toplamından başka bir şey değildir. Cihazın fonksiyon ayarlarının tesisi için, dörde kadar bağımsız ayar grubu kullanılabilir. Kullanıcı, cihaz üzerinden lokal olarak, ikili girişler üzerinden (eğer böyle biçimlendirilmişse), bir kişisel bilgisayar kullanarak operatör veya hizmet arayüzü üzerinden veya sistem arayüzü üzerinden ayar grupları arasında geçiş yapabilir. Güvenlik açısından, bir güç sistemi arızası sırasında ayar grubunu değiştirmek mümkün değildir. Bir ayar grubu, biçimlendirme 2.1.1.2 sırasında Etkin leştirilen bütün fonksiyonların ayar değerlerini kapsar (Altbölüme bakın). 7SA6 rölelerinde (A’dan D’ye kadar) dört bağımsız ayar grubu mevcuttur. Her bir ayar grubunda farklı ayar değerleri kullanılabilir; ancak bütün ayar grupları için seçilen fonksiyonlar aynıdır. Birden fazla ayar grubunun biçimlendirilmesi, rölenin birden fazla uygulamada kullanılmasını sağlar. Ayar değişikliğine gerek duyulduğunda, yeni ayarlar hızla yüklenebilir. Bütün ayar grupları rölede saklanmış olmasına rağmen, belli bir zamanda ancak bir ayar grubu etkindir. 46 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel 2.1.3.2 Ayar Notları Genel Eğer birden çok ayar grupları kullanılması istenilmiyorsa, o zaman sadece Ayar grubu A kullanılır. Bu durumda aşağıdakiler uygulanamaz. Eğer birden fazla ayar grubunun kullanılması isteniyorsa, röle fonksiyonlarının yapılandırılması sırasında 103 no’lu adres Gr.Değişt.SEÇE. = Etkin olarak ayarlanır (Bölüm 2.1.1.2, Adres 103). Fonksiyon parametrelerinin ayarı için, A’dan D’ye kadar istenilen ayar gruplarının her biri, birbiri peşi sıra biçimlendirilebilir. Maksimum 4 ayar grubu mümkündür. Gerekirse bunlar ayarlanır. Bir ayar grubundan diğerine nasıl geçileceği, bu ayar gruplarının nasıl kopyalanacağı ve fabrika çıkışı varsayılan değerlerine nasıl geri döndürüleceği ve diğer bilgiler için, SIPROTEC 4 Sistem Açıklamalarına bakın. Harici bir kaynaktan 4 ayar grubu değişikliği için, 2 ikili giriş kullanılmalıdır. 2.1.3.3 Ayarlar Adres 302 Parametre Degisiklik Ayar Seçenekleri Grup A Grup B Grup C Grup D Girisler Protokol Varsayılan Ayar Grup A Açıklama Baska Bir Ayar Grubuna Degistirme 2.1.3.4 Bilgi Listesi Nr. Bilgi Bilgi Tipi IE Açıklama - Grup A Akt Ayar Grubu A aktif - Grup B Akt IE Ayar Grubu B aktif - Grup C Akt IE Ayar Grubu C aktif - Grup D Akt IE Ayar Grubu D aktif 7 >Ayar Gr. Bit0 EM >Ayar Grubu Seçme Bit 0 8 >Ayar Gr. Bit1 EM >Ayar Grubu Seçme Bit 1 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 47 Fonksiyonlar 2.1 Genel 2.1.4 Güç Sistemi Verileri 2 Genel koruma verileri (Sis. Verileri 2) özel bir koruma, izleme veya denetim fonksiyonundan ziyade bütün fonksiyonlarla ilgili ayarları içerir. Altbölümde açıklanan; GüçSis.Veriler1 ’in tersine; bu ayarlar, ayar grupları ile değiştirilebilir ve cihazın ön panelinden de biçimlendirilebilir. 2.1.4.1 Ayar Notları Korunan Teçhizatın Anma Değerleri Korunan teçhizatın anma primer gerilim (faz-faz) ve anma primer akım (fazlar) değerleri, sırasıyla 1103 no’lu Tam Skala Ger. ve 1104 no’lu Tam Skala Akım adreslerinde, girilir. Bu değerler, ölçülen işletme değerlerinin yüzde olarak gösterilmesi için gereklidir. Eğer bu anma değerler primer GT ve AT değerine eşitse, bunlar 203 ve 205 no’lu adreslere karşılık gelir (Bölüm 2.1.2.1). Genel Hat Verileri Genel hat verileri, mesafe kademelerinin menzillerinden ve koordinasyon planından bağımsız olan hat sabiteleridir. Hat açısı (1105 no’lu adres HAT AÇISI), hat parametrelerinden hesaplanır. Aşağıdakiler uygulanır: RL ve XL ,sırasıyla korunan hattın direnci ve reaktansıdır. Hat parametreleri toplam hat değeri olarak da hat uzunluğunun birim değeri olarak da uygulanabilir, çünkü bölümler uzunluktan bağımsızdır. Bunun gibi, bölümlerin (Quotienten) primer değerlerle veya sekonder değerlerle hesaplanması fark etmez. Hat açısı, örneğin toprak empedansının büyüklük ve açı olarak eşleştirilmesi için ve aşırı gerilimde birleştirme için çok önemlidir. Hesaplama Örneği: 110 kV, havai hat 150 mm2 aşağıdaki verilerle R’1 = 0,19 Ω/km X’1 = 0,42 Ω/km Hat açısı, aşağıdaki şekilde hesaplanır 1105 no’lu adreste HAT AÇISI = 66° girilir. 1211 no’lu adres Mesafe Açısı, mesafe koruma poligonlarının R bölümlerinin eğim açısını belirtir. Genellikle, burada da 1105 no’lu adresteki hat açısı değeri girilir. Ölçülen işletme değerlerinden hesaplanan yöne bağlı değerler (güç, güç faktörü, enerji ve bunlara ilişkin minimum, maksimum, ortalama ve ayar noktası (demant) değerleri, genellikle korunan teçhizata doğru pozitif yönde tanımlanmıştır. Bu, tüm cihaz için bağlantı polaritesinin, Güç Sistemi Verileri 1’de uygun olarak tanımlanmış olmasını gerektirir (201 no’lu adreste, akım trafolarının polarite ayarına bakın). Ancak, koruma fonksiyonları için “İleri yön“ ile güç vb. için pozitif yönü farklı olarak tanımlamak, örneğin hattan baraya doğru aktif güç akışını pozitif olarak göstermek de mümkündür. Bunun için 1107 no’lu P,Q işareti adresi ters çevrilmiş olarak ayarlanır. Eğer ayar tersçevrilmemiş ise (olağan ayar), güç vb. için pozitif yön, koruma fonksiyonları için “ileri yön” e karşılık olur. 48 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel Korunan hattın reaktans değeri X’ mesafe birimi x’ olarak ayarlanmışsa 1110 no’lu adreste Ω/km, cinsinden veya mesafe birimi mil olarak seçilmişse (236 no’lu adres, bakınız Bölüm 2.1.2.1’de “Mesafe Birimi’’ paragrafına) veya 1112 no’lu adreste Ω/Mil, cinsinden x’ birim değer olarak girilir. 1111 no’lu Hat Uzunluğu adresinde km olarak veya 1113 no’lu adresde mil olarak girilir. 1112 veya 1111 no’lu adreste birim uzunluk başına reaktans değeri girildikten sonra ya da 1113 veya 1110 no’lu adreste hat uzunluğu girildikten sonra, 236 no’lu adreste mesafe birimi değiştirilmişse, hat verileri değiştirilmiş mesafe birimine göre yeniden girilmelidir. Korunan hattın kapasitans değeri C’, aşırı gerilim korumada kompundlama için gereklidir. Kompundlama yapılmayacaksa, önemsizdir. Eğer mesafe birimi c’ olarak ayarlanmışsa 1114 no’lu adreste µF/km cinsinden (236 no’lu adres, bölüm 2.1.2.1 de “Mesafe Birimi” paragrafına bakın) veya eğer mesafe birim mil olarak seçilmişse 1115 no’lu adreste µF/mil cinsinden c’ birim değeri olarak girilir. 236 no’lu adreste mesafe birimi değiştirilmişse, 1110’ dan 1115’ e kadar olan adreslerde hat verileri, değiştirilmiş mesafe birimine göre yeniden girilmelidir. DIGSI çalışan bir PC ile parametreler girilirken, değerler, primer değerler olarak da girilebilir. Primer trafonun Trafo-Anma büyüklükleri minimum ayarlandıysa (U, I) o zaman değer parametreleri primer değerlere kabaca ayarlanır. Bu durumda parametrelerin sekonder büyüklükler olarak girilmesi tercih edilir. Bu durumda, primer değerlerden sekonder değerlere dönüşüm genel olarak aşağıdaki gibidir: Benzer şekilde, bir hattın reaktans ayarı için aşağıdaki formül uygulanır: ile birlikte NAT = Akım trafolarının oranı NGT = Gerilim trafolarının oranı Birim uzunluk başına kapasitans için aşağıdaki formül uygulanır: SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 49 Fonksiyonlar 2.1 Genel Hesaplama Örneği: 110 kV, Havai hat 150 mm2 yukarıdaki gibi R'1 = 0,19 Ω/km X'1 = 0,42 Ω/km C' = 0,008 µF/km Akım trafosu 600 A / 1 A Gerilim trafosu 110 kV / 0,1 kV Dolayısıyla; birim uzunluk başına sekonder reaktans: 1110 no’lu adreste şu girilir x’ = 0,229 Ω/km. Birim uzunluk başına sekonder kapasitans: 1114 no’lu adreste şu girilir c’ = 0,015 µF/km. Toprak Empedans Oranı Toprak empedansının hat empedansına oranı, toprak arızaları sırasında arıza mesafesinin doğru ölçümü için (mesafe koruma, arıza yeri tespiti) zorunlu bir önkoşuldur. Kompanzasyon, ya RE/RL direnç oranı ve XE/XL reaktans oranı girilerek ya da doğrudan kompleks toprak (rezidüel) kompanzasyon katsayısı girilerek yapılır K0. Bu iki ayar seçeneğinden hangisinin uygulanacağı 237 no’lu Z0/Z1 biçimi adresinde belirlenmiştir (Bakınız Bölüm 2.1.2.1). Burada, seçilen seçeneğin karşılığı olan adresler görünür. Skalar Katsayılarla Toprak Empedansı (Rezidüel) Kompanzasyonu RE/RL ve XE/XL Direnç oranı RE/RL ve reaktans oranı XE/XL girildiğinde, 1116 ’dan 1119 ’a kadar olan adresler uygulanır. Bunlar, ayrı ayrı hesaplanır ve ZE/ZL’nin gerçek ve sanal bileşenlerinin karşılığı değillerdir. Dolayısıyla, kompleks sayılarla bir hesaplama gerekli değildir! Oranlar, sistem verilerinden aşağıdaki formüller kullanılarak elde edilir: Direnç oranı: Reaktans oranı: Burada R0 = Hattın sıfır bileşen direnci X0 = Hattın sıfır bileşen reaktansı R1 = Hattın pozitif bileşen direnci X1 = Hattın pozitif bileşen reaktansı Bölümler hat uzunluğundan bağımsız olduğu için, bu değerler, ya tüm hat uzunluğu olarak uygulanabilir ya da hat uzunluğu birim değerine dayalı yapılabilir. Bunun gibi, bölümlerin primer değerlerle veya sekonder değerlerle hesaplanması fark etmez. 50 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel Hesaplama Örneği: 110 kV, havai hat 150 mm2 aşağıdaki verilerle R1/s = 0,19 Ω/km pozitif bileşen direnç X1/s = 0,42 Ω/km pozitif bileşen reaktans R0/s = 0,53 Ω/km sıfır bileşen direnç X0/s = 1,19 Ω/km sıfır bileşen reaktans (Burada s = Hat uzunluğu) Toprak empedans oranları için, aşağıdaki değerler bulunur: Birinci kademe Z1 için toprak empedansı (rezidüel) kompanzasyon katsayısı ayarı, mesafe korumanın diğer kademelerinin toprak empedansı kompanzasyon katsayısı ayarından farklı olabilir. Bu, hem korunan hat için gerçek değerlerin ayarlanmasını mümkün kılar hem de komşu hatlar oldukça farklı toprak empedans oranlarına sahip olsa bile (örneğin bir havai hat sonrası yer altı kablosu), daha yüksek (artçı) kademeler için, ayar, gerçek değerlere uyarlanabilir. Dolayısıyla 1116 no’lu RE/RL(Z1) ve 1117 no’lu XE/XL(Z1) adresleri için ayarlar, korunan hattın verilerinden tespit edilir ve 1118 no’lu RE/RL(Z1B...Z5) ve 1119 no’lu XE/XL(Z1B...Z5) adres ayarları da, (röle mahallinden görünen) Z1B ve Z2’den Z5’e kadar diğer kademelere uygulanır. Not Adresler 1116 no’lu RE/RL(Z1) ve 1118 no’lu RE/RL(Z1B...Z5), yaklaşık 2,0 ’den itibaren, kademe erim değerlerinin R-Yönünde asla daha önce tespit edilmiş değerden daha büyük olamayacağına dikkat edilmelidir (Bakınız Bölüm 2.2.2.2/Paragraf Direnç toleransı) . Aksi takdirde Faz-Toprak-Empedans döngüleri, geçiş dirençli toprak arızaları durumunda, açma koordinasyonu kaybına yol açabilecek, yanlış bir mesafe kademesinde ölçülebilir. (K0-Katsayısı) Büyüklüğü ve Açısı ile Toprak Empedansı (Rezidüel) Kompanzasyonu (K0-Katsayısı) Kompleks toprak empedansı (rezidüel) kompanzasyon katsayısı K0 ayarlandığında, 1120 ’den 1123 ’e kadar adresler uygulanır. Bu durumda, hat açısının doğru olarak ayarlanmış olması önemlidir ( 1105 no’lu adres, ayrıca “Genel Hat Verileri” paragrafına bakın). Bu toprak empedansı kompanzasyon katsayıları K0, aşağıdaki denklem kullanılarak hat verilerinden hesaplanabilen büyüklük ve açı bileşenleri ile tanımlanır: Burada Z0 = hattın (kompleks) sıfır bileşen empedansı Z1 = hattın (kompleks) pozitif bileşen empedansı Bölümler hat uzunluğundan bağımsız olduğu için, bu değerler, tüm hat uzunluğu olarak uygulanabilir ya da hat uzunluğu birim değerine dayalı olabilir. Bunun gibi, bölümlerin primer değerlerle veya sekonder değerlerle hesaplanması fark etmez. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 51 Fonksiyonlar 2.1 Genel Havai hatlar için, sıfır bileşen ve pozitif bileşen sistem açıları hemen hemen birbirlerine eşit olduğundan, genellikle skalar büyüklüklerle hesaplama doğru sonuç verir. Bununla birlikte, yer altı kabloları için, aşağıdaki örnekten de görüleceği gibi önemli miktarda açı farkı olabilir. Hesaplama Örneği: 110 kV, Tek damarlı, yağlı tip 3 · 185 mm2 lik bakır kablo, aşağıdaki verilerle Z1/s = 0,408 · ej73° O/km pozitif bileşen empedans Z0/s = 0,632 · ej18,4° O/km sıfır bileşen empedans (burada s = Hat uzunluğu) Toprak empedansı (rezidüel) kompanzasyon katsayısı K0 aşağıdaki şekilde hesaplanır: ve sonuçta K0 skalar büyüklüğü Açı hesaplanırken, sonucun dördünü dikkate alınmalıdır. Aşağıdaki tabloda K0 ’ın hesaplanan gerçek ve sanal bileşenlerinin işaretlerinden tespit edilen dördün ve açı aralığı görülmektedir. Tablo 2-1 K0 açısının dördünleri ve aralıkları Gerçek kısım Sanal kısım tan φ(K0) Dördün//Açı aralığı + + + I Hesap 0° ... +90° arc tan (|Im| / |Re|) –arc tan (|Im| / |Re|) + – – IV –90° ... 0° – – + III –90° ... –180° arc tan (|Im| / |Re|) –180° – + – II +90° ... +180° –arc tan (|Im| / |Re|) +180° Bu örnekte, K0 açısı: Birinci kademe Z1’in toprak empedansı (rezidüel) kompanzasyon katsayısı ayarları, mesafe korumanın diğer kademelerinden farklı olabilir. Bu, hem korunan hat için gerçek değerlerin ayarlanmasını mümkün kılar hem de komşu hatlar oldukça farklı toprak empedans oranlarına sahip olsa bile (örneğin bir havai hat sonrası yer altı kablosu), daha yüksek (artçı) kademeler için, ayar, gerçek değerlere uyarlanabilir. Dolayısıyla; 1120 no’lu K0 (Z1) ve 1121 no’lu K0(Z1) açısı adresleri için ayarlar, korunan hattın verilerinden tespit edilir ve 1122 no’lu K0 (> Z1) ve 1123 no’lu K0(> Z1) açısı adreslerde, (röle mahallinden görünen) Z1B ve Z2’den Z5’e kadar diğer kademelere uygulanır. Not Eğer cihaz tarafından kabul edilmeyen değer çiftleri ayarlanacak olursa, cihaz K0 = 1 · e0°önayarları ile çalışır. Olay kayıtlarında “MK Hata K0(Z1)“ (Nr 3654) veya “MK Hata K0(>Z1)“ (Nr 3655) ihbarları çıkar. 52 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel Paralel Hat Karşılıklı Empedans (opsiyonel) Eğer cihaz çift devre bir hatta uygulanmışsa (paralel hatlar) ve aynı zamanda mesafe koruma ve/veya arıza yeri tespiti fonksiyonları için paralel hat kompanzasyonu kullanılıyorsa, iki hattın karşılıklı kuplajı dikkate alınmalıdır. Bunun için bir önkoşul, paralel hattın toprak (rezidüel) akımının cihazın I4 ölçme girişine bağlanmış olması ve güç sistem verilerinde (Bölüm ) uygun parametre ayarı ile bunun 2.1.2.1 biçimlendirilmiş olmasıdır. Kuplaj katsayıları, aşağıdaki denklemler kullanılarak belirlenebilir: Direnç oranı: Reaktans oranı: burada R0M = Hattın karşılıklı sıfır bileşen direnci (kuplaj direnci) X0M = Hattın karşılıklı sıfır bileşen reaktansı (kuplaj reaktansı) R1 = Hattın pozitif bileşen direnci X1 = Hattın pozitif bileşen reaktansı Bölümler hat uzunluğundan bağımsız olduğu için, bu değerler, tüm hat uzunluğu olarak da hat uzunluğunun birim değeri olarak da olabilir. Bunun gibi, bölümlerin primer değerlerle veya sekonder değerlerle hesaplanması fark etmez. Bu ayar değerleri, sadece korunan hatta uygulanır ve 1126 no’lu RM/RL Paral Hat ve 1127 no’lu XM/XL Paral Hat adreslerinde girilir. Korunan fiderde, toprak arızaları için paralel hat kompanzasyonu uygulanıyorsa, teorik olarak, mesafe koruma veya arıza yeri tespiti için ek ölçüm hataları olmaz. 1128 no’lu ORAN Paral Komp adresinin ayarı, dolayısıyla sadece korunan fiderin dışındaki arızalara ilişkindir. Mesafe korumanın toprak akım kompanzasyonu için IE/IEP (Şekilde 2-3 II no’lu yerdeki cihaz) akım oranını sağlar.Bu oranın üzerindeki değerler için, kompanzasyon yapılmalıdır. Genel olarak % 85 önayarı yeterlidir. Daha duyarlı (daha büyük) bir ayarın bir getirisi olmaz. Ancak, çok şiddetli sistem asimetrilerinin olması veya çok küçük bir kuplaj katsayısı (XM/XL yaklaşık 0,4) durumunda, daha küçük bir ayar yararlı olabilir. Paralel hat kompanzasyonu Bölüm 2.2.1 ’de “Paralel Hat Ölçülen Değer Düzeltimi” paragrafında ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Şekil 2-3 II ‘de paralel hat kompanzasyonu ile menzil Akım oranı, paralel hat kompanzasyonunun istenilen menzilinden hesaplanabilir veya bunun tersi yapılabilir. Aşağıdakiler uygulanır (ayrıca bakın Şekil 2-3): SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 53 Fonksiyonlar 2.1 Genel Akım Trafosu Doyması 7SA6, bir doyma algılayıcısı içerir. Bu algılayıcı, akım trafolarının doymasından kaynaklanan ölçme hatalarını büyük oranda tanır ve mesafe korumanın ölçüm durumunun değişimine etki eder. Algılayıcının başlatma eşiği, 1140 no’lu I-ATdoy. Eşiği adresinde ayarlanabilir. Bu, üzerinde doymanın olabileceği akım seviyesidir. Ayar 8’de doyma algılayıcısı etkisiz kılınabilir. Bu ayar, ancak DIGSI’ nin Ek Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Eğer bir akım trafosu doyması bekleniyorsa, ayar için pratik olarak aşağıdaki denklem kullanılabilir: PN = Anma AT yükü [VA] Pi = Anma AT dahili yükü [VA] P' = Devre yükü (koruma cihazı + bağlantı kablosu) Not Parametre sadece mesafe koruma için anlamlıdır. Kesici Durumu Kesici konumuna ilişkin bilgiler, değişik koruma fonksiyonlarının ve ek fonksiyonların optimum çalışmalarının sağlanması için gereklidir. Cihaz, kesici yardımcı kontaklarının durumunu işleyen ve ayrıca ölçülen akım ve gerilimlere dayalı bir açma ve kapama tespitini de içeren bir kesici durumu tanıma devresine sahiptir (Bölüm 2.23.1'e de bakın). 1130 no’lu adreste kesici kutbu açık olduğunda kesinlikle aşılmaması gereken bir rezidüel akım AçıkKutupAkım eşiği ayarlanır. Eğer kesici açıkken parazit akımlar (örneğin endüksiyon yoluyla) dışarıda bırakılabilirse, bu ayar çok duyarlı yapılabilir. Aksi takdirde, ayar yeterince artırılmalıdır. Genellikle önayar yeterlidir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Kesici açıkken kesinlikle aşılmaması gereken kalıcı gerilim, 1131 no’lu AçıkKutupGer. adresinde ayarlanır. Gerilim trafoları, hat tarafında bulunmalıdır. Olası parazit gerilimlerden dolayı (örneğin kapasitif kuplaj yüzünden), ayar çok duyarlı yapılmamalıdır. Hiçbir durumda, normal işletmede beklenilen en küçük faz-toprak gerilimin üstünde olmamalıdır. Genellikle önayar yeterlidir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Kilit süresi TümKa.sonr.Ttut (Adres 1132) hattın enerjilenmesini takiben koruma fonksiyonlarının etkinleştirilmesi için (örneğin hızlı açma yüksek-akım kademesi) etkinleştirme süresini belirler. Bu süre, dahili kesici anahtarlama tespiti ile hattın enerjilenmesi algılandığında veya eğer kesici yardımcı kontakları kesicinin kapatıldığı bilgisini sağlamak için ikili giriş üzerinden cihaza bağlanmışsa kesici yardımcı kontakları ile başlatılır. Dolayısıyla; bu süre, kapama sırasındaki kesici çalışma süresi, bu koruma fonksiyonunun çalışma süresi ve açma sırasında kesicinin çalışma süresi toplamından daha uzun ayarlanmalıdır. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. 54 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel 1134 no’lu Hat kapaması adresinde, hattın enerjilenmesinin dahili tespiti için ölçüt belirlenir. Elle Kapama kapama olarak, sadece bir ikili giriş üzerinden elle kapama sinyalinin veya dahili kumanda fonksiyonunun değerlendirileceği anlamına gelir. I VEYA UveyaE/K buna ilave olarak, kesicinin kapanmasının tespiti için ölçülen akım veya gerilimin kullanılacağını; KeVEYA IveyaE/K ise, yine elle kapama sinyaline ilave olarak, hattın enerjilenmesini tespit etmek için ya kesici kontak durumunun veya ölçülen akımın kullanılacağı anlamına gelir. Eğer gerilim trafoları hat tarafında değilse, KeVEYA IveyaE/K seçilmelidir. Ayrıca I veya E/K durumunda, kesicinin kapanmasının tespiti için sadece akımlar veya elle kapama sinyalleri kullanılır. Her enerjileme tanıması öncesinde, şalter ayarlanabiliir süre 1133 T GEC. AÜK için açık olarak tanınmalıdır. Adres 1135 AÇMA KOM. RST. , hangi kriterlerle verilen bir açma komutunun silineceğini belirler. Ayar AçıkKutupAkım da, açma komutu akımın kaybolmasıyla silinir. Burada belirleyici etken, adres 1130’da AçıkKutupAkım ayarlanan değerin altında kalınmasıdır (yukarı bakınız). Ayar Akım VE Ke de, bunun dışında kesici yardımcı kontağından, şalterin açık olduğu bildirilmelidir. Bu ayar, yardımcı kontağın durumunun bir ikili giriş üzerinden biçimlendirilmiş olmasını gerektirir. Cihaz açma komutunun, eksiksiz akımın kesilmesinin her durumda yapılamadığı özel uygulamalar için, ayar Başlatma Reset seçilebilir. Eğer açılmakta olan koruma fonksiyonun başlatması geri kalırsa ve - diğer ayarlama imkanlarında da olduğu gibi - Minimum Açma Komutu Süresi Adresine 240 ulaşılırsa, açma komutu bu durumda silinir. Ayar Başlatma Reset örneğin, eğer koruma cihazı testinde donanım tarafından yük akımı kesilemiyorsa ve test akımı yük akımına paralel beslendiyse, anlam taşır. TümKa.sonr.Ttut süresi (Adres no 1132, yukarıya bakın) her hat enerjilenmesi tespitini takiben etkinleştirilirken E/K Mühür Sü.si süresi (Adres no 1150) ise, sadece kesicinin elle kapatılmasını takiben etkinleştirilen ve koruma fonksiyonlarının özel etkisinin de (örneğin mesafe korumanın menzilinin arttırılması) bu sırada etkinleştirildiği süredir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ek Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Not Kesici yardımcı kontağının konumu (ikili girişlerde tespit edilen >Ke1 ... (No366 ’dan 371’e kadar, 410 ve 411) kesici testi ve otomatik tekrar kapama için kesicinin değiştirme konumunu verebilmek için yetkilidir. Diğer ikili girişler >Ke ... (Nr 351 ,353 e kadar, 379 ve 380) ise, hattın durumunun tanınması (Adres 1134) ve açma komutunu resetlemek (Adres 1135) için kullanılır. Adres 1135 , diğer koruma fonksiyonları, örneğin eko fonksiyonu, kısa devre üzerine enerjilenme vb. ile de kullanılabilir. Sadece bir kesici ile kullanım için, ikili giriş fonksiyonlarının her ikisi, örneğin 366 ve 351 aynı fiziksel girişe atanabilir. Fider başına 2 kesicili uygulamalar için (1,5 Kesici-Donanımı veya Ring bara) ikili girişler >Ke1... doğru kesiciye yönlendirilmiş olmalıdır. İkili girişler >Ke... bu durumda hattın durumunu tanımak için tam doğru sinyale gereksinim gösterirler. Gerekirse ek bir CFC Mantık lazım olur. Adres 1136 AçıkKutupAlgıl., içsel açık kutup algılayıcının hangi kriterlerle çalışması gerektiğini belirler (bakınız Bölüm 2.23.1, Bölüm Açık Kutup Algılayıcı). Varsayılan ayar ölçme ile de, kullanıma sunulan 1-kutuplu otomatik tekrar kapamayı bildiren bütün bilgiler değerlendirilir. İçsel Açma komutu- ve Başlatma sinyalleri, Akım- ve Gerilim ölçüm değerleri hem de Kesici-Yardım kontakları kullanılır. Eğer yardım kontaklarının sadece bir değerlendirmesi faz akımı da içinde olmak üzere arzu edilirse, bu durumda Adres 1136 ’yı Akım VE Ke’ye ayarlayın. Bir 1-kutuplu otomatik tekrar kapamanın tanınması arzu edilmiyorsa, bu durumda AçıkKutupAlgıl. ’yı OFF olarak ayarlayın. Adres 1151’de SENK. E/K ikili girişler üzerinden kesicinin elle kapatılması için, dahili elle KAPAMA tespiti fonksiyonunun, bara gerilimi ile anahtarlanan fiderin gerilimi arasında senkronizasyonu denetleyip denetlemeyeceği belirtilebilir. Bu ayar, dahili kumanda fonksiyonları üzerinden bir kapama komutuna uygulanmaz. Eğer senkronizasyon denetimi isteniyorsa, cihaz ya dahili senkronizasyon denetimi fonksiyonuna sahip olmalı ya da senkronizasyon denetimi için harici bir senkronizasyon denetim cihazının bağlanmış olması gerekir. Eğer dahili senkronizasyon denetimi kullanılması gerekiyorsa, senkronizasyon denetim fonksiyonunun etkin olarak biçimlendirilmiş olması, bir başka gerilim Usenk2 nin senkronizasyon denetimi için cihaza bağlanmış ve güç sistemi verilerinde bunun doğru olarak parametrelendirilmiş olması gerekir (Bölüm 2.1.2.1, Adres 210 U4 GT = Usenk2 trafo, ve ilgili çarpanlar). SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 55 Fonksiyonlar 2.1 Genel Eğer elle kapamada herhangi bir senkronizasyon denetimi yapılmayacaksa, SENK. E/K = Senkronden.siz ayarlanır. Bir denetim arzu ediliyorsa, Senkron-den.li ayarlanır. Cihazın ELLE KAPAMA fonksiyonu hiç kullanılmayacaksa, SENK. E/K ’yı HAYIR’a ayarlayın. Bu, ancak 7SA6 kapama sürecine dahil edilmeden kesiciye kapama komutu verilecekse ve rölenin kendisinin de bir kapama komutu vermesi istenmiyorsa makul olabilir. Dahili kumanda (lokal kumanda, DIGSI, seri arayüz) üzerinden komutlar için; 1152 no’lu E/K Darbesi adresi, dahili kumanda üzerinden belli bir kapama komutunun, ikili giriş üzerinden bir ELLE KAPAMA komutu gibi, koruma tarafından (arıza üzerine anahtarlamada ani açma gibi) işlenip işlenmeyeceğini belirler. Bu adres, ayrıca bunun hangi kumanda teçhizatına uygulanacağını da cihaza bildirir. Dahili kumanda için, anahtarlanacak şalt aygıtları seçilebilir. Genellikle elle kapama için ve istenirse otomatik tekrar kapama için çalışacak kesiciyi (normal durumda Q0) seçin. Eğer burada Yok seçilmişse, kumanda üzerinden bir KAPAMA komutu, koruma fonksiyonu için bir ELLE KAPAMA impulsu üretmeyecektir. Adres 1135 AÇMA KOM. RST. , hangi kriterlerle verilen bir açma komutunun silineceğini belirler. Ayar AçıkKutupAkım da, açma komutu akımın kaybolmasıyla silinir. Burada belirleyici etken, akımın adres 1130’da AçıkKutupAkım ayarlanan değerin altında kalmasıdır (yukarı bakınız). Ayar Akım VE Ke de, bunun dışında kesici yardımcı kontağından, şalterin açık olduğu bildirilmelidir. Bu ayar için önkoşul, yardımcı kontağın durumunun bir ikili giriş üzerinden biçimlendirilmiş olmasını gerektirir. 3-Faz Kuplaj 3-faz kuplaj, eğer 1-kutup tekrar kapama kullanılıyorsa anlamlıdır. Aksi takdirde, açma her zaman 3-kutuptur. Bu durumda, bu bölüm atlanabilir. 1155 no’lu 3faz kuplaj adresi, ya herhangi bir çok fazlı Başlatmanın ya da sadece çok fazlı Açma kararlarının bir 3-kutup açma komutuna yol açacağını belirler. Bu ayar, sadece bir- ve 3-kutup açmaya ilişkindir ve dolayısıyla sadece bu sürümde mevcuttur. Bu fonksiyonlar hakkında daha fazla bilgi, Altbölüm 2.23.1 ’de “Tüm Cihaz için Başlatma Mantığı” paragrafında verilmiştir. Ayar BAŞLATMA ile de, birden fazla fazdaki her başlatma, açma bölgesi içerisinde sadece bir tek faz-toprak arızası olmuş ve diğer arızalar ise daha yüksek kademeleri etkilemiş ya da geri yönde olmuş olsa bile, açma çıkışlarının 3-kutup bağlantısına yol açar. Önceden bir 1-kutup açma komutu verilmiş olsa bile, sonraki her bir başlatma, açma çıkışlarının 3-faz kuplajına yol açar. Diğer taraftan; eğer bu adres AÇMA ile, olarak ayarlanmış ise, açma çıkışının 3-kutup bağlantısı (3-kutup açma), ancak birden fazla kutup açmışsa mümkündür. Dolayısıyla, eğer açma bölgesi içerisinde bir tek faztoprak arızası mevcutsa ve diğer olası arıza açma bölgesinin dışında ise, açma yine 1-kutup olur. 1-kutup açma sırasında yeni bir arıza olmuş olsa bile, bu arıza ancak açma bölgesi içerisinde ise açmanın 3-faz kuplajına yol açar. Güç salınım fonksiyonunda bir istisna bulunur. Tespit edilmiş güç salınımında esas olarak sadece bir 3-kutuplu açma mümkündür. Bu parametre 7SA6’nın, sadece 1-kutup açma verebilen koruma fonksiyonları için geçerlidir. Bu parametre ile yapılan ayrım, birden fazla arızanın, yani şebekede farklı yerlerde ve hemen hemen eşzamanlı olarak meydana gelen arızaların temizlenmesi sırasında açıkça görülebilir. Örneğin eğer farklı hatlarda -bunlar paralel iki hat da olabilir- iki ayrı yerde bir faz-toprak arızası olmuşsa (Şekil 2-4), her iki hattın uçlarındaki koruma röleleri L1-L2-E, başlatma alacaktır, yani başlatma görüntüsü, bir iki fazlı toprak arızası ile tutarlı olacaktır. Eğer 1-kutup açma ve otomatik tekrar kapama kullanılıyorsa, her bir hattın sadece 1-kutup açma ve tekrar kapama yapması istenir. Bu, 1155 no’lu adreste 3faz kuplaj = AÇMA ile ayarı ile mümkündür. Bu şekilde; her iki hat ucundaki 4 röle de sadece kendi hatlarındaki arıza için 1-kutup açmanın gerekli olduğunu tespit etmiş olacaktır. 56 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel Şekil 2-4 Bir çift devreli hatta çoklu arıza Bununla birlikte, bazı durumlarda, örneğin büyük bir jeneratörün civarında bulunan bir çift devre hat durumunda, bu arıza senaryosu için 3-kutup açma tercih edilebilir (Şekil 2-5). Bu tercih, jeneratörün iki ayrı bir faz-toprak arızasını bir çift fazlı toprak arızası olarak dikkate alacağı ve sonuçta türbin millerinde yüksek dinamik zorlanma meydana geleceği için yapılır. 1155 no’lu adreste 3faz kuplaj = BAŞLATMA ile ayarı ile, dört cihaz da L1-L2-E başlatma aldığı, yani bir çok fazlı arıza tespit ettiği için, iki hat da 3-kutup açma ile devre dışı edilecektir. Şekil 2-5 Bir jeneratöre bitişik bir çift devreli hatta çoklu arıza 1156 no’lu Açma 2f Ar. adresi, 1-kutup açmanın mümkün olması ve müsaade edilmiş olması koşuluyla, kısa devre koruma fonksiyonlarının, topraksız iki fazlı arızalarda sadece 1-kutup açma yapıp yapmayacağını belirler. Bu, bu tip arızalarda 1-kutup otomatik tekrar kapama çevrimine müsaade eder. Bu adresle, ya ileri fazın (1kutup ilerifaz) veya geri fazın (1kutup geri faz) açacağı belirlenebilir. Bu parametre, sadece cihazın 1-kutup ve 3-kutup açmalı sürümlerinde mevcuttur. Bu ayar, ancak DIGSI’nin Ek Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Eğer bu özellik kullanılacaksa, şebekenin tamamı için faz seçiminin aynı olması tercih edilir; bir hattın bütün uçlarında faz seçiminin ise aynı olması zorunludur. Bu fonksiyonlar hakkında daha fazla bilgi, Altbölüm 2.23.1 ’de “Tüm Cihaz için Başlatma Mantığı” paragrafında verilmiştir. Genellikle 3faz önayarı tercih edilir. 2.1.4.2 Ayarlar Sonuna “A“ harfi eklenmiş adresler, ancak DIGSI’nin “İlave Ayarlar“ menüsünden değiştirilebilir. Tabloda, bölgeye özgü varsayılan ayarlar gösterilmiştir. C sütunu (yapılandırma), akıma dayalı değerlerin karşılığı olan akım trafosu sekonder anma akımını göstermektedir. Adr. Parametre C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 1103 Tam Skala Ger. 1.0 .. 1200.0 kV 400.0 kV Ölçme: Tam Skala Gerilimi (%100) 1104 Tam Skala Akım 10 .. 5000 A 1000 A Ölçme: Tam Skala Akimi (%100) 1105 HAT AÇISI 10 .. 89 ° 85 ° Hat Açısı 1107 P,Q işareti tersçevrilmemiş ters çevrilmiş tersçevrilmemiş P,Q ölçülen işletme değeri işareti SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 57 Fonksiyonlar 2.1 Genel Adr. 1110 Parametre x' 1111 Hat Uzunluğu 1112 x' 1113 Hat Uzunluğu 1114 c' 1115 c' C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 1A 0.0050 .. 9.5000 Ω/km 0.1500 Ω/km 5A 0.0010 .. 1.9000 Ω/km 0.0300 Ω/km 0.1 .. 1000.0 km 100.0 km Hat Uzunluğu 1A 0.0050 .. 15.0000 Ω/mil 0.2420 Ω/mil 5A 0.0010 .. 3.0000 Ω/mil 0.0484 Ω/mil x’ - Uzunluk birimine göre Hat Reaktansı 0.1 .. 650.0 Mil 62.1 Mil Hat Uzunluğu 1A 0.000 .. 100.000 µF/km 0.010 µF/km 5A 0.000 .. 500.000 µF/km 0.050 µF/km c’ - birim hat uzun. kapasitansı µF/km 1A 0.000 .. 160.000 µF/mi 0.016 µF/mi 5A 0.000 .. 800.000 µF/mi 0.080 µF/mi x’ - Uzunluk birimine göre Hat Reaktansı c’ - birim hat uzun. kapasitansı µF/mil 1116 RE/RL(Z1) -0.33 .. 10.00 1.00 Z1 için sıfır blş. denkl. faktörü RE/RL 1117 XE/XL(Z1) -0.33 .. 10.00 1.00 Z1 için sıfır blş. denkl. faktörü XE/XL 1118 RE/RL(Z1B...Z5) -0.33 .. 10.00 1.00 Z1B...Z5 için SB. denkl. faktörü RE/RL 1119 XE/XL(Z1B...Z5) -0.33 .. 10.00 1.00 Z1B...Z5 için SB. denkl. faktörü XE/XL 1120 K0 (Z1) 0.000 .. 4.000 1.000 Kademe Z1 için SB. denkl. faktörü K0 1121 K0(Z1) açısı -180.00 .. 180.00 ° 0.00 ° Kademe Z1 için K0 SB. denkl. açısı 1122 K0 (> Z1) 0.000 .. 4.000 1.000 >Z1 kademeler için SB. denkl. faktörü K0 1123 K0(> Z1) açısı -180.00 .. 180.00 ° 0.00 ° >Z1 kademeler için SB. denkl. açısı 1126 RM/RL Paral Hat 0.00 .. 8.00 0.00 Ortak Paralel Hat denkl. oranı RM/RL 1127 XM/XL Paral Hat 0.00 .. 8.00 0.00 Ortak Paralel Hat denkl. oranı XM/XL 1128 ORAN Paral Komp 50 .. 95 % 85 % Nötr akım ORANI Paralel Hat Denkl. 1130A AçıkKutupAkım 1A 0.05 .. 1.00 A 0.10 A Açık Kutup Akım Eşiği 5A 0.25 .. 5.00 A 0.50 A 1131A AçıkKutupGer. 2 .. 70 V 30 V Açık Kutup Gerilim Eşiği 1132A TümKa.sonr.Ttut 0.01 .. 30.00 sn 0.05 sn Tüm kapamalar sonrasi mühür süresi 1133A T GEC. AÜK 0.05 .. 30.00 sn 0.25 sn AÜK öncesi hat açılması için min. süre 1134 Hat kapaması Yalnız E/K ile I VEYA UveyaE/K KeVEYA IveyaE/K I veya E/K Yalnız E/K ile Hat Kapamalarını Tanıma 58 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.1 Genel Adr. Parametre C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 1135 AÇMA KOM. RST. AçıkKutupAkım Akım VE Ke Başlatma Reset AçıkKutupAkım Açma Komutunu RESETLEME 1136 AçıkKutupAlgıl. OFF Akim VE Ke ölçme ile ölçme ile açık kutup algılayıcı 1140A I-ATdoy. Eşiği 1A 0.2 .. 50.0 A; ∞ 20.0 A AT Doyma Eşiği 5A 1.0 .. 250.0 A; ∞ 100.0 A 1150A E/K Mühür Sü.si 0.01 .. 30.00 sn 0.30 sn MANUEL kapama sonrası mühür süresi 1151 SENK. E/K Senkron-den.li Senkron-den.siz HAYIR HAYIR Manuel KAPAMA KOMUTU üretme 1152 E/K Darbesi (Uygulamaya bağlı ayar imkanları) Hiçbiri KUMANDA sonrası MANUEL Kapama darbesi 1155 3faz kuplaj BAŞLATMA ile AÇMA ile AÇMA ile 3 faz kuplaj 1156A Açma 2f Ar. 3faz 1kutup ilerifaz 1kutup geri faz 3faz 2 faz arızalar için açma tipi 1211 Mesafe Açısı 30 .. 90 ° 85 ° Eğim açısı, mesafe karakteristiği 2.1.4.3 Bilgi Listesi Nr. Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 301 Güç Sis. Ar. AM Güç Sistemi arızası 302 Arıza Olayı AM Arıza Olayı 303 Toprak Arıza AM Toprak arıza 351 >Ke Yardımcı L1 EM >Kesici yard. kontağı: Faz L1 352 >Ke Yardımcı L2 EM >Kesici yard. kontağı: Faz L2 353 >Ke Yardımcı L3 EM >Kesici yard. kontağı: Faz L3 356 >Elle Kapama EM >Manuel kapama sinyali 357 >Man. Ka. BLKdi EM >Harici manuel kapama komutunu blokla 361 >ARIZA:FİDER GT EM >Arıza: Fider GT (mcb atık) 362 >AR:Usenk2 GT EM >Arıza: Usenk2 GT (mcb atık) 366 >Ke1 Faz L1 EM >Ke1 Faz L1 (Konum Kontak=Kesici) 367 >Ke1 Faz L2 EM >Ke1 Faz L2 (Konum Kontak=Kesici) 368 >Ke1 Faz L3 EM >Ke1 Faz L3 (Konum Kontak=Kesici) 371 >Ke1 Hazır EM >Kesici 1 tekrar kapama için HAZIR 378 >Ke arızalı EM >Kesici arızalı 379 >Ke 3f Kapandı EM >Ke yard. kontağı 3 faz Kapalı 380 >Ke 3f Açık EM >Ke yard. kontağı 3 faz Açık 381 >1f Açma Müs. EM >Harici OTK’dan tek fazlı açma müsaadesi 382 >Yalnız 1f OTK EM >Harici OTK yalnız 1 faz için programlı 383 >OTK kad.Etkinl EM >Tüm OTK Bölge/Kademelerini etkinleştir SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 59 Fonksiyonlar 2.1 Genel Nr. Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 385 >KLT. AYAR EM >AYAR Kilit 386 >KLT. RESET EM >RESET Kilit 410 >Ke1 3f Kapandı EM >Ke1 yard. 3f Kapalı (OTK,Ke Testi için) 411 >Ke1 3f Açık EM >Ke1 yard. 3f Açık (OTK, Ke Testi için) 501 Röle BAŞLATMA AM Röle BAŞLATMA 503 Röle BAŞ. L1 AM Röle BAŞLATMA Faz L1 504 Röle BAŞ. L2 AM Röle BAŞLATMA Faz L2 505 Röle BAŞ. L3 AM Röle BAŞLATMA Faz L3 506 Röle BAŞ. Topr. AM Röle BAŞLATMA Toprak 507 Röle AÇMA L1 AM Röle AÇMA komutu Faz L1 508 Röle AÇMA L2 AM Röle AÇMA komutu Faz L2 509 Röle AÇMA L3 AM Röle AÇMA komutu Faz L3 510 Röle KAPAMA AM Rölenin Genel KAPAMAsı 511 Röle AÇMA AM Röle GENEL AÇMA komutu 512 Röle AÇMA 1f L1 AM Röle AÇMA komutu - Yalnız Faz L1 513 Röle AÇMA 1f L2 AM Röle AÇMA komutu - Yalnız Faz L2 514 Röle AÇMA 1f L3 AM Röle AÇMA komutu - Yalnız Faz L3 515 Röle AÇMA 3faz AM Röle AÇMA komutu L123 Fazları 530 KİLİTLEME IE KİLİTLEME aktif 533 IL1 = WM Primer arıza akımı IL1 534 IL2 = WM Primer arıza akımı IL2 535 IL3 = WM Primer arıza akımı IL3 536 Son Açma AM Son Açma 545 Bas.Zm.ni WM Başlatmadan Bırakmaya geçen süre 546 Aç Süresi WM Başlatmadan AÇMA ya geçen süre 560 Açma 3f çevrild AM Tek faz açma 3 faza çevrildi 561 E/K Tes. Edildi AM Manuel kapama sinyali tespit edildi 562 E/K Komutu AM Manuel kapama için kesici kapama komutu 563 Ke Alarm Bast. AM Kesici alarmı bastırıldı 590 Hat kapaması AM Hat kapama tespiti 591 1faz açık L1 AM Tek faz açık tespiti L1 592 1faz açık L2 AM Tek faz açık tespiti L2 593 1faz açık L3 AM Tek faz açık tespiti L3 60 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma 2.2 Mesafe Koruma Mesafe koruma, cihazın ana fonksiyonudur. Yüksek ölçme doğruluğu ve mevcut sistem koşullarına uyarlanabilirliği, mesafe korumanın ayırıcı özelliklerindendir. Röle kapsamı, bir çok yardımcı fonksiyonla genişletilmiştir. 2.2.1 Mesafe Koruma, Genel ayarlar 2.2.1.1 Toprak Arızasının Tespiti İşlevsel Açıklama Bir toprak arızasının tespiti, arıza tipini belirlemede önemli bir öğedir. Arıza mesafesinin ölçümü için geçerli döngülerin belirlenmesi ve mesafe kademe karakteristiklerinin biçimi, büyük oranda mevcut arızanın bir toprak arızası olup olmadığına bağlıdır. 7SA6, kararlılaştırılmış bir toprak akım ölçümüne, bir sıfır bileşen akım/negatif bileşen akım karşılaştırmasına ve bir rezidüel gerilim ölçümüne sahiptir. Bundan başka; yalıtılmış veya denkleştirilmiş sistemlerde tek bir faz-toprak arızalarında başlatmayı önlemek için özel önlemler alınmıştır. Toprak Akımı 3I0 Toprak akımı ölçümü için, sayısal olarak filtrelenen faz akımları toplamının, bir ayar değerini (Parametre 3I0> Eşiği) aşıp aşmadığı izlenir. Asimetrik işletme akımlarından veya toprak temassız kısa devreler sırasında akım trafolarının farklı seviyelerde doymaları yüzünden akım trafo sekonder devrelerinde oluşacak hata akımlarından kaynaklanan hatalı başlatmalara karşı tutuculuk sağlanmıştır: Faz akımı arttıkça gerçek başlatma eşiği de otomatik olarak arttırılır (Şekil 2-6). Bırakma eşiği başlatma değerinin yaklaşık % 95’idir. Şekil 2-6 Toprak akım kademesi: Başlatma karakteristiği SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 61 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Negatif Bileşen Akım 3I2 Uzun, aşırı yüklü hatlarda, toprak akımı ölçümü için büyük akımlarla aşırı derecede tutuculuk sağlanmış olabilir (Şekil 2-6'ya bakın). Bu durumda toprak arızalarının güvenilir olarak tespit edilmesini sağlamak için, ek bir negatif bileşen karşılaştırma kademesi bulunur. Bir faz-toprak arızası sırasında I2 negatif bileşen akımın büyüklüğü, yaklaşık olarak I0sıfır bileşen akım ile aynıdır. Sıfır bileşen akım/negatif bileşen akım oranı önceden ayarlanmış bir oranı aşmışsa, bu kademe başlatma alır. Ayrıca; bu kademe için, büyük negatif bileşen akımlarında parabolik karakteristikli bir tutuculuk sağlanmıştır. Şekil 2-7 ’de tutuculuk eğrisi görülmektedir. Negatif bileşen akım karşılaştırması ile toprak başlatma müsaadesi için, 3 I0 ve 3I2 akımlarının en az 0,2 · IN olması gerekir. Şekil 2-7 I0/I2kademesinin karakteristiği Rezidüel Gerilim 3U0 Rezidüel gerilimin tespiti için, rezidüel gerilim (3·U0) sayısal olarak süzgeçlenir ve temel dalganın bir ayar eşiğini aşıp aşmadığı izlenir. Bırakma eşiği başlatma değerinin yaklaşık % 95’idir. Topraklı şebekelerde, ek bir toprak arıza ölçütü olarak (3U0> Eşiği) uygulanabilir. Topraksız şebekelerde, ∞ ayarı uygulanarak U0 ölçütü etkisiz kılınabilir. Topraklı Sistemler için Mantıksal Birleşim Sıfır bileşenin pozitif bileşen empedansa oranı arttıkça rezidüel gerilim büyüklüğü artar, sıfır bileşenin pozitif bileşen empedansa oranı düştükçe toprak akım büyüklüğü artar. Dolayısıyla, akım ve gerilim ölçütü birbirini tamamlamaktadır. Topraklı sistemler için, akım ve gerilim ölçütleri bir mantıksal VEYA fonksiyonu ile birleştirilir. Bununla birlikte, bu iki ölçütün bir VE geçidiyle birleştirilmesi de mümkündür (ayarlanabilir, bakınız Şekil 2-8). Ayar 3U0> Eşiği vasıtasıyla bu ölçüt sonsuza ayarlanarak etkisiz yapılır. Röle, faz akımlarının herhangi birinde bir akım trafosu doyması tespit etmişse, farklı seviyedeki akım trafo doymaları, primer tarafta gerçek bir sıfır bileşen akım olmaksızın sekonder tarafta hatalı bir sıfır bileşen akıma sebep olur. Gerilim ölçütü, bu durumda toprak akımı tespiti için vazgeçilmez bir önkoşuldur. Rezidüel gerilim ölçümü, ayarlama yoluyla 3U0> Eşiği sonsuza etkisiz yapılırsa, bu durumda toprak arızası tespiti akım kriteriyle mevcut akım trafosu doymasında da mümkün olur. 62 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Toprak arızası tespiti yalnız başına mesafe korumanın bir genel başlatmasına sebep olmaz, sadece diğer başlatma modüllerini denetler ve ancak bir genel başlatma durumunda ihbar edilir. Toprak arızası tespiti yalnız başına da bildirilmez. Şekil 2-8 Topraklı sistemler için toprak arızası tespitinin mantığı 1-Kutup Açık Durumu sırasında Toprak Arıza Tanıma Kesicinin 1-kutup açık durumu sırasında yük akımlarının sebep olacağı toprak arızası tespitinin istenmeyen başlatmasının önlenmesi için, topraklı sistemlerde 1-kutup açık durumu sırasında değiştirilmiş bir toprak arızası kullanılır (Şekil 2-9). Bu durumda, akımlar arasındaki açılara ilaveten akım ve gerilim büyüklükleri de izlenir. Şekil 2-9 1-kutup açık durumu sırasında toprak arızasının tespiti (Örnek: 1-kutup Ara L1) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 63 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Topraksız Sistemler için Mantıksal Birleşim Topraksız sistemlerde (yıldız noktası yalıtılmış veya bir Petersen bobini üzerinden topraklanmış sistemler), ölçülen rezidüel gerilim, sadece iki faz toprak arızalarında başlatma için kullanılır. Rezidüel gerilim vasıtasıyla toprak arızası tespiti sadece asimetrik faz-faz gerilimler için mümkündür. Eğer ölçme noktasından hiç veya sadece çok az bir toprak akımı akıyorsa, o zaman iki faz toprak arızaları tespit edilebilir. Diğer taraftan simetri kriterleriyle tek bir faz-toprak arızalarında arzu edilmeyen başlatmadan kaçınılır. Besleme durumunda veya tek bir faz-toprak arızalarında maksimum beklenen asimetri, parametre 1223 Uf-f denges. ile ayarlanabilir. Bu şebekelerde 1-faz başlatmadakinden farklı olarak, toprak arızasını takiben arıza başlangıç transiyentleri yüzünden hatalı başlatmadan sakınmak için, bir faz-toprak arıza tahmin edilir ve başlatma bastırılır. Ayarlanabilir bir gecikme süresinden T3I0 1FAZ sonra başlatmaya tekrar serbestlik verilir. Bu, arızanın tetikleyeceği başka bir fider arızası ile arızanın fiderler arası çift faz-toprak arızasına dönüşmesi durumunda, mesafe korumanın arızayı tespit etmesi için gereklidir. Faz-faz gerilimler asimetrik ise, o zaman iki faz toprak arızaya bu kapattırılır, başlatma derhal serbestlik kazanır. Şekil 2-10 k= Şekil 2-11 64 Faz-faz gerilimler için simetri tanınması Parametre 1223 için ayar değeri Yalıtılmış veya denkleştirilmiş sistemlerde toprak arızası tespiti SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma 2.2.1.2 Başlatma Arıza tespiti fonksiyonu, güç sistemindeki bir arıza durumunu tespit etme ve bu arızayı seçici olarak temizlemek için gerekli işlemleri başlatma görevlerini yerine getirir: • yönlü ve yönsüz başlatma kademelerinin gecikme zamanlarının başlatılması, • arızalı döngünün/döngülerin tespiti, • empedans hesaplaması ve yön tespiti, • açma komutunun üretilmesi, • yardımcı fonksiyonların başlatılması, • arızalı faz(lar)ın belirlenmesi/ihbarı. Mesafe koruma rölesi 7SA6, sipariş edilen sürüme bağlı olarak çeşitli başlatma modlarına sahiptir ve sistem koşulları için bunlardan en uygun olanı seçilebilir. Sipariş koduna göre, eğer cihaz sadece empedans başlatma fonksiyonuna sahipse veya biçimlendirme sırasında başlatma modu olarak empedans başlatma seçilmişse, MK Baş. ile = Z< (quadr.) (114 no’lu adres) ayarlanır, devamını lütfen Bölüm 2.2.1 “Empedansların Hesaplanması” nda okuyun. Bu tip başlatma dolaylı olarak çalışır, yani mesafe kademelerinin biri başlatma alır almaz yukarıda bahsedilen işlemler otomatik olarak gerçekleştirilir. Aşırı Akım Başlatma Aşırı akım başlatma, faz seçicili bir başlatma prosedürüdür. Sayısal filtreleme sonrası, faz akımlarının bir ayar eşiğini aşıp aşmadığı izlenir. Ayar eşiği aşıldığında, arızalı faz(lar)a ilişkin bir ihbar verilir. Ölçülen değerlerin işlenmesi (bakınız Bölüm 2.2.1 “Empedansların Hesaplanması”) için, faz seçicili sinyaller döngü bilgilerine çevrilir. Bu, toprak arızası tespitine ve -topraklı güç sistemlerinde 1FAZ ARIZALAR parametresine bağlıdır,Tablo 2-2 ya göre. Topraksız güç sistemlerinde toprak arızası tespiti olmaksızın 1-faz başlatma için, her zaman faz-faz döngüsü seçilir. Başlatma alan fazlar ihbar edilir. Eğer bir toprak arızası da tespit edilmişse bu da ihbar edilir. Sinyal başlatma değerinin % 95’inin altına düştüğünde başlatma bırakılır. Tablo 2-2 Başlatma Modülü 1) 1-faz aşırı akım başlatma için döngüler ve faz ihbarları Toprak Arıza Tespiti Parametre 1FAZ ARIZALAR Geçerli Döngü Arızalı Faz(lar) (ihbar) L1 L2 L3 hayır hayır hayır faz-faz L3-L1 L1-L2 L2-L3 L1, L3 L1, L2 L2, L3 L1 L2 L3 hayır hayır hayır faz-toprak 1) L1-E L2-E L3-E L1 L2 L3 L1 L2 L3 evet evet evet herhangi biri L1-E L2-E L3-E L1, E L2, E L3, E sadece topraklı sistemler için etkin SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 65 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Gerilime Bağlı Akım Başlatma U/I (opsiyonel) Başlatma U/I, döngü bilgilerini değerlendiren faz seçmeli bir başlatma modudur. Faz akımları için başlatma eşiğinin aşılması önemlidir. Başlatma değeri, döngü geriliminin büyüklüğüne bağlıdır. Nötr noktası yalıtılmış şebekelerde; toprak arızalarında başlatma, yukarıda “Toprak Arızası Tespiti” bölümünde açıklandığı gibi etkin olarak bastırılır. Başlatma U/I-nın temel karakteristikleri Şekil 2-12 ’de akım-gerilim karakteristiğinden görülebilir. Herhangi bir fazın başlatma alması için ilk koşul, o faz için If> minimum akımın aşılmış olmasıdır. Faz-faz döngülerin değerlendirilmesi için, ilgili faz akımlarının her ikisinin de bu değeri aşmış olması gerekir. Bu akımın üstünde, akım başlatma, gerilime bağlıdır ve başlatma karakteristiği U(I>) ve U(I>>) ayarları ile tanımlanmış bir eğimdir. Büyük arıza akımlarında, If>> aşırı akım başlatma uygulanır. Şekil 2-12 ’deki kalın çizgiler akım/gerilim karakteristiğinin biçimini belirleyen ayarları gösterir. Başlatma alan fazlar ihbar edilir. Başlatma almış döngülere ilişkin ölçülen değerler işlenir. Sinyal ilgili akım değerinin % 95’inin altına düştüğünde veya ilgili gerilim değerinin yaklaşık % 105 ’ini aştığında döngü başlatması bırakır. Şekil 2-12 66 U/I Karakteristiği SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Başlatma Modları Farklı şebeke koşullarına uyarlama başlatma modları ile belirlenir. Ayar parametresi (PROGAM U/I) her zaman faz-toprak döngülerin veya her zaman faz-faz döngülerin geçerli olup olmayacağını veya bunun toprak arızasının tespitine bağlı olup olmadığını belirler. Bu, şebeke koşullarına esnek uyarlamayı sağlar. En uygun seçim, esas olarak şebeke nötrünün durumuna, yani doğrudan topraklı, düşük bir direnç üzerinden topraklı veya topraksız (yalıtılmış veya denkleştirilmiş) (“küçük empedans üzerinden topraklı“) olmasına bağlıdır. Ayar notları Bölüm 2.2.1.4’de verilmiştir. Faz-toprak döngülerin değerlendirilmesi, toprak arızaları sırasında yüksek bir duyarlıkla betimlenir ve dolayısıyla yıldız-noktası topraklı şebekelerde son derece avantajlıdır. Başlatma, mevcut besleme koşullarına otomatik olarak uyarlanır; yani zayıf-besleme çalışma modunda akıma daha duyarlı olur, yüksek yük akımlarında ise başlatma eşiği daha yüksektir. Bu, özellikle şebeke nötrü küçük empedans üzerinden topraklı olduğunda uygulanır. (“küçük empedans üzerinden topraklı“). Eğer sadece faz-toprak döngüler değerlendirilecekse, faz-faz arızalarında aşırı akım kademesi If>> ın tepki vermesi sağlanmalıdır. Eğer topraklı şebekelerde sadece bir ölçme sistemi başlatma almış ise, bunun topraklı şebekede faz-toprak döngülerin mi, yoksa faz-faz döngülere mi yol açacağına karar verilebilir. (Tablo 2-3). Tablo 2-3 1 fazlı U/I başlatmasında döngü ve faz ihbarları; faz-toprak gerilimler programı Başlatma Modülü Ölçme Akımı Ölçme Gerilimi Toprak ArızaTespiti L1 L2 L3 L1 L2 L3 L1-E L2-E L3-E hayır hayır hayır L1 L2 L3 L1 L2 L3 L1-E L2-E L3-E L1 L2 L3 L1 L2 L3 L1-E L2-E L3-E 1) Parametre 1FAZ ARIZALAR Geçerli Döngü Arızalı Faz(lar) (ihbar) faz-faz L3-L1 L1-L2 L2-L3 L1, L3 L1, L2 L2, L3 hayır hayır hayır faz-toprak 1) L1-E L2-E L3-E L1 L2 L3 evet evet evet herhangi biri L1-E L2-E L3-E L1, E L2, E L3, E yalnızca topraklı güç sistemleri için etkindir. Faz-faz döngüler değerlendirildiğinde, özellikle faz-faz arızalara doğru duyarlık yükselir. Büyük ölçekli kompanze şebekelerde, tek faz-toprak arıza başlatmalarını dışarıda tuttuğu için bu seçim yararlıdır. İki veya üç fazlı arızalarda, mevcut besleme koşullarına otomatik olarak uyarlanır; yani zayıf-besleme çalışma modunda akıma daha duyarlı olur, yüksek yük akımlarında ve güçlü beslemelerde ise başlatma eşiği daha yüksektir. Eğer sadece faz-toprak arızalar değerlendirilecekse, ölçme döngüsü toprak arızası tespitinden bağımsızdır; dolayısıyla bu yordam topraklı şebekeler için uygun değildir (Bakınız Tablo 2-4). Tablo 2-4 1-fazlı U/I-başlatmasında döngü ve faz ihbarları; faz-faz gerilimler modu Başlatma Modülü Ölçme Akımı Ölçme Gerilimi Toprak ArızaTespiti Parametre 1FAZ ARIZALAR L1 L2 L3 L1 L2 L3 L1-L2 L2-L3 L3-L1 herhangi biri herhangi biri SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Geçerli Döngü Arızalı Faz(lar) (ihbar) L1-L2 L2-L3 L3-L1 L1, L2 L2, L3 L1, L3 67 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Eğer gerilim döngüsü seçimi toprak arızası tespitine bağlı seçenek seçilmişse, bu durumda faz-toprak ve fazfaz arızalar için yüksek duyarlık uygulanır. Prensip olarak bu seçenek şebeke nötrünün işleyişinden bağımsızdır; ancak toprak arızası ölçütlerinin, “Toprak Arızası Tespiti” bölümüne göre bütün toprak arızaları ve çift toprak arızaları için karşılanması gerekir (Bakınız Tablo 2-5). Tablo 2-5 1-fazlı U/I başlatmasında döngü ve faz ihbarları; toprak arızaları için faz-toprak gerilimler modu, topraksız arızalar için faz-faz gerilimler programı Başlatma Modülü Ölçme Akımı Ölçme Gerilimi Toprak ArızaTespiti L1 L2 L3 L1 L2 L3 L1-L2 L2-L3 L3-L1 hayır hayır hayır L1 L2 L3 L1 L2 L3 L1-E L2-E L3-E evet evet evet Parametre 1FAZ ARIZALAR Geçerli Döngü Arızalı Faz(lar) (ihbar) herhangi biri L1-L2 L2-L3 L3-L1 L1, L2 L2, L3 L1, L3 herhangi biri L1-E L2-E L3-E L1, E L2, E L3, E Son olarak; bir toprak arızası tespit edildiğinde sadece faz-toprak gerilim döngülerini değerlendirmek de mümkündür. Bu durumda, faz-faz arızalarda sadece If>> ile başlatma olabilir. Bu, toprak arızasının sınırlandırılması için nötrü düşük-direnç üzerinden topraklanmış şebekeler için bir üstünlük (efektif/doğrudan topraklı) sağlar. Bu durumlarda, toprak arızalarının sadece U/I-başlatma ile tespit edilmesi istenir. Bu tür şebekelerde, çoğu kez faz-faz kısa-devrelerin bir U/I-başlatmasına yol açması istenmez. Ölçme döngüsü 1FAZ ARIZALAR ayarından bağımsızdır. Tablo 2-6 ’da, faz akımları, döngü gerilimleri ve ölçüm sonuçları görülmektedir. Tablo 2-6 1-fazlı U/I-başlatmasında döngüler ve faz ihbarları; toprak arızaları için faz-toprak gerilimler programı, topraksız arızalar için I>> modu Başlatma modülü Ölçme akımı Ölçme Gerilimi Toprak Arıza Tespiti Parametre 1FAZ ARIZALAR L1 L2 L3 L1 L2 L3 L1-E L2-E L3-E evet evet evet herhangi biri L1 L2 L3 L1 L2 L3 L1-E L2-E L3-E hayır hayır hayır herhangi biri Geçerli Döngü Arızalı Faz(lar) (ihbar) L1-E L2-E L3-E L1, E L2, E L3, E Başlatma yok, İhbar yok ile UPh-E</I> Döngülerin başlatma sinyalleri faz sinyallerine çevrilir ve böylece arızalı faz(lar) ihbar edilir. Eğer bir toprak arızası da tespit edilmişse bu da ihbar edilir. 68 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Gerilim ve Açıya Bağlı Akım Başlatması U/I/φ (opsiyonel) Faz açısı kontrollü U/I-başlatma, U/I-karakteristiğinin artık yük ve kısa-devre koşullarını birbirinden güvenilir olarak ayırt edemediği durumlarda uygulanabilir. Bu durum, küçük kaynak empedansları ile birlikte uzun hatlarda veya bir sıra hat ve arabesleme olduğunda meydana gelir. Bu durumda, hat ucunda veya mesafe korumanın yüksek (artçı) kademelerinin menzilinde bir kısa-devre durumunda lokal ölçülen gerilimde çok küçük bir düşüş olacağı için, arıza tespiti için ek bir ölçüt olarak akım ve gerilim arasındaki açının kullanılması gerekir. U/I/φ-başlatma, döngü bilgilerini değerlendiren faz seçmeli bir başlatma modudur. Faz akımları için başlatma eşiğinin aşılması önemlidir. Başlatma değeri, döngü geriliminin büyüklüğüne ve akım ve gerilim arasındaki açıya bağlıdır. Faz-faz açılarını ölçmek için bir önkoşul, ilgili faz akımlarının ve döngüye ait akım farkının ayarlanabilir bir If> minimum değerini aşmış olmasıdır. Açı, faz-faz gerilim ve ilgili akım farkı ile belirlenir. Faz-toprak açısını ölçmek için bir önkoşul, ilgili faz akımının ayarlanabilir bir If> minimum değerini aşmış olması ile birlikte toprak arızasının tespit edilmiş olması veya ayar parametreleri ile sadece faz-toprak ölçümlerinin şart koşulmasıdır. Açı, faz-toprak gerilimi ve ilgili faz akımı ile, toprak akımı dikkate alınmaksızın belirlenir. Nötr noktası yalıtılmış şebekelerde; toprak arızalarında başlatma, yukarıda “Toprak Arızası Tespiti” bölümünde açıklandığı gibi etkin olarak bastırılır. Başlatma U/I/φ nın temel karakteristikleri, Şekil 2-13 ’de akım-gerilim karakteristiğinden görülebilir. Karakteristik, başlangıçta U/I-başlatma karakteristiğine (Şekil 2-12) benzer biçimdedir. Büyük faz farkının olduğu bölgedeki açılar için, yani φ>, eşik açısının üzerindeki kısa-devre açısal bölgesinde, aynı zamanda U(I>) ve U(Iφ>) arasındaki karakteristik etkindir. Eğri Iφ> aşırı akım kademesi ile kesilir. Şekil 2-13 ’deki kalın çizgiler akım/gerilim karakteristiğinin biçimini belirler. Açıya bağlı bölge, yani Şekil 2-13 ’deki karakteristiğin kısa-devre açısı içerisindeki bölge, ileri yönde (hat yönünde) veya her iki yönde etkin olacak şekilde ayarlanabilir. Şekil 2-13 U/I/φ Karakteristiği SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 69 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Sinyal ilgili akım değerinin % 95’inin altına düştüğünde veya ilgili gerilim değerinin yaklaşık % 105’ini aştığında döngü başlatması bırakır. Faz-açısı ölçümü için, 5°'lik bir histerezis uygulanır. Başlatma programları, farklı güç sistemi koşullarına uyumu sağlar. U/I/φ-Başlatma, U/I-Başlatmanın genişletilmiş bir biçimi olduğu için, aynı program seçenekleri kullanılır. Tablo 2-3 ’den Tablo 2-6’ya kadar olan veriler 1-fazlı başlatmalar için de geçerlidir. 2.2.1.3 Empedansların Hesaplanması Olası 6 empedans döngüsü L1-E, L2-E, L3-E, L1-L2, L2-L3, L3-L1 ’in her birisi için ayrı bir ölçme sistemi mevcuttur. Faz-toprak döngüleri, bir toprak arızası tespit edildiğinde ve faz akımı da ayarlanabilir bir Minimum If> minimum değerini aştığında değerlendirilir. Faz-faz döngüler, etkilenen fazların her ikisindeki faz akımı da Minimum If> minimum değerini aştığında değerlendirilir. Bir atlama (birim basamak) algılayıcısı, arızanın başlangıcı ile bütün hesaplamaları eşzamanlar. Eğer değerlendirme sırasında başka bir arıza olursa, hesaplama için yeni ölçülen değerler kullanılır. Arıza değerlendirme, dolayısıyla her zaman en yeni arızanın ölçülen değerleri ile yapılır. Faz-Faz Döngüler Faz-faz döngüsünü hesaplamak için, örneğin bir 2-faz L1-L2 kısa devresini ele alalım (Şekil 2-14). Döngü denklemi: IL1 · ZL – IL2 · ZL = UL1-E – UL2-E Burada U, I (kompleks) ölçülen büyüklükler ve Z = R + jX (kompleks) hat empedansıdır. Hat empedansı şöyle hesaplanır Şekil 2-14 Bir faz-faz döngü kısa devresi Etkilenen fazlardan biri açık olduğu sürece (1-kutup ölü zaman sırasında), bu durum sırasında mevcut tanımlanmamış ölçülen değerler ile yanlış bir ölçümün yapılmasını önlemek için, faz-faz döngünün hesaplaması yapılmaz. Bir durum tanıma, (bakınız Bölüm 2.23.1) buna ilişkin bir bloklama sinyali sağlar. Şekil 2-15 ’de, faz-faz ölçme sisteminin mantık şeması görülmektedir. 70 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Şekil 2-15 L1-L2 Döngüsü örneğinde bir faz-faz ölçme sisteminin mantığı Faz-Toprak Döngüler Bir faz-toprak döngüsünün, örneğin bir L3-E (Şekil 2-16) kısa devresi sırasında hesabı için, toprak dönüş yolu empedansının faz empedansının karşılığı olmadığı göz önünde tutulmalıdır. Şekil 2-16 Bir faz-toprak kısa-devre döngüsü Hatalı döngüden gerilim UL3-E faz akımı IL3 ve toprak akımı IE ölçülür. Arıza yeri için empedans şöyledir: SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 71 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma ve ile UL3-E = Kısa-devre geriliminin fazörü IL3 = Faz kısa-devre akımının fazörü IE = Toprak kısa-devre akımının fazörü φU = Kısa-devre geriliminin faz açısı φL = Faz kısa-devre akımının faz açısı φE = Toprak kısa-devre akımının faz açısı Faktörler RE/RL ve XE/XL arızanın mesafesine değil, sadece hat parametrelerine bağlıdır. Etkilenen faz açık olduğu sürece (1-kutup ölü zaman sırasında), bu durum sırasında mevcut tanımlanmamış ölçülen değerler ile yanlış bir ölçümün yapılmasını önlemek için, faz-toprak döngünün hesaplaması yapılmaz. Bir durum tanıma buna ilişkin bir kilit sinyali sağlar. Şekil 2-17 ’de, faz-toprak ölçme sisteminin mantık şeması görülmektedir. Şekil 2-17 Bir faz-toprak ölçme sisteminin mantığı Arızasız Döngüler Yukarıda ele alınan hususlar, kısa devre olmuş ilgili döngüye uygulanır. Akıma dayalı arıza tespit modu (I>, U/I, U/I/φ) ile bir başlatma, mesafe hesabı için sadece arızalı döngüye/döngülere müsaade verilmesini garanti eder. Empedans başlatma için, 6 döngünün tamamı hesaplanır; arızasız döngülerin empedansları da kısa-devre olmuş fazlardaki kısa-devre akım ve gerilimlerden etkilenir. Örneğin bir L1-E arızası sırasında, L1 fazındaki kısa-devre akımı, L1-L2 ve L3-L1 ölçme döngülerinde de görünür. Toprak akımı L2-E ve L3-E döngülerde de ölçülür. Mevcut yük akımları ile birleştiğinde, arızasız döngüler, “görünen empedanslar” diyebileceğimiz gerçek arıza mesafesi ile hiçbir ilgisi olmayan empedanslar üretir. Arızasız döngülerdeki “görünen empedanslar” arızasız döngü, arıza akımının sadece bir bölümünü taşıdığı ve her zaman arızalı döngüden daha büyük bir gerilime sahip olduğu için, genellikle arızalı döngünün kısa-devre empedansından daha büyüktür. Kademelerin seçiciliği için, bunlar, genellikle önemsizdir. 72 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Kademe seçiciliğinden ve faz seçiciliğinden başka, arızalı fazın ihbar edilmesi ve özellikle de, 1-kutup otomatik tekrar kapamayı etkinleştirmek için arızalı fazların doğru tanılanması önemlidir. Besleme koşullarına bağlı olarak, çok yakın kısa devreler, arızasız döngülerin, arızayı, arızalı döngünün ötesinde ancak hala açma bölgesi içerisinde “görmelerine” sebep olabilir. Bu, 3-kutup açmaya sebep olacak ve dolayısıyla 1- kutup otomatik tekrar kapama imkanını ortadan kaldıracaktır. Bunun sonucunda, hat üzerinden güç aktarımı kaybolacaktır. Bu 7SA6 ’da bir “döngü doğrulaması” fonksiyonunun uygulanması ile önlenir. Bu 2 adımda çalışır: İlk olarak, hat empedansının bir görüntüsünü benzetmek için, hesaplanan döngü empedansları ile bunların bileşenleri (faz ve/veya toprak) kullanılır. Eğer bu benzetim, kabul edilebilir bir hat görüntüsü sonucunu doğurursa, ilgili döngü, kesinlikle geçerli bir döngü olarak bildirilir. Eğer birden fazla döngü empedansı, kademe bölgesi içerisinde ise, en küçük olanı yine geçerli döngü olarak bildirilir. Buna ek olarak, en küçük döngü empedansının % 50 sinden daha fazlasını geçmeyen bütün döngüler geçerli olarak bildirilir. Daha büyük empedanslara sahip döngüler yok edilir. Başlangıçta geçerli olarak bildirilen döngüler, daha büyük empedanslara sahip olsa bile bu aşamada yok edilemez. Bu şekilde, bir taraftan arızasız “görünen empedanslar” yok edilir, diğer taraftan simetrik olmayan çok fazlı arızalar ve çok fazlı kısa devreler doğru olarak tanınır. Geçerli olarak belirlenen döngüler, arıza tespitinin arızalı fazları doğru olarak ihbar etmesi için faz bilgilerine dönüştürülür. Efektif Topraklı sistemlerde Çift Toprak Arızası Doğrudan veya düşük direnç üzerinden topraklı sistemlerde, herhangi bir fazın toprakla teması bir kısa-devre durumuna sebep olacağından, arızanın en yakın koruma sistemleri ile temizlenmesi/yalıtılması gerekir. Arıza tespiti, arızalı faza ait arızalı döngüde meydana gelir. Çift toprak arızalarında arıza tespiti, normalde iki faz-toprak döngüsünde olur. Eğer her iki toprak döngüsü de aynı yönde ise, ilave olarak bir faz-faz döngüsü de başlatma alabilir. Bu durumda, arıza tespitini belli döngülerle sınırlamak mümkündür. Çoğu kez, ileri fazın faz-toprak döngüsünün kilitlenmesi istenir (Parametre 1221 2FT arızalar = İleri faz BLK) çünkü her iki hat ucundan ortak bir toprak arıza direnci üzerinden arıza noktasının beslenmesi durumunda, bu döngü, hatalı aşırı menzil ölçme yapmaya eğilimlidir. Seçenek olarak, geri fazdaki faz-toprak döngüsünü kilitlemek de mümkündür (Parametre 2F-T arızalar = Geri faz BLK). Bütün etkilenen fazlar da (Parametre 2F-T arızalar = Bütün döngüler), veya sadece faz-faz döngüler (Parametre 2F-T arızalar = Yalnız F-F Dön.) ya da sadece faz-toprak döngüler (Parametre 2F-T arızalar = Yalnız F-T Dön.) değerlendirilebilir. Bu kısıtlamalar için bir önkoşul, ilgili döngülerin aynı yönlü olmalarıdır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 73 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Tablo 2-7 ’de, topraklı sistemlerde çift toprak arızaları sırasında mesafe ölçümü için kullanılan ölçülen değerler gösterilmektedir. Tablo 2-7 Topraklı sistemlerde, çift toprak arızaları için, her iki toprak arızasının birbirine yakın olmaları durumunda ölçülen döngülerin değerlendirilmesi Döngü başlatması Değerlendirilen döngü(ler) 1221 no’lu parametre ayarı L1-E, L2-E, L1-L2 L2-E, L3-E, L2-L3 L1-E, L3-E, L3-L1 L2-E, L1-L2 L3-E, L2-L3 L1-E, L3-L1 2F-T arızalar = İleri faz BLK L1-E, L2-E, L1-L2 L2-E, L3-E, L2-L3 L1-E, L3-E, L3-L1 L1-E, L1-L2 L2-E, L2-L3 L3-E, L3-L1 2F-T arızalar = Geri faz BLK L1-E, L2-E, L1-L2 L2-E, L3-E, L2-L3 L1-E, L3-E, L3-L1 L1-E, L2-E, L1-L2 L2-E, L3-E, L2-L3 L1-E, L3-E, L3-L1 2F-T arızalar = Bütün döngüler L1-E, L2-E, L1-L2 L2-E, L3-E, L2-L3 L1-E, L3-E, L3-L1 L1-L2 L2-L3 L3-L1 2F-T arızalar = Yalnız F-F Dön. L1-E, L2-E, L1-L2 L2-E, L3-E, L2-L3 L1-E, L3-E, L3-L1 L1-E, L2-E L2-E, L3-E L1-E, L3-E 2F-T arızalar = Yalnız F-T Dön. 3-fazlı arızalar sırasında, genellikle her üç faz-faz döngüsü de arızayı tespit eder. Bu durumda, üç faz-faz döngüsü değerlendirilir. Eğer toprak arıza da tespit edilmişse, ayrıca faz-toprak döngüleri de değerlendirilir. Topraksız sistemlerde Çift Toprak Arızası Yalıtılmış veya denkleştirilmiş şebekelerde, sadece bir fazın toprakla teması bir kısadevre akımının akmasına yol açmaz. Sadece gerilim üçgeninde bir yer değiştirme olur (Şekil 2-18). Şebeke için, bu durum acil bir tehlike arz etmez. Bütünüyle galvanik bağlı sistemde, toprak arızalı fazın gerilimi sıfıra eşit olsa bile, mesafe koruma bu durumda başlatma almamalıdır. Herhangi bir yük akımı, sıfıra eşit bir empedans değeri ile sonuçlanır. Dolayısıyla 7SA6 ’da, toprak akım başlatmasız bir tek faz başlatma önlenir. Şekil 2-18 Nötrü yalıtılmış sistemde toprak arızası - Özellikle büyük ölçekli denkleştirilmiş şebekelerde- toprak arızalarının meydana gelmesi ile, arıza başlangıcında toprak akımı başlatmaya yol açacak büyüklükte geçici transiyentler gözükebilir. Bir aşırı akım başlatma durumunda, bir faz akımı başlatma da olabilir. Böyle sahte başlatmalara karşı 7SA6 özel önlemlere sahiptir. 74 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Yalıtılmış veya denkleştirilmiş sistemlerde çift toprak arızalarında, arızalardan birisinin temizlenmesi yeterlidir. İkinci arıza, tek bir toprak arızası olarak sistemde kalabilir. Hangi arızanın temizleneceği, tümüyle galvanik olarak birbirine bağlı şebekenin her tarafında aynı olacak şekilde ayarlanan çift toprak arızası önceliğine bağlıdır. 7SA6 ’da, aşağıdaki çift toprak arıza seçeneklerinden biri (Parametre 1220 FAZ Tercihi2f-t) seçilebilir: çevrimsiz L3, L1, L2 L3(L1) ÇEVR.siz çevrimsiz L1 , L3 , L2 L1(L3) ÇEVR.siz çevrimsiz L2 , L1 , L3 L2(L1) ÇEVR.siz çevrimsiz L1 , L2 , L3 L1(L2) ÇEVR.siz çevrimsiz L3 , L2 , L1 L3(L2) ÇEVR.siz çevrimsiz L2 , L3 , L1 L2(L3) ÇEVR.siz çevrimli L3 , L1 , L2 , L3 L3 (L1) ÇEVR.li çevrimli L1 , L3 , L2 , L1 L1 (L3) ÇEVR.li Bütün döngüler ölçülür Bütün döngüler Yukarıdaki sekiz öncelik seçeneğinin tamamında, seçilen önceliğe göre toprak arızalarından sadece biri temizlenir; ikincisi, tek bir toprak arızası olarak sistemde kalır. Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti fonksiyonu ile bu arıza tespit edilebilir. 7SA6 ile aynı zamanda bir çift toprak arızasının her ikisi de temizlenebilir. Bunun için, çift toprak arızası önceliği Bütün döngüler olarak ayarlanır. Tablo 2-8 ’de, yalıtılmış veya denkleştirilmiş sistemlerde, mesafe ölçümü için kullanılan bütün ölçülen değerler listelenmiştir. Tablo 2-8 Topraksız şebekelerde, çok fazlı başlatmalarda ölçme döngülerin değerlendirilmesi Döngü başlatması Değerlendirilen döngü(ler) 1220 no’lu parametre ayarı L1-E, L2-E, (L1-L2) L1-E L2-E, L3-E, (L2-L3) L3-E L1-E, L3-E, (L3-L1) L3-E FAZ Tercihi2f-t = L3(L1) ÇEVR.siz L1-E, L2-E, (L1-L2) L1-E L2-E, L3-E, (L2-L3) L3-E L1-E, L3-E, (L3-L1) L1-E FAZ Tercihi2f-t = L1(L3) ÇEVR.siz L1-E, L2-E, (L1-L2) L2-E L2-E, L3-E, (L2-L3) L2-E L1-E, L3-E, (L3-L1) L1-E FAZ Tercihi2f-t = L2(L1) ÇEVR.siz L1-E, L2-E, (L1-L2) L1-E L2-E, L3-E, (L2-L3) L2-E L1-E, L3-E, (L3-L1) L1-E FAZ Tercihi2f-t = L1(L2) ÇEVR.siz L1-E, L2-E, (L1-L2) L2-E L2-E, L3-E, (L2-L3) L3-E L1-E, L3-E, (L3-L1) L3-E FAZ Tercihi2f-t = L3(L2) ÇEVR.siz L1-E, L2-E, (L1-L2) L2-E L2-E, L3-E, (L2-L3) L2-E L1-E, L3-E, (L3-L1) L3-E FAZ Tercihi2f-t = L2(L3) ÇEVR.siz L1-E, L2-E, (L1-L2) L1-E L2-E, L3-E, (L2-L3) L2-E L1-E, L3-E, (L3-L1) L3-E FAZ Tercihi2f-t = L3 (L1) ÇEVR.li SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 75 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Döngü başlatması Değerlendirilen döngü(ler) 1220 no’lu parametre ayarı L1-E, L2-E, (L1-L2) L2-E L2-E, L3-E, (L2-L3) L3-E L1-E, L3-E, (L3-L1) L1-E FAZ Tercihi2f-t = L1 (L3) ÇEVR.li L1-E, L2-E, (L1-L2) L1-E, L2-E L2-E, L3-E, (L2-L3) L2-E, L3-E L1-E, L3-E, (L3-L1) L3-E; L1-E FAZ Tercihi2f-t = Bütün döngüler Paralel Hat Ölçülen Değer Düzeltimi (opsiyonel) Paralel hatlarda toprak arızaları sırasında, döngü denklemleri vasıtasıyla hesaplanan empedans değerleri, her iki iletken sisteminin toprak empedansı kuplajından etkilenir (Şekil 2-19). Bu, özel önlemler alınmazsa, empedans hesabı sonucunda ölçme hatalarına sebep olur. Dolayısıyla, bir paralel hat kompanzasyonu etkinleştirilebilir. Bu sayede, paralel hattın toprak akımı, hat denkleminde dikkate alınır ve böylece kuplaj etkisinin kompanzasyonu mümkün olur. Bu amaçla, paralel hattın toprak akımı röleye bağlanmalıdır. Bu durumda, döngü denklemi Şekil 2-16’da görüldüğü gibi değiştirilir. IL3 · ZL – IE · ZE – IEP · (Z0M/3) = UL3-E Burada IEP paralel hattın toprak akımıdır, R0M/3RL ve X0M/3XL oranları da, çift devreli hattın geometrisine ve hat güzergahındaki toprağın cinsine bağlı hat sabiteleridir. Cihazın ayarlanması sırasında, bu hat parametreleri diğer hat verileri ile birlikte- cihaza girilir. Şekil 2-19 Çift devreli bir hatta toprak arızası Paralel hat kompanzasyonu olmaksızın, paralel hattın toprak akımı, pek çok durumda, mesafe korumanın menzil eşiğinin kısalmasına (yani, mesafe korumanın hatalı düşük menzil ölçüm yapmasına) yol açar. Bazı durumlarda, -örneğin iki hat farklı baralarda sonlandırılmış ise ve toprak arızası da karşı baralardan birine yakınsa (Şekil 2-19’de B barası) hatalı aşırı menzil ölçümü de mümkündür. Paralel hat kompanzasyonu, sadece korunan hatta uygulanır. Kompanzasyon, paralel hattaki arızalar için, ciddi bir aşırı menzil ölçümüne yol açacağından uygulanmayabilir. Bundan dolayı; Şekil 2-19 'da II No'lu konumunda yer alan röle kompanze edilmemelidir Bu sebepten, cihazda, her iki hattaki toprak akımlarının çapraz karşılaştırmasını yapan ek bir toprak akım dengesi bulunur. Kompanzasyon, sadece paralel hattın toprak akımının korunan hattın toprak akımından çok büyük olmadığı hat sonlarına uygulanır. Şekil 2-19 ’deki örnekte IE , IEP’den daha büyüktür: Dolayısıyla I no’lu yerde ZM . IEP faktörü dahil edilerek kompanzasyon uygulanır, II no’lu yerde kompanzasyon uygulanmaz. 76 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Bir Arıza üzerine Kapama Kesici bir tam kısa-devre üzerine elle kapatıldığında, mesafe koruma anlık bir açma komutu gönderebilir. Parametre ayarıyla, bir elle kapama sonrası hangi kademenin/kademelerin ani açma yapmaya müsaade edileceği belirlenebilir (bakınız Şekil 2-20). Hattın enerjilenmesi bilgisi (“Hattın kapatılması” girişi), hat enerjilenmesi tanıma fonksiyonundan alınabilir. Şekil 2-20 Bir arıza üzerine kesici kapaması 2.2.1.4 Ayar Notları Mesafe koruma fonksiyonu 1201 no’lu MK FONKSIYONU adresinde ON- veya OFF’a ayarlanabilir. Minimum Akım Arıza tespiti için minimum akım Minimum If> (Adres 1202) beklenilen minimum kısa devre akımının (yaklaşık % 10 ) altında ayarlanır. Diğer başlatma programları Adres 1611’de ayarlanır. Toprak Arızası Tespiti Ayar değeri 3I0> Eşiği (Adres 1203) yıldız-noktası topraklı sistemlerde, beklenilen minimum toprak arıza akımının biraz altında ayarlanır. 3I0 akımı, akım trafoları setinin yıldız-noktası akımına eşit olan, faz akımlarının |IL1 + IL2 + IL3|, toplamı olarak tanımlanmıştır. Topraksız sistemlerde, ayar değerinin çift toprak temaslı arızaları için toprak akım değerinin altında olması önerilir. 3I0-karakteristiğinin eğimi için, genellikle 3I0>/ Ifmaks = 0,10 (Adres 1207) önerilir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ek Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Adresler 1204 ve 1209 sadece topraklı sistemlere ilişkindir. Bu ayar topraksız sistemlerde anlamsızdır dolayısıyla bu adreslere erişilemez. 3U0> Eşiği (Adres 1204) ayarlanırken, işletme asimetrilerinin bir başlatmaya yol açmamasına dikkat edilmelidir. 3U0 faz-toprak gerilimlerin |UL1-E + UL2-E + UL3-E| toplamı olarak tanımlanmıştır. Eğer U0-ölçütü kullanılmayacaksa, Adres 1204, ∞ olarak ayarlanır. Topraklı sistemlerde, toprak arızası tespiti bir sıfır bileşen gerilim tespiti fonksiyonu ile tamamlanabilir. Bir arızanın, sadece sıfır bileşen akım veya sadece sıfır bileşen gerilim eşiği aşıldığında veya her iki ölçüt de karşılandığında tespit edilmesi belirlenebilir. 1209 no’lu T/A tanıma adresinde, iki ölçütün sadece biri geçerli ise 3I0> VEYA 3U0> ayarı uygulanır. Eğer toprak arızası tespiti için her iki ölçütün de karşılanması isteniyorsa 3I0> VE 3U0> ayarı seçilir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ek Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Eğer sadece toprak akımı tespit edilmek isteniyorsa 3I0> VEYA 3U0> ve ayrıca 3U0> Eşiği (Adres 1204) ∞e ayarlanır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 77 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Not 1209 no’lu adresi T/A tanıma = 3I0> VE 3U0> ’a ayarlanmışsa, hiçbir koşulda 1204 no’lu 3U0> Eşiği ∞ ’a ayarlanmamalıdır, aksi takdirde toprak arızası tespiti artık mümkün olmaz. Yalıtılmış veya denkleştirilmiş sistemlerde iki faz toprak arızaların toprak arızaları sıfır bileşen gerilim kullanarak da mümkündür. Eşik değeri 1205 no’lu 3U0> KOMP/IZ. adresiyle ayarlanabilir. Eğer U0-ölçütü iki faz toprak arızalarında kullanılmayacaksa, bu değer ∞ ’a ayarlanır. İki faz toprak arızalarında toprak arızası tespiti U0-ölçütü ile sadece asimetrik, faz-faz gerilimlerde mümkündür. 1223 no’lu Uf-f denges. adresiyle, tek bir faz-toprak arızalarındaki besleme durumunda asimetrinin ne büyüklükte olabileceği ayarlanabilir. Eğer bir tek faz toprak arızası, arıza başlangıç transiyentleri takibi yüzünden toprak arızası tespitinin başlatma alma riski I0-ölçütü yüzünden ilişkiliyse, Parametre T3I0 1FAZ (Adres 1206) ile tespit geciktirilebilir. Seri Kompanzasyonlu Hatlarda Uygulama Seri kompanzasyonlu hatlar ya da bunların yakınındaki uygulamalar için, (seri kapasitörlü hatlar) bütün durumlarda yön tespitinin doğru olarak çalışmasını temin etmek için 1208 no’lu SERİ KOMP. adresi EVET olarak ayarlanır. Seri kapasitörlerin yön tespitine etkisi, Altbölüm 2.2.2 ’de “Seri Kompanzasyonlu Hatlarda Yön Tespiti” paragrafında açıklanmıştır. Gecikme Zamanlarını Başlatma Daha önce ölçme yöntemlerinin açıklamasında bahsedildiği gibi, her bir mesafe kademesi, kademe ve ilgili faza ilişkin bir çıkış sinyali üretir. Kademe mantığı, bu kademe başlatmalarını diğer dahili ve harici sinyallerle birleştirir. Mesafe kademe zamanları, ya hepsi beraber genel başlatma ile ya da arıza ilgili mesafe kademesi içerisine girdiği an başlatılabilir. Parametre Zamanl. Başlat (Adres 1210), MK Baş. ile olağan ayarında alıkonulabilir. Bu ayar, örneğin bir arabeslemenin açması dolayısıyla arızanın tipi veya seçilen ölçüm döngüsü değişmiş olsa bile, bütün gecikme zamanlarının birlikte çalışmasını sağlar. Bu, aynı zamanda güç sistemindeki diğer mesafe koruma rölelerinin de bu zaman başlatmasıyla çalışması durumunda tercih edilir. Özellikle zaman koordinasyonunun önemli olduğu yerlerde, örneğin arıza yeri değişiminin kademe Z3 ’ün kademe Z2 ’ye, ayar Kad. Baş. ile seçilmelidir. Açma Karakteristiğinin Eğim Açısı Açma karakteristiğinin grafiği, başka parametrelerle birlikte eğim açısı Mesafe Açısı (Adres 1211) ile belirlenir. Açma karakteristikleri hakkında ayrıntılı bilgi, Altbölüm 2.2.2 ’de “Çalışma Poligonları” paragrafında bulunmaktadır. Genellikle; burada, 1105 no’lu HAT AÇISI adresindeki (Altbölüm 2.1.4.1) hat açısı ayarıyla aynı değer girilir. Bununla birlikte, hat açısına bakılmaksızın farklı bir açma karakteristiği eğim açısı seçmek de mümkündür. Paralel Hat Ölçülen Değer Düzeltimi (opsiyonel) Çift devre düzenlenmiş iki hat arasında karşılıklı kuplaj, sadece cihaz bir çift devreli hatta uygulandığında ve paralel hat kompanzasyonu gerçekleştirilmesi de düşünüldüğünde 7SA6 ’yı ilgilendirir. Bir önkoşul, paralel hattın toprak akımının cihazın I4 akım ölçme girişine bağlanmış olması ve bunun da yapılandırma ayarlarında röleye girilmiş olmasıdır. Bu durumda 1215 no’lu adreste Par. Hat Komp. = EVET ayarı (olağan ayar) yapılmış olmalıdır. Kuplaj çarpanları, paralel hat kompanzasyonu menzili için olduğu gibi (Altbölüm 2.1.4.1) genel koruma verilerinin bir parçası olarak önceden ayarlanmış olmalıdır. 78 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Efektif Topraklı sistemlerde Çift Toprak Arızaları Çift toprak arızası için döngü seçimi, 1221 no’lu 2F-T arızalar (iki fazlı toprak arızaları) adresinde yapılır. Bu ayar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Bir çok durumda, özellikle büyük toprak arıza dirençleri ile birlikte ileri fazdaki faz-toprak döngüsü aşırı menzil ölçüm yapmaya eğilimli olduğu için İleri faz BLK ayarı (ileri fazın kilitlenmesi, olağan ayar) uygundur. Bazı durumlarda (faz-faz arıza direnci faz-toprak dirençten daha büyük olduğunda), Geri faz BLK ayarı (geri fazın kilitlenmesi) daha uygun olabilir. Bütün etkilenen fazların Bütün döngülerr ayarı ile değerlendirilmesi, maksimum yedeklik sağlar. Aynı zamanda, Yalnız F-F Dön. ayarı ile sadece faz-faz döngülerini değerlendirmek de mümkündür. Bu, iki faztoprak arızalar için en büyük doğruluğu beraberinde getirir. Son olarak, sadece faz-toprak döngüleri geçerli olarak belirlenebilir (Ayar Yalnız F-T Dön.). Topraksız sistemlerde Çift Toprak Arızaları Yalıtılmış veya denkleştirilmiş şebekelerde, tümüyle galvanik olarak birbirine bağlı sistemde çift toprak arızaları için seçilen önceliğin tutarlı olması sağlanmalıdır. Çift toprak arızası önceliği, 1220 no’lu FAZ Tercihi2f-t adresinde yapılır. 7SA6 sistemin farklı yerlerindeki iki toprak arızasını, birbirinden bağımsız olarak tespit edilebilir. FAZ Tercihi2f-t = Bütün döngüler korunan hattaki her iki toprak arızasının da temizleneceği anlamına gelir. Farklı bir öncelikle de birleştirilebilir. Örneğin bir trafo fiderinde, bir çift toprak arızasını takiben her iki arızadan herhangi biri temizlenebilir. Sistemin geri kalanı için L1(L3) ÇEVR.siz sürekli geçerlidir. Eğer yalıtılmış veya denkleştirilmiş sistemlerde bir tek faz toprak arızasını takiben arıza başlangıç transiyentleri yüzünden toprak arızası tespitinin başlatma alma riski mevcutsa, T3I0 1FAZ parametresi (Adres 1206) ile arıza tespiti geciktirilebilir. Genellikle önayar yeterlidir (0,04 s). Büyük denkleştirilmiş sistemlerde, zaman gecikmesi artırılmalıdır. Eğer toprak akım eşiği, kalıcı durum koşullarında da aşılabiliyorsa, T3I0 1FAZ parametresi ∞ ’a ayarlanır. Bu durumda, yüksek toprak akımlarında bile, artık tek faz başlatma mümkün olmayacaktır. Bununla birlikte, çift toprak arızaları, öncelik moduna göre doğru olarak tespit edilir ve değerlendirilir. Bir Arıza üzerine Kapama Kesicinin bir tam kısa-devre üzerine kapanması sırasında mesafe korumanın tepkisini belirlemek için, 1232 no’lu AÜK kademesi parametresi kullanılır. Ayar Aktif degil ,herhangi bir özel tepkinin olmayacağı, yani bütün mesafe kademelerin ayarlanan kademe parametreleri ile çalışacağını belirtir. Kademe Z1B ayarı, kesicinin kapanmasını takiben, Z1B aşırı menzil kademesi içerisindeki (bu kademe için belirtilen yönde) bütün arızaların gecikmesiz olarak temizlenmesine sebep olur. Eğer Z1B yönsüz ayarlanmışsa, yine belirleyicidir, ancak 1351 no’lu Çal. modu Z1B adresinde ayarlanan yöne bakılmayarak her iki yönde de çalışır. Ayar BAŞLATMA , hattın enerjilenmesini takiben, her hangi bir kademe içerisinde tespit edilen bütün arızalar için (yani mesafe korumanın genel başlatması ile), gecikmesiz açmanın etkinleştirileceği anlamına gelir. Yük Bölgesi (sadece Empedans Başlatma için) Uzun, çok yüklü hatlarda empedans başlatma fonksiyonu kullanıldığında, yük empedansının mesafe korumanın açma karakteristiğinin içerisine girme riski mevcuttur. Ağır yük koşullarında mesafe koruma tarafından istenmeyen başlatma riskini önlemek için, aşırı yükle böyle istenmeyen arıza tespitini dışarıda bırakacak büyük R-menzilleriyle bir açma karakteristiği için bir yük trapezoidi karakteristiği ayarlanabilir. Bu yük trapezoidi, diğer başlatma modlarına uygulanmaz; çünkü, bu modlarda açma poligonlarına başlatmadan sonra müsaade edilir ve başlatma fonksiyonu da yük çalışmasıyla kısa-devre koşullarını güvenilir olarak birbirinden ayırt eder. Bu yük bölgesi, açma karakteristiklerinin açıklamasında (bakınız Bölüm 2.2.2) ele alınmıştır. R-Değeri R yük (Ø-E) (Adres 1241) faz-toprak döngülere ve R yük (Ø-Ø) (Adres 1243) de faz-faz döngülere ilişkindir. Değerler, beklenen minimum yük empedansının biraz (yaklaşık % 10 ) altında ayarlanır. Minimum yük empedansı, maksimum yük akımı ve minimum işletme geriliminde oluşur. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 79 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Hesaplama Örneği: 110 kV, Havai hat 150 mm2 , Aşağıdaki verilerle: Maksimum iletim gücü Pmaks = 100 MVA dolayısıyla Imaks = 525 A Minimum işletme gerilimi Umin = 0,9 UN Akım Trafosu 600 A/5 A Gerilim Trafosu 110 kV/0,1 kV Bu verilerden, minimum yük empedansı: Bu değer, DIGSI çalışan bir PC ile parametreleme yapılıyorsa, doğrudan bir primer değer olarak girilebilir. Sekonder değerlere çevrimi % 10’luk bir emniyet payı eklenerek aşağıdaki değerler ayarlanabilir: primer: R yük (Ø-Ø) = 97,98 Ω veya sekonder: R yük (Ø-Ø) = 10,69 Ω. Yük trapezoidinin phi yük (Ø-T) (Adres 1242) ve phi Y (Ø-Ø) (Adres 1244) kaplam açıları, (minimum güç faktörü cos’nin karşılığı olan) maksimum yük açısından (yaklaşık 5°) büyük olmalıdır. Hesaplama Örneği: Minimum güç faktörü cos φmin = 0,63 φmaks = 51° Ayar değeri phi Y (Ø-Ø) = φmaks + 5° = 56°. 80 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Aşırı Akım-, U/I- ve U/I/φ- Başlatma Sipariş edilen sürüme bağlı olarak, 7SA6 mesafe koruma bir dizi başlatma moduna sahiptir ve bunlar arasından şebeke koşullarına en çok uyanı seçilebilir (ayrıca Ek’te Sipariş Verilerine bakın). Eğer cihaz ayrı bir başlatma fonksiyonuna sahip değilse veya koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında (Bölüm 2.1.1.2) başlatma tipi olarak düşük empedans başlatma MK Baş. ile = Z< (quadr.) (Adres 114) seçilmişse, aşağıdaki ayarlar gereksizdir ve dolayısıyla bunlara erişilemez. Mevcut başlatma modları, Bölüm 2.2.1 ’de ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Eğer cihaz birkaç başlatma modu seçeneğine sahipse, biçimlendirme sırasında 114 no’lu adreste bir seçim yapılmış olmalıdır. Aşağıda bütün başlatma modları için parametreler verilmiş ve açıklanmıştır. Aşağıdaki ayarlarda, seçilmiş olan başlatma modu için geçerli sadece ilgili parametreler görünür. U/I(/φ)-başlatma modunda, gerilim ölçümü ve eğer mevcutsa faz-toprak ve faz-faz ölçme döngüleri için fazaçısı ölçümleri ayrı ayrı ayarlanabilir. 1601 no’lu PROGAM U/I adresi, faz-toprak ve faz-faz arızalar için hangi döngü gerilimlerinin uygulanacağını bildirir: Yıldız-noktası doğrudan topraklı şebekelerde, çoğu kez toprak arızaları için UPh-E topraksız arızalar için UPhPh gerilimlerinin kullanılması (Adres 1601 PROGAM U/I = LE:Uphe/LL:Uphp) tercih edilir. Bu mod, bütün arızalar için maksimum duyarlığa sahiptir; ancak toprak arızası tespiti fonksiyonu ile toprak arızalarının kesin tespitine gerek duyar (bakınız Bölüm 2.2.1). Aksi takdirde, bütün arıza tipleri için UPh-E gerilimlerinin kullanılması (Adres 1601 PROGAM U/I = LE:Uphe/LL:Uphe), yararlı olabilir. Ancak, topraksız arızalar için, Iph>> aşırı akım kademesi genellikle bu arızalarda başlatma aldığı için daha az bir duyarlığın olması peşinen kabul edilir. Yıldız-noktası düşük-direnç üzerinden topraklı şebekelerde; faz-faz arızalar aşırı akım başlatma ile tespit edildiği için, U/I/φ-başlatması sadece faz-toprak arızalar için etkindir. Bu durumda, 1601 no’lu adresi PROGAM U/I = LE:Uphe/LL:I>> olarak ayarlamak daha mantıklıdır. Yalıtılmış veya denkleştirilmiş şebekelerde sadece faz-faz gerilimler kullanılarak U/I/φ-başlatması mümkündür (Adres 1601 PROGAM U/I = LE:Uphp/LL:Uphp). Doğal olarak, bu bir fazlı toprak arızaları ile başlatmayı devre dışı bırakır. Ayrıca doğru bir çift toprak arıza tespiti de sağlamaz. Dolayısıyla sadece küçük ölçekli yalıtılmış kablo şebekeleri için uygundur. Diğer iki genel ayar, nihai (genel başlatma) açma zamanlarına, yani bütün mesafe koruma kademe menzillerinin dışındaki arızalar için en kötü durum senaryosunda açma zamanlarına ilişkindir. Nihai bir artçı koruma olarak mesafe kademelerinin gecikme zamanlarının üzerinde ayarlanmalıdır (ayrıca mesafe kademeleri için fonksiyon ayarlarının biçimlendirilmesine bakınız Bölüm 2.2.2.2). Yönlü başlatma nihai açma zamanı İLERI Baş. GEC. (Adres 1602) sadece ileri yönde kısa-devrelerde ve sadece başlatma sonrası arıza empedansı herhangi bir mesafe kademesinin menzili içerisinde değilse çalışır. Yönsüz başlatma nihai açma zamanı Yönsüz baş.Gec. (Adres 1603) bütün arızalarda ve sadece başlatma sonrası arıza empedansı herhangi bir mesafe kademesinin menzili içerisinde değilse çalışır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 81 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Aşırı Akım Başlatma Aşırı akım başlatma için, beklenen maksimum işletme yük akımı belirleyicidir. Aşırı yük sebebiyle başlatma olmamalıdır! Dolayısıyla If>> (Adres 1610) beklenen maksimum (aşırı) yük akımının (yakl. 1,2 kez) üzerinde ayarlanmalıdır. Bu durumda, minimum kısa-devre akımı bu değerin üzerinde ise aşırı akım başlatma kullanılır. Aksi takdirde, U/I-başlatması kullanılmalıdır. Hesaplama Örneği:: Maksimum işletme akımı (aşırı yük de dahil), 680 A, akım trafo dönüştürme oranı 600 A/5 A, minimum kısadevre akımı 1200 A . Bu verilere göre, aşağıdaki ayarlar yapılır: Iph>> = IL maks · 1,2 = 680 A · 1,2 = 816 A Bu değer, 1200 A minimum kısa-devre akımının yeterince altındadır. DIGSI çalışan bir PC ile biçimlendirme yapıldığında, bu değer, doğrudan primer değer olarak da girilebilir. Sekonder değerlere çevrimi Minimum kısa-devre akımı, aynı zamanda (topraklı şebekelerde) toprak arızaları için veya sadece aşırı akım başlatma kullanılıyorsa çift toprak arızalar için de uygulanır. U/I(/φ)-Başlatma Eğer minimum arıza akımı maksimum yük akımının (1,2 kadar bir güvenlik payı da dahil) altında ise, U/Ibaşlatması kullanılmalıdır. If>> ye göre maksimum yük akımı yine gözlemlenmelidir. Bu durumda Minimum akım sınırı If> (Adres 1611) minimum arıza akımının (yaklaşık % 10 ) altında ayarlanır. Bu, aynı zamanda toprak arızaları veya çift toprak arızaları sırasında faz akımlarına da uygulanır. 1630 no’lu 1FAZ ARIZALAR adresinde, topraklı bir şebekede toprak akımsız 1-faz başlatma sırasında bir faztoprak döngüsünün değerlendirilmesi seçilebilir (IE-PUTT). Eğer toprak arızalarında ölçme noktasından hiç toprak akımı akmıyorsa veya cüzi bir toprak akım akışı varsa 1FAZ ARIZALAR = FAZ-TOPRAK ayarı yararlıdır. 1FAZ ARIZALAR = YALNIZ FAZ-FAZ ayarı ile, topraklı bir şebekede 1-faz başlatma durumunda ileri faz-faz döngüsü ölçülür. Bu ayar ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Ayarların anlamları, Şekil 2-21 ’de gösterilmiştir. If> (Bölüm a, Adres 1611) önceki bölümde açıklandığı gibi minimum akımdır, If>> (Bölüm c) aşırı akım başlatma değeridir. 82 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Şekil 2-21 U/I/φ-Başlatma modu parametreleri Açısal bağımlılık, çoğu durumda gereksizdir. Bu durumda, gerilime bağlı bölüm b geçerlidir ve dolayısıyla karakteristik eğrisi a-b-c olacaktır. Uphe ile denetim yapıldığında, faz-toprak akım için gerilimler, gerilime bağlı b bölümü için 1612 no’lu Uf-t (I>>) ve 1613 no’lu Uf-t (I>) adreslerinde girilir, Uphph ile denetim yapıldığında, faz-faz için gerilimler, 1614 no’lu Uf-f (I>>) ve 1615 no’lu Uf-f (I>) adreslerinde ayarlanır. İlgili ayarlar, başlatma moduna göre belirlenir (yukarıya bakın). Karakteristik, beklenen maksimum yük akımında beklenen minimum gerilimin altında olacak şekilde ayarlanmalıdır. Şüpheli durumunda U/I-karakteristiğine göre başlatma koşullarını kontrol edin. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 83 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Açısal Bağımlılık Eğer faz açısından bağımsız U/I-karakteristiği kullanılarak kısa-devre ile yük koşulları arasında bir ayrım her zaman mümkün olmazsa, ilave olarak açıya bağımlı d-e bölümü kullanılabilir. Bu, küçük kaynak empedansları ile birlikte uzun hatlar ve arabesleme olan hat bölümleri için gereklidir. Bu durumda, hat ucunda veya mesafe korumanın üst (artçı) kademe menzilleri içerisinde bir kısa devrede lokal ölçülen gerilim sadece bir miktar düşer. Bundan dolayı, arızanın tespiti için ek bir ölçüt olarak akım ve gerilim arasındaki açının kullanılması gerekir. Parametreler Uf-t (Iphi>) (Adres 1616) ve Uf-t (Iphi>) (Adres 1617) veya Uf-f (Iphi>) (Adres 1618), büyük açılar aralığında φKkarakteristiği belirler, yani kısa-devre açısal bölgesinde. Kısa-devre açısal bölgesi φK K’yi belirleyen eşik açıları, 1620 no’lu phi > ve 1621 no’lu phi < adreslerinde ayarlanır. Kısadevre açısal bölgesi φK, bu iki açı arasındaki bölgedir. Aynı zamanda başlatma moduna göre gerekli gerilim ayarları da (yukarıya bakın) gerekir. Yük açısı bölgesi için, karakteristik, beklenen maksimum yük akımında beklenen minimum işletme geriliminin altında olacak şekilde ayarlanır. φK kısa-devre açısal bölgesinde, yük akımının bu bölgede başlatmaya sebep olmaması sağlanmalıdır. Eğer korunan hat üzerinden reaktif enerjinin iletilmesi gerekli ise, yine minimum işletme geriliminde maksimum reaktif akımın başlatma bölgesi içerisinde, yani φK, kısa-devre açısal bölgesinde olmaması sağlanmalıdır. Şüpheli durumunda U/I/φ-karakteristiğine göre başlatma koşullarını kontrol edin. Büyük şebekeler için, bir aritmetik kısa-devre hesabının yapılması önerilir. Alt eşik açısı phi > (Adres 1620) yük açısı ve kısa-devre açısı arasında olmalıdır. Dolayısıyla φL = arctan (XL/RL) hat açısından daha küçük ayarlanmalıdır (yakl. 10° - 20°). Sonradan yük koşullarında açının aşılmadığını kontrol edin. Eğer durum böyleyse, çünkü örneğin reaktif gücün hat üzeri taşınması gerekiyorsa, gerilime bağlı d bölümündeki parametrelerin, yani Uf-t (Iphi>) ve Uf-t (Iphi>) veya Uf-f (Iphi>)’nin reaktif gücün sonucu bir başlatma olması önlenmelidir (yukarı bakınız). Üst eşik açısı phi <(Adres 1621) kritik değildir. Bütün durumlarda 100° - 120° ayarı yeterli olacaktır. Açısal bağımlılık, yani büyük kısa-devre açıları için karakteristikte d ve e bölümleri ile duyarlığın artırılması, 1619 no’lu Adres ETKIN phi ile ileri yön (hat yönü) ile sınırlandırılabilir. Bu durumda ETKIN phi adresi İleri olarak ayarlanır. Aksi takdirde ETKIN phi = ileri ve geri olağan ayarında bırakın. Bu ayar ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. 84 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma 2.2.1.5 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Tabloda, bölgeye özgü varsayılan ayarlar gösterilmiştir. C sütunu (yapılandırma), akıma dayalı değerlerin karşılığı olan akım trafosu sekonder anma akımını göstermektedir. Adr. Parametre 1201 MK FONKSIYONU 1202 Minimum If> 1203 3I0> Esigi C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar ON OFF ON Mesafe koruma 1A 0.05 .. 4.00 A 0.10 A 5A 0.25 .. 20.00 A 0.50 A Mesafe ölçümü için faz akim esigi 1A 0.05 .. 4.00 A 0.10 A 5A 0.25 .. 20.00 A 0.50 A Nötr akim baslatma için 3I0 esigi 1204 3U0> Esigi 1 .. 100 V; ∞ 5V Sifir bls. gerilim bas. için 3U0 esigi 1205 3U0> KOMP/IZ. 10 .. 200 V; ∞ 40 V 3U0> basl. (denkl./izole yildiz noktasi) 1206 T3I0 1FAZ 0.00 .. 0.50 sn; ∞ 0.04 sn 1 faz ar. geciktirme (denkl./izole y.n.) 1207A 3I0>/ Ifmaks 0.05 .. 0.30 0.10 3I0>-bas. stabilizasyonu (3I0>/If maks) 1208 SERI KOMP. HAYIR EVET HAYIR Seri kompanze hat 1209A T/A tanima 3I0> VEYA 3U0> 3I0> VE 3U0> 3I0> VEYA 3U0> Toprak ariza tanima kriteri 1210 Zamanl. Baslat MK Bas. ile Kad. Bas. ile MK Bas. ile Kademe zamanlayici baslatma kosulu 1211 Mesafe Açisi 30 .. 90 ° 85 ° Egim açisi, mesafe karakteristigi 1212 R-rezerv HAYIR EVET HAYIR Ariza direnci için rezerv 1215 Par. Hat Komp. HAYIR EVET EVET Ortak kuplaj paralel hat denklestirmesi 1220 FAZ Tercihi2f-t L3(L1) ÇEVR.siz L1(L3) ÇEVR.siz L2(L1) ÇEVR.siz L1(L2) ÇEVR.siz L3(L2) ÇEVR.siz L2(L3) ÇEVR.siz L3 (L1) ÇEVR.li L1 (L3) ÇEVR.li Bütün döngüler L3(L1) ÇEVR.siz 2f-t arizalar için faz tercihi 1221A 2F-T arizalar Ileri faz BLK Geri faz BLK Bütün döngüler Yalniz F-F Dön. Yalniz F-T Dön. Ileri faz BLK 2F-T arizalar için döngü seçimi 1223 Uf-f denges. 5 .. 50 % 25 % 1f ar. tespiti için maks. Uf-f denges. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 85 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Adr. Parametre 1232 AÜK kademesi 1241 R yük (Ø-E) 1242 ϕ yük (Ø-T) 1243 R yük (Ø-Ø) C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar BASLATMA Kademe Z1B Aktif degil Z1B yönsüz Aktif degil AÜK sonrasi ani açma 1A 0.100 .. 600.000 Ω; ∞ 8Ω 5A 0.020 .. 120.000 Ω; ∞ 8Ω R yük, minimum Yük Empedansi (f-t) 20 .. 60 ° 45 ° PHI yük, maksimum Yük Açisi (f-t) 1A 0.100 .. 600.000 Ω; ∞ 8Ω 5A 0.020 .. 120.000 Ω; ∞ 8Ω R yük, minimum Yük Empedansi (f-f) 1244 ϕ Y (Ø-Ø) 20 .. 60 ° 45 ° PHI yük, maksimum Yük Açisi (f-f) 1305 T1-1faz 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1-1faz, tek faz arizalar için gecikme 1306 T1-çok fazli 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1çok-faz, çok fazli ar. için gecikme 1315 T2-1faz 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.30 sn T2-1 faz, tek faz arizalar için gecikme 1316 T2-çok fazli 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.30 sn T2-çok-faz, çok fazli ar. için gecikme 1317A Açma 1faz Z2 HAYIR EVET HAYIR Z2 arizalari için tek faz açma 1325 T3 GECIKMESI 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.60 sn T3 gecikmesi 1335 T4 GECIKMESI 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.90 sn T4 gecikmesi 1345 T5 GEC. 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.90 sn T5 gecikmesi 1355 T1B-1faz 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1B-1 faz, tek faz arizalar için gecikme 1356 T1B-çok fazli 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1B-çok-faz, çok fazli ar. için gecikme 1357 1. OTK -> Z1B HAYIR EVET EVET 1. OTK (dah. veya har.) öncesi Z1B etkin 1601 PROGAM U/I LE:Uphe/LL:Uphp LE:Uphp/LL:Uphp LE:Uphe/LL:Uphe LE:Uphe/LL:I>> LE:Uphe/LL:Uphp U/I baslatma 1602 ILERI Bas. GEC. 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 1.20 sn Ileri yön BASLATMA açma gecikmesi 1603 Yönsüz bas.Gec. 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 1.20 sn Yönsüz BASLATMA açma gecikmesi 1610 If>> 1A 0.25 .. 10.00 A 1.80 A If>> çalisma (asiri akim) 5A 1.25 .. 50.00 A 9.00 A 1A 0.10 .. 4.00 A 0.20 A 5A 0.50 .. 20.00 A 1.00 A 20 .. 70 V 48 V 1611 1612 86 If> Uf-t (I>>) If> çalisma (minimum akim) If>>deDüsükgerilim(f-t)' SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Adr. Parametre C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 1613 Uf-t (I>) 20 .. 70 V 48 V If>deDüsükgerilim(f-t)' 1614 Uf-f (I>>) 40 .. 130 V 80 V If>>deDüsükgerilim(f-f)' 1615 Uf-f (I>) 40 .. 130 V 80 V If>deDüsükgerilim(f-f)' 1616 Uf-t (Iphi>) 1A 0.10 .. 8.00 A 0.50 A 5A 0.50 .. 40.00 A 2.50 A Iphi> Çalisma (phi>deminimumakim)' 1617 Uf-t (Iphi>) 20 .. 70 V 48 V Iphi>deDüsükgerilim(f-t)' 1618 Uf-f (Iphi>) 40 .. 130 V 80 V Iphi>deDüsükgerilim(f-f)' 1619A ETKIN ϕ ileri ve geri Ileri ileri ve geri phi baslatmanin etkin yönü 1620 ϕ> 30 .. 60 ° 50 ° PHI> baslatma (alt ayar noktasi) 1621 ϕ< 90 .. 120 ° 110 ° PHI< baslatma (üst ayar noktasi) 1630A 1FAZ ARIZALAR FAZ-TOPRAK YALNIZ FAZ-FAZ FAZ-TOPRAK 1 faz basl. döngüsü seç.(topr.siz basl.) 2.2.1.6 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 3603 >MK BLK EM >Mesafe koruma BLOKLAMA 3611 >Z1B ETKINL. EM >Z1B ETKINL. (ayarlanan zaman gec. ile) 3613 >Z1Bani ETKINL. EM >Z1B ani ETKINL.. (Zaman Gecikmesiz) 3617 >Z4 Açma BLK EM >Z4 Açma BLOKLAMA 3618 >Z5 Açma BLK EM >Z5 Açma BLOKLAMA 3619 >Z4 F-Topr. BLK EM >F-T Döngüler için Z4 BLOKLAMA 3620 >Z5 F-Topr. BLK EM >F-T Döngüler için Z5 BLOKLAMA 3651 MK OFF AM Mesafe devre disi 3652 MK BLKdi. AM Mesafe BLOKLANDI 3653 MK AKTIF AM Mesafe AKTIF 3654 MK Hata K0(Z1) AM K0(Z1) veya Açi K0(Z1) ayar hatasi 3655 MK Hata K0(>Z1) AM K0(>Z1) veya Açi K0(>Z1) ayar hatasi 3671 MK BASLATMA AM Mesafe BASLATMA 3672 MK Baslatma L1 AM Mesafe BASLATMA L1 3673 MK Baslatma L2 AM Mesafe BASLATMA L2 3674 MK Baslatma L3 AM Mesafe BASLATMA L3 3675 MK Baslatma E AM Mesafe BASLATMA Toprak 3681 MK Bas. 1f L1 AM Mesafe Baslatma yalniz Faz L1 3682 MK Baslatma L1E AM Mesafe Baslatma L1E 3683 MK Bas. 1f L2 AM Mesafe Baslatma yalniz Faz L2 3684 MK Baslatma L2E AM Mesafe Baslatma L2E 3685 MK Baslatma L12 AM Mesafe Baslatma L12 3686 MK Bas. L12E AM Mesafe Baslatma L12E 3687 MK Bas. 1f L3 AM Mesafe Baslatma yalniz Faz L3 3688 MK Baslatma L3E AM Mesafe Baslatma L3E SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 87 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 3689 MK Baslatma L31 AM Mesafe Baslatma L31 3690 MK Bas. L31E AM Mesafe Baslatma L31E 3691 MK Baslatma L23 AM Mesafe Baslatma L23 3692 MK Bas. L23E AM Mesafe Baslatma L23E 3693 MK Bas. L123 AM Mesafe Baslatma L123 3694 MK Bas. L123E AM Mesafe Baslatma123E 3695 MK Bas. ϕ L1 AM Mesafe: Phi faz L1 Baslatma 3696 MK Bas. ϕ L2 AM Mesafe: Phi faz L2 Baslatma 3697 MK Bas. ϕ L3 AM Mesafe: Phi faz L3 Baslatma 3701 MK Döngü L1-E i AM Mesafe Döngü L1E seçildi ileri 3702 MK Döngü L2-E i AM Mesafe Döngü L2E seçildi ileri 3703 MK Döngü L3-E i AM Mesafe Döngü L3E seçildi ileri 3704 MK Döngü L1-2 i AM Mesafe Döngü L12 seçildi ileri 3705 MK Döngü L2-3 i AM Mesafe Döngü L23 seçildi ileri 3706 MK Döngü L3-1 i AM Mesafe Döngü L31 seçildi ileri 3707 MK Döngü L1-E g AM Mesafe Döngü L1E seçildi geri 3708 MK Döngü L2-E g AM Mesafe Döngü L2E seçildi geri 3709 MK Döngü L3-E g AM Mesafe Döngü L3E seçildi geri 3710 MK Döngü L1-2 g AM Mesafe Döngü L12 seçildi geri 3711 MK Döngü L2-3 g AM Mesafe Döngü L23 seçildi geri 3712 MK Döngü L3-1 g AM Mesafe Döngü L31 seçildi geri 3713 MK Döngü L1E<-> AM Mesafe Döngü L1E seçildi yönsüz 3714 MK Döngü L2E<-> AM Mesafe Döngü L2E seçildi yönsüz 3715 MK Döngü L3E<-> AM Mesafe Döngü L3E seçildi yönsüz 3716 MK Döngü L12<-> AM Mesafe Döngü L12 seçildi yönsüz 3717 MK Döngü L23<-> AM Mesafe Döngü L23 seçildi yönsüz 3718 MK Döngü L31<-> AM Mesafe Döngü L31 seçildi yönsüz 3719 MK ileri AM Mesafe Baslatma ILERI 3720 MK geri AM Mesafe Baslatma GERI 3741 MK Z1 L1E AM Mesafe Baslatma Z1, Döngü L1E 3742 MK Z1 L2E AM Mesafe Baslatma Z1, Döngü L2E 3743 MK Z1 L3E AM Mesafe Baslatma Z1, Döngü L3E 3744 MK Z1 L12 AM Mesafe Baslatma Z1, Döngü L12 3745 MK Z1 L23 AM Mesafe Baslatma Z1, Döngü L23 3746 MK Z1 L31 AM Mesafe Baslatma Z1, Döngü L31 3747 MK Z1B L1E AM Mesafe Baslatma Z1B, Döngü L1E 3748 MK Z1B L2E AM Mesafe Baslatma Z1B, Döngü L2E 3749 MK Z1B L3E AM Mesafe Baslatma Z1B, Döngü L3E 3750 MK Z1B L12 AM Mesafe Baslatma Z1B, Döngü L12 3751 MK Z1B L23 AM Mesafe Baslatma Z1B, Döngü L23 3752 MK Z1B L31 AM Mesafe Baslatma Z1B, Döngü L31 3755 MK Baslatma Z2 AM Mesafe Baslatma Z2 3758 MK Baslatma Z3 AM Mesafe Baslatma Z3 3759 MK Baslatma Z4 AM Mesafe Baslatma Z4 3760 MK Baslatma Z5 AM Mesafe Baslatma Z5 3771 MK Z.Asimi T1 AM Mesafe Zaman Asimi T1 88 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 3774 MK Z.Asimi T2 AM Mesafe Zaman Asimi T2 3777 MK Z.Asimi T3 AM Mesafe Zaman Asimi T3 3778 MK Z.Asimi T4 AM Mesafe Zaman Asimi T4 3779 MK Z.Asimi T5 AM Mesafe Zaman Asimi T5 3780 MK Z.Asimi T1B AM Mesafe Zaman Asimi T1B 3781 MK Z.Asimi Ti AM Mesafe Zaman Asimi Ileri BASLATMA 3782 MK Z.Asimi Tg AM Mesafe Zaman Asimi Yönsüz BASLATMA 3801 MK Genel Açma AM Mesafe koruma: Genel açma 3802 MK Açma 1f L1 AM Mesafe AÇMA komutu - Yalniz Faz L1 3803 MK Açma 1f L2 AM Mesafe AÇMA komutu - Yalniz Faz L2 3804 MK Açma 1f L3 AM Mesafe AÇMA komutu - Yalniz Faz L3 3805 MK AÇMA 3faz AM Mesafe AÇMA komutu Faz L123 3811 MK Açma Z1/1f AM Mesafe AÇMA Kademe Z1 1 faz 3813 MK Açma Z1B 1f AM Mesafe AÇMA 1 faz Z1B 3816 MK Açma Z2/1f AM Mesafe AÇMA 1 faz Z2 3817 MK Açma Z2/3f AM Mesafe AÇMA 3 faz Z2 3818 MK Açma Z3/3f AM Mesafe AÇMA 3 faz Z3 3819 MK Açma Basl-> AM Mesafe: Ariza tespiti ile Açma, ileri 3820 MK Açma <-> AM Mesafe: Ariza tes. ile Açma, geri/yönsüz 3821 MK AÇMA 3faz Z4 AM Mesafe AÇMA 3 faz Z4 3822 MK AÇMA 3faz Z5 AM Mesafe AÇMA 3 faz Z5 3823 MK 3f AÇMA Z1tf AM Mesafe AÇMA 3faz Z1, bir fazli ariza ile 3824 MK 3f AÇMA Z1çf AM Mesafe AÇMA 3faz Z1, çok fazli ariza ile 3825 MK 3fAÇMA Z1Btf AM Mesafe AÇMA 3faz Z1B,bir fazli ariza ile 3826 MK 3fAÇMA Z1Bçf AM Mesafe AÇMA 3faz Z1B,çok fazli ariza ile 3850 MK AÇMA Z1B KS AM KS tertibi ile Z1B Mesafe Açma SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 89 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma 2.2.2 Dört Kenarlı (quadrilateral) Mesafe Koruma (Opsiyonel) Mesafe koruma bir poligonal açma karakteristiğine sahiptir. Sipariş edilen uygulamaya bağlı olarak (Sipariş numarasının 10. rakamı = A) dairesel bir açma karakteristiğine dönüştürülebilir. Eğer sadece dairesel bir açma karakteristiği arzu ediliyorsa, lütfen bir sonraki Bölüm 2.2.3 ’e geçin. 2.2.2.1 Çalışma Yöntemi Çalışma Poligonları Her bir arıza empedans döngüsü için, toplam olarak beş bağımsız ve ek bir denetimli kademe mevcuttur. Şekil 2-22 ’de, poligonların şekli örnek olarak gösterilmiştir. Birinci kademe gölgeli olarak gösterilmiş olup ileri yöndedir. Üçüncü kademe geri yönde seçilmiştir. Poligon, genel olarak koordinat eksenlerini R ve X değerleri ile kesen ve φMes eğim açısına sahip bir paralelkenar ile tanımlanır. Yük empedansı bölgesini poligondan ayırmak için RYük ve φYük ayarlarına sahip bir yük trapezoidi kullanılabilir. Eksen koordinatları R ve X her bir kademe için ayrı ayrı ayarlanabilir; φMes, RYük ve φYük bütün kademeler için ortaktır. Paralelkenar, R-X koordinat sisteminin orijinine göre simetriktir. Ancak; yönlü karakteristik, açma bölgesini istenilen dördünlerle sınırlar (aşağıda bakınız “Yön Tespiti” paragrafı) R-menzili, toprak arızaları için daha büyük bir arıza direnci kaplamı elde etmek için, istenirse faz-faz ve faztoprak arızalar için ayrı olarak ayarlanabilir. Birinci kademe Z1 için, açı değişikliğinden ve/veya her iki taraftan ortak arıza direnci üzerinden kısa-devreleri beslemeden dolayı meydana gelebilecek aşırı menzil ölçüm hatalarını önlemek için, ayarlanabilir ek bir a eğimi mevcuttur. Z1B ve daha yüksek kademeler için, bu eğim mevcut değildir. 90 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Şekil 2-22 Poligonal karakteristik (ayar değerleri, noktalarla belirtilmiştir) Yön Tespiti Her bir döngü için, kısa-devrenin yönünü tespit etmek için ayrıca bir empedans vektörü kullanılır. Genellikle, mesafe hesabı için ZL kullanılır. Bununla birlikte, ölçülen değerlerin niteliğine bağlı olarak, değişik hesaplama teknikleri kullanılır. Arıza başlangıcının hemen ardından, transiyentler ile kısa-devre gerilimi bozulur. Dolayısıyla; bu durumda arıza başlangıcı öncesi belleğe alınmış gerilim kullanılır. Eğer (çok yakın arızalar sırasında) kararlı-durum kısa-devre gerilimi, yön tespiti yapılamayacak kadar çok küçük ise, bir arızasız gerilimle yön tespiti yapılır. Bu gerilim, teorik olarak hem faz-toprak ve hem de faz-faz döngüleri için gerçek kısa-devre gerilimine diktir (Şekil 2-23), bundan dolayı, yön vektörü hesaplanırken gerilim 90° döndürülür. Tablo 2-9 ’da, arıza yönünün tespiti için, altı arıza döngüsüne atanan ölçülen değerler görülmektedir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 91 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Şekil 2-23 Harici olarak üretilen kısa devre açma akımlarının yön tespiti Tablo 2-9 Arıza yönünün tespiti için gerilim ve akım değerleri Döngü Ölçülen Akım (Yön) Gerçek kısa-devre gerilimi Arızasız gerilim L1-E IL1 UL1-E UL2 - UL3 L2-E IL2 UL2-E UL3 - UL1 L3-E IL3 UL3-E UL1 - UL2 UL1-E UL2 - UL3 UL2-E UL3 - UL1 1) IL1 - L2-E1) IL2 - L1-E IE1) IE1) IE1) L3-E1) IL3 - UL3-E UL1 - UL2 L1-L2 IL1 - IL2 UL1 - UL2 UL2-L3 - UL3-L1 L2-L3 IL2 - IL3 UL2 - UL3 UL3-L1 - UL1-L2 L3-L1 IL3 - IL1 UL3 - UL1 UL1-L2 - UL2-L3 1) Toprak Empedansı Kompanzasyonu itibarıyle Eğer yön ölçümü için yeterli büyüklükte ne bir ölçülen gerilim ne de bir belleğe alınmış gerilim mevcutsa, röle İleri yönü seçer. Pratik olarak, bu durum, enerjisiz bir hat üzerine kesici kapatıldığında bu hatta da bir kısadevre mevcutsa (örneğin hat topraklı ise) meydana gelir. Teorik kararlı-durum yön karakteristiği Şekil 2-24 ’te görülmektedir. Belleğe alınmış gerilimler kullanıldığında, yön karakteristiğinin konumu, hem kaynak empedansına hem de arıza öncesi hattan iletilen yüke bağlıdır. Dolayısıyla; yön karakteristiği, R-X diyagramında ilk dördünün sınırlarına göre bir güvenlik payı içerir (Şekil 2-24). 92 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Şekil 2-24 R-X koordinat ekseninde yön karakteristiği Her bir kademe İleri, Geri veya Yönsüz olarak ayarlanabildiği için, İleri ve Geri için farklı (merkezi olarak aksedilmiş) yön karakteristikleri mevcuttur. Yönsüz bir kademe, şüphesiz bir yön karakteristiğine sahip değildir. Onun için bütün açma bölgesi geçerlidir. Yön Belirleme Karakteristikleri Teorik olarak kararlı-durum yön karakteristiği Şekil 2-24 ’te görünen, arızalı döngü gerilimlerine uygulanır. Dördün gerilimler veya belleğe alınmış gerilimler kullanıldığında, yön karakteristiğinin konumu, hem kaynak empedansına hem de arıza öncesi hattan iletilen yüke bağlıdır. Şekil 2-25 ’te, dördün veya belleğe alınmış gerilim kullanıldığında, yön karakteristiği görülmektedir. Ayrıca, burada sadece kaynak empedansı hesaba katılmıştır (yük iletimi sıfır). Bu gerilimler, ilgili jeneratör gerilimi E ’ye eşit olduğundan ve arıza başlangıcında değişmediğinden, yön karakteristiği, empedans diyagramında, ZV1 = E1/I1 kaynak empedansı kadar kayar. F1 (Şekil 2-25a) arızası için, kısa-devre yeri ileri ve kaynak empedansı geri yöndedir. Cihaz mahallinin (akım trafosu) ilerisindeki bütün arıza yerleri için, açık bir İleri kararı verilir (Şekil 2-25b). Eğer akım yönü terslenmişse, yön karakteristiğinin pozisyonu, aniden değişir (Şekil 2-25c). Şimdi ölçme mahallinden (akım trafolarından), I2 akımı akar, bu, kaynak empedansı ZV2 + ZL ile belirlenen ters yönde bir I2 akımıdır. Hattan yük iletimi yapılıyorken, yön karakteristiği, kaynak empedansına ek olarak yük açısı kadar kayabilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 93 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Şekil 2-25 Dördün veya belleğe alınmış gerilimlerle yön karakteristiği Seri Kompanzasyonlu Hatlarda Yön Tespiti Yön karakteristiği ve karakteristiğin kaynak empedansı ile yer değiştirmesi, seri kapasitörlü hatlar için de geçerlidir. Eğer lokal seri kapasitörlerin ilerisinde bir kısa-devre olmuşsa, koruma ark aralığı tutuşmadığı sürece kısa-devre gerilimi terslenir (bakınız Şekil 2-26). Şekil 2-26 Seri bir kapasitörün ilerisinde bir arızada gerilim karakteristiği a) Koruma ark aralığının tutuşması olmaksızın b) Koruma ark aralığının tutuşması ile Mesafe koruma fonksiyonu, bundan dolayı yanlış bir yön tespit eder. Bu durumda, belleğe alınmış gerilimlerin kullanılması, yönün doğru olarak tespit edilmesini sağlar (bakınız Şekil 2-27a). Yön tespiti için arıza öncesi gerilim kullanıldığı için, yön karakteristiğinin uç noktaları, -her zaman seri reaktanstan daha küçük olan- kapasitör reaktansı açık bir yön terslenmesine sebep olmayacak şekilde, kaynak empedansına ve arıza öncesi besleme koşullarına göre yer değiştirir (Şekil 2-27b). 94 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Eğer kısa-devre, röle mahallinden (akım trafosu) bakıldığında kapasitörden önce ise, yön karakteristiğinin uç noktaları diğer yöne kayar (Şekil 2-27c). Böylece, bu durumda da yön tespiti doğru olarak yapılmış olur. Şekil 2-27 Seri kompanzasyonlu hatlarda yön tespiti Başlatma ve Poligonlara Atama I, U/I veya U/I/φ başlatma modları kullanıldığında, geçerli döngülerden hesaplanan empedanslar, başlatma sonrası mesafe koruma için ayarlanan kademe karakteristiklerine atanır. Poligon sınırlarında kararsız sinyalleri önlemek için, arıza empedansının poligonun içerisine düştüğü tespit edilir edilmez, karakteristik için, yaklaşık % 5 bir histeresiz uygulanır, yani poligon sınırları bütün yönlerden % 5 kadar artırılır. Döngü bilgileri de faz ayrımlı bildirimlere dönüşür. Empedans başlatma kullanıldığında, hesaplanan döngü empedansları, yine mesafe koruma için ayarlanan kademe karakteristiklerine atanır. Ancak bu defa açık bir başlatma sorgulaması yapılmaz. Mesafe korumanın başlatma bölgesi, ilgili yön dikkate alınarak, ayarlanan en büyük poligonun eşiklerinden belirlenir. Burada da döngü bilgileri de faz ayrımlı bildirimlere dönüşür. Her bir kademe için “Başlatma”-sinyalleri üretilir ve faz bilgilerine, örneğin “MK Z1 L1 L1“ (dahili sinyal), Z1 kademesi ve L1 fazı için, dönüştürülür. Bu, her bir fazın ve kademenin ayrı bir başlatma bilgisi ile sağlanacağı anlamına gelir. Bilgi, daha sonra kademe mantığı ve ek fonksiyonlar (örneğin sinyalleşme koruma mantığı, Altbölüm 2.6) tarafından işlenir. Döngü bilgileri de faz ayrımlı bildirimlere dönüştürülür. Bir kademenin “Başlatması” için diğer koşullar, arıza yönünün bu kademe için ayarlanan yöne karşılık olması ve bu kademenin güç salınım tarafından kilitlenmemiş olmasıdır (bakınız Altbölüm 2.3). Ayrıca; mesafe koruma, kilitlenmiş veya tamamen devreden çıkarılmış olmamalıdır. Şekil 2-28 tüm bu koşulları gösterir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 95 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Şekil 2-28 Bir kademe için müsaade mantığı (Z1 için örnek) Toplam olarak, aşağıdaki kademeler mevcuttur: Bağımsız kademeler: • 1. X(Z1); R(Z1) F-F, RE(Z1) F-T ile 1’inci kademe Z1 (hızlı açma kademesi), T1-1faz veya T1-çok fazlı ile geciktirilebilir, • 2. X(Z2); R(Z2) F-F, RE(Z2) F-T ile 2’nci kademe Z2 (artçı kademe), T2-1faz veya T2-çok fazlı ile geciktirilebilir, • 3. X(Z3); R(Z3) F-F, RE(Z3) F-T ile 3’üncü kademe Z3 (artçı kademe), T3 GECİKMESİ ile geciktirilebilir, • 4. X(Z4); R(Z4) F-F, RE(Z4) F-T ile 4’üncü kademe Z4 (artç kademe), T4 GECİKMESİ ile geciktirilebilir, • 5. X(Z5)+ (ileri) ve X(Z5)- (geri); R(Z5) F-F, RE(Z5) F-T ile 5’inci kademe Z5 (artçı kademe), T5 GEC. ile geciktirilebilir. Bağımlı (denetimli) Kademe: • 96 X(Z1B); R(Z1B) F-F, RE(Z1B) F-T ile aşırı menzil kademesi Z1B, T1B-1faz veya T1B-çok fazlı ile geciktirilebilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma 2.2.2.2 Ayar Notları Kademe Koordinasyon Planı Elektriksel olarak birbirine bağlı tüm şebeke için kapsamlı bir kademe koordinasyon planı yapılmalıdır. Bu, O/km olarak X primer reaktanslarıyla, hat uzunluklarını yansıtmalıdır. Mesafe kademelerinin menzilleri için, X reaktansları belirleyici büyüklüktür. Normalde; birinci kademe Z1, herhangi bir açma gecikmesi olmaksızın korunan hattın % 85 ’ini koruyacak şekilde ayarlanır (yani T1 = 0,00 s). Koruma, bu kademe menzili içerisindeki arızaları, ek zaman gecikmesi olmaksızın, kendi doğal çalışma zamanı içerisinde temizler. Daha yüksek kademeler için, ilgili açma zamanları, art arda bir kademe aralığı kadar arttırılır. Kademe zaman aralığı, toleransıyla birlikte kesici çalışma zamanını, koruma rölesinin reset olma süresini ve gecikme sürelerinin tolerans sınırlarını kapsar. Normalde kademeler arasında 0,2 s - 0,4 s zaman farkı yeterlidir. Bir sonraki menzil, komşu en kısa hattın % 80 ’ini koruyacak şekilde seçilir(bak. Şekil 2-42). Şekil 2-29 Menzilin Ayarlanması- A cihazı için örnek s1, s2 örnek Korunan Hat Kısmı Ayarların uygulanması için bir kişisel bilgisayar ve DIGSI kullanıldığında, bu ayarlar isteğe göre primer veya sekonder değerler olarak girilebilir. Sekonder büyüklüklerle parametreleme durumunda, koordinasyon planına göre hesaplanan primer değerler akım ve gerilim trafolarının sekonder tarafına icra edilir. Genel olarak: Buna göre; herhangi bir kademenin menzili, aşağıdaki denklemden hesaplanabilir: Burada NAT = Akım trafo oranı NGT = Gerilim trafo oranı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 97 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Hesaplama Örneği: 110 kV, Havai hat 150 mm2 verileriyle: s (uzunluk) = 35 km R1/s = 0,19 Ω/km X1/s = 0,42 Ω/km R0/s = 0,53 Ω/km X0/s = 1,19 Ω/km Akım Trafosu 600 A/5 A Gerilim Trafosu 110 kV/0,1 kV Aşağıdaki hat verileri hesaplanır: RL = 0,19 Ω/km . 35 km = 6,65 Ω XL = 0,42 Ω/km . 35 km = 14,70 Ω Birinci kademe için, hat uzunluğunun % 85 ’i bir ayar uygulanmalıdır, bu değer primer olarak: X1prim = 0,85 · XL = 0,85 · 14,70 Ω = 12,49 Ω veya sekonder olarak: Direnç Toleransı R direnç ayarı, arıza yerinde ek bir direnç olarak gözüken arıza direnci için bir pay sağlar. Bu değer, hat iletkenlerinin empedanslarına eklenir. Bu direnç, ark direncini, arıza noktalarının toprak dağılım direncini, direk adım direncini ve benzeri dirençleri kapsar. Ayar yapılırken bütün bu dirençler göz önünde bulundurulmalı, ancak kesinlikle gerekenden büyük olmamalıdır. Uzun, aşırı yüklü hatlarda, ayar, yük empedansı bölgesine uzanabilir. Bu durumda; aşırı yük koşullarında başlatma, yük trapezoidi ile önlenmelidir. Paragraf “Yük Bölgesi” (sadece empedans başlatma için) ’e bakınız, Bölüm 2.2.1. Direnç toleransı, faz-faz ve ve faz-toprak arızalar için ayrı ayrı ayarlanabilir. Bu sayede, örneğin toprak arızaları için daha büyük bir arıza direncinin ayarlanması mümkün olur. Havai hatlarda bu ayar için en önemli husus, ark direncidir. Kablolarda fark edilecek derecede bir ark oluşmaz. Ancak, çok kısa kablolarda, bir lokal kablo başlığındaki ark arızasının, birinci kademenin ayar direnci içerisinde olması gerekir. Ark direnci kılavuz değeri ULB metre uzunluk başına yaklaşık. 2,5 kV ark uzunluğuna sahiptir. Örnek: Faz-faz arızalar için en fazla 8 kV bir ark gerilimi var sayılır (hat verileri yukarıdaki gibi). Eğer minimum primer kısa-devre akımı 1000 A olarak öngörülmüşse, bu 8 Ω primer ark direncine karşılık olur. Birinci kademenin direnç ayarı için; emniyet toleransı % 20 ile bu, primer: R1prim = 0,5 · RLB · 1,2 = 0,5 · 8 Ω · 1,2 = 4,8 Ω veya sekonder: 98 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Denklemde, döngü empedansına eklendiği şekilde sadece ark direncinin yarısı uygulanmıştır. Çünkü, faz başına empedansta ark direncinin sadece yarısı gözükür. Bu durumda bir ark direncinin mevcut olduğu varsayıldığından, diğer uçtan gelen beslemenin dikkate alınmasına gerek yoktur. Hattın kendi direncinin RL SIPROTEC 4 cihazlarında ayrıca hesaba katılmasına gerek yoktur. Çünkü, poligonun eğim açısı Mesafe Açısı (Adres 1211), hat açısı HAT AÇISI (Adres 1105) ndan daha büyük ayarlanmamış olduğu sürece zaten bu direnç poligon karakteristiğnin şekli vasıtasıyla hesaba katılmıştır. Toprak arızaları için ayrı bir direnç toleransı ayarlanabilir. Şekil 2-30 ’de ilişkiler görülmektedir. Şekil 2-30 Ark arızalarında mesafe korumanın rezistans ölçümü Mesafe kademesinin ayarında R- yönünde maksimum ark direnci RLB tespit edilmelidir. Eğer kısa devre akımı, toprak arızada bir ark daha yandığında, en küçük ise, ark direnci bu durumda maksimum olur. Mesafe koruma tarafından ölçülmüş rezistans, toprak arızalarında aşağıdaki gibi (Kabul: I1 ve IE zıt fazlıdır): ile RRE SIPROTEC Mesafe koruma tarafından ölçülen direnç RL1 Arıza mahalline kadar hat direnci RLB Ark direnci RE/RL Mesafe korumada ayar değeri (Adresler 1116 ve 1118) I2/I1 Toprak arıza akımlarının oranı kendi ucuna karşı ucun oranıdır. Mesafe korumanın doğru Rayarı için en elverişsiz durum bakılmalıdır. Eğer toprak arıza akımı karşı uçtan maksimum ise ve toprak arıza akımı kendi ucunda minimum ise bu gerçekleşir. Ayrıca burada akımlar efektif değerler olarak ve faz kaydırma olmadan olur. Eğer akım oranlarının büyüklüğü üzerine bilgiler mevcut değilse, yaklaşık ’’3“ gibi bir değer kararlaştırılabilir. Taslak hatlarda karşı ucun ihmal edilen beslemesi ile bu oran ’’0“dır. RM Havai hat sisteminin etkili direk adım direnci. Eğer direk adım direncinin büyüklüğüyle ilgili bilgiler mevcut değilse, toprak iletkeni olan havai hatlar için bir değer olarak 3 Ω alınabilir (ayrıca /5/). SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 99 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Aşağıdaki Ayar önerisi Mesafe kademesi Z1 ’in direnç toleransı için geçerlidir : Burada R1E Mesafe korumadaki ayar değeri RE(Z1) F-T, Adres 1304 1,2 Emniyet toleransı % 20 Hattın kendi direncinin RL ayrıca hesaba katılmasına gerek yoktur. Çünkü, poligonun eğim açısı Mesafe Açisi (Adres 1211), hat açısı HAT AÇISI (Adres 1105) ndan daha büyük ayarlanmadığı sürece zaten bu direnç poligon karakteristiğinin şekli vasıtasıyla hesaba katılmıştır. Örnek: Ark uzunluğu 2 m Minimum kısa-devre akımı 1,0 kA Havai hat sisteminin etkili adım direnci 3 Ω Burada I2/I1 =3 RE/RL = 0,6 Gerilim Trafosu 110 kV/0,1 kV Akım Trafosu 600 A/5 A Ark direnci için şu değerler bulunur: ve Direk direnci için RM = 3 Ω Rezistans ayarı için şu değerler bulunur primer: veya sekonder: 100 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Pratikte rezistans ayarının reaktans ayarına oranı aşağıdaki alanlarda bulunur (ayrıca /5/): Pilot kablo çeşidi R/X-Kademe ayarının oranı Kısa kablo mesafeleri (yaklaşık 0,5 km-3 km) 3 - 5 Daha uzun kablo mesafeleri (> 3 km) 2-3 Kısa havai hat mesafeleri < 10 km 2-5 Havai hatlar < 100 km 1-2 Uzun havai hatlar 100 km - 200 km 0,5 - 1 Uzun yüksek gerilim hatları > 200 km = 0,5 Not Büyük R/X-oranlı kısa hatlarda kademe ayarı için şunlara dikkat edilmelidir: Akım ve gerilim trafolarının açı hatası ölçülen empedansın R-ekseni yönünde döndürülmesine yol açar. Eğer poligon-, RE/RL- ve XE/XLayarları nedeniyle döngü menzili R-yönünde oranda X-yönüne kademe 1 için büyük ise, risk, dışsal arızanın böylelikle 1. Kademeye kaydırılması riskini oluşturur. %85 lik bir kademe faktörü sadece R/X = 1 (Döngü menzili) e kadar kullanılmalıdır. Daha büyük R/X ayarlarında indirgenmiş bir kademe faktörü kademe 1 için aşağıdaki formüle göre hesaplanabilir (ayrıca /5/). İndirgenmiş kademe faktörünün hesabı şöyle yapılır : KF = Kademe faktörü = Hattın uzunluğuna bağlı olarak Kademe 1’in menzili R = Kademe 1 için R yönünde döngü menzili = R1 · (1+RE/RL) X = Kademe 1 için X yönünde Döngü menzili = X1 · (1+XE/XL) dU = Gerilim trafosunun açı hatası (Tipik olarak: 1°) dI = Akım trafosunun açı hatası (Tipik olarak: 1°) Alternatif olarak ya da ek olarak ayar 1307 KADEME Düşürme de, kademe 1’in poligonunun küçültülmesiyle sıçramayı engellemek için kullanılabilir (bakınız Şekil 2-22). Not Küçük R/X-oranlı uzun hatlarda, ilgili kademe ayarlarının R menzilinin, buna ait X ayarının en az yaklaşık yarısı büyüklüğünde olmasına dikkate edilmelidir. Kademe 1 ve aşırı menzil kademesi Z1B, mümkün en kısa hızlı açma süresine ulaşılması için özel bir öneme sahiptir. Z1’den Z5’e kadar Bağımsız Kademeler Her bir kademenin çalışma modu İleri veya Geri veya Yönsüz olarak ayarlanabilir (Adres 1301 Çal. modu Z1, 1311 Çal. modu Z2, 1321 Çal. modu Z3, 1331 Çal. modu Z4 ve 1341 Çal. modu Z5). Bu, örneğin trafolar, jeneratör veya kublaj fiderleri için istenilen ileri yön, ters yön veya yönsüz birleşime imkan verir. Beşinci kademe için, X-yönünde ileri veya geri yön için farklı menzil ayarlanabilir. İstenmeyen kademeler, Aktif degil ayarıyla etkisiz kılınır. Koordinasyon planından çıkarılan değerler, istenilen kademelerin her biri için ayrı ayrı ayarlanır. Ayar parametreleri, her bir kademe için ayrı gruplandırılmıştır. Birinci kademe için, bunlar, R(Z1) F-F (Adres 1302) poligonun faz-faz arızalar için uygulanan R kesişimi için, X(Z1) (Adres 1303) X kesişimi için (Menzil), RE(Z1) F-T (Adres 1304) faz-toprak arızalar için uygulanan R kesişimi için ve gecikme zamanı ayarları. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 101 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Eğer arıza mahallinde bir arıza direnci (Ark, Direk-Topraklı vb.) ölçülen empedans döngüsünde bir gerilim düşüşüne sebep olursa, bu gerilim ve ölçülen döngü akımı arasındaki faz açısı farkı tespit edilen arıza yerinin X-yönünde etkilenmesine yol açar. Parametre 1307 KADEME Düşürme ile kademe Z1’in üst sınırlamasını 1. Dördünde eğebilir (bakınız Şekil 2-22). Bu kademe 1 ’in korunan alanın dışındaki hatalarını engeller. Burada sadece belirli bir şebeke- ve arıza durumu için detaylı bir hesaplama geçerli olduğundan ve isteğe bağlı birçok karmaşık hesaplamalar ayarlamayı yapmak için gerekli olsa bile, burada kolaylaştırılmış fakat çok kere test edilmiş bir uygulama önerilir: Şekil 2-31 Açının ayar önerisi için eşdeğer devre şeması KADEME Düşürme. Arıza mahallinde gerilim düşüşü: UF = (IA + IB) á RF Eğer IA ve IB aynı fazlı iseler, bu durumda UF da IA ile aynı fazlı olur. Bu durumda arıza direnci RF nedeniyle, ölçülen X döngüde etkilenmez ve KADEME Düşürme 0°ye ayarlanabilir. Pratikte IA ve IB aynı fazlı değildir, bu fark esasında UA ve UB nin faz farkından oluşur. Bu açı (yük açısı da denir) bu nedenle KADEME Düşürme açısının belirlenmesinde kullanılır. Şekil 2-32 102 Ayar önerisi 1307 KADEME Düşürme için, (Bu grafik 60° ’den daha büyük hat açılı havai hatlar için geçerlidir. Kablolarda veya korunan teçhizatta küçük açı ile daha küçük bir ayar değeri seçilebilir) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma 1307 KADEME Düşürme için ayar değeri yapmak için, ilk olarak normal işletmede maksimum yük açısını tespit etmek gerekir (Computersimulation). Bu bilgi mevcut değilse, batı Avrupa için yaklaşık 20° alınabilir. Diğer bölgeler için daha az karışık sistemlerle daha büyük açılar da söz konusu olabilir. Şekil 2-32 ’de o zaman bu yük açısına uyan eğri seçilir. R1/X1 (Kademe 1 Poligon) nin ayarlanan oranıyla daha sonra 1307 KADEME Düşürme için uyan ayar değeri tespit edilir. Örnek: 20°lik bir yük açısında ve R/X = 2,5 (R1 = 25 Ω, X1 = 10 Ω) un ayarında, 10° lik bir ayar 1307 KADEME Düşürme için uygundur. Birinci kademe içerisindeki bir fazlı ve çok fazlı arızalar için farklı gecikme zamanları ayarlanabilir: T1-1faz (Adres 1305) ve T1-çok fazlı (Adres 1306). Birinci kademe, tipik olarak ek zaman gecikmesiz çalışacak şekilde ayarlanır. Diğer kademeler için, aynı şekilde aşağıdakiler uygulanır: X(Z2) (Adres 1313), R(Z2) F-F (Adres 1312), RE(Z2) F-T (Adres 1314); X(Z3) (Adres 1323), R(Z3) F-F (Adres 1322), RE(Z3) F-T (Adres 1324); X(Z4) (Adres 1333), R(Z4) F-F (Adres 1332), RE(Z4) F-T (Adres 1334); X(Z5)+ (Adres1343) ileri yön için, X(Z5)- (Adres 1346) geri yön için, R(Z5) F-F (Adres 1342), RE(Z5) F-T (Adres 1344). 2. Kademe içerisindeki bir fazlı ve çok fazlı arızalar için, ayrı gecikme zamanları ayarlanabilir. Genel olarak zamanlar aynı ayarlanabilir. Eğer çok fazlı arızalar sırasında kararlılık problemleri bekleniyorsa T2-çok fazlı (Adres 1316) için daha kısa bir zaman gecikmesi ayarlanabilir; bir fazlı arızalar içinse daha yüksek bir T2-1faz (Adres 1315) ayarına müsaade edilebilir. Diğer kademe zamanları T3 GECIKMESI (Adres 1325), T4 GECIKMESI (Adres 1335) ve T5 GEC. (Adres 1345) parametreleri ile ayarlanır. Eğer cihaz 1-kutup açma yapmaya elverişli ise, o zaman Z1 ve Z2 kademelerinde 1-kutup açma mümkündür. 1-kutup açma genellikle Z1 içerisindeki bir fazlı arızalara uygulanırken (eğer 1-kutup açma için diğer koşullar da sağlanmışsa); bu aynı zamanda 1317 no’lu Açma 1faz Z2 adresi ile ikinci kademe için de seçilebilir. Kademe 2’de 1-kutup açma, ancak bu adres EVET olarak ayarlanmışsa mümkündür. Varsayılan ayar HAYIR’dır. Not Sadece Z1 ve Z1B, cihazın en kısa çalışma zamanları ile açmayı garanti ettiği için, ileri yönde ani (gecikmesiz) açma için, her zaman 1’inci kademe Z1 kullanılmalıdır. Diğer kademeler ileri yönde kademelendirmede artan şekilde sıralandırılmalıdır. Geri yöndeki arızalar için, sadece Kademe Z3 , cihazın en kısa çalışma zamanı ile ani açmayı garanti ettiği için; eğer geri yön için de ani (gecikmesiz) açma isteniyorsa bu kademe kullanılmalıdır. Bu ayar, aynı zamanda sinyalleşme korumanın BLOKLAMA tertibi için de önerilir. İkili giriş bildirimleri 3619 “>Z4 F-Topr. BLK“ ve 3620 “>Z5 F-Topr. BLK“ ile, Kademe Z4 ve Z5 faztoprak döngüsü için bloke edilir. Eğer bu kademelerin sürekli faz-toprak döngüsü için kilitlenmesi gerekiyorsa, o zaman bu ikili giriş bildirimleri CFC yardımıyla sürekli mantıksal Değer 1’ e değiştirilmelidir. Kademe Z5 bilhassa yönsüz başlatma kademesi olarak ayarlanır. Bu esnada diğer bütün kademeleri kapamalı ve geri yönde yeterli bir menzili de olmalıdır. Bu mesafe korumanın hataya uygun başlatmasını garantiler ve en elverişsiz şartlar altında arızalı döngünün gerçek doğruluğunu sağlar. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 103 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Not Eğer yönsüz mesafe kademesi gerekmiyorsa da, yine de Z5 yukarıdaki bakış açılarına göre ayarlanır. T5 in sonsuza ayarlanması yoluyla bu kademeyle bir başlatmadan kaçınınız. Z1B Denetimli Kademe Aşırı menzil kademesi Z1B, denetimli bir kademedir. Z1’den Z5’e kadar olan normal kademeleri etkilemez. Dolayısıyla bir kademe anahtarlaması olmaz; sadece ilgili ölçütler karşılandığında, aşırı menzil kademesi etkinleştirilir veya etkisiz kılınır. 1351 no’lu adres Çal. modu Z1B = İleri, Geri veya Yönsüz çalışma modu seçilebilir. Eğer bu kademe istenmiyorsa, Aktif değil ayarlanır (Adres 1351). Ayar seçenekleri, Z1’inkilerle aynıdır: Adres 1352 R(Z1B) F-F, Adres 1353 X(Z1B), Adres 1354 RE(Z1B) F-T. Bir fazlı ve çok fazlı arızalar için farklı gecikme zamanları ayarlanabilir: T1B-1faz (Adres 1355) ve T1B-çok fazlı (Adres 1356). Eğer Çal. modu Z1B adresi İleri veya Geri olarak ayarlanmışsa, Parametre 1232 AÜK kademesi ,Z1B yönsüz ayarı ile bir arıza üzerine kapama durumunda bir yönsüz açma da mümkündür (ayrıca bakınız Bölüm 2.2.1.4). Z1B kademesi, genellikle otomatik tekrar kapama ve/veya sinyalleşme koruma tertipleri ile birlikte kullanılır. Bu kademe, sinyalleşme koruma fonksiyonları (bakınız Bölüm 2.6) dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu ile (eğer mevcutsa, bakınız Bölüm 2.14) dahili olarak veya bir ikili giriş üzerinden harici olarak etkinleştirilebilir. Genellikle menzil korunan hattın en az % 120’sine ayarlanır. Üç uçlu hat uygulamalarında (“saplama fiderler”) saplama noktası üzerinden ek bir besleme olması durumunda bile en uzun hat bölümünü kapsayacak kadar uzun seçilmelidir. Gecikme zamanları, uygulama tipine göre ve genellikle sıfıra veya çok küçük bir zaman gecikmesine ayarlanır. Sinyalleşme koruma karşılaştırma tertipleri ile birlikte kullanıldığında, başlatmaya bağlı olması dikkate alınmalıdır (bakınız Paragraf “Mesafe Koruma Gerekleri“ Bölüm 2.6.14). Eğer mesafe koruma otomatik tekrar kapama ile birlikte kullanılacaksa, bir hızlı tekrar kapama öncesi hangi mesafe kademelerinin OTK nin başlatmasından önce etkin olacağı 1357 no’lu 1. OTK -> Z1B adresinde belirtilir. Genellikle ilk koruma başlatmasından önce ilk tekrar kapama çevrimi için aşırı menzil kademesi Z1B kullanılır (1. OTK -> Z1B = EVET). Bu 1. OTK -> Z1B HAYIR ayarı ile bastırılabilir. Bu durumda birinci tekrar kapama çevrimi öncesi ve çevrim sırasında aşırı menzil kademesi Z1B ye müsaade edilmez. Z1, her zaman etkindir. Otomatik tekrar kapama fonksiyonunun çalışma koşulu “>OTK kad.Etkinl“ (No 383) ikili girişi üzerinden cihaza girilmişse, bu ayar ancak o zaman etkindir. Kademeler Z4 ve Z5 , No 3619 “>Z4 F-Topr. BLK“ veya No 3620 “>Z5 F-Topr. BLK“ ikili giriş mesajları yardımıyla faz-toprak döngüleri için kilitlenebilir. Eğer bu kademelerin sürekli faz-toprak döngüsü için kilitlenmesi gerekiyorsa, o zaman bu ikili giriş bildirimleri CFC üzerinden sürekli mantıksal Değer 1’ e değiştirilmelidir. 104 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma 2.2.2.3 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGSI’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. Tabloda, bölgeye özgü varsayılan ayarlar gösterilmiştir. C sütunu (yapılandırma), akıma dayalı değerlerin karşılığı olan akım trafosu sekonder anma akımını göstermektedir. Adr. Parametre 1301 Çal. modu Z1 1302 R(Z1) F-F 1303 1304 X(Z1) RE(Z1) F-T C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Ileri Z1 Çalisma modu 1A 0.050 .. 600.000 Ω 1.250 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 0.250 Ω R(Z1), f-f arizalar için direnç 1A 0.050 .. 600.000 Ω 2.500 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 0.500 Ω 1A 0.050 .. 600.000 Ω 2.500 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 0.500 Ω X(Z1), Reaktans RE(Z1), f-t arizalar için direnç 1305 T1-1faz 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1-1faz, tek faz arizalar için gecikme 1306 T1-çok fazli 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1çok-faz, çok fazli ar. için gecikme 1307 KADEME Düsürme 0 .. 45 ° 0° Kademe Düsürme Açisi (yük denklestirme) 1311 Çal. modu Z2 Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Ileri Z2 Çalisma modu 1312 R(Z2) F-F 1A 0.050 .. 600.000 Ω 2.500 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 0.500 Ω R(Z2), f-f arizalar için direnç 1A 0.050 .. 600.000 Ω 5.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 1.000 Ω 1A 0.050 .. 600.000 Ω 5.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 1.000 Ω 1313 1314 X(Z2) RE(Z2) F-T X(Z2), Reaktans RE(Z2), f-t arizalar için direnç 1315 T2-1faz 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.30 sn T2-1 faz, tek faz arizalar için gecikme 1316 T2-çok fazli 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.30 sn T2-çok-faz, çok fazli ar. için gecikme 1317A Açma 1faz Z2 HAYIR EVET HAYIR Z2 arizalari için tek faz açma 1321 Çal. modu Z3 Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Geri Z3 Çalisma modu 1322 R(Z3) F-F 1A 0.050 .. 600.000 Ω 5.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 1.000 Ω R(Z3), f-f arizalar için direnç SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 105 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Adr. 1323 1324 Parametre X(Z3) RE(Z3) F-T C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar 1A 0.050 .. 600.000 Ω 10.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 2.000 Ω 1A 0.050 .. 600.000 Ω 10.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 2.000 Ω Açıklamalar X(Z3), Reaktans RE(Z3), f-t arizalar için direnç 1325 T3 GECIKMESI 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.60 sn T3 gecikmesi 1331 Çal. modu Z4 Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Yönsüz Z4 Çalisma modu 1332 R(Z4) F-F 1A 0.050 .. 600.000 Ω 12.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 2.400 Ω R(Z4), f-f arizalar için direnç 1A 0.050 .. 600.000 Ω 12.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 2.400 Ω 1A 0.050 .. 600.000 Ω 12.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 2.400 Ω 1333 1334 X(Z4) RE(Z4) F-T X(Z4), Reaktans RE(Z4), f-t arizalar için direnç 1335 T4 GECIKMESI 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.90 sn T4 gecikmesi 1341 Çal. modu Z5 Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Aktif degil Z5 Çalisma modu 1342 R(Z5) F-F 1A 0.050 .. 600.000 Ω 12.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 2.400 Ω R(Z5), f-f arizalar için direnç 1A 0.050 .. 600.000 Ω 12.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 2.400 Ω 1A 0.050 .. 600.000 Ω 12.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 2.400 Ω 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.90 sn T5 gecikmesi 1A 0.050 .. 600.000 Ω 4.000 Ω X(Z5)-, Geri yön reaktansi 5A 0.010 .. 120.000 Ω 0.800 Ω Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Ileri Z1B Çalisma modu (asiri menzil kademesi) 1A 0.050 .. 600.000 Ω 1.500 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 0.300 Ω R(Z1B), f-f arizalar için direnç 1A 0.050 .. 600.000 Ω 3.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 0.600 Ω 1A 0.050 .. 600.000 Ω 3.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 0.600 Ω 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn 1343 1344 X(Z5)+ RE(Z5) F-T 1345 T5 GEC. 1346 X(Z5)- 1351 Çal. modu Z1B 1352 R(Z1B) F-F 1353 1354 1355 106 X(Z1B) RE(Z1B) F-T T1B-1faz X(Z5)+, Ileri yön reaktansi RE(Z5), f-t arizalar için direnç X(Z1B), Reaktans RE(Z1B), f-t arizalar için direnç T1B-1 faz, tek faz arizalar için gecikme SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Adr. Parametre C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 1356 T1B-çok fazli 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1B-çok-faz, çok fazli ar. için gecikme 1357 1. OTK -> Z1B HAYIR EVET EVET 1. OTK (dah. veya har.) öncesi Z1B etkin 2.2.3 Mesafe kademeleri (Daire) Mesafe koruma 7SA6 bir poligonal açma karakteristiğine sahiptir. Sipariş edilen uygulamaya bağlı olarak (Sipariş numarasının 10. rakamı = A) dairesel bir açma karakteristiğine dönüştürülebilir. Eğer sadece poligonal açma karakteristiği arzu ediliyorsa, Bölüm 2.2.2 'yi okuyun. 2.2.3.1 İşlevsel Açıklama Ana daire Her mesafe kademesi için ilgili kademe için açma karakteristiğini temsil eden bir empedans dairesi tanımlanır. Bu R-X koordinat sisteminin orijini etrafında merkezi bir dairedir. Her bir arıza döngüsü için, toplam olarak Z1’den Z5’e kadar beş bağımsız ve ek bir denetimli Z1B kademesi mevcuttur. Daire pozitif (ileri yön) ve negatif (geri yön) empedans arasında karar veremediğinden, yön karakteristikleri açma alanını arzu edilen dördüne sınırlar (bakınız aşağıya “Yön tespiti“). Şekil 2-33 ’de, empedans dairelerinin şekli örnek olarak gösterilmiştir. Birinci kademe için daire gölgeli olarak gösterilmiş olup ileri yöndedir. Üçüncü kademe geri yönde seçilmiştir. Kademe Z5 yönsüzdür. Empedans dairesi kendi yarıçapı ile tanımlıdır, sabit Empedans Z = √ 8R2 + X2 yer eğrilerini oluşturur. Yani yarıçap R-X-Diyagramında bir mesafe kademesinin menzilini belirler ve kısa-devre açısı φk ’dan bağımsızdır. Şekil 2-33 Daire karakteristiği SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 107 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Yüksek Direnç Toleransı Daire karakteristiği kendi merkezi simetrisi ile sadece arızalarda denge noktasına yakın sınırlı bir direnç toleransı içerir. Böylelikle — havai hatlarda — sadece ark dirençlerinin çok az dikkate alınması mümkündür. Çok yakın arızalarda (X ≈ 0) arıza dirençleri R ayarlanan empedans Z ’nin büyüklüğüne kadar tespit edilebilir. Bu, eğer ark direnci yerel son kilitlemede dairenin R- bölümüyle örtülü ise, uzun kablolarda yeterlidir. Kablonun kendisinde fark edilecek derecede bir ark direnci oluşmaz. Havai hatlarda denge noktasının yakınında uygun bir direnç toleransı elde etmek için, R-yönünde açma karakteristiğinin genişletilmesi ayarlanabilir. Bu, eğer — kısa kablolarda — yükseltilmiş bir direnç toleransına gerek duyulursa anlamlıdır. Bu durum, eğer kablonun yerel başlığındaki bir ark arızasının direnci denge noktasında mesafe korumanın birinci kademesinin kablo empedansından daha büyük ise, söz konusu olur. Direnç toleransının yükselmesi ayarlanabilir bir sınır açısı α altında hat açısına karşılık gelmesi gereken bir etki gösterir. Şekil 2-34 1. Kademe için ve α = 60° örneğini gösterir. Açık gölgelendirilmiş empedans dairesininin karşısında koyu renk gölgelendirilmiş alan direnç kazancıdır. Şekil 2-34 Yüksek direnç toleransı örneği Sınır açısı α her kademe için ayrı ayrı ayarlanabilir. Eğer bir kademe geri yönde ayarlandıysa, o zaman yüksek direnç toleransı alanı da tabii ki koordinat orijininde yansır. Direnç toleransının yükselmesi denkleme göre gerçekleşir Burada 108 ZDenge – Denge empedansı = Kademenin gerçek sınırı Zr – Ayarlanmış empedans = Ana dairenin yarıçapı α – Ayarlanmış sınır açısı = Açı, altında direnç toleransının etkin olduğu φk – Gerçek kısa-devre açısı = Hesaplanmış kısa-devre empedansının açısı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Ayarlanmış sınır açısı α’da, denge noktası daha empedans dairesindedir: nedeniyle φk = α o zaman sin(α – α) = 0, yani ZDenge = Zr. Daha büyük açılar için empedans dairesinin tanımı geçerlidir, orada direnç toleransının yükselmesi anlamsız ve etkisizdir. Daha küçük açılar için direnç toleransı bu ifade kapsamında yükselir sin(α – φk), φk = 0° yani sin α ölçüsünde. Yük Bölgesi Eğer empedans dairesi dolaylı başlatma yordamı olarak kullanılırsa, uzun aşırı yüklü hatlarda yük empedansının mesafe korumanın açma karakteristiğinin içerisine girme riski mevcuttur. Ağır yük koşullarında mesafe koruma tarafından istenmeyen başlatma riskini önlemek için, aşırı yükle böyle istenmeyen arıza tespitini dışarıda bırakacak büyük R-menzilleriyle bir açma karakteristiği için bir yük trapezoidi karakteristiği ayarlanabilir. Diğer başlatma uygulamalarında bu yük trapezoidi gerekmez, çünkü mesafe kademeleri sadece başlatmadan sonra serbest bırakılır ve başlatmanın görevi burada yük koşulları ve kısa devre arasında seçimi gerçekleştirmektir. Yük trapezoidi, yük empedansı bölgesini daire karakteristiğinden keser (Şekil 2-35). 1. Kademe için şekilde gösterildiği gibi, yükselmiş direnç toleransının bölgesine etki eder. Formu yük kesişimi RYük ve yük alan açısı φYük tarafından belirlenir. Bu değerler bütün kademeler için ortaktır. Şekil 2-35 Yük trapezoidi ile Daire Karakteristiği — Örnek SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 109 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Yön Tespiti Her bir döngü için, kısa-devrenin yönünü tespit etmek için kısa-devre ölçüm değerlerinden hesaplanan bir empedans vektörü kullanılır. Genellikle bu tespit edilmiş kısa devre empedansıdır ZK , mesafe hesabı için olduğu gibi. Bununla birlikte, ölçülen değerlerin ’’Niteliğine’’ bağlı olarak, değişik hesaplama teknikleri kullanılır. Arıza başlangıcının hemen ardından, transiyentler ile kısa-devre gerilimi bozulur/yayılır. Dolayısıyla; bu durumda arıza başlangıcı öncesi belleğe alınmış gerilim kullanılır. Eğer (çok yakın arızalar sırasında) kalıcıdurum kısa-devre gerilimi, yön tespiti yapılamayacak kadar çok küçük ise, bir arızasız gerilimle yön tespiti yapılır. Bu gerilim, teorik olarak hem faz-toprak ve hem de faz-faz döngüleri için gerçek kısa-devre gerilimine diktir (Şekil 2-23), bundan dolayı, yön vektörü hesaplanırken gerilim 90° döndürülür. Tablo 2-10 ’da, arıza yönünün tespiti için, altı arıza döngüsüne atanan ölçülen değerler görülmektedir. Şekil 2-36 Harici olarak üretilen kısa devre açma akımlarının yön tespiti Tablo 2-10 Arıza yönünün tespiti için akım ve gerilim değerlerinin ataması Döngü Arızalı Döngü gerilimi Dördün gerilim L1-E IL1 UL1-E UL2 - UL3 L2-E IL2 UL2-E UL3 - UL1 L3-E IL3 UL3-E UL1 - UL2 L1-E1) IL1 - IE1) UL1-E UL2 - UL3 L2-E1) IL2 - UL2-E UL3 - UL1 L3-E1) IL3 - IE1) IE1) UL3-E UL1 - UL2 L1-L2 IL1 - IL2 UL1 - UL2 UL2-L3 - UL3-L1 L2-L3 IL2 - IL3 UL2 - UL3 UL3-L1 - UL1-L2 L3-L1 IL3 - IL1 UL3 - UL1 UL1-L2 - UL2-L3 1) 110 Ölçülen Akım (Yön) Toprak Empedansı Kompanzasyonu itibarıyle SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Eğer yön ölçümü için yeterli büyüklükte ne bir ölçülen gerilim ne de bir belleğe alınmış gerilim mevcutsa, röle İleri yönü seçer. Pratik olarak, bu durum, enerjisiz bir hat üzerine kesici kapatıldığında bu hatta da bir kısadevre mevcutsa (örneğin hat topraklı ise) meydana gelir. Teorik kalıcı-durum yön karakteristiği Şekil 2-37 ’te görülmektedir. Belleğe alınmış gerilimler kullanıldığında, yön karakteristiğinin konumu, hem kaynak empedansına hem de arıza öncesi hattan iletilen yüke bağlıdır. Dolayısıyla; yön karakteristiği, R-X diyagramında ilk dördünün sınırlarına göre bir güvenlik payı içerir. Şekil 2-37 R-X koordinat ekseninde yön karakteristiği Her bir kademe İleri, Geri veya Yönsüz olarak ayarlanabildiği için, İleri ve Geri için farklı (merkezi olarak aksedilmiş) yön karakteristikleri mevcuttur. Yönsüz bir kademe, şüphesiz bir yön karakteristiğine sahip değildir. Onun için bütün açma bölgesi geçerlidir. Yönlü Ölçme Karakteristikleri Teorik olarak kararlı-durum yön karakteristiği Şekil 2-37 ’de görünen, arızasız döngü gerilimlerine uygulanır. Dördün veya belleğe alınmış gerilimler kullanıldığında, yön karakteristiğinin konumu, hem kaynak empedansına hem de arıza öncesi hattan iletilen yüke bağlıdır. Şekil 2-38 ’te, dördün veya belleğe alınmış gerilim kullanıldığında, yön karakteristiği görülmektedir. Ayrıca, burada sadece kaynak empedansı hesaba katılmıştır (yük iletimi sıfır). Bu gerilimler, ilgili jeneratör gerilimi E ’ye eşit olduğundan ve arıza başlangıcında değişmediğinden, yön karakteristiği, empedans diyagramında, ZV1 = E1/I1 kaynak empedansı kadar kayar. F1 (Şekil 2-38a) arızası için, kısa-devre yeri ileri ve kaynak empedansı geri yöndedir. Cihaz mahallinin (akım trafosu) ilerisindeki bütün arıza yerleri için, belirgin bir İleri kararı verilir (Şekil 2-38b). Eğer akım yönü terslenmişse, yön karakteristiğinin pozisyonu, aniden değişir (Şekil 2-38c). Şimdi ölçme mahallinden (akım trafolarından), I2 akımı akar, bu, kaynak empedansı ZV2 + ZL ile belirlenen ters yönde bir I2 akımıdır. Hattan yük iletimi yapılıyorken, yön karakteristiği, kaynak empedansına ek olarak yük açısı kadar kayabilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 111 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Şekil 2-38 Dördün veya belleğe alınmış gerilimlerle yön karakteristiği Seri Kompanzasyonlu Hatlarda Yön Tespiti Yön karakteristiği ve karakteristiğin kaynak empedansı ile yer değiştirmesi, seri kapasitörlü hatlar için de geçerlidir. Eğer lokal seri kapasitörlerin ilerisinde bir kısa-devre olmuşsa, koruma ark aralığı tutuşmadığı sürece kısa-devre gerilimi terslenir (bakınız Şekil 2-39). Şekil 2-39 Bir kapasitörün ilerisinde bir arızada gerilim karakteristiği a) Koruma ark aralığının tutuşması olmaksızın b) Koruma ark aralığının tutuşması ile Mesafe koruma fonksiyonu, bundan dolayı yanlış bir yön tespit eder. Bu durumda, belleğe alınmış gerilimlerin kullanılması, yönün doğru olarak tespit edilmesini sağlar (bakınız Şekil 2-40a). Yön tespiti için arıza öncesi gerilim kullanıldığı için, yön karakteristiğinin uç noktaları, -her zaman seri reaktanstan daha küçük olan- kapasitör reaktansı açık bir yön terslenmesine sebep olmayacak şekilde, kaynak empedansına ve arıza öncesi besleme koşullarına göre yer değiştirir (Şekil 2-40b). 112 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Eğer kısa-devre, röle mahallinden (akım trafosu) bakıldığında kapasitörden önce ise, yön karakteristiğinin uç noktaları diğer yöne kayar (Şekil 2-40c). Böylece, bu durumda da yön tespiti doğru olarak yapılmış olur. Şekil 2-40 Seri kompanzasyonlu hatlarda yön tespiti Açma bölgesine başlatma ve atama Eğer koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesinde net ve kesin bir başlatma yordamı seçildiyse, başlatılmış döngülerden hesaplanan empedanslar başlatmadan sonra mesafe kademeleri için ayarlanmış karakteristiklere atanır. Yani, başlatma yordamının kullanımında I>, U/I veya U/I/φ başlatma yoluyla geçerli bulunan döngüler dikkate alınır. Döngü bilgileri de faz ayrımlı bildirimlere dönüşür. Empedans başlatma kullanıldığında, hesaplanan döngü empedansları, yine mesafe koruma için ayarlanan kademe karakteristiklerine atanır. Ancak bu defa açık bir başlatma sorgulaması yapılmaz. Mesafe korumanın başlatma bölgesi, ilgili yön dikkate alınarak, ayarlanan en büyük açma bölgesinin eşiklerinden belirlenir. Karakteristiğin sınırlarında kararsız sinyalleri önlemek için, arıza empedansının açma bölgesinin içerisine düştüğü tespit edilir edilmez, karakteristik için, yaklaşık % 5 bir histeresiz uygulanır, yani sınırları bütün yönlerden % 5 kadar artırılır. Burada da döngü bilgileri de faz ayrımlı bildirimlere dönüşür. Her bir kademe için de ’’Başlatma’’-sinyalleri üretilir ve faz bilgilerine, örneğin “Mesafe Başlatma Z1 L1“ Z1 kademesi ve L1 fazı için dönüştürülür. Bu, her bir fazın ve kademenin ayrı bir başlatma bilgisi ile sağlanacağı anlamına gelir. Bilgi, daha sonra kademe mantığı ve ek fonksiyonlar (örneğin sinyalleşme koruma mantığı, Altbölüm 2.6) tarafından işlenir. Döngü bilgileri de faz ayrımlı bildirimlere dönüştürülür. Bir kademenin “Başlatması” için diğer koşullar, arıza yönünün bu kademe için ayarlanan yöne karşılık olması ve bu kademenin güç salınım tarafından kilitlenmemiş olmasıdır (bakınız Altbölüm 2.3). Ayrıca; mesafe koruma, kilitlenmiş veya tamamen devreden çıkarılmış olmamalıdır. Şekil 2-41 tüm bu koşulları 1. Kademe için gösterir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 113 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Şekil 2-41 Bir kademe için müsaade mantığı (Z1 için örnek) Toplam olarak, aşağıdaki kademeler mevcuttur: Bağımsız kademeler: • 1. Kademe (hızlı açma kademesi) Z1 daire yarıçapı ZR(Z1) ile; T1-1faz veya T1-çok fazlı ile geciktirilebilir, • 2. Kademe (artçı kademe) Z2 daire yarıçapı ZR(Z2) ile; T2-1faz veya T2-çok fazlı ile geciktirilebilir, • 3. Kademe (artçı kademe) Z3 daire yarıçapı ZR(Z3) ile; T3 GECİKMESI ile geciktirilebilir, • 4. Kademe (artçı kademe) Z4 daire yarıçapı ZR(Z4) ile; T4 GECİKMESI ile geciktirilebilir, • 5. Kademe (artçı kademe) Z5 daire yarıçapı ZR(Z5) ile; T5 GEC. ile geciktirilebilir. Bağımlı (denetimli) Kademe: • Aşırı menzil kademesi Z1B daire yarıçapı ZR(Z1B) ile; T1B-1faz veya T1B-çok fazlı ile geciktirilebilir. Her kademe için ayrı ayrı sınır açısı yükseltilmiş direnç toleransı için belirlenebilir, bu; direnç toleransının 1212 no’lu R-rezerv adresinde, EVET olarak ayarlanmasıyla gerçekleşir. 114 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma 2.2.3.2 Ayar Notları Kademe Koordinasyon Planı Elektriksel olarak birbirine bağlı tüm şebeke için kapsamlı bir kademe koordinasyon planı oluşturulması önerilir. Bu, Ω/Faz olarak Z primer empedanslarıyla, hat uzunluklarını yansıtmalıdır. Z empedansları daire yarıçaplarını belirler ve mesafe kademelerinin menzilleri için ölçüdürler. Normalde; birinci kademe Z1, herhangi bir açma gecikmesi olmaksızın korunan hattın % 85 ’ini koruyacak şekilde ayarlanır (yani T1 = 0,00 s). Koruma, bu kademe menzili içerisindeki arızaları, ek zaman gecikmesi olmaksızın, kendi doğal çalışma zamanı içerisinde temizler. Daha yüksek kademeler için, ilgili açma zamanları, art arda bir kademe aralığı kadar arttırılır. Kademe zaman aralığı, toleransıyla birlikte kesici çalışma zamanını, koruma rölesinin reset olma süresini ve gecikme sürelerinin tolerans sınırlarını kapsar. Normalde kademeler arasında 0,2 s - 0,4 s zaman farkı yeterlidir. Bir sonraki menzil, komşu en kısa hattın % 80 ’ini koruyacak şekilde seçilir (bak. Şekil 2-42). Şekil 2-42 Menzilin Ayarlanması - A cihazı için örnek s1, s2 Korunan Hat Ayarların uygulanması için bir kişisel bilgisayar ve DIGSI kullanıldığında, bu ayarlar isteğe göre primer veya sekonder değerler olarak girilebilir. Sekonder büyüklüklerle parametreleme durumunda, koordinasyon planına göre hesaplanan primer değerler akım ve gerilim trafolarının sekonder tarafına icra edilir. Genel olarak: Buna göre; herhangi bir kademenin menzili, aşağıdaki denklemden hesaplanabilir: Burada NAT = Akım trafo oranı NGT = Gerilim trafosu dönüşüm oranı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 115 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Hesaplama Örneği: Kuşaklı kablo 10 kV , Al-Kılıf 3 x 120 mm2 verileriyle: s (uzunluk) = 8,5 km R1/s = 0,15 Ω/km X1/s = 0,10 Ω/km R0/s = 0,83 Ω/km X0/s = 0,31 Ω/km Akım Trafosu 500 A/5 A Gerilim Trafosu 10 kV/0,1 kV Aşağıdaki hat verileri hesaplanır: ZL = √0,152 + 0,102 Ω/km · 8,5 km = 0,18 Ω/km · 8,5 km = 1,53 Ω Birinci kademe için, hat uzunluğunun % 85 ’i bir ayar uygulanmalıdır, bu değer primer olarak: Z1prim = 0,85 · ZL = 0,85 á 1,53 O = 1,30 Ω veya sekonder: 116 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Direnç Toleransı Empedans dairesinin doğal direnç toleransı yatay mesafede daire çevresinin hat doğrularından oluşur. Havai hatlarda bununla bir arıza direncinin (ark direnci) bulunması durumunda mesafe kademelerinin bir altında kalma olur, direnç toleransı denge noktasında sıfır olduğu için, ancak bundan sonra koordinat orijini yönünde hızlı şekilde artar (Şekil 2-43). Şekil 2-43 Havai hatlarda empedans dairesinin direnç toleransı Zr — Ayarlanmış menzil ZL — Hat empedansı φL — Hat açısı RL — Ark direnci Zk — Kısa-devre empedansı φk — Kısa-devre açısı Direnç Toleransı RL bu durumda hat açısına ve mesafe kademesinin müsaade edilebilen hatalı ölçümüne bağlıdır. φL = 80° hat açısında ve % 10 menzil altında (Underreach) örneğin denge empedansının % 30’u eder (Tablo 2-11). Tablo 2-11 Empedans dairesinde direnç toleransı Hat açısı φL Direnç toloeransı RL müsaade edilebilen Underreach 10 % 15 % 20 % 85° 36 % 45 % 53 % 80° 30 % 40 % 47 % 75° 26 % 35 % 42 % 70° 22 % 31 % 38 % 65° 19 % 27 % 35 % 60° 17 % 25 % 32 % Bütün %-Veriler Denge empedansı ile ilgilidir (= Daire yarıçapı) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 117 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Kablolarda denge noktasının yakınındaki direnç toleransı değil, lokal direnç toleransı ilgilidir. Kabloda pratik olarak kendi ark direnci mümkün olmadığından, direnç toleransı sadece bir lokal kablo başlığı bölgesindeki ark arızası dikkate alınmalıdır (Şekil 2-44). Empedans dairesi bu sırada denge empedansının olduğu büyüklüğe kadar arıza dirençlerini kompanze eder (Şekil 2-45). 118 Şekil 2-44 Lokal başlıkta ark arızalı kablo çıkışı Şekil 2-45 Kablolarda empedans dairesinin lokal direnç toleransı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Yüksek Direnç Toleransı Arıza direnci için pay yükseltmek için, 1212 no’lu R-rezerv adresinde yüksek direnç toleransı EVET olarak ayarlanır. Bu durumda empedans dairesi R-Yönünde bir genişletme ile tamamlanır (Şekil 2-46). Bu esnada α açısı geçidi, empedans dairesinden yüksek direnç toleransının eğrisi üzerine belirler. Şekil 2-46 Yüksek direnç toleransı örneği Bu genişleme hem denge noktasının yakınında hem de montaj konumu yakınında yüksek bir direnç toleransına neden olur. Genişletme eğrisinin kubbesi X-Yönünde bir menzil aşılmasını (Overreach) gerektirir, ancak belli bir dereceye kadar sınırlara müsaade edilebilir, çünkü denge sınırının zaten bir sonraki istasyona en fazla % 15 bir güvenlik payı vardır, yani hat ucuna. α Sınır açılarında (örneğin Parametre ALFA(Z1), Adres 1503, 1. Kademe için) 45° ve bunun altında hiçbir genişleme belirleyen menzil aşılması yoktur. a ne kadar büyük ayarlanırsa, muhtemel menzil aşılması da o kadar büyük olur. Şekil 2-47 farklı α açılarında açma karakteristiğinin şeklini kalitatif olarak gösterilir. Şekil 2-47 Yüksek direnç toleransında açma karakteristiğinin kalitatif çalışma sırası SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 119 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Menzil aşılması ve direnç toleransı hem hat açısı hem de α ayar açısına bağlı olduğundan, aşağıdaki birkaç yardımcı değer verilmelidir. Havai hatlarda direnç toleransını birinci sırada denge noktası yakınındaki ark direnci kısa devreleri ilgilendirir. a sınır açısı (örneğin Parametre ALFA(Z1), Adres 1503, 1. Kademe için), yüksek bir direnç toleransı müsaadesi olmayan yüksek menzil aşılması etkin olacak şekilde seçilir. 1. ALPHA açısı hat açısından daha büyük ayarlanmış olmamalıdır. 2. ALPHA açısı 75°’nin üzerinde ayarlanmış olmamalıdır. Aksi takdirde ark arızalarında yüksek bir menzil aşılması oluşabilir. Tablo 2-12 yaklaşık menzil aşılmasıyla ilgili birkaç örnek bağlantıyı gösterir, yüksek direnç toleransı ayarı şartıyla. Tablo 2-12 Yüksek direnç toleransında yaklaşık menzil aşılması Ayar ALPHA Bir hat açısında ark arızasıyla uygun menzil aşılması 90° 75° 1) 10 % 85° 11 % 80° 12 % 75° 14 % 70° 65° 60° 55° 50° 1) 1) 1) 1) —1) 1) — — 1) — 1) — 70° 3% 4% 5% 7% 10 % — — — —1) 65° 0% 0% 0% 0% 3% 7% —1) —1) —1) 1) —1) 60° 0% 0% 0% 0% 0% 0% 4% — 55° 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 2% —1) 50° 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% Burada koşul α = φL yerine getirilmemiş Direnç toleransının değeri RL , ana dairede olduğu gibi, hat açısına ve müsaade edilen mesafe kademesine bağlıdır (bakınız Şekil 2-46). Tablo 2-13 yaklaşık direnç toleransını % 15’lik müsaade edilebilir menzil değeri altında gösterir. Tablo 2-13 Yüksek bir direnç toleransının ayarında direnç toleransı Ayar ALPHA Direnç toleransı RL % 15’lik müsaade edilebilir menzil altı için, hat açıları 90° 85° 80° 75° 70° 65° 60° 55° 50° 75° 148 % 141 % 135 % 129 % —1) —1) —1) —1) —1) 70° 137 % 131 % 125 % 120 % 116 % —1) —1) —1) —1) 65° 125 % 118 % 112 % 108 % 105 % 102 % —1) —1) —1) —1) 60° 107 % 100 % 96 % 93 % 91 % 90 % 89 % —1) 55° —2) —2) 59 % 86 % 71 % 73 % 75 % 77 % —1) 50° 2) 2) 36 % 55 % 61 % 65 % — — 2) — — 2) — 2) Bütün %-Verileri ayarlanmış denge empedansıyla (=Daire yarıçapı) ilgilidir 1) Burada koşul α = φL yerine getirilmemiş 2) Menzil altı % 15’ den büyük Kablolarda denge noktasının yakınındaki direnç toleransı değil, lokal direnç toleransı ilgilidir, yani φk = 0° için. Burada da ALPHA açısı, bir menzil aşılmasını önlemek için hat açısından daha büyük ayarlanmış olmamalıdır. Direnç toleransı genişletilmiş başlatma eğrisinin R-koordinat ekseninden (X=0) bulunur. Tablo 2-14 çeşitli ALPHA ayarları için bazı değerleri gösterir. İstenilen değerler için şu formülden RL = Zr · (1 + sina) burada Zr = Ayarlanmış menzil (Empedans) hesaplanır. Hat açısı gerçek direnç toleransında bir rol oynamaz. Burada yine önkoşul, empedansın daire yarıçapının korunan hat mesafesine karşılık gelmesidir, yani ayar yaklaşık kablo empedansının % 85’idir. 120 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Tablo 2-14 Yüksek ayarlanmış bir direnç toleransında lokal direnç toleransı Ayar α Direnç toleransı RL X = 0 durumunda 75° 196 % 70° 193 % 65° 190 % 60° 186 % 55° 181 % 50° 176 % 45° 170 % 40° 164 % 35° 157 % 30° 150 % 25° 142 % 20° 134 % 15° 125 % 10° 117 % Bütün %-Veriler Denge empedansı ile ilgilidir (= Daire yarıçapı) 1. Kademeye nazaran daha yüksek kademeler için genel olarak düşük bir direnç toleransı anlamlıdır (empedans menziline bağlı olarak). Buna ALPHA sınır açısı daha küçük ayarlanarak ulaşılır. Z1’den Z5’e kadar Bağımsız Kademeler Her bir kademenin çalışma modu İleri veya Geri veya Yönsüz olarak ayarlanabilir (Adres 1301 Çal. modu Z1, 1311 Çal. modu Z2, 1321 Çal. modu Z3, 1331 Çal. modu Z4 ve 1341 Çal. modu Z5). Bu, istenilen ileri yön, ters yön veya yönsüz kademe basamakları örneğin trafolar, jeneratörler veya kublaj fiderleri için birleşime imkan verir. İstenmeyen kademeler, Aktif degil ayarıyla etkisiz kılınır. Koordinasyon planından çıkarılan değerler, istenilen kademelerin her biri için ayrı ayrı ayarlanır. Ayar parametreleri, kademelere göre gruplandırılmıştır. 1. Kademe için menzil empedans ZR(Z1) (Adres 1502) ile temsil edilir. Empedans belirlenmesi için bir örnek yukarıda ’’Kademe Koordinasyon Planı’’ yan başlığında verilmiştir. Birinci kademe içerisindeki bir fazlı ve çok fazlı arızalar için farklı gecikme zamanları ayarlanabilir: T1-1faz (Adres 1305) ve T1-çok fazlı (Adres 1306). Birinci kademe, tipik olarak ek zaman gecikmesiz çalışacak şekilde ayarlanır. Eğer Mesafe koruma-Ayarlarında yüksek direnç toleransı ayarlandıysa (Adres 1212 R-rezerv = EVET), her kademe için a açısı ayarlanır, bunun altında genişleme R-yönünde etkin olur. 1. Kademe için bu, 1503 no’lu ALFA(Z1) adresinde gerçekleşir. Bununla ilgili notlar yukarıda “Yüksek Direnç Toleransı” yan başlığı altında verilmiştir. Diğer kademeler için, aynı şekilde aşağıdakiler uygulanır: ZR(Z2) (Adres 1512) ve ALFA(Z2) (Adres 1513); ZR(Z3) (Adres 1522) ve ALFA(Z3) (Adres 1523); ZR(Z4) (Adres 1532) ve ALFA(Z4) (Adres 1533); ZR(Z5) (Adres 1542) ve ALFA(Z5) (Adres 1543). 2. kademe içerisindeki bir fazlı ve çok fazlı arızalar için, ayrı gecikme zamanları ayarlanabilir. Genel olarak zamanlar aynı ayarlanabilir. Eğer çok fazlı arızalar sırasında kararlılık problemleri bekleniyorsa T2-çok fazlı (Adres 1316) için daha kısa bir zaman gecikmesi ayarlanabilir; bir fazlı arızalar içinse daha yüksek bir T2-1faz (Adres 1315) ayarına müsaade edilebilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 121 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Diğer kademe zamanları, T3 GECİKMESI (Adres 1325), T4 GECİKMESI (Adres 1335) ve T5 GEC. (Adres 1345) parametreleri ile ayarlanır. Eğer cihaz 1-kutup açma yapmaya elverişli ise, o zaman Z1 ve Z2 kademelerinde 1-kutup açma mümkündür. 1-kutup açma genellikle Z1 içerisindeki bir fazlı arızalara uygulanırken (eğer 1-kutup açma için diğer koşullar da sağlanmışsa); bu aynı zamanda 1317 no’lu Açma 1faz Z2 adresi ile ikinci kademe için de seçilebilir. Kademe 2’de 1-kutup açma, ancak bu adres EVET olarak ayarlanmışsa mümkündür. Olağan ayar HAYIR dır. Not Sadece Z1 ve Z1B, cihazın en kısa çalışma zamanları ile açmayı garanti ettiği için, ileri yönde ani (gecikmesiz) açma için, her zaman birinci kademe Z1 kullanılmalıdır. Diğer kademeler ileri yönde kademelendirmede artan şekilde sıralandırılmalıdır. Geri yöndeki arızalar için, sadece Kademe Z3 , cihazın en kısa çalışma zamanı ile ani açmayı garanti ettiği için; eğer geri yön için de ani (gecikmesiz) açma isteniyorsa bu kademe kullanılmalıdır. Bu ayar, aynı zamanda sinyalleşme koruma BLOKLAMA tertibi için de önerilir. İkili giriş bildirimleri 3619 “>Z4 F-Topr. BLK“ ve 3620 “>Z5 F-Topr. BLK“ ile, Kademe Z4 ve Z5 faztoprak döngüsü için bloke edilir. Eğer bu kademelerin sürekli faz-toprak döngüsü için kilitlenmesi gerekiyorsa, o zaman bu ikili giriş bildirimleri CFC yardımıyla sürekli mantıksal Değer 1’ e değiştirilmelidir. Z1B Denetimli Kademe Aşırı menzil kademesi Z1B, denetimli bir kademedir. Z1’den Z5’e kadar olan normal kademeleri etkilemez. Dolayısıyla bir kademe anahtarlaması olmaz; sadece ilgili ölçütler karşılandığında, aşırı menzil kademesi etkinleştirilir veya etkisiz kılınır. 1351 no’lu adres Çal. modu Z1B = İleri, Geri veya Yönsüz çalışma modu seçilebilir. Eğer bu kademe istenmiyorsa, Aktif değil ayarlanır (Adres 1351). Ayar seçenekleri, Z1’inkilerle aynıdır: Adres 1552 ZR(Z1B) ve Adres 1553 ALPHA(Z1B). Bir fazlı ve çok fazlı arızalar için farklı gecikme zamanları ayarlanabilir: T1B-1faz (Adres 1355) ve T1B-çok fazlı (Adres 1356). Z1B kademesi, genellikle otomatik tekrar kapama ve/veya sinyalleşme koruma tertipleri ile birlikte kullanılır. Bu kademe, sinyalleşme koruma fonksiyonları (bakınız Bölüm 2.6) dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu ile (eğer mevcutsa, bakınız Bölüm 2.14) dahili olarak veya bir ikili giriş üzerinden harici olarak etkinleştirilebilir. Genellikle menzil korunan hattın en az % 120’sine ayarlanır. Üç uçlu hat uygulamalarında (“saplama fiderler”) saplama noktası üzerinden ek bir besleme olması durumunda bile en uzun hat bölümünü kapsayacak kadar uzun seçilmelidir. Gecikme zamanları, uygulama tipine göre ve genellikle sıfıra veya çok küçük bir zaman gecikmesine ayarlanır. Sinyalleşme koruma karşılaştırma tertipleri ile birlikte kullanıldığında, başlatmaya bağlı olması dikkate alınmalıdır (bakınız Paragraf “Mesafe Koruma Gerekleri” Bölüm 2.6.14). Eğer mesafe koruma otomatik tekrar kapama ile birlikte kullanılacaksa, bir hızlı tekrar kapama öncesi hangi mesafe kademelerinin etkin olacağı 1357 no’lu 1. OTK -> Z1B adresinde belirtilir. Genellikle ilk tekrar kapama çevrimi için aşırı menzil kademesi Z1B kullanılır (1. OTK -> Z1B = EVET). Bu 1. OTK -> Z1B HAYIR ayarı ile bastırılabilir. Bu durumda birinci tekrar kapama çevrimi öncesi ve çevrim sırasında aşırı menzil kademesi Z1B ye müsaade edilmez. Kademe Z1, her zaman etkindir. Otomatik tekrar kapama fonksiyonunun çalışma koşulu “>OTK kad.Etkinl“ (Nr 383) ikili girişi üzerinden cihaza girilmişse, bu ayar ancak o zaman etkindir. 122 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma 2.2.3.3 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGSI’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. Tabloda, bölgeye özgü varsayılan ayarlar gösterilmiştir. C sütunu (yapılandırma), akıma dayalı değerlerin karşılığı olan akım trafosu sekonder anma akımını göstermektedir. Adr. Parametre C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 1301 Çal. modu Z1 Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Ileri Z1 Çalisma modu 1305 T1-1faz 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1-1faz, tek faz arizalar için gecikme 1306 T1-çok fazli 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1çok-faz, çok fazli ar. için gecikme 1311 Çal. modu Z2 Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Ileri Z2 Çalisma modu 1315 T2-1faz 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.30 sn T2-1 faz, tek faz arizalar için gecikme 1316 T2-çok fazli 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.30 sn T2-çok-faz, çok fazli ar. için gecikme 1317A Açma 1faz Z2 HAYIR EVET HAYIR Z2 arizalari için tek faz açma 1321 Çal. modu Z3 Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Geri Z3 Çalisma modu 1325 T3 GECIKMESI 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.60 sn T3 gecikmesi 1331 Çal. modu Z4 Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Yönsüz Z4 Çalisma modu 1335 T4 GECIKMESI 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.90 sn T4 gecikmesi 1341 Çal. modu Z5 Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Aktif degil Z5 Çalisma modu 1345 T5 GEC. 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.90 sn T5 gecikmesi 1351 Çal. modu Z1B Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Ileri Z1B Çalisma modu (asiri menzil kademesi) 1355 T1B-1faz 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1B-1 faz, tek faz arizalar için gecikme 1356 T1B-çok fazli 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1B-çok-faz, çok fazli ar. için gecikme 1357 1. OTK -> Z1B HAYIR EVET EVET 1. OTK (dah. veya har.) öncesi Z1B etkin SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 123 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Adr. 1502 Parametre ZR(Z1) 1503 ALFA(Z1) 1512 ZR(Z2) 1513 ALFA(Z2) 1522 ZR(Z3) 1523 ALFA(Z3) 1532 ZR(Z4) 1533 ALFA(Z4) 1542 ZR(Z5) 1543 ALFA(Z5) 1552 ZR(Z1B) 1553 124 ALPHA(Z1B) C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 1A 0.050 .. 600.000 Ω 2.500 Ω ZR(Z1), Z1 dairesinin yariçapi 5A 0.010 .. 120.000 Ω 0.500 Ω 10 .. 90 °; 0 60 ° ALFA(Z1), R rezervi açisi 1A 0.050 .. 600.000 Ω 5.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 1.000 Ω ZR(Z2), Z2 dairesinin yariçapi 10 .. 90 °; 0 60 ° ALFA(Z2), R rezervi açisi 1A 0.050 .. 600.000 Ω 10.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 2.000 Ω ZR(Z3), Z3 dairesinin yariçapi 10 .. 90 °; 0 60 ° ALFA(Z3), R rezervi açisi 1A 0.050 .. 600.000 Ω 12.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 2.400 Ω ZR(Z4), Z4 dairesinin yariçapi 10 .. 90 °; 0 60 ° ALFA(Z4), R rezervi açisi 1A 0.050 .. 600.000 Ω 12.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 2.400 Ω ZR(Z5), Z5 dairesinin yariçapi 10 .. 90 °; 0 60 ° ALFA(Z5), R rezervi açisi 1A 0.050 .. 600.000 Ω 3.000 Ω 5A 0.010 .. 120.000 Ω 0.600 Ω ZR(Z1B), Z1B dairesinin yariçapi 10 .. 90 °; 0 60 ° ALFA(Z1B), R rezervi açisi SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma 2.2.4 Mesafe Korumanın Açma Mantığı 2.2.4.1 Çalışma Yöntemi Genel Cihaz Başlatması Başlatma yordamları I, U/I veya U/I/φ kullanıldığında, başlatma için koşullardan biri karşılanır karşılanmaz başlatma sonrası “MK BAŞLATMA“ (mesafe koruma fonksiyonunu genel başlatma) sinyali üretilir. Empedans başlatma kullanıldığında, mesafe koruma kademelerinden herhangi biri, arızanın kesinlikle kendi açma bölgesi içinde olduğunu belirler belirlemez, “MK BAŞLATMA“ sinyali üretilir. “MK BAŞLATMA“ sinyali, ihbar edilir ve dahili ve harici yardımcı fonksiyonların (örneğin sinyalleşme koruma sinyal iletimi, otomatik tekrar kapama) başlatması için hazır durumdadır. Z1’den Z5’e kadar Bağımsız Kademelerin Mantığı Daha önce ölçme yöntemlerinin açıklamasında bahsedildiği gibi, her bir mesafe kademesi, kademe ve ilgili faza ilişkin bir çıkış sinyali üretir. Kademe mantığı, bu kademe başlatmalarını diğer dahili ve harici sinyallerle birleştirir. Mesafe kademelerinin gecikme zamanları, ya hepsi beraber genel başlatma ile ya da bağımsız olarak arıza ilgili mesafe kademesi içerisine girdiği an başlatılabilir. Parametre Zamanl. Başlat (Adres 1210), MK Baş. ile olağan ayarında alıkonulabilir. Bu ayar, örneğin bir arabeslemenin açması dolayısıyla arızanın tipi veya seçilen ölçüm döngüsü değişmiş olsa bile, bütün gecikme zamanlarının birlikte çalışmasını sağlar. Bu, aynı zamanda şebekedeki diğer mesafe koruma rölelerinin de bu zaman başlatmasıyla çalışması durumunda tercih edilir. Özellikle zaman koordinasyonunun önemli olduğu yerlerde, örneğin arıza yeri değişiminin kademe Z3 ’ün kademe Z2 ’ye, ayar Kad. Baş. ile seçilmelidir. Şekil 2-48 Z1 için, Şekil 2-49 Z2 için ve Şekil 2-50 Z3 için sadeleştirilmiş kademe mantıklarını gösterir. Kademeler Z4 ve Z5 Şekil 2-51 ’ya göre çalışır. Eğer cihaz sürümü 1-kutup açma seçeneğini de içeriyorsa; Z1, Z2 ve Z1B kademeleri ile, 1- faz arızalar için 1-kutup açma mümkündür. Dolayısıyla; olay çıkışları, bu durumlarda her bir kutup için sağlanır. Bu kademelerde, bir fazlı ve çok fazlı arızalar için ayrı gecikme zamanları ayarlanabilir. Diğer kademelerdeki arızalar için, açma her zaman 3-kutuptur. Not İkili giriş “>1f Açma Müs.“ (No. 381) ,1-kutup açmayı gerçekleştirmek için etkinleştirilmelidir. Dahili bir otomatik tekrar kapama cihazı da 1-kutuplu izni verebilir. Bu ikili giriş, genellikle harici bir otomatik tekrar kapama cihazı tarafından denetlenir. (Genellikle gecikmesiz etki gösteren Z1 kademesi hariç) kademelerin açma zamanı gecikmeleri baypas edilebilir. Kademe zamanları, ya kademe başlatması ile ya da mesafe koruma fonksiyonunun genel başlatması ile başlatılır. Gecikmesiz müsaade, kesici kapama anahtarından kesici kapama sinyali ile başlatılabilen hat enerjilenmesi mantığı ile harici olarak veya dahili bir hat enerjilenmesi tanıma fonksiyonundan verilebilir Z4 ve Z5 kademeleri (Nr 3617 “>Z4 Açma BLK“, No.3618 “>Z5 Açma BLK“) harici ölçütlerle kilitlenebilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 125 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Şekil 2-48 1’inci kademe için açma mantığı Şekil 2-49 2’inci kademe için açma mantığı 126 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Şekil 2-50 3’üncü kademe için açma mantığı Şekil 2-51 4’üncü ve 5’inci kademeler için açma mantığı, Z4 için gösterilmiştir SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 127 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Z1B Denetimli Kademenin Açma Mantığı Denetimli kademe Z1B, genellikle bir aşırı menzil kademesi olarak uygulanır. Mantık Şekil 2-52 ’de görülmektedir. Değişik dahili ve harici fonksiyonlarla başlatılabilir. Dışarıdan ikili girişler “>Z1B ETKINL.“ ve “>OTK kad.Etkinl“ mesafe korumanın Z1B kademesini etkinleştirirler. İlki, örneğin harici bir sinyalleşme koruma cihazından olabilir ve sadece mesafe korumanın Z1B kademesini etkiler. İkincisi, örneğin harici bir otomatik tekrar kapama cihazından da denetlenebilir. İlave olarak; örneğin sadece 1-kutup otomatik tekrar kapama çevrimleri yürütülüyorsa, Z1B kademesini, sadece bir fazlı arızalarda çalışan bir hızlı otomatik tekrar kapama kademesi olarak kullanmak da mümkündür. Nihayet 7SA6 için, 1-kutup otomatik tekrar kapama kullanıldığında, toprak temassız 2- fazlı arızalar sırasında aşırı menzil kademesinde 1-kutup açma yapmak da mümkündür. Cihaz dahili bir sinyalleşme koruma fonksiyonuna sahip olduğu için; dahili sinyal iletimi fonksiyonunun 121 no’lu KS Mesafe parametresi ile mevcut tekniklerden birine biçimlendirilmiş olması, yani bu fonksiyonun (Etkin Değil) ayarı ile etkisiz kılınmamış olması koşuluyla, bu fonksiyondan müsaade sinyalleri ile Z1B kademesi etkinleştirilebilir. Eğer entegre edilmiş Otomatik Tekrar Kapama-Fonksiyonu etkinleştirilmiş ise, kademe Z1B 1.Tekrar kapama-Devresinde serbestlik alabilir, eğer parametre 1357 1. OTK -> Z1B uygun ayarlanmış ise. Eğer mesafe koruma Bölüm 2.6 ’da açıklanan sinyal iletim yöntemlerinden biri ile çalışıyorsa; sinyal iletim mantığı, aşırı menzil kademesini denetler, yani aşırı menzil kademesi içindeki (yani Z1B’nin menzil erimine kadar olan) arızalarda hattın her iki ucundan eşanlı olarak gecikmesiz (veya T1B gecikmeli) açmaya müsaade edilip edilmeyeceğini belirler. Otomatik tekrar kapama cihazının tekrar kapamaya hazır olup olmadığı burada anlamlı değildir; çünkü sinyalleşme koruma fonksiyonu, hattın % 100 tamamında seçiciliği ve hızlı ve eşanlı açmayı temin eder. Ancak, eğer sinyal iletimi devreden çıkarılmışsa veya iletim kanalı arızalı ise; dahili otomatik tekrar kapama devresi, hızlı açma için aşırı menzil kademesinin (mesafe korumada Z1B) serbest bırakılıp bırakılmayacağını belirleyebilir. Eğer bir tekrar kapama beklenmiyorsa (örneğin kesici hazır değilse), seçiciliğin sağlanması için mesafe koruma normal kademeleri içinde çalışmalıdır, yani ani açma ancak Z1 kademesi için söz konusu olacaktır. Tekrar kapama öncesi hızlı açma, aynı zamanda çok vurumlu tekrar kapamalarla da mümkündür. Uygun bağlantılar, çıkış bildirimleri arasında (örneğin 2. tekrar kapama hazır: 2890, “OTK2.çevr.KSür.“) ve koruma fonksiyonlarının gecikmesiz açmalarını etkinleştirmek/serbest bırakmak için ikili girişler ve çıkışlar üzerinden (383, “>OTK kad.Etkinl“) veya dahili kullanıcı-tanımlı mantık fonksiyonları (CFC) üzerinden oluşturulabilir. 128 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Şekil 2-52 Z1B denetimli kademe için açma mantığı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 129 Fonksiyonlar 2.2 Mesafe Koruma Açma Mantığı Ayrı kademeler tarafından üretilen çıkış sinyalleri, mantıksal olarak, gerçek açma mantığında “MK Genel Açma“, “MK Açma 1f L1“, “MK Açma 1f L2“, “MK Açma 1f L3“, “MK AÇMA 3faz“ çıkış sinyallerine bağlanır. 1-kutup bilgisi, açmanın sadece 1-kutup olacağına işaret eder. Bundan başka; açmayı başlatan kademe tanımlanır. Eğer 1-kutup açma mümkünse, kademe mantık şemalarından da görüleceği üzere (Şekil 2-48 ’den 2-52’ye kadar şemalar) bu da bildirilir. Açma (çıkış) röleleri için kumanda komutlarının gerçek üretimi, tüm cihazın açma mantığı içerisinde yürütülür. 2.2.4.2 Ayar Notları Mesafe kademelerinin açma gecikme zamanları ve mesafe korumanın açma mantığında da işlenen ara seçenekler, kademe ayarları yapılırken daha önce dikkate alınmış olmalıdır. Açmayı etkileyen başka ayar seçenekleri, cihazın açma mantığının bir parçası olarak açıklanmaktadır. 130 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.3 Güç Salınımı Tespiti (Opsiyonel) 2.3 Güç Salınımı Tespiti (Opsiyonel) 7SA6, hem güç salınımları sırasında mesafe korumanın açmasını kilitleyen (güç salınımı kilitleme) hem de kararsız güç salınımları sırasında bir açmaya (kademesiz açma) müsaade eden dahili bir güç salınımı yardımcı fonksiyonuna sahiptir. Gereksiz bir açmayı önlemek için, mesafe koruma cihazları, güç salınım kilitleme fonksiyonları ile donatılmıştır. Sistemin belirli yerlerinde, şiddetli (kararsız) güç salınımları yüzünden sistem kararlılığının (senkronizasyonun) kaybolması durumunda, sistemi belirlenen yerlerde ada şebekelere bölen kademesiz açma cihazları olarak da kullanılabilir. 2.3.1 Çalışma Yöntemi Yük dalgalanmaları, kısa devreler, tekrar kapama ölü zamanları veya anahtarlama işlemleri gibi dinamik olaylar sonrası, jeneratörler, şebekedeki yeni yük koşullarına salınımlı bir biçimde kendilerini ayarlamak zorunda kalabilirler. Mesafe koruma, güç salınımı sırasındaki yüksek mertebedeki geçici dengeleme akımlarını ve özellikle elektrik merkezlerinde- güç salınımı sırasındaki gerilim düşümlerini tespit eder (Şekil 2-53). Küçük gerilimlere eşlik eden yüksek mertebedeki akımlar, küçük empedans gibi görünür; bu da mesafe koruma tarafından yanlış açmalara yol açar. Ağır yük koşullarına sahip, yani büyük güç aktarmalarının yapıldığı büyük şebekelerde, bu şekildeki güç salınımları, enerji iletimindeki kararlılığı bile tehlikeli boyutlarda riske sokabilir. Şekil 2-53 Güç salınımı Not Güç salınım fonksiyonu, sadece empedans başlatma ile birlikte çalışır ve dolayısıyla sadece bu başlatmanın da kullanıldığı durumlarda mevcuttur. Çalışma yöntemi poligon karakteristiğinin örneğinde gösterilmiştir. Analog olarak Daire-Karakteristiği için de geçerlidir (bu durumda poligon yerine uygun empedans dairesi görünür). Güç salınımları, 3-fazlı simetrik oluşumlardır. Bu yüzden, genel olarak belli bir dereceye kadar ölçülen değer simetrisi varsayılabilir. Sistemde güç salınımları, simetrik olmayan işlemler sırasında da, örneğin 2-fazlı kısadevreler sırasında veya 1-kutup ölü zamanlar sırasında olabilir. Bundan dolayı; 7SA6 ’daki güç salınım tespiti, üç ölçme sistemine dayalı yapılır. Yani, her faz için, bir ölçme sistemi mevcuttur. Bir güç salınımı tespit edilmiş olsa bile, ardından bir kısa-devrenin oluşu, etkilenen fazda güç salınımı bloklamanın hızla iptal edilmesini ve böylece mesafe korumanın doğru açma vermesini sağlar. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 131 Fonksiyonlar 2.3 Güç Salınımı Tespiti (Opsiyonel) Güç salınım tespiti için, empedans vektörlerinin değişim hızı ölçülür. Empedans vektörü, güç salınım poligonunun (bakınız Şekil 2-54) içine girdiğinde ve güç salınım tanınmasının diğer kriterleri yerine getirildiğinde, bildirim başarılı olur. Başlatma poligonu, etkinleştirilmiş bütün kademelerin X ve R değerleri için en büyük ayar değerlerinden oluşmuştur. Güç salınım kademesi başlatma poligonundan itibaren her yönde ZFark 5 Ω (veya IN = 1 A) veya 1 Ω ( IN = 5 A) bir minimum mesafeye sahiptir. Bir kısadevre durumunda (1), empedans vektörü aniden yük koşullarından bu başlatma poligonu içerisine girer. Ancak, güç salınımı durumunda, görünen empedans vektörü önce güç salınım poligonuna (PPOL) ve daha sonra başlatma poligonuna (APOL) girer (2). Empedans vektörünün başlatma poligonuna girmeden güç salınım poligonuna girip çıkması da mümkündür (3). Empedans vektörü güç salınım poligonunu baştan başa kat etmesi durumunda, koruma rölesinden görünen şebeke bölümlerinde senkronizasyon tamamen kaybolmuş olacağından(4): Enerji transferi de kararsız olacaktır. Şekil 2-54 Güç salınım tespitinin başlatma karakteristiği, poligonal karakteristik için 3 empedans vektörünün değişim hızı 1/4-çevrim aralıklarıyla izlenir. 132 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.3 Güç Salınımı Tespiti (Opsiyonel) Şekil 2-55 Güç salınımı sırasında empedans vektörü Gezinge Sürekliliği ve Tekdüzelik Arızalar ile güç salınımı koşullarını birbirinden ayırt etmek için, empedans vektörünün değişim hızı çok önemlidir. Şekil 2-55 ’de bu gösterilmiştir. Güç salınımı sırasında, bir örnekten diğerine ölçülen empedans, R ve X’te dR(k) ve dX(k) olarak gösterilen açık bir değişime sahiptir. Bir örnekle diğeri arasında çok küçük fark olması, yani, |dR(k) – dR(k+1)| < Eşik, koşulunun sağlanmış olması önemlidir. Bir arıza başlatmasında ise, güç salınım fonksiyonunun başlatmasına sebep olmayacak çok hızlı bir değişim mevcuttur. Gezinge Kararlılığı Empedans vektörü, bir güç salınımı sırasında, eliptik eğrinin bir kararlı durum (sürekli) kararsızlığına karşılık gelen bir noktasından. empedans karakteristiği içerisine girer. Dolayısıyla güç salınım tespiti müsaadesi için bu bir ölçüttür. Şekil 2-56 ’da, kararlı durum kararsızlık bölgesi görülmektedir. Bu bölge 7SA6 ’da tespit edilir. Bununla cihaz elipsin merkezini hesaplar ve gerçek ölçülen X-Değerinin (Olması gereken-Değer) bundan küçük olup olmadığı kontrol edilerek yapılır. Şekil 2-56 Kalıcı durum kararsızlık bölgesi SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 133 Fonksiyonlar 2.3 Güç Salınımı Tespiti (Opsiyonel) Gezinge Simetrisi Güç salınımı bloklamanın başlatılmasını simetri denetiminin içine alınmasıyla, asimetrik bir şebeke arızasında güç salınımı bloklamanın engellenmesi toprak bağlantısız gerçekleşir. 1–kutuplu ölü zamanda da bir güç salınım tanınmasına ulaşmak için, simetri denetimi sadece yavaş güç salınımında olur. Güç salınımı kilitlemesi yavaş güç salınımlarında yani sadece simetrik işletme durumlarında veya 3–kutuplu kısa devrelerde izinlidir. Güç Salınımı Tespiti Bir kısa devre arızası esnasında güç salınım tespitinin sahte açma riski olmadan güç salınımı tespitinin kararlı ve güvenilir olarak yapılabilmesi için, çeşitli ölçme kriterlerinin mantıksal bir birleşimi kullanılır. Şekil 2-57 Güç salınım tespiti için mantık şeması Şekil 2-57 ’de güç salınımı fonksiyonu için basitleştirilmiş bir mantık şeması görülmektedir. Bu ölçümler, Şekil 2-57 ’de sadece bir fazın mantığı gösterilmiş olmasına rağmen faz başına esasına göre yapılır. Bir güç salınımı tespiti sinyalinin üretilmesinden önce, ölçülen empedansın, güç salınımı poligonu (PPOL) içerisinde olması gerekir. 134 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.3 Güç Salınımı Tespiti (Opsiyonel) Aşağıda 4 ölçüm kriteri listelenmiştir: Gezinge Sürekliliği Hesaplanan R ve X değerleri, sabit bir çizgi oluşturmalıdır. Bir ölçülen değerden diğerine bir atlama olmamalıdır. Bakınız Şekil 2-55. Gezinge Tekdüzeliği Empedans gezingesi, başlangıçta R-yönünü değiştirmemiş olmalıdır. Bakınız Şekil 2-55. Gezinge Simetrisi Yavaş güç salınımı uygulamalarında 3 fazın gezingesi, birbiriyle simetrik olmalıdır. Gezinge Kararlılığı Empedans gezingesi bir güç salınımı sırasında güç salınımı poligonu (PPOL) içerisine girdiğinde, sistem, kalıcı durum kararsızlık bölgesi içerisinde olmalıdır. Şekil 2-56 ’da, kalıcı durum kararsızlık bölgesi, dairenin alt yarısına karşılık gelmektedir. Bir güç salınımı kilitleme sinyalinin üretilmesi için tüm bu koşullar sağlanmış olmalıdır. Bir kez güç salınımı bloklama koşulları sağlandığında, empedans vektörü güç salınım poligonunu (PPOL) terk edinceye kadar fonksiyon sürekli başlatma durumunda kalır. Bu durum, ilgili fazda arıza olmadığı sürece geçerlidir. Gezingede bir atlama tespit edildiğinde veya simetri bozulduğunda, güç salınım bloklaması kendiliğinden resetlenir. Güç salınımı tespiti, bir ikili giriş üzerinden bloklanabilir. Güç Salınımı Bloklama Güç salınımı bloklama, mesafe korumayı etkiler. Eğer en az bir fazda güç salınımı kriterleri sağlanmışsa, güç salınımı bloklama fonksiyonu ile ilgili aşağıdaki tepkiler alınabilir (şu adreste ayarlanabilir, Adres 2002 G/S Çal. Modu): • Bütün kademeler için Açma komutu bloklaması (Tüm kad. BLKdi): Mesafe korumanın açma komutu güç salınımında bütün kademeler için bloklanır. • Sadece birinci kademenin Açma komutunun bloklanması (Z1/Z1B BLKdi): Bir güç salınımı sırasında, sadece birinci kademenin (Z1) ve aşırı menzil kademesinin (Z1B) açma komutu bloklanır. Diğer kademelerdeki arızalarda, ilgili kademe zamanlarında açma verilir. • Sadece daha yüksek kademelerin Açma komutunun bloklaması (Z2 - Z5 BLKdi): Bir güç salınımı sırasında, daha yüksek kademelerin (Z2’den Z5’e kadar kademeler) Açma komutu bloklanır. Sadece birinci kademedeki ve aşırı menzil kademesindeki (Z1 ve Z1B) bir başlatma Açma komutunu yürütebilir. • Sadece ilk iki kademenin Açma komutunun bloklanması (Z1,Z1B,Z2 BLKdi): Bir güç salınımı sırasında, birinci ve ikinci kademenin (Z1 ve Z2) ve aşırı menzil kademesinin (Z1B) açma komutu bloklanır. Z3’ten Z5’e kadar daha yüksek kademelerin bir başlatması bir tetiklemeye devam eder. Mesafe korumasına güç salınımı bloklamasının etkisi ayarlanabilir bir zaman için uzatılır (Adres 2007 Açma GEC. G/S). Böylece, bir güç salınımı sırasında olabilecek geçici durumlar (örneğin anahtarlama işlemleri) ve bunun sebep olacağı ölçülen büyüklüklerde bir atlama telafi edilmiş olur. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 135 Fonksiyonlar 2.3 Güç Salınımı Tespiti (Opsiyonel) Şekil 2-58 Güç salınım fonksiyonu bloklama mantığı Güç salınımı tespit edildiğinde, sadece başlatmalar nedeniyle fazlarda açma komutları bloklanır. Yine, güç salınımı tespitinde, alınan önlemler, bütün fazlar için uygulanır. Empedans vektörü, güç salınım bölgesi PPOL içerisinde olduğu sürece etkindir. Eğer ilgili empedans vektöründe ani bir değişim olmuşsa, artık güç salınım ölçütü karşılanmaz, yani başlatma resetlenir. No 4160 “>G/S BLK“ ile, bir ikili giriş üzerinden güç salınım tespitini kilitlemek mümkündür. Şekil 2-59'da gösterilen mantık diğer tüm kademeler için de geçerlidir. Şekil 2-59 136 Kademe Z1 için güç salınım fonksiyonu bloklama mantığı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.3 Güç Salınımı Tespiti (Opsiyonel) Güç Salınımı Açma Kararsız bir güç salınımı durumunda açma istenirse Parametre GüçSalınım açma = EVET olarak ayarlanır. Eğer güç salınımı koşulları sağlanmışsa, mesafe koruma tarafından açma verilmesini önlemek için, ilk olarak, güç salınımı kilitleme için biçimlendirilmiş programa göre mesafe korumanın açma komutu bloklanır. Güç salınım tespiti ile tanılanan empedans vektörü, güç salınım poligonu PPOL’u terk ettiğinde, vektörün R bileşeninin işaretinin başlatma poligonuna girdiği noktadaki işaretle aynı olup olmadığı kontrol edilir. Eğer aynı ise, güç salınım süreci kararlı duruma dönme eğilimindedir. Aksi takdirde, vektör güç salınım karakteristiğini bir baştan diğer başa kat etmiş demektir (senkronizasyon kaybı, Durum (4) Şekil 2-54). Kararlı güç iletimi artık mümkün olmaz. Cihaz, buna ilişkin (No 4163 “G/S Kararsız“), bir ihbar verir, Adres 2006 GüçSalınım açma parametresi HAYIR olarak ayarlanmışsa. Bu ihbar No 4163 “G/S Kararsız“ yaklaşık 50 ms süreli bir impulstur ve bir çıkış rölesi veya CFC-Bağlantıları üzerinden işlem görebilir, örneğin bir çevrim sayıcı veya impuls sayıcı için kullanılabilir. Kararsız durum tespit edilir edilmez cihaz bir 3-kutup açma komutu verir ve böylece iki sistem bölümünü birbirinden yalıtarak bu iki sistem arasındaki kararsız güç iletimini önlemiş olur. Ayrıca, bir güç salınımı açma ihbarı verilir. Bildirim No 4177 “G/S Kararsız 2“ o anda durdurulur, eğer empedans vektörü orjin yoluyla giden poligon yarısında geçerse. Bu doğrunun açısı poligonun eğim açısına karşılık gelir (Adres 1211 Mesafe Açısı). Kural olarak bu doğru hat doğrusuyla özdeştir. Bu bildirim aynı zamanda yaklaşık 50 ms uzunluğundadır, bir çıkış rölesi veya CFC-Bağlantıları üzerinden işlem görebilir, ancak bir açmayı yürütemez. Güç salınım fonksiyonunun çalışma bölgesi, mesafe korumanın ayarlarına bağlı olduğu için; mesafe koruma etkinse, ancak o zaman güç salınım açma etkin olabilir. 2.3.2 Ayar Notları Güç salınım fonksiyonu, ancak cihaz fonksiyonlarının kapsamının biçimlendirilmesi sırasında Güç Salınımı = Etkin olarak ayarlanmışsa etkindir (Adres 120). Güç Salınımı için başka bir parametre ayarına gerek duyulmaz. Olası dört program, Adres 2002 G/S Çal. Modu ’nda ayarlanabilir, Altbölüm 2.3 ’te açıklandığı gibi,: Tüm kad. BLKdi, Z1/Z1B BLKdi, Z2 - Z5 BLKdi veya Z1,Z1B,Z2 BLKdi. İlave olarak; kararsız salınımlar için açma fonksiyonu (kademesiz açma, senkronizasyon kaybı) istenirse, GüçSalınım açma (Adres 2006) ayarı EVET yapılarak devreye alınabilir (Olağan ayar HAYIR). Güç salınım açma durumunda güç salınım kilitleme anlamlı olarak G/S Çal. Modu = Tüm kad. BLKdi olarak ayarlanmalıdır, böylece mesafe koruma tarafından vaktinden önce bir açma verilmesi önlenir. Bir güç salınım kilitlemeyi takiben, güç salınımı kilitlemenin en az etkin olacağı süre, yani açma gecikmesi 2007 no’lu Açma GEC. G/S adresinde ayarlanabilir. Not Uygun güç salınımı tespitini en elverişsiz koşullar altında da güvenli ayarlamak için, yönsüz bir mesafe kademesinin ayarı önerilir. Diğer bütün kademeleri içine almalıdır. Öncelikle kademe Z5 kullanılır. Z5 ’de hiçbir başlatma olmayacaksa, gecikme zamanı T5 sonsuz ayarlanabilir. Kapatılan kademeler arasındaki mesafe kritik değil ve sıfır olabilir. Ayar negatif X5-Yönünde, pozitif X5-Yönündeki değerin yaklaşık % 50 sinden daha küçük olmamalıdır, yani Adres 1346 = 50% Adres 1343. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 137 Fonksiyonlar 2.3 Güç Salınımı Tespiti (Opsiyonel) 2.3.3 Adr. Ayarlar Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 2002 G/S Çal. Modu Tüm kad. BLKdi Z1/Z1B BLKdi Z2 - Z5 BLKdi Z1,Z1B,Z2 BLKdi Tüm kad. BLKdi Güç Salinimi Çalisma modu 2006 GüçSalinim açma HAYIR EVET HAYIR Güç salinimi açma 2007 Açma GEC. G/S 0.08 .. 5.00 sn; 0 0.08 sn Güç Salinimi Blk sonrasi açma gecikmesi 2.3.4 Bilgi Listesi Nr. 4160 Bilgi >G/S BLK Bilgi Tipi EM Açıklamalar >Güç Salinimi tespiti BLOKLAMA 4163 G/S Kararsiz AM Güç Salinimi kararsiz 4164 Güç Salinimi AM Güç Salinimi tespit edildi 4166 G/S AÇMA AM Güç Salinimi AÇMA komutu 4167 Güç Salinimi L1 AM Güç Salinimi tespit edildi faz L1 4168 Güç Salinimi L2 AM Güç Salinimi tespit edildi faz L2 4169 Güç Salinimi L3 AM Güç Salinimi tespit edildi faz L3 4177 G/S Kararsiz 2 AM Güç Salinimi kararsiz 2 138 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.4 Koruma Veri Arayüzleri ve Haberleşme Topolojisi (Opsiyonel) 2.4 Koruma Veri Arayüzleri ve Haberleşme Topolojisi (Opsiyonel) % 100 ani korumayı sağlamak için bir sinyalleşme koruma tertibinin kullanıldığı hatlarda (Bölüm 2.6), cihazlar arasında veri iletimi için sayısal iletişim kanalları kullanılabilir. Koruma verilerine ilave olarak, diğer veriler de iletilebilir ve böylelikle hat uçlarında bu veriler kullanılabilir. Bu veriler, eşzamanlama ve topoloji verileri, karşıdan açtırma sinyalleri, karşıya gönderilen ihbar sinyalleri ve ölçülen değerlerdir. Koruma verileri iletişim sisteminin topolojisi, korunan teçhizatın uçlarında bulunan cihazlar ile bu cihazların koruma verileri arayüzlerine tahsis edilen iletişim kanallarından oluşmuştur. 2.4.1 Çalışma Yöntemi Koruma Verileri Topolojisi İki uçlu standart bir hat düzeninde, her bir cihaz için bir koruma verileri arayüzüne gerek duyulur. Koruma verileri arayüzü, kısaca WS 1 simgesiyle gösterilmiştir ( bakınız Şekil 2-60). İlgili koruma verileri arayüzü, cihaz fonksiyonlarının kapsamının biçimlendirilmesi (bakınız Altbölüm 2.1.1) sırasında Etkin olarak ayarlanmış olmalıdır. İlave olarak, cihazlara indisler atanmalıdır (bakınız Altbölüm 2.4.2 paragraf “Koruma Verileri Topolojisi”). Şekil 2-60 Her biri bir koruma verileri arayüzüne (alıcı/verici) sahip iki 7SA6 cihazı ile iki uç için mesafe koruma Üç uçlu bir hatta, iki koruma verileri arayüzüne sahip en az bir 7SA522 cihazının olması gerekir. Bu sayede bir haberleşme zinciri oluşturulabilir. Cihazların sayısı (Adres 147 RÖLE SAYISI) korunan teçhizatın uç sayısına karşılık olmalıdır. Her bir uçta, sadece bir akım trafo setinin korunan teçhizatı sınırladığına dikkat edin. Örneğin; Şekil 2-61’da, korunan hat üç uca ve üç cihaza sahiptir, çünkü üç akım trafosu seti ile sınırlanmıştır. Haberleşme zinciri, 1 indisli cihazda koruma verileri arayüzü KA 1’den başlar, 3 indisli cihazda koruma arayüzü 2 ile devam eder, 3 indisli cihazdan KA 1 ’den 2 indisli cihazın KA 1 ile tamamlanır. Bu örnek, cihaz indislerinin haberleşme zincirinin tertibine uymasının gerekli olmadığını göstermektedir. Hangi koruma verileri arayüzünün hangi koruma verileri arayüzüne bağlı olduğu önemli değildir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 139 Fonksiyonlar 2.4 Koruma Veri Arayüzleri ve Haberleşme Topolojisi (Opsiyonel) Şekil 2-61 Üç uç için mesafe koruma, iki uçta 7SA6 cihazı ve bir uçta 7SA522 cihazı ile zincir topolojisi Haberleşme Araçları Haberleşme, doğrudan optik fiber bağlantılarla veya haberleşme ağları üzerinden yapılabilir. Hangi tür iletim aracının kullanılacağı, mesafeye ve mevcut haberleşme aracına bağlıdır. Kısa mesafeler için 512 kBit/s’lik bir iletim hızına sahip optik fiberler üzerinden doğrudan bağlantı mümkündür. Aksi takdirde iletişim dönüştürücülerinin kullanılması önerilir. Modem ve iletişim ağları üzerinden bir iletim de gerçekleştirilebilir. Koruma verileri iletişiminin tepki sürelerinin iletimin kalitesine bağlı olduğu ve iletim kalitesi düştükçe ve/veya veri iletiminin süresinin arttıkça bu tepki sürelerinin de uzayacağı dikkate alınmalıdır. Şekil 2-62’de, haberleşme bağlantıları için bazı örnekler verilmiştir Doğrudan bağlantı durumunda, iletim mesafesi, kullanılan optik fiberin tipine bağlıdır. Tablo 2-15 mevcut seçenekleri gösterir. Cihaza, farklı tip modüller takılabilir. Sipariş bilgileri için, Ek’te Donatılar altbölümüne bakın. Tablo 2-15 Doğrudan bağlantı üzerinden haberleşme Koruma verileri arayüzü için bağlantı modülleri, sipariş sürümüne bağlı 1) 2) 3) 140 Cihaz modülü Konnektör tipi Fiber tipi Optik dalga uzunluğu Müsaade edilen yol zayıflaması Mesafe, maksimum Zayıflama bileşeni gerekli FO51) ST Çok kipli 62,5/125 µm 820 nm 5 dB 1,5 km hayır FO61) ST Çok kipli 62,5/125 µm 820 nm 13 dB 3,5 km hayır FO17 2) LC Tek kipli 9/125 µm 1300 nm 10 dB 24 km hayır FO182) LC Tek kipli 9/125 µm 1300 nm 26 dB 60 km 25’ km den daha küçük uzaklıklarda3) FO192) LC Tek kipli 9/125 µm 1550 nm 26 dB 100 km 50 km’ den daha küçük uzaklıklarda3) Lazer sınıfı 1 EN 60825–1/-2’ye göre 62,5/125 µm’lik cam fiber kullanılarak Lazer sınıfı 1 EN 60825–1/-2’ye göre 9/125 µm’lik cam fiber kullanılarak Koruma verileri arayüzü iletişimi uzaklıklar üzerinden olursa, 25 km altında (FO18 de) ya da 50 km altında (FO19 da) bulunursa, gönderme gücü optik bir zayıflama bileşeni seti ile düşürülmelidir. Her iki zayıflama bileşeni de bir yan üzerine yerleştirilmelidir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.4 Koruma Veri Arayüzleri ve Haberleşme Topolojisi (Opsiyonel) Eğer bir haberleşme dönüştürücü kullanılacaksa, cihaz ve iletişim dönüştürücü, bir FO5 modülü ve optik fiberler üzerinden birbirlerine bağlanır. Dönüştürücü, iletişim şebekesine bağlantı için farklı arayüzler ile donatılmıştır. Sipariş bilgileri için, Ek’te Donatılar altbölümüne bakın. Şekil 2-62 Haberleşme Bağlantıları için Örnekler Not Farklı haberleşme bağlantılarının (Halka topolojisi için) artıklığı, haberleşme ağına bağlı cihazların sonuçta ayrılmalarını gerektirir. Örneğin, farklı haberleşme yolları, aynı çoklayıcı kart üzerinden yönlendirilmemelidir, çünkü çoklayıcı kart arızalandığında, artık kullanılacak başka bir bağlantı seçeneği bulunmaz. İşlevsel Ayrılma Telekoruma fonksiyonunu kullanan 3 cihaza kadar genel topoloji düzenlemesinde, cihazları tekrar parametrelemeye gerek olmadan, bir cihazı, örneğin bakım için, “Sinyalleşme koruma” koruma fonksiyonundan çıkarmak mümkündür. Sistemden ayrılmış cihaz (İşlevsel Ayrılma), artık sinyalleşme korumaya katılmaz, ancak hala karşı uçlara ihbarlar ve komutlar gönderebilir ve bunları alabilir (Bölüm 2.4.2 paragraf “Haberleşme Topolojisi”). Veri Bozunumu ve İletim Arızası Haberleşme, cihazlar tarafından sürekli izlenir. Karşıdan münferit arızalı veri metinlerinin alınması, eğer bunlar ara sıra oluyorsa bir risk oluşturmaz. Bunlar, veri bozunumunu algılayan cihazda tanınarak sayılır ve bir istatistik bilgisi olarak okunabilir. Eğer karşıdan birkaç arızalı veri mesajı alınmışsa veya hiç veri mesajı alınmıyorsa, bu bir Bozulma olarak dikkate alınır ve bir zaman gecikmesi 100 ms (varsayılan ayar, değiştirilebilir) aşılmıştır. Uygun bir ihbar verilir. Eğer sistem, (halka topolojisinde olduğu gibi) bir seçenek iletişim yolu sunmuyorsa, sinyalleşme koruma tertibi etkisiz kılınır. Veri iletimi yeniden düzgün şekilde çalışmaya başlayınca, cihaz otomatik olarak tekrar sinyalleşme koruma tertibine anahtarlanır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 141 Fonksiyonlar 2.4 Koruma Veri Arayüzleri ve Haberleşme Topolojisi (Opsiyonel) Haberleşme ağında, örneğin anahtarlama işlemleri sırasında meydana gelen iletim zamanı atlamaları, cihaz tarafından tanınır ve düzeltilir. En fazla 2 s sonra, sinyal iletim süreleri yeniden ölçülmeye başlanır. Eğer haberleşme (ayarlanabilir bir zaman periyodundan daha uzun bir süre) kalıcı olarak kesilmişse, bu, iletişimin bir iletim Arızası olarak değerlendirilir. Uygun bir ihbar verilir. Cihaz, veri bozunumunda olduğu gibi aynı tepkileri gösterir. 2.4.2 Ayar Notları Genel Koruma verileri arayüzleri, iletişim araçları ile cihazları birbirine bağlar. İletişim, cihazlar tarafından sürekli izlenir. Adres 4509 T-VERİBOZULMASI , bir arızalı veya kayıp veri mesajı ihbarı verilmesini tanımlar. Adres 4510 T-VERİ ARIZASI , bir iletim arızası ihbarı verilmesi için geçecek süreyi tanımlar. Koruma Verileri Arayüzü Koruma verileri arayüzü 1, Adres 4501 KA1 DURUMU da ON- veya OFF olarak devreye alınabilir veya devreden çıkarılabilir. Eğer OFF ayarlanmış ise, bu iletim arızası olarak varsayılır. Bir zincir topolojisi durumunda sinyalleşme koruma çalışmaya devam edemez. Adres 4502 BAGL.1SONA ERDI ’de, koruma verileri arayüzü 1 ile hangi iletim araçları üzerinden bağlantı kurulacağı seçilir. Aşağıdaki seçenekler mümkündür F.optik direkt, yani 512 kBit/s ile doğrudan fiber-optik kablo ile iletişim, Ha.Çev. 64 kB, yani 64 kBit/s ile iletişim dönüştürücüleri üzerinden (G703.1), Ha.Çev. 128 kB, yani 128 kBit/s iletişim dönüştürücüleri üzerinden (X.21, Bakır kablo), Ha.Çev. 512kB, yani 512 kBit/s iletişim dönüştürücüleri üzerinden (X.21). Farklı cihaz sürümlerine göre seçenekler değişiklik gösterebilir. Veriler, bir haberleşme yolunun her iki ucunda da aynı olmalıdır. Cihazlar, iletim sürelerini ölçer ve izler. Sapmalar, müsaade edilen aralıkta olduğu sürece düzeltilir. Müsaade edilen maksimum iletim süresi 4505 no’lu KA1 T-GEC. iletişim ortamının olağan ayarını aşmayacak şekilde seçilir. Bu ayar, ancak DIGSI’ nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Eğer çalışma sırasında bu süre aşılmışsa (örneğin farklı bir iletim biçimine anahtarlama yüzünden) “KA1 IltG alarm“ ihbarı verilir. Koruma verileri arayüzünün iletişiminde bir arıza tespit edilir edilmez, uzaktan sinyalleri resetlemek için 4511 no’lu Td Reset Uzak adresindeki süre başlatılır. Sadece karşı ucu arızalı olan cihazın iletişim arızası süresinin değerlendirildiğine dikkat edin. Böylece; bir haberleşme zincirini takip eden bütün cihazlar için aynı süre geçerlidir. Koruma Verileri Topolojisi İlk olarak; kendi haberleşme topolojinizi belirleyiniz: Yani ardışık cihaz numaraları tanımlayın. Bu numaralama, haberleşme topolojisini oluşturmanıza yarayan ve her bir mesafe koruma sistemi için (yani her bir korunan teçhizat için) 1’den başlayarak ardışık sıralanan Cihaz-İndisi dir. Mesafe koruma sistemi için; 1 indisli cihaz, her zaman mutlak-zamanlı ana cihazdır. Yani, birbirine bağlı bütün cihazların mutlak zaman yönetimi, bu cihazın mutlak zaman yönetimine bağlıdır. Sonuç olarak; bütün cihazların zaman bilgileri, her zaman karşılaştırılabilir. Cihaz indisi, mesafe koruma sistemi içerisinde (yani bir korunan teçhizat için) cihazların tek tek tanılanması için kullanılır. 142 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.4 Koruma Veri Arayüzleri ve Haberleşme Topolojisi (Opsiyonel) Ayrıca, her bir cihaza bir kimlik numarası verilmelidir (Cihaz-Kim). Kimlik numarası, haberleşme sistemi tarafından her bir cihazın tanılanması için kullanılır. Bu, 1 ile 65534 arasında bir rakam olmalı ve bu rakam, haberleşme sistemi içerisinde yalnız bir cihaz için kullanılmalıdır. Birkaç mesafe koruma sistemi arasında (böylece aynı zamanda birkaç korunan teçhizat için), aynı iletişim sistemi üzerinden bilgi değişimi yapılacağı için, kimlik numarası, haberleşme sistemi içerisinde cihazları tanılar. Olası haberleşme bağlantılarının ve mevcut arayüzlerin birbirine uygun olduğundan emin olun. Eğer cihazların tamamı iki koruma verileri arayüzü ile donatılmamışsa, sadece bir koruma arayüzüne sahip cihazlar, haberleşme zincirinin uçlarında olmalıdır. Farklı fiziksel arayüzler ve haberleşme bağlantıları ile çalışırken, her bir koruma verileri arayüzünün, tasarımlanan haberleşme bağlantısına uyduğundan emin olun. İki uçlu bir korunan teçhizat (örneğin bir hat) için 4701 no’lu RÖLE 1 ID ve 4702 no’lu RÖLE 2 ID adresleri, örneğin 1 no’lu cihaz için 1 2 no’lu cihaz için 2 olarak ayarlanır (Şekil 2-63). Cihazların indislerinin ve cihaz kimliklerinin, yukarıda bahsedildiği gibi, birbiriyle aynı olması zorunlu değildir. Şekil 2-63 İki uç için, iki cihazla mesafe koruma topolojisi -Örnek İkiden fazla uca sahip bir korunan teçhizat (ve dolayısıyla bu uçların karşılığı olan cihazlar) için; 4703 no’lu RÖLE 3 ID adresinde üçüncü uçta bulunan cihazın kimliği girilir. 3 cihazla, en fazla üç hat ucu mümkündür. Şekil 2-64 ’de, 3 cihazlı bir örnek verilmiştir. Koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında, mevcut uygulama durumu için gerekli cihaz sayısı, önceden 147 RÖLE SAYISI adresinde ayarlanmış olmalıdır. Bu adres altında biçimlendirilen cihaz sayısı kadar cihaz kimliği girilebilir. Ayar sırasında, bundan fazla cihaz kimliği önerilmez. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 143 Fonksiyonlar 2.4 Koruma Veri Arayüzleri ve Haberleşme Topolojisi (Opsiyonel) Şekil 2-64 Üç uç için, üç cihazla mesafe koruma topolojisi - Örnek Son olarak 4710 no’lu LOKAL RÖLE adresinde, gerçek lokal cihazın hangisi olduğu bildirilir. (Kullanılan ardışık numaralamaya göre) her bir cihaz için bir indis girilir. 1’den itibaren cihazların tamamının sayısı kadar her bir indis, bir defa kullanılmış olmalıdır, ancak iki defa kullanılamaz. Mesafe koruma sistemi için, mesafe koruma topolojisinin parametrelerinin aşağıdakileri karşıladığından kesinlikle emin olun: • Her bir cihaz indisi ancak bir kez kullanılabilir; • Her bir cihaz indisi, kesinlikle bir cihaz kimliğine atanmış olmalıdır; • Her bir cihaz indisi, bir kez bir lokal cihazın indisi olmalıdır; • 1 indisli cihaz, mutlak zaman yönetimi için kaynaktır (mutlak zaman ana cihazı). Koruma sisteminin başlatması sırasında, yukarıda listelenen koşullar kontrol edilir. Eğer bu koşullardan biri karşılanmamışsa, hiç bir koruma verisi iletilemez. Cihaz “Cih.Tab. Tu.siz“ (Cihaz tablosunda tutarsız sayılar mevcut) ihbarı verir. Cihazın Sistemden Ayrılması Cihaz 3484 no’lu “Çıkış” alma sinyali ile koruma topolojisinden kaldırılabilir. Bu durumda, diğer röleler, kendi koruma fonksiyonlarını üstlenmeyi sürdürürler. Eğer bir cihaz fonksiyonel olarak sistemden ayrılmışsa (İşlevsel Ayrılma), etkin koruma cihazı sayısı azalacaktır. Bu durumda, sinyalleşme koruma tertipleri, otomatik olarak 3 uçtan 2 uca anahtarlanır. Eğer karşı uç hiç mevcut değilse “MK KS Kn.Ar.“ ihbarı verilir. 144 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.4 Koruma Veri Arayüzleri ve Haberleşme Topolojisi (Opsiyonel) 2.4.3 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGSI’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 4501 KA1 DURUMU ON OFF ON Koruma arayüzü 1 durumu 4502 BAGL.1SONA ERDI F.optik direkt Ha.Çev. 64 kB Ha.Çev.128 kB Ha.Çev. 512kB F.optik direkt Baglanti 1 son bulmus 4505A KA1 T-GEC. 0.1 .. 30.0 ms 30.0 ms KA1: Maks. izin verilen gecikme zamani 4509 T-VERIBOZULMASI 0.05 .. 2.00 sn 0.10 sn Veri arizasi alarmi zaman gecikmesi 4510 T-VERI ARIZASI 0.0 .. 60.0 sn 6.0 sn Iletim arizasi alarmi zaman gecikmesi 4511 Td Reset Uzak 0.00 .. 300.00 sn; ∞ 0.00 sn Ilts. Ar. GEC. RESETLEME uzak sinyali 4701 RÖLE 1 ID 1 .. 65534 1 Röle 1 Kimlik Numarasi 4702 RÖLE 2 ID 1 .. 65534 2 Röle 2 Kimlik Numarasi 4703 RÖLE 3 ID 1 .. 65534 3 Röle 3 Kimlik Numarasi 4710 LOKAL RÖLE Röle 1 Röle 2 Röle 3 Röle 1 Lokal röle SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 145 Fonksiyonlar 2.4 Koruma Veri Arayüzleri ve Haberleşme Topolojisi (Opsiyonel) 2.4.4 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 3196 lkl. Testdurumu IE Lokal röle test durumunda 3215 Hatali Firmware AM Uyumsuz Firmware Sürümleri 3217 KA1 Veri alindi AM KA1: Kendi Verileri alindi 3227 >KA1 isik sönük EM >KA1: Gönderici devre disi 3229 KA1 VeriArizasi AM KA1: Arizali veri alma 3230 KA1 VeriArizasi AM KA1: Toplam alma arizasi 3233 Cih.Tab. Tu.siz AM Cihaz tablosu tutarsiz sayilara sahip 3234 Cih.Tab. EsitDg AM Cihaz tablolari esit degil 3235 Para. farkli AM Ortak parametreler arasindaki farklar 3236 KA1<->KA2 hata AM Gönderme ve alma için farkli KA 3239 KA1 IltG alarm AM KA1: Iletim gecikmesi çok yüksek 3243 KA1 ile WM KA1: Röle ID si ile baglandi 3457 Ring Topol. AM Sist. kapali ring topolojisi çalisiyor 3458 Zincir Topol. AM Sist. açik zincir topolojisi çalisiyor 3464 Topol. tamam AM Haberlesme topolojisi tamam 3475 Rö1 Ç.disi IE Röle 1 Ayrilma durumunda 3476 Rö2 Ç.disi IE Röle 2 Ayrilma durumunda 3477 Rö3 Ç.disi IE Röle 3 Ayrilma durumunda 3484 Çikis IE Ayrilma durumu lokal etkinlestirme 3487 Esit IDler' AM Grup içerisinde esit IDler' 3491 Röle1 Çevrimiçi AM Röle 1 Baglanma durumunda 3492 Röle2 Çevrimiçi AM Röle 2 Baglanma durumunda 3493 Röle3 Çevrimiçi AM Röle 3 Baglanma durumunda 146 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.5 Koruma Veri Arayüzleri üzerinden Uzak Sinyaller (Opsiyonel) 2.5 Koruma Veri Arayüzleri üzerinden Uzak Sinyaller (Opsiyonel) 2.5.1 Açıklama Cihazlar, uçlarından koruma görevleri için sağlanmış haberleşme hatları üzerinden, 28’e kadar her tip ikili bilginin bir cihazdan diğerine iletimine imkan verir. Bu 28 taneden dört adedi, koruma sinyalleri gibi yüksek öncelikle, yani çok hızlı olarak iletilir ve dolayısıyla 7SA6 ’nın haricinde üretilmiş harici koruma ve açma sinyallerinin iletimi için uygundur. Geriye kalan 24 adet bilgi, arka planda iletilir ve dolayısıyla yüksek hızda iletime gerek duyulmayan bilgilerin, örneğin bir istasyonda olan olaylara ilişkin bilgiler diğer istasyonlar için de yararlı ise bu tür bilgilerin iletimi için kullanılabilir. Bilgiler, cihaza ikili girişler üzerinden katılır ve diğer hat uçlarına da ikili çıkışlar üzerinden iletilir. Dahili kullanıcıtanımlı CFC mantığı, hem giriş (alma) hem de çıkış (gönderme) tarafında ve koruma ve izleme fonksiyonlarından sinyaller ve diğer bilgiler üzerinde mantıksal işlemlerin gerçekleştirilmesini sağlar. Kullanılacak ikili girişler ve çıkışlar, giriş ve çıkış fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında uygun şekilde atanmalıdır (SIPROTEC 4 Sistem Açıklamaları’na bakın). Dört adet yüksek öncelikli sinyal, cihaza “>Uzak Açma1“ ,“>Uzak Açma4“ ’e kadar ikili girişleri üzerinden katılır, diğer hat uçlarındaki cihazlara iletilir ve her bir alma tarafında “Uz. Aç.1 alindi“, “Uz. Aç.4 alindi“ ’ya kadar çıkış fonksiyonları ile bu sinyaller işlenebilir. Eğer doğrudan karşıdan açtırma için karşı istasyondan sinyaller kullanılacaksa, bunlar, gönderme tarafında, CFC yolu ile karşı tarafta uzaktan açtırmayı gerçekleştirecek fonksiyona “gönderme“ ve alma tarafında da, yine CFC yolu ile “>Ext. KAPALI ...“ giriş sinyallerine atanmış olmalıdır. Diğer 24 adet bilgi “>Uzak Sinyal 1“ , “>Uzak Sinyal 24“ e kadar ikili girişler üzerinden cihaza erişir ve alma tarafında “Uz.Siny.1alındı“ vb. altında bu sinyaller mevcuttur. İkili bilgilerin iletimi için, ayarlara gerek yoktur. Her bir cihaz, koruma verileri topolojisi eksik olmasına rağmen, kendisine katılan bilgileri korunan teçhizatın karşı uçlarındaki diğer tüm cihazlara gönderir. Seçim gerekli olduğunda; bu, uygun bir atama ile ve gerekirse alma ucunda bir bağlantı ile yapılmalıdır. Fonksiyonel olarak oturumu kapatılan her bir cihaz (İşlevsel Ayrılma), karşıdan sinyaller ve komutlar alabilir veya bunları yine karşıya gönderebilir. Topoloji tespit fonksiyonunun Cih x mevcut ihbarları, gönderen cihazların sinyallerinin hala mevcut olup olmadığını belirlemek için kullanılabilir. Eğer x cihazı etkin olarak iletişim topolojisine katılmış ve bu durum kararlı biçimde sürüyorsa, bu ihbarlar ancak o zaman gönderilir. Koruma verileri arayüzünün iletişiminde bir arıza tespit edilir edilmez, uzaktan sinyalleri resetlemek için 4511 no’lu Td Reset Uzak adresindeki süre başlatılır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 147 Fonksiyonlar 2.5 Koruma Veri Arayüzleri üzerinden Uzak Sinyaller (Opsiyonel) 2.5.2 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 3541 >Uzak Açma1 EM >Uzak Açma 1 sinyal girisi 3542 >Uzak Açma2 EM >Uzak Açma 2 sinyal girisi 3543 >Uzak Açma3 EM >Uzak Açma 3 sinyal girisi 3544 >Uzak Açma4 EM >Uzak Açma 4 sinyal girisi 3545 Uz. Aç.1 alindi AM Uzak Açma 1 alindi 3546 Uz. Aç.2 alindi AM Uzak Açma 2 alindi 3547 Uz. Aç.3 alindi AM Uzak Açma 3 alindi 3548 Uz. Aç.4 alindi AM Uzak Açma 4 alindi 3549 >Uzak Sinyal 1 EM >Uzak Sinyal 1 girisi 3550 >Uzak Sinyal 2 EM >Uzak Sinyal 2 girisi 3551 >Uzak Sinyal 3 EM >Uzak Sinyal 3 girisi 3552 >Uzak Sinyal 4 EM >Uzak Sinyal 4 girisi 3553 >Uzak Sinyal 5 EM >Uzak Sinyal 5 girisi 3554 >Uzak Sinyal 6 EM >Uzak Sinyal 6 girisi 3555 >Uzak Sinyal 7 EM >Uzak Sinyal 7 girisi 3556 >Uzak Sinyal 8 EM >Uzak Sinyal 8 girisi 3557 >Uzak Sinyal 9 EM >Uzak Sinyal 9 girisi 3558 >Uzak Sinyal 10 EM >Uzak Sinyal 10 girisi 3559 >Uzak Sinyal 11 EM >Uzak Sinyal 11 girisi 3560 >Uzak Sinyal 12 EM >Uzak Sinyal 12 girisi 3561 >Uzak Sinyal 13 EM >Uzak Sinyal 13 girisi 3562 >Uzak Sinyal 14 EM >Uzak Sinyal 14 girisi 3563 >Uzak Sinyal 15 EM >Uzak Sinyal 15 girisi 3564 >Uzak Sinyal 16 EM >Uzak Sinyal 16 girisi 3565 >Uzak Sinyal 17 EM >Uzak Sinyal 17 girisi 3566 >Uzak Sinyal 18 EM >Uzak Sinyal 18 girisi 3567 >Uzak Sinyal 19 EM >Uzak Sinyal 19 girisi 3568 >Uzak Sinyal 20 EM >Uzak Sinyal 20 girisi 3569 >Uzak Sinyal 21 EM >Uzak Sinyal 21 girisi 3570 >Uzak Sinyal 22 EM >Uzak Sinyal 22 girisi 3571 >Uzak Sinyal 23 EM >Uzak Sinyal 23 girisi 3572 >Uzak Sinyal 24 EM >Uzak Sinyal 24 girisi 3573 Uz.Siny.1alindi AM Uzak sinyal 1 alindi 3574 Uz.Siny.2alindi AM Uzak sinyal 2 alindi 3575 Uz.Siny.3alindi AM Uzak sinyal 3 alindi 3576 Uz.Siny.4alindi AM Uzak sinyal 4 alindi 3577 Uz.Siny.5alindi AM Uzak sinyal 5 alindi 3578 Uz.Siny.6alindi AM Uzak sinyal 6 alindi 3579 Uz.Siny.7alindi AM Uzak sinyal 7 alindi 3580 Uz.Siny.8alindi AM Uzak sinyal 8 alindi 3581 Uz.Siny.9alindi AM Uzak sinyal 9 alindi 3582 Uz.Siny10alindi AM Uzak sinyal 10 alindi 3583 Uz.Siny11alindi AM Uzak sinyal 11 alindi 3584 Uz.Siny12alindi AM Uzak sinyal 12 alindi 148 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.5 Koruma Veri Arayüzleri üzerinden Uzak Sinyaller (Opsiyonel) No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 3585 Uz.Siny13alindi AM Uzak sinyal 13 alindi 3586 Uz.Siny14alindi AM Uzak sinyal 14 alindi 3587 Uz.Siny15alindi AM Uzak sinyal 15 alindi 3588 Uz.Siny16alindi AM Uzak sinyal 16 alindi 3589 Uz.Siny17alindi AM Uzak sinyal 17 alindi 3590 Uz.Siny18alindi AM Uzak sinyal 18 alindi 3591 Uz.Siny19alindi AM Uzak sinyal 19 alindi 3592 Uz.Siny20alindi AM Uzak sinyal 20 alindi 3593 Uz.Siny21alindi AM Uzak sinyal 21 alindi 3594 Uz.Siny22alindi AM Uzak sinyal 22 alindi 3595 Uz.Siny23alindi AM Uzak sinyal 23 alindi 3596 Uz.Siny24alindi AM Uzak sinyal 24 alindi SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 149 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 2.6.1 Genel Koruma sinyalleşmesinin amacı Korunan hatta mesafe korumanın birinci kademesi dışında meydana gelen arızalar, cihaz tarafından, seçici olarak ancak bir gecikme süresi sonrası temizlenebilir. Ayrıca, en küçük duyarlı mesafe ayarından daha kısa hat bölümlerinde de yine arızalar seçici olarak ani temizlenemez. % 100 hat uzunluğunda bütün arızalar için gecikmesiz seçici açmayı gerçekleştirmek için, mesafe koruma, sinyal iletim tertipleri vasıtasıyla karşı hat ucu ile bilgi alışverişinde bulunabilir ve bu bilgileri işleyebilir. Bu amaçla; cihaz, sinyal gönderme çıkışlarına ve sinyal alma girişlerine ve bunlara eşlik eden mantık fonksiyonlarına sahiptir. Bu, alma ve gönderme kontakları kullanarak klasik bir yöntemle yapılabilir. Bir seçenek olarak; sinyal iletimi için sayısal iletişim hatları kullanılabilir (sipariş seçeneği). İletim Modları Düşük menzil ve aşırı menzil tertipleri arasında bir ayrım yapılır. Düşük menzil tertiplerinde koruma, normal zaman koordinasyonuna uygun bir karakteristikle ayarlanır. Eğer birinci kademede bir açma komutu verilmişse, bir iletim kanalı üzerinden diğer hat ucu da bu bilgiyi alır. Karşı uçta, alınan sinyal, ya Z1B aşırı menzil kademesini etkinleştirerek ya da doğrudan bir açtırma komutu ile bir açma başlatır. 7SA6 şunlara müsaade eder: • PUTT (Başlatma) • Kademe Hızlandırmalı Müsaadeli Düşük Menzil Karşıdan Açtırma Z1B (doğrultulmuş) • Doğrudan (Düşük Menzil) Karşıdan Açtırma Aşırı menzil tertiplerinde, koruma, başlangıçta hızlı bir aşırı menzil kademesi ile başlatma alır. Karşı uç da aşırı menzil kademesi içerisinde bir başlatma almışsa, ancak o zaman bu kademe bir açmayı başlatabilir. Bir müsaade (kilit çözme) sinyali veya bir kilit sinyali iletilebilir. Aşağıdaki tertipler arasında bir ayrım yapılır: Müsaadeli tertipler: • Z1B aşırı menzil kademesi ile sinyal koruma karşılaştırma • Yön karşılaştırması • Z1B aşırı menzil kademesi ile kilit çözme Bloklamalı tertip: • Z1B aşırı menzil kademesi ile bloklama Pilot kablo üzerinden tertipler: • Pilot Kablo Karşılaştırması, • Ters Kilitleme Mesafe korumanın kademeleri bağımsız olarak çalıştıkları için, Z1 kademesinde bir müsaade veya kilitleme sinyali olmaksızın ani açma her zaman mümkündür. Eğer Z1 kademesinde hızlı açma istenmiyorsa (örneğin çok kısa hatlar için), bu durumda Z1 kademesi açması T1 ile geciktirilmelidir. 150 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi İletim Kanalları Özellikle kısa hatlarda kullanılan pilot kablo karşılaştırması, hat uçları arasında bilgi değişimini dc akımla bir pilot kablo (pilot kablo veya kontrol kablosu) üzerinden sağlar. Aynı şekilde ters kilitleme tertibi de dc kontrol sinyalleri ile çalışır. Sinyal iletimi için, her yön için bir kanala gerek duyulur. Bu amaçla, örneğin doğrudan fiber optik bağlantılar veya pilot kablolar, kuranportör cihazı (güç hattı taşıyıcı) veya mikrodalga radyo bağlantıları üzerinden ses frekansı kiplemeli yüksek frekans kanalları kullanılabilir. Eğer cihaz opsiyonel bir koruma verileri arayüzü ile donatılmışsa, bu durumda sinyal iletimi için sayısal haberleşme kullanılabilir. Örneğin: Fiber optik kablolar, haberleşme ağları veya özel hatlardır. Bu tür bir iletim için, aşağıdaki sinyal tertipleri kullanılabilir: • Kademe Hızlandırmalı Müsaadeli Düşük Menzil Karşıdan Açtırma Z1B (PUTT) • Sinyal koruma karşılaştırma (Z1B aşırı menzil kademesi ile) 7SA6 aynı zamanda faz-seçicili sinyal iletimine de imkan verir. Bu, sistemde farklı hatlarda iki bir fazlı arıza olsa bile, 1-kutup otomatik tekrar kapamanın yapılabilmesine imkan verir. Sayısal koruma verileri arayüzü kullanıldığında, sinyal iletimi her zaman faz-ayrımlı yapılır. Sinyal iletim tertipleri, üç uçlu hatlar (saplama fiderler) için de uygundur. Bu durumda, üç hat ucunun her birinden diğer iki uca her iki yönde sinyal iletilir. Üç uçlu hat uygulamalarında faz-ayrımlı iletim, ancak sayısal iletişim kanalları kullanılmışsa mümkündür. İletim kanalı arızalarında, koruma sinyalleşmesi ek fonksiyonu, klasik zaman koordinasyonlu mesafe korumaya etki etmeksizin kilitlenebilir. Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonundan (Z1B kademesini etkinleştirme) veya harici bir tekrar kapama cihazı ile “>OTK kad.Etkinl“ ikili girişi üzerinden ölçme menzili denetimi sağlanabilir. Klasik sinyal iletim tertipleri ile, arıza, bir ikili giriş ile ihbar edilir; sayısal iletişimle, arıza, koruma cihazı tarafından otomatik olarak tespit edilir. 2.6.2 Çalışma Yöntemi Etkinleştirme ve Etkisiz Kılma Koruma sinyalleşmesi fonksiyonu 2101 no’lu KS MK FONKS., parametresi yoluyla veya sistem arayüzü ile (eğer mevcutsa) ya da ikili giriş üzerinden (eğer atanmışsa) devreye alınabilir veya devreden çıkarılabilir. Anahtarlanmış durum, dahili olarak saklanır ( bakınız Şekil 2-65) ve yardımcı besleme kaybına karşı korunur. Ancak daha önce devreden çıkarıldığı kaynaktan yeniden devreye alınabilir. Etkin olması için, her üç anahtarlama kaynağının fonksiyonunun devreye sokulmuş olması gerekir. Şekil 2-65 Sinyal iletim mantığının etkinleştirilmesi ve etkisiz kılınması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 151 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 2.6.3 PUTT (Başlatma) Aşağıdaki yordam, klasik iletim araçları için uygundur. Çalışma Prensibi Şekil 2-66 PUTT tertibinin fonksiyon şeması görülmektedir. Z1 kademesi içerisinde bir arıza durumunda, açma sinyali karşı hat ucuna gönderilir. Karşı uçtaki cihaz, koruma fonksiyonunun başlatma almış olması koşuluyla, alınan sinyal ile birlikte bir açma başlatır. Her iki hat ucundaki cihazların başlatma zamanları arasındaki farkı telafi etmek için için, gönderme sinyali TS süresi kadar (2103 no’lu Gönd. Uzatımı adresinde ayarlanabilir), uzatılabilir. Mesafe korumanın birinci kademesi , yaklaşık olarak hattın % 85’ini görecek şekilde ayarlanır. Üç uçlu hatlarda, Z1 kademesi menzili, en kısa hat bölümünün % 85’ine, ancak en az saplama noktasının ötesine ayarlanır. Bu çalışma modunda, sinyalleşme koruma tertibi için Z1B aşırı menzil kademesi önemsizdir. Bununla birlikte; bu kademe otomatik tekrar kapama fonksiyonu tarafından kontrol edilebilir (ayrıca bakınız Bölüm 2.14). Şekil 2-66 Başlatma üzerinden müsaadeli düşük menzil karşıdan açtırmanın fonksiyon şeması Çalışma Sırası Müsaadeli karşıdan açtırma, sadece “İleri ”-yön arızalarında çalışır. Dolayısıyla, birinci kademe Z1 1301 no’lu Çal. modu Z1 adresinde kesinlikle İleri olarak ayarlanmalıdır, ayrıca Altbölüm 2.2.1 ’de “Z1’den Z5’e kadar Bağımsız Kademeler” paragrafına bakın. İki uçlu hatlarda, sinyal iletimi faz-ayrımlı olabilir. Bu durumda; gönderme ve alma devreleri, her faz için ayrı ayrı oluşturulur. Üç uçlu hatlarda, gönderme sinyali, diğer her iki hat ucuna da gönderilir. Alma sinyalleri, o zaman bir mantıksal VEYA geçiti ile birleştirilir. Parametre Hat tipi (Adres 2102) ile cihaza bir veya iki karşı hat ucu olduğunu bildirir. Eğer mesafe koruma başlatma alamayacak şekilde bir hat ucunda zayıf besleme mevcutsa veya hiç besleme yoksa, kesici yine açtırılabilir. Bu “Zayıf Besleme Açma” fonksiyonu için, Bölüm 2.9.2 ’e bakın. 152 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Şekil 2-67 Başlatma ile müsaadeli düşük menzil karşıdan açtırma (PUTT) tertibinin mantık şeması (bir hat ucu için) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 153 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 2.6.4 Kademe Hızlandırmalı Müsaadeli Düşük Menzil Karşıdan açtırma (PUTT) Aşağıdaki prosedür, klasik ve sayısal iletim araçlarının her ikisi için de uygundur. Prensip Şekil 2-68 ’da, bu müsaadeli düşük menzil karşıdan açtırma tertibi için kademe hızlandırmalı çalışma tertibinin fonksiyon şeması görülmektedir. Z1 kademesi içerisinde bir arıza durumunda, açma sinyali karşı hat ucuna gönderilir. Karşı uçtaki cihaz, ayarlanan yönde Z1B kademesi içerisinde başlatma almışsa, alınan sinyal ile birlikte bir açma başlatır. Her iki hat ucundaki cihazların başlatma zamanları arasındaki farkı denkleştirmek için, gönderme sinyali TS süresi kadar (2103 no’lu Gönd. Uzatımı adresinde ayarlanabilir), uzatılabilir. Mesafe korumanın birinci kademe menzili, yaklaşık olarak hattın % 85’ini ve aşırı menzil kademe menzili de karşı istasyonun ötesini (yaklaşık olarak korunan hattın % 120’sini) görecek şekilde ayarlanır. Üç uçlu hatlarda, Z1 kademesi menzili, en kısa hat bölümünün % 85’ine, ancak en az saplama noktasının ötesine ayarlanır. Bu esnada Z1’in diğer iki hat ucundan biri üzerinden dışarıya iletilmemesine dikkat edilmelidir. Z1B, saplama noktası üzerinden ek besleme mümkün olsa bile, daha uzun hat bölümünün ötesine erişecek şekilde ayarlanmalıdır. Bu yordam için, (eğer mevcutsa) bir koruma verileri arayüzü üzerinden iletim önerilir. Bir koruma verileri arayüzü ile donatılmış koruma rölelerinde 121 no’lu KS Mesafe adresi KA ile SİNYAL ayarına müsaade eder. 2101 no’lu KS MK FONKS. adresinde, PUTT (Z1B) ayarlanabilir. Şekil 2-68 154 Z1B üzerinden müsaadeli düşük menzil karşıdan açtırma yönteminin fonksiyon şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Çalışma Sırası Müsaadeli karşıdan açtırma, sadece “ileri ”-yön arızalarında çalışır. Dolayısıyla, birinci kademe Z1 ve aşırı menzil kademesi Z1B mesafe korumada muhakkak İleri ayarlanmış olmalıdır (Adresler 1301 Çal. modu Z1 ve 1351 Çal. modu Z1B, bakınız Altbölüm 2.2.2 paragraf “Z1’den Z5’e kadar Bağımsız Kademeler” ve Z1B Denetimli Kademe). Şekil 2-69 Z1B kademesi kullanılarak müsaadeli düşük menzil karşıdan açtırma (PUTT) tertibinin mantık şeması (bir hat ucu için, klasik, koruma verileri arayüzü olmadan) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 155 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Şekil 2-70 156 Z1B kademesi kullanılarak müsaadeli düşük menzil karşıdan açtırma (PUTT) tertibinin mantık şeması (bir hat ucu için, koruma verileri arayüzü ile) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi İki uçlu hatlarda, sinyal iletimi faz-ayrımlı olabilir. Bu durumda; gönderme ve alma devreleri, her faz için ayrı ayrı oluşturulur. Üç uçlu hatlarda, gönderme sinyali, diğer her iki hat ucuna da gönderilir. Alma sinyalleri, o zaman bir mantıksal VEYA geçidi ile birleştirilir. Eğer KS Mesafe (Adres 121) parametresi KA ile SİNYAL ve RÖLE SAYISI (Adres 147) parametresi 3 röle olarak ayarlanmışsa; cihaza, iki karşı uç olduğu bildirilmiş olur. Varsayılan ayar 2 röle ’dir ve bir karşı hat ucuna karşılık olan seçenektir. Eğer sayısal koruma iletimi ve dolayısıyla koruma verileri arayüzü kullanılıyorsa, sinyaller, her zaman faz-seçicili olarak iletilir. Klasik iletimde Hat tipi (Adres 2102) parametresi üzerinden cihaza bir veya iki karşı hat ucu olduğunu bildirir. İletim kanalı arızalarında, dahili bir tekrar kapama cihazı ile 1. OTK -> Z1B parametresi ayarıyla ve harici bir tekrar kapama cihazı ile ikili giriş üzerinden “>OTK kad.Etkinl“ Z1B kademesi etkinleştirilebilir . Eğer mesafe koruma başlatma alamayacak şekilde bir hat ucunda zayıf besleme mevcutsa veya hiç besleme yoksa, kesici yine açtırılabilir. Bu “Zayıf Besleme Açma” Bölüm 2.9.2 ’de tarif edilmiştir. 2.6.5 Doğrudan Düşük Menzil Karşıdan Açtırma Aşağıdaki prosedür, klasik iletim araçları için uygundur. Prensip PUTT (başlatma) veya kademe hızlandırmalı PUTT’de olduğu gibi, Z1 kademesindeki bir arıza bir karşıdan açtırma sinyali olarak karşı hat ucuna iletilir. Karşı hat ucunda, alınan sinyal, başka bir sorgulamaya gerek duyulmaksızın (2202 no’lu Açma Zm. GEC.adresinde ayarlanabilir) Tv süresi kadar kısa bir güvenlik gecikmesi sonrası bir açmaya yol açar (Şekil 2-71). Her iki hat ucundaki cihazların başlatma zamanları arasındaki farkı denkleştirmek için, gönderme sinyali TS süresi kadar (2103 no’lu Gönd. Uzatımı adresinde ayarlanabilir), uzatılabilir. Mesafe korumanın birinci kademesi , yaklaşık olarak hattın % 85’ini görecek şekilde ayarlanır. Üç uçlu hatlarda, Z1 kademesi menzili, en kısa hat bölümünün % 85’ine, ancak en az saplama noktasının ötesine ayarlanır. Bu esnada Z1’in diğer iki hat ucundan biri üzerinden dışarıya iletilmemesine dikkat edilmelidir. Burada Z1B kademesinin kullanılmasına gerek yoktur. Burada Z1B kademesinin kullanılmasına gerek yoktur. Ancak; bu kademe, dahili otomatik tekrar kapama ile veya “>OTK kad.Etkinl“ ikili girişi üzerinden harici bir ölçütle etkinleştirilebilir. Kademe hızlandırmalı müsaadeli düşük menzil karşıdan açtırma ile karşılaştırıldığında bir üstünlüğü, bir hat ucunda bir besleme olmaması durumunda bile başka önlemlere gerek duyulmaksızın her iki hat ucunun da açtırılmasıdır. Ancak, bunun bir sakıncası, alma ucunda, açma sinyali için başka bir denetimin olmamasıdır. Doğrudan düşük menzil karşıdan açtırma, seçilebilir ayrı bir sinyalleşme koruma tertibi ayarı olarak mevcut değildir. Ancak sinyalleşme koruma fonksiyonunun müsaadeli düşük menzil karşıdan açtırma tertibi k (Adres 121 KS Mesafe = PUTT (Z1B) veya PUTT (Bas.)) ayarlanarak ve alma hat ucunda doğrudan harici açtırma için ikili girişler kullanılarak bu tertip gerçekleştirilir. Dolayısıyla, Altbölüm “PUTT prensibi” ndeki gönderme devresi uygulanır (Şekil 2-67). Alma devresi içinse “Harici açtırma” mantığı, Bölüm 2.10 ’da açıklandığı şekilde uygulanır. İki uçlu hatlarda, sinyal iletimi faz-ayrımlı olabilir. Bu durumda; gönderme ve alma devreleri, her faz için ayrı ayrı oluşturulur. Üç uçlu hatlarda, gönderme sinyali, diğer her iki hat ucuna da gönderilir. Alma sinyalleri, o zaman bir mantıksal VEYA geçidi ile birleştirilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 157 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Şekil 2-71 2.6.6 Doğrudan düşük menzil karşıdan açtırma tertibinin fonksiyon şeması Müsaadeli Aşırı Menzil Karşıdan Açtırma (POTT) Aşağıdaki prosedür, klasik ve sayısal iletim araçlarının her ikisi için de uygundur. Çalışma Prensibi Müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma modu, müsaadeli bir tertiptir. Karşı istasyonun ötesine ayarlanan Z1B kademesi belirleyicidir. Bu mod, aynı zamanda hat uzunluğunun % 85’i bir ayarın mümkün olmadığı ve dolayısıyla seçicili gecikmesiz bir açmanın yapılamayacağı aşırı kısa hatlarda da kullanılabilir. Sonuncu durumda, Z1 kademesi ile seçicisiz açmayı önlemek için, bu kademe T1 ile biraz geciktirilmelidir (Şekil 2-72). Eğer mesafe koruma Z1B kademesi içerisinde bir arıza tespit etmişse, karşı hat ucuna bir müsaade sinyali gönderir. Eğer mesafe koruma Z1B kademesi içerisinde bir arıza tespit etmişse, karşı hat ucuna bir müsaade sinyali gönderir. Dolayısıyla hızlı açma için bir önkoşul, arızanın her iki uçtan da ileri yönde, Z1B kademesi içerisinde görülmüş olmasıdır. Z1B aşırı menzil kademesi, karşı istasyonun ötesini görecek şekilde (yaklaşık olarak hattın % 120’sine) ayarlanır. Üç uçlu hatlarda Z1B, saplama noktası üzerinden ek besleme mümkün olsa bile, daha uzun hat bölümünün ötesine erişecek şekilde ayarlanmalıdır. 1. kademe, normal koordinasyona göre, hat uzunluğunun yaklaşık % 85’ine ayarlanır; üç uçlu hatlarda Z1 kademesinin menzili, en az saplama noktasının ötesini görmelidir. Gönderme sinyali TS süresi kadar uzatılabilir (ayarlanabilir, Adres 2103 Gönd. Uzatımı). Gönderme sinyalinin uzatımı, ancak koruma hızlı bir açma komutu vermişse etkindir. Bu, arıza bağımsız Z1 kademesi tarafından hızlı olarak temizlenmiş olsa bile, karşı hat ucundaki cihazın müsaade sinyalini almasını garanti eder. Z1B kademesi hariç diğer tüm kademelerde, korumanın sinyal iletiminden bağımsız, genel koordinasyon karakteristiğine göre, karşı hat ucundan müsaade sinyali alınmaksızın kendi kademe zamanları ile açma komutu verilir. Bu yordam için, (eğer mevcutsa) bir koruma verileri arayüzü üzerinden iletim önerilir. Bir koruma verileri arayüzü ile donatılmış koruma rölelerinde 121 no’lu KS Mesafe adresi KA ile SİNYAL ayarına müsaade eder. 2101 no’lu KS MK FONKS. adresinde, POTT (Z1B) ayarlanabilir. 158 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Şekil 2-72 Müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertibinin fonksiyon şeması Çalışma Sırası Müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma, sadece “ileri ”-Yön arızalarında çalışır. Dolayısıyla, ilk aşırı menzil kademesi Z1B kesinlikle İleri olarak ayarlanmalıdır (Adres 1351 Çal. modu Z1B, ayrıca bakınız Altbölüm 2.2.2 paragraf “Denetimli Kademe Z1B”). İki uçlu hatlarda, sinyal iletimi faz-ayrımlı olabilir. Bu durumda; gönderme ve alma devreleri, her faz için ayrı ayrı oluşturulur. Üç uçlu hatlarda, gönderme sinyali, diğer her iki hat ucuna da gönderilir. Bir dahili arıza sırasında her üç hat ucunun da bir müsaade sinyali göndermesi gerektiği için, alma sinyalleri, bu durumda mantıksal bir VE geçidi ile birleştirilir. Eğer KS Mesafe (Adres 121) parametresi KA ile SİNYAL ve RÖLE SAYISI (Adres 147) parametresi 3 röle olarak ayarlanmışsa; cihaza, iki karşı uç olduğu bildirilmiş olur. Olağan ayar 2 röle ’dir ve bir karşı hat ucuna karşılık olan seçenektir. Bir koruma verileri arayüzü ile donatılmış koruma rölelerinde, sinyal iletimi, her zaman faz ayrımlı olarak yapılır (Şekil 2-74). Eğer klasik iletim kullanılıyorsa Hat tipi (Adres 2102) parametresi cihaza bir veya iki karşı hat ucu olduğunu bildirir (Şekil 2-73). İletim kanalı arızalarında, dahili bir tekrar kapama cihazı ile 1. OTK -> Z1B parametresi ayarıyla ve harici bir tekrar kapama cihazı ile ikili giriş üzerinden “>OTK kad.Etkinl“ Z1B aşırı menzil kademesi etkinleştirilebilir. Harici arızaların temizlenmesinden kaynaklanan veya paralel hatlarda arızaların temizlenmesi sırasında arıza yönünün terslenmesinin sebep olacağı geçici rejimlerden kaynaklanan hatalı sinyaller “Geçici Kilitleme” ile etkisiz kılınır. Radyal/tek taraftan beslenen hatlarda, beslemesiz taraf başlatma alamayacağı için bir müsaade sinyali de üretemez. Bu durumda da müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertibi ile açmayı sağlamak için, cihaz özel önlemlere sahiptir. Bu “Zayıf-Besleme Fonksiyonu” (Eko fonksiyonu) için “Zayıf Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler” altbölümüne bakın. Cihaz bir arıza tanımaksızın karşı hat ucundan -üç uçlu hatlarda karşı uçlardan en az birinden- bir müsaade sinyali aldığında, eko fonksiyonu etkinleştirilir. Zayıf besleme veya sıfır besleme olan karşı hat ucundaki kesici de açtırılabilir. Bu “Zayıf Besleme Açma” fonksiyonu için, Bölüm 2.9.2 ’e bakın. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 159 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Şekil 2-73 160 Müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertibi (POTT) için mantık şeması (bir hat ucu için, klasik, koruma verileri arayüzü mevcut değil) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Şekil 2-74 Müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma (POTT) tertibi için mantık şeması (bir hat ucu için, koruma verileri arayüzü ile) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 161 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 2.6.7 Yön Karşılaştırmalı Başlatma Aşağıdaki prosedür, klasik iletim araçları için uygundur. Çalışma Prensibi Yön karşılaştırmalı başlatma müsaadeli bir tertiptir. Şekil 2-75 fonksiyon prensibini basitleştirilmiş olarak gösterir. Şekil 2-75 Yön karşılaştırmalı başlatma tertibinin fonksiyon şeması Eğer mesafe koruma ileri yönde başlatma almışsa, önce hattın karşı ucuna bir müsaade sinyali gönderir. Eğer karşı hat ucundan da bir müsaade sinyali alınmışsa, burada da hat yönünde bir arıza belirlenmesi şartıyla açma rölesine bir açma sinyali gönderilir. Dolayısıyla hızlı açma için bir önkoşul, arızanın her iki hat ucundan da ileri yönde tespit edilmiş olmasıdır. Mesafe kademeleri, yön karşılaştırmalı başlatmadan bağımsız olarak çalışır. Gönderme sinyali TS süresi kadar uzatılabilir (ayarlanabilir, Adres 2103 Gönd. Uzatımı). Gönderme sinyalinin uzatımı, ancak koruma hızlı bir açma komutu vermişse etkindir. Bu, arıza bağımsız Z1 kademesi tarafından hızlı olarak temizlenmiş olsa bile, karşı hat ucundaki cihazın müsaade sinyalini almasını garanti eder. 162 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Çalışma Sırası Şekil 2-76 ’te bir hat ucu için yön karşılaştırmalı başlatma tertibinin mantık şeması gösterilmiştir. İki uçlu hatlarda, sinyal iletimi faz-ayrımlı olabilir. Bu durumda; gönderme ve alma devreleri, her faz için ayrı ayrı oluşturulur. Üç uçlu hatlarda, gönderme sinyali, diğer her iki hat ucuna da gönderilir. Bir dahili arıza sırasında her üç hat ucunun da bir müsaade sinyali göndermesi gerektiği için, alma sinyalleri, bu durumda mantıksal bir VE geçidi ile birleştirilir. Parametre Hat tipi (Adres 2102) ile cihaza bir veya iki karşı hat ucu olduğunu bildirir. Harici arızaların temizlenmesinden kaynaklanan veya paralel hatlarda arızaların temizlenmesi sırasında arıza yönünün terslenmesinin sebep olacağı geçici rejimlerden kaynaklanan hatalı sinyaller “Geçici Bloklama” ile etkisiz kılınır. Radyal/tek taraftan beslenen hatlarda, beslemesiz taraf başlatma alamayacağı için bir müsaade sinyali de üretemez. Bu durumda da müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertibi ile açmayı sağlamak için, cihaz özel önlemlere sahiptir. Bu “Zayıf-Besleme Fonksiyonu” (eko fonksiyonu), cihaz arıza almaksızın karşı hat ucundan -üç uçlu hatlarda karşı uçlardan en az birinden- bir müsaade sinyali aldığında etkinleştirilir. Zayıf besleme veya sıfır besleme olan karşı hat ucundaki kesici de açtırılabilir. Bu “Zayıf Besleme Açma” fonksiyonu için, Bölüm 2.9.2 ’e bakın. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 163 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Şekil 2-76 164 Yön karşılaştırmalı başlatma tertibinin mantık şeması (bir hat ucu için) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 2.6.8 Yönlü Kilit Çözme Tertibi Aşağıdaki prosedür, klasik iletim araçları için uygundur. Prensip Kilit çözme yöntemi, müsaadeli bir tertiptir. Müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertibinden farkı, karşı hat ucundan müsaade sinyali alınmadığında da açmanın mümkün olmasıdır. Bundan dolayı; genellikle sinyal iletiminin kuranportör cihazı (PLC) (güç hattı taşıyıcı) kullanılarak korunan hat üzerinden yapılmasının gerekli olduğu çok uzun hatlarda, arıza yerinde iletilen sinyalin çok şiddetli zayıflamasından hatta kaybolmasından dolayı, karşı uçtan sağlıklı sinyal alınmasının artık garanti edilemeyeceği durumlarda kullanılır. Burada, özel bir kilit çözme mantığı devreye girer. Şekil 2-77 ’de, yönlü kilit çözme tertibinin fonksiyon şeması gösterilmiştir. Sinyal iletimi için 7SA6 ’nın verici çıkışı ile anahtarlanan iki sinyal frekansına gerek duyulur. Eğer kuranportör (güç hattı taşıyıcı) sistemi kanal izleme fonksiyonuna sahipse, o zaman f0 izleme frekansı fU çalışma frekansına (kilit çözme frekansı) anahtarlanır. Koruma, Z1B aşırı menzil kademesi içerisinde bir arıza tespit ettiğinde fUkilit çözme frekansının iletimini başlatır. Normal koşullarda veya Z1B dışındaki bir arıza sırasında, sadece f0 kilit frekansı iletilir. Eğer karşı uçtan kilit çözme frekansı alınmışsa, açma mantığına bir açma sinyali gönderilir. Dolayısıyla hızlı açma için bir önkoşul, arızanın her iki uçtan da ileri yönde, Z1B kademesi içerisinde görülmüş olmasıdır. Z1B aşırı menzil kademesi, karşı istasyonun ötesini görecek şekilde (yaklaşık olarak hattın % 120’sine) ayarlanır. Üç uçlu hatlarda Z1B, saplama noktası üzerinden ek besleme mümkün olsa bile, daha uzun hat bölümünün güvenli ötesine erişecek şekilde ayarlanmalıdır. 1. kademe, normal koordinasyona göre, hat uzunluğunun yaklaşık % 85’ine ayarlanır; üç uçlu hatlarda Z1 kademesinin menzili, en az saplama noktasının ötesini görmelidir. Gönderme sinyali TS süresi kadar uzatılabilir (ayarlanabilir, Adres 2103 Gönd. Uzatımı). Gönderme sinyalinin uzatımı, ancak koruma hızlı bir açma komutu vermişse etkindir. Bu, arıza bağımsız Z1 kademesi tarafından hızlı olarak temizlenmiş olsa bile, karşı hat ucundaki cihazın müsaade sinyalini almasını garanti eder. Şekil 2-77 Yönlü kilit çözme yöntemi fonksiyon diyagramı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 165 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Z1B kademesi hariç diğer tüm kademelerde, korumanın sinyal iletiminden bağımsız, genel koordinasyon karakteristiğine göre, karşı hat ucundan müsaade sinyali alınmaksızın kendi kademe zamanları ile açma komutu verilir. Çalışma Sırası Şekil 2-78 ’da, bir hat ucu için kilit çözme tertibinin mantık şeması verilmiştir. Kilit çözme tertibi, sadece “ileri”-yönde arızalar için çalışır. Dolayısıyla, mesafe korumanın aşırı menzil kademesi Z1B, İleri olarak ayarlanmalıdır: Adres 1351 Çal. modu Z1B, ayrıca; Altbölüm 2.2.1’de paragraf “Denetimli Kademe Z1B” ’ye bakınız. İki uçlu hatlarda, sinyal iletimi faz-ayrımlı olabilir. Bu durumda; gönderme ve alma devreleri, her faz için ayrı ayrı oluşturulur. Üç uçlu hatlarda, gönderme sinyali, diğer her iki hat ucuna da gönderilir. Bir dahili arıza sırasında her üç hat ucunun da bir müsaade sinyali göndermesi gerektiği için, alma sinyalleri, bu durumda mantıksal bir VE geçidi ile birleştirilir. Parametre Hat tipi (Adres 2102) ile cihaza bir veya iki karşı hat ucu olduğunu bildirir. Alma mantığından önce, esas olarak müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertibindekine karşılık olan bir kilit çözme mantığı eklenir, Şekil 2-79 de gösterildiği gibi. Eğer bir girişimden etkilenmeksizin bir kilit çözme sinyali alınmışsa, bir alma sinyali, örneğin “>MK KS BÇ Kn 1“ gözükür ve kilitleme sinyali, örneğin “>MK KS BÇ bl 1“ kaybolur. Dahili “Kilit çözme 1“ sinyali, alma mantığına gönderilir ve oradan, (diğer tüm koşullar sağlanmışsa) Z1B aşırı menzil kademesi açma müsaadesi başlatılır. Eğer korunan fiderdeki kısa-devrenin gönderilen sinyali çok zayıflatması veya geri yansıtması gibi sebeplerle iletilen sinyal karşı uca ulaşamamışsa, karşı uçtan ne kilit çözme sinyali, “>MK KS BÇ Kn 1“, ne de izleme sinyali “>MK KS BÇ bl 1“ alınır. Bu durumda, 20 ms kadar bir güvenlik gecikme süresi sonrası “Kilit çözme 1“ müsaade sinyali alma mantığına aktarılır. Ancak, bu müsaade, bir 100/100 ms zamanlayıcı kademesi ile 100 ms sonra iptal edilir. Eğer girişim sinyali tekrar kaybolmuşsa, iki alma sinyalinden biri, “>MK KS BÇ Kn 1“ veya “>MK KS BÇ bl 1“ yeniden gözükmüş olmalıdır. 100 ms sonra (100/100 ms zamanlayıcı kademesinin bırakma gecikmesi) yeniden normal duruma dönülür; yani “Kilit çözme L1“ sinyaline müsaade yolu tekrar sağlanır ve sonuçta normal müsaade yoluna dönülmüş olur. Eğer 10 s’den daha uzun bir süre içerisinde sinyallerden hiç birisi de alınmamışsa, “MK KS BÇ Arıza1“ ihbarı verilir. İletim kanalı arızalarında, (dahili veya harici) bir tekrar kapama cihazı ile, “>OTK kad.Etkinl“ ikili girişi üzerinden Z1B kademesi etkinleştirilebilir. Harici arızaların temizlenmesinden kaynaklanan veya paralel hatlarda arızaların temizlenmesi sırasında arıza yönünün terslenmesinin sebep olacağı geçici rejimlerden kaynaklanan hatalı sinyaller “Geçici Kilitleme” ile etkisiz kılınır. Radyal/tek taraftan beslenen hatlarda, beslemesiz taraf başlatma alamayacağı için bir müsaade sinyali de üretemez. Bu durumda da müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertibi ile açmayı sağlamak için, cihaz özel önlemlere sahiptir. Bu “Zayıf-Besleme Fonksiyonu” (Eko fonksiyonu) için “Zayıf Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler” altbölümüne bakın. Cihaz bir arıza tanımaksızın karşı hat ucundan -üç uçlu hatlarda karşı uçlardan en az birinden- bir müsaade sinyali aldığında, eko fonksiyonu etkinleştirilir. Zayıf besleme veya sıfır besleme olan karşı hat ucundaki kesici de açtırılabilir. Bu “Zayıf Besleme Açma” fonksiyonu için, Bölüm 2.9.2 ’e bakın. 166 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Şekil 2-78 Yönlü kilit çözme tertibinin Gönderme- ve Etkinleştirme Mantığı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 167 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Şekil 2-79 168 Kilit çözme mantığı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 2.6.9 Yönlü Bloklama Tertibi Aşağıdaki prosedür, klasik iletim araçları için uygundur. Çalışma Prensibi Bloklama tertibinde, iletim kanalı, bir hat ucundan diğerine bir kilit sinyali göndermek için kullanılır. Sinyal, arıza başlangıcının hemen sonrası doğrudan gönderilebilir, seçenek olarak, ancak mesafe koruma geri yönde bir arıza tespit etmişse sinyal gönderilir ( noktalı çizgi üzerinden atlama algılayıcısı Şekil2-80). Mesafe koruma ileri yönde bir arıza tespit eder etmez sinyal iletimi derhal durdurulur. Bu tertiple, karşı hat ucundan bir sinyal alınmasa bile açma mümkündür. Bundan dolayı; genellikle sinyal iletiminin kuranportör cihazı (PLC) (güç hattı taşıyıcı) kullanılarak korunan hat üzerinden yapılmasının gerekli olduğu çok uzun hatlarda, arıza yerinde iletilen sinyalin çok şiddetli zayıflamasından hatta kaybolmasından dolayı, karşı uçtan sağlıklı sinyal alınmasının artık garanti edilemeyeceği durumlarda kullanılır. Şekil 2-80 ’de, fonksiyon şeması gösterilmiştir. Eğer karşı uçtan bir kilitleme sinyali alınmamışsa, yaklaşık olarak hattın % 120’sine ayarlanan aşırı menzil kademesi Z1B içerisindeki arızalar açmaya sebep olur. Üç uçlu hatlarda Z1B, saplama noktası üzerinden ek besleme mümkün olsa bile, daha uzun hat bölümünün güvenli ötesine erişecek şekilde ayarlanmalıdır. Hattın her iki ucundaki cihazların başlatma zamanı gecikmelerindeki olası farklılıklar ve sinyal iletim zaman gecikmesi yüzünden, açma,TV süresi kadar uzatılabilir. Sinyal koşusu durumlarını önlemek için, gönderilen sinyal, bir kez başlatıldığında, ayarlanabilir TS süresi kadar uzatılabilir. Şekil 2-80 Bloklama tertibinin fonksiyon şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 169 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Çalışma Sırası Şekil 2-81 ’da, bir hat ucu için bloklama tertibinin mantık şeması görülmektedir. Aşırı menzil kademesi Z1B İleri olarak ayarlanmalıdır (Adres 1351 Çal. modu Z1B, ayrıca bakınız Altbölüm 2.2.1, paragraf “Denetimli Kademe Z1B”). İki uçlu hatlarda, sinyal iletimi faz-ayrımlı olabilir. Bu durumda; gönderme ve alma devreleri, her faz için ayrı ayrı oluşturulur. Üç uçlu hatlarda, gönderme sinyali, diğer her iki hat ucuna da gönderilir. Bir dahili arıza sırasında, karşı hat uçlarından hiç birisinden bir kilitleme sinyalinin alınmaması gerektiğinden, alma sinyalleri bu durumda bir mantıksal VEYA geçidi ile birleştirilir. Parametre Hat tipi (Adres 2102) ile cihaza bir veya iki karşı hat ucu olduğunu bildirir. 170 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Şekil 2-81 Bloklama tertibinin mantık şeması (bir hat ucu için) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 171 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Mesafe koruma geri yönde bir arıza tespit eder etmez, bir bloklama sinyali gönderir (örneğin, “MK KS Gönd.“, No 4056). İletilen sinyal, aynı zamanda 2103 no’lu adres ayarı ile uzatılabilir. İleri yönde bir arıza tespit edildiğinde, kilitleme sinyali durdurulur (örneğin “MK KS BLK DURD.“, Nr 4070). Ölçülen değerler için, birim basamak çıkış sinyali gönderilerek çok hızlı kilitleme sağlanabilir. Böyle yapmak için, “MK Atlama BLK“ (No 4060) çıkışı, aynı zamanda gönderici çıkış rölesine atanmalıdır. Bu birim basamak sinyali her ölçülen değer atlamasında çıktığı için, ancak iletim kanalı iletilen sinyalin kaybolmasına hemen tepki verebiliyorsa kullanılması anlamlıdır. Sinyal iletim kanalı arızası sırasında, aşırı menzil kademesi bir ikili giriş üzerinden kilitlenebilir. Mesafe koruma, normal zaman koordinasyonlu çalışma karakteristiğine göre çalışır (Z1’de gecikmesiz açma). Bununla birlikte; Z1B aşırı menzil kademesi, dahili otomatik tekrar kapama ile veya “>OTK kad.Etkinl“ ikili girişi üzerinden harici bir ölçütle etkinleştirilebilir. Harici arızaların temizlenmesinden kaynaklanan veya paralel hatlarda arızaların temizlenmesi sırasında arıza yönünün terslenmesinin sebep olacağı geçici rejimlerden kaynaklanan hatalı sinyaller “Geçici Kilitleme” ile etkisiz kılınır. Bu sırada alınan kilitleme sinyalleri de müsaadeyi geçici kilitleme süresi için Geçi.BLK Blk Sü (Adres 2110), onun en az bir bekleme süresi boyunca Geçi.BLK Bek Sü (Adres 2109) bekletilmesi şartıyla (bakınız Şekil 2-86) uzatırlar. Geçi.BLK Blk Sü (Adres 2110) ’nin akışından sonra gecikme zamanı Sürme Gecikmesi (Adres 2108) yeniden başlatılır. Kilitleme tertibinin doğal bir özelliği olarak, tek taraftan beslenen kısa-devreler, besleme olmayan tarafta bir kilitleme sinyali üretilemeyeceği için, herhangi bir özel önlem alınmaksızın hızlı olarak temizlenir. 2.6.10 Pilot Kablo Karşılaştırması Pilot kablo karşılaştırmasında, Z1B aşırı menzil kademesi korunan hattın her iki ucunda da ani kademe olarak görev yapar. Z1B kademesinin menzili, karşı istasyonun ötesine ayarlanır. Pilot kablo karşılaştırması, seçicisiz açmayı önler. Her iki hat ucu arasında bilgi değişimi, bir istasyon dc geriliminden beslenen kapalı bir akım döngüsü üzerinden yapılır (Şekil 2-82). Her bir sinyal çıkışı için N/K bir kontak atanır, alma girişi L-etkin(“düşük“-etkin) olarak biçimlendirilmelidir. Seçenek olarak, kontak konumunu çevirmek için iki yardımcı röleden oluşan birleşimler (örneğin 7PA5210-3D) kullanılabilir. Normal çalışmada pilot kablo doğru akım taşır; böylelikle aynı zamanda bağlantının sağlam olup olmadığı da izlenmiş olur. Eğer mesafe koruma rölesi başlatma alırsa, “MK KS Gönd.“sinyali de çıkar. N/K kontak açılır ve başlangıçta pilot kablo döngüsü kesilir. Böylelikle açma, “>MK KS Alma Kn1“ alma girişi üzerinden Z1B ile kilitlenir. Eğer koruma sistemi Z1B aşırı menzil kademesi içerisinde bir arıza tespit etmişse, gönderme sinyali resetlenir. N/K kontak normal çalışma (kapalı) durumuna döner. Eğer aynı çalışma sırası sonrası karşı istasyon döngüsü de kapanmışsa, döngü tekrar enerjilenir. Açmaya her iki hat ucunda da tekrar müsaade edilir. Arıza korunan hattın dışında ise, her iki cihazın başlatma alması (her iki N/K “MK KS Gönd.“ kontaklarının açılması) ile pilot kablo döngüsü yine kesilir. Hat uçlarından en az birinde gönderme sinyali resetlenmeyeceği için (arıza Z1B kademesinde hat yönünde değil), döngü o hat ucunda açık kalır. Dolayısıyla, her iki alma girişinin de enerjisi kesilir ve (düşük-etkin atama dolayısıyla) açmalar kilitlenir. Z1 kademesi de dahil diğer mesafe kademeleri ise sinyalleşmeden bağımsız olarak çalışır. En kısa ayarlanabilir hattan daha kısa hatlar için, Z1 kademesi etkisiz kılınmalı veya T1 zamanı en azından bir kademe zamanı kadar geciktirilmelidir. Eğer hat tek yönlü besleniyorsa, tüm hat için ani açma mümkündür. Besleme olmayan hat ucunda bir başlatma olmayacağı için, o noktada döngü kesilmez; sadece besleme olan uçta döngü kesilir. Cihazın Z1B kademesi içerisinde başlatma almasından sonra döngü tekrar kapanır ve açma gerçekleştirilir. 172 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Koruma fonksiyonunun başlatma alması ve açma vermesi arasında pilot kablo döngüsünün açıp kapaması için yeterli süreyi sağlamak için, T1B kısa bir süre geciktirilmelidir. Eğer pilot kablo karşılaştırması her iki hat ucunda farklı cihazlarla (örneğin bir hat ucunda 7SA6 rölesi ve diğer hat ucunda standart bir koruma rölesi ile) gerçekleştiriliyorsa, istenmeyen müsaade sinyallerine yol açacak kadar büyüklükte iki cihazın başlatma ve açma gecikmeleri arasında olabilecek farklar dikkate alınmalıdır. T1B’nin geciktirilmesinde bu da dikkate alınmalıdır. Normal durumda kapalı olan döngü, kesintilere/kopukluklara karşı pilot kablo bağlantılarının sürekli bir kontrolünü de sağlar. Her bir arızada döngü kesildiği için, pilot kablo arızası ihbarı süresi 10 s kadar geciktirilir. O zaman pilot kablo karşılaştırması fonksiyonu kilitlenir. Pilot kablo arızası dahili olarak tespit edildiği için harici kilitlemeye gerek duyulmaz. Mesafe korumanın diğer kademeleri, normal koordinasyon planına göre çalışmalarını sürdürür. İkili girişlerin düşük akım tüketimleri dolayısıyla, harici şönt bağlı dirençlerle pilot kablo döngüsünü ek olarak yüklemek gerekebilir. Böylelikle, döngünün kesilmesinden sonra pilot kablo kapasitansı dolayısıyla ikili girişlerin enerjili kalmaları önlenmiş olur. Bir seçenek olarak, yardımcı röle birleşimlerini (örneğin 7PA5210-3D) kullanmak da mümkündür. Şekil 2-82 Pilot kablo karşılaştırması - çalışma prensibi Her iki ikili rölenin ve pilot kablonun iç direncinin birbirlerine seri bağlandığına dikkat edin. Dolayısıyla ne döngü gerilimi çok düşük ne de ikili girişlerin enerjilenme gerilimi çok yüksek olmalıdır. Eğer cihaz müsaade ediyorsa üç uçlu hatlarda çalışma da mümkündür. Aşağıdaki Şekil iki uçlu hat için alma mantığı görülmektedir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 173 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Şekil 2-83 Pilot kablo karşılaştırma mantığının alma devresi Pilot kablo iletkenlerinin ve ikili giriş ve çıkışların aralarındaki yalıtım gerilimleri de dikkate alınmalıdır. Bir toprak arızası durumunda, hat boyunca indüklenen gerilim, hem pilot kablo iletkenlerinin ve hem de cihazın yalıtım geriliminin % 60 seviyesini aşmamalıdır. Dolayısıyla, pilot kablo karşılaştırması sadece kısa hatlar için uygundur. 174 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 2.6.11 Ters Kilitleme Eğer 7SA6 mesafe koruma rölesi tek taraftan beslenen trafo fiderleri için artçı koruma olarak kullanılacaksa, ters kilitleme fonksiyonu, çıkış fiderlerindeki arızalarda seçiciliği tehlikeye atmaksızın hızlı bir bara koruma sağlar. Şekil 2-84 ’de, ters kilitleme için mantık şeması görülmektedir. Şekil 2-84 Ters kilitlemenin mantık şeması Şekil 2-85 ’e göre, Z1 ve Z2 mesafe kademeleri çıkış fiderlerindeki arızalarda, örneğin F2 arızasında artçı koruma kademeleri olarak görev yapar. Mesafe koordinasyonu için en kısa çıkış fideri kullanılır. Cihazın Z1B aşırı menzil kademesinin T1B zamanı, çıkış fiderlerinin koruma cihazlarının Ta başlatma süresinden daha uzun ayarlanmalıdır. Bu sayede arızalı fiderin korumasının başlatması ile Z1B kademesi kilitlenir. İlgili fiderin başlatma sinyali Şekil 2-85 ’e göre alma girişi üzerinden (4006 “>MK KS Alma Kn1“) mesafe korumaya gönderilir. Eğer bir sinyal alınmamışsa, Z1B aşırı menzil kademesi, şu durumlarda hızlı bara koruma açmasını sağlar: • bara arızalarında, örneğin F1 arızasında, • fider arızalarında, örneğin F2 arızasında ilgili fider korumasının çalışmaması durumunda artçı koruma olarak. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 175 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Mesafe korumanın ters kilitleme tertibi, Z1B kademesinin özel bir müsaade veya kilit sinyali ile gerçekleştirilir. Kilitleme modu (Şekil 2-85’te gösterildiği şekilde N/A kontakların paralel bağlantısı) ile veya müsaade modu (N/K kontakların seri bağlantısı) ile gerçekleştirilebilir. Harici arızaların temizlenmesi sonrası geçici yanlış sinyallerin önlenmesi için, ters kilitlemenin kilitleme durumu geçici bir kilitleme süresi (Şekil 2-85’te TB) kadar uzatılabilir. Şekil 2-85 176 Ters kilitleme - çalışma ilkesi ve koordinasyon örneği SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 2.6.12 Geçici Bloklama Aşırı menzil tertiplerinde; geçici bloklama, Harici arızaların temizlenmesinden kaynaklanan veya paralel hatlarda arızaların temizlenmesi sırasında arıza yönünün terslenmesinin sebep olacağı geçici rejimlerden kaynaklanan hatalı sinyallere karşı ek güvenlik sağlar. Geçici bloklama tertibi çalışma prensibi, harici bir arıza olayını takiben bir müsaade sinyalinin oluşmasının belli bir (ayarlanır) süre önlenmesidir. Müsaadeli tertipler için, bu gönderme ve alma devrelerinin geçici bloklanması ile gerçekleştirilir. Şekil 2-86 ’te, yönlü karşılaştırma ve müsaadeli tertipler için geçici bloklamanın fonksiyon şeması görülmektedir. Başlatmayı takiben, bekleme süresi Geçi.BLK Bek Sü (Adres 2109) içerisinde yönsüz veya geri yönde bir arıza tespit edilmişse, gönderme devresi ve Z1B aşırı menzil kademesinin müsaadesi engellenir. Bu kilitleme, geçici kilitleme süresi Geçi.BLK Blk Sü (Adres 2110) süresi kadar ve aynı zamanda kilitleme ölçütünün bırakması sonrasında da sürdürülür. Ancak Z1 kademesi içerisinde o an bir açma komutu mevcutsa, geçici kilitleme süresi Geçi.BLK BlkSü sonlandırılır ve bu sayede dahili bir arıza sırasında sinyal iletim tertibinin kilitlemesi önlenmiş olur. Kilitleme tertibinde ise; geçici kilitleme, Şekil 2-86 ’deki mantık şemasında da görüldüğü gibi alınan kilit sinyalini uzatır. Geçi.BLK Blk Sü (Adres 2110) ’nin akışından sonra gecikme zamanı Sürme Gecikmesi (Adres 2108) yeniden başlatılır. Şekil 2-86 Müsaadeli tertipler için geçici bloklama SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 177 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 2.6.13 Zayıf-Besleme veya Sıfır Besleme için Önlemler Bir hat ucunda zayıf besleme veya sıfır beslemenin olduğu durumlarda, mesafe koruma başlatma almaz. Dolayısıyla ne bir açma sinyali ne de bir gönderme sinyali üretilir. Karşılaştırmalı tertipler ile; zayıf beslemenin olduğu uç bir müsaade sinyali göndermediği için, kaynak tarafındaki cihaz, başlatma alıp karşı uca bir müsaade sinyali göndermiş olsa bile, özel önlemler alınmazsa, hızlı açmayı gerçekleştiremez. Bu koşullar altında her iki hat ucunda da hızlı açmayı sağlamak için, mesafe korumanın zayıf beslemeli hatlar için özel ek fonksiyonları mevcuttur. Zayıf beslemeli hat ucunun da bağımsız olarak açmasını sağlamak için, 7SA6 zayıf besleme koşulları için özel bir açma fonksiyonuna sahiptir. Bu, özel bir açma komutu ile ayrı bir koruma fonksiyonu olduğu için, Bölüm 2.9.2 ’de ayrı bir fonksiyon başlığı altında açıklanacaktır. Eko Fonksiyonu Eğer bir başlatma mevcut değilse, eko fonksiyonu, alınan sinyali karşı hat ucuna bir “Eko“ (yansıma) olarak geri gönderir ve bu eko sinyali orada bir müsaadeli açma başlatmak için kullanılır. Ortak Eko-Sinyali (bakınız Şekil 2-114, Altbölüm 2.9.1) hem mesafe korumadan hem de toprak arıza korumadan başlatılır. Şekil 2-87 ’de mesafe koruma aracılığıyla eko müsaadesinin oluşumu gösterilmiştir. Zayıf-besleme durumunun tespiti ve buna göre bir eko için gereksinim, bir VE geçidinde birleştirilmiştir. Mesafe koruma ne devreden çıkarılmalı ne de kilitlenmelidir; aksi takdirde koruma başlatma almayacağı için sürekli bir eko sinyali üretir. Ancak, eğer zaman gecikmeli aşırı akım koruma bir acil durum fonksiyonu olarak kullanılmışsa, mesafe koruma devreden çıkarılmış olsa bile acil durum aşırı akım koruma mesafe koruma başlatmasının yerini alacağından, eko yine de mümkündür. Bu çalışma modu sırasında, acil durum aşırı akım koruma, doğal olarak kilitlenmemeli veya devreden çıkarılmamalıdır. Acil durum aşırı akım koruma başlatma almadığı zaman bile, acil durum fonksiyonu sırasında müsaadeli tertip için bir eko sinyali üretilir. Zayıf besleme tarafındaki zamanlı aşırı akım koruma, kaynak tarafındaki mesafe korumadan daha duyarlı çalışmalıdır. Aksi takdirde, hattın % 100’ünde seçicilik sağlanamaz. Bir eko için esas koşul, ilgili mantık şemalarından da (Şekil 2-73, 2-74, 2-76 veya Şekil 2-78) görüleceği üzere, sinyalleşme koruma tertibinin mantığından bir sinyal alınması ve aynı anda mesafe koruma veya aşırı akım korumanın başlatma almamış olmasıdır. Mesafe korumanın 1-faz veya 2-faz başlatması durumunda, eğer başlatma almayan fazların ölçümleri bir zayıfbesleme koşulu tespit etmişse, yine bir eko göndermek mümkündür. Hattın açılmasından ve başlatmanın bırakmasından sonra hatalı bir eko sinyalinin üretilmesini önlemek için, eğer hali hazırda bir başlatma varsa, hiçbir eko oluşturulamaz (Şekil 2-87RS flip-flop devresi). Bunun haricinde istenildiğinde “>MK KS Eko BLK“ ikili girişi üzerinden eko kilitlenebilir. Şekil 2-87 eko müsaadesi için sinyal oluşumunu göstermektedir. Bu fonksiyon zayıf beslemede açma fonksiyonuyla bağlantılı olduğundan, ayrıca açıklanacaktır (bakınız Altbölüm 2.9.1). 178 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Şekil 2-87 2.6.14 Eko müsaadesi sinyalinin oluşumu Ayar Notları Genel Mesafe korumanın sinyalleşme koruma fonksiyonu, ancak cihazın biçimlendirilmesi sırasında mevcut çalışma modlardan biri seçilmişse etkindir (Adres 121). Bu biçimlendirmeye bağlı olarak, sadece seçilen moda ilişkin parametrelere erişilebilir. Eğer sinyalleşme koruma ek fonksiyonu kullanılmayacaksa, Adres 121 KS Mesafe = Etkin Değilolarak ayarlanır. Klasik İletim Klasik iletim kanalları ile, (Altbölüm 2.6 ’da açıklandığı gibi) aşağıdaki çalışma modları mümkündür: Doğrudan Düşük Menzil Karşıdan Açtırma Herhangi bir başlatma olmaksızın uzaktan açtırma PUTT (Baş.) PUTT (Başlatma) PUTT (Z1B) Kademe Hızlandırmalı Müsaadeli Düşük Menzil Karşıdan Açtırma Z1B (PUTT), POTT Müsaadeli Aşırı Menzil Karşıdan Açtırma Yön.Krs. Bas. Yön Karşılaştırmalı Başlatma, BLOKLAMA ÇÖZME Yönlü Bloklama Çözme tertibi, BLOKLAMA Yönlü Bloklama tertibi, Pil.Kab. kars. Pilot Kablo Karşılaştırma, Ters Kilitleme Ters Kilitleme. Adres 2101 KS MK FONKS. ’de, bir sinyalleşme koruma tertibinin kullanımı ON- veya OFF olarak anahtarlanabilir. Eğer sinyalleşme koruma üç uçlu bir hatta kullanılacaksa 2102 no’lu adres Hat tipi = Üç Uç olarak ayarlanır, diğer durumlarda İki Uç olağan ayarında bırakılır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 179 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Sayısal İletim Aşağıdaki çalışma modları, (Altbölüm 2.6’da açıklanan) koruma verileri arayüzü üzerinden sayısal iletimle mümkündür: PUTT (Z1B) Kademe Hızlandırmalı Müsaadeli Düşük Menzil Karşıdan Açtırma Z1B (PUTT), POTT Müsaadeli Aşırı Menzil Karşıdan Açtırma (POTT). Adres 2101 KS MK FONKS. ’nda, istenilen mod seçilir. Burada, bir sinyalleşme tertibi OFF olarak da anahtarlanabilir. Adres 147 RÖLE SAYISI , korunan teçhizatın uç sayısını gösterir ve bütün cihazlar için aynı olmalıdır. Koruma verileri arayüzü üzerinden mesafe koruma tertibi, ancak 121 no’lu KS Mesafe parametresi, bir kümedeki bütün cihazlar KA ile SİNYAL olarak ayarlanmışsa etkindir. Mesafe Koruma Gerekleri Sinyalleşme koruma tertiplerinin bütün uygulamaları için, mesafe korumanın geri yön başlatmasının karşı hat ucunun aşırı menzil kademesinden daha büyük bir menzile sahip olması temin edilmelidir (Şekil 2-88 ’de sağ taraftaki gölgeli alan)! U/I/φ-Başlatmada bu kural kendiliğinden garantilidir, çünkü lokal gerilim geri bir arızada uzak beslenen hat ucundakinden daha küçüktür. Empedans başlatma için en az bir mesafe koruma kademesi Geri veya Yönsüz ayarlanmış olmalıdır. Gölgeli alanda (resmin sol tarafı) bir arıza sırasında, B’deki koruma, Z1B kademesi yanlış olarak ayarlandığı için, bu arızayı Z1B kademesi içerisinde görecektir. A’daki mesafe koruma başlatma almayacak ve dolayısıyla B’deki koruma bu arızayı B’den tek taraflı beslenen bir arıza olarak değerlendirecektir (dolayısıyla müsaadeli tertipte A’dan eko olacak veya kilitlemeli tertipte A‘dan kilitleme sinyali almayacaktır). Bu da, yanlış açmaya sebep olacaktır! Ayrıca, kilitlemeli tertip, kilit sinyalini üretmek için hızlı çalışan bir geri kademeye gerek duyar. Bu uç için, gecikmesiz ayarla kademe 3’ü uygulayın. Şekil 2-88 Müsaadeli aşırı menzil tertipleri ile mesafe koruma ayarları Zaman Ayarları Gönderme sinyali uzatımı Gönd. Uzatımı (Adres 2103) gönderen hat ucunda çok hızlı bir açma olsa veya sinyal iletimi nispeten uzun sürse bile, gönderilen sinyalin güvenilir olarak karşı hat ucuna erişecek şekilde yeterli sürede olmasını temin etmelidir. Müsaadeli tertipler POTT, Yön.Krs. Bas. ve BLOKLAMA ÇÖZME ’de, sinyal uzatımı, ancak cihaz daha önce bir açma komutu vermişse etkin olur. Bu, arıza bağımsız Z1 kademesi tarafından hızlı olarak temizlenmiş olsa bile, karşı hat ucundaki cihazın müsaade sinyalini almasını garanti eder. Kilitleme tertibi BLOKLAMA ’da, gönderilen sinyal her zaman bu süre kadar uzatılır. Bu durumda, bir geri yön arızasını takiben geçici bir kilitlemeye karşılık olur. Bu ayar ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. İletken kopması gibi kalıcı-durum hat arızalarını tespit etmek için, bir arıza tespit edildiğinde bir izleme süresi Alarm gecikmesi (Adres 2107) başlatılır. Bu sürenin dolmasından sonra, arıza, kalıcı bir arıza olarak var sayılır. Bu ayar ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. 180 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi Müsaade gecikmesi Sürme Gecikmesi (Adres 2108) ile, Z1B kademesinin müsaadesi geciktirilebilir. Genellikle, harici arızalarda kilitleme sinyali için yeterli iletim süresinin temin edilmesi için sadece BLOKLAMA kilitleme tertibinde buna gerek duyulur. Bu gecikme, sadece sinyalleşme koruma tertibinin alma devresine etki eder. Buna karşılık, müsaade sinyali, Z1B aşırı menzil kademesinin T1B zaman gecikmesi ayarı ile geciktirilemez. Pil.Kab. kars. ve Ters Kilitleme tertiplerinde, mesafe korumanın başlatması ile Z1B kademesinin açma sinyali arasında yeterli süre olacak şekilde T1B geciktirilmelidir. Geçici Bloklama Parametreler Geçi.BLK Bek Sü ve Geçi.BLK Blk Sü , müsaadeli aşırı menzil tertiplerinde geçici kilitlemeye yarar. Müsaadeli düşük menzil karşıdan açtırma ile, bunlar önemsizdir. Geçi.BLK Bek Sü zamanı (Adres 2109), geçici kilitleme öncesi bir bekleme süresidir. Müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertiplerinde, başlatma sonrası mesafe koruma bu süre içerisinde geri yönde bir arıza tespit etmişse, ancak o zaman geçici kilitleme etkinleştirilir. Kilitleme tertibinde, bekleme süresi, karşı hat ucundan kilitleme sinyal alımının çok hızlı olması durumunda geçici kilitlemeyi önler. ∞ ayarı ile, geçici kilitleme iptal edilir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ek Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Geçici kilitleme süresi Geçi.BLK Blk Sü (Adres 2110) harici arızaların olmasından veya temizlenmesinden kaynaklanan şiddetli geçici rejimlerin süresinden kesinlikle daha uzun ayarlanmalıdır. Bu süre esnasında müsaadeli tertiplerde POTT ve BLOKLAMA ÇÖZME, eğer koruma ilk önce geri yönlü bir arıza belirtiyorsa, gönderme sinyali kilitlenir. Kilitlemeli tertipte BLOKLAMA, Z1B-Müsaadesinin kilitlemesi hem geri yönlü bir arızanın tanınmasıyla hem de (kilitlenen) alma sinyali ile, bu süre uzatılır. Geçi.BLK Blk Sü (Adres 2110) ’nin akışından sonra gecikme zamanı Sürme Gecikmesi (Adres 2108) yeniden başlatılır. Kilitleme tertibinde gecikme zamanının ayarı daima Sürme Gecikmesi gerektiğinden, bu nedenle geçici kilitleme süresi Geçi.BLK Blk Sü (Adres 2110) alışıldığı gibi çok kısa ayarlanabilir. Bu ayar ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Eğer Mesafe- ve Toprak Arıza Koruma için sinyal iletimi tertipleri (telekoruma) bir kanalı paylaşıyorlarsa, MES GeçiBlk. T/A (Adres 2112) Evet olarak ayarlanmalıdır. Böylece mesafe koruma da, eğer önceden sadece toprak arıza koruma harici bir arızayı tanıdıysa, kilitlenir. Eko Fonksiyonu Eko fonksiyonu ayarları, bütün zayıf besleme önlemleri için ortaktır ve Bölüm 2.9.2.2 ’de, tablo biçiminde özetlenmiştir. Not “EKO SİNYALİ“ (No 4246) , iletim fonksiyonlarının gönderme sinyallerine dahil olmadığı için, göndericiyi etkinleştirmek için çıkış rölelerine ayrı olarak atanmalıdır. Sayısal koruma verileri arayüzü müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertibi ile kullanıldığında, herhangi bir özel önlem alınmaksızın, eko, ayrı bir sinyal olarak iletilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 181 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 2.6.15 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGSI’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 2101 KS MK FONKS. ON PUTT (Z1B) POTT OFF ON Mesafe koruma için koruma sinyali 2102 Hat tipi Iki Uç Üç Uç Iki Uç Hat Tipi 2103A Gönd. Uzatimi 0.00 .. 30.00 sn 0.05 sn Sinyal gönderme uzatma süresi 2107A Alarm gecikmesi 0.00 .. 30.00 sn 10.00 sn Alarm Zaman Gecikmesi 2108 Sürme Gecikmesi 0.000 .. 30.000 sn 0.000 sn Bas. sonrasi sürme için zaman gecikmesi 2109A Geçi.BLK Bek Sü 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.04 sn Geçici Bloklama: Harici ariza süresi 2110A Geçi.BLK Blk Sü 0.00 .. 30.00 sn 0.05 sn Geçici Blk: Har. Ar. sonrasi Blk Süresi 2112A MES GeçiBlk.T/A EVET HAYIR EVET T/A tarafindan MESAFE geçici Bloklama 182 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.6 Mesafe koruma için koruma sinyalleşmesi 2.6.16 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 4001 >MK KS ON EM >Mesafe KS DEVREDE 4002 >MK KS OFF EM >Mesafe KS DEVRE DISI 4003 >MK KS BLK EM >Mesafe KS BLOKLAMA 4005 >MK Alma Ariza EM >Mesafe KS: Kanal ariza 4006 >MK KS Alma Kn1 EM >Mesafe KS Sinyal ALMA Kanal 1 4007 >MK KS.Al.Kn1L1 EM >Mesafe KS Sinyal ALMA Kanal 1, L1 4008 >MK KS.Al.Kn1L2 EM >Mesafe KS Sinyal ALMA Kanal 1, L2 4009 >MK KS.Al.Kn1L3 EM >Mesafe KS Sinyal ALMA Kanal 1, L3 4010 >MK KS Alma Kn2 EM >Mesafe KS Sinyal ALMA Kanal 2 4030 >MK KS BÇ Kn 1 EM >Mesafe KS KÇ: Kanal ÇÖZME Kanal 1 4031 >MK KS BÇ bl 1 EM >Mesafe KS KÇ: BLOKLAMA Kanal 1 4032 >MK KS BÇ kn1L1 EM >Mesafe KS KÇ: Kanal ÇÖZME Kanal 1, L1 4033 >MK KS BÇ Kn1L2 EM >Mesafe KS KÇ: Kanal ÇÖZME Kanal 1, L2 4034 >MK KS BÇ Kn1L3 EM >Mesafe KS KÇ: Kanal ÇÖZME Kanal 1, L3 4035 >MK KS BÇ Kn 2 EM >Mesafe KS KÇ: Kanal ÇÖZME Kanal 2 4036 >MK KS BÇ bl 2 EM >Mesafe KS KÇ: BLOKLAMA Kanal 2 4040 >MK KS Eko BLK EM >Mesafe KS Eko Sinyali BLOKLAMA 4050 G üz. MK KS O/O IE Giris ile Mesafe KS ON/OFF 4052 MK KS OFF AM Mesafe KS DEVRE DISI 4054 MK KS SinyAldi. AM Mesafe KS Sinyal alindi 4055 MK KS Kn.Ar. AM Mesafe KS KANAL ARIZA 4056 MK KS Gönd. AM Mesafe KS Sinyal GÖNDERME 4057 MK KS Gönd. L1 AM Mesafe KS Sinyal GÖNDERME, L1 4058 MK KS Gönd. L2 AM Mesafe KS Sinyal GÖNDERME, L2 4059 MK KS Gönd. L3 AM Mesafe KS Sinyal GÖNDERME, L3 4060 MK Atlama BLK AM Mesafe KS BLK.: Atlama ile sinyal gönd. 4068 MK KS GeçiciBLK AM Mesafe KS Geçici Bloklama 4070 MK KS BLK DURD. AM Mesafe KS Bloklama: DURDURMA Sinyali 4080 MK KS BÇ Ariza1 AM Mesafe KS KÇ: ARIZA Kanal 1 4081 MK KS BÇ Ariza2 AM Mesafe KS KÇ: ARIZA Kanal 2 4082 MKKS BLKDURD.L1 AM Mesafe KS BLK.: DURDURMA sinyali, L1 4083 MKKS BLKDURD.L2 AM Mesafe KS BLK.: DURDURMA sinyali, L2 4084 MKKS BLKDURD.L3 AM Mesafe KS BLK.: DURDURMA sinyali, L3 4085 MK KSAlmaL1Cih1 AM Mesafe KS Sinyal ALMA, L1, Cihaz 1 4086 MK KSAlmaL2Cih1 AM Mesafe KS Sinyal ALMA, L2, Cihaz 1 4087 MK KSAlmaL3Cih1 AM Mesafe KS Sinyal ALMA, L3, Cihaz 1 4088 MK KSAlmaL1Cih2 AM Mesafe KS Sinyal ALMA, L1, Cihaz 2 4089 MK KSAlmaL2Cih2 AM Mesafe KS Sinyal ALMA, L2, Cihaz 2 4090 MK KSAlmaL3Cih2 AM Mesafe KS Sinyal ALMA, L3, Cihaz 2 4091 MK KSAlmaL1Cih3 AM Mesafe KS Sinyal ALMA, L1, Cihaz 3 4092 MK KSAlmaL2Cih3 AM Mesafe KS Sinyal ALMA, L2, Cihaz 3 4093 MK KSAlmaL3Cih3 AM Mesafe KS Sinyal ALMA, L3, Cihaz 3 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 183 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Topraklı sistemlerde, toprak arızaları sırasında oldukça büyük arıza dirençleri (örneğin toprak iletkeni olmayan havai hatlar, kumlu toprak vb.) olabilir. Bunun sonucunda toprak arıza empedansı mesafe korumanın başlatma karakteristiğinin dışında olabileceğinden, böyle durumlarda mesafe koruma da çoğu kez başlatma almayacaktır. Mesafe koruma 7SA6, topraklı güç sistemlerinde yüksek dirençli toprak arızaları için koruma fonksiyonlarına sahiptir. Sipariş edilen modele bağlı olarak, aşağıdaki fonksiyon seçenekleri mevcuttur: Sabit zaman açma karakteristikli üç aşırı akım kademesi (definite time), Ters zaman açma karakteristikli bir aşırı akım kademesi (IDMT) veya Ters zaman karakteristikli bir sıfır bileşen gerilim kademesi veya Ters zaman karakteristikli bir sıfır bileşen güç kademesi. Bu kademeler, kullanıcı gerekliliklerine göre birbirlerinden bağımsız olarak yapılandırılabilir ve birlikte kullanılabilir. Eğer akıma, gerilime veya güce bağlı dördüncü kademenin kullanılmasına gerek duyulmuyorsa, bu kademe, dördüncü bir sabit zamanlı kademe olarak da kullanılabilir. Ayrıca; her bir kademe yönsüz veya yönlü -ileri veya geri yönde- ayarlanabilir. Bu dört kademe, bir sinyal iletim tertibi ile birleştirilebilir. Her bir kademenin, sinyal iletimi fonksiyonu ile birlikte kullanılıp kullanılmayacağı belirlenebilir. Eğer koruma güç trafolarının civarında uygulanıyorsa, devreye girme tutuculuğu da etkinleştirilebilir. Bunlardan başka, ikili girişler üzerinden harici ölçütlerle kilitleme de (örneğin ters kilitleme veya harici otomatik tekrar kapama) mümkündür. Korunan hattın tam kısa devre arıza üzerine enerjilenmesi sırasında, herhangi bir kademenin veya birden fazla kademenin gecikmesiz açma yapmasına da müsaade edilebilir. İstenmeyen kademeler, devre dışı bırakılır. 2.7.1 Çalışma Yöntemi Ölçülen büyüklükler Ölçülen büyüklük olarak sıfır bileşen akım kullanılır. Sıfır bileşen akım, tanım denklemine göre üç faz akımın vektörel toplamından, yani 3.I0 = IL1 + IL2 + IL3 ’den sağlanır. Sipariş edilen sürüme ve dördüncü akım girişi I4 ’ün biçimlendirilmesine bağlı olarak, sıfır bileşen akım, doğrudan ölçülebilir veya faz akımlarından hesaplanabilir. Eğer I4 akım girişi, korunan fiderin akım trafoları setinin yıldız-noktasına veya ayrı bir toprak akım trafosuna bağlanmışsa, toprak akımı, ölçülen bir büyüklük olarak doğrudan mevcuttur. Eğer cihaz I4 için oldukça duyarlı akım girişi ile donatılmışsa, bu akım I4, I4/If AT (Adres 221, Altbölüm 2.1.2.1) çarpanı ile kullanılır. Bu ölçülen girişin doğrusallık aralığı, yüksek akım aralığında oldukça kısıtlanmış olduğu için, bu akım ancak yaklaşık 1,6 A büyüklüğe kadar değerlendirilir. Daha büyük akımlar için, cihaz, otomatik olarak faz akımlarından hesaplanan sıfır bileşen akımın değerlendirilmesine anahtarlanır. Bu durumda, doğal olarak, bir yıldız-bağlı akım trafoları setinden üç faz akımın tamamının mevcut olması ve cihaza bağlanmış olması gerekir. Toprak akımının işlenmesi, toprak arızası akımı çok büyük ya da çok küçük olsun fark etmez, ancak o zaman mümkün olur. Eğer dördüncü akım girişi I4, başka türlü, örneğin bir güç trafosunun yıldız-noktası akımı veya paralel bir hattın toprak akımı için kullanılmışsa, cihaz, toprak akımını faz akımlarından hesaplar. Bu durumda, doğal olarak, bir yıldız-bağlı üç akım trafosu setinden üç faz akımın tamamının mevcut olması ve cihaza bağlanmış olması gerekir. 184 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Sıfır bileşen gerilim, 3 U0 = UL1-E + UL2-E + UL3-E tanım formülünden belirlenir. Cihazın dördüncü gerilim girişi U4 ’ün uygulamasına bağlı olarak, sıfır bileşen gerilim, doğrudan ölçülebilir veya faz-toprak gerilimlerden hesaplanabilir. Eğer dördüncü gerilim girişi, gerilim trafoları setinin Uen açık üçgen sargısına bağlanmışsa ve bunlar uygun konfigüre edilmişse (Adres 210 U4 GT = Udelta trafo, bakınız Altbolüm 2.1.2.1), cihaz Uf / Udelta (Adres 211, bakınız Altbölüm 2.1.2.1) eşleme çarpanını da hesaba katarak bu gerilimi kullanır. Eğer değilse; cihaz, sıfır bileşen gerilimi faz gerilimlerden hesaplar. Bu durumda, doğal olarak, bir yıldız-bağlı üç gerilim trafosu setinden üç faz-toprak gerilimlerin tamamının mevcut olması ve cihaza bağlanmış olması gerekir. Sabit Zamanlı Çok Yüksek Ayar Akım Kademesi 3I0>>> Sıfır bileşen akımın üç katı 3I0 ,bir sayısal süzgeçten geçirilir ve daha sonra 3I0>>> ayar değeri ile karşılaştırılır. Eğer bu değer aşılmışsa, bir ihbar verilir. İlgili T 3I0>>> gecikme zamanının dolmasından sonra, bir açma komutu üretilir ve bir ihbar verilir. Bırakma eşiği başlatma değerinin yaklaşık% 95’idir. Şekil 2-89 ’de 3I0>>> kademesinin mantık şeması görülmektedir. Fonksiyon modülleri; “Yön tespiti“, “Müsaadeli sinyalleşme tertibi“ ,“Arıza üzerine kapama“ ve “Demeraj tutuculuğu“ , bütün kademeler için ortaktır ve aşağıda açıklanmıştır. Bununla birlikte; bunlar, her bir kademeyi ayrı olarak etkileyebilir. Bu, aşağıdaki ayar parametreleri ile gerçekleştirilir: • Çal.modu 3I0>>>, kademenin çalışma yönünü belirler: İleri, Geri, Yönsüz veya Aktif değil, • 3I0>>> KS/Giriş, sinyal iletimi tertibi ile veya bir ikili giriş 1310 “>T/A Ani AÇMA“ üzerinden bir gecikmesiz açmanın mümkün olup (EVET) olmayacağını (HAYIR) belirler, • 3I0>>>AÜK Açma, fiderin bir arıza üzerine enerjilenmesi durumunda, açmanın gecikmesiz (EVET) veya normal gecikme zamanı ile (HAYIR) olacağını belirler ve • 3I0>>>DEM BLK, devreye girme tutuculuğunu devreye almak (EVET) veya devreden çıkarmak (HAYIR) için kullanılır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 185 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Şekil 2-89 186 3I0>>>-kademesinin mantık şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Sabit Zamanlı Yüksek Ayar Akım Kademesi 3I0>> Yüksek ayar akım kademesi 3I0>> için mantık, 3I0>>>kademesinin aynısıdır. Ancak, bütün referanslarda 3I0>>> yerine 3I0>> alınır. Diğer tüm hususlar için, Şekil 2-89 uygulanır. Sabit Zamanlı Aşırı Akım Kademesi 3I0> Yüksek ayar akım kademesi 3I0> için mantık, 3I0>>>kademesinin aynısıdır. Ancak, bütün referanslarda 3I0>>> yerine 3I0> alınır. Diğer tüm hususlar için, Şekil 2-89 uygulanır. Bu kademe, 2’nci harmonikten itibaren tüm harmonik bileşenleri tamamen yok eden özel olarak optimize edilmiş bir sayısal süzgeçle çalışır. Bundan dolayı, özellikle oldukça duyarlı bir toprak arızası tespiti için uygundur. “Ters zaman“ kademesi (sonraki paragrafa bakın), uygun parametre ayarıyla, dördüncü sabit zaman kademesi olarak kullanılabilir. Ters Zamanlı Aşırı Akım Kademesi 3I0P Ters zaman gecikmeli kademe, diğer kademeler ile aynı şekilde çalışır. Bu kademe, 2. harmonikten itibaren tüm harmonik bileşenleri tamamen yok eden özel olarak optimize edilmiş sayısal bir filtre ile çalışır. Bundan dolayı, özellikle oldukça duyarlı bir toprak arızası tespiti için uygundur. Ancak, zaman gecikmesi, burada ayar karakteristiğinin tipine, toprak akımının şiddetine ve bir 3I0p Z. Kadranı (IEC-Karakteristiği, Şekil 2-90) veya Z.ÇarpanıZÇ3I0p (ANSI-Karakteristiği) zaman çarpanına dayalı olarak hesaplanır. Mevcut karakteristiklerin ön seçimi, koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında daha önce yapılmıştı. Bundan başka; ters zaman karakteristiğine eklenecek ek bir sabit zaman gecikmesi Ek T-GEC. seçilebilir. Karakteristik eğrileri, Teknik Verilerde gösterilmiştir. Şekil 2-90 ’de mantık şeması görülmektedir. Örnek olarak, IEC karakteristikleri için ayar adresleri gösterilmiştir. Ayar notlarında, değişik ayar adresleri ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Ayrıca; bu kademeyi bir sabit zaman kademesi olarak uygulamak da mümkündür. Bu durumda, 3I0p BAŞLATMA ,başlatma eşiği ve Ek T-GEC. sabit zaman gecikmesidir. Ters zaman karakteristiği, bu durumda etkin olarak baypaslanır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 187 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Şekil 2-90 3I0P-kademesi (ters zamanlı aşırı akım koruma) için mantık şeması, IEC karakteristikleri için örnek Logaritmik- Ters Karakteristikli Ters Zamanlı Aşırı Akım Kademesi Ters logaritmik karakteristik, özellikle eğri biçiminin bir çok parametreden etkilenmesi olgusu ile diğer ters zamanlı karakteristiklerden farklıdır. Eğriyi doğrudan etkileyen eğim ve 3I0p MaksT-GEC. zaman kaydırması değiştirilebilir. Karakteristik, Teknik Verilerde gösterilmiştir. Şekil 2-91 ’da mantık şeması görülmektedir. Eğri parametrelerinden başka, bir minimum zaman 3I0p Min TGEC. belirlenebilir; bu zamanın altında açma olmaz. 3I0p Yıl. Nokt., taban ayarının bir katı olarak ayarlanan bir 3I0p BAŞLATMA akım çarpanının altında, yine açma olmaz. Değişik parametrelerin etkilerine ilişkin diğer bilgiler, Altbölüm 2.7.2’de fonksiyon parametrelerinin ayar notlarında bulunabilir. Geri kalan ayar seçenekleri, diğer eğriler için olanlarla aynıdır. 188 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Şekil 2-91 Ters logaritmik karakteristik için 3I0P-kademesinin mantık şeması Sıfır Bileşen Gerilim Zaman Koruma (U0-ters) Sıfır bileşen gerilim zaman koruması, bir gerilime bağlı açma zamanı karakteristiğine göre çalışır. Ters zaman gecikmeli zamanlı aşırı akım kademesinin yerine kullanılabilir. Gerilim/zaman karakteristiği, gerilim yönünde t → ∞ için belirlenen bir (U0ters minimum, t → ∞) sabit gerilim ile zaman yönünde belirlenen bir (T ileri(U0ters)) arasında yer değiştirir. Karakteristik, Teknik Verilerde gösterilmiştir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 189 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Şekil 2-92 ’de mantık şeması görülmektedir. Açma zamanı, U0 sıfır bileşen gerilimin büyüklüğüne bağlıdır. Gözlü, topraklı sistemlerde, sıfır bileşen gerilim, toprak arızası yerine doğru artar. Ters zaman karakteristiği, arızaya en yakın röle için en kısa açma komutu zamanı ile sonuçlanır. Diğer röleler, o zaman resetlenir. Şekil 2-92 Yönsüz artçı kademeli yönlü ters zamanlı sıfır bileşen gerilim koruma Diğer bir zaman kademesi T ters (U0ters) , sabit bir gecikme ile yönsüz açma yapar. Bu kademe, yönlü kademenin üzerinde ayarlanabilir. Bu kademe ile açma için bir önkoşul, gerilim-denetimli kademenin zamanının (yön denetimi olmaksızın) daha önce dolmuş olmasıdır. Sıfır bileşen gerilimin çok küçük olması durumunda veya gerilim trafosu minyatür şalteri attığı zaman, bu kademe de etkisiz kılınır. 190 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Sıfır Bileşen Güç Koruması Sıfır bileşen güç koruması, güce bağlı bir açma zamanı karakteristiği ile çalışır. Bir ters zamanlı aşırı akım kademesinin yerine kullanılabilir. Güç, sıfır bileşen gerilim ve sıfır bileşen akımdan hesaplanır. Açma için, biçimlendirilebilir bir kompanzasyon açısı, Sr bileşeni belirleyicidir, bu φDenk yönündedir, yani bu kompanze sıfır bileşen güç olarak da tanımlanabilir. Sr = 3 I0·3 U0·cos(φ – φDenk) Burada φ = ∠ (U0; I0) yani U0 ile I0 arasındaki açıdır. φKomp maksimum duyarlık yönünü belirler (cos(φ – φKomp) = 1’dir, eğer φ = φKomp) ise. İşaret bilgisi yüzünden, güç hesabı otomatik olarak yönü de kapsar. Ters yön için güç, işaret ters çevirerek belirlenebilir. Güç-zaman karakteristiği, güç yönünde bir referans değer Sref (= için ters karakteristiğin temel değeri φ = φDenk) üzerinden ve zaman yönünde bir k çarpanı ile tanımlanmış bir eğridir. Şekil 2-93 Sıfır Bileşen Güç Koruması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 191 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Şekil 2-93 ’de mantık şeması görülmektedir. Açma zamanı, yukarıda tanımlanan denkleştirilmiş Sr sıfır bileşen gücün seviyesine bağlıdır. Gözlü, topraklı sistemlerde, sıfır bileşen gerilim ve sıfır bileşen akım, toprak arızası yerine doğru artar. Ters zaman karakteristiği, arızaya en yakın röle için en kısa açma komutu zamanı ile sonuçlanır. Diğer röleler, o zaman resetlenir. Faz Akım Tutuculuğu Çok noktadan topraklı sistemlerde simetrik olmayan yük koşulları veya farklı akım trafo hataları bir sıfır bileşen akıma yol açabilir. Bu sıfır bileşen akım da, eğer toprak akım kademeleri için başlatma eşikleri düşük ayarlanmışsa hatalı başlatmalara yol açabilir. Bunu önlemek için, faz akımları toprak akım kademeleri için bir tutuculuk sağlar: faz akımları arttıkça, başlatma eşikleri de artar (Şekil 2-94). Tutuculuk çarpanı (= eğim), IfSTAB. Eğimi (Adres 3104) parametresi vasıtasıyla değiştirilebilir. Bütün kademelere uygulanır. Şekil 2-94 Faz Akım Tutuculuğu Demeraj Tutuculuğu Eğer cihaz bir trafo fiderine bağlanmışsa, trafo enerjilendiğinde büyük demeraj akımları beklenir; eğer trafonun yıldız-noktası topraklı ise, aynı şekilde sıfır bileşen akımlarda da bir artış olur. Demeraj akımları, anma akım mertebelerinde olabilir ve birkaç on milisaniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilir. Ölçülen akım süzgeçlenerek temel akım değerlendirilmesine rağmen, çok kısa gecikme zamanları ayarlanmışsa, trafonun enerjilenmesi sırasında bir yanlış başlatma olabilir. Demeraj akımında, enerjilenen trafonun tipine ve büyüklüğüne bağlı olarak büyük oranda temel harmonik bileşen mevcuttur. Demeraj tutuculuğu, demeraj akımları tespit edildiği sürece demeraj tutuculuğu için etkinleştirilmiş bütün kademelerin açmalarını kilitler. Demeraj akımı, bir arıza akımı sırasında hemen hemen hiç olmayan nispeten büyük ikinci harmonik bileşen (anma frekansın iki katı) içerir. Frekans çözümlemesi için, akımın bir Fourier çözümlemesini gerçekleştiren sayısal süzgeçler kullanılır. Harmonik miktar, ayar değerinin (2. DEMERAJ Tut.) üzerine çıkar çıkmaz, etkilenen kademe kilitlenir. Demeraj tutuculuğu bir minimum akımın etkili olmasından itibaren olur. Bu hassas toprak akım trafolu cihazlarda 22 mA sekonder ve normal toprak akım trafolu cihazlarda 0,41 IN olur. 192 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Sıfır Bileşen Sistemle Yön Tespiti (Sıfır bileşen gerilim ve/veya Trafo-Yıldız noktası akımı) Yön tespiti, ölçülen akım IE (= –3·I0), referans gerilimi UP ile karşılaştırılarak yapılır. Yön tespiti için gerekli UP gerilimi, yıldız-noktası topraklı bir güç trafosunun (kaynak trafosu) IY yıldız-noktası akımından da -eğer mevcutsa- hesaplanabilir. Ayrıca; bir trafonun hem 3·U0 sıfır bileşen gerilimi, hem de IY yıldız-noktası akımı polarma büyüklüğü olarak kullanılabilir. Referans değer UP , o zaman sıfır bileşen gerilim 3·U0 ile IY yıldız-noktası akımıyla orantılı bir değerin toplamıdır. Bu değer, anma akım için yaklaşık 20 V ’tur (Şekil 2-95). Trafonun yıldız-noktası akımını kullanan yönlü polarma, gerilim trafolarından bağımsızdır ve dolayısıyla bir gerilim trafosu sekonder devrede arızası sırasında da güvenilir olarak işler. Ancak, toprak arıza akımının tamamı olmasa bile önemli bir kısmının yıldız-noktası akımı ölçülen trafo üzerinden akması gerekir. Yön tespiti, minimum bir 3I0 akımı ile 3U0> olarak ayarlanabilen bir minimum bir rezidüel gerilime gerek duyar. Eğer rezidüel gerilim çok küçükse, yön, ancak trafo yıldız-noktası akımıyla polarlanmış ve bu akım da IY> ayarına karşılık olan bir minimum değeri aşmışsa tespit edilebilir. Yön tespiti 3U0 ile engellenir, eğer cihaz gerilim trafolarının sekonder devrelerinde bir arıza (gerilim trafosu minyatür şalterinin attığı bir ikili giriş üzerinden rapor edilmişse, “Sigorta Arızası İzleme“, ölçülen gerilim arızası izleme) veya 1-kutup gerilimsiz bir ara belirlenmişse. Şekil 2-95 Toprak arıza korumanın yön karakteristiği Negatif Bileşen Sistemle Yön Tespiti Eğer bir toprak arızası sırasında, oluşan sıfır bileşen gerilim doğru bir ölçüm yapılamayacak kadar çok küçükse veya sıfır bileşen akım, örneğin paralel bir hattan karşılıklı kuplaj yüzünden bir girişime maruz kalmışsa, bu durumlarda negatif bileşen sistem değerlerini kullanmanın bir üstünlüğü olabilir. Eğer cihazda sıfır bileşen gerilim mevcut değilse, yine negatif bileşen sistem değerleri kullanılabilir. Diğer hususlarda, bu fonksiyon, sıfır bileşen akım ve sıfır bileşen gerilimle aynı şekilde çalışır. 3I0 ve 3U0 çalışma büyüklükleri yerine, ölçüm için 3I2 ve 3U2 negatif bileşen sinyalleri kullanılır. Bu sinyaller de aynı şekilde bir 3I2> veya 3U2> minimum büyüklüğüne sahip olmalıdır. Sıfır bileşen sistem veya negatif bileşen sistemle yön tespiti de mümkündür. Bu durumda; cihaz, sıfır bileşen büyüklüğün mü yoksa negatif bileşen gerilimin mi daha büyük olduğunu belirler. Yön tespiti, bu iki değerden büyük olanı ile yapılır. Yön tespiti 1-kutuplu gerilimsiz ölü zamanda yürütülmez. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 193 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Kompanze Sıfır Bileşen Sistem Gücü ile Yön Tespiti Yön tespiti için sıfır bileşen güç de kullanılabilir. Bu durumda, kompanze sıfır bileşen gücün işareti belirleyicidir. Bu, yukarıdaki “Sıfır Bileşen Güç“ paragrafında bahsedildiği gibi biçimlendirilebilir kompanzasyon açısının yönündeki sıfır bileşen güç bileşenidir, sıfır bileşen Sr , φDenkl, yani Sr = 3I0·3U0·cos(φ – φKomp). Yön tespiti; • eğer, Sr pozitif ve Sr > S İLERİ ise ileri yönü, • eğer, Sr negatif ve |Sr| > S İLERİ ise geri yönü gösterir. Yön tespiti, minimum bir 3I0 akımı ile 3U0> olarak ayarlanabilen bir minimum bir rezidüel gerilime gerek duyar. Önkoşul, yine denkleştirilmiş sıfır bileşen gücün biçimlendirilebilir bir minimum büyüklüğe sahip olmasıdır. Eğer cihaz gerilim trafolarının sekonder devrelerinde bir arıza (gerilim trafosu minyatür şalterinin attığı bir ikili giriş üzerinden rapor edilmişse “Sigorta Arızası İzleme“, ölçülen gerilim arızası izleme) veya 1-kutup gerilimsiz bir ara belirlenmişse, yön tespiti de engellenir. Şekil 2-96’de bir yön karakteristiği örneği verilmiştir. Şekil 2-96 194 Sıfır bileşen güç ile yön karakteristiği, Sr = Ayar değeri S İLERİ YÖN örneğı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Toprağa Temas Eden Fazın Tespiti Toprak arıza koruma sıfır bileşen sistem ve negatif bileşen sistem büyüklüklerini kullandığı için, arızalı faz doğrudan tespit edilemez. Yüksek dirençli toprak arızaları durumunda 1-kutup otomatik tekrar kapamayı mümkün kılmak için, toprak arıza koruma fonksiyonu bir faz seçici özelliğine sahiptir. Akım ve gerilimlerin dağılımı vasıtasıyla, bir arızanın bir fazlı veya çok fazlı bir arıza olduğu tespit edilir. Eğer arıza bir fazlı ise, faz seçici ile arızalı faz belirlenir. 1-kutuplu bir otomatik tekrar kapama esnasında faz seçici özellik bloklanır. Çok fazlı bir arıza tespit edilir edilmez, bir 3-kutup açma üretilir. Eğer 1-kutup açmaya müsaade edilmemişse (ayar veya diğer dahili ek fonksiyonların veya ikili giriş üzerinden harici cihazların, örneğin tekrar kapama cihazının 3-kutup bağlantısı sebebiyle), yine 3-kutup açma başlatılır. Faz seçici, faz-toprak gerilimlerini, faz akımlarını ve akımların simetrik bileşenlerini değerlendirir. Eğer büyükçe bir gerilim düşümü veya bir yüksek aşırı akım sebebiyle kesinlikle arızanın bir fazlı olduğu tespit edilmişse, ilgili fazda bir açma başlatılır. Eğer akımlar ve/veya gerilimler bir çok-fazlı arızayı gösterirse, buna uygun 3-kutup açma başlatılır. Eğer açıklanan yöntemler yardımıyla arızanın tipi tam tespit edilememişse, en sonunda faz akımlarından negatif bileşen ve pozitif bileşen sistemler süzgeçlenir. Arızanın tipini tespit etmek için, yani arızanın bir fazlı veya çok fazlı olduğunu belirlemek için, negatif bileşen akım ile sıfır bileşen akım arasındaki faz açısı kullanılır. Eğer gerekirse yük akımını düzeltmek için faz akımları da değerlendirilir. Bu yöntem, bir fazlı arıza durumunda, arızasız fazların ya hiç arıza akımı iletmeyeceği veya sadece yaklaşık aynı fazda arıza akımlarını ileteceği olgusuna dayanır. Faz seçici, yaklaşık 40 ms bir çalışma süresine sahiptir. Eğer bu süre içerisinde arızanın tipi tespit edilememişse, 3-kutup açma başlatılır. Yukarıda açıklandığı gibi, çok fazlı bir arıza tespit edilir edilmez mutlaka 3-kutup açma başlatılır. Bu nedenle sinyal iletim yöntemlerinde faz ayrımlı gönderme sinyalleri 40 ms’ye kadar, faz ayrımlı olmayan gönderme sinyaline göre 1384 “T/A KS GÖND.“ geciktirilebilir (bakınız Bölüm 2.8). Şekil 2-97 ’de mantık şeması görülmektedir. Faz seçici ile tespit edilen faz, seçici olarak işlenebilir; örneğin fazseçicili sinyal iletimi için “EF Anr L1“ vb. dahili bilgisi kullanılır. Faz-seçicili başlatmanın harici ihbarları, “T/A L1 seçildi“ vb. olarak verilir. Bunlar, ancak faz açıkça tespit edilmişse çıkar. 1-kutup açma için, şüphesiz genel önkoşulların yerine getirilmiş olması (örneğin cihazın 1-kutup açma için uygun olması, 1-kutup açmaya müsaade edilmiş olması, kesicinin 1-kutup açma yapabilmesi vb.) gerekir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 195 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Şekil 2-97 196 Faz seçici ile 1-kutup açmanın mantık şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Bloklama Toprak arıza korumanın açması, mesafe koruma tarafından bloklanabilir. Eğer mesafe koruma bir başlatma almışsa, o zaman toprak arıza koruma açmayacaktır. Bu, mesafe koruma ile seçicili arıza temizlemeye toprak arıza koruma ile açma üzerine bir öncelik verir. Kilitleme, biçimlendirme ile, bir fazlı veya çok fazlı arızalarla ve Z1 veya Z1/Z1B mesafe kademeleri içerisindeki arızalarla sınırlandırılabilir. Kilitleme, sadece zaman sırasını ve toprak arıza koruma fonksiyonu ile açmayı etkiler. Kilitleme sebebi ortadan kalktıktan sonra, sinyal koşusu durumlarını önlemek için kilitleme yaklaşık 40 ms sürdürülür. Arıza bildirimi olarak “T/A AÇMA BLKdi“ (No 1335) verilir. Toprak arıza koruma, aynı zamanda, bir otomatik tekrar kapama çevriminin 1-kutup ölü zamanı süresince de kilitlenebilir. Böylece, bu durumda ortaya çıkacak sıfır bileşen akım ve gerilim sinyallerinden kaynaklanacak bir hatalı ölçüm önlenmiş olur. Kilitleme, koruma fonksiyonunun tamamını etkiler ve tekrar kapama sonrası, sinyal koşusu durumlarını önlemek için, yaklaşık 40 ms sürdürülür. Komple fonksiyonun kilitlenmesinde “T/A BLKdi“ (No1332) bildirimi verilir. Tek kademelerin kilitlenmesinde 14080 - 14083 bildirimleri görünür. Eğer cihaz bir harici otomatik tekrar kapama cihazı ile birlikte çalışıyorsa ve ayrı bir (paralel açma) koruma cihazından 1-kutup açma verilmişse, toprak arıza koruma, 1-kutup açık durumu süresince bir ikili giriş üzerinden kilitlenmelidir. Şekil 2-98 Faz seçicili tek-kutup açma mantık diyagramı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 197 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Bir Toprak Arızası üzerine Kapama Hattın enerjilenmesinin tespiti, bir toprak arızası üzerine kesici anahtarlandığında hızlı açma yapmak için kullanılabilir. Toprak arıza koruma, bu durumda gecikmesiz 3-kutup açma yapabilir. Hattın enerjilenmesini takiben, hangi kademenin/kademelerin gecikmesiz açma yapacağını belirlemek üzere parametreler ayarlanabilir (Şekil 2-89 ’den Şekil 2-93’e kadar mantık şemalarına bakın). Hattın enerjilenmesinin tespiti durumunda, demeraj tutuculuğu bir ani yığılma akımı tespit ettiği sürece gecikmesiz açma kilitlenir. Bu, bir kademenin ani açmasının, bir trafonun enerjilenmesi sırasında yeterince geciktirilerek açma yapmasını önler. 2.7.2 Ayar Notları Genel Cihaz fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında, (Bölüm 2.1.1, Adres 131 T.Arıza A.AKIM) hangi karakteristik grubunun kullanılacağı belirlenir. Aşağıda açıklanan işlemler sırasında, sadece cihazın sürümüne ve seçilen biçimlendirmeye göre mevcut olan karakteristiklere uygulanan parametrelere erişilebilir. Parametre 3101 Topr. AA FONKS., toprak arıza korumayı devreye almak ON- veya devreden çıkarmak OFF için kullanılabilir. Bu, toprak arıza korumanın bütün fonksiyonlarını kapsar. Eğer istenmiyorsa, dört kademeden her biri, çalışma modu MODUS ... Aktif değil olarak ayarlanarak etkisiz kılınabilir (aşağıya bakın). Bloklama Mesafe koruma ile seçicili arıza temizlemeye, toprak arıza koruma ile açma üzerine öncelik vermek için; toprak arıza koruma, mesafe koruma tarafından kilitlenebilir. 3102 no’lu MK için BLK adresinde, kilitlemenin, mesafe korumanın her bir toprak başlatması sırasında (her BAŞLATMADA) veya sadece mesafe koruma tarafından bir fazlı başlatma sırasında (1faz BAŞLATMA) ya da mesafe koruma tarafından çok fazlı başlatma sırasında (Çok fazlı BAŞ.) yapılacağı belirlenir. Eğer kilitleme istenmiyorsa, adres HAYIR olarak ayarlanır. Aynı zamanda, toprak arıza koruma açmayı, sadece korunan hat bölümündeki mesafe koruma başlatmasında kilitlemek de mümkündür. Z1 kademesi içerisinde olan arızalarda toprak arıza koruma açmasını kilitlemek için 3174 no’lu MK KADEME BLK adresi Z1 kademesinde olarak ayarlanır. Z1 veya Z1B kademesi içerisinde olan arızalarda toprak arıza koruma açmasını kilitlemek için 3174 no’lu MK KADEME BLK adresi Z1/Z1B kad. olarak ayarlanır. Ancak, arıza yerine bakmaksızın mesafe koruma ile toprak arıza korumayı kilitlemek için, 3174 no’lu MK KADEME BLK adres her kademede olarak ayarlanır. Dolayısıyla 3102 no’lu adres, arızanın tipine ve 3174 no’lu adres de arıza yerine ilişkindir. Bu iki kilitleme seçeneği bir VE koşulu sağlar. Örneğin, toprak arıza korumayı sadece Z1 kademesi içerisindeki bir fazlı arızalarda kilitlemek için, 3102 no’lu adres, MK için BLK = 1faz BAŞLATMA olarak ve 3174 no’lu adres de MK KADEME BLK = Z1 kademesinde olarak ayarlanır. Toprak arıza korumayı Z1 kademesi içerisindeki her arızada kilitlemek için, 3102 no’lu adres MK için BLK = her BAŞLATMADA ve 3174 no’lu adres de MK KADEME BLK = Z1 kademesinde olarak ayarlanır. Toprak arıza koruma, 1-kutup otomatik tekrar kapama ölü zamanı içerisinde bloklanmalıdır, aksi takdirde; bu sırada ortaya çıkan hatalı sıfır bileşen değerler ve -eğer uygulanıyorsa- negatif bileşen değerler, korumanın yanlış başlatmasına yol açabilir. Ağ verilerinin ayarında (Alt bölüm 2.1.2.1), 1-kutuplu gerilimsiz arada toprak arıza korumanın bütün kademelerinin ortak mı veya ayrı ayrı mı kilitlenmesi gerektiği belirlenir. 238 no’lu T/A AA 1f , kademeler brlk. olarak ayarlanmasında, 3103 no’lu 1f ÖLÜ Zm BLK parametre görünür, kademe ayrımlı kilitleme için parametreler gizlenir. 1-kutuplu otomatik tekrar kapamanın yürütülmesi gerekiyorsa, Parametre 3103 1f ÖLÜ Zm BLK , EVET olarak ayarlanmalıdır (1-kutup açmalı cihazlar için önayar). Aksi takdirde HAYIR olarak ayarlanır. 198 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) 3103 no’lu 1f ÖLÜ Zm BLK parametre adresi EVET olarak ayarlandığında, eğer Açık-Kutup Algılayıcı bir 1-kutup ölü zamanı tespit etmişse, toprak arıza koruma tamamen kilitlenir. Eğer korunan şebekede 1-kutup açma uygulanmıyorsa, bu parametrenin kesinlikle HAYIR olarak ayarlanması gerekir. 3103 no’lu 1f ÖLÜ Zm BLK parametre adresinin ayarına bakılmaksızın, eğer 1-kutup ölü zaman sırasında toprak arıza korumanın kendisi bir açma komutu vermişse, koruma mutlaka kilitlenecektir. Aksi takdirde, eğer arıza akımına yük akımı sebep olmuşsa, başlatma almış olan toprak arıza koruma reset olamaz. kad.lerayrıayrı ayarında, kademe ayrımlı kilitleme için parametreler görünür şekildedir (3116 BLK /1f 3I0>>>, 3126 BLK /1f 3I0>>, 3136 BLK /1f 3I0> ve 3157 BLK /1f 3I0p), Parametre 3103 1f ÖLÜ Zm BLK gizlenir. 3116, 3126, 3136 ve 3157 parametreleri ile, 1-kutup ölü zaman sırasında kademelerden hangisinin kilitlenmesi gerektiği belirlenir Eğer ilgili kademenin kilitlenmesi gerekiyorsa, ayar EVET olarak kalır, aksi takdirde Hayır (yönsüz) olarak ayarlanır. Not 1-kutup ölü zamanda kilitlenmesi gerekmeyen toprak arıza koruma kademeleri, kendi toprak arıza korumalarının 1-kutup açma kumandasında da kilitlenmezler. Eğer yük akımının sebep olduğu arıza akımı ile eşik değerinin altında böyle bir kademe bulunuyorsa, toprak arıza korumanın açma ve başlatması da geriye dönebilir. Açma Ağ verilerinin ayarında (Alt bölüm 2.1.2.1) 1-kutuplu açma imkanının toprak arıza korumanın bütün kademeleri için ortak mı veya ayrı ayrı mı ayarlanması gerektiği belirlenir. 238 no’lu T/A AA 1f kademeler brlk. olarak ayarlanmasında, 3109 no’lu Açma 1faz T/A kademe ayrımlı ayarlamanın gizlendiği parametreler görünür. 3109 no’lu Açma 1faz T/A adresi, arızalı fazın kesinlikle tespit edilmiş olması koşuluyla, toprak arıza korumanın 1-kutup açma yapıp yapmayacağını belirtir. Bu adres, ancak 1-kutup açma yapma seçeneği olan cihazlar için geçerlidir Eğer 1-kutup otomatik tekrar kapama uygulanıyorsa, adresi EVET olağan ayarında bırakın. Aksi takdirde; ayarı HAYIR olarak değiştirin. kad.lerayrıayrı ayarında kademe ayrımlı ayar için parametreler görünür (3117 Açma 1f 3I0>>>, 3127 Açma 1f 3I0>>, 3137 Açma 1f 3I0>>> ve 3158 Açma 1f 3I0p), 3109 no’lu Açma 1faz T/A Parametresi gizlenir. 3117, 3127, 3137 ve 3158 no’lu parametrelerle, arızalı fazın kesin olarak belirlenebilmesinden itibaren kademelerden hangisinin 1-kutup açma yapması gerektiği belirlenebilir. Eğer ilgili kademenin 1-kutup açma yapması gerekiyorsa, ayar EVET olarak kalır, aksi takdirde Hayır (yönsüz) olarak ayarlanır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 199 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Sabit Zamanlı Kademeler İlk önce, her bir kademenin çalışma modu ayarlanır: 3110 no’lu Çal.modu 3I0>>> adresi, 3120 no’lu Çal. modu 3I0>> adresi ve 3130 no’lu Çal. modu 3I0> adresi. Her bir kademe, İleri (genellikle hat tarafı ileri yöndür), Geri (genellikle bara tarafı geri yöndür) veya Yönsüz (her iki yön) olarak ayarlanabilir. Eğer bir kademe istenmiyorsa Aktif değil olarak ayarlanır. Sabit zaman kademeleri 3I0>>> (Adres 3111), 3I0>> (Adres 3121) ve 3I0> (Adres 3131), üç kademeli bir sabit zamanlı aşırı akım koruma olarak kullanılabilir. Bu kademeler, aynı zamanda, 3I0p BAŞLATMA (Adres 3141, aşağıya bakın) kademesi ile birlikte de kullanılabilir. Başlatma eşikleri, genel olarak, en duyarlı kademe, beklenen en küçük toprak akımını görecek şekilde seçilmelidir. 3I0>>- ve 3I0>>>-kademeleri, daha kısa tepki süresine sahip özel sayısal süzgeçler kullandıkları için, hızlı açma (ani) için en uygun kademelerdir. Diğer taraftan 3I0> ve 3I0P kademeleri ise, etkili harmonikleri bastırma yöntemleri sayesinde, çok duyarlı toprak arızası tespiti için uygundur. Ters zamanlı kademeden çok, dördüncü bir sabit zaman kademesi isteniyorsa “ters zaman“ kademesi, bir sabit zamanlı kademe olarak da kullanılabilir. Bu, koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında (bakın Bölüm 2.1.1.2, Adres 131 T.Arıza A.AKIM = Sabit Zaman) ayarlanarak yapılır. Bu kademe için, bu durumda 3141 no’lu 3I0p BAŞLATMA adresi, akım başlatma eşiğini ve 3147 no’lu Ek T-GEC. adresi de sabit zaman gecikmesini belirler. Zaman gecikme ayarları T 3I0>>> (Adres 3112), T 3I0>> (Adres 3122) ve T 3I0> (Adres 3132) için değerler, sistemin toprak koordinasyonuna göre belirlenir. Akım ve zaman ayarlarının seçimi sırasında, bir kademenin yöne bağlı olmasının gerekli olup olmadığına veya telekoruma ile kullanılıp kullanılmayacağına özel dikkat göstermek gerekir Bunun için, “Yön tespiti“ ve “Toprak Arıza Koruma ile Sinyal iletimi“ paragraflarına bakın. Ayarlanan zaman gecikmeleri, doğal çalışma (ölçme) sürelerini kapsamayan salt ek gecikmelerdir. 200 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) IEC Karakteristikli Ters Zamanlı Kademe Eğer dördüncü kademe ters zamanlı kademe olarak IEC-Karakteristiği ile biçimlendirilmiş ise (Adres 131 T.Arıza A.AKIM = ZAAE IEC), ilk önce çalışma modu ayarlanır: Adres 3140 Çal. modu 3I0p. Kademeyi, İleri (genellikle hat tarafı ileri yöndür), Geri (genellikle bara tarafı geri yöndür) veya Yönsüz (her iki yön) olarak ayarlanabilir. Eğer kademe istenmiyorsa Aktif değil olarak ayarlanır. 3I0P ters zamanlı aşırı akım kademesi için, rölenin sürümüne ve seçilen biçimlendirmeye bağlı olarak ( Bölüm 2.1.1.2, Adres 131), çeşitli eğriler seçilebilir. Eğer ters zaman kademesi istenmiyorsa, 131 no’lu adres T.Arıza A.AKIM = Sabit Zaman olarak ayarlanır. 3I0P kademesi dördüncü sabit zaman kademesi olarak kullanılabilir (yukarıdaki “Sabit zamanlı Kademeler“ paragrafına bakın) veya tamamen etkisiz kılınır. IECKarakteristikleri ile (Adres 131 T.Arıza A.AKIM = ZAAE IEC),3151 no’lu IEC Eğrisi adresinde şu eğriler seçilebilir: Normal Ters (ters, IEC 60255–3’e göre tip A), Çok Ters (çok ters, IEC 60255–3’e göre tip B), Aşırı Ters (aşırı ters, IEC 60255–3’e göre tip C), ve Uzun Sü. Ters (uzun süreli ters, IEC 60255–3’e göre tip B). Karakteristikler ve eğri denklemleri, Teknik Verilerde verilmiştir. 3I0p BAŞLATMA (Adres 3141) akım eşiğinin ayarı, sabit zamanlı kademelerin ayarlarına benzer (yukarıya bakın). Ancak, bu durumda, başlatma eşiği ile ayar değeri arasına bir güvenlik payının dahil edildiğine dikkat edin. Başlatma, ancak ayar değerinin yaklaşık % 10 üzerinde bir akımda olacaktır. Zaman çarpanı ayarı 3I0p Z. Kadranı (Adres 3143), şebeke için tasarlanan toprak akımı koordinasyonuna göre yapılır. Akıma bağlı ters zamanlı gecikmeye ilave olarak, eğer gerekli ise, sabit bir zaman gecikmesi ayarlanabilir. Ayar Ek T-GEC. (Adres 3147) , ayar eğrilerinin zaman gecikmelerine eklenir. Akım ve zaman ayarlarının seçimi sırasında, bir kademenin yöne bağlı olmasının gerekli olup olmadığına veya telekoruma ile kullanılıp kullanılmayacağına özel dikkat göstermek gerekir Bunun için, “Yön tespiti“ ve “Toprak Arıza Koruma ile Sinyal iletimi“ paragraflarına bakın. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 201 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) ANSI Karakteristikli Ters Zamanlı Kademe Dördüncü kademenin ANSI karakteristikli bir ters zamanlı aşırı akım kademesi olarak yapılandırılması durumunda, (Adres 131 T.Ariza A.AKIM = ZAAE ANSI), ilk olarak çalışma modu ayarlanır: Adres 3140 Çal. modu 3I0p. Kademeyi, İleri (genellikle hat tarafı ileri yöndür), Geri (genellikle bara tarafı geri yöndür) veya Yönsüz (her iki yön) olarak ayarlanabilir. Eğer kademe istenmiyorsa Aktif değil olarak ayarlanır. 3I0P ters zamanlı aşırı akım kademesi için, rölenin sürümüne ve seçilen biçimlendirmeye bağlı olarak (Bölüm 2.1.1, Adres 131), çeşitli eğriler seçilebilir. Eğer ters zaman kademesi istenmiyorsa, 131 no’lu adres T.Arıza A.AKIM = Sabit Zaman olarak ayarlanır. 3I0P kademesi dördüncü sabit zaman kademesi olarak kullanılabilir (yukarıdaki “Sabit zamanlı Kademeler“ paragrafına bakın) veya tamamen etkisiz kılınır. ANSI-Karakteristikleri ile (Adres 131,T.Arıza A.AKIM = ZAAE ANSI), 3152 no’lu ANSI Eğrisi adresinde şu eğriler seçilebilir: Normal Ters, Kısa Ters, Uzun Ters, Orta Ters, Çok Ters, Aşırı Ters, Sabit Ters. Karakteristikler ve eğri denklemleri, Teknik Verilerde verilmiştir. 3I0p BAŞLATMA (Adres 3141) akım eşiğinin ayarı, sabit zamanlı kademelerin ayarlarına benzer (yukarıya bakın). Ancak, bu durumda, başlatma eşiği ile ayar değeri arasına bir güvenlik payının dahil edildiğine dikkat edin. Başlatma, ancak ayar değerinin yaklaşık % 10 üzerinde bir akımda olacaktır. Zaman çarpanı ayarı 3I0p Z. Kadranı (Adres 3144), şebeke için tasarlanan toprak akımı koordinasyonuna göre yapılır. Akıma bağlı ters zamanlı gecikmeye ilave olarak, eğer gerekli ise, sabit bir zaman gecikmesi ayarlanabilir. Ayar Ek T-GEC. (Adres 3147) , ayar eğrilerinin zaman gecikmelerine eklenir. Akım ve zaman ayarlarının seçimi sırasında, bir kademenin yöne bağlı olmasının gerekli olup olmadığına veya telekoruma ile kullanılıp kullanılmayacağına özel dikkat göstermek gerekir Bunun için, “Yön tespiti“ ve “Toprak Arıza Koruma ile Sinyal iletimi“ paragraflarına bakın. 202 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Logaritmik Ters Karakteristikli Ters Zamanlı Kademe Eğer biçimlendirme sırasında logaritmik ters karakteristikli ters zamanlı aşırı akım kademesini seçmişseniz (Adres 131 T.Arıza A.AKIM = ZAA Logaritmik), ilk olarak çalışma modu ayarlanır: Adres 3140 Çal. modu 3I0p. Kademeyi, İleri (genellikle hat tarafı ileri yöndür), Geri (genellikle bara tarafı geri yöndür) veya Yönsüz (her iki yön) olarak ayarlanabilir. Eğer kademe istenmiyorsa Aktif değil olarak ayarlanır. Logaritmik ters karakteristik için (Adres 131 T.Arıza A.AKIM = ZAA Logaritmik), 3153 no’lu adres ayarı LOG Eğrisi = Log. ters A. Karakteristik ve eğri denklemi, Teknik Verilerde verilmiştir. Şekil 2-99 ’da, en önemli ayar parametrelerinin eğri üzerindeki etkileri gösterilmiştir. 3I0p BAŞLATMA (Adres 3141), bütün akım değerleri için referans değerdir. 3I0p Yıl. Nokt. (Adres 3154), eğrinin başlangıcını, yani akım ekseni üzerindeki en düşük çalışma aralığını (3I0p BAŞLATMA taban ayarının katı olarak) belirler. Zaman ayarı 3I0p MaksT-GEC. (Adres 3146), eğrinin başlangıç noktasını (3I0 = 3I0p BAŞLATMA için) belirler. Zaman çarpanı 3I0p Z. Kadranı (Adres 3145) , eğrinin eğimini değiştirir. Büyük akımlar için 3I0p Min T-GEC. (Adres 3142) zaman ekseninde alt sınırı belirler. Esas olarak 35 · 3I0p BAŞLATMA değerinden daha büyük akımlar için, çalışma zamanı sabittir. Son olarak, diğer eğriler için olduğu gibi 3147 no’lu Ek T-GEC. adresinde, bir sabit zaman gecikmesi ayarlanabilir. Akım ve zaman ayarlarının seçimi sırasında, bir kademenin yöne bağlı olmasının gerekli olup olmadığına veya telekoruma ile kullanılıp kullanılmayacağına özel dikkat göstermek gerekir Bunun için, “Yön tespiti“ ve “Toprak Arıza Koruma ile Sinyal iletimi“ paragraflarına bakın. Şekil 2-99 Logaritmik-ters karakteristik için eğri parametreleri SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 203 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Ters Zaman Karakteristikli Sıfır Bileşen Gerilim Kademesi Eğer biçimlendirme sırasında sıfır bileşen gerilim denetimli kademeyi seçmişseniz (Adres 131 T.Arıza A.AKIM = U0 ters), ilk olarak çalışma modu ayarlanır: Adres 3140 Çal. modu 3I0p. Kademe, İleri (genellikle hat tarafı ileri yöndür), Geri (genellikle bara tarafı geri yöndür) veya Yönsüz (her iki yön) olarak ayarlanabilir. Eğer kademe istenmiyorsa Aktif değil olarak ayarlanır. 3141 no’lu 3I0p BAŞLATMA adresi, bu kademenin, üzerinde çalışmasının istendiği minimum akım değerini gösterir. Bu değer, minimum toprak arıza akım değerinden daha küçük ayarlanmalıdır. Gerilim-denetimli karakteristik, şu formülden elde edilir U0 ölçülen sıfır bileşen gerilimdir ve U0 min ayar değeridir U0ters minimum (Adres 3183). Denklemde, U0 sıfır bileşen gerilimin kullanıldığına, 3U0 rezidüel gerilimin kullanılmadığına dikkat edin. Fonksiyon, Teknik Verilerde gösterilmiştir. Şekil 2-100 ’de, eğri üzerinde, en önemli parametreler gösterilmiştir. U0ters minimum, gerilim-denetimli karakteristiği 3U0 yönünde kaydırır. Ayar değeri, bu karakteristiğin asimptotudur (t → 8). Şekil 2-100 ’de a’, a karakteristiğine ait asimptotu gösterir. Minimum gerilim 3U0>(U0 ters) (Adres 3182), alt gerilim eşiğidir. Aşağıdaki şekilde c çizgisine karşılık gelir, Şekil 2-100. b karakteristiğinde (asimptot çizilmemiş), eğri, minimum gerilim 3U0>(U0 ters) ile kesilir (c çizgisi). Yön-denetimli açma için, 3184 no’lu T ileri(U0ters) adresinde, gerilim-denetimli karakteristiğe eklenecek ek bir zaman ayarlanabilir. T ters (U0ters) yönsüz zamanı ile (Adres 3185), yönsüz bir artçı koruma kademesi sağlanabilir. Şekil 2-100 204 Ters zamanlı sıfır bileşen gerilim kademesi için karakteristik ayarları - ek zamanlar dahil edilmemiş SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Sıfır Bileşen Güç Kademesi Eğer biçimlendirme sırasında dördüncü kademe olarak sıfır bileşen güç kademesini seçmişseniz (Adres 131, T.Arıza A.AKIM = Sr ters), ilk olarak çalışma modu ayarlanır: Adres 3140 Çal. modu 3I0p. Kademe, İleri (genellikle hat tarafı ileri yöndür), Geri (genellikle bara tarafı geri yöndür) veya Yönsüz (her iki yön) olarak ayarlanabilir. Eğer kademe istenmiyorsa Aktif değil olarak ayarlanır. Sıfır bileşen güç koruması, her zaman hat yönünde çalışır. 3141 no’lu 3I0p BAŞLATMA adresi, bu kademenin, üzerinde çalışmasının istendiği minimum akım değerini gösterir. Bu değer, minimum toprak arıza akım değerinden daha küçük ayarlanmalıdır. Sıfır bileşen güç Sr, aşağıdaki formülden hesaplanır: Sr = 3I0 · 3U0 · cos(φ – φKomp) φKomp açısı 3168 no’lu PHI komp. adresinde maksimum duyarlılık açısı olarak ayarlanır. Sıfır bileşen akımla sıfır bileşen gerilim arasındaki faz açısını gösterir. Olağan ayar 225°’dir; bu, 75° (255° - 180°) bir sıfır bileşen empedans açısına karşılık gelir. Ayrıca “Sıfır Bileşen Güç Koruması” paragrafına bakın. Açma zamanı, aşağıdaki formülden de görüleceği üzere, sıfır bileşen güce bağlıdır: Burada; Sr, yukarıdaki formüle göre denkleştirilmiş güçtür. Sref ayar değeridir S ref (Adres 3156), ve φ = φKomp için kademenin başlatma değerini gösterir. k çarpanı (Adres 3155), sıfır bileşen zaman karakteristiğini zaman yönünde ve S ref referans değeri de karakteristiği güç yönünde kaydırmak için kullanılır. Zaman ayarı Ek T-GEC. (Adres 3147), güçten bağımsız ek bir gecikme zamanının ayarlanmasına imkan verir. Yön Tespiti İstenilen her bir kademenin yönü, ilgili kademe ayarları yapılırken belirlenir. Uygulama gereklerine göre, her bir kademenin yönü ayrı olarak seçilir. Örneğin yönsüz artçı kademeli bir yönlü toprak arıza koruma isteniyorsa, bu, 3I0>> kademesi bir kısa gecikme ile veya gecikmesiz yönlü olarak ve 3I0>kademesi de aynı başlatma eşiği ile ancak daha uzun bir gecikme süresi ile yönsüz artçı kademesi olarak ayarlanarak gerçekleştirilebilir. 3I0>>> kademesi de ek bir yüksek ayar ani kademe olarak uygulanabilir. Eğer bir kademe Bölüm 2.8 ’e göre sinyal iletimi ile çalışacaksa, bir müsaadeli tertiple birlikte gecikmesiz çalışabilir. Kilitleme tertibinde, sinyal iletim süresine eşit kısa bir gecikme + yaklaşık 20 ms kadar küçük bir güvenlik payı yeterlidir. Aşırı akım kademelerinin yön tespiti, genellikle ölçülen büyüklük olarak IE = –3I0, toprak akımını kullanır ve bu akımın açısı bir referans büyüklük ile karşılaştırılır. İstenilen referans büyüklük(ler) POLARİZASYON (Adres 3160) adresinde ayarlanır: Olağan ayar U0 + IY veya U2 evrenseldir. Cihaz, bu ayar ile, sıfır bileşen gerilim ile trafo yıldız akımından oluşan referans büyüklüğünden veya negatif bileşen geriliminden hangisi büyükse, bunu otomatik olarak seçer. Cihaza bir trafo yıldız-noktası akımı IY bağlı değilken de -bağlı olmayan akımın bir etkisi olmayacağı için- yine bu ayar uygulanabilir. Yine, trafo yıldız-noktası akımı bağlı iken veya bağlı değilken, U0 + IY ayarı da uygulanabilir. Eğer yön tespitinin, referans sinyal olarak sadece IY kullanılarak yapılması gerekiyorsa, Yalnız IY ile ayarını uygulayın. Bu, her zaman bir güvenilir trafo yıldız-noktası akımı IY, cihaz girişi I4’de mevcutsa anlamlıdır. Yön tespiti, bu durumda gerilim trafolarının sekonder devrelerindeki arızalardan etkilenmeyecektir. Bu ayar, cihazın normal duyarlıkta bir I4 akım girişi ile donatılmış olduğunu ve akımın da güç trafosunun yıldız-noktası akım trafosundan I4 ’e bağlanmış olduğunu varsayar. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 205 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Eğer yön tespiti sadece negatif bileşen sistem sinyalleri 3I2 ve 3U2 kullanılarak yapılacaksa, U2 ve I2 ile ayarı uygulanır. Bu durumda, yön tespiti için, sadece cihaz tarafından hesaplanan negatif bileşen sinyaller kullanılır. Bu durumda, yön tespiti için sıfır bileşen sinyallerine gerek duyulmaz. Eğer sıfır bileşen güç koruması kullanılıyorsa (Adres 131 T.Arıza A.AKIM = Sr ters), yön tespitini sıfır bileşen güç ile yapmak mantıklıdır. Bu durumda, POLARİZASYON için Sıfır blş. güç ayarını uygulayın. Son olarak; referans büyüklüğün eşik değeri ayarlanmalıdır. 3U0> (Adres 3164), U0 ile yön tespiti için minimum çalışma gerilimini belirler. Eğer yön tespiti için U0 kullanılmayacaksa, bu ayar önemsizdir. Ayar eşiği, ölçülen işletme gerilimindeki asimetrilerden etkilenmemelidir. Ayar değeri, rezidüel gerilimin, yani sıfır bileşen gerilimin üç katına göredir. Yani 3·U0 = |UL1 + UL2 + UL3| Eğer bir yönlü kademe olarak gerilime bağlı karakteristik (U0 inverse) kullanılıyorsa; minimum polarma gerilimi için, gerilim- denetimli karakteristiğin minimum gerilimine eşit veya onun altında bir değer kullanmak mantıklıdır (Adres 3182) . GüçSis.Veriler1 ’de (bakınız Bölüm 2.1.2.1) dördüncü akım girişi bağlantısı için trafo yıldız-noktası akımı seçilmişse I4 trafosu (Adres 220) = IY yıldız nokt. ancak o zaman 3165 no’lu IY> adresine erişilebilir. Bu, bir kaynak trafosunun yıldız-noktasında ölçülen akım için alt eşiktir. Yıldız-noktası akımının ölçümü, özünde oldukça doğru olduğu için, bu değer için oldukça duyarlı bir ayar uygulanabilir. Eğer yön tespitinin negatif bileşen sistemi sinyalleri ile yapılması gerekiyorsa; yön tespitinin alt sınırı için 3U2> (Adres 3166) ve 3I2> (Adres 3167) ayar değerleri belirleyicidir. Ayar değerleri, bu durumda sistemdeki işletme asimetrisi bir başlatmaya yol açmayacak şekilde seçilmelidir. Eğer sıfır bileşen güç koruma kullanılıyorsa ve arıza yönü de sıfır bileşen güç esasına göre belirlenecekse; 3169 no’lu S ileri adresi, üzerinde yönün ileri olarak tanınacağı denkleştirilmiş sıfır bileşen gücün değerini gösterir. Bu değer, S ref referans gücünden (Adres 3156, bakınız yukarıda “Sıfır Bileşen Güç Kademesi“ paragrafı) daha küçük olmalıdır. Bu, daha küçük sıfır bileşen güç koşullarında bile yön tespitinin yapılabilmesine imkan verir. Yön karakteristiğinin konumu, yön tespiti için seçilen yönteme bağlı olarak değiştirilebilir (Adres 3160, POLARİZASYON, yukarıya bakınız). Ölçülen sinyal ve referans sinyali arasında açı ölçümüne dayalı tüm yöntemler (yani, POLARIZASYON = Sıfır blş. güç hariç tüm yöntemler), Yön. ALFA ve Yön. BETA (Adresler 3162 ve 3163) açı ayarlarıyla yön tespitinin açı bölgesinin değiştirilmesine müsaade eder. Bu ayar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Bu ayar değerleri kritik olmadığı için, önayar değerleri değiştirilmeden bırakılabilir. Bu değerlerin değiştirilmesi isteniyorsa “Sıfır Bileşen Güç ile Yön Tespiti“ paragrafına bakın. POLARİZASYON Sıfır blş. güç ile yön tespitinde, yön karakteristiğinin simetri eksenini gösteren PHI komp. (Adres 3168) kompanzasyon açısı, vasıtasıyla yön karakteristiğini belirler. Bu değer, yön tespiti için kritik değildir. Bu açı hakkında daha fazla bilgi için, “Sıfır Bileşen Güç ile Yön Tespiti” paragrafına bakın. Bu açı, sıfır bileşen güç kademesinin maksimum duyarlığını da belirler ve dolayısıyla yukarıda açıklandığı gibi dolaysız olarak açma süresini de etkiler (“Sıfır Bileşen Güç Kademesi” paragrafına bakın). 206 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Toprak Arıza Koruma ile Sinyal İletimi 7SA6 ’da, toprak arıza koruma, dahili sinyal iletimi mantığı kullanılarak bir yön karşılaştırmalı korumaya genişletilebilir. Mevcut sinyal iletimi tertipleri ve bunların çalışma modları, Bölüm 2.8 ’de açıklanmıştır. Eğer bu yöntem kullanıacaksa, toprak akım kademesini ayarlarken bazı önkoşullar gözlemlenmelidir. İlk olarak; sinyal iletimi ile hangi kademenin çalışacağı belirlenmelidir. Bu kademe, yönlü ve hat yönü “ileri” olarak ayarlanmış olmalıdır. Örneğin, eğer yönlü karşılaştırma olarak 3I0> kademesi kullanılacaksa 3130 no’lu adres Çal. modu 3I0> = İleri olarak ayarlanır (yukarıda “Sabit Zamanlı Kademeler” paragrafına bakın). Bundan başka; seçilen kademenin, dahili arızalar sırasında gecikmesiz açmaya müsaade etmesi için sinyal iletimi ile birlikte çalışması gerektiği cihaza bildirilmelidir. 3I0> kademesi için, bu 3133 no’lu 3I0> KS/Giriş adresinin EVET olarak ayarlanması anlamına gelir. Bu durumda, sinyal iletimi arızası sırasında T 3I0> (Adres 3132) zaman gecikmesi ile, bu kademe bir artçı koruma kademesi olarak görev yapar. Dolayısıyla; diğer kademeler için ilgili ayar parametreleri HAYIR olarak ayarlanır, bu örnekte yani: Adres 3123 3I0>> KS/Giriş, 3I0>> kademesi için; Adres 3113 3I0>>> KS/Giriş, 3I0>>> kademesi için; Adres 3148 3I0p KS/GİRİŞ,3I0P kademesi için (eğer kullanılıyorsa). Eğer sinyal iletimi tertibi ile birlikte eko fonksiyonu kullanılıyorsa veya zayıf besleme fonksiyonun da kullanılması gerekiyorsa, harici toprak arızaları sırasında seçicisiz açmanın önlenmesi için, ek sinyal iletimi kademesi 3IoMin KS (Adres 3105) ayarlanmalıdır. Ayrıntılı bilgi için, Bölüm 2.8’de, “Toprak Arıza Koruma Gerekleri“ paragrafına bakınız. Bir Toprak Arızası üzerine Kapama Bir tam kısa-devre üzerine kapamayı takiben gecikmesiz açma yapacak kademeyi belirlemek mümkündür. Bu amaçla kullanılacak kademe için, ilgili parametre, 3I0>>>AÜK Açma (Adres 3114), 3I0>> AÜK Açma (Adres 3124), 3I0> AÜK Açma (Adres 3134) ve gerekirse 3I0p AÜK Açma (Adres 3149), EVET veya HAYIR olarak ayarlanır. Arıza üzerine kapamayı takiben bir tam kısa-devre öngörüldüğü için, en duyarlı kademenin seçimi mantıklı değildir; bu kademe, çoğu kez yüksek dirençli arızaları tespit etmek için kullanılır. Seçilen kademenin, hat enerjilenmesi sırasında geçici de olsa başlatma almaması önemlidir. Diğer taraftan; seçilen kademe bir trafonun enerjilenmesi sırasında oluşan ani mıknatıslanma akımlarında başlatma almışsa bunun bir sakıncası olmaz. Çünkü, elle kapama için ani arıza-üzerine-kapama kademesi olarak ayarlanmış olsa bile, bir kademenin arıza-üzerine-kapama açması, devreye girme tutuculuğu ile kilitlenir. Geçici aşırı akımlar yüzünden hatalı başlatmaları önlemek için, AÜK Zm. GEC. (Adres 3173) ayarlanabilir. Genellikle 0 önayarı alıkonulur. Büyük devreye girme akım piklerinin beklendiği uzun yeraltı kablo fiderlerinde, kısa bir zaman gecikmesi yararlı olabilir. Zaman gecikmesi, geçici aşırı akımların şiddetine ve süresine ve aynı zamanda hızlı arıza-üzerine-kapama açması için hangi kademenin seçilmiş olduğuna bağlıdır. Son olarak, AÜK Çal. Modu (Adres 3172) parametresi ile bir arıza-üzerine kapama açması için arıza yönünün denetlenip (BAŞLATMA+YÖN.) denetlenmeyeceğini (BAŞLATMA) belirlemek de mümkündür. Bu yön denetimi için, her bir kademe için ayarlanan yön uygulanır. Faz Akım Tutuculuğu Topraklı sistemlerde asimetrik yük koşulları veya değişik akım trafo ölçme hataları durumunda hatalı kademe başlatmalarını önlemek için, faz akımları toprak akım kademeleri için tutuculuk sağlar: Faz akımları arttıkça, başlatma eşikleri de artar. 3104 no’lu If-STAB. Eğimi adresi ile olağan ayar % 10 bütün kademeler için ortak değiştirilir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ek Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 207 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Demeraj Tutuculuğu Demeraj tutuculuğu, ancak, cihaz, trafo fiderlerinde veya bir trafo ile sonlanan hatlarda kullanılıyorsa gereklidir. Bu durumda, sadece demeraj akımının altında bir başlatma eşiğine sahip olan ve çok kısa açma gecikmeli veya gecikmesiz kademeler için devreye girme tutuculuğu uygulanır. Her bir kademe için, 3I0>>>DEM BLK (Adres 3115), 3I0>> DEM BLK (Adres 3125), 3I0> DEM BLK (Adres 3135) ve 3I0p DEM BLK (Adres 3150) parametreleri, EVET (demeraj tutuculuğu etkin) veya HAYIR (demeraj tutuculuğu etkisiz) olarak ayarlanabilir. Eğer demeraj tutuculuğu bütün kademeler için etkisiz kılınmışsa, aşağıdaki parametreler önemsizdir. Demeraj akımının tespiti için 3170 no’lu 2. DEMERAJ Tut. adresinde, ikinci harmonik bileşenin temel harmonik bileşene oranı ayarlanır. Bu eşiğin üzerinde, demeraj tutuculuğu etkindir. Önayar (% 15), bir çok durumda yeterlidir. Daha düşük değerler, demeraj kilitlemesi için daha yüksek duyarlığı beraberinde getirir (ikinci harmonik akımın daha küçük bölümü kilitlemeye yol açar). Trafo fiderlerindeki veya bir trafo ile sonlanan hatlardaki uygulamalarda, eğer çok büyük akımlar olursa, trafonun önünde bir kısa devre arızası var sayılır. Böyle yüksek akımlarda, demeraj tutuculuğu engellenir. Bu amaçla 3171 no’lu Imaks DEM Tut adresinde ayarlanan eşik değer, beklenen en yüksek demeraj akımından (efektif) daha büyük olmalıdır. 208 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) 2.7.3 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGS’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. Tabloda, bölgeye özgü varsayılan ayarlar gösterilmiştir. C sütunu (yapılandırma), akıma dayalı değerlerin karşılığı olan akım trafosu sekonder anma akımını göstermektedir. Adr. Parametre C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3101 Topr. AA FONKS. ON OFF ON Toprak Ariza asiri akim fonksiyonu 3102 MK için BLK her BASLATMADA 1faz BASLATMA Çok fazli BAS. HAYIR her BASLATMADA Mesafe koruma için T/A Blok 3103 1f ÖLÜ Zm BLK EVET HAYIR EVET 1 faz Ölü zaman için T/A Blok 3104A If-STAB. Egimi 0 .. 30 % 10 % Ifaz Tutuculuk Egimi 3105 3IoMin KS 1A 0.01 .. 1.00 A 0.50 A 5A 0.05 .. 5.00 A 2.50 A KS tertipleri için 3Io-Min esigi 1A 0.003 .. 1.000 A 0.500 A 5A 0.015 .. 5.000 A 2.500 A 3105 3IoMin KS KS tertipleri için 3Io-Min esigi 3109 Açma 1faz T/A EVET HAYIR EVET Toprak ariza koruma ile tek faz açma 3110 Çal.modu 3I0>>> Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Aktif degil Çalisma modu 3111 3I0>>> 1A 0.05 .. 25.00 A 4.00 A 3I0>>> Çalisma Akimi 5A 0.25 .. 125.00 A 20.00 A 3112 T 3I0>>> 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.30 sn T 3I0>>> Zaman Gecikmesi 3113 3I0>>> KS/Giris HAYIR EVET HAYIR KS/Giris ile ani açma 3114 3I0>>>AÜK Açma HAYIR EVET HAYIR AÜK sonrasi ani açma 3115 3I0>>>DEM BLK HAYIR EVET HAYIR Demeraj Bloklama 3116 BLK /1f 3I0>>> EVET Hayir (yönsüz) EVET 1 faz ölü zaman esnasinda 3I0>>> blklama 3117 Açma 1f 3I0>>> EVET HAYIR EVET 3I0>>> ile tek faz açma 3120 Çal. modu 3I0>> Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Aktif degil Çalisma modu 3121 3I0>> 1A 0.05 .. 25.00 A 2.00 A 3I0>> Çalisma Akimi 5A 0.25 .. 125.00 A 10.00 A 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.60 sn 3122 T 3I0>> SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 T 3I0>> Zaman Gecikmesi 209 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Adr. Parametre C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3123 3I0>> KS/Giris HAYIR EVET HAYIR KS/Giris ile ani açma 3124 3I0>> AÜK Açma HAYIR EVET HAYIR AÜK sonrasi ani açma 3125 3I0>> DEM BLK HAYIR EVET HAYIR Demeraj Bloklama 3126 BLK /1f 3I0>> EVET Hayir (yönsüz) EVET 1 faz ölü zaman esnasinda 3I0>> bloklama 3127 Açma 1f 3I0>> EVET HAYIR EVET 3I0>> ile tek faz açma 3130 Çal. modu 3I0> Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Aktif degil Çalisma modu 3131 3I0> 1A 0.05 .. 25.00 A 1.00 A 3I0> Çalisma Akimi 5A 0.25 .. 125.00 A 5.00 A 1A 0.003 .. 25.000 A 1.000 A 5A 0.015 .. 125.000 A 5.000 A 3131 3I0> 3I0> Çalisma 3132 T 3I0> 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.90 sn T 3I0> Zaman Gecikmesi 3133 3I0> KS/Giris HAYIR EVET HAYIR KS/Giris ile ani açma 3134 3I0> AÜK Açma HAYIR EVET HAYIR AÜK sonrasi ani açma 3135 3I0> DEM BLK HAYIR EVET HAYIR Demeraj Bloklama 3136 BLK /1f 3I0> EVET Hayir (yönsüz) EVET 1 faz ölü zaman esnasinda 3I0> bloklama 3137 Açma 1f 3I0>>> EVET HAYIR EVET 3I0> ile tek faz açma 3140 Çal. modu 3I0p Ileri Geri Yönsüz Aktif degil Aktif degil Çalisma modu 3141 3I0p BASLATMA 1A 0.05 .. 25.00 A 1.00 A 3I0p Çalisma 5A 0.25 .. 125.00 A 5.00 A 1A 0.003 .. 25.000 A 1.000 A 5A 0.015 .. 125.000 A 5.000 A 3141 3I0p BASLATMA 3I0p Çalisma 3142 3I0p Min T-GEC. 0.00 .. 30.00 sn 1.20 sn 3I0p Minimum Zaman Gecikmesi 3143 3I0p Z. Kadrani 0.05 .. 3.00 sn; ∞ 0.50 sn 3I0p Zaman Çarpani 3144 3I0p Z. Kadrani 0.50 .. 15.00 ; ∞ 5.00 3I0p Zaman Çarpani 3145 3I0p Z. Kadrani 0.05 .. 15.00 sn; ∞ 1.35 sn 3I0p Zaman Çarpani 3146 3I0p MaksT-GEC. 0.00 .. 30.00 sn 5.80 sn 3I0p Maksimum Zaman Gecikmesi 210 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Adr. Parametre C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3147 Ek T-GEC. 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 1.20 sn Ek Zaman Gecikmesi 3148 3I0p KS/GIRIS HAYIR EVET HAYIR KS/Giris ile ani açma 3149 3I0p AÜK Açma HAYIR EVET HAYIR AÜK sonrasi ani açma 3150 3I0p DEM BLK HAYIR EVET HAYIR Demeraj Bloklama 3151 IEC Egrisi Normal Ters Çok Ters Asiri Ters Uzun Sü. Ters Normal Ters IEC Egrisi 3152 ANSI Egrisi Normal Ters Kisa Ters Uzun Ters Orta Ters Çok Ters Asiri Ters Sabit Ters Normal Ters ANSI Egrisi 3153 LOG Egrisi Log. ters A Log. ters A LOGARITMIK Egri 3154 3I0p Yil. Nokt. 1.0 .. 4.0 1.1 Ters karakteristigin baslangiç noktasi 3155 k 0.00 .. 3.00 sn 0.50 sn Sr karakteristiginin k-çarpani 3156 S ref 1A 1 .. 100 VA 10 VA Sr karakteristigi için S ref 5A 5 .. 500 VA 50 VA 3157 BLK /1f 3I0p EVET Hayir (yönsüz) EVET 1 faz ölü zaman esnasinda 3I0p bloklama 3158 Açma 1f 3I0p EVET HAYIR EVET 3I0p ile tek faz açma 3160 POLARIZASYON U0 + IY veya U2 U0 + IY Yalniz IY ile U2 ve I2 ile Sifir bls. güç U0 + IY veya U2 Polarizasyon 3162A Yön. ALFA 0 .. 360 ° 338 ° ALFA, ileri yön alt açisi 3163A Yön. BETA 0 .. 360 ° 122 ° BETA, ileri yön üst açisi 3164 3U0> 0.5 .. 10.0 V 0.5 V Polar. için min. sifir bls. gerilimi 3U0 3165 IY> 1A 0.05 .. 1.00 A 0.05 A 5A 0.25 .. 5.00 A 0.25 A Polarizasyon için min. toprak akimi IY 0.5 .. 10.0 V 0.5 V Min. neg. bls. polarizasyon gerilimi 3U2 1A 0.05 .. 1.00 A 0.05 A 5A 0.25 .. 5.00 A 0.25 A Min. neg. bls. polarizasyon akimi 3I2 0 .. 360 ° 255 ° 3166 3U2> 3167 3I2> 3168 PHI komp. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Sr için denklestirme açisi PHI denkl. 211 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) Adr. 3169 Parametre S ileri 3170 2. DEMERAJ Tut. 3171 Imaks DEM Tut C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 1A 0.1 .. 10.0 VA 0.3 VA Ileri yön güç esigi 5A 0.5 .. 50.0 VA 1.5 VA 10 .. 45 % 15 % Demeraj tutuculugu için 2. harm. orani 1A 0.50 .. 25.00 A 7.50 A 5A 2.50 .. 125.00 A 37.50 A Maks. Akim, demeraj tutuculugu iptal 3172 AÜK Çal. Modu BASLATMA BASLATMA+YÖN BASLATMA+YÖN AÜK sonrasi ani mod 3173 AÜK Zm. Gec. 0.00 .. 30.00 sn 0.00 sn AÜK sonrasi açma zamani gecikmesi 3174 MK KADEME BLK Z1 kademesinde Z1/Z1B kad. her kademede her kademede Mesafe Koruma Çalisma için T/A bloklama 3182 3U0>(U0 ters) 1.0 .. 10.0 V 5.0 V 3U0> ayar noktasi 3183 U0ters minimum 0.1 .. 5.0 V 0.2 V T->oo için U0min minimum gerilim 3184 T ileri(U0ters) 0.00 .. 32.00 sn 0.90 sn T-ileri Zaman gecikmesi (U0ters) 3185 T ters (U0ters) 0.00 .. 32.00 sn 1.20 sn T-geri Zaman gecikmesi (U0ters) 212 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.7 Topraklı Sistemlerde Toprak Arızası Aşırı Akım Koruma (Opsiyonel) 2.7.4 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi EM Açıklamalar 1305 >T/A BLK 3I0>>> >Toprak Ariza AA Bloklama 3I0>>> 1307 >T/A 3I0>> BLK EM >Toprak Ariza AA Bloklama 3I0>> 1308 >T/A 3I0> BLK EM >Toprak Ariza AA Bloklama 3I0> 1309 >T/A 3I0p BLK EM >Toprak Ariza AA Bloklama 3I0p 1310 >T/A Ani AÇMA EM >Toprak Ariza AA Ani açma 1331 T/A Koruma OFF AM Toprak ariza koruma DEVRE DISI 1332 T/A BLKdi AM Toprak ariza koruma BLOKLANDI 1333 T/A AKTIF AM Toprak ariza koruma AKTIF 1335 T/A AÇMA BLKdi AM Toprak ariza koruma Açma bloklandi 1336 T/A L1 seçildi AM T/A faz seçici L1 seçildi 1337 T/A L2 seçildi AM T/A faz seçici L2 seçildi 1338 T/A L3 seçildi AM T/A faz seçici L3 seçildi 1345 T/A Baslatma AM Toprak ariza koruma BASLATMA 1354 T/A 3I0>>> Bas. AM T/A 3I0>>> BASLATMA 1355 T/A 3I0>> Bas. AM T/A 3I0>> BASLATMA 1356 T/A 3I0> Bas. AM T/A 3I0> BASLATMA 1357 T/A 3I0p Bas. AM T/A 3I0p BASLATMA 1358 T/A ileri AM T/A Baslatma ILERI 1359 T/A geri AM T/A Baslatma GERI 1361 T/A Açma AM T/A Genel AÇMA komutu 1362 T/A Açma L1 AM Toprak ariza koruma: Açma 1 faz L1 1363 T/A Açma L2 AM Toprak ariza koruma: Açma 1 faz L2 1364 T/A Açma L3 AM Toprak ariza koruma: Açma 1 faz L3 1365 T/A Açma 3f AM Toprak ariza koruma: Açma 3 faz 1366 T/A 3I0>>> AÇMA AM T/A 3I0>>> AÇMA 1367 T/A 3I0>> AÇMA AM T/A 3I0>> AÇMA 1368 T/A 3I0> AÇMA AM T/A 3I0> AÇMA 1369 T/A 3I0p AÇMA AM T/A 3I0p AÇMA 1370 T/A Dem. Bas. AM T/A Demeraj baslatma 14080 T/A 3I0>>>BLKdi AM T/A 3I0>>> bloklandi 14081 T/A 3I0>> BLKdi AM T/A 3I0>> bloklandi 14082 T/A 3I0> BLKdi AM T/A 3I0> bloklandi 14083 T/A 3I0p BLKdi AM T/A 3I0p bloklandi SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 213 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) 2.8.1 Genel Dahili karşılaştırma mantığının yardımıyla, Bölüm 2.7 ’ye göre yönlü toprak arıza koruma, bir yön karşılaştırmalı koruma tertibine genişletilebilir. İletim Modları Yön karşılaştırmalı tertip için, yönlü kademelerden biri kullanılmalı ve bu kademe de İleri yönde seçilmelidir. Bu kademe, ancak arıza diğer hat ucunda da ileri yönde tespit edilmiş ise hızlı açma yapabilir. Bir müsaade veya kilitleme sinyali gönderilebilir. Aşağıdaki müsaadeli tertipler mevcuttur: • Yön karşılaştırma, • Yönlü blok çözme. ve bloklama tertibi: • Yönlü kademenin bloklanması. Diğer kademeler, yönlü ve/veya yönsüz artçı kademeler olarak uygulanabilir. Faz seçicinin müsaade sinyallerine etkisi ile ilgili bilgileri 2.7 Altbölümünde “Toprağa Temas Eden Fazın Tespiti“ paragrafında bulabilirsiniz. İletim Kanalları Sinyal iletimi için, her bir yön için bir kanala gerek duyulur. Bu amaçla, örneğin doğrudan fiber optik bağlantılar veya pilot kablolar, kuranportör cihazı (güç hattı taşıyıcı) veya mikrodalga radyo bağlantıları üzerinden ses frekansı kiplemeli yüksek frekans kanalları kullanılabilir. Eğer aynı kanal mesafe korumanın iletimi için de kullanılacaksa, iletim modunun da aynı olması gerekir! Eğer cihaz seçimli bir koruma verileri arayüzü ile donatılmışsa, bu durumda sinyal iletimi için sayısal iletişim kullanılabilir, örneğin: Fiber optik kablolar, iletişim ağları veya özel hatlar. Bu tür bir iletim için, aşağıdaki sinyal iletim tertibi kullanılabilir: • Yönlü karşılaştırma 7SA6 aynı zamanda faz-seçicili sinyal iletimine de imkan verir. Bu, sistemde farklı hatlarda iki bir fazlı arıza olsa bile, 1-kutup otomatik tekrar kapamanın yapılabilmesine imkan verir. Sayısal koruma verileri arayüzü kullanıldığında, sinyal iletimi her zaman faz-ayrımlı yapılır. Eğer sistemde çok fazlı bir arıza olmuşsa, bütün sinyaller tüm üç faz için de iletilir. Toprak arıza koruma için faz-ayrımlı iletişim, eğer faz seçici tarafından arızalı faz tespit edilmişse anlamlıdır (3109 no’lu Açma 1faz T/A adresi EVET olarak ayarlı, ayrıca Bölüm 2.7 ’de “Açma“ paragrafına bakın). Sinyal iletim tertipleri, üç uçlu hatlar (saplama fiderler) için de uygundur. Bu durumda, üç hat ucunun her birinden diğer iki uca her iki yönde sinyal iletim kanallarına gerek duyulur. Üç uçlu hat uygulamalarında fazayrımlı iletim, ancak sayısal haberleşme kanalları kullanılmışsa mümkündür. İletim yolundaki arızalar sırasında, sinyal iletme ek fonksiyonu bloklanabilir. Klasik sinyal iletim tertipleri ile, bir ikili giriş üzerinden kanal arızası ihbar edilir; sayısal iletişimle, arıza, koruma cihazı tarafından otomatik olarak tespit edilir. 214 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) Etkinleştirme ve Etkisiz Kılma Karşılaştırma fonksiyonu, 3201 no’lu KS T/A FONKS., parametresi yoluyla veya sistem arayüzü ile (eğer mevcutsa) ya da ikili giriş üzerinden (eğer atanmışsa) devreye alınabilir veya devreden çıkarılabilir Anahtarlanmış durum, dahili olarak saklanır (bakınız Şekil 2-101) ve yardımcı besleme kaybına karşı korunur. Ancak daha önce devreden çıkarıldığı kaynaktan yeniden devreye alınabilir. Etkin olması için, her üç anahtarlama kaynağının fonksiyonunun devreye sokulmuş olması gerekir. Şekil 2-101 2.8.2 Sinyal iletim mantığının etkinleştirilmesi ve etkisiz kılınması Yön Karşılaştırmalı Başlatma Aşağıdaki prosedür, klasik ve sayısal iletim araçlarının her ikisi için de uygundur. Çalışma Prensibi Yön karşılaştırmalı başlatma, müsaadeli bir tertiptir. Şekil 2-75 fonksiyon şemasını göstermektedir. Toprak arıza koruma ileri yönde arızayı tespit ettiğinde, ilkin karşı hat ucuna bir müsaade sinyali gönderir. Eğer mesafe koruma Z1B kademesi içerisinde bir arıza tespit etmişse, karşı hat ucuna bir müsaade sinyali gönderir. Dolayısıyla hızlı açma için bir önkoşul, arızanın her iki hat ucundan da ileri yönde tespit edilmesidir. Gönderme sinyali (ayarlanabilir) bir TS süresi kadar uzatılabilir. Gönderme sinyalinin uzatımı, ancak koruma hızlı bir açma komutu vermişse etkindir. Bu, arızanın farklı bir bağımsız koruma ile çok hızlı temizlenmiş olması halinde bile, müsaade sinyalinin karşı hat ucuna ulaşmasını garanti eder. Şekil 2-102 Yön karşılaştırmalı başlatma tertibinin fonksiyon şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 215 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) Çalışma Sırası Şekil 2-103 ’te bir hat ucu için yön karşılaştırmalı başlatma tertibinin mantık şeması gösterilmiştir. Yön karşılaştırması, sadece “İleri“ yöndeki arızalar için yapılır. Dolayısıyla, yön karşılaştırma modunda çalışması düşünülen aşırı akım kademesi kesinlikle İleri (YÖN. 3I0...) ayarlanmalıdır. Ayrıca; Altbölüm 2.7’de “Toprak Arıza Koruma ile Sinyal İletimi“ paragrafına bakın. İki uçlu hatlarda, sinyal iletimi faz-ayrımlı olabilir. Bu durumda; gönderme ve alma devreleri, her faz için ayrı ayrı oluşturulur. Üç uçlu hatlarda, gönderme sinyali, diğer her iki hat ucuna da gönderilir. Bir dahili arıza sırasında her üç hat ucunun da bir müsaade sinyali göndermesi gerektiği için, alma sinyalleri, bu durumda mantıksal bir VE geçiti ile birleştirilir. Hat Konf. parametresi (Adres 3202) ayarı ile, hattın bir veya iki karşı ucu olduğu cihaza bildirilir. Eğer KS T/A (Adres 132) parametresi KA ile SİNYAL ve RÖLE SAYISI (Adres 147) parametresi 3 röle olarak ayarlanmışsa; cihaza, iki karşı uç olduğu bildirilmiş olur. Olağan ayar 2 röle ’dir ve bir karşı hat ucuna karşılık olan seçenektir. Harici arızaların temizlenmesinden kaynaklanan veya paralel hatlarda arızaların temizlenmesi sırasında arıza yönünün terslenmesinin sebep olacağı geçici rejimlerden kaynaklanan hatalı sinyaller “Geçici Kilitleme“ ile etkisiz kılınır (“Geçici Kilitleme“ paragrafına bakın). Radyal/tek taraftan beslenen veya yıldız-noktası sadece bir hat ucunun gerisinde topraklanmış hatlarda, sıfır bileşen akımın akmayacağı hat ucu başlatma alamayacağı için bir müsaade sinyali de üretemez. Bu durumda da yön karşılaştırması ile açmayı sağlamak için, cihaz özel önlemlere sahiptir. Bu “Zayıf-besleme açma” (Eko fonksiyonu) için “Eko Fonksiyonu” paragrafına bakın. Cihaz bir arıza tanımaksızın karşı hat ucundan -üç uçlu hatlarda karşı uçlardan en az birinden- bir müsaade sinyali aldığında, eko fonksiyonu etkinleştirilir. Zayıf besleme veya sıfır besleme olan karşı hat ucundaki kesici de açtırılabilir. Bu “Zayıf Besleme Açma” fonksiyonu için, Bölüm 2.9.2 ’e bakın. 216 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) Şekil 2-103 Yön karşılaştırmalı başlatma tertibinin mantık şeması (bir hat ucu için) Şekil 2-104 ’de, bir hat ucu için koruma verileri arayüzü ile yön karşılaştırmalı tertibin mantık şeması görülmektedir. Toprak arıza koruma için; koruma arayüzü üzerinden iletim için, sadece yön karşılaştırmalı başlatma tertibi kullanılabilir. Yön karşılaştırmalı başlatma tertibi, ancak 132 no’lu KS T/A parametresi, tüm hat uçlarında KA ile SİNYAL olarak ayarlanmışsa etkindir. Bir ayar hatası durumunda “Para. farklı“ ihbarı verilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 217 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) Şekil 2-104 218 Koruma verileri arayüzü ile yön karşılaştırmalı tertip için mantık şeması (bir cihaz için) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) 2.8.3 Yönlü Kilit Çözme Tertibi Aşağıdaki yordam, klasik iletim araçları için uygundur. Çalışma Prensibi Kilit çözme yöntemi, müsaadeli bir tertiptir. Yön karşılaştırmalı tertipten farkı, karşı hat ucundan müsaade sinyali alınmadığında da açmanın mümkün olmasıdır. Bundan dolayı; genellikle sinyal iletiminin kuranportör cihazı (PLC) (güç hattı taşıyıcı) kullanılarak korunan hat üzerinden yapılmasının gerekli olduğu çok uzun hatlarda, arıza yerinde iletilen sinyalin çok şiddetli zayıflamasından hatta kaybolmasından dolayı, karşı uçtan sağlıklı sinyal alınmasının artık garanti edilemeyeceği durumlarda kullanılır. Şekil 2-105 ’de, fonksiyon şeması gösterilmiştir. Sinyal iletimi için 7SA6 ’nın verici çıkışı ile anahtarlanan iki sinyal frekansına gerek duyulur. Eğer kuranportör sistemi (güç hattı taşıyıcı) kanal izleme fonksiyonuna sahipse, o zaman f0 izleme frekansı fU çalışma frekansına (kilit çözme frekansı) anahtarlanır. Koruma, ileri yönde bir toprak arızası tespit ettiğinde, fU kilit çözme frekansının iletimini başlatır. Normal koşullarda veya geri yönde bir toprak arızası sırasında, sadece f0 izleme frekansı iletilir. Eğer karşı uçtan kilit çözme frekansı alınmışsa, açma mantığına bir açma sinyali gönderilir. Dolayısıyla hızlı açma için bir önkoşul, toprak arızasının her iki hat ucundan da ileri yönde tespit edilmesidir. Gönderme sinyali (ayarlanabilir) bir TS süresi kadar uzatılabilir. Gönderme sinyalinin uzatımı, ancak koruma hızlı bir açma komutu vermişse etkindir. Bu, arızanın farklı bir bağımsız koruma ile çok hızlı temizlenmiş olması halinde bile, müsaade sinyalinin karşı hat ucuna ulaşmasını garanti eder. Şekil 2-105 Yönlü kilit çözme tertibinin fonksiyon şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 219 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) Çalışma Sırası Şekil 2-106 ’da, bir hat ucu için kilit çözme tertibinin mantık şeması verilmiştir. Yönlü kilit çözme tertibi, sadece “ileri” yönde arızalar için çalışır. Dolayısıyla, yönlü kilitleme tertibinde çalışması düşünülen aşırı akım kademesi kesinlikle İleri (YÖN.3I0...) ayarlanmalıdır. Ayrıca; Altbölüm 2.7 ’de “Toprak Arıza Koruma ile Sinyal İletimi“ paragrafına bakın. İki uçlu hatlarda, sinyal iletimi faz-ayrımlı olabilir. Bu durumda; gönderme ve alma devreleri, her faz için ayrı ayrı oluşturulur. Üç uçlu hatlarda, gönderme sinyali, diğer her iki hat ucuna da gönderilir. Bir dahili arıza sırasında her üç hat ucunun da bir müsaade sinyali göndermesi gerektiği için, alma sinyalleri, bu durumda mantıksal bir VE geçiti ile birleştirilir. Hat Konf. (Adres 3202) parametresi ayarı ile, hattın bir veya iki karşı ucu olduğu cihaza bildirilir. Alma mantığından önce, esas olarak yönlü karşılaştırma tertibindekine karşılık olan bir kilit çözme mantığı eklenir, Şekil 2-107 de gösterildiği gibi. Eğer bir girişimden etkilenmeksizin bir kilit çözme sinyali alınmışsa, bir alma sinyali, örneğin “>T/A BÇ bç 1“, gözükür ve kilitleme sinyali, örneğin, “>T/A BÇ blk 1“ kaybolur. Dahili “Kilit çözme 1“ sinyali, alma mantığına gönderilir ve oradan, (diğer tüm koşullar sağlanmışsa) bir açma müsaadesi başlatılır. Eğer korunan fiderdeki kısa-devrenin gönderilen sinyali çok zayıflatması veya geri yansıtması gibi sebeplerle iletilen sinyal karşı uca ulaşamamışsa, bir kilit çözme faaliyete girer: Ne kilit çözme sinyali “>T/A BÇ bç 1“ , ne de izleme sinyali “>T/A BÇ blk 1“ alınır. Bu durumda, 20 ms kadar bir güvenlik gecikme süresi sonrası “Kilit çözme 1“ müsaade sinyali alma mantığına aktarılır. Ancak, bu müsaade, bir 100/100 ms zamanlayıcı kademesi ile 100 ms sonra iptal edilir. Eğer girişim sinyali tekrar kaybolmuşsa, iki alma sinyalinden biri “>T/A BÇ bç 1“ veya “>T/A BÇ blk 1“ yeniden gözükmüş olmalıdır. 100 ms sonra (100/100 ms zamanlayıcı kademesinin bırakma gecikmesi) yeniden normal duruma dönülür; yani “Kilit çözme 1“ sinyaline müsaade yolu tekrar sağlanır ve sonuçta normal müsaade yoluna dönülmüş olur. Üç uçlu hatlarda, kilit çözme mantığı, her iki alma kanalı üzerinden denetlenebilir. Eğer 10 s’den daha uzun bir süre içerisinde sinyallerden hiç birisi de alınmamışsa “T/A KS BÇ Ar.1“ ihbarı verilir. Harici arızaların temizlenmesinden kaynaklanan veya paralel hatlarda arızaların temizlenmesi sırasında arıza yönünün terslenmesinin sebep olacağı geçici rejimlerden kaynaklanan hatalı sinyaller “Geçici Kilitleme” ile etkisiz kılınır. Radyal/tek taraftan beslenen veya yıldız-noktası sadece bir hat ucunun gerisinde topraklanmış hatlarda, sıfır bileşen akımın akmayacağı hat ucu başlatma alamayacağı için bir müsaade sinyali de üretemez. Bu durumda da yön karşılaştırması ile açmayı sağlamak için, cihaz özel önlemlere sahiptir. Bu “Zayıf Besleme Açma“ için Altbölüm “Zayıf Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler“ ’e bakın. Cihaz bir arıza tanımaksızın karşı hat ucundan -üç uçlu hatlarda karşı uçlardan en az birinden- bir müsaade sinyali aldığında, eko fonksiyonu etkinleştirilir. Zayıf besleme veya sıfır besleme olan karşı hat ucundaki kesici de açtırılabilir. Bu “Zayıf Besleme Açma” fonksiyonu için, Bölüm 2.9.2 ’ye bakın. 220 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) Şekil 2-106 Kilit çözme tertibinin mantık şeması (bir hat ucu için) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 221 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) Şekil 2-107 222 Kilit çözme mantığı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) 2.8.4 Yönlü Bloklama Tertibi Aşağıdaki prosedür, klasik iletim araçları için uygundur. Çalışma Prensibi Bloklama tertibinde, iletim kanalı, bir hat ucundan diğerine bir bloklama sinyali göndermek için kullanılır. Sinyal, arıza başlangıcının hemen sonrası doğrudan gönderilebilir, seçenek olarak, ancak mesafe koruma geri yönde bir arıza tespit etmişse sinyal gönderilir (noktalı çizgi üzerinden atlama algılayıcısı). Toprak arıza koruma ileri yönde bir toprak arızası tespit eder etmez sinyal iletimi derhal durdurulur. Bu tertiple, karşı hat ucundan bir sinyal alınmasa bile açma mümkündür. Bundan dolayı; genellikle sinyal iletiminin kuranportör cihazı (PLC) (güç hattı taşıyıcı) kullanılarak korunan hat üzerinden yapılmasının gerekli olduğu çok uzun hatlarda, arıza yerinde iletilen sinyalin çok şiddetli zayıflamasından hatta kaybolmasından dolayı, karşı uçtan sağlıklı sinyal alınmasının artık garanti edilemeyeceği durumlarda kullanılır. Şekil 2-108 ’de, fonksiyon şeması gösterilmiştir. Eğer karşı uçtan bir kilitleme sinyali alınmamışsa, ileri yöndeki toprak arızaları açmaya sebep olur. Hattın her iki ucundaki cihazların başlatma zamanı gecikmelerindeki olası farklılıklar ve sinyal iletim zaman gecikmesi yüzünden, açma,TV süresi kadar uzatılabilir. Sinyal koşusu durumlarını önlemek için, gönderilen sinyal, bir kez başlatıldığında, ayarlanabilir TS süresi kadar uzatılabilir. Şekil 2-108 Yönlü bloklama yöntemi çalışma diyagramı Çalışma Sırası Şekil 2-109 ’da, bir hat ucu için kilitleme tertibinin mantık şeması görülmektedir. Kilitlenecek kademe İleri (YÖN. 3I0...) olarak ayarlanmalıdır. Ayrıca; Altbölüm 2.7’de “Toprak Arıza Koruma ile Sinyal İletimi“ paragrafına bakın. İki uçlu hatlarda, sinyal iletimi faz-ayrımlı olabilir. Bu durumda; gönderme ve alma devreleri, her faz için ayrı ayrı oluşturulur. Üç uçlu hatlarda, gönderme sinyali, diğer her iki hat ucuna da gönderilir. Bir dahili arıza sırasında, karşı hat uçlarından hiç birisinden bir kilitleme sinyalinin alınmaması gerektiğinden, alma sinyalleri bu durumda bir mantıksal VEYA geçiti ile birleştirilir. Hat Konf. (Adres 3202) parametresi ayarı ile, hattın bir veya iki karşı ucu olduğu cihaza bildirilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 223 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) Şekil 2-109 224 Bloklama tertibinin mantık şeması (bir hat ucu için) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) Toprak arıza koruma geri yönde bir arıza tespit eder etmez, bir kilitleme sinyali gönderir (örneğin, “T/A KS GÖND.“, Nr 1384). İletilen sinyal, aynı zamanda 3203 no’lu adres ayarı ile uzatılabilir. İleri yönde bir arıza tespit edildiğinde, kilitleme sinyali durdurulur (örneğin “T/A KS BLK DURD“, No 1389). Ölçülen değerler için, birim basamak çıkış sinyali gönderilerek çok hızlı kilitleme sağlanabilir. Böyle yapmak için, “T/A KSAtlamaBLK“ (No 1390) çıkışı, aynı zamanda gönderici çıkış rölesine atanmalıdır. Bu birim basamak sinyali her ölçülen değer atlamasında çıktığı için, ancak iletim kanalı iletilen sinyalin kaybolmasına hemen tepki verebiliyorsa kullanılması anlamlıdır. Harici arızaların temizlenmesinden kaynaklanan veya paralel hatlarda arızaların temizlenmesi sırasında arıza yönünün terslenmesinin sebep olacağı geçici rejimlerden kaynaklanan hatalı sinyaller “Geçici Kilitleme” ile etkisiz kılınır. Eğer kilitleme sinyali, Geçi.BLK BlkSü (Adres 3210), bekleme süresine eşit minimum süre kadar mevcut olmuşsa, geçici kilitleme, kilitleme sinyalini Geçi.BLK BekSü. (Adres 3209) süresi kadar uzatır (bakın Şekil 2-110). Geçi.BLK BlkSü (Adres 3210) ’nin çalışmasından sonra gecikme zamanı Sürme Gecikmesi (Adres 3208) yeniden başlatılır. Kilitleme tertibinin doğal bir özelliği olarak, tek taraftan beslenen toprak arızalar, besleme olmayan tarafta bir kilitleme sinyali üretilemeyeceği için, herhangi bir özel önlem alınmaksızın hızlı olarak temizlenir. 2.8.5 Geçici Bloklama Geçici bloklama, harici arızaların temizlenmesinden kaynaklanan veya paralel hatlarda arızaların temizlenmesi sırasında arıza yönünün terslenmesinin sebep olacağı geçici rejimlerden kaynaklanan hatalı sinyallere karşı ek güvenlik sağlar. Geçici bloklama tertibinin çalışma ilkesi, geri yönlü bir toprak arıza olayını takiben bir müsaade sinyalinin oluşmasının belli bir (ayarlanır) süre önlenmesidir. Müsaadeli tertipler için, bu gönderme ve alma devrelerinin geçici kilitlenmesi ile gerçekleştirilir. Şekil 2-110 ’te, müsaadeli tertipler için geçici bloklamanın fonksiyon şeması görülmektedir. Başlatmayı takiben, bekleme süresi Geçi.BLK BekSü. (Adres 3209) içerisinde yönsüz veya geri yönde bir arıza tespit edilmişse, gönderme devresi ve açma müsaadesi engellenir. Bu kilitleme, geçici kilitleme süresi Geçi.BLK BlkSü (Adres 3210) süresi kadar ve aynı zamanda kilitleme ölçütünün bırakması sonrasında da sürdürülür. Kilitleme tertibinde ise; geçici bloklama, Şekil 2-110 ’deki mantık şemasında da görüldüğü gibi alınan kilit sinyalini uzatır. Geçi.BLK BlkSü (Adres 3210) ’nin çalışmasından sonra gecikme zamanı Sürme Gecikmesi (Adres 3208) yeniden başlatılır. Şekil 2-110 Geçici Bloklama SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 225 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) 2.8.6 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler Radyal/tek taraftan beslenen veya yıldız-noktası sadece bir hat ucunun gerisinde topraklanmış hatlarda, sıfır bileşen akımın akmayacağı hat ucu başlatma alamayacağı için bir müsaade sinyali de üretemez. Karşılaştırmalı tertipler ile; zayıf beslemenin olduğu uç bir müsaade sinyali göndermediği için, kaynak tarafındaki cihaz, başlatma alıp karşı uca bir müsaade sinyali göndermiş olsa bile, özel önlemler alınmazsa, hızlı açmayı gerçekleştiremez. Bu koşullar altında her iki hat ucunda da hızlı açmayı sağlamak için, cihaz zayıf sıfır bileşen beslemeli hatlar için özel ek fonksiyonları mevcuttur. Hatta sıfır beslemeli hat ucunun da bağımsız olarak açmasını sağlamak için 7SA6 bir zayıf-besleme açma fonksiyonu sağlar. Bu, özel bir açma komutu ile ayrı bir koruma fonksiyonu olduğu için, Bölüm 2.9.2 ’de ayrı bir fonksiyon başlığı altında açıklanacaktır. Eko Fonksiyonu Arızalı bir toprak akımında, eko fonksiyonu, alınan sinyali karşı hat ucuna bir “Eko“ (yansıma) olarak geri gönderir ve bu eko sinyali orada bir müsaadeli açma başlatmak için kullanılır. Ortak Eko-Sinyali (bakınız Şekil 2-114, Bölüm 2.9.1) hem mesafe korumadan hem de toprak arıza korumadan başlatılır. Şekil 2-111 ’de toprak arıza koruma aracılığıyla eko müsaadesinin oluşumu gösterilmiştir. Zayıf-besleme durumunun tespiti ve buna göre bir eko için gereksinim, bir VE geçitinde birleştirilmiştir. Toprak arıza koruma ne devreden çıkarılmalı ne de kilitlenmelidir; aksi takdirde koruma başlatma almayacağı için sürekli bir eko sinyali üretir. Bir eko için esas koşul, ilgili, sinyal iletimi tertibinin mantığından bir alma sinyali ile eş zamanlı bir toprak akımının 3IoMin KS mantık şemalarından da görüleceği üzere, (Şekil 2-103, 2-104 veya Şekil 2-106) mevcut olmamasıdır. Hattın açılmasından ve toprak akım kademesinin 3IoMin KS bırakmasından sonra bir eko sinyalinin üretilmesini önlemek için, bir RS flip-flop devresi (iki-durumlu kapan) kullanılmıştır. Böylelikle daha önce toprak akım kademesi başlatma almış olduğundan, bir eko sinyalinin üretilmesi artık mümkün olmayacaktır (bk. Şekil 2-111). Bunun haricinde istenildiğinde “>T/A Eko BLK“ ikili girişi üzerinden eko kilitlenebilir. Şekil 2-111 eko müsaadesi için sinyal oluşumunu göstermektedir. Bu fonksiyon zayıf beslemede açma fonksiyonuyla bağlantılı olduğundan, ayrı olarak açıklanmaktadır (bakınız Altbölüm 2.9.1). Şekil 2-111 226 Eko müsaadesi sinyalinin oluşumu SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) 2.8.7 Ayar Notları Genel Toprak arıza koruma için telekoruma ek fonksiyonu, ancak cihazın biçimlendirilmesi sırasında mevcut çalışma modlarından biri seçilmişse etkindir (Adres 132). Bu yapılandırmaya bağlı olarak, sadece seçilen moda ilişkin parametrelere erişilebilir. Eğer telekoruma ek fonksiyonu kullanılmayacaksa, Adres 132 KS T/A = Etkin değil, olarak ayarlanır. Eğer bir koruma verileri arayüzü mevcutsa, 132 no’lu KS T/A adresinde, ek KA ile SİNYAL ayar seçeneği görüntülenir. Klasik İletim Klasik iletim kanalları ile, Altbölüm 2.8 ’de açıklandığı gibi aşağıdaki çalışma modları mümkündür: Yön.Krş. Baş. Yön Karşılaştırmalı Başlatma, BLOKLAMA ÇÖZME Yönlü Kilit Çözme Tertibi, BLOKLAMA Yönlü Kilitleme Tertibi. 3201 no’lu KS T/A FONKS. adresinde, biçimlendirme sırasında seçilmiş telekoruma modu devreye alınabilir ON- veya OFF devreden çıkarılabilir. Eğer telekoruma üç uçlu bir hatta kullanılacaksa, 3202 no’lu Hat Konf. adresi = Üç Uç olarak ayarlanır. Eğer hat iki uçlu ise, adres İki Uç olağan ayarında bırakılır. Sayısal İletim Aşağıdaki çalışma modu, koruma verileri arayüzünü kullanan sayısal iletimle mümkündür: KA ile SİNYAL Yön Karşılaştırmalı Başlatma 3201 no’lu KS T/A FONKS. adresinde, biçimlendirme sırasında seçilmiş telekoruma modu devreye alınabilir ON veya OFF devreden çıkarılabilir. Adres 147 RÖLE SAYISI , korunan teçhizatın uç sayısını gösterir ve bütün cihazlar için aynı olmalıdır. Koruma verileri arayüzü üzerinden toprak arıza yön karşılaştırmalı başlatma tertibi, bir kümedeki bütün cihazlar 132 no’lu KS T/A parametresi KA ile SİNYAL olarak ayarlanmışsa etkindir. Toprak Arıza Koruma Gerekleri Karşılaştırma tertiplerinin uygulanmasında, her iki hat ucunun da harici bir toprak arızasını (hattan akan toprak akımını) görmesi çok önemlidir ve özellikle koruma ayarları yapılırken buna tam bir özen gösterilmesi gerekir. Bu, müsaadeli tertiplerde hatalı bir eko sinyalini önlemek ve bloklama tertibinde de bloklama sinyalini garanti etmek içindir. Eğer bir toprak arızası sırasında Şekil 2-112 ’a göre, B’deki koruma arızayı görmezse, bu arıza, A’dan, tek taraflı beslenen bir arıza olarak değerlendirilir (müsaadeli tertiplerde B’de eko olur ya da kilitleme tertibinde bir kilit sinyali gönderilmez). Bu da A’daki korumanın hatalı çalışarak açma vermesine yol açar. Dolayısıyla; toprak arıza koruma, bir 3IoMin KS toprak arıza kademesine sahiptir (Adres 3105). Bu kademe, telekoruma için kullanılan toprak akım kademesinden daha duyarlı ayarlanmalıdır. Daha büyük bir kapasitif toprak akımı için (IEC, Şekil 2-112), bu kademe, daha küçük bir değere ayarlanmalıdır. Havai hatlarda, toprak akım kademesinin % 70-80 ’ine eşit bir ayar genellikle yeterlidir. Toprak arızalarında kapasitif akımların toprak arıza akımları mertebelerine ulaştığı yer altı kablolarında veya uzun havai hatlarda, eko fonksiyonu ya hiç kullanılmamalı ya da kullanımı, kesicinin açık olma durumu ile sınırlandırılmalıdır. Bloklama tertibi, bu koşullar altında hiç kullanılmamalıdır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 227 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) Şekil 2-112 Harici toprak arıza sırasında olası akım dağılımı Üç uçlu hatlarda (saplama fiderlerde), harici bir arızada toprak arıza akımının hat uçlarında eşit olarak dağılmayacağı da dikkate alınmalıdır. Şekil 2-113’de en elverişsiz durum görülmektedir. Burada, A’dan akan toprak akımı, B ve C uçlarında eşit olarak dağıtılmıştır. Eko veya bloklama sinyali için belirleyici olan 3IoMin KS ayarı değeri (Adres 3105), dolayısıyla telekoruma için kullanılan toprak akım kademesinin ayar değerinin yarısından küçük olmalıdır. Ayrıca, Şekil 2-113 ’de gözardı edilen kapasitif toprak akımına ilişkin yukarıdaki açıklama da burada uygulanır. Eğer toprak akımı dağılımı, burada öngörülenden farklı ise, koşullar daha elverişli olacaktır. Bu durumda, iki toprak akımından biri, IEB veya IEC yukarıdaki değerlerden daha büyük olacaktır. Şekil 2-113 Harici bir toprak arızasında üç uçlu bir hatta olası en elverişsiz akım dağılımı Zaman Ayarları Gönderme sinyali uzatımı Gönd. Uzatımı (Adres 3203) gönderen hat ucunda çok hızlı bir açma olsa ve/veya sinyal iletimi nispeten uzun sürse bile, gönderilen sinyalin güvenilir olarak karşı hat ucuna erişecek şekilde yeterli sürede olmasını temin etmelidir. Müsaadeli tertipler Yön.Krş. Baş. ve BLOKLAMA ÇÖZME ’de, sinyal uzatımı, ancak cihaz daha önce bir açma komutu vermişse etkin olur. Bu, kısa-devrenin farklı bir bağımsız koruma ile veya başka bir kademe ile çok hızlı temizlenmiş olması halinde bile, müsaade sinyalinin karşı hat ucuna ulaşmasını garanti eder. Kilitleme tertibi BLOKLAMA ’da, gönderilen sinyal her zaman bu süre kadar uzatılır. Bu durumda, bir geri yön arızasını takiben geçici bir kilitlemeye karşılık olur. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. İletken kopması gibi kalıcı-durum hat arızalarını tespit etmek için, bir arıza tespit edildiğinde bir izleme süresi Alarm gecikmesi (Adres 3207) başlatılır. Bu sürenin dolmasından sonra, arıza, kalıcı bir arıza olarak var sayılır. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Müsaade gecikmesi Sürme Gecikmesi (Adres 3208) ile, yönlü açma müsaadesi geciktirilebilir. Genellikle; harici arızalarda kilitleme sinyali için yeterli iletim süresinin temin edilmesi için, sadece BLOKLAMA kilitleme tertibinde buna gerek duyulur. Bu gecikme, sadece telekorumanın alma devresine etki eder. Bunun tersine; karşılaştırmalı koruma tertibinde, yönlü kademenin zaman gecikmesi ayarı ile açma geciktirilmez. 228 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) Geçici Bloklama Parametreler Geçi.BLK BekSü. ve Geçi.BLK BlkSü , karşılaştırmalı tertiplerde geçici bloklama içindir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Geçi.BLK BekSü. zamanı (Adres 3209) geçici bloklama öncesi bir bekleme süresidir. Müsaadeli tertiplerde, başlatma sonrası toprak arızası korumanın yönlü kademesi bu süre içerisinde geri yönde bir arıza tespit etmişse, ancak o zaman geçici bloklama etkinleştirilir. Kilitleme tertibinde, bekleme süresi, karşı hat ucundan kilitleme sinyal alımının çok hızlı olması durumunda geçici kilitlemeyi önler. ∞ ayarı ile, geçici bloklama iptal edilir. Geçici kilitleme süresi Geçi.BLK BlkSü (Adres 3210) kesinlikle harici toprak arızaların olmasından veya temizlenmesinden kaynaklanan şiddetli geçici rejimlerin süresinden kesinlikle daha uzun ayarlanmalıdır. Yön.Krş. Baş. ve BLOKLAMA ÇÖZME müsaadeli tertiplerde; eğer koruma başlangıçta bir geri yön arızası tespit etmişse, gönderme sinyali, bu süre kadar geciktirilir. Bloklama tertibinde; kademe müsaadesinin kilitlemesi hem geri yönlü bir arıza tanınması yoluyla hem de alınan (kilitlemeli) sinyal yoluyla, bu süre kadar uzatılır. Geçi.BLK BlkSü (Adres 3210) ’nin çalışmasından sonra gecikme zamanı Sürme Gecikmesi (Adres 3208) yeniden başlatılır. Bloklama tertibinde gecikme zamanının ayarı daima Sürme Gecikmesi gerektiğinden, bu nedenle geçici kilitleme süresi Geçi.BLK BlkSü (Adres 3210) alışıldığı gibi çok kısa ayarlanabilir. Eğer Mesafe- ve Toprak Arıza Koruma için sinyal iletimi tertipleri (telekoruma) bir kanalı paylaşıyorlarsa, MES GeçiBlk. T/A (Adres 3212) Evet olarak ayarlanmalıdır. Böylece mesafe koruma da, eğer önceden sadece toprak arıza koruma harici bir arızayı tanıdıysa, kilitlenir. Eko Fonksiyonu Eko fonksiyonu ayarları, bütün zayıf besleme önlemleri için ortaktır ve Bölüm 2.9.2.2 ’de, tablo biçiminde özetlenmiştir. Not “EKO SİNYALİ“ (No 4246) , iletim fonksiyonlarının gönderme sinyallerine dahil olmadığı için, göndericiyi etkinleştirmek için çıkış rölelerine ayrı olarak atanmalıdır. Sayısal koruma verileri arayüzü müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertibi ile kullanıldığında, herhangi bir özel önlem alınmaksızın, eko, ayrı bir sinyal olarak iletilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 229 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) 2.8.8 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGS’nin “İlave Ayarları” menüsünden değiştirilebilir. Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3201 KS T/A FONKS. ON OFF ON Toprak Ariza AA için koruma sinyali 3202 Hat Konf. Iki Uç Üç Uç Iki Uç Hat Konfigürasyonu 3203A Gönd. Uzatimi 0.00 .. 30.00 sn 0.05 sn Sinyal uzatimi gönderme süresi 3207A Alarm gecikmesi 0.00 .. 30.00 sn 10.00 sn Bloklama Çözme: Alarm zaman gecikmesi 3208 Sürme Gecikmesi 0.000 .. 30.000 sn 0.000 sn Bas. sonrasi sürme için zaman Gecikmesi 3209A Geçi.BLK BekSü. 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.04 sn Geçici Bloklama: Harici ariza süresi 3210A Geçi.BLK BlkSü 0.00 .. 30.00 sn 0.05 sn Geçici Blk.: Har. Ar. sonrasi Blk süresi 3212A T/A GeçiBlk.MES EVET HAYIR EVET MESAFE tarafindan T/A geçici Bloklama 230 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.8 Toprak Ar. AA için koruma sinyalleşmesi (opsiyonel) 2.8.9 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 1311 >T/A KS ON EM >T/A Koruma Sinyali DEVREDE 1312 >T/A KS OFF EM >T/A Koruma Sinyali DEVRE DISI 1313 >T/A KS BLK EM >T/A Koruma Sinyali BLOKLAMA 1318 >T/A Alma Kn1 EM >T/A Sinyal ALMA, Kanal 1 1319 >T/A Alma Kn2 EM >T/A Sinyal ALMA, Kanal 2 1320 >T/A BÇ bç 1 EM >T/A Blok Çözme: BLOK ÇÖZME, Kanal 1 1321 >T/A BÇ blk 1 EM >T/A Blok Çözme: BLOKLAMA, Kanal 1 1322 >T/A BÇ bç 2 EM >T/A Blok Çözme: BLOK ÇÖZME, Kanal 2 1323 >T/A BÇ blk 2 EM >T/A Blok Çözme: BLOKLAMA, Kanal 2 1324 >T/A Eko BLK EM >T/A BLOKLAMA Eko Sinyali 1325 >T/A Alma Kn1L1 EM >T/A Sinyal ALMA, Kanal 1, Faz L1 1326 >T/A Alma Kn1L2 EM >T/A Sinyal ALMA, Kanal 1, Faz L2 1327 >T/A Alma Kn1L3 EM >T/A Sinyal ALMA, Kanal 1, Faz L3 1328 >T/A BÇ bç 1-L1 EM >T/A Blok Çözme: BLOK ÇÖZME Kn.1, Faz L1 1329 >T/A BÇ bç 1-L2 EM >T/A Blok Çözme: BLOK ÇÖZME Kn.1, Faz L2 1330 >T/A BÇ bç 1-L3 EM >T/A Blok Çözme: BLOK ÇÖZME Kn.1, Faz L3 1371 T/A KS GÖND. L1 AM T/A KS Sinyal GÖNDERME, Faz L1 1372 T/A KS GÖND. L2 AM T/A KS Sinyal GÖNDERME, Faz L2 1373 T/A KS GÖND. L3 AM T/A KS Sinyal GÖNDERME, Faz L3 1374 T/A KS DURD. L1 AM T/A KS Blok: Sinyal DURDURMA L1 1375 T/A KS DURD. L2 AM T/A KS Blok: Sinyal DURDURMA L2 1376 T/A KS DURD. L3 AM T/A KS Blok: Sinyal DURDURMA L3 1380 G üz.T/A KS O/O IE T/A KS Giris ile ON/OFF 1381 T/A KS OFF AM T/A KS DEVRE DISI 1384 T/A KS GÖND. AM T/A KS Sinyal GÖNDERME 1386 T/A KSGeçiciBLK AM T/A KS Geçici Bloklama 1387 T/A KS BÇ Ar.1 AM T/A KS Bloklama Çözme: ARIZA Kanal 1 1388 T/A KS BÇ Ar.2 AM T/A KS Bloklama Çözme: ARIZA Kanal 2 1389 T/A KS BLK DURD AM T/A KS Bloklama: Sinyal DURDURMA 1390 T/A KSAtlamaBLK AM T/A KS Bloklama: Atlama ile sinyal gönd. 1391 T/A AlmaL1 Cih1 AM T/A KS Sinyal ALMA, L1, Cihaz 1 1392 T/A AlmaL2 Cih1 AM T/A KS Sinyal ALMA, L2, Cihaz 1 1393 T/A AlmaL3 Cih1 AM T/A KS Sinyal ALMA, L3, Cihaz 1 1394 T/A AlmaL1 Cih2 AM T/A KS Sinyal ALMA, L1, Cihaz 2 1395 T/A AlmaL2 Cih2 AM T/A KS Sinyal ALMA, L2, Cihaz 2 1396 T/A AlmaL3 Cih2 AM T/A KS Sinyal ALMA, L3, Cihaz 2 1397 T/A AlmaL1 Cih3 AM T/A KS Sinyal ALMA, L1, Cihaz 3 1398 T/A AlmaL2 Cih3 AM T/A KS Sinyal ALMA, L2, Cihaz 3 1399 T/A AlmaL3 Cih3 AM T/A KS Sinyal ALMA, L3, Cihaz 3 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 231 Fonksiyonlar 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler Bir hat ucunda hiçbir beslemenin olmadığı veya zayıf beslemenin olduğu durumlarda, hattaki bir kısa-devre sırasında buradaki mesafe koruma başlatma almaz. Aynı şekilde radyal/tek taraftan beslenen veya yıldıznoktası sadece bir hat ucunun gerisinde topraklanmış hatlarda, sıfır bileşen akımın akmayacağı hat ucu başlatma alamayacağı için bir müsaade sinyali de üretemez. Ayarlar ve bilgi listeleri aşağıdaki fonksiyonlar için ortak olarak geçerlidir. 2.9.1 Eko Fonksiyonu 2.9.1.1 İşlevsel Açıklama Şekil 2-114’de, eko fonksiyonunun çalışma ilkesi gösterilmiştir. Eko fonksiyonu 2501 no’lu ZB FONKSİYONU adresinde (Z ayıf B esleme MODUS) adresinde etkinleştirilebilir (Yalnız EKO) veya etkisiz kılınabilir (OFF). Bu “Anahtar“ vasıtasıyla zayıf-besleme açma fonksiyonu da etkinleştirilebilir (EKO ve AÇMA, bakınız Bölüm 2.9.2). Bu ayar Mesafe koruma ile ve Toprak arıza koruma ile sinyal iletimi tertipleri için ortaktır. Arızalı bir başlatmada veya arızalı bir toprak akımında, eko fonksiyonu, alınan sinyali karşı hat ucuna bir “Eko“ (yansıma) olarak geri gönderir ve bu eko sinyali orada bir müsaadeli açma başlatmak için kullanılır. Hem mesafe hem de toprak arıza koruma tarafından ortak bir iletim kanalının kullanıldığı uygulamalarda, eğer mesafe koruma ve toprak arıza koruma birbirlerinden bağımsız olarak bir Eko üretecek olurlarsa, yanlış açmalar olabilir. Bu senaryo için, Eko:1kanal parametresi EVET olarak ayarlanmalıdır. Mesafe koruma veya toprak arıza koruma için eko koşulları yerine getirilmişse (bakınız Bölüm 2.6 ve 2.8,“Eko fonksiyonu“ paragrafına), ilk önce kısa bir gecikme Açma/Eko GEC. etkin olur. Bu gecikme gereklidir, böylece eğer zayıf besleme hat ucunda geri yönlü arızada yüksek bir başlatma zamanı varsa veya elverişsiz Kısa devre- veya Toprak akımı dağılımı biraz daha geç başlıyorsa, eko gönderilmez. Ancak besleme olmayan hat ucunda kesici açık ise, ekonun gecikmesine ihtiyaç duyulmaz. Eko gecikme zamanı bu durumda baypas edilebilir. Kesicinin konumu, cihazın merkezi fonksiyon denetimi tarafından (bakınız Bölüm 2.23.1) bilgilendirilir. Daha sonra eko impulsu verilir (Çıkış bildirimi “EKO SİNYALI“), onun uzunluğu Açma UZATIMI parametresi ile ayarlanabilir. “EKO SİNYALİ“ ayrıca bunun üzerine veya çıkış rölesi gönderme için biçimlendirilmiş olmalıdır, çünkü gönderme sinyalleri “MK KS Gönd.“, “MK KS Gönd L*“ veya “T/A KS GÖND.“ içinde bulunmaz. Not “EKO SİNYALİ“ (No 4246) , iletim fonksiyonlarının gönderme sinyallerine dahil olmadığı için, göndericiyi etkinleştirmek için çıkış rölelerine ayrı olarak atanmalıdır. Sayısal koruma verileri arayüzü müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertibi ile kullanıldığında, herhangi bir özel önlem alınmaksızın, eko, ayrı bir sinyal olarak iletilir. Eko impulsunun verilmesinden sonra veya mesafe korumanın veya toprak arıza korumanın gönderme sinyali esnasında yeniden başlatılmış bir ekonun gönderilmesi en az 50 ms (önayar) engellenir. Bu hattın açılmasından sonra bir ekonun tekrarını önler. Bloklama tertiplerinde ve düşük menzil tertiplerinde eko fonksiyonuna gereksinim duyulmaz ve bu nedenle etkisizdir. 232 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler Şekil 2-114 2.9.2 Sinyal iletimi ile eko fonksiyonunun mantık şeması Klasik Açma 2.9.2.1 Çalışma Yöntemi İletim Modları Sinyal iletimi tertibi ile zayıf besleme fonksiyonu, mesafe koruma ve/veya toprak arıza koruma ile birlikte kullanılarak, yukarıdaki durumlarda her iki hat ucunda da hızlı açma gerçekleştirilebilir. Güçlü besleme olan hat ucunda, mesafe koruma, Z1 kademesi içerisindeki arızalarda ani olarak açma yapar. Müsaadeli iletim tertipleri ile, hattın % 100’ündeki arızalar için hızlı açma, eko fonksiyonunun etkinleştirilmesi ile gerçekleştirilir (bakınız Altbölüm2.6). Bu, güçlü besleme ucunda açma sinyali müsaadesini sağlar. Toprak arıza koruma ile birlikte müsaadeli iletim tertibi de aynı şekilde eko fonksiyonu vasıtasıyla güçlü besleme ucundaki korumanın açma sinyali müsaadesini sağlar (bakınız Altbölüm 2.8). Bir çok durumda, zayıf besleme ucundaki kesicinin de açması istenir. Bu amaçla, 7SA6 cihazı, özel açma komutuyla özel bir koruma fonksiyonuna sahiptir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 233 Fonksiyonlar 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler Düşük Gerilimle Başlatma Şekil 2-115 ’de, zayıf-besleme açmanın mantık şeması görülmektedir. Sie kann unter Adresse 2501 2501 no’lu adreste ZB FONKSİYONU (Zayıf Besleme Fonksiyonu etkinleştirilebilir (EKO ve AÇMA) veya etkisiz kılınabilir (OFF). Eğer bu “Anahtar“ sadece Yalnız EKO ’ya ayarlanmışsa, açma olmaz (ayrıca Altbölüm 2.6 ve 2.8). Bundan başka, açma fonksiyonu, istenirse “>ZB BLK“ ikili girişi üzerinden kilitlenebilir. Bir zayıf-besleme durumunun tespiti için mantık, mesafe korumayla birlikte her faz için ayrı ayrı ve ilave olarak bir de toprak arıza koruma için oluşturulur. Düşük gerilim denetimi her faz için ayrı yapıldığı için, cihaz sürümünün 1-kutup açma seçeneğine sahip olması koşuluyla, 1-kutup açma da mümkündür. Bir kısa devre durumunda, zayıf-besleme koşullarının olduğu hat ucunda ancak çok küçük bir gerilim gözükür, çünkü küçük arıza akımı kısa-devre döngüsünde ancak küçük bir gerilim düşümü üretir. Sıfır-besleme durumunda, döngü gerilimi yaklaşık olarak sıfırdır. Zayıf besleme açma, dolayısıyla aynı zamanda arızalı fazın seçimi için de kullanılan ölçülen DÜŞÜK GERİLİM düşük gerilimine bağlıdır. Eğer lokal koruma tarafından bir başlatma olmaksızın karşı hat ucundan bir sinyal alınmışsa, bu, korunan fiderde bir arıza olduğunu gösterir. Üç uçlu hatlarda, müsaadeli aşırı menzil tertiplerinden biri kullanıldığında, her iki uçtan da alma sinyali alınabilir. Müsaadeli düşük menzil tertiplerinde, en az bir uçtan bir alma sinyali yeterlidir. Alma sinyalinin başlangıcından itibaren 40 ms ’lik bir güvenlik gecikmesi sonrası, diğer koşulların da mevcut olması koşuluyla zayıf-besleme açmaya müsaade edilir: Bu koşullar, düşük gerilim, kesicinin kapalı olması ve mesafe korumanın veya toprak arıza korumanın başlatma almamasıdır. Hattın açılmasından ve başlatmanın bırakmasından sonra zayıf-besleme fonksiyonunun hatalı olarak başlatma almasını önlemek için, bir RS flip-flop devresi (iki-durumlu kapan) kullanılmıştır (Şekil 2-115). Böylelikle, arızalı fazda daha önce bir başlatma mevcut olduğundan, fonksiyonun tekrar başlatma alması artık mümkün olmaz. Toprak arıza korumada, müsaade sinyali faz-ayrımlı mantık modülleri üzerinden gönderilir. Dolayısıyla mesafe korumanın ve toprak arıza korumanın her ikisi veya sadece toprak arıza koruma müsaade sinyali göndermişse, yine bir fazlı açma mümkündür. 234 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler Şekil 2-115 Zayıf besleme açmanın mantık şeması *) Eğer Mesafe- ve Toprak Arıza Koruma aynı iletim kanalını paylaşıyorlarsa (Parametre 2509 = Evet) ve Mesafe- ve Toprak Arıza Korumada hiçbir kilitleme mevcut değilse, bu kapıdaki çıkış, girişlerin bir VE bağlantısıdır SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 235 Fonksiyonlar 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler 2.9.2.2 Ayar Notları Genel Zayıf besleme fonksiyonunun çalışması için bir önkoşul, cihaz fonksiyonlarının yapılandırılması sırasında 125 no’lu adreste Zayıf Besleme = Etkin ayarı yapılarak bu fonksiyonun etkinleştirilmiş olmasıdır. ZB FONKSİYONU parametresi ile (Adres 2501), bir zayıf besleme durumunda cihazın açma yapıp yapmayacağı belirlenir. EKO ve AÇMA ayarı ile, hem eko fonksiyonu hem de zayıf besleme açma fonksiyonu etkinleştirilir. Yalnız EKO ayarı ile, sadece beslemenin olduğu hat ucunda müsaade sinyalinin sağlanması için eko fonksiyonu etkinleştirilir. Ancak besleme olmayan veya zayıf beslemeli hat ucunda bir açma olmaz. Zayıf-besleme ölçümleri, karşı hat ucundan sinyal alımına bağlı olduıu için, eğer koruma sinyal iletimi ile birlikte çalışırsa bir anlam ifade eder (bakınız Bölüm 2.6 ve/veya 2.8). Alma sinyali, açma koşulunun bir fonksiyonel bileşenidir. Dolayısıyla, zayıf besleme açma fonksiyonu, kilitleme tertipleri ile kullanılmamalıdır. Sadece müsaadeli tertiplerle veya müsaadeli karşılaştırma tertipleriyle müsaade edilebilir. Diğer tüm durumlarda, 2501 no’lu adreste devreden çıkarılmalıdır OFF. Böyle durumlarda 125 no’lu adresi Etkin Değil olarak ayarlayarak bu fonksiyonu en başından cihazın yapılandırılması etkisiz kılmak daha iyidir. Bu durumda, ilgili parametreler tamamen erişilmez kılınır. Düşük gerilim ayar değeri DÜŞÜK GERİLİM (Adres 2505), her koşulda beklenen minimum faz-toprak işletme geriliminin altında ayarlanmalıdır. Bu ayar için alt sınır, korunan fiderde bir kısa-devre sırasında zayıf-besleme taraftaki röle mahallinde beklenen ve artık mesafe korumanın başlatma almayacağı maksimum gerilim düşümü ile belirlenir. Eko Fonksiyonu Zayıf beslemeli hat uçları için, eko fonksiyonu, besleme tarafının da bir müsaade sinyali alabilmesi için, sadece müsaadeli aşırı menzil tertiplerinde kullanılır. Zayıf beslemeye ait ayar listeleri, Altbölüm 2.9.3.2 ’de verilmiştir. Eko fonksiyonu 2501 no’lu ZB FONKSİYONU adresinde etkinleştirilebilir (Yalnız EKO) veya etkisiz kılınabilir (OFF) . Bu “Anahtar“ vasıtasıyla zayıf-besleme açma fonksiyonu da etkinleştirilebilir (EKO ve AÇMA). Daha önce “Mesafe Koruma Gereklilikleri“ paragrafında Altbölüm 2.6 ’de verilen açıklamalara dikkat edin veya Toprak akımı kademesi ayarı üzerinden toprak arıza koruma için bilgiler 3IoMin KS, paragraf “Toprak Arıza Koruma Gerekleri“ Altbölüm 2.8. Eko gecikme süresi Açma/Eko GEC. (Adres 2502), harici arızalarda (hattan akan arıza akımlarında) her iki hat ucundaki mesafe koruma fonksiyonlarının farklı başlatma zamanlarının sebep olacağı yanlış eko sinyallerini önlemek için yeterince uzun bir süreye ayarlanmalıdır. Tipik ayar, yaklaşık 40 ms ’dir (önayar). Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Eko impuls süresi Açma UZATIMI (Adres 2503), sinyal iletim donatısının biçimlendirme verilerine uyarlanabilir. Her iki hat ucundaki koruma cihazlarının farklı başlatma zamanlarıyla veya her iki hat ucundaki sinyal iletim donatılarının farklı tepki süreleriyle bile alma sinyalinin alınmasını garanti etmek için yeterince uzun bir süreye ayarlanmalıdır. Pek çok durumda yaklaşık 50 ms (önayar) yeterlidir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Hat uçları arasındaki sonsuz eko sinyali gönderimi (örneğin sinyal yolunda girişim bağlaşımı), her bir eko sinyal çıkışından sonra yeni bir eko için belli bir süre Eko BLK Süresi (Adres 2504) kadar eko kilitlenerek önlenebilir. Tipik ayar, yaklaşık 50 ms ’dir (önayar). Mesafe koruma sinyali gönderildikten sonra, eko, aynı şekilde Eko BLK Süresi süresi kadar bloklanır. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Hem mesafe hem de toprak arıza koruma tarafından ortak bir iletim kanalının kullanıldığı uygulamalarda, eğer mesafe koruma ve toprak arıza koruma birbirlerinden bağımsız olarak bir Eko üretecek olurlarsa, yanlış açmalar olabilir. Bu senaryo için, Eko:1kanal parametresi (Adres 2509), EVET olarak ayarlanmalıdır. Varsayılan ayar HAYIR dır. 236 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler Not “EKO SİNYALİ“ (No 4246) , iletim fonksiyonlarının gönderme sinyallerine dahil olmadığı için, göndericiyi etkinleştirmek için çıkış rölelerine ayrı olarak atanmalıdır. Sayısal koruma verileri arayüzü müsaadeli aşırı menzil karşıdan açtırma tertibi ile kullanıldığında, herhangi bir özel önlem alınmaksızın, eko, ayrı bir sinyal olarak iletilir. 2.9.3 Fransız Tanımına göre Açma 2.9.3.1 Çalışma Yöntemi Zayıf beslemeyi tespit etmek için diğer bir seçenek, sadece rölenin 7SA6***-**D** modellerinde mevcuttur. Nispi Gerilim Atlama ile Başlatma Zayıf beslemenin klasik fonksiyonuna ek olarak, Mantık no. 2 (Adres 125) adıyla, şimdiye kadar kullanılan yöntemden ayrı başka bir seçenek daha sunulmaktadır. Bu fonksiyon, kendi alma sinyalini kullanarak sinyal iletimi tertibinden bağımsız olarak çalışır ve gecikmeli veya gecikmesiz açma yapabilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 237 Fonksiyonlar 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler Gecikmesiz Açma Şekil 2-116 238 Gecikmesiz Açma için mantık şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler Gecikmeli Açma Şekil 2-117 Gecikmeli açma için mantık şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 239 Fonksiyonlar 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler 2.9.3.2 Ayar Notları Faz Seçimi Faz seçimi, düşük gerilim tespiti ile yapılır. Bunun için, volt olarak doğrudan bir gerilim büyüklüğü değil, bir çarpan (Adres 2510 Ufe< Faktörü), parametrelenir. Bu çarpanın, ölçülen faz-faz gerilim ile çarpılması gerilim eşiğini verir. Bu yöntem, düşük gerilim eşiğinde anma gerilimden işletme sapmalarını da hesaba katar ve onları mevcut koşullara uyarlar. Düşük gerilim eşiği en son ölçülen faz-faz geriliminin ortalama değerinin 500 ms üzerinde oluşturulur ve bellek gerilimim üzerinden geciktirilir. Böylece faz-faz gerilimlerin değişiklikleri zaman gecikmeli olarak eşiğe etki eder. Zaman sabitesi, 2511 no’lu Zaman Sabiti t adresinde ayarlanabilir. Gelmekte olan başlatmada, başlatma alan fazın en son tespit edilen gerilim eşiği bir açma komutuna kadar tutulur. Böylece uzun gecikme zamanlarında arıza nedeniyle gerilim eşiğinin etkilenmesinden kaçınılır. Düşük gerilim, her üç faz için de tespit edilir. Eğer ölçülen faz-faz gerilim (Adres 1131 AçıkKutupGer.) eşiğinin altına düşmüşse, düşük gerilim, artık bu fazda tespit edilmez. Açma esnasında pozitif bir geribildirim meydana geldiğinden, yani ölçülen arıza durumu açma yoluyla giderilemezse, başlatma ASE-Açma’ dan sonra geriye döner. Güncel gerilim bırakma eşiğini tekrar geçerse, yeni bir başlatma en fazla 1 s’den sonra mümkündür. Resim 2-118 UL1–E (L1 fazı) için Düşük Gerilim Tespiti Ani Açma Eğer bir “>ZB Alma“ alma sinyali mevcutsa ve aynı anda düşük gerilim durumu da tespit edilmişse, gecikmesiz bir AÇMA komutu verilir. Gönderen hat ucunun hızlı bir bırakması durumunda bile bir açma komutunun mümkün olması için, alma sinyali, 2512 no’lu Alma Uzatımı adresinde uzatılır. Hattın açmasını ve başlatmanın bırakmasını takiben, zayıf-besleme fonksiyonunun yanlış başlatma almasını mesafe koruma fonksiyonu ile önlemek için, ilgili fazda bir başlatma bloklanır. Bu bloklama, alma sinyali tekrar gidene kadar sürer. Bir alma sinyali mevcut, ancak bir düşük gerilim tespit edilememiş, sadece sıfır bileşen akım eşiği 3I0> Eşik (Adres 2514) aşılmışsa, hatta bir arıza olduğu varsayılabilir. Eğer bu koşullar (alma sinyali, düşük gerilim olmaması ve sıfır bileşen akım) 500 ms ’den daha uzun bir süre sürerse, 3-kutup açma başlatılır. “3I0> akım eşiğinin aşılması“ sinyali için zaman gecikmesi 2513 no’lu T 3I0> harici adresinde ayarlanır. Eğer sıfır bileşen akım, T 3I0> alarm ayar süresinden daha fazla bir süre (Adres 2520) 3I0> Eşik eşiğini aşmışsa, “3I0 akım tespiti“ ihbarı verilir. Gecikmesiz açma, ancak “>ZB Alma OK“ ikili girişi, iletim kanalının doğru çalıştığını rapor etmişse çalışır. Bundan başka; faz-seçicili kilit sinyalleri ZB blok L.... Özellikle özel hat ucu devre dışı bırakıldıktan sonra, yanlış başlatmalar böylelikle önlenmiş olur. 2530 no’lu ZB gecikmesiz adresinde, ani (gecikmesiz) açma kademesi devreye alınabilir OFF veya devreden çıkarılabilir ON. 240 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler Gecikmeli Açma Gecikmeli açma çalışması 3 parametre ile belirlenir: • Eğer 2517 no’lu adres 1f Açma, ON ayarlanmışsa, bir fazlı arızalarda 1-kutup açma komutuna imkan verir. • Eğer 2518 no’lu adres 1f Açma 3I0 ile, ON ayarlanmışsa, ancak 3I0> Eşik sıfır bileşen akım eşiği aşılmışsa 1-kutup açmaya müsaade edilir. Eğer eşik 3I0> Eşik aşılmadıysa, 1-kutup arızada açma gerçekleşmez. OFF ayarı ile 3I0> Eşik sıfır bileşen akım eşiği aşılmamış olsa bile, 1-kutup açmaya müsaade edilir. “3I0> akım eşiğinin aşılması“ sinyali için zaman gecikmesi 2513 no’lu T 3I0> harici adresinde ayarlanır. • 2519no’lu adresin 3f Açma ,ON ayar durumuna getirilmesiyle, 3-kutup açmaya müsaade edilir. OFF ayarı ile, çok-kutuplu bir başlatma sadece rapor edilir, ancak bir 3-kutup açma komutu verilmez (sadece bildirme). Yine de 1-kutup başlatmada 1-kutup veya 3-kutup açma komutu verilebilir. Gecikmeli açma kademesi, iletim kanalı arızasında özel hat ucunun açılmasının sağlanması için uygulanır. Düşük gerilim koşulları tespit edildiğinde, bu kademe bir veya birden fazla fazda başlatma alır ve biçimlendirilmiş bir zamanın (Adres 2515 TM ve Adres 2516 TT) geçmesinden sonra gecikme başlatılır, bu da kademenin çalışma şekline bağlı olarak gerçekleşir (Adres 2517 1f Açma ve 2519 3f Açma). Eğer bir başlatmada zamanların çalışmaya başlamasından sonra 2515 TM ve 2516 TT açma komutu verilmezse, bellek gerilimleri bırakılır ve böylece başlatma da geri alınır. 2531 no’lu ZB gecikmeli adresinde, gecikmeli açma kademesinin işletim çeşidi ayarlanabilir. ON ayarında kalıcı olarak devreye alınabilir. arıza alma ile ayarıyla, bu kademe sadece değil “>ZB Alma OK“ ikili girişi, iletim kanalının devre dışı olduğunu rapor etmemişse bu kademe etkinleştirilir. “OFF” ayarında kademe kalıcı olarak devreden çıkarılabilir. Bir gerilim arızası (gerilim sigortası izleme fonksiyonunun başlatması veya GT minyatür şalterinin atması) durumunda, hatalı başlatmaları önlemek için, düşük gerilim üzerinden faz seçimi tamamen kilitlenir. Ayrıca, mesafe koruma fonksiyonunun başlatmasında ilgili fazlar bloklanır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 241 Fonksiyonlar 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler 2.9.4 Zayıf Besleme (Açma ve/veya Eko) 2.9.4.1 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGS’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. Tabloda, bölgeye özgü varsayılan ayarlar gösterilmiştir. C sütunu (yapılandırma), akıma dayalı değerlerin karşılığı olan akım trafosu sekonder anma akımını göstermektedir. Adr. Parametre C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 2501 ZB FONKSIYONU OFF Yalniz EKO EKO ve AÇMA Yalniz EKO Zayif Besleme fonksiyonu 2502A Açma/Eko GEC. 0.00 .. 30.00 sn 0.04 sn Sinyal alma sonrasi Aç. / Eko Gecikmesi 2503A Açma UZATIMI 0.00 .. 30.00 sn 0.05 sn Açma Uzatimi / Eko Pulsisüresi' 2504A Eko BLK Süresi 0.00 .. 30.00 sn 0.05 sn Eko Bloklama Süresi 2505 DÜSÜK GERILIM 2 .. 70 V 25 V Düsük Gerilim (f-t) 2509 Eko:1kanal HAYIR EVET HAYIR Eko mantigi: Mes ve T/A ortak kanalda 2510 Ufe< Faktörü 0.10 .. 1.00 0.70 Düsük gerilim Uf-t< için faktör 2511 Zaman Sabiti t 1 .. 60 sn 5 sn Zaman sabiti Tau 2512A Alma Uzatimi 0.00 .. 30.00 sn 0.65 sn Alma uzatimi 2513A T 3I0> harici 0.00 .. 30.00 sn 0.60 sn 3I0> uzatimini asti 2514 3I0> Esik 1A 0.05 .. 1.00 A 0.50 A 5A 0.25 .. 5.00 A 2.50 A Nötr akim baslatma için 3I0 esigi 2515 TM 0.00 .. 30.00 sn 0.40 sn ZB gecikmesi tek faz 2516 TT 0.00 .. 30.00 sn 1.00 sn ZB gecikmesi çok faz 2517 1f Açma ON OFF ON Tek faz ZB açma müsaadesi 2518 1f Açma 3I0 ile ON OFF ON 3I0 ile Tek faz ZB açma 2519 3f Açma ON OFF ON Üç faz ZB açma müsaadesi 2520 T 3I0> alarm 0.00 .. 30.00 sn 10.00 sn 3I0> alarm için gecikmeyi asti 2530 ZB gecikmesiz ON OFF ON ZB gecikmesiz 2531 ZB gecikmeli ON ariza alma ile OFF ariza alma ile ZB gecikmeli 242 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.9 Zayıf-Besleme ve Sıfır Besleme için Önlemler 2.9.4.2 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 4203 >ZB BLK EM >Zayif Besleme Açma fonksiyonu BLOKLAMA 4204 >Gec. ZB BLK EM >Gecikmeli Zayif Besleme kad. BLOKLAMA 4205 >ZB Alma OK EM >Zayif Besleme Kanal Alma Tamam 4206 >ZB Alma EM >Zayif Besleme sinyal alma 4221 Zayif Besl. OFF AM Zayif Besleme Açma fonksiyonu DEVRE DISI 4222 ZB BLKdi AM Zayif Besleme Açma fonksiyonu BLOKLANDI 4223 ZB AKTIF AM Zayif Besleme Açma fonksiyonu AKTIF 4225 3I0 tespiti AM Zayif Besleme Sifir bls. akim tespiti 4226 ZB U L1< AM Zayif Besleme Açma fonk düsük gerilim L1 4227 ZB U L2< AM Zayif Besleme Açma fonk düsük gerilim L2 4228 ZB U L3< AM Zayif Besleme Açma fonk düsük gerilim L3 4229 ZB AÇMA 3I0 AM Zayif Besleme Açma fonksiyonu AÇMA 3I0 4231 ZB BASLATMA AM Zayif Besleme Açma fonksiyonu BASLATMA 4232 ZB Baslatma L1 AM Zayif Besleme Açma fonk BASLATMA L1 4233 ZB Baslatma L2 AM Zayif Besleme Açma fonk BASLATMA L2 4234 ZB Baslatma L3 AM Zayif Besleme Açma fonk BASLATMA L3 4241 Zayif Besl.AÇMA AM Zayif Besleme Genel AÇMA komutu 4242 ZB AÇMA 1f.L1 AM Zayif Besleme AÇMA komutu - Yalniz L1 4243 ZB AÇMA 1f.L2 AM Zayif Besleme AÇMA komutu - Yalniz L2 4244 ZB AÇMA 1f.L3 AM Zayif Besleme AÇMA komutu - Yalniz L3 4245 ZB AÇMA L123 AM Zayif Besleme AÇMA komutu L123 4246 EKO SINYALI AM EKO SINYAL Gönderme SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 243 Fonksiyonlar 2.10 DKA Harici Doğrudan Karşıdan Açma 2.10 DKA Harici Doğrudan Karşıdan Açma Harici bir koruma veya izleme cihazından herhangi bir sinyal, bir ikili giriş üzerinden 7SA6 ’nın sinyal işlemesine dahil edilebilir. Bu sinyal, geciktirilebilir, ihbar edilebilir ve bir veya daha fazla çıkış rölesine atanabilir. 2.10.1 Çalışma Yöntemi Lokal Kesicinin Hariçten Açtırılması Şekil 2-119 ’de mantık şeması görülmektedir. Eğer hem cihaz hem de kesici 1-fazlı çalışmaya uygun ise, 1-kutup açma yapmak mümkündür. Bu durumda, cihazın açma mantığı, 1-kutup açma koşullarının (örneğin 1-kutup açmanın etkinleştirilmesi, otomatik tekrar kapamanın hazır olması vb.) yerine getirilmesini sağlar. Harici açma, bir ayar parametresi ile devreye alınabilir veya devreden çıkarılabilir ve bir ikili giriş üzerinden bloklanabilir. Şekil 2-119 Lokal kesiciyi hariçten açtırma mantık şeması Karşı Hat Ucundaki Kesicinin Uzaktan Açtırılması Bölüm 2.5 ’te açıklandığı gibi, koruma arayüzü üzerinden bir sayısal haberleşme bağlantısı ile, 4’e kadar uzaktan komut göndermek mümkündür. Klasik iletim kanallarında, karşı uç kesicisini uzaktan açtırmak için, istenilen her bir iletim yönü için bir iletim kanalına gerek duyulur. Örneğin, bu amaç için, doğrudan fiber optik bağlantılar veya pilot kablolar, kuranportör cihazı (güç hattı taşıyıcı) veya mikrodalga radyo kanalları üzerinden ses frekans kiplemeli yüksek frekans kanalları kullanılabilir. Eğer mesafe korumanın açma komutu karşıya gönderilecekse, Altbölüm 2.6 ’da açıklandığı gibi iletilen sinyalin uzatılmasını da içerdiği için sinyal iletimi için dahili sinyal iletimi fonksiyonunu kullanmak en iyisidir. Gönderme sinyalini başlatmak için göndericiyi tetiklemek üzere elbette bu komutlardan herhangi biri kullanılabilir. Alıcı tarafında, lokal hariçten açtırma fonksiyonu kullanılır. Alınan sinyal, “>DKA Açma L123“ mantıksal ikili giriş fonksiyonuna atanmış bir ikili sinyale yönlendirilir. Eğer 1-kutup açma isteniyorsa, aynı zamanda “>DKA Açma L1“, “>DKA Açma L2“ ve “>DKA Açma L3“ ikili girişleri de kullanılabilir. Dolayısıyla, bu durumda da Şekil 2-119 uygulanır. 244 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.10 DKA Harici Doğrudan Karşıdan Açma 2.10.2 Ayar Notları Genel Doğrudan ve uzaktan açtırma fonksiyonun kullanılması için bir önkoşul, fonksiyonların kapsamının yapılandırılması sırasında 122 no’lu adresin DKA Dogr.Açtırm = Etkin olarak ayarlanarak bu fonksiyonun etkinleştirilmesidir. Eğer fonksiyon etkinleştirilmişse, 2201 no’lu DKA FONKSİYONU adresinde devreye alınabilir ON-veya OFF devreden çıkarılabilir. Hem lokal harici açma için hem de uzaktan açtırmanın alıcı tarafı için, 2202 no’lu Açma Zm. GEC. adresinde bir açma gecikmesi ayarlamak mümkündür. Bu, özellikle lokal açma durumunda bir güvenlik zaman payı olarak kullanılabilir. Bir açma komutu verildiğinde, en az, TMin AÇMA KOM genel minimum açma komutu süresi kadar açma sürdürülür, bu 240 no’lu adreste ayarlanan süre kadardır (Altbölüm 2.1.2). Bu sayede, başlatma sinyal impulsu çok kısa süreli olsa bile kesicinin güvenilir biçimde çalışması sağlanmış olur. Bu ayar ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. 2.10.3 Adr. Ayarlar Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 2201 DKA FONKSIYONU ON OFF OFF Dogrudan Karsidan Açtirma (DKA) 2202 Açma Zm. GEC. 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.01 sn Açma Zaman Gecikmesi 2.10.4 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 4403 >DKA BLK EM >Dogrudan Karsidan Açma fonk. BLOKLAMA 4412 >DKA Açma L1 EM >DKA GIRIS Faz L1 4413 >DKA Açma L2 EM >DKA GIRIS Faz L2 4414 >DKA Açma L3 EM >DKA GIRIS Faz L3 4417 >DKA Açma L123 EM >DKA GIRIS 3 faz L123 4421 DKA OFF AM Dogrudan Karsidan Açma DEVRE DISI 4422 DKA BLKdi AM Dogrudan Karsidan Açma BLOKLANDI 4432 DKA AÇMA 1f. L1 AM DKA AÇMA komutu - Yalniz L1 4433 DKA AÇMA 1f. L2 AM DKA AÇMA komutu - Yalniz L2 4434 DKA AÇMA 1f. L3 AM DKA AÇMA komutu - Yalniz L3 4435 DKA AÇMA L123 AM DKA AÇMA komutu L123 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 245 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma 2.11 Aşırı Akım Koruma 7SA6, artçı koruma olarak veya acil durum aşırı akım koruma olarak kullanılabilen bir zamanlı aşırı akım koruma fonksiyonuna sahiptir. Bütün elemanlar, birbirlerinden bağımsız olarak yapılandırılıp, kullanıcının gerekliliklerine göre birlikte kullanılabilir. 2.11.1 Genel Mesafe koruma, ancak ölçülen gerilim sinyali mevcutsa doğru olarak çalışabilir. Oysa Acil durum aşırı akım koruma sadece akımlara gerek duyar. Örneğin gerilim trafosu sekonder devrelerinde bir kısa-devre veya iletken kopması yüzünden ölçülen gerilim sinyali kaybolmuşsa, acil durum aşırı akım koruma fonksiyonu otomatik olarak etkinleştirilir (acil durum çalıması). Dolayısıyla, aşağıdaki durumlardan biri ile ölçülen gerilim sinyali kaybı tespit edilmişse, acil durum çalışma, bir kısa-devre koruma olarak mesafe korumanın yerini alır: • Dahili ölçülen gerilim izleme fonksiyonunun başlatması (“Gerilim-Sigortası-İzleme”, bakınız Altbölüm 2.22.1) veya • İkili giriş üzerinden, ölçülen gerilim sinyalinin kaybolduğunu bildiren “Gerilim Trafosu Minyatür şalteri atması“ sinyali alınmışsa. Bu durumlardan herhangi birisi meydana geldiğinde, mesafe koruma derhal kilitlenir ve acil durum çalışması etkinleştirilir. Eğer aşırı akım koruma Artçı aşırı akım koruma olarak ayarlanmışsa, diğer koruma ve izleme fonksiyonlarından bağımsız olarak, yani mesafe korumadan da bağımsız olarak çalışır. Örneğin, fider ilk olarak devreye alındığı zaman, eğer gerilim trafoları henüz kullanılabilir değilse, artçı aşırı akım koruma yegane kısadevre koruması olarak kullanılabilir. Aşırı akım koruma için, toplam olarak, faz akımları için dört ve toprak akımları için dört kademe mevcuttur. Bunlar: • Sabit zaman karakteristikli iki aşırı akım kademesi (sabit zamanlı aşırı akım) • Ters zaman karakteristikli bir aşırı akım kademesi (sabit minimumlu ters zaman karakteristiği) • Tercihen akım trafo seti ile hat ayırıcı arasındaki kısa-devre arıza koruması için kullanılan, ancak ek bir normal sabit zamanlı kademe olarak da kullanılabilen ayrı bir aşırı akım kademesi. Almanya bölgesi sürümlerinde (Sipariş kodunun 10. rakamı = A) bu kademe ancak eğer 126 no’lu adresinde ZAAE IEC/3kd.li ayarlanmış ise mevcuttur. Bu dört kademe, birbirlerinden bağımsızdır ve istenilen şekilde serbestçe birleştirilebilir. İkili girişler üzerinden harici ölçütlerle bloklanmaları ve ayrıca (örneğin bir harici bir otomatik tekrar kapama cihazı tarafından) hızlı (gecikmesiz) açma yapmaları mümkündür. Korunan hattın tam kısa devre arıza üzerine enerjilenmesi sırasında, herhangi bir kademenin veya birden fazla kademenin gecikmesiz açma yapmasına da müsaade edilebilir. Eğer bazı kademelerin kullanılmasına gerek duyulmuyorsa, bu kademelerin başlatma değerleri yapılarak etkisiz kılınabilir. 246 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma 2.11.2 Çalışma Yöntemi Ölçülen Değerler Faz akımları, ölçme girişinden giriş trafoları üzerinden cihaza beslenir. Toprak akımı 3.I0 cihazın sipariş sürümüne ve dördüncü akım girişi I4 ’ün kullanımına bağlı olarak ya doğrudan ölçülür veya faz akımlarından hesaplanır. Eğer I4 akım girişi, korunan fiderin, akım trafoları setinin yıldız-noktasına veya ayrı bir toprak akım trafosuna bağlanmışsa, toprak akımı, ölçülen bir büyüklük olarak doğrudan mevcuttur. Eğer cihaz I4 için oldukça duyarlı akım girişi ile donatılmışsa, bu akım I4, I4/If AT (Adres 221, bakınız Altbölüm 2.1.2, GüçSis.Veriler1) çarpanı ile birlikte kullanılır. Bu ölçülen girişin doğrusallık aralığı, yüksek akım aralığında oldukça kısıtlanmış olduğu için, bu akım ancak yaklaşık 1,6 A büyüklüğe kadar değerlendirilir. Daha büyük akımlar için, cihaz, otomatik olarak faz akımlarından hesaplanan sıfır bileşen akımın değerlendirilmesine anahtarlanır. Bu durumda, doğal olarak, bir yıldız-bağlı akım trafoları setinden üç faz akımın tamamının mevcut olması ve cihaza bağlanmış olması gerekir. Toprak akımının işlenmesi, toprak arızası akımı çok büyük ya da çok küçük olsun fark etmez, ancak o zaman mümkün olur. Eğer dördüncü akım girişi I4 örneğin bir güç trafosunun yıldız-noktası akımı veya paralel bir hattın toprak akımı için kullanılmışsa, cihaz, toprak akımını yine faz akımlarından hesaplar. Bu durumda, doğal olarak, bir yıldızbağlı üç akım trafosu setinden üç faz akımın tamamının mevcut olması ve cihaza bağlanmış olması gerekir. Sabit Zamanlı Yüksek-Ayar Akım Kademesi I>> Her bir faz akımı, sayısal süzgeçleme sonrası If>> ayar değeri ile ve toprak akımı da 3I0>> BAŞLATMA ile karşılaştırılır. İlgili başlatma değerinin üzerindeki akımlar tespit edilip ihbar edilir. T If>> veya T 3I0>> zaman gecikmesinin dolmasından sonra, bir açma komutu verilir. Bırakma değeri, başlatma değerinden yaklaşık olarak % 5 daha düşüktür, ancak başlatma değerinin altında, en az cihaz anma akımının % 1.5’uğudur. Şekil I>> kademelerinin mantık şemasını göstermektedir. Kademeler, bir “>AA I>> BLK“ ikili girişi üzerinden kilitlenebilir. “>AA Ani AÇMA“ ikili girişi ve “Arıza üzerine kapama“ fonksiyon bloğu, tüm kademeler için ortaktır ve aşağıda açıklanacaktır. Ancak faz ve/veya toprak akım kademelerini ayrı olarak etkileyebilir. Bu, aşağıdaki ayar parametreleri ile gerçekleştirilir: • I>>KS/Giriş (Adres 2614), “>AA Ani AÇMA“ ikili girişi üzerinden, bu kademenin gecikmesiz açma yapmasının mümkün (EVET) veya mümkün olmadığını (HAYIR) belirtir. • I>> AÜK (Adres 2615), bir arıza üzerine anahtarlama sırasında, bu kademe ile açmanın ani (EVET) veya normal gecikme zamanıyla (HAYIR) olacağını belirtir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 247 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma Şekil 2-120 1 ) 2) I>> kademesinin mantık şeması Başlatma sinyalleri ile ilgili çıkış bildirimleri tabloda gösterilmiştir 2-16 Açma sinyalleri ile ilgili çıkış bildirimleri tabloda gösterilmiştir 2-17 Sabit Zamanlı Aşırı Akım Kademesi I> I> aşırı akım kademesinin mantığı, I>> kademesininkiyle aynıdır. Bütün referanslarda; sadece If>> yerine If> veya 3I0>> BAŞLATMA yerine 3I0> alınır. Diğer tüm hususlar için, Şekil 2-120 uygulanır. Ters Zamanlı Aşırı Akım Kademesi IP Ters zamanlı aşırı akım kademesinin mantığı, esas olarak diğer kademelerin aynısıdır. Ancak; zaman gecikmesi, burada ayar karakteristiğinin tipine, akım şiddetine ve bir zaman çarpanına dayalı olarak hesaplanır (Şekil). Mevcut karakteristiklerin ön seçimi, koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında daha önce yapılmıştı. Ayrıca; ters zaman karakteristiğine eklenecek ek bir sabit zaman gecikmesi T Ip Ek veya T 3I0p Ek seçilebilir. Karakteristikler, Teknik Verilerde gösterilmiştir. Aşağıdaki şekilde mantık şeması görülmektedir. Örnek olarak, IEC karakteristikleri için ayar adresleri gösterilmiştir. Ayar notlarında (Altbölüm 2.11.3), değişik ayar adresleri ayrıntılı olarak açıklanmıştır. 248 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma Şekil 2-121 IP-kademesi (ters zamanlı aşırı akım koruma) için mantık şeması, IEC karakteristikleri için örnek 1) Başlatma sinyalleri ile ilgili çıkış bildirimleri tabloda gösterilmiştir 2-16 2) Açma sinyalleri ile ilgili çıkış bildirimleri tabloda gösterilmiştir 2-17 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 249 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma Uç Arızası Koruma Diğer bir aşırı akım kademesi, uç arıza korumadır. Ancak, diğer kademelerden bağımsız olarak çalıştığı için, yine ek bir normal sabit zamanlı aşırı akım kademesi olarak da kullanılabilir. Bir uç arıza, akım trafo seti ile hat ayırıcısı arasında bir kısa-devre arızasıdır. Özellikle 11/2-kesicili bara tertiplerinde önemlidir. Şekil 2-122 11/2-kesicili bara düzeninde uç arıza Eğer hat ayırıcısı açıkken bir IA ve/veya IB kısa devre akımı akarsa; bu IA, IB akım trafoları ile hat ayırıcısı arasındaki bara bölümünde bir arıza olduğunu gösterir. Kısa devre akımlarını taşıyan CBA ve CBC kesicileri, gecikmesiz açtırılabilir. İki akım trafo seti, IA + IB akım toplamı hat ayırıcısına doğru akan akımı gösterecek şekilde paralel olarak bağlanır. Uç arızası koruma, bir “>I-STUB ETKİNL.“ ikili girişi üzerinden hat ayırıcısının açık konumda olduğu röleye bildirilmişse, ancak o zaman devreye alınan bir aşırı akım korumadır. Dolayısıyla; bu ikili giriş, ayırıcının yardımcı kontağı üzerinden enerjilenmelidir. Hat ayırıcısı kapalı iken, uç arızası devre dışıdır. Daha fazla bilgi için, bir sonraki şekilde verilen mantık şemasına bakın. Eğer uç koruma kademesi, normal sabit zamanlı bir aşırı akım kademesi olarak kullanılacaksa, “>I-STUB BLK“ ikili girişi, tanımlanmaksızın veya yol ataması (matris) yapılmaksızın boşta bırakılmalıdır. Ancak “>ISTUB ETKİNL.“ etkinleştirme girişi, (bir ikili giriş üzerinden veya kullanıcı-tanımlı dahili mantık (CFC) fonksiyonları üzerinden) sürekli etkinleştirilmiş olmalıdır. 250 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma Şekil 2-123 Uç arızası koruma için mantık şeması 1 Başlatma sinyalleri ile ilgili çıkış bildirimleri tabloda gösterilmiştir 2-16 2) Açma sinyalleri ile ilgili çıkış bildirimleri tabloda gösterilmiştir 2-17 ) Otomatik Tekrar Kapama öncesi Ani Açma Otomatik tekrar kapama öncesi, arızanın ani olarak temizlenmesi için otomatik tekrar kapama uygulanır. Koruma mantığına, “>AA Ani AÇMA“ ikili girişi üzerinden, harici bir otomatik tekrar kapama cihazından bir müsaade sinyali katılabilir. Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu için bağlantı ek bir CFC Mantığı üzerinden gerçekleşir, tipik olarak 2889 “OTK1.çevr.KSür.“ çıkış sinyali “>AA Ani AÇMA“ giriş sinyali ile bağlıdır. Aşırı akım korumanın herhangi bir kademesi, bu şekilde ETKZ.KILMA MÜS.I ... parametresinin ayarıyla tekrar kapama öncesi ani bir açma gerçekleştirebilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 251 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma Bir Arıza üzerine Kapama Bir toprak arızası durumunda kesicinin hızla açılmasını sağlamak üzere dahili hat enerjileme tespiti kullanılabilir. Aşırı akım koruma, bu durumda gecikmesiz veya düşürülmüş bir gecikmeyle 3-kutup açma yapabilir. Tam kısa-devre üzerine kapamayı müteakip hangi kademenin/kademelerin hızlı açma yapacağı, parametre ayarı yoluyla belirlenebilir (ayrıca Şekil 2-120, 2-121 ve 2-123’de verilen mantık şemalarına bakın). Bu fonksiyon, Altbölüm 2.12’de açıklanan yüksek-akım ani açmadan bağımsızdır. Başlatma Mantığı ve Açma Mantığı Ayrı ayrı fazların (veya toprağın) ve kademelerin başlatma sinyalleri, hem başlatma alan faz ve hem de kademe ihbarları verilecek şekilde birleştirilmiştir (Tablo 2-16). Tablo 2-16 Ayrı ayrı fazların başlatma sinyalleri Dahili İhbar Şekil I>> Başl L1 I>Başl L1 Ip Başl L1 I>>> Başl L1 2-120 I>> Başl L2 I> Başl L2 Ip Başl L2 I>>> Başl L2 2-120 I>> Başl L3 I> Başl L3 Ip Başl L3 I>>> Başl L3 2-120 I>> Başl E I> Başl E Ip BaşlE I>>> Başl E 2-120 I>> Başl L1 I>> Başl L2 I>> Başl L3 I>> Başl E 2-120 2-120 2-120 2-120 2-121 2-123 2-121 2-123 2-121 2-123 2-121 2-123 I> Başl L1 I> Başl L2 I> Başl L3 I> Başl E Çıkış İhbarı No “AA Baslatma L1“ 7162 “AA Baslatma L2“ 7163 “AA Baslatma L3“ 7164 “AA Bas. Toprak“ 7165 “AA BASLATMA I>>“ 7191 “AA BASLATMA I>“ 7192 Ip Başl L1 Ip Başl L2 Ip Başl L3 Ip BaşlE 2-121 2-121 2-121 2-121 “AA BASLATMA Ip“ 7193 I>>> Başl L1 I>>> Başl L2 I>>> Başl L3 I>>> Başl E 2-123 2-123 2-123 2-123 “I-STUB BASLATMA“ 7201 “AA BASLATILDI“ 7161 (Bütün başlatmalar) Ayrıca; (Tablo 2-17) açma sinyalleri için, açmayı başlatan eleman gösterilir. Eğer cihaz 1-kutup açma seçeneğine sahipse ve bu seçenek de etkinleştirilmişse, 1-kutup açma sırasında açma yapan kutup da gösterilir (ayrıca Altbölüm 2.23.1 “Tüm Cihaz için Açma Mantığı” paragrafına bakın). 252 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma Tablo 2-17 Ayrı ayrı fazların açma sinyalleri Dahili İhbar Şekil I>> AÇMA L1 I> AÇMA L1 Ip AÇMA L1 I>>> AÇMA L1 2-120 I>> AÇMA L2 I> AÇMA L2 Ip AÇMA L2 I>>> AÇMA L2 2-120 I>> AÇMA L3 I> AÇMA L3 Ip AÇMA L3 I>>> AÇMA L3 2-120 I>> AÇMA E I> AÇMA E Ip AÇMA E I>>> AÇMA E 2-120 I>> AÇMA L1 I>> AÇMA L2 I>> AÇMA L3 I>> AÇMA E 2-120 2-120 2-120 2-120 2-121 2-123 2-121 2-123 2-121 2-123 2-121 2-123 I> AÇMA L1 I> AÇMA L2 I> AÇMA L3 I> AÇMA E Çıkış İhbarı No “AA AÇMA 1f. L1“ veya “AA AÇMA L123“ 7212 veya 7215 “AA AÇMA 1f. L2“ veya “AA AÇMA L123“ 7213 veya 7215 “AA AÇMA 1f. L3“ veya “AA AÇMA L123“ 7214 veya 7215 “AA AÇMA L123“ 7215 “AA AÇMA I>>“ 7221 “AA AÇMA I>“ 7222 Ip AÇMA L1 Ip AÇMA L2 Ip AÇMA L3 Ip AÇMA E 2-121 2-121 2-121 2-121 “AA AÇMA Ip“ 7223 I>>> AÇMA L1 I>>> AÇMA L2 I>>> AÇMA L3 I>>> AÇMA E 2-123 2-123 2-123 2-123 “I-STUB AÇMA“ 7235 “AA AÇMA“ 7211 (Bütün AÇMA) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 253 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma 2.11.3 Ayar Notları Genel Cihaz fonksiyonlarının kapsamının yapılandırılması sırasında (Adres 126) kullanılabilir karakteristikler belirlenir. Aşağıda açıklanan işlemler sırasında, sadece cihazın sürümüne ve seçilen konfigürasyona bağlı olarak mevcut olan karakteristiklere uygulanan parametrelere erişilebilir. Aşırı akım korumanın istenilen çalışma moduna göre 2601 no’lu adres ayarlanır: Çalışma Modu = ON:her zm aktif, aşırı akım korumanın, diğer koruma fonksiyonlarından bağımsız olarak, yani bir artçı aşırı akım olarak çalışacağı anlamına gelir. Eğer aşırı akım sadece bir gerilim arızası sırasında bir acil durum koruma olarak çalışacaksa, ON:GT kaybı ile çalışma modu seçilmelidir. Son olarak; bu fonksiyon tamamen OFF etkisiz de kılınabilir. Eğer bazı kademelerin kullanılmasına gerek duyulmuyorsa, bu kademelerin başlatma değerleri ∞ yapılarak etkisiz kılınabilir. Bunun yerine; ilgili kademelerin zaman gecikmeleri 8 yapılırsa, başlatma sinyalinin çıkması bastırılmaz, ancak süre ölçerlerin sayması, dolayısıyla açma komutunun verilmesi önlenir. Aşırı akım çalışma modu olarak ON:GT kaybı ile seçilmiş olsa bile, uç arıza koruma serviste kalır. Bir arıza üzerine anahtarlama sırasında, bir veya daha fazla kademe ani açma kademesi olarak ayarlanabilir. Bu, her bir kademenin ayarlarının yapılması sırasında seçilir (aşağıya bakın). Geçici aşırı akımlar yüzünden yanlış başlatmanın önlenmesi için, bir AÜK Zm. GEC. (Adres 2680) ayarlanabilir. Genellikle 0 önayarı değiştirilmez. Yüksek devreye girme akımlarının beklendiği uzun yer altı kablolarında veya trafolarda kısa bir zaman gecikmesi uygun olabilir. Zaman gecikmesi, geçici aşırı akımların şiddetine ve süresine ve aynı zamanda hızlı arıza-üzerine-kapama açması için hangi kademenin seçilmiş olduğuna bağlıdır. Yüksek Ayar Akım Kademeleri Iph>>, 3I0>> I>> kademeleri If>> (Adres 2610) ve 3I0>> BAŞLATMA (Adres 2612) ,I> kademeleri veya Ip kademeleri ile birlikte iki kademeli bir karakteristik sağlar. Şüphesiz, üç kademenin tamamı da birlikte kullanılabilir. Eğer bir kademenin kullanılması istenmiyorsa, başlatma değeri 8’a ayarlanır. I>> kademeleri, her zaman tanımlanmış bir sabit zaman gecikmesi ile çalışır. Eğer I>> kademeleri otomatik tekrar kapama öncesi ani açma için kullanılacaksa (CFC- Bağlantı), akımayarları I> veya Ip kademelerine eşit alınır (aşağıya bakınız). Bu durumda, sadece farklı gecikme zamanları önemlidir. Otomatik tekrar kapamadan önce seçicilik gözardı edilerek arızanın hızlı temizlenmesine öncelik verilmesi için, T If>> (Adres 2611) ve T 3I0>> (Adres 2613) süreleri 0’a veya çok küçük bir değere ayarlanabilir. Seçiciliğin sağlanması için, son açmadan önce bu kademelerin kilitlenmeleri gerekir. Düşük kaynak empedansına sahip çok uzun hatlar için veya büyük reaktanslı (örneğin trafolar, seri reaktörler) uygulamalarda I>> kademeleri ile ani aşırı akım koordinasyonu yapılabilir. Bu durumda, bu kademeler, sadece kendi hattını koruyacak, yani hattın sonunda olacak arızalarda başlatma almayacak şekilde ayarlanmalıdır. Bu durumda; gecikme zamanları, 0’a veya küçük bir değere ayarlanabilir. Ayarların uygulanması için bir kişisel bilgisayar ve DIGSI kullanıldığında, bu ayarlar isteğe göre primer veya sekonder değerler olarak girilebilir. Eğer sekonder büyüklükler kullanılacaksa, bütün akımlar akım trafolarının sekonder tarafına dönüştürülmelidir. 254 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma Hesaplama Örneği: 110 kV, 150 mm2 havai hat: s (uzunluk) = 60 km R1/s = 0,19 Ω/km X1/s = 0,42 Ω/km Hattın başında kısa-devre gücü: Sk' Akım Trafoları = 2,5 GVA 600 A/5 A Bu değerlerden, hat empedansı ZL ve kaynak empedansı ZV hesaplanır: Z1/s = √0,192 + 0,422 Ω/km = 0,46 Ω/km ZL = 0,46 Ω/km · 60 km = 27,66 Ω Hattın sonunda 3-faz kısa-devre akımı Ik Uç: % 10 bir güvenlik payı ile, primer ayar değeri: I>> ayar değeri= 1,1 · 2150 A = 2365 A veya sekonder ayar değeri: Yani, hattan 2365 A (primer) veya 19,7 A (sekonder) akımın üzerinde bir arıza akımı akması durumda, kısadevre arızası mutlaka korunan hatta meydana gelmiş demektir. Bu arıza, zamanlı aşırı akım koruma tarafından derhal temizlenebilir. Not: Hesaplama, mutlak değerlerle yapılmıştır ve havai hatlar için bu hesaplama yeterli doğruluktadır. Ancak, eğer kaynak empedansı ile hat empedansının açıları birbirlerinden oldukça farklı değerlerde ise, bu durumda arıza akımını bulmak için bir kompleks hesaplama yapılmalıdır. Toprak arızaları için de benzer hesaplama yapılabilir. Burada, yine hat sonunda olacak bir kısa-devre arızasında hattan akacak maksimum toprak akımı belirleyici olacaktır. Ayarlanan zaman gecikmeleri, doğal çalışma (ölçme) sürelerini kapsamayan salt ek gecikmelerdir. I>> KS/Giriş parametresi (Adres 2614) ,“>AA Ani AÇMA“ (No 7110) ikili girişi üzerinden veya otomatik tekrar kapama müsaadesi ile, T If>> (Adres 2611) ve T 3I0>> (Adres 2613) zaman gecikmelerinin köprülenip köprülenmeyeceğini belirtir. İkili giriş (eğer atanmışsa), zamanlı aşırı akım korumanın bütün kademelerine sağlanır. I>> KS/Giriş = EVET ayarı ile, I>> kademeleri, başlatma sonrası, ancak ikili giriş etkinleştirilmişse derhal açma yapacaktır. Bunun yerine I>> KS/Giriş = HAYIR ayarı yapılmışsa, bu kademelerin zaman gecikmeleri her zaman etkin olacaktır. Hattın bir arıza üzerine kapatılması sırasında, eğer I>> kademesi gecikmesiz veya kısa bir AÜK Zm. GEC. (Adres 2680, yukarıda “Genel“ paragrafına bakınız) zaman gecikmesi ile açma yapacaksa; I>> AÜK parametresi (Adres 2615), EVET olarak ayarlanır. Bu ani açma için, başka bir kademe de seçilebilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 255 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma Aşırı Akım Kademeleri Iph>, 3I0> (Sabit Zamanlı A.A.) Akım başlatma değeri, If>’nin ayarı için (Adres 2620), en çok maksimum işletme akımı belirleyicidir. Cihaz, bu çalışma modunda, oldukça kısa açma zamanları ile -aşırı yük koruma olarak değil- sadece kısa-devre koruma olarak çalışacağı için, aşırı yük yüzünden başlatma hiçbir zaman olmamalıdır. Bu sebeple, beklenen tepe yükün, hat koruması için % 10 üzerinde ve trafolar ve motorlar içinse % 20 üzerinde bir ayar önerilir. Ayarların uygulanması için bir kişisel bilgisayar ve DIGSI kullanıldığında, bu ayarlar isteğe göre primer veya sekonder değerler olarak girilebilir. Eğer sekonder büyüklükler kullanılacaksa, bütün akımlar akım trafolarının sekonder tarafına dönüştürülmelidir. Hesaplama Örneği: 110 kV, 150 mm2 havai hat: Maksimum iletim gücü Pmaks = 120 MVA Buradan; Imaks = 630 A Akım Trafoları 600 A/5 A Güvenlik çarpanı 1,1 Primer büyüklüklerle ayarlar için: I> ayar değeri= 1,1 · 630 A = 693 A veya sekonder büyüklükler ile: Toprak akımı kademesi 3I0> (Adres 2622), beklenen en küçük toprak arıza akımını tespit edecek şekilde ayarlanmalıdır. Toprak arıza koruma, çok küçük toprak akımları için en uygun korumadır (bakınız Bölüm 2.7). Zaman gecikmesi T If> (Adres 2621) , şebeke için tasarlanan normal aşırı akım koordinasyonuna göre ayarlanır. Eğer acil durum aşırı akım koruma olarak uygulanacaksa, bu fonksiyon, sadece yerel ölçülen gerilim kaybı durumunda çalışacağı için, daha kısa açma zamanları (hızlı açma kademesinin bir basamak üstü) önerilebilir. T 3I0> zamanı (Adres 2623), toprak arızası akımları için ayrı bir toprak koordinasyonuna göre normalde daha kısa bir süreye ayarlanabilir. Ayar zamanları, bağımsız kademeler için, korumanın doğal çalışma süresini kapsamayan salt ilave gecikmelerdir. Eğer sadece faz akımları izlenecekse, toprak arıza kademesinin başlatma değeri ∞’a ayarlanır. I> KS/Giriş parametresi (Adres 2624) , “>AA Ani AÇMA“ ikili girişi üzerinden, T If> (Adres 2621) ve T 3I0> (Adres 2623) zaman gecikmelerinin köprülenip köprülenmeyeceğini belirtir. İkili giriş (eğer atanmışsa), zamanlı aşırı akım korumanın bütün kademelerine sağlanır. I> KS/Giriş = EVET ayarı ile, I>kademeleri, başlatma sonrası, ancak ikili giriş etkinleştirilmişse derhal açma yapacaktır. Bunun yerine I> KS/Giriş = HAYIR ayarı yapılmışsa, bu kademelerin zaman gecikmeleri her zaman etkin olacaktır. Hattın bir arıza üzerine kapatılması sırasında, eğer I> kademesi gecikmesiz veya kısa bir AÜK Zm. GEC. (Adres 2680, yukarıda “Genel“ paragrafına bakınız) zaman gecikmesi ile açma yapacaksa; I> AÜK parametresi (Adres 2625), EVET olarak ayarlanır. Ancak bir arıza üzerine enerjilenme sırasında büyük arıza akımı akacağı için, arıza üzerine kapama fonksiyonu için duyarlı ayar kademesinin seçilmesi önerilmez. Hattın enerjilenmesi sırasında geçici de olsa seçilen kademenin başlatma almasının önlenmiş olması önemlidir. Seçilen kademenin, hat enerjilenmesi sırasında geçici de olsa başlatma almaması önemlidir. 256 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma Aşırı Akım Kademeleri IP, 3I0P (IEC Karakteristikleri ile Sabit Minimumlu Ters Zaman) Ters zamanlı aşırı akım kademeleri için, cihazın sipariş sürümüne ve biçimlendirmeye (Adres 126), bağlı olarak değişik karakteristikler seçilebilir. IEC-karakteristikleri ile (Adres 126 Artçı AA = ZAAE IEC), 2660 no’lu IEC EĞRİSİ adresinde aşağıdaki seçenekler mevcuttur: Normal Ters (ters, IEC 60255-3’e göre tip A), Çok Ters (çok ters, IEC 60255-3’e göre tip B), Aşırı Ters (aşırı ters, IEC 60255-3’e göre tip C) ve Uzun Sü. Ters (uzun süreli ters, IEC 60255–3’e göre tip B). Ip> (Adres 2640) ve 3I0p Baş. (Adres 2650) akım eşiklerinin ayarları için, sabit zamanlı aşırı akım kademeleri için olan aynı varsayımlar uygulanır (yukarıya bakın). Ancak, bu durumda, başlatma eşiği ile ayar değeri arasına bir güvenlik payının dahil edildiğine dikkat edin. Başlatma, ancak ayar değerinin yaklaşık % 10 üzerinde bir akımda olacaktır. Bu, önceki örnekte verilen beklenen maksimum işletme akımının burada ayar değeri olarak, yani bir güvenlik çarpanı katılmaksızın doğrudan uygulanabileceğini gösterir. primer: Ayar değeri IP = 630 A, sekonder: Ayar değeri IP = 5,25 A, yani (630 A/600 A) · 5 A. Zaman çarpanı ayarı T Ip Z.Çarpanı (Adres 2642), şebeke için tasarlanan normal aşırı akım koordinasyonuna göre yapılır. Eğer acil durum aşırı akım koruma olarak uygulanacaksa, bu fonksiyon, sadece yerel ölçülen gerilim kaybı durumunda çalışacağı için, daha kısa açma zamanları (hızlı açma kademesinin bir basamak üstü) önerilebilir. Zaman çarpanı ayarı T 3I0p ZÇ. (Adres 2652), toprak arızası akımları için ayrı bir toprak koordinasyonuna göre normalde daha kısa bir süreye ayarlanabilir. Eğer sadece faz akımları izlenecekse, toprak arıza kademesinin başlatma değeri 8’a ayarlanır. Akıma bağlı ters zamanlı gecikmeye ilave olarak, eğer gerekli ise, bir sabit zaman gecikmesi de ayarlanabilir. T Ip Ek (Adres 2646, faz akımları için) ve T 3I0p Ek (Adres 2656, toprak akımı için) ayarı, ayar eğrilerinin zaman gecikmelerine eklenir. I(3I0)p KS/Grs.parametresi (Adres 2670), ikili giriş “>AA Ani AÇMA“ (No 7110) üzerinden, T Ip Z.Çarpanı (Adres 2642) ek süresi de dahil T Ip Ek (Adres 2646) ve T 3I0p ZÇ. (Adres 2652) ek süresi de dahil T 3I0p Ek (Adres 2656) zaman gecikmelerinin köprülenip köprülenmeyeceğini belirtir. İkili giriş (eğer atanmışsa), zamanlı aşırı akım korumanın bütün kademelerine sağlanır. I(3I0)p KS/Grs. = EVET ayarı ile, IP kademeleri, başlatma sonrası, ancak ikili giriş etkinleştirilmişse derhal açma yapacaktır. Bunun yerine I(3I0)p KS/Grs. = HAYIR ayarı yapılmışsa, Ip kademeleri için zaman gecikmeleri her zaman etkin olacaktır. Hattın bir arıza üzerine kapatılması sırasında, eğer IP kademesi gecikmesiz veya kısa bir AÜK Zm. GEC. (Adres 2680, yukarıda “Genel“ paragrafına bakın) zaman gecikmesi ile açma yapacaksa; I(3I0)p AÜK (Adres 2671), EVET olarak ayarlanır. Ancak bir arıza üzerine enerjilenme sırasında büyük arıza akımı akacağı için, arıza üzerine kapama fonksiyonu için duyarlı ayar kademesinin seçilmesi önerilmez. Hattın enerjilenmesi sırasında geçici de olsa seçilen kademenin başlatma almasının önlenmiş olması önemlidir. Seçilen kademenin, hat enerjilenmesi sırasında geçici de olsa başlatma almaması önemlidir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 257 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma Aşırı Akım Kademeleri IP, 3I0P (ANSI Karakteristikleri ile Sabit Minimumlu Ters Zaman) Ters zamanlı aşırı akım kademeleri için, cihazın sipariş sürümüne ve biçimlendirmeye (Adres 126), bağlı olarak değişik karakteristikler seçilebilir. ANSI-karakteristikleri ile (Adres 126 Artçı AA = ZAAE ANSI), 2661 no’lu ANSI EĞRİSİ adresinde aşağıdaki seçenekler mevcuttur: Normal Ters, Kısa Ters, Uzun Ters, Orta Ters, Çok Ters, Aşırı Ters ve Sabit Ters. Ip> (Adres 2640) ve 3I0p Baş. (Adres 2650) akım eşiklerinin ayarları için, sabit zamanlı aşırı akım kademeleri için olan aynı varsayımlar uygulanır (yukarıya bakın). Ancak, bu durumda, başlatma eşiği ile ayar değeri arasına bir güvenlik payının dahil edildiğine dikkat edin. Başlatma, ancak ayar değerinin yaklaşık % 10 üzerinde bir akımda olacaktır. Bu, önceki örnekte verilen beklenen maksimum işletme akımının burada ayar değeri olarak, yani bir güvenlik çarpanı katılmaksızın doğrudan uygulanabileceğini gösterir. primer: Ayar değeri IP = 630 A, sekonder: Ayar değeri IP = 5,25 A, yani (630 A/600 A) . 5 A. Zaman çarpanı ayarı Z.Kadranı ZÇ Ip (Adres 2643), şebeke için tasarlanan normal aşırı akım koordinasyonuna göre yapılır. Eğer acil durum aşırı akım koruma olarak uygulanacaksa, bu fonksiyon, sadece yerel ölçülen gerilim kaybı durumunda çalışacağı için, daha kısa açma zamanları (hızlı açma kademesinin bir basamak üstü) önerilebilir. Zaman çarpanı ayarı Z.ÇarpanıZÇ3I0p (Adres 2653), toprak arızası akımları için ayrı bir toprak koordinasyonuna göre normalde daha kısa bir süreye ayarlanabilir. Eğer sadece faz akımları izlenecekse, toprak arıza kademesinin başlatma değeri 8’a ayarlanır. Akıma bağlı ters zamanlı gecikmeye ilave olarak, eğer gerekli ise, bir sabit zaman gecikmesi de ayarlanabilir. T Ip Ek (Adres 2646, faz akımları için) ve T 3I0p Ek (Adres 2656, toprak akımı için) ayarı, ayar eğrilerinin zaman gecikmelerine eklenir. I(3I0)p KS/Grs. parametresi (Adres 2670), ikili giriş “>AA Ani AÇMA“ (No 7110) üzerinden, Z.Kadranı ZÇ Ip (Adres 2643) ek süresi de dahil T Ip Ek (Adres 2646) ve Z.ÇarpaniZÇ3I0p (Adres 2653) ek süresi de dahil T 3I0p Ek (Adres 2656) zaman gecikmelerinin köprülenip köprülenmeyeceğini belirtir. İkili giriş (eğer atanmışsa), zamanlı aşırı akım korumanın bütün kademelerine sağlanır. I(3I0)p KS/Grs. = EVET ayarı ile, IP kademeleri, başlatma sonrası, ancak ikili giriş etkinleştirilmişse derhal açma yapacaktır. Bunun yerine I(3I0)p KS/Grs. = HAYIR ayarı yapılmışsa, Ip kademeleri için zaman gecikmeleri her zaman etkin olacaktır. Hattın bir arıza üzerine kapatılması sırasında, eğer IP kademesi gecikmesiz veya kısa bir AÜK Zm. GEC. (Adres 2680, yukarıda “Genel“ paragrafına bakın) zaman gecikmesi ile açma yapacaksa; I(3I0)p AÜK (Adres 2671), EVET olarak ayarlanır. Ancak bir arıza üzerine enerjilenme sırasında büyük arıza akımı akacağı için, arıza üzerine kapama fonksiyonu için duyarlı ayar kademesinin seçilmesi önerilmez. Hattın enerjilenmesi sırasında geçici de olsa seçilen kademenin başlatma almasının önlenmiş olması önemlidir. Seçilen kademenin, hat enerjilenmesi sırasında geçici de olsa başlatma almaması önemlidir. 258 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma Ek Kademe Istub>>> I>>> kademesi uç arıza koruma olarak kullanıldığında, If> STUB (Adres 2630) ve 3I0> STUB (Adres 2632) ayarları genellikle kritik değildir. Çünkü bu koruma ancak hat ayırıcısı açıkken etkindir dolayısıyla her ölçülen akım mutlaka bir arıza akımını gösterecektir. 11/2 kesicili bara düzenlerinde, A barasından B barasına veya 2 no’lu fidere akım trafoları üzerinden büyük kısa devre akımlarının akması muhtemeldir. Bu akımlar her iki IA ve IB akım trafoları setinde ve özellikle de farklı doyma mertebelerinde farklı dönüştürme hatalarına yol açabilir. Korumanın, bu yüzden gereksiz yere duyarlı olarak ayarlanmaması gerekir. Eğer baradaki minimum kısa devre akımları biliniyorsa, If> STUB başlatma eşiği, minimum 2-faz kısa-devre akımının yaklaşık % 10 altında ayarlanır. Aynı şekilde, 3I0> STUB başlatma eşiği de minimum bir faz-toprak kısa devre akımının altında ayarlanır. Eğer sadece faz akımları izlenecekse, toprak arıza kademesinin başlatma değeri ∞’a ayarlanır. Bu uygulama için, hat ayırıcıları kapalı iken korumanın çalışması önlendiği için, T If STUB (Adres 2631) ve T 3I0 STUB (Adres 2633) gecikmeleri 0 ’a ayarlanır. Eğer bu kademe farklı şekilde uygulanacaksa, diğer aşırı akım kademelerine uygulanan benzer varsayımlar uygulanır. I-STUB KS/Giriş (Adres 2634) parametresi, “>AA Ani AÇMA“ ikili girişi üzerinden, T If STUB (Adres 2631) ve T 3I0 STUB (Adres 2633) zaman gecikmelerinin köprülenip köprülenmeyeceğini belirtir. İkili giriş (eğer atanmışsa), zamanlı aşırı akım korumanın bütün kademelerine sağlanır. I-STUB KS/Giriş = EVET ayarı ile, I>>>kademeleri, başlatma sonrası, ancak ikili giriş etkinleştirilmişse derhal açma yapacaktır. Bunun yerineI-STUB KS/Giriş = HAYIR ayarı yapılmışsa, I kademeleri için zaman gecikmeleri her zaman etkin olacaktır. Hattın bir arıza üzerine kapatılması sırasında, eğer I>>>kademesi gecikmesiz veya kısa bir AÜK Zm. GEC. (Adres 2680, yukarıda “Genel“ paragrafına bakın) zaman gecikmesi ile açma yapacaksa; I-STUB AÜK parametresi (Adres 2635), EVET olarak ayarlanır. Eğer bu kademe uç arıza olarak kullanılacaksa, bu koruma fonksiyonun etkisi sadece ayırıcının konumuna bağlı olduğundan, HAYIR ayarını seçin. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 259 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma 2.11.4 Ayarlar Tabloda, bölgeye özgü varsayılan ayarlar gösterilmiştir. C sütunu (yapılandırma), akıma dayalı değerlerin karşılığı olan akım trafosu sekonder anma akımını göstermektedir. Adr. Parametre 2601 Çalisma Modu 2610 If>> 2611 T If>> 2612 3I0>> BASLATMA C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar ON:GT kaybi ile ON:her zm aktif OFF ON:GT kaybi ile Çalisma modu 1A 0.10 .. 25.00 A; ∞ 2.00 A If>> Çalisma Akimi 5A 0.50 .. 125.00 A; ∞ 10.00 A 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.30 sn T If>> Zaman Gecikmesi 1A 0.05 .. 25.00 A; ∞ 0.50 A 3I0>> Çalisma Akimi 5A 0.25 .. 125.00 A; ∞ 2.50 A 2613 T 3I0>> 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 2.00 sn T 3I0>> Zaman Gecikmesi 2614 I>> KS/Giris HAYIR EVET EVET KS/Giris ile ani açma 2615 I>> AÜK HAYIR EVET HAYIR AÜK sonrasi ani açma 2620 If> 1A 0.10 .. 25.00 A; ∞ 1.50 A If> Çalisma Akimi 5A 0.50 .. 125.00 A; ∞ 7.50 A 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.50 sn T If> Zaman Gecikmesi 1A 0.05 .. 25.00 A; ∞ 0.20 A 3I0> Çalisma Akimi 5A 0.25 .. 125.00 A; ∞ 1.00 A 2621 T If> 2622 3I0> 2623 T 3I0> 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 2.00 sn T 3I0> Zaman Gecikmesi 2624 I> KS/Giris HAYIR EVET HAYIR KS/Giris ile ani açma 2625 I> AÜK HAYIR EVET HAYIR AÜK sonrasi ani açma 2630 If> STUB 1A 0.10 .. 25.00 A; ∞ 1.50 A If> STUB Çalisma Akimi 5A 0.50 .. 125.00 A; ∞ 7.50 A 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.30 sn T Ifaz STUB Zaman Gecikmesi 1A 0.05 .. 25.00 A; ∞ 0.20 A 3I0> STUB Çalisma Akimi 5A 0.25 .. 125.00 A; ∞ 1.00 A 2631 T If STUB 2632 3I0> STUB 2633 T 3I0 STUB 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 2.00 sn T 3I0 STUB Zaman Gecikmesi 2634 I-STUB KS/Giris HAYIR EVET HAYIR KS/Giris ile ani açma 2635 I-STUB AÜK HAYIR EVET HAYIR AÜK sonrasi ani açma 2640 Ip> 1A 0.10 .. 4.00 A; ∞ 8A Ifaz> Çalisma Akimi 5A 0.50 .. 20.00 A; ∞ 8A 0.05 .. 3.00 sn; ∞ 0.50 sn 2642 260 T Ip Z.Çarpani T Ifaz Zaman Çarpani SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma Adr. Parametre C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 2643 Z.Kadrani ZÇ Ip 0.50 .. 15.00 ; ∞ 5.00 ZÇ Ifaz Zaman Çarpani 2646 T Ip Ek 0.00 .. 30.00 sn 0.00 sn T Ifaz Ilave Zaman Gecikmesi 2650 3I0p Bas. 1A 0.05 .. 4.00 A; ∞ 8A 3I0faz Çalisma Akimi 5A 0.25 .. 20.00 A; ∞ 8A 2652 T 3I0p ZÇ. 0.05 .. 3.00 sn; ∞ 0.50 sn T 3I0faz Zaman Çarpani 2653 Z.ÇarpaniZÇ3I0p 0.50 .. 15.00 ; ∞ 5.00 ZÇ 3I0faz Zaman Çarpani 2656 T 3I0p Ek 0.00 .. 30.00 sn 0.00 sn T 3I0faz Ilave Zaman Gecikmesi 2660 IEC EGRISI Normal Ters Çok Ters Asiri Ters Uzun Sü. Ters Normal Ters IEC Egrisi 2661 ANSI EGRISI Normal Ters Kisa Ters Uzun Ters Orta Ters Çok Ters Asiri Ters Sabit Ters Normal Ters ANSI Egrisi 2670 I(3I0)p KS/Grs. HAYIR EVET HAYIR KS/Giris ile ani açma 2671 I(3I0)p AÜK HAYIR EVET HAYIR AÜK sonrasi ani açma 2680 AÜK Zm. GEC. 0.00 .. 30.00 sn 0.00 sn AÜK sonrasi açma zamani gecikmesi SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 261 Fonksiyonlar 2.11 Aşırı Akım Koruma 2.11.5 Bilgi Listesi No 2054 Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar Acil modu AM Acil Durum modu 7104 >AA I>> BLK EM >Artçi Asiri Akim I>> BLOKLAMA 7105 >AA I> BLK EM >Artçi Asiri Akim I> BLOKLAMA 7106 >AA Ip BLK EM >Artçi Asiri Akim Ip BLOKLAMA 7110 >AA Ani AÇMA EM >Artçi Asiri Akim Ani Açma 7130 >I-STUB BLK EM >I-STUB BLOKLAMA 7131 >I-STUB ETKINL. EM >I-STUB-Bara fonksiyonu etkinlestirme 7151 AA OFF AM Artçi AA DEVRE DISI 7152 AA BLKdi AM Artçi AA BLOKLANDI 7153 AA AKTIF AM Artçi AA AKTIF 7161 AA BASLATILDI AM Artçi AA BASLATILDI 7162 AA Baslatma L1 AM Artçi AA BASLATMA L1 7163 AA Baslatma L2 AM Artçi AA BASLATMA L2 7164 AA Baslatma L3 AM Artçi AA BASLATMA L3 7165 AA Bas. Toprak AM Artçi AA BASLATMA TOPRAK 7171 AA Bas.yalniz E AM Artçi AA Baslatma - Yalniz TOPRAK 7172 AA Bas. 1f. L1 AM Artçi AA Baslatma - Yalniz L1 7173 AA Bas. L1E AM Artçi AA Baslatma L1E 7174 AA Bas. 1f. L2 AM Artçi AA Baslatma - Yalniz L2 7175 AA Bas. L2E AM Artçi AA Baslatma L2E 7176 AA Bas. L12 AM Artçi AA Baslatma L12 7177 AA Bas. L12E AM Artçi AA Baslatma L12E 7178 AA Bas. 1f. L3 AM Artçi AA Baslatma - Yalniz L3 7179 AA Bas. L3E AM Artçi AA Baslatma L3E 7180 AA Bas. L31 AM Artçi AA Baslatma L31 7181 AA Bas. L3 AM Artçi AA Baslatma L31E 7182 AA Bas. L23 AM Artçi AA Baslatma L23 7183 AA Bas. L23E AM Artçi AA Baslatma L23E 7184 AA Bas. L123 AM Artçi AA Baslatma L123 7185 AA Bas.L123E AM Artçi AA Baslatma L123E 7191 AA BASLATMA I>> AM Artçi AA Baslatma I>> 7192 AA BASLATMA I> AM Artçi AA Baslatma I> 7193 AA BASLATMA Ip AM Artçi AA Baslatma Ip 7201 I-STUB BASLATMA AM AA I-STUB Baslatma 7211 AA AÇMA AM Artçi AA Genel AÇMA komutu 7212 AA AÇMA 1f. L1 AM Artçi AA AÇMA - Yalniz L1 7213 AA AÇMA 1f. L2 AM Artçi AA AÇMA - Yalniz L2 7214 AA AÇMA 1f. L3 AM Artçi AA AÇMA - Yalniz L3 7215 AA AÇMA L123 AM Artçi AA AÇMA Faz L123 7221 AA AÇMA I>> AM Artçi AA AÇMA I>> 7222 AA AÇMA I> AM Artçi AA AÇMA I> 7223 AA AÇMA Ip AM Artçi AA AÇMA Ip 7235 I-STUB AÇMA AM AA I-STUB AÇMA 262 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.12 Anlık Yüksek-Akım Arıza Üzerine Kapama (AÜK) Koruma 2.12 Anlık Yüksek-Akım Arıza Üzerine Kapama (AÜK) Koruma Ani yüksek-akım arıza-üzerine-kapama koruma fonksiyonu, bir yüksek-akım arıza üzerine anahtarlanan fiderlerin doğrudan ve gecikmesiz olarak açtırılması için sağlanmıştır. Esas olarak, toprak ayırıcısı kapalı olarak yanlışlıkla bir fiderin enerjilenmesi durumunda hızlı koruma olarak kullanılır. Ancak fiderin enerjilendiği her zaman, örneğin otomatik tekrar kapama sonrasında da kullanılabilir. Fiderin enerjilenmesi, kesici durumunu tanıma fonksiyonu tarafından cihaza bildirilir. Bu fonksiyon, bölüm 2.23.1’de ayrıntılı olarak açıklanmıştır. 2.12.1 Çalışma Yöntemi Başlatma Yüksek-akım başlatma fonksiyonu, her üç fazın akımını ölçer ve bunlarıI>>> (Adres 2404) ayar değeri ile karşılaştırır. Akımlar, sadece temel frekans bileşen değerlendirilecek şekilde sayısal olarak filtrelenir. Eğer ölçülen akım başlatma ayar değerinin iki katından büyükse, koruma, otomatik olarak filtrelenmemiş ölçülen değerlere geri döner ve böylece aşırı derecede hızlı açmaya imkan sağlar. Büyük arıza akımlarının kesilmesi sırasında arıza akımındaki ve AT sekonder devredeki DC akım bileşenlerinin, yüksek-akım başlatmanın çalışmasına hemen hemen hiç bir etkisi yoktur. Yüksek-akım arıza-üzerine-kapama fonksiyonu, faz-ayrımlı veya 3-faz olabilir. Kesicinin elle kapatılması durumunda, koruma rölesinin merkezi fonksiyon denetimi tarafından sağlanan “Hattın kapatılması“, dahili müsaade sinyali üzerinden, koruma her zaman 3-faz çalışır. Şüphesiz bunun için öncelikle kesicinin elle kapatılmasının bu fonksiyon tarafından tespit edilmiş olması gerekir (bakınız Altbölüm 2.23.1, “Enerjilenme sinyalinin üretilmesi“, Şekil 2-188). Eğer hat enerjilenmesi tespitinin biçimlendirilmesi sırasında başka ölçütler de belirtilmişse (Adres 1134 Hat kapaması, bakınız Altbölüm 2.1.4.1), her bir faz için seçici olarak bir“Hat kapaması Lx“ müsaade sinyali başlatılabilir. Bu, sadece 1-kutup açma yapabilen cihazlara uygulanır ve ancak 1-kutup otomatik tekrar kapama ile birlikte bir öneme haizdir. Açma, her zaman 3-kutup olur. Faz seçiciliği, kapatılan kesici kutbu ile yüksek akım ölçütünün kuplajı yüzünden sadece başlatmaya uygulanır. Hattın enerjilenmesi sonrası mümkün olan en kısa sürede bir açma komutunun üretilebilmesi için, hızlı arızaüzerine-kapama korumaya, hat açıldığında her bir faz için seçici olarak önceden müsaade verilir. Aşağıdaki şekil mantık şemasını göstermektedir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 263 Fonksiyonlar 2.12 Anlık Yüksek-Akım Arıza Üzerine Kapama (AÜK) Koruma Şekil 2-124 2.12.2 Yüksek-akım arıza-üzerine-kapama koruma için mantık şeması Ayar Notları Gereklilikler Arıza-üzerine-kapama korumasının çalışması için bir önkoşul, cihaz fonksiyonlarının kapsamının yapılandırılması sırasında bu fonksiyonun 124 no’lu AÜK Aşırı Akım = Etkin adresinde etkinleştirilmiş olmasıdır. Eğer etkinleştirilmişse, 2401 no’lu AÜK AA Fonks. adresinde, bu fonksiyon ON devreye alınabilir veya OFF devreden çıkarılabilir. Başlatma Eşiği Koruma fonksiyonunun başlatmasına sebep olacak akım büyüklüğü, I>>> olarak 2404 no’lu adreste ayarlanır. Ayar değeri, aşırı yük koşulları yüzünden veya örneğin paralel bir fiderde bir otomatik tekrar kapama ölü zamanı sırasında oluşacak yük kayması sonucu bir akım artışından dolayı korumanın hiçbir şekilde başlatma almaması sağlanacak şekilde yeterince yüksek seçilmelidir. Bu koşullar göz önünde tutularak, fiderin anma akımının en az 2.5 katı bir ayar önerilir. 264 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.12 Anlık Yüksek-Akım Arıza Üzerine Kapama (AÜK) Koruma 2.12.3 Ayarlar Tabloda, bölgeye özgü varsayılan ayarlar gösterilmiştir. C sütunu (yapılandırma), akıma dayalı değerlerin karşılığı olan akım trafosu sekonder anma akımını göstermektedir. Adr. Parametre 2401 AÜK AA Fonks. 2404 I>>> 2.12.4 C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar ON OFF ON Ani Yüksek Hizli AÜK-AA 1A 0.10 .. 25.00 A 2.50 A I>>> Çalisma 5A 0.50 .. 125.00 A 12.50 A Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 4253 >AÜK AA BLK EM >Ani AÜK Asiri Akim BLOKLAMA 4271 AÜK AA OFF AM Ariza Üzerine Kapama-AA DEVRE DISI 4272 AÜK AA BLKdi AM Ariza Üzerine Kapama-AA BLOKLANDI 4273 AÜK AA AKTIF AM Ariza Üzerine Kapama-AA AKTIF 4281 AÜK AA BASLATMA AM Ariza Üzerine Kapama-AA BASLATMA 4282 AÜK AA Bas. L1 AM Ariza Üzerine Kapama-AA Baslatma L1 4283 AÜK AA Bas. L2 AM Ariza Üzerine Kapama-AA Baslatma L2 4284 AÜK AA Bas. L3 AM Ariza Üzerine Kapama-AA Baslatma L3 4295 AÜK AAaçmaL123 AM Ariza Üzerine Kapama-AA AÇMA komutu L123 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 265 Fonksiyonlar 2.13 Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti (Opsiyonel) 2.13 Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti (Opsiyonel) Toprak arızası tespiti fonksiyonu, yıldız noktası yalıtılmış veya bir toprak arızası dengeleme bobini (Petersen bobini) üzerinden topraklanmış güç sistemlerinde uygulanabilir. 2.13.1 Çalışma Yöntemi Genel Yıldız noktası yalıtılmış veya Petersen bobini üzerinden topraklı sistemlerde, bir fazlı toprak arızalarında yeterli büyüklükte bir arıza akımı akmayacağı için bu arızalar toprak arıza koruma tarafından tespit edilemeyecektir. Üstelik, şebekenin çalışması bir toprak arızasından derhal etkilenmeyeceği için (gerilim üçgeni normal olarak sürdürülür, Şekil 2-125), hızlı bir açtırmaya genellikle gerek duyulmaz. Toprak arızasının tespiti, bildirimi ve eğer mümkünse yerinin belirlenmesi daha önemlidir. Sistemde besleme düzeninde gerekli değişiklikler gerçekleştirildikten sonra arıza temizlenebilir. Ancak; 7SA6, kullanıcıya topraksız sistemlerde yönlü toprak arıza açma imkanı sağlamaktadır. Şekil 2-125 Topraksız nötr bir şebekede toprak arızası Seçilen modele bağlı olarak, 7SA6 mesafe koruma rölesi, aşağıdaki fonksiyonları kapsayan seçimli toprak arızası tespiti modülü ile donatılabilir: • Rezidüel gerilimi izleyerek bir toprak arızasının tespiti (başlatma) • Faz-toprak gerilimleri ölçerek arızalı fazın tespiti • Yüksek doğrulukta toprak arıza (rezidüel) akımının aktif ve reaktif bileşeninin ölçümü ile toprak arızasının yönünün tespiti. Başlatma 3·U0 rezidüel gerilim için ayarlanabilir eşik aşıldığında başlatma gerçekleşir. Kararlı değer ölçümünün sağlanması için, bütün toprak arızası tespiti fonksiyonları gerilim kaymasının başlangıcından itibaren 1 s (ayarlanabilir) kadar geciktirilir. Ayrıca, toprak arıza koşullarında bir değişiklik (örneğin yön değişimi) ancak bu gecikme sonrası tespit edilir. Bir arıza tespit edildiğinde, başlatma sadece ihbar edilir. Arızanın güvenilir olarak belirlenmesi, daha sonra faz tespiti fonksiyonu ile yapılır (aşağıdaki paragrafa bakın). Toprağa Temas Eden Fazın Tespiti Rezidüel gerilimin tespitinden sonra, ilk olarak toprağa temas eden faz belirlenir. Bunun için, faz-toprak gerilimleri ayrı ayrı ölçülür. Eğer herhangi bir fazın faz-toprak gerilim büyüklüğü Umin ayar değerinin altında ve aynı anda diğer iki fazın faz-toprak gerilimleri de Umaks ayar değerinin üzerinde ise o faz arızalı faz olarak belirlenir. 266 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.13 Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti (Opsiyonel) Duyarlı Toprak Arıza Yön Tespiti Toprak arızasının yönü, toprak arıza akımı rezidüel gerilim ile karşılaştırılarak belirlenebilir. Tek bir kısıtlama, ölçme noktasında yeterli büyüklükte aktif veya reaktif akım bileşeninin mevcut olmasıdır. Yıldız noktası yalıtılmış şebekelerde, toprak arıza akımı, sağlam hatlardan ölçme noktası üzerinden arıza yerine doğru kapasitif akım olarak akar. Yön tespiti için kapasitif reaktif gücün yönü önemlidir. Sönümleme bobini üzerinden topraklı şebekelerde, bir toprak arızasında, arıza noktasındaki kapasitif akımın dengelenmesi için Petersen bobini kapasitif toprak akımı üzerine bir endüktif akım bindirir. Sistemde ölçme noktasının yerine bağlı olarak, ölçülen toprak akımı endüktif veya kapasitif olabilir. Bundan dolayı yön tespiti için reaktif akım uygun değildir. Bu durumda, yön tespiti için sadece Petersen bobininin kayıplarından sağlanan omik (aktif) rezidüel akım kullanılabilir. Bu toprak arıza rezidüel akımı, kapasitif toprak arızası akımının küçük bir yüzdesidir. Toprağa temas eden fazın tespitinden sonra, aktif ve reaktif güç çok yüksek bir doğrulukla hesaplanarak toprak arızasının yönü tespit edilir. Bu amaçla, aşağıdaki tanım denklemi kullanılır: T, tümleme periyoduna eşittir. Etkin hesaplama algoritmasının ve eşzamanlı sayısal filtrelemenin kullanılması, yön tespitinin yüksek doğrulukla ve keskin olarak tanımlanmış eşik sınırlarıyla (bakınız Şekil 2-126) yapılmasına ve ayrıca harmonik etkilere -özellikle toprak arıza akımlarında büyük miktarda mevcut olan üçüncü ve beşinci harmoniklereduyarsız olmasına imkan verir. Yön tespiti, aktif ve reaktif gücün işaretine dayalıdır. Şekil 2-126 Topraklı sistemde toprak arızası için duyarlı yön tespitinin ölçme karakteristiği SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 267 Fonksiyonlar 2.13 Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti (Opsiyonel) Toprak arızasının yön kararını akımın-güç değil- aktif ve reaktif bileşeni belirlediği için, güç bileşenlerinden bu akım bileşenleri hesaplanır. Böylelikle, toprak arızasının yönü için aktif ve reaktif güç ile birlikte akımın aktif ve reaktif bileşenleri de değerlendirilir. Yıldız-noktası yalıtılmış şebekelerde, aşağıdaki ölçütler uygulanır: • Eğer QE > 0 ve IEr > ayar değeri ise, toprak arızası ileri yönde, • Eğer QE < 0 ve IEr > ayar değeri ise, toprak arızası geri yönde. Yıldız-noktası sönümleme bobini üzerinden topraklanmış şebekelerde ise aşağıdaki ölçütler uygulanır: • Eğer PE > 0 ve IEa > ayar değeri ise, toprak arızası ileri yönde, • Eğer PE < 0 ve IEa > ayar değeri ise, toprak arızası geri yönde. İkinci durumda, cihazın yerine bağlı olarak akımın aktif bileşeni üzerine, aktif bileşenin katları (en kötü durumda aktif bileşenin 50 katı) mertebelerinde bir reaktif bileşen bindirilmiş olabilir. Eğer trafolar primer değerleri aynen iletemiyorsa, oldukça yüksek olan hesaplama algoritmasının doğruluğu yeterli olamayabilir. Toprak akımı tespiti sürümlü rölenin ölçme girişi, bu amaç için özel olarak tasarımlanmıştır ve vatmetrik rezidüel akımın yön tespiti için oldukça yüksek duyarlığa imkan verir. Bu duyarlığın kullanılabilmesi için, Petersen bobini üzerinden topraklı sistemlerde toprak akım tespiti için toroidal tip akım trafosunun kullanılması önerilir. Üstelik toroidal akım trafosunun açı hatası 7SA6 ’da dengelenebilir. Açı hatası doğrusal olmadığı için, dengeleme, trafonun açı hatası eğrisinin iki çalışma noktası girilerek yapılır. Cihaz, o zaman gereken doğrulukla hata eğrisini hesaplar. Toprak Arızasının Yerinin Belirlenmesi Radyal sistemlerde toprak arızalarının yerini belirlemek nispeten daha kolaydır. Ortak bir baradan beslenen bütün fiderler (Şekil 2-127) arıza yerine bir kapasitif şarj akımı sağlar ve topraklı sistemde sistemin toprak arıza akımının neredeyse tamamı arızalı fiderin ölçme noktasından akar. Topraksız sistemde, ölçme noktasından akan akım Petersen bobininin rezidüel vatmetrik akımıdır. Arızalı hat veya kablo için, kesin bir “İleri yön“ kararı verilir; geri kalan devreler için, toprak akımı ölçülemeyecek kadar küçük olmadıkça bir “Geri yön“ ihbarı verilir. Arızalı hat kesin olarak belirlenebilir. Şekil 2-127 268 Bir radyal şebekede bir toprak arızasının yerinin belirlenmesi SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.13 Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti (Opsiyonel) Gözlü veya halka biçimli şebekelerde, arızalı hattın uçlarındaki ölçme noktalarında en büyük (kapasitif veya omik) toprak arıza akımı görünür. Sadece arızalı hattın her iki ucunda “İleri yön“ bildirimi olur (Şekil 2-128). Toprak arızasının tespiti için, ayrıca sistemdeki diğer yön bildirimlerinden de yararlanılabilir. Toprak akımı çok küçük olduğu zaman bazı yön bildirimleri alınamayabilir. Daha fazla bilgi için, “Nötrü Yalıtılmış veya Sönümleme Bobini üzerinden Topraklı Yüksek Gerilim sistemlerinde Toprak Arızası Tespiti” broşürüne bakın. Şekil 2-128 Gözlü şebekelerde yön bildirimleri kullanılarak arızalı hattın belirlenmesi SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 269 Fonksiyonlar 2.13 Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti (Opsiyonel) 2.13.2 Ayar Notları Genel Bu bölüm, sadece toprak arızası tespiti fonksiyonu bulunan röle modellerine ve sadece röleler yalıtılmış veya kompanze şebekelerde kullanıldığında uygulanır. Diğer durumlarda bu bölümü atlayın. Toprak arızası tespiti, ancak cihaz fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında fonksiyon Hassas T/A (Adres 130) , Etkin olarak ayarlanmışsa mümkündür. Eğer cihaz toprak arızası tespiti ile donatılmışsa ancak bir topraklı şebekede kullanılacaksa, mecburi olarak 130 no’lu adreste Hassas T/A Etkin Değil olarak etkisiz kılınmalıdır! Toprak arızası tespiti, 3001 no’lu Hassas T/A adresinde devreye alınabilir ON: Açma ile, devreden çıkarılabilir OFF veya sadece ihbar Yalnız alarm verecek şekilde ayarlanabilir. Son durumda (olağan ayar), cihaz bir toprak arızası tespit ettiğinde ihbar verir, diğer ayarlara göre arızalı fazı ve toprak arızasının yönünü tanılar; ancak bir açma komutu üretmez. ON: Açma ile ayarı ile, cihaz aynı zamanda bir açma komutu da verir. Bu durumda, toprak arıza protokolü üretilmez, bunun yerine toprak arızasına ve toprak arızası açmaya ilişkin tüm bilgiler cihazın açma kayıtlarına kaydedilir. Açma 3007 no’lu T 3U0> adresi ile geciktirilebilir. Gerilim Aşamaları Rezidüel gerilim, toprak arızası tespitinin başlatma eşiğidir ve 3002 no’lu 3U0> adresinde ayarlanır. Eğer gerilim trafoları setinin Uen açık-üçgen gerilimi doğrudan cihazın U4 dördüncü gerilim ölçme girişine bağlanmış ve biçimlendirme sırasında bu tanımlanmışsa, cihaz bu gerilimin Uf / Udelta (Adres 211) çarpanı ile çarpımını kullanır. Açık-üçgen sargısı olan gerilim trafolarının, normal dönüştürme oranı için, bu çarpan 1,73 (√3) değerine ayarlanır (Altbölüm 2.1.2.1, “Gerilim Bağlantıları” paragrafına bakın). Sağlam bir gerilim üçgenindeki bir yer değiştirmede yer değiştirme gerilimi, bağlı gerilimin √3-katı hesaplanır. Eğer cihaza bir rezidüel gerilim bağlanmamışsa, cihaz, rezidüel gerilimi aşağıdaki tanım denklemine göre faz-toprak gerilimlerin vektörel toplamından hesaplar. 3U0 = |UL1 + UL2 + UL3|. Sağlam gerilim üçgeninin tam kayması (toprağa tam temas) durumunda, rezidüel gerilim faz-faz gerilimin √3-katı bir değere ulaşacaktır. Yalıtılmış veya denkleştirilmiş sistemlerde tam bir gerilim kayması gözüktüğü için, ayar değeri kritik değildir. Rezidüel gerilimin yaklaşık % 25-% 50 arası bir değer seçilebilir: Bu UN = 100 V için 50 V - 90 V arası bir değer demektir. Toprak arıza önce tanınır ve bildirilir, eğer rezidüel gerilimi an az T HTA (Adres 3006) süresi için bulunursa. Bu stabilizasyon süresi, eğer toprak arıza koşulları (örneğin bir yön tespitinde) değişirse etkindir. Eğer toprak arızada açma da gerçekleştirilmeli ise (Adres 3001 Hassas T/A = ON: Açma ile), 3007 no’lu T 3U0> adresi ile geciktirilebilir. Arızalı fazın tespiti için, bu fazın geriliminin Uf-t min (Adres 3003) eşiğinin altında olması ve eşanlı olarak diğer iki fazın gerilimlerinin de Uf-t maks (Adres 3004) ayar değerinin üzerinde olması gerekir. Uf-t min müsaade edilen minimum faz-toprak gerilimin altında ayarlanmalıdır. Bu ayar da kritik değildir; 40 V (olağan ayar), her zaman geçerlidir. Uf-t maks müsaade edilen maksimum faz-toprak geriliminin üzerinde, ancak müsaade edilen minimum faz-faz geriliminin altında ayarlanmalıdır. UN = 100 V için, örneğin 75 V ayarlanır (olağan ayar). Bir toprak arızası ihbarı için, arızalı fazın kesin olarak tespiti diğer bir önkoşuldur. 270 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.13 Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti (Opsiyonel) Yön Tespiti Toprak arızaları sırasında yön tespiti için aşağıdakiler geçerlidir: Başlatma akımı 3I0> (Adres 3005), sistemdeki asimetrik akımlar ve akım trafo hataları (özellikle bir Holmgreen-bağlantıda) yüzünden cihazın yanlış bir başlatmasını önlemek için mümkün olduğunca yüksek ayarlanmalıdır. Başlatma akımı için, şebeke yıldız-noktasının durumuna bağlı olarak kapasitif toprak arıza akımının büyüklüğü (yalıtılmış şebekeler için) veya vatmetrik rezidüel akım (denkleştirilmiş şebekeler için) belirleyicidir. Yalıtılmış şebekelerde, bir kablo arızasında, arızalı kablonun kendisi hariç elektriksel olarak bağlı tüm şebekenin toplam kapasitif toprak akımları ölçme noktasından arıza yerine doğru akar. Normalde, eşik değer olarak bu toprak arıza akımının yarısı kullanılır. Örnek: 25 kV’luk bir baradan 7 kablo fideri beslenmektedir. Fiderlerin akım trafo dönüştürme oranları 300 A/1 A’dir. Toprak arıza akımı 2,5 A/km’dir. Kablo uzunlukları ve kapasitif akımlar: Kablo 1 Kablo 2 Kablo 3 Kablo 4 Kablo 5 Kablo 6 Kablo 7 3 km 5 km 2,6 km 5 km 3,4 km 3,4 km 2,6 km 7,5 A 12,5 A 6,5 A 12,5 A 8,5 A 8,5 A 6,5 A Toplam 25,0 km 62,5 A 2 no’lu kabloda bir toprak arızası durumunda, bu kablodan ölçme noktası üzerinden arıza yerine doğru 62,5 A – 12,5 A = 50 A bir toprak arıza akımı akacaktır, bu 12,5 A direkt 2 no’lu kablodan arıza yerine doğru akan bir akımdır. Örnek olarak en uzun kablo seçildiği için, bu en elverişsiz durumdur (ölçme noktasından en küçük toprak arıza akımı akar). Sekonder tarafta; 50 A/300 = 0,167 A akım akar. Röle yaklaşık bu değerin yarısına, örneğin 3I0> = 0,080 A, değerine ayarlanmalıdır. Denkleştirilmiş şebekelerde yön tespiti daha zordur; çünkü kritik vatmetrik (aktif) akım üzerine daha büyük bir reaktif (kapasitif veya endüktif) akım bindirilir. Dolayısıyla sistem düzenlemesine ve Petersen bobininin yerine bağlı olarak, cihaza sağlanan toplam toprak akımı büyüklük ve faz açısı olarak çok büyük oranda bir değişkenlik gösterir. Bununla birlikte, röle, sadece toprak arıza akımının aktif bileşenini, yani IE·cosφ’yi değerlendirmelidir. Bu, özellikle bütün ölçü trafolarının faz açısı ölçümlerinin çok büyük bir doğrulukla olmasını gerektirir. Bundan başka, cihaz çok duyarlı çalışacak şekilde ayarlanmamalıdır. Topraklı sistemlerde bu fonksiyon uygulandığında, güvenilir bir yön tespiti, ancak toroidal akım trafoları kullanıldığında yapılabilir. Burada pratik olarak şu kural uygulanır: beklenen ölçülen akımın yarısında bir ayar, ki bundan sadece rezidüel vatmetrik akım değerlendirilecektir. Rezidüel vatmetrik akım, genelde Petersen bobininin kayıplarından elde edilir. Örnek: Önceki örnekteki şebekenin bir Petersen bobini üzerinden topraklandığı varsayılmıştır. Bobin, toplam şebekeye uyumlanmıştır. Dengeleme akımı, dolayısıyla 62,5 A’dir. Kayıplar % 4 olacaktır. Toprak arıza yön tespiti için, nüve dengeli 60 A/1 A oranında akım trafoları kullanılmıştır. Rezidüel vatmetrik akım, prensip olarak bobin kayıplarından bulunur ve toprak arızasının yerinden bağımsızdır. Yaklaşık olarak; 4 % von 62,5 A = 2,5 A primer veya 2,5 A/60 A = 0,042 A sekonder akıma eşittir. Ayar değeri olarak, 3I0> = 0,020 A seçilir. Eğer toprak arıza koruma aynı zamanda açma yaptıracaksa (Adres 3001 Hassas T/A = ON: Açma ile), 3008 no’lu adres AÇMA Yönü ile, toprak arızalarının açma yönü olarak İleri yön (normalde hat yönü), Geri yön (normalde baraya doğru) veya Yönsüz seçilebilir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 271 Fonksiyonlar 2.13 Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti (Opsiyonel) Açı Hatası Kompanzasyonu Denkleştirilmiş şebekelerdeki yüksek reaktif akım bileşeni ve nüve dengeli akım trafolarının kaçınılmaz hava aralığı yüzünden, akım trafolarının bir faz açısı kompanzasyonunun yapılmasına gerek duyulur. Bu 3010’dan 3013’e kadarki adreslerle mümkündür: Akım trafosunun gerçek sekonder yükü için, akım trafosunun maksimum faz kayması AT Hatası F1 (Adres 3011) ve ilgili akım AT Hatası I1 (Adres 3010) ve ek olarak faz açısı kaymasının üzerinde artık değişmeyeceği varsayılan diğer bir AT çalışma noktası AT Hatası F2/AT Hatası I2 (Adres 3013 ve 3012), (Şekil 2-129). Cihaz, bu sayede yüksek bir doğrulukla trafonun dönüştürme eğrisinin yaklaşık değerini hesaplar. Topraksız sistemlerde, açı hatası kompanzasyonuna gerek duyulmaz. Şekil 2-129 272 Faz açısı düzeltimi için parametreler SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.13 Topraksız Sistemlerde Toprak Arızası Tespiti (Opsiyonel) 2.13.3 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGS’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3001 Hassas T/A Yalniz alarm ON: Açma ile OFF Yalniz alarm Hassas Toprak Ariza (denkl./izole y.n.) 3002 3U0> 1 .. 150 V 50 V 3U0> çalisma 3003 Uf-t min 10 .. 100 V 40 V Arizali faz için Uf-t min. gerilimi 3004 Uf-t maks 10 .. 100 V 75 V Saglam fazlar için Uf-t maks. gerilimi 3005 3I0> 0.003 .. 1.000 A 0.050 A 3I0> yön elemanini sür 3006 T HTA 0.00 .. 320.00 sn 1.00 sn HTA baslatma zaman Gecikmesi 3007 T 3U0> 0.00 .. 320.00 sn 0.00 sn HTA açma zaman gecikmesi 3008A AÇMA Yönü Ileri Geri Yönsüz Ileri HTA açma yönü 3010 AT Hatasi I1 0.003 .. 1.600 A 0.050 A AT Açi Hatasi için I1 akimi 3011 AT Hatasi F1 0.0 .. 5.0 ° 0.0 ° I1deATAçiHatasi' 3012 AT Hatasi I2 0.003 .. 1.600 A 1.000 A AT Açi Hatasi için I2 akimi 3013 AT Hatasi F2 0.0 .. 5.0 ° 0.0 ° I2deATAçiHatasi' 2.13.4 Bilgi Listesi No 1219 Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar IEEa = WM Hassas T/A akiminin aktif bileseni 1220 IEEr = WM Hassas T/A akiminin reaktif bileseni 1251 >HTA on EM >Hassas T/A tespitini devreye alma 1252 >HTA off EM >Hassas T/A tespitini devreden çikarma 1253 >HTA BLK EM >Hassas T/A tespiti bloklama 1260 HasT/A on/off G IE Giris ile hassas T/A tespiti ON/OFF 1261 HassasT/A OFF AM Hassas T/A tespiti DEVRE DISI 1262 HasT/A BLKdi AM Hassas T/A tespiti BLOKLANDI 1263 HassasT/A AKTIF AM Hassas T/A tespiti AKTIF 1271 Hassas T/A Bas. AM Hassas Toprak ariza baslatma 1272 HassasT/A FazL1 AM Hassas Toprak ariza baslatma Faz L1 1273 HassasT/A FazL2 AM Hassas Toprak ariza baslatma Faz L2 1274 HassasT/A FazL3 AM Hassas Toprak ariza baslatma Faz L3 1276 HassasT/A Ileri AM Hassas Toprak ariza ileri yön 1277 Hassas T/A Geri AM Hassas Toprak ariza geri yön 1278 Has.T/Atanimsiz AM Hassas Toprak ariza yönü tanimsiz 1281 Has. T/A AÇMA AM Hassas T/A tespiti AÇMA komutu 1291 Has. T/A 3U0> AM Hassas T/A tespiti 3U0> baslatma SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 273 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Havai hatlarda arklı arızaların yaklaşık % 85’inin koruma tarafından arıza temizlendikten sonra otomatik olarak sönümlendiği tecrübelerle sabittir. Bu hattın tekrar kapatılabileceğini göstermektedir. Tekrar kapama, bir otomatik tekrar kapama fonksiyonu (OTK) ile gerçekleştirilir. Otomatik tekrar kapamaya sadece hatlarda müsaade edilir. Çünkü arıza arkının kendiliğinden sönümlenmesi sadece havai hatlarda olmaktadır. Başka durumlarda kullanılmamalıdır. Eğer korunan nesne, havai hat ile birlikte başka bir teçhizatı da kapsıyorsa (örneğin havai hat doğrudan bir trafoya bağlanmışsa veya havai hat/kablo); ancak havai hat bölümünde bir arıza olması durumunda tekrar kapamanın yapılabilmesi temin edilmelidir. Eğer kesici kutupları birbirinden bağımsız olarak açma yapabiliyorsa; yıldız-noktası topraklı şebekelerde, genellikle bir fazlı arızalar için 1-kutup otomatik tekrar kapama ve çok fazlı arızalar için 3-kutup otomatik tekrar kapama başlatılır. Eğer otomatik tekrar kapama sonrası arıza hala sürüyorsa (ark sönümlenmemiş, metalik bir temas var), bu durumda koruma elemanı kesiciyi tekrar açtırır. Bazı sistemlerde birkaç tekrar kapama denemesi yapılabilmektedir. 1-kutup açmalı bir modelde, 7SA6 faz-seçimli, 1-kutup açmaya müsaade eder. Sipariş edilen sürüme bağlı olarak, bir ve 3-kutup, tek ve çok-vurumlu otomatik tekrar kapama fonksiyonu mevcuttur. 7SA6, harici bir otomatik tekrar kapama fonksiyonu ile birlikte de çalışabilir. Bu takdirde, 7SA6 ile harici tekrar kapama rölesi arasındaki sinyal alışverişi ikili giriş ve çıkışlar üzerinden gerçekleştirilmelidir. Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonunu, harici bir koruma (örneğin ikinci koruma) tarafından kullanılması da mümkündür. İki 7SA6 ile otomatik tekrar kapama fonksiyonunun birlikte kullanılması veya 7SA6 ’nın ve ikinci korumanın kendi otomatik tekrar kapama fonksiyonlarını ayrı ayrı kullanmaları seçenekleri de mümkündür. 274 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) 2.14.1 Çalışma Yöntemi Tekrar kapama, bir otomatik tekrar kapama fonksiyonu (OTK) ile gerçekleştirilir. Çift vurumlu bir tekrar kapamanın normal zaman sırası örneği aşağıdaki şekilde görülmektedir. Şekil 2-130 Tepki süreleriyle birlikte çift vurumlu bir tekrar kapamanın akış şeması (2’nci tekrar kapama başarılı) Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu, 8’e kadar tekrar kapama denemesine müsaade etmektedir. İlk dört kesme çevrimi, farklı parametreler (tepki ve ölü zamanları, 1-/3-kutup) ile çalışabilir. Dördüncü çevrim parametreleri, beşinci ve sonraki çevrimlere de uygulanır. Tekrar Kapama Öncesi Seçicilik Bir otomatik tekrar kapamanın başarılı olabilmesi için, havai hattın tamamında bütün arızalar, tüm hat uçlarından da aynı anda –ve mümkün olan en kısa sürede- temizlenmesi gerekir. Mesafe koruma rölesinde, örnek olarak, ilk tekrar kapama öncesi Z1B aşırı menzil kademesinin çalışmasına müsaade edilir. Bu, Z1B kademesinin menzil erimine kadar arızaların ilk çevrim için gecikmesiz temizleneceğini anlamına gelir (Şekil 2-131). Burada; her nasılsa bir tekrar kapama yapılacağı için, hızlı eşanlı açmadan yana sınırlı olarak seçicilik gözardı edilmiştir. Mesafe korumanın normal kademeleri (Z1, Z2 vb.) ile diğer kısa-devre fonksiyonlarının normal zamanlı kademeleri, otomatik tekrar kapama fonksiyonundan bağımsızdır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 275 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Şekil 2-131 Mesafe koruma kullanılarak, 1’inci tekrar kapama öncesi menzil denetimi Eğer mesafe koruma Bölüm 2.6 ’da açıklanan sinyal iletim yöntemlerinden biri ile çalışıyorsa; sinyal iletim mantığı, aşırı menzil kademesini denetler, yani aşırı menzil kademesi içindeki (yani Z1B’nin menzil erimine kadar olan) arızalarda hattın her iki ucundan eşanlı olarak gecikmesiz (veya T1B gecikmeli) açmaya müsaade edilip edilmeyeceğini belirler. Otomatik tekrar kapama cihazının tekrar kapamaya hazır olup olmadığı burada anlamlı değildir; çünkü telekoruma fonksiyonu, hattın % 100 tamamında seçiciliği ve hızlı ve eşanlı açmayı temin eder. Aynısı, yön karşılaştırmalı toprak-arıza koruma için de geçerlidir (Bölüm 2.8). Ancak, eğer sinyal iletimi devreden çıkarılmışsa veya iletim kanalı arızalı ise; dahili otomatik tekrar kapama devresi, hızlı açma için aşırı menzil kademesinin (mesafe korumada Z1B) serbest bırakılıp bırakılmayacağını belirleyebilir. Eğer bir tekrar kapama beklenmiyorsa (örneğin kesici hazır değilse), seçiciliğin sağlanması için mesafe koruma normal kademeleri içinde çalışmalıdır, yani ani açma ancak Z1 kademesi için söz konusu olacaktır. Tekrar kapama öncesi hızlı açma, aynı zamanda çok vurumlu tekrar kapamalarla da mümkündür. girişler ve çıkışlar veya dahili kullanıcı-tanımlı mantık fonksiyonları (CFC) üzerinden koruma fonksiyonlarının gecikmesiz açmalarını etkinleştirmek/serbest bırakmak için, çıkış sinyalleri ile (örneğin 2. tekrar kapama hazır: “OTK2.çevr.KSür.“) girişler arasında uygun bağlantılar kurulabilir. Karma Hatlar Havai Hat/Kablo Mesafe korumada kablo ve havai hat arızalarını bir dereceye kadar karma hatlara ayırmak için mesafe kademe sinyallerini kullanmak mümkündür. Eğer arıza kablo bölümünde ise kullanıcı-tanımlı mantık fonksiyonları (CFC) vasıtasıyla üretilen uygun sinyallerle otomatik tekrar kapama devresi bloklanabilir. 276 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Başlatma Otomatik tekrar kapama fonksiyonunu başlatmak, bir şebeke arızası sırasında otomatik tekrar kapama fonksiyonu ile çalışan bir koruma fonksiyonu tarafından üretilen ilk açma sinyalini saklamak anlamına gelir. Bundan dolayı; çok vurumlu tekrar kapamalarda, başlatma, ilk açma komutuyla sadece bir kez olur. Otomatik tekrar kapama fonksiyonunun doğru görev yapması için gerçek kesici konumunun belirlenmesi gerekir. Başlatma, ilk açma komutunun, bir tepki süresinin dolmasından önce ortaya çıkmaması durumunda önemlidir (Aşağıda “Etki Süreleri” paragrafına bakın). İlk açma komutu anında kesici en azından bir AÇMA-KAPAMA-AÇMA çevrimi için hazır değilse, otomatik tekrar kapama başlatılmaz. Bu, ayar parametreleri ile yapılır. Daha fazla bilgi için “Kesici Hazır Durumunun Sorgulanması” paragrafına bakın. Her bir kısa devre koruma fonksiyonu, otomatik tekrar kapama fonksiyonuyla çalışacak veya çalışmayacak, yani tekrar kapama fonksiyonunu başlatıp başlatmayacak şekilde parametrelendirilebilir. Aynı durum, ikili giriş üzerinden uygulanan açma komutlarını ve/veya müsaadeli veya araaçmalı sinyaller ile telekoruma tarafından üretilen açma komutlarını da kapsar. Kısa-devrelere veya benzer koşullara tepki vermeyen röle içerisindeki (örneğin, Aşırı yük koruma) diğer koruma ve izleme fonksiyonları, otomatik tekrar kapama fonksiyonunu başlatmaz; çünkü bir tekrar kapama burada anlamsızdır. Kesici arıza koruma da otomatik tekrar kapama fonksiyonunu başlatamaz. Etki süreleri Eğer kısa-devre koşulları belli bir sürede kendiliğinden ortadan kalkmazsa, örneğin arkın, artık tekrar kapama ölü zamanı içerisinde kendiliğinden sönümlenme şansı ortadan kalkacak derecede tutuştuğu varsayıldığında, çoğu kez tekrar kapamanın etkisiz kılınması istenir. Ayrıca seçiciliğin sürdürülmesi için (yukarı bakın), genellikle bir zaman gecikmesi sonunda temizlenmiş arızalar tekrar kapamaya neden olmamalıdır. Bundan dolayı; mesafe korumayla birlikte etki sürelerinin kullanılması önerilir. 7SA6 ’nın otomatik tekrar kapama fonksiyonu, etki süreleri ile veya etki süreleri olmaksızın çalışabilir (OTK kntrl modu biçimlendirme parametresi, Adres 134, bk. Bölüm 2.1.1.2). Etki süreleri olmaksızın çalışan koruma fonksiyonlarından veya harici koruma cihazlarından başlatma sinyali aranmaz. İlk açma komutu çıkar çıkmaz başlatma meydana gelir. Etki süreleri ile çalışmada, her bir tekrar kapama çevrimi için bir etki süresi mevcuttur. Etki süreleri, her zaman otomatik tekrar kapama fonksiyonunu başlatabilen bütün dahili ve harici koruma fonksiyonlarının mantıksal VEYA birleşimi ile genel açma sinyaliyle başlatılır. Eğer etki süresinin dolmasından önce hiç bir açma komutu alınamamışsa, ilgili tekrar kapama çevrimi yapılmaz. Her bir tekrar kapama çevrimi için; başlatmaya müsaade edip etmeyeceği ayarlanabilir. İlk genel başlatmayı takiben, diğer çevrimlerin hiçbir şekilde ilk çevrim olmasına müsaade edilmediği için, sadece tekrar kapamaya yol verecek şekilde ayarlanan çevrimlerin etki süreleri dikkate alınır. Etki süreleri ve tekrar kapama başlatma müsaadesi (yürütülecek ilk çevrim olma müsaadesi) vasıtasıyla, koruma fonksiyonunun açma yapmak için kullandığı zamana bağlı olarak hangi çevrimin yürütüleceğini belirlemek mümkündür. Örnek 1: 3 çevrim ayarlı. Otomatik tekrar kapama başlatması, en azından ilk çevrim için müsaade edilir. Etki süreleri aşağıdaki gibi ayarlı: • 1.TK: ETKİ SÜRESİ = 0,2 s; • 2.TK: ETKİ SÜRESİ = 0,8 s; • 3.TK: ETKİ SÜRESİ = 1,2 s; Tekrar kapama arıza öncesi hazır durumda olduğu için, bir arızayı takip eden bir zamanlı aşırı akım korumanın ilk açması hızlı, yani her hangi bir tepki süresinden önce olur. Otomatik tekrar kapama fonksiyonu, dolayısıyla saymaya başlar (ilk çevrim başlatılır). Başarısız bir tekrar kapamadan sonra 2’nci çevrim etkin olacaktır; ancak aşırı akım koruma, normal zaman gecikmesinin dolmasına, bu örnekte 1 s sonrasına kadar açma yapmaz. İkinci çevrim için etki süresi burada aşıldığı için kilitlenir. Bundan dolayı, şimdi parametreleri ile birlikte 3’üncü çevrim devrededir. Eğer açma komutu 1’inci tekrar kapama sonrası, en az 1,2 s, sonra gözükürse, başka bir tekrar kapama olmaz. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 277 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Örnek 2: 3 çevrim ayarlı. Başlatmaya, sadece ilk çevrim için müsaade edilir. Etki süreleri örnek 1’deki gibi ayarlı. İlk koruma açması, başlatmadan 0,5 s sonra verilir. 1’inci çevrim için etki süresi bu anda dolmuş olduğu için; bu, otomatik tekrar kapama fonksiyonunu başlatamaz. Tekrar kapama fonksiyonunu başlatmak üzere 2’nci ve 3’üncü çevrimlere müsaade edilmediği için, otomatik tekrar kapama fonksiyonu başlatılmaz. Bundan dolayı; tekrar kapama başlatma olmadığından bir tekrar kapama da olmaz. Örnek 3: 3 çevrim ayarlı. En az ilk iki çevrim, tekrar kapamayı başlatabilecek şekilde ayarlı. Etki süreleri örnek 1’deki gibi ayarlı. İlk koruma açması, başlatmadan 0,5 s sonra verilir. 1’inci çevrim için etki süresi dolmuş olduğu için; bu, otomatik tekrar kapama fonksiyonunu başlatamaz. Fakat 2’nci çevrim, başlatmasına müsaade edildiği için, derhal etkinleştirilir. Bu 2’nci çevrim, dolayısıyla otomatik tekrar kapama devresini başlatır; 1’inci çevrim pratik olarak atlanır. Otomatik Tekrar Kapama Çalışma Modları Ölü zamanlar, arızanın giderilmesinden (açma komutunun bırakmasından veya yardımcı kontaklar üzerinden kesicinin açtığının ihbar edilmesinden) otomatik tekrar kapama komutunun başlatılmasına kadar geçen sürelerdir. Bu ölü zamanlar, fonksiyonların kapsamı belirlenirken seçilen otomatik tekrar kapama denetim moduna ve bu seçimin sonucu olarak koruma fonksiyonlarının başlatma sinyallerine bağlı olarak değişir. Eğer cihaz ve kesici 1-/3-kutup anahtarlamaya uygun ise, AÇMA ... (AÇMA komutu ile ...) denetim modunda 1-kutup veya 1-/3-kutup tekrar kapama çevrimleri mümkündür. Bu durumda, (her bir tekrar kapama çevrimi için) 1-kutup açma ve 3-kutup açma için farklı ölü zamanlar mümkündür. Açma komutu veren koruma fonksiyonları: 1-kutup veya 3-kutup açma tipini belirler. Verilen açma komutu tipine göre ölü zaman seçilir. Baş. ... (Başlatma ile ...) denetim modunda, 1-, 2- ve 3-faz arıza sonrası her bir tekrar kapama çevrimi için farklı ölü zamanlar ayarlanabilir. Bu durumda, ölü zamanın seçimi, açma komutunun resetlenmesi anındaki koruma fonksiyonu başlatması ile belirlenen arızanın tipine bağlıdır. Bu işletim modu, 3-kutup tekrar kapama çevrimlerinde, ölü zamanların, arızanın tipine bağlı olmasına müsaade eder. Tekrar Kapama Bloklama Farklı koşullar, otomatik tekrar kapamanın bloklamasına yol açar. Örneğin bir ikili giriş üzerinden otomatik tekrar kapama bloklanmişsa, hiçbir tekrar kapama mümkün değildir. Bloklama anında, eğer otomatik tekrar kapama daha önce başlatılmamışsa, artık hiç başlatılamaz. Eğer bir tekrar kapama çevrimi sürüyorsa, dinamik bloklama meydana gelir (aşağıya bakın). Her bir tekrar kapama çevrimi bir ikili giriş üzerinden bloklanabilir. Bu durumda, ilgili çevrim geçersiz olarak bildirilir ve müsaade edilen çevrim sıralamasında atlanır. Eğer söz konusu çevrim sürmekte iken kilitlenirse, bu tekrar kapamanın durdurulmasına sebep olur, yani diğer geçerli çevrimler parametrelenmiş bile olsa, artık bir tekrar kapama olmaz. Dahili bloklama sinyalleri, sınırlı bir süreyle, tekrar kapama çevrimlerinin uygulanması sırasında ortaya çıkabilir: Zm. TUTUCULUĞU (Adres 3403), her bir tekrar kapama komutu ile başlar, tek istisnayı kilitleme süresini 0 s ayar değeriyle devre dışı bırakabilen ASP-Modu gösterir. Eğer tekrar kapama başarılı ise, toparlanma süresi sonunda bütün tekrar kapama fonksiyonları kendi normal durumlarına geri döner. Eğer kilitleme süresi ASPModunda devre dışı kalırsa, tekrar kapamadan sonraki her açma yeni bir arıza olarak nitelenir. Toparlanma süresinin dolmasından sonraki bir arıza, şebekedeki yeni bir arıza olarak işlem görür. Toparlanma süresi içerisinde bir koruma fonksiyonunun tekrar açma yapması, çoklu tekrar kapama durumda diğer tekrar kapama çevrimini başlatır. Eğer başka bir tekrar kapamaya müsaade edilmemişse, son tekrar kapama çevrimi başarısız olarak bildirilir. Otomatik tekrar kapama dinamik olarak kilitlenir. Dinamik bloklama, otomatik tekrar kapamayı dinamik bloklama zamanı (0,5 s) kadar kilitler. Bu, örneğin bir nihai açma sonrası veya başlatıldıktan sonra otomatik tekrar kapamayı kilitleyecek başka olaylarla olur. Tekrar kapama, bu süre içerisinde kilitlenir. Bu süre dolduğunda, otomatik tekrar kapama fonksiyonu normal çalışma durumuna geri döner ve güç sistemindeki yeni bir arıza için artık çalışmaya hazırdır. 278 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Eğer kesici elle kapatılmışsa (bir ikili girişe bağlı kesici anahtarı ile, lokal kumanda fonksiyonları ile veya seri arayüzlerden biri üzerinden) T-BLK E/K, Adres 3404, elle-kapama kilitleme süresi içerisinde otomatik tekrar kapama kilitlenir. Eğer bu süre içerisinde bir açma komutu verilmişse, bu bir metalik (tam) kısa-devre arızası (örneğin kapalı toprak ayırıcısı) olarak değerlendirilir. Dolayısıyla bu süre içerisindeki her açma komutu bir son açmadır. Kullanıcı-tanımlı mantık fonksiyonları (CFC) ile, diğer kumanda fonksiyonları da bir elle-kapama komutu gibi aynı şekilde işlenebilir. Kesici Hazır Durumunun Sorgulanması Bir kısa devrenin temizlenmesini takiben, otomatik tekrar kapama için bir önkoşul, otomatik tekrar kapama başlatıldığında (yani ilk açma komutu anında) kesicinin en az bir AÇMA-KAPAMA-AÇMA-çevrimi için hazır olmasıdır. Kesicinin hazır olması, “>Ke1 Hazır“ (No 371) ikili girişi üzerinden cihaza bildirilir. Eğer böyle bir sinyal kontağı mevcut değilse, kesici sorgulaması bastırılmalıdır (önayar Adres 3402), aksi takdirde otomatik tekrar kapama hiç mümkün olmaz. Tek bir tekrar kapama çevrimi durumunda, bu sorgulama genellikle yeterlidir. Örneğin açma sonrası hava basıncı düştüğünden veya kesici mekanizmasının yayı boşaldığından, başka bir sorgulama olmamalıdır. Özellikle çoklu tekrar kapama denemeleri programlanmışsa, kesicinin durumunun, sadece ilk tekrar kapama çevrimi öncesinde değil, sonraki tekrar kapama girişimleri öncesinde de izlenmesi önerilir. İkili giriş, kesicinin başka bir KAPAMA-AÇMA çevrimini tamamlamaya hazır olduğunu bildirinceye kadar, tekrar kapama kilitlenir. Kesicinin tekrar hazır durumunu kazanması için gerekli süre, 7SA6 tarafından izlenebilir. Bu izleme süresi KE ZM. AŞIMI (Adres 3409) , kesicinin hazır durumda olmadığı an başlatılır. Eğer bu süre dolduğunda kesici hazır değilse, kesici hazır olma ölü süresi (biraz) uzatılabilir. Ancak eğer bu izleme süresinden daha uzun bir periyotta kesici hazır durumu bildirilmemişse, tekrar kapama dinamik olarak kilitlenir (ayrıca, yukarıdaki “Tekrar Kapama Bloklama” paragrafına bakın). Kesici Yardımcı Kontaklarının işlenmesi Eğer kesici yardımcı kontakları cihaza bağlanmışsa, kabul edilebilirlik için kesicinin tepkisi de kontrol edilebilir. 1-kutup açma durumunda, bu her bir kesici kutbuna uygulanır. Bunun için, her bir kutbun yardımcı kontaklarının uygun ikili girişlere (“>Ke1 Faz L1“, No 366; “>Ke1 Faz L2“, No 367; “>Ke1 Faz L3“, No 368) bağlanması gerekir. Eğer her bir kutbun yardımcı kontakları yerine N/A ve N/K kontakların seri bağlantıları kullanılmışsa, N/K kontakların seri bağlantısı kapalı olduğunda kesicinin her üç kutbunun da açık olduğu varsayılır (“>Ke1 3f Açık“, No 411 ikili girişi). Aynı şekilde, N/A kontakların seri bağlantısı kapalı olduğunda kesicinin her üç kutbunun da kapalı olduğu varsayılır (“>Ke1 3f Kapandı“, No 410 ikili girişi). Eğer bu koşullardan ikisi de mevcut değilse, (teorik olarak iki kutup açık iken de bu durum mümkün olsa bile) kesicinin bir kutbunun açık olduğu kabul edilir. Cihaz, kesicinin anahtarlama durumunu sürekli denetler: Yardımcı kontaklar kesicinin kapalı olmadığını (3-kutup) gösterdiği sürece, otomatik tekrar kapama fonksiyonu başlatılamaz. Bu, bir kapama komutunun, ancak kesici önceden açtığında (kapalı durumdan) verilebilmesini garanti eder. Geçerli ölü zaman, açma komutu kaybolduğunda veya ayrıca kesici yardımcı kontakları üzerinden kesicinin açmış olduğu da bildirildiyse, başlar. Eğer 1-kutup açma komutunu takiben kesici 3-kutup açmışsa, bu bir 3-kutup açması olarak değerlendirilir. Eğer 3-kutup tekrar kapama çevrimine müsaade edilmişse, açma komutu ile denetim modu ’nda 3-kutup açma için ölü zaman süresi etkinleştirilir (yukarıdaki “Otomatik Tekrar Kapama Çalışma Modları“ paragrafına bakın). Başlatma ile denetim modunda, ölü zaman için, hala tekrar kapamayı başlatacak olan koruma fonksiyonlarının başlatmasının başlatma biçimlendirmesi belirleyicidir. Eğer 3-kutup çevrimlere müsaade edilmemişse, tekrar kapama dinamik olarak bloklanır. Açma komutu, son açmadır. 1-kutup açma komutunu takiben kesicinin iki kutbu açmışsa, yine yukarıdaki durum uygulanır. Cihaz, bu durumu, ancak kesicinin her bir kutbuna ait yardımcı kontaklar ayrı ayrı cihaza bağlanmışsa tespit edebilir. Ayrıca, cihaz, bu durumda derhal 3-kutup kuplaj başlatır ve dolayısıyla bir 3-kutup açma verir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 279 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Eğer kesici yardımcı kontakları, 1-kutup açmayı takiben ölü zaman süresince en az bir kesici kutbunun daha açtığını cihaza bildirmişse, eğer müsaade edilmişse, üçkutup tekrar kapama ölü zamanıyla bir 3-kutup tekrar kapama çevrimi başlatılır. Eğer her bir kutbun yardımcı kontakları cihaza ayrı ayrı bağlanmışsa; cihaz, kesicinin iki kutup açmasını tespit edebilir. Bu durumda, eğer cebri 3-kutup açma etkinleştirilmişse, cihaz derhal bir 3-kutup açma komutu gönderir (Altbölüm 2.14.2 ’de “Cebri 3-Kutup Açma“ paragrafına bakın). Bir 3-Kutup Tekrar Kapama Çevrim Sırası Eğer otomatik tekrar kapama fonksiyonu hazırsa, tekrar kapama için seçilen kademe içerisindeki bütün arızalarda kısa-devre koruma 3-kutup açma yapar. Bilahare otomatik tekrar kapama fonksiyonu başlatılır. Açma komutu reset olduğunda veya kesici açtığında (yardımcı kontak ölçütü), bir (ayarlanabilir) ölü zaman saymaya başlar. Ölü zamanın sonunda, kesici bir kapama komutu alır. Aynı anda, bir (ayarlanabilir) bloklama süresi başlatılır. Eğer koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında 134 no’lu adres OTK kntrl modu = Başl ... olarak ayarlanmış ise, koruma başlatmasının tipine bağlı olarak farklı ölü zamanlar parametrelenebilir. Eğer arıza temizlenmişse (başarılı tekrar kapama), toparlanma zamanı dolduktan sonra bütün fonksiyonlar normal çalışma durumuna geri döner. Arıza temizlenmiştir. Ancak, eğer arıza temizlenmemişse (başarısız tekrar kapama), kısa-devre koruması, tekrar kapamasız çalışma için seçilmiş koruma kademesi ile bir son açma verir. Toparlanma süresi içerisindeki herhangi bir arıza da, yine bir son (nihai) açma ile sonuçlanır. Başarısız tekrar kapama (nihai açma) sonrası, otomatik tekrar kapama dinamik olarak bloklanır (ayrıca, yukarıdaki “Tekrar Kapama Bloklama” paragrafına bakın). Yukarıdaki işlem sırası, tek vurumlu tekrar kapama çevrimleri için uygulanır. 7SA6 ’da (8 çevrime kadar) çok vurumlu tekrar kapama da mümkündür (aşağıya bakın). Bir 1-Kutup Tekrar Kapama Çevrim Sırası 1-kutup tekrar kapama çevrimleri, ancak uygun cihaz sürümleriyle ve koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında bu çalışma modu seçilmişse (Adres 110, 1faz Açma, ayrıca bakınız Bölüm 2.1.1.2). Şüphesiz, kesici de 1-kutup açmaya elverişli olmalıdır. Eğer otomatik tekrar kapama fonksiyonu hazırsa, tekrar kapama için seçilen kademe içerisindeki 1-faz arızalarda kısa-devre koruma 1-kutup açma yapar. Ayrıca genel ayarlar altında (Adres 1156, Açma 2f Ar., ayrıca bakınız Bölüm 2.1.4.1) , toprak temassız iki fazlı arızalarda 1-kutup açma da seçilebilir. 1-kutup açma, şüphesiz ancak arızalı fazı tespit edebilen kısa-devre koruma fonksiyonları ile mümkündür. Eğer sadece 1-kutup tekrar kapama modu seçilmişse, o zaman tekrar kapamasız geçerli olan/seçilen kademe ile, kısa-devre koruma nihai bir 3-kutup açma verir. Her bir 3-kutup açma, son açmadır. Otomatik tekrar kapama dinamik olarak kilitlenir (ayrıca, yukarıdaki “Tekrar Kapama Bloklama” paragrafına bakın). 1-kutup açmayı takiben, otomatik tekrar kapama fonksiyonu başlatılır. Açma komutunun bırakmasıyla veya kesicinin açmasıyla (yardımcı kontak ölçütü), 1-kutup tekrar kapama çevrimleri için (ayarlanabilir) ölü zaman saymaya başlar. Ölü zamanın dolmasından sonra, kesici bir kapama komutu alır. Aynı anda, bir (ayarlanabilir) toparlanma zamanı başlatılır. Eğer 1-kutup açmayı takiben ölü zaman sırasında tekrar kapama kilitlenirse, bir seçenek olarak derhal 3-kutup açma komutu verilebilir (cebri 3-kutup açma). Eğer arıza temizlenmişse (başarılı tekrar kapama), toparlanma zamanı dolduktan sonra bütün fonksiyonlar normal çalışma durumuna geri döner. Arıza temizlenmiştir. Ancak, eğer arıza temizlenmemişse (başarısız tekrar kapama), kısa-devre koruması, tekrar kapamasız çalışma için seçilmiş koruma kademesi ile 3-kutup bir son açma verir. Toparlanma süresi içerisindeki herhangi bir arıza da, yine 3-kutup bir son (nihai) açma ile sonuçlanır. Başarısız tekrar kapama (nihai açma) sonrası, otomatik tekrar kapama dinamik olarak bloklanır (ayrıca, yukarıdaki “Tekrar Kapama Bloklama” paragrafına bakın). 280 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Yukarıdaki işlem sırası, tek vurumlu tekrar kapama çevrimleri için uygulanır. 7SA6 ’da (8 çevrime kadar) çok vurumlu tekrar kapama da mümkündür (aşağıya bakın). Bir 1-Kutup ve 3-Kutup Tekrar Kapama Çevrim Sırası Bu çalışma modu, ancak uygun cihaz sürümleriyle ve koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında bu mod seçilmişse (Adres 110, ayrıca bakınız Bölüm 2.1.1.2) mümkündür. Şüphesiz, kesici de 1-kutup açmaya elverişli olmalıdır. Eğer otomatik tekrar kapama fonksiyonu hazırsa, kısa-devre koruma, bir fazlı arızalarda 1-kutup açma ve çok fazlı arızalarda ise 3-kutup açma yapar. Ayrıca genel ayarlar altında (Adres 1156, Açma 2f Ar., ayrıca bakınız Bölüm 2.1.4.1) , toprak temassız iki fazlı arızalarda 1-kutup açma da seçilebilir. 1-kutup açma, şüphesiz ancak arızalı fazı tespit edebilen kısa-devre koruma fonksiyonları ile mümkündür. Tekrar kapama hazır durumu için seçilmiş geçerli koruma kademesi, bütün arıza tipleri için uygulanır. Bir açma durumunda, otomatik tekrar kapama fonksiyonu başlatılır. Arızanın tipine bağlı olarak, açma komutunun bırakmasıyla veya kesicinin açmasıyla (yardımcı kontak ölçütü), 1-kutup tekrar kapama çevrimleri için (ayarlanabilir) ölü zaman veya 3-kutup tekrar kapama çevrimleri için (ayrı olarak ayarlanabilir) ölü zaman saymaya başlar. Ölü zamanın dolmasından sonra, kesici bir kapama komutu alır. Aynı anda, bir (ayarlanabilir) toparlanma zamanı başlatılır. Eğer 1-kutup açmayı takiben ölü zaman sırasında tekrar kapama kilitlenirse, bir seçenek olarak derhal 3-kutup açma komutu verilebilir (cebri 3-kutup açma). Eğer arıza temizlenmişse (başarılı tekrar kapama), toparlanma zamanı dolduktan sonra bütün fonksiyonlar normal çalışma durumuna geri döner. Arıza temizlenmiştir. Ancak, eğer arıza temizlenmemişse (başarısız tekrar kapama), kısa-devre koruması, tekrar kapamasız çalışma için seçilmiş koruma kademesi ile 3-kutup bir son açma verir. Toparlanma süresi içerisindeki herhangi bir arıza da, yine 3-kutup bir son (nihai) açma ile sonuçlanır. Başarısız tekrar kapama (nihai açma) sonrası, otomatik tekrar kapama dinamik olarak bloklanır (ayrıca, yukarıdaki “Tekrar Kapama Kilitleme” paragrafına bakın). Yukarıdaki işlem sırası, tek vurumlu tekrar kapama çevrimleri için uygulanır. 7SA6 ’da (8 çevrime kadar) çok vurumlu tekrar kapama da mümkündür (aşağıya bakın). Çok-Vurumlu Tekrar Kapama Eğer bir tekrar kapama girişimi sonrası bir kısa-devre hala mevcutsa, başka tekrar kapama denemeleri de yapılabilir. 7SA6 ’ya dahil edilen otomatik tekrar kapama fonksiyonuyla, 8’e kadar tekrar kapama mümkündür. İlk dört tekrar kapama çevrimi birbirlerinden bağımsızdır. Her biri, ayrı tepki ve ölü zamanları ile çalışabilir, ikili girişler üzerinden, 1-kutup veya 3-kutup tekrar kapama ayrı ayrı bloklanabilir. Dördüncü çevrim parametreleri ve ara seçenekleri, beşinci ve sonraki çevrimlere de uygulanır. Çoklu tekrar kapama çevrimleri, esas olarak yukarıda açıklanan farklı tekrar kapama programları ile olduğu gibi yapılır. Ancak, eğer ilk tekrar kapama girişimi başarısızsa, tekrar kapama fonksiyonu kilitlenmez. Bunun yerine diğer tekrar kapama çevrimi başlatılır. Açma komutunun bırakmasıyla veya kesicinin açmasıyla (yardımcı kontak ölçütü), uygun ölü zaman saymaya başlar. Ölü zamanın dolmasından sonra, kesici bir kapama komutu alır. Aynı anda, bir toparlanma zamanı başlatılır. Müsaade edilen tekrar kapama çevrimlerinin ayarlanan maksimum sayısına erişilinceye kadar, toparlanma zamanı, tekrar kapama sonrasındaki her bir açma komutu ile yeniden sıfırlanır ve diğer kapama komutu ile yeniden saymaya başlar. Eğer tekrar kapama denemelerinin biri başarılı olmuşsa, yani tekrar kapama sonrası arıza kaybolmuşsa, kilitleme zamanı dolar ve otomatik tekrar kapama sistemi normal durumuna döner. Arıza temizlenmiştir. Eğer çevrimlerin hiç biri de başarılı olmamışsa, sonuncu müsaade edilen tekrar kapama sonrası, kısa-devre koruması, otomatik tekrar kapamasız etkin bir koruma kademesi ile nihai bir 3-kutup açma başlatır. Otomatik tekrar kapama dinamik olarak kilitlenir (ayrıca, yukarıdaki “Tekrar Kapama Bloklama” paragrafına bakın). SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 281 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Yayılan Arızaların İşlenmesi Şebekede 1-kutup ve bir- ve 3-kutup tekrar kapama çevrimleri yürütülüyorken, birbiri peşi sıra oluşan arızalara özel önem gösterilmesi gerekir. Ardışık arızalar, ilk arızanın temizlenmesinden sonra ölü zaman sırasında meydana gelen arızalardır. 7SA6 ’da, şebekenin gereklerine göre ardışık arızaların temizlenmesi için değişik seçenekler mevcuttur: Bir yayılan arızanın tespiti için, ölü zaman süresi içerisinde bir koruma fonksiyonunun açma komutu seçilebilir veya diğer her bir başlatma, bir yayılan arıza için ölçüttür. Dahili tekrar kapama fonksiyonunun, tespit edilen bir yayılan arızaya göstereceği tepki için, seçilebilir değişik seçenekler mevcuttur. • YAY. ARIZA MODU OTK yi durdurur: Yayılan bir arıza tespit edilir edilmez tekrar kapama bloklanır. Ardışık arızanın sonucu olarak açma 3-kutup olur. Bu, 3-kutup çevrimlere müsaade edilip edilmediğine bakılmaksızın uygulanır. Başka bir tekrar kapama girişiminde bulunulmaz; otomatik tekrar kapama dinamik olarak bloklanır (ayrıca, yukarıdaki “Tekrar Kapama Kilitleme” paragrafına bakın). • YAY. ARIZA MODU 3faz OTK Bas.: Yayılan bir arıza tespit edilir edilmez tekrar kapama 3-kutup tekrar kapama çevrimine anahtarlanır. Şimdi bütün açma komutları 3-kutuptur. Ardışık arızanın temizlenmesi ile, yayılan arızalar için ayrı bir (ayarlanır) ölü zaman saymaya başlar. Ölü zaman sonunda kesici bir kapama komutu alır. Diğer işlemler, aynı bir ve 3-kutup çevrimlerde olduğu gibi uygulanır. Bu durumda, tam bir ölü zaman süresi, yayılan arızanın temizlenmesine kadar 1-kutup ölü zaman süresinin bir bölümü ile yayılan arıza için ölü zaman süresinin toplamından oluşur. Şebekenin kararlılığı için 3-kutup ölü zaman süresi en önemli etken olduğu için bu süre bir anlam ifade eder. Eğer koruma bir 3-kutup açması vermeksizin, ardışık bir arıza yüzünden tekrar kapama kilitlenmişse (örneğin başlatma ile birlikte yayılan arızanın tespiti durumunda), kesicinin kapalı olan diğer kutuplarının da açması için, cihaz bir 3-kutup açma komutu gönderebilir (cebri 3-kutup açma). Cebri 3-kutup Açma Eğer bir 3-kutup açma başlatılmaksızın, 1-kutup tekrar kapama çevriminin ölü zamanı sırasında tekrar kapama bloklanmışsa, hattın bir kutbu açık kalacaktır. Çoğu durumda, kesici, birkaç saniye sonra, geri kalan kutupları açacak bir kutup uyuşmazlığı denetimi ile donatılmıştır. Fakat ayarlama ile cihazın açma mantığına bu durumda hemen bir 3-kutup açma kumandası verilebilir. Bu cebri 3-kutup açma kesici kutuplarının faz uyuşmazlığından daha önce oluşur, çünkü cihazın cebri 3-kutup açması, 1-kutup açmanın tekrar kapamasının kilitlenmesinden veya kesici yardımcı kontakları kabul edilemez bir kesici konumunda bulunuyorsa, hemen etkin olur. Eğer farklı dahili koruma fonksiyonları farklı fazlarda bir 1-kutup açma komutu veriyorsa, cebri 3-kutup açmadan bağımsız olarak, cihaz kendi açma mantığı üzerinden (Bölüm 2.23.1) 3-kutup açma başlatır. Bir doğrudan uzaktan açtırma ile (Bölüm 2.10) veya alınan bir uzaktan açma komutu (Bölüm 2.5) doğrudan cihazın açma mantığına etki ettikleri için aynı şekilde işlem görürler. Eğer cihaz 1-kutup açma yaparsa ve harici bir açma komutu sadece bir ikili giriş üzerinden örneğin “>Açma L1 OTK“ dahili tekrar kapama otomatiği bir başka faza giderse, açma mantığının bundan haberi olmaz. Burada sadece cebri 3-kutup açma üzerinden, hızlı bir 3-kutup açmaya erişilmesi mümkündür. Ayrıca sadece 3-kutup çevrimlerine müsaade edildiğinde, bir ikili giriş üzerinden harici olarak 1-kutup açması bildirilmişse, yine cebri 3-kutup açma etkinleştirilir. 282 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Ölü Hat Kontrolü (ÖHK) Eğer bir açma sonrası açılmış olan fazın gerilimi hala mevcutsa, tekrar kapama önlenebilir. Bu fonksiyon için bir önkoşul, gerilim trafolarının kesicinin hat tarafına konulmuş olmasıdır. Bu fonksiyonu seçmek için, ölü hat denetimi etkinleştirilmelidir. O zaman, otomatik tekrar kapama fonksiyonu açılan fazın gerilimsiz olup olmadığını kontrol eder: Hat, ölü zaman sırasında en azından ölçülen uygun bir süre kadar gerilimsiz olması gerekir. Eğer durum böyle değilse, tekrar kapama dinamik olarak kilitlenir. Bu ölü hat denetimi, eğer hat üzerinde küçük bir jeneratör (örneğin rüzgar jeneratörü) mevcutsa faydalıdır. Düşürülmüş Ölü Zaman (RDT - Reduced Dead Time) Eğer otomatik tekrar kapama zaman-kademeli koruma ile uygulanıyorsa, tekrar kapama öncesi bütün hat uçlarında aynı anda hızlı açma olması için seçicilik gözardı edilir. 7SA6, kısa-devre arızasının sağlam fazlara etkisini en aza indiren bir “düşürülmüş ölü zaman (RDT)”, imkanı sağlar. Düşürülmüş ölü zaman için, bütün fazfaz ve faz-toprak gerilimler ölçülür. Bunlar U-live> (Adres 3440) sınır gerilimi üzerinden, T U-kararlı (Adres 3438) gerilim ölçme süresi için artmalıdırlar. U-live> için ayarlanmış değer, faz-faz gerilimler için uygun olarak hesaplanır. Önkoşul, gerilim trafolarının kesicinin hat tarafına konulmuş olmasıdır. Hat uçlarından birine yakın bir kısa-devre durumunda, örneğin bir mesafe koruma rölesi arızayı Z1B aşırı menzili içerisinde görebileceği için, ilkin sağlam komşu hatlar da açabilir (Şekil 2-132, röle konumu III). Eğer şebeke gözlü şebeke ise ve B barasında en az bir başka besleme mevcutsa, arızanın temizlenmesinden sonra bu barada gerilim derhal görünür. 1-kutup açma için, eğer B barasında gerilimlerin simetrik oluşunu sağlayan üçgen sargılı topraklı bir trafo bağlı ise, açık fazda geri gelen bir gerilim indüklemesi yeterlidir Bu, arıza olan hat ile sağlam hattın ayrımının yapılabilmesine imkan verir. Şöyle ki; B-C hattı sadece C ucundan açtığı için, açma olmayan B ucundan dönüş gerilimini alır. Böylelikle C’de açık faz(lar)da da gerilim mevcuttur. Eğer III no’lu uçtaki röle bunu tespit ederse, derhal veya (gerilim ölçümü için yeterli süreyi sağlayacak) kısa bir süre içerisinde (RDT) tekrar kapama yapar. Sonuçta sağlam B-C hattı kısa sürede tekrar servise alınır. A-B hattı her iki taraftan da açar. Dolayısıyla hatta hiçbir gerilim gözükmez ve bu sayede her iki uçtan da arızalı hat olduğu tanılanır. Normal ölü zaman süresi uygulanır. Şekil 2-132 Düşürülmüş ölü zaman (RDT) örneği A, B, C Baralar I, II, III Röle konumları X Açan kesiciler SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 283 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Uyarlanır Ölü Zaman (ADT - Adaptive Dead Time) Önceki bütün seçeneklerde, eğer gerekli ise değişik arıza tipleri ve/veya tekrar kapama çevrimleri için, her iki hat ucunda da tanımlanmış ve eşit ölü zaman sürelerinin ayarlanmış olduğu varsayılmıştı. Sadece bir hat ucunda (ve gerekirse değişik arıza tipleri ve/veya tekrar kapama çevrimleri için farklı) ölü zamanlar ayarlamak ve diğer uç(lar)da da uyarlanır ölü zaman biçimlendirmek de mümkündür. Eğer gerilim trafoları kesicinin hat tarafına konulmuşsa veya karşı hat ucuna bir kapama komutunun gönderilmesi imkanı mevcutsa, bu yapılabilir. Şekil 2-133 ’da gerilim ölçümü ile bir örnek görülmektedir. I no’lu uçtaki cihazın tanımlanmış ölü zamanları ile ve II no’lu uçtaki cihazın da uyarlanır ölü zamanla çalıştığını varsayalım. Hattın, en azından A barasından, yani tanımlanmış ölü zaman ayarlarının olduğu taraftan beslenmesi önemlidir. Uyarlanır ölü zaman ile, II no’lu hat ucundaki otomatik tekrar kapama fonksiyonu, tekrar kapamanın gerekli olup olmadığına ve ne zaman gerekli olduğuna bağımsız olarak karar verir ve gerekli ise tekrar kapamaya müsaade eder. Ölçüt, I no’lu uçtan, tekrar kapamayı takiben uygulanan II no’lu uçtaki hat gerilimidir. I no’lu uçtan hatta tekrar gerilim uygulandığı görülür görülmez II no’lu uçta tekrar kapama yapılır. Esas olarak bütün faz-faz ve faztoprak gerilimler izlenir. Yukarıdaki örnekte, I, II ve III no’lu çıkışlar açar. I no’lu uçta, parametrelenmiş ölü zaman sonrası tekrar kapama olur. Eğer B barasında, başka bir besleme kaynağı mevcutsa, III no’lu uçta da, düşürülmüş ölü zamanla tekrar kapama olur (yukarıya bakın). Eğer arıza temizlenmişse (başarılı tekrar kapama), A-B hattı A barasından kapatılır. II no’lu uçtaki cihaz bu gerilimi tespit eder ve (gerilim ölçümü için yeterli süreyi sağlayacak) kısa bir gecikme sonrası kendi kesicisine kapama komutu verir. Arıza temizlenmiştir. Eğer I no’lu uçta tekrar kapama sonrası arıza temizlenmemişse (başarısız tekrar kapama), II no’lu uçta sağlam gerilim gözükmez. Buradaki cihaz bunu tespit ettiği için tekrar kapama yapmaz. Çoklu tekrar kapama durumunda, başarısız tekrar kapamayı takiben, başarılı bir tekrar kapama oluncaya veya bir son açma oluncaya kadar işlemler birkaç kez tekrarlanabilir. Şekil 2-133 A, B, C 284 Uyarlanır ölü zaman (ADT) örneği Baralar I, II, III Röle konumları X Açan kesiciler SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Örnekte, görüldüğü gibi uyarlanır ölü zamanın birkaç üstünlüğü söz konusudur: • Eğer arıza kalıcı ise, II no’lu uçtaki kesici hiç tekrar kapama yapmaz ve sonuçta gereksiz yere zorlanmaz. • III no’lu uçta seçicisiz aşırı menzil açması sonrasında, arızalı hatta birkaç tekrar kapama denemesi olmuş olsa bile, kısa-devre, B barasından ve dolayısıyla II no’lu uçtan yalıtılmış olacağı için, artık bu uçta başka açma ve kapama çevrimleri olmaz. • I no’lu uçtaki cihazın gerçi aşırı menzil açma yapmasına ve çoklu tekrar kapama yapmasına müsaade edilmiştir, ancak hat sadece bu taraftan kapatıldığı, II no’lu uçtan ise sürekli açık olacağı için gerçek bir aşırı menzil açması yapmaz. Arıza bu hattadır ve tekrar kapama çevrimleri sadece I no’lu uçtan olmaktadır. Uyarlanır ölü zaman, aynı zamanda düşürülmüş ölü zamanı da kapsar; çünkü kriterler aynıdır. Ayrı bir düşürülmüş ölü zamanın ayarlanmasına gerek yoktur. Kapama Komutunun İletimi (Uzaktan KAPAMA) Sayısal bağlantı yolları üzerinden kapama komutunun iletilmesi sayesinde, normal ölü zamanlar sadece hattın bir ucunda ayarlanabilir. Karşı hat ucunda (veya ikiden fazla uçlu hatlarda diğer hat uçlarında), “uyarlanır ölü zaman (ADT)” uygulanır. İkincisi, sadece karşı/ileten uçtan alınan kapama komutuna tepki verir. Kapama komutunun gönderildiği hat ucunda, lokal kesici kapamasının başarılı olduğundan emin olununcaya kadar kapama komutunun iletimi geciktirilir. Bu, tekrar kapama sonrası olası bir lokal koruma başlatmalarının beklenmesi anlamına gelir. Bu gecikme, karşı hat ucu kesicisinin gereksiz yere kapatılmasını önler, ancak bu uçta tekrar kapama süresi biraz uzar. Bu, 1-kutup açmalar veya kararlılık problemlerinin beklenilmediği radyal veya gözlü şebekeler için kritik değildir. Şekil 2-134 Koruma verileri arayüzü üzerinden Tekrar Kapama Uzaktan Kapama fonksiyonu Kapama komutu, bir sinyal iletimi tertibi ile koruma arayüzleri (sipariş seçeneği) üzerinden iletilebilir. Yani, lokal “OTK Uzak Kapama“ ihbarı verildiğinde, bu, aynı zamanda koruma verileri arayüzü üzerinden karşı uca da iletilir. Bu bilgi “>OTK UzakKapama“ ikili girişinin bilgisi ile VEYA geçiti ile birleştirilir ve otomatik tekrar kapama için kullanılabilir. (Şekil 2-134) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 285 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Harici bir Otomatik Tekrar Kapama Cihazına Bağlanma Eğer 7SA6 ’nın harici bir otomatik tekrar kapama cihazı ile birlikte çalışması gerekiyorsa, bu amaç için kullanılacak ikili giriş ve çıkışlar göz önünde bulundurulmalıdır. Aşağıdaki giriş ve çıkışlar önerilir: İkili girişler:: 383 “>OTK kad.Etkinl“ Bu ikili girişle, harici tekrar kapama cihazı, tekrar kapama öncesi etkin olan kısa-devre koruma fonksiyonlarının kademelerini (örneğin mesafe koruma fonksiyonu için aşırı menzil kademesini) denetler. Eğer hiçbir aşırı menzil kademesi kullanılmıyorsa (örneğin diferansiyel koruma veya mesafe koruma ile karşılaştırma tertibi), bu girişe gerek duyulmaz. Ayrıca, “Tekrar Kapama öncesi Seçicilik” paragrafına bakın. 382 “>Yalnız 1f OTK“ Harici tekrar kapama cihazı, sadece 1-kutup tekrar kapama yapmaya programlanmış. No 383 ikili girişi üzerinden tekrar kapama öncesi etkinleştirilmiş olan koruma fonksiyonlarının kademeleri, sadece bir fazlı arızalarda etkindir. Çok fazlı arızalarda bu kademeler çalışmaz. Eğer hiçbir aşırı menzil kademesi kullanılmıyorsa (örneğin diferansiyel koruma veya mesafe koruma ile karşılaştırma tertibi), bu girişe gerek duyulmaz. Ayrıca, “Tekrar Kapama öncesi Seçicilik” paragrafına bakın. 381 “>1f Açma Müs.“ Harici tekrar kapama cihazı, 1-kutup açmaya müsaade eder (mantık terslemesi veya 3-kutup bağlantısı). Eğer bu giriş tanımlanmamışsa veya atanmamışsa (matris), bütün arızalar için koruma fonksiyonları 3-kutup açma yapar. Eğer harici tekrar kapama cihazının bu sinyal çıkışı yoksa, ancak bunun yerine “3-kutup bağlantısı“ sinyali mevcutsa, ikili girişlerin atanması sırasında bu dikkate alınmalıdır: Bu durumda, bu sinyal terslenmelidir (D-etkin = gerilimsiz etkin). İkili çıkışlar: 501 “Röle BAŞLATMA“ Koruma cihazının başlatması, genel (eğer gerekiyorsa harici tekrar kapama cihazı ile) 512 “Röle AÇMA 1f L1“ Koruma cihazı açması, 1 kutup L1 fazı. 513 “Röle AÇMA 1f L2“ Koruma cihazı açması, 1 kutup L2 fazı. 514 “Röle AÇMA 1f L3“ Koruma cihazı açması, 1 kutup L3 fazı. 515 “Röle AÇMA 3faz“ Koruma cihazı açması, 3-kutup, Faz-ayrımlı bir açma sinyali elde etmek için, ilgili 1-kutup açma komutları 3-kutup açma komutu ile bir çıkışta birleştirilmelidir. Şekil 2-135 ’de, bir program seçici anahtar kullanılarak bir 7SA6 ile bir harici otomatik tekrar kapama cihazı arasında gerçekleştirilen bağlantı örneği görülmektedir. Harici otomatik tekrar kapama cihazının özelliklerine bağlı olarak, üç 1-kutup açma çıkışlarını (No 512, 513, 514) “1-kutup açma” çıkışına birleştirmek de mümkündür. No 515 , harici cihaza “3-kutup açma“ komutu sinyalini sağlar. Sadece 3-kutup tekrar kapama çevrimleri için, genel başlatma (No 501, eğer harici harici tekrar kapama cihazından gerekliyse) ve (No 511) açma sinyali, 7SA6 ’dan olacak şekilde genellikle yeterlidir (bakınız Şekil 2-136). 286 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Şekil 2-135 Program seçici anahtarı ile harici otomatik tekrar kapama cihazı ile bağlantı örneği, 1-/3-kutup tekrar kapama için Şekil 2-136 Harici otomatik tekrar kapama cihazı ile bağlantı örneği, 3-kutup tekrar kapama için Harici bir Koruma Cihazıyla Dahili Otomatik Tekrar Kapama Cihazının Denetimi Eğer 7SA6 dahili bir otomatik tekrar kapama fonksiyonu ile donatılmışsa, bu fonksiyon harici bir koruma cihazı ile de denetlenebilir. Bu, örneğin 7SA6 cihazı ikinci bir hat koruması ile yedeklendiğinde veya aynı hatta ek bir artçı koruma kullanıldığında, ikinci rölenin 7SA6’nın dahili OTK fonksiyonuyla çalışması için kullanılabilir. Bu durumda, bu şekilde bir çalışma için sağlanan ikili giriş ve çıkışlar göz önünde tutulmalıdır. Dahili otomatik tekrar kapamanın, harici koruma cihazının başlatmasıyla mı yoksa açma komutu ile mi denetleneceğine karar verilmelidir (ayrıca yukarıdaki “Otomatik Tekrar Kapamanın Denetim Modu” paragrafına bakın). SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 287 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Eğer otomatik tekrar kapama, Açma komutu ile denetlenecekse, aşağıdaki ikili girişlerin ve ikili çıkışların kullanılması önerilir: Otomatik tekrar kapama, aşağıdaki ikili girişler üzerinden başlatılır: 2711 “>OTK Başlatma“ OTK için genel başlatma (sadece tepki süresi için gerekli) 2712 “>Açma L1 OTK“ OTK için L1 fazı açma komutu, 2713 “>Açma L2 OTK“ OTK için L2 fazı açma komutu, 2714 “>Açma L3 OTK“ OTK için L3 fazı açma komutu. Genel başlatma bilgisi, etki sürelerinin başlatılmasını belirler. Eğer otomatik tekrar kapama fonksiyonu başlatma ile yayılan/ardışık arızaları tespit edecekse, yine bu sinyal gereklidir. Diğer durumlar için, bu giriş bilgisi gereksizdir. Açma komutu, 1-kutup veya 3-kutup tekrar kapama çevrimleri için ölü zamanların hangisinin etkinleştirileceğine veya 3-kutup açma durumunda tekrar kapamanın bloklanıp bloklanmayacağına (ayarlanan ölü zamanlara bağlı olarak) karar verir. Şekil 2-137 ’te, 7SA6 ’nın dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu ile bir harici koruma cihazı arasındaki bağlantı görülmektedir. Şekilde, 1-kutup çevrimler için bağlantı örneği verilmiştir. Harici korumanın 3-kutup kuplajını gerçekleştirmek için ve eğer gerekliyse tekrar kapama öncesi hızlandırılmış kademelere müsaade edilmesi için aşağıdaki çıkış fonksiyonları uygundur: 2864 “OTK 1f Aç. Müs.“ Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu 1-kutup tekrar kapama çevrimi için hazır, yani 1-kutup açmaya müsaade eder (3-kutup kuplajın mantıksal terslenmişi). 2889 “OTK1.çevr.KSür.“ Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu ilk tekrar kapama çevrimi için hazır, yani harici koruma cihazının tekrar kapama kademesine müsaade eder, diğer çevrimler için bunlara karşılık olan çıkışlar kullanılabilir. Eğer harici korumanın bir aşırı menzil kademesine gerek yoksa (örneğin diferansiyel koruma veya mesafe koruma ile karşılaştırma modu), bu çıkış ihmal edilebilir. 2820 “OTK Program1faz“ Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu 1-kutup tekrar kapama programlanmış, yani sadece 1-kutup açma sonrası tekrar kapama yapar. Eğer bir aşırı menzil kademesine gerek yoksa (örneğin diferansiyel koruma veya mesafe koruma ile karşılaştırma modu), bu çıkış ihmal edilebilir. Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu için, faz ayrımlı açma komutlarının yerine 1-kutup ve 3-kutup açma komutlarını kullanmak da mümkündür. Bunun için harici koruma cihazının ayrı kontak çıkışlarına gerek duyulur. Bu durumda 7SA6 ’nın aşağıdaki ikili girişleri kullanılır: 2711 “>OTK Başlatma“ Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu için genel başlatma (sadece tepki süresi için gerekli) 2715 “>Açma 1f, OTK“ Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu için 1-kutup açma komutu, 2716 “>Açma 3f, OTK“ Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu için 3-kutup açma komutu Eğer sadece 3-kutup tekrar kapama çevrimleri gerçekleştirilecekse; açma sinyali için sadece “>Açma 3f, OTK“ (No 2716) ikili girişinin atanması yeterlidir. Şekil 2-138 ’de, bir örnek görülmektedir. Harici koruma cihazının herhangi bir aşırı menzil kademesi, yeniden “OTK1.çevr.KSür.“ (No 2889) ikili çıkışı ile ve eğer uygulanıyorsa, diğer çevrimlerde ilgili çıkışlarla etkinleştirilir. 288 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Şekil 2-137 Harici koruma cihazı ile 1-/3-kutup tekrar kapama için bağlantı örneği, OTK denetim modu = AÇMA ile Şekil 2-138 Harici koruma cihazı ile 3-kutup tekrar kapama için bağlantı örneği, OTK denetim modu = AÇMA ile Ancak, eğer otomatik tekrar kapama fonksiyonu başlatma ile denetlenecekse (sadece 3-kutup başlatma için mümkün: 110 no’lu 1faz Açma = Yalnız 3faz), farklı arıza tipleri arasında bir ayrım yapılacaksa, harici koruma cihazının faz seçmeli başlatma sinyalleri bağlanmalıdır. Genel açma komutu, o zaman açma için yeterlidir (No 2746). Şekil 2-139 ’da bir bağlantı örneği görülmektedir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 289 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Şekil 2-139 290 Başlatmaya bağlı ölü zaman için harici koruma cihazı ile bağlantı örneği, OTK denetim modu = BAŞLATMA ile SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) İki Otomatik Tekrar Kapama Cihazı ile 2 Koruma Rölesi Eğer bir hatta –birbirlerini yedekleyen- iki koruma cihazı kullanılmışsa ve her bir korumada kendi otomatik tekrar kapama fonksiyonu ile çalışacaksa, bu iki tertip arasında belli bir sinyal alışverişinin olması gerekir. Şekil 2-140 ’deki bağlantı örneğinde, gerekli bağlantılar gösterilmiştir. Eğer kesicinin her bir kutbunun yardımcı kontakları da bağlı ise, birden fazla kesici kutbu açtığında 7SA6 tarafından bir 3-faz açma bağlantısı güvenilir şekilde temin edilir. Bu, cebri üç kutup açmanın etkinleştirilmesine gerek duyar (Bölüm 2.14.2 ’de “Cebri 3-Kutup Açma“ paragrafına bakın). Dolayısıyla, bu koşullar sağlanmışsa, bir harici otomatik 3-kutup açma bağlantısına gerek kalmaz. Ancak; bütün koşullarda 2-kutup açma bunun dışındadır. Şekil 2-140 İki otomatik tekrar kapama fonksiyonu ile iki koruma cihazı için bağlantı örneği BI İkili giriş M Sinyal çıkışı K Komutlar * OTK ile çalışan bütün koruma fonksiyonları için. ) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 291 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) 2.14.2 Ayar Notları Genel Eğer 7SA6 ’nın uygulandığı fiderde tekrar kapamanın kullanılmasına gerek yoksa (örneğin kablolar, trafolar, motorlar ve benzeri), cihazın yapılandırılması sırasında otomatik tekrar kapama fonksiyonu engellenmelidir (Adres 133, bakınız Bölüm 2.1.1.2). Otomatik tekrar kapama fonksiyonu, bu durumda tamamen etkisiz kılınır, yani 7SA6 tarafından işlenmez. Tekrar kapama fonksiyonuna ilişkin hiçbir sinyal üretilmez ve otomatik tekrar kapama için girişler bir anlam ifade etmez. Otomatik tekrar kapama fonksiyonuna ait hiçbir parametreye erişilmez ve zaten bir önemi de yoktur. Diğer taraftan, eğer otomatik tekrar kapama kullanılacaksa, cihazın fonksiyonlarının yapılandırılması sırasında (Bölüm 2.1.1.2), 133 no’lu adres OTK otomatik tekrar kapamanın tipi ve 134 no’lu OTK kntrl modu adresinde de otomatik tekrar kapama denetim modu seçilmelidir. 7SA6 ’da dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu ile 8’e kadar tekrar kapama denemesine/girişimine müsaade edilir. 3401 ’den 3441 ’e kadar adresler bütün tekrar kapama çevrimleri için ortaktır. Her bir çevrime ilişkin ayarlar 3450 no’lu adresten itibaren başlar. İlk dört tekrar kapama çevrimi için farklı parametreler ayarlamak mümkündür. Dördüncü çevrim parametreleri, beşinci ve sonraki çevrimlere de uygulanır. Otomatik tekrar kapama fonksiyonu, 3401 no’lu OTK adresinde devreye alınabilir ON veya devreden çıkarılabilir OFF. Bir kısa-devre arızasında, açma sonrasında otomatik tekrar kapamanın olması için bir önkoşul, otomatik tekrar kapama başlatıldığında (yani ilk açma komutu verildiği an) kesicinin en az bir AÇMA-KAPAMA-AÇMA çevrimi için hazır olmasıdır. Kesicinin hazır olması, “>Ke1 Hazır“ (No 371) ikili girişi üzerinden cihaza bildirilir. Eğer kesicinin bu şekilde bir sinyal kontağı mevcut değilse, bu durumda otomatik tekrar kapamanın mümkün olabilmesi için 3402 no’lu adresi Ke? 1.AÇMA = HAYIR önayarında bırakın. Eğer kesici sorgulaması mümkünse, ayarı Ke? 1.AÇMA = EVET olarak değiştirin. Ayrıca, kesicinin hazır durum sorgulaması, her bir çevrim öncesinde de yapılabilir. Bu, ayrı ayrı tekrar kapama çevrimlere ilişkin ayarlar yapılırken ayarlanır (aşağıya bakınız). Kesicinin hazır durum denetimi ölü zamanlar sırasında da yapılabilir. Bunun için, 3409 no’lu KE ZM. AŞIMI adresinde bir kesici izleme zamanı ayarlanabilir. İzleme süresi, bir AÇMA-KAPAMA-AÇMA çevrimi sonrası kesicinin toparlanma (kesici yayının kurulması, hava basıncının normal anma değerine ulaşması) süresinden biraz yüksek ayarlanır. Eğer bu süre dolduğunda kesici yine hazır değilse, bir tekrar kapama olmaz, otomatik tekrar kapama dinamik olarak kilitlenir. Kesicinin hazır olmasının beklenmesi, ölü zaman süresinin uzamasına yol açabilir. Bir senkronlama denetiminin sorgulanması da (eğer kullanılıyorsa), yine tekrar kapamanın gecikmesine sebep olabilir. Denetimsiz süre uzatımının önlenmesi için, bu durumlarda 3411 no’lu T-ÖLÜ HARİCİ adresi altında maksimum ölü zaman süre uzatımını ayarlamak da mümkündür. Eğer ∞ ayarı yapılmışsa, bu süre uzatımı sınırsız olacaktır. Bu ayar, ancak DIGSI’nin Ek Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. 3-kutup açma sonrası, daha uzun ölü zamanlara, kararlılık problemleri ortaya çıkmayacaksa veya tekrar kapamadan önce bir senkronizasyon denetimi olacaksa ancak o zaman müsaade edilebileceğini unutmayın. Kilitleme süresi, Zm. TUTUCULUĞU (Adres 3403), bir başarılı tekrar kapama girişimi sonrası otomatik tekrar kapama normale dönmeden önce geçmesi gereken süre olarak tanımlanır. Bu süre içerisinde bir koruma fonksiyonun tekrar açma başlatması, çoklu tekrar kapama çevrimlerinde diğer tekrar kapama çevrimini başlatır, eğer başka bir tekrar kapamaya müsaade edilmemişse, son tekrar kapama başarısız olarak değerlendirilir. Dolayısıyla toparlanma/kilitleme süresi, otomatik tekrar kapama fonksiyonunu başlatabilecek bir koruma fonksiyonun en uzun tepki süresinden daha uzun süreye ayarlanmalıdır. OTK’nın ASP-Modunda işletilmesi durumunda, kilitleme süresinin parametreleme ile 0 s olarak devre dışı bırakılması mümkün olur. Genellikle birkaç saniye yeterlidir. Sık sık yıldırımların olduğu bölgelerde, yıldırımların art arda düşmesi veya gerilim atlamaları yüzünden fiderin nihai açmasını önlemek için daha kısa kilitleme sürelerine gerek duyulabilir. Eğer çoklu tekrar kapamalar sırasında (örneğin yardımcı kontaklarının veya kesici hazır durum bilgisinin olmaması sebebiyle) kesiciyi izleme imkanı yoksa (yukarıya bakın), daha uzun kilitleme süresi seçilmelidir. Bu durumda; kilitleme süresi, kesicinin toparlanma süresinden daha uzun olmalıdır. 292 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Kesicinin Elle-Kapama-Tespitini takiben kilitleme süresi T-BLK E/K (Adres 3404) , kesicinin güvenilir olarak açmasını ve kapamasını garanti etmelidir (0,5 s - 1 s arası). Eğer kesicinin kapatılmasının tespiti sonrası, bu süre içerisinde bir koruma fonksiyonu başlatma almışsa, bir tekrar kapama olmaz ve nihai 3-kutup açma komutu verilir. İstenirse 3404 no’lu adres 0 ’a ayarlanabilir. Yayılan arızaların işlenmesi için seçenekler, Altbölüm 2.14 ’de “Yayılan Arızaların İşlenmesi“ paragrafında açıklanmıştı. Uyarlanır ölü zaman uygulanan hat uçlarında (Adres 133 OTK = ADT), yayılan arızaların işlenmesi gereksizdir. Bu durumda, 3406 ve 3407 no’lu adreslere erişilemez. Yayılan arızaların tespiti, 3406 no’lu YAY. AR. TANIMA adresinda tanımlanabilir. YAY. AR. TANIMA BAŞLATMA ile ayarı ile, ölü zaman sırasında bir koruma fonksiyonun her bir başlatması bir yayılan arıza olarak işlenir. YAY. AR. TANIMA AÇMA ile ayarı ile ölü zaman süresi içerisindeki bir arıza, ancak bir koruma fonksiyonu ile bir Açma komutu verilmişse, bir yayılan arıza olarak değerlendirilir. Bu, aynı zamanda bir ikili giriş üzerinden harici olarak verilen veya korunan teçhizatın karşı ucundan iletilen açma komutlarını da kapsar. Eğer otomatik tekrar kapama fonksiyonu harici bir koruma cihazından denetleniyorsa, başlatma ile yayılan arızaların tespiti için, harici cihazın bir başlatma sinyalinin 7SA6 ’ya da bağlanmış olması gerekir. Aksi takdirde, BAŞLATMA ile ayarı yapılmış olsa ile, yayılan arızalar, ancak harici açma komutu ile tespit edilebilir. Yayılan arızalara karşılık tepki, 3407 no’lu adreste seçilebilir. YAY. ARIZA MODU OTK yi durdurur ayarı ile, bir yayılan arızanın tespit edilmesinden sonra tekrar kapama olmaz. Bu, sadece 1-kutup tekrar kapama yapılması gerektiğinde veya sonraki üçkutup ölü zamanı yüzünden kararlılık problemlerinin çıkması beklenildiğinde her zaman yarar sağlar. Eğer yayılan arıza açması ile bir 3-kutup tekrar kapama çevrimi başlatılacaksa YAY. ARIZA MODU = 3faz OTK Baş. ayarı seçilir. Bu durumda, yayılan arıza yüzünden 3-kutup açma komutu ile ayrı bir ayarlanabilir 3-kutup ölü zamanı başlatılır. Bu, sadece 3-kutup tekrar kapamaya da müsaade edilmişse yararlıdır. 3408 no’lu T-Baş. İZLEME adresi, bir açma komutu sonrası kesicinin tepkisini izler. Eğer kesici (açma komutunun başlangıcından itibaren) bu süre içerisinde açma yapmamışsa, otomatik tekrar kapama dinamik olarak kilitlenir. Kesici açması için ölçüt, kesici yardımcı kontağının konumu veya açma komutunun kaybolmasıdır. Eğer fiderde (dahili veya harici) kesici arıza koruma kullanılıyorsa, kesici arızası durumda tekrar kapama meydana gelmemesi için, bu süre kesici arıza korumanın gecikme zamanından daha kısa ayarlanmalıdır. Not Eğer kesici arıza korumasının bir 1-faz AÇMA Yinelemesi yapılması isteniyorsa, 3408 no’lu T-Baş. İZLEME parametresinin ayarlanmış zamanı, 3903 1f-Ynd parametresi için ayarlanmış zamandan daha uzun olmalıdır. Aç (T1). Eğer açma komutunun önceden 3-faz bağlantısı olmadan (OTK veya K/A üzerinden) kesici arıza koruması üzerinden baranın başlatılmasının mümkün olması isteniyorsa, ayarlanmış olan zaman 3408 T-Baş. IZLEME parametresinin ayarlanmış zamanı da, 3906 T2 için parametrelenmiş olan zamandan daha uzun olmalıdır. Bu durumda, OTK kesici arıza korumasının K/A bir sinyali üzerinden kesilmelidir. Böylece OTK’nın bara açmasından sonra tekrar kapanması önlenir. 1494 “KAK T2-A (bara)“ sinyalinin OTK girişi ile 2703 “>OTK BLK“ CFC kullanılarak bağlanması mantıklıdır. Eğer tekrar kapama komutu karşı uca iletiliyorsa, iletim, 3410 no’lu T Uzak Kapama adresinde geciktirilir. Bu süre, ancak karşı uç taki cihaz uyarlanır ölü zamanı ile çalışıyorsa mümkündür (Adres 133 , OTK = ADT karşı uçta). Aksi takdirde bu parametre anlamsızdır. Bu gecikme, bir tarafta tekrar kapama başarısız olduğunda karşı uç kesicisinin gereksiz yere kapatılmasını önlediği için yararlıdır. Ancak, karşı uç kesicisinin kapatılması biraz geciktirilmiş olur. Hattın her iki ucundaki kesiciler kapatılmadan hattan enerji iletiminin mümkün olamayacağını unutmayın. Dolayısıyla; şebeke kararlılığı açısından, bu gecikme de ölü zamana eklenmelidir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 293 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Otomatik Tekrar Kapamanın Yapılandırma Bu yapılandırma, otomatik tekrar kapama ile cihazın koruma ve ek fonksiyonları arasındaki etkileşimi ilgilendirir. Otomatik tekrar kapamayı başlatacak ve başlatmayacak cihaz fonksiyonlarının seçimi burada yapılır. Adres 3420 MK ile OTK, yani mesafe koruma ile Adres 3421 AÜK AA ile OTK, yani yüksek-akım arıza-üzerine-kapama hızlı açması ile Adres 3422 ZB Ile OTK, yani zayıf-besleme açma ile Adres 3423 T/A-AA ile OTK, yani toprak arıza koruma ile Adres 3424 DKA ile OTK, yani doğrudan uzaktan açtırma ile Adres 3425 ArtçıAA ile OTK, yani artçı zamanlı aşırı akım koruma ile Otomatik tekrar kapamayı başlatacak olan fonksiyonlar için, ilgili adres EVET olarak ve diğerleri de HAYIR olarak ayarlanır. Diğer fonksiyonlar (aşırı yük koruma, frekans koruma, kesici arıza koruma vb.) için tekrar kapama anlamsız olduğundan, bunlar otomatik tekrar kapamayı başlatamaz. Cebri 3-kutup Açma Eğer bir 3-kutup açma başlatılmaksızın, 1-kutup tekrar kapama çevriminin ölü zamanı sırasında tekrar kapama bloklaması meydana gelirse, kesicinin bir kutbu açık kalacaktır. 3430 no’lu OTK AÇMA 3faz adresi ile, cihazın açma mantığının, (kesici kutuplarının faz uyuşmazlığını önlemek için) bu durumda bir 3-kutup açma komutu vermesini belirlemek mümkündür. Eğer kesici 1-kutup açma yapabiliyorsa ve faz uyuşmazlığı koruması da yoksa, bu adresi EVET, olarak ayarlayın. 1-kutup açmayı takiben, tekrar kapama kilitlenir kilitlenmez veya kesici yardımcı kontakları kabul edilemez kesici durumunu rapor eder etmez cihazın 3-kutup cebri açması derhal başlatılır (ayrıca Altbölüm 2.14 ’te “Kesici Yardımcı Kontaklarının İşlenmesi“ paragrafına bakın). Cebri 3-kutup açma fonksiyonu ile, cihaz, kesicinin faz uyuşmazlığı denetiminin çalışmasından önce kapalı kesici kutbunu açtırır. Dolayısıyla, kesicinin faz uyuşmazlığı koruması mevcut olduğunda bile, cebri üç kutup açmanın devreye alınması önerilir. Yalnızca 3-kutup çevrimlerine müsaade edildiğinde, cebri üç kutup açma etkinleştirilir, ancak ikili bir giriş üzerinden harici olarak 1-kutup açma bildirilir. Eğer kesicinin sadece 3-kutup kumandası mümkün ise, cebri 3-kutup açma gereksizdir. Ölü Hat Denetimi / Düşürülmüş Ölü Zaman 3431 no’lu adreste, ölü hat denetimi veya düşürülmüş ölü zaman fonksiyonu etkinleştirilebilir. Bunlardan sadece biri kullanılabilir, çünkü iki seçenek birbiriyle çelişkili/tutarsızdır. Bu fonksiyon için bir önkoşul, gerilim trafolarının kesicinin hat tarafına konulmuş olmasıdır. Eğer durum böyle değilse veya iki fonksiyondan hiç birisi de kullanılmayacaksa, ÖHK / AÖZ = YOK olarak ayarlanır. Eğer uyarlanır ölü zaman kullanılacaksa (aşağıya bakın), uyarlanır ölü zaman, düşürülmüş ölü zamanın özelliklerini beraberinde getirdiği için, burada bahsedilen parametreler atlanır. ÖHK / AÖZ = DLC , hat geriliminin ölü hat denetiminin kullanılacağı anlamına gelir. Bu, eğer önceden hattın gerilimsiz olduğu biliniyorsa bir tekrar kapamaya müsaade eder. Bunun için, 3441 no’lu U-ölü< adresinde, burada girilen gerilim değerinin altındaki gerilimler için hattın gerilimsiz (açık) kabul edileceği faz-toprak gerilim sınırı ayarlanır. Ayar, sekonder Volt olarak uygulanır. Bu değer, DIGSI çalışan bir PC ile parametreleme yapılıyorsa, doğrudan bir primer değer olarak girilebilir. 3438 no’lu T U-kararlı adresi, gerilim-yok durumunu tespit etmek için kullanılan ölçme süresini belirler. Burada 3440 no’lu adres kullanılmaz. ÖHK / AÖZ = RDT , düşürülmüş ölü zamanın kullanılacağı anlamına gelir. Bu, Bölüm 2.14 ’te “Düşürülmüş Ölü Zaman (RDT)“ paragrafında ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bu durumda, 3440 no’lu U-live> adresinde, burada girilen gerilim değerinin üzerindeki gerilimler için hattın arızasız/sağlam kabul edileceği faz-toprak gerilim sınırı ayarlanır. Ayar, beklenen en küçük işletme geriliminden daha küçük olmalıdır. Ayar, sekonder Volt olarak uygulanır. Bu değer, DIGSI çalışan bir PC ile parametreleme yapılıyorsa, doğrudan bir primer değer olarak girilebilir. 3438 no’lu T U-kararlı adresi, geri gelen gerilimle hattın arızasız olduğunu tespit etmek için kullanılan ölçme süresini belirler. Hattın enerjilenmesinin sebep olacağı geçici salınımlardan daha uzun bir süreye ayarlanmalıdır. Burada 3441 no’lu adres kullanılmaz. 294 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Uyarlanır Ölü Zaman (ADT - Adaptive Dead Time) Uyarlanır ölü zamanla çalışıyorken, bir hat ucunun tanımlanmış ölü zamanla çalışması ve bunun da beslemeye sahip uç olması önceden sağlanmalıdır. Diğer uç (veya çok-dallı hatlarda diğer uçlar), uyarlanır ölü zamanla çalışabilir. Gerilim trafolarının kesicinin hat tarafında olması önemlidir. Bu fonksiyon hakkında ayrıntılı bilgi, Bölüm 2.14 ’te “Uyarlanır Ölü Zaman (ADT) ve Kapama Komutunun İletimi (Uzaktan KAPAMA)“ paragrafında bulunabilir. Tanımlanmış ölü zamanlara sahip hat ucu için, istenilen tekrar kapama çevrimi sayısı, koruma fonksiyonlarının yapılandırılması sırasında (Bölüm 2.1.1) 133 no’lu OTK adresinde ayarlanır. Uyarlanır ölü zamanla çalışan cihazlar için, koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında 133 no’lu adres OTK = ADT olarak ayarlanmalıdır. Bu durumda, sadece aşağıda açıklanan parametreler sorgulanır. Tekrar kapama çevrimleri için bir ayar yapılmaz. Uyarlanır ölü zaman, düşürülmüş ölü zamanın fonksiyonelliğini beraberinde getirir. Uyarlanır ölü zaman, gerilim-denetimli veya Uzaktan-KAPAMA-denetimli olabilir. Aynı anda her ikisi de mümkündür. İlk durumda, karşı uçta tekrar kapama tespit edilir edilmez, yani gerilim gelir gelmez tekrar kapama olur. Bu amaçla, cihaz, kesicinin hat tarafına konulmuş gerilim trafolarına bağlanmalıdır. Uzaktan-kapama durumda, cihaz, bir tekrar kapama vermeden önce karşıdan kapama komutunun gelmesini bekler. Tepki süresi T-Aksiyon UÖZ (Adres 3433) , otomatik tekrar kapamayı başlatabilen herhangi bir koruma fonksiyonunun başlatması (arıza tespiti) ile başlar. Bu süre içerisinde bir açma komutu olmalıdır. Eğer tepki süresi dolana kadar bir açma komutu alınamamışsa, tekrar kapama yapılmaz. Koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesine bağlı olarak (Bölüm 2.1.1.2 ’ye bakınız), tepki süresi atlanabilir. Bu, özellikle, başlatma veren bir koruma fonksiyonu, bir başlatma sinyaline sahip değilse uygulanır. Ölü zamanlar, tanımlanmış ölü zamanlara sahip hat ucundaki cihazın tekrar kapama komutu tarafından belirlenir. Bu tekrar kapama komutunun gözükmediği durumlarda, örneğin tekrar kapama bu sırada kilitlenmişse, lokal cihazın hazır olma durumu bir süre sonra normal durumuna dönmelidir. Bu, maksimum bekleme süresi T-MAKS UÖZ (Adres 3434) sonrası olur. Bu süre, karşı ucun son tekrar kapama çevrimini de kapsayacak kadar uzun olmalıdır. Bir çevrimli tekrar kapama durumunda, maksimum ölü zaman + diğer cihazın toparlanma/kilitleme süresinin toplamı yeterlidir. Çoklu tekrar kapamalarda, en olumsuz durum, diğer hat ucunun en son tekrar kapama çevriminde başarılı olmasıdır. Bu durumda bütün çevrimlerin süresi dikkate alınmalıdır. Gerçek hesaplama yapmak zorunluluğundan kurtulmak için, bütün ölü zamanların toplamının, bütün koruma çalışma sürelerinin toplamının ve bir toparlanma süresinin kullanılması mümkündür. 3435 no’lu UÖZ 1f İzin Ver adresinde, (1-kutup açmanın mümkün olması koşuluyla) 1-kutup açmaya müsaade edilip edilmeyeceği belirlenebilir. Eğer HAYIR olarak ayarlanmışsa, koruma, bütün arıza tipleri için 3-kutup açma yapar. Eğer EVET seçilmişse, tekrar kapamayı başlatan koruma fonksiyonlarının olası açma durumları belirleyicidir. Kilitleme süresi 0 s’ye eşit olmayan şekilde ayarlandıysa ve 1-kutup açma müsaadeli ise, bunun için kilitleme süresi uzunluğu geri alınır. Yani, kilitleme süresi dahilindeki her arıza 3-kutup açılır. 3403 no’lu T-TOPARLANMA adresi kilitleme süresini devre dışı bırakan ASP-Modunda mümkündür. Bu ayrıca başarısız bir tekrar kapamadan sonra ASP-çevrimini kendi ayarlarıyla ve müsaadeleriyle yeniden başlatmaya hizmet eder. Eğer kilitleme süresi etkinleştirilirse, böylece 1-kutup müsaadesi 3435 no’lu adres ve kilitleme süresinin uzunluğu için koruma müsaadesi geri alınır. 3436 no’lu UÖZ Kes? KAPAMA adresinde, bir uyarlanır ölü zaman sonrası tekrar kapamadan önce kesici hazır durumunun sorgulanıp sorgulanmayacağı belirlenebilir. EVET ayarı ile, ölü zaman dolduğunda, eğer kesici bir KAPAMA-AÇMA çevrimi için hazır değilse ölü zaman süresi uzatılabilir. Mümkün olan maksimum süre uzatımı, kesici izleme süresidir. Bu süre, bütün tekrar kapama çevrimleri için geçerli olmak üzere 3409 no’lu adreste ayarlanır (yukarıya bakın). Kesici izlemesi hakkında ayrıntılar, Bölüm 2.14’teki fonksiyon tanımlamalarında,“Kesici Hazır Durumunun Sorgulanması” paragrafında bulunabilir. Eğer 3-kutup tekrar kapama çevrimi sırasında şebekede kararlılık tehlikesi problemleri baş gösterirse, 3437 no’lu UÖZ Senk.İstemi adresi EVET olarak ayarlanır. Bu durumda, 3-kutup açmadan sonra tekrar kapama öncesi, bara ve hat gerilimleri karşılaştırılarak yeterli senkronizasyonun olup olmadığı belirlenir. Bu, dahili senkronizasyon ve gerilim denetimi fonksiyonunun mevcut olması veya senkronizasyon denetimi için harici bir cihazın kullanılması koşuluyla uygulanabilir. Eğer sadece 1-kutup tekrar kapama çevrimleri uygulanıyorsa veya 3-kutup ölü zamanı sırasında kararlılık problemleri beklenmiyorsa (örneğin radyal hatlarda veya çok gözlü şebekelerde), 3437 no’lu adresi HAYIR olarak ayarlanır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 295 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) 3438 ve 3440 no’lu adresler, ancak gerilim-denetimli uyarlanır ölü zaman kullanıldığında önemlidir. Bu durumda, 3440 no’lu U-live> adresinde, burada girilen gerilim değerinin üzerindeki gerilimler için hattın arızasız/sağlam kabul edileceği faz-toprak gerilim sınırı ayarlanır. Ayar, beklenen en küçük işletme geriliminden daha küçük olmalıdır. Ayar, sekonder Volt olarak uygulanır. Bu değer, DIGSI çalışan bir PC ile parametreleme yapılıyorsa, doğrudan bir primer değer olarak girilebilir. 3438 no’lu T U-kararlı adresi, geri gelen gerilimle hattın arızasız olduğunu tespit etmek için kullanılan ölçme süresini belirler. Hattın enerjilenmesinin sebep olacağı geçici salınımlardan daha uzun bir süreye ayarlanmalıdır. 1. Tekrar Kapama Çevrimi Eğer ayarlanır ölü zamanlı bir hatta çalışılıyorsa, bağımsız tekrar kapama çevrimleri için diğer parametreleri ayarlamaya gerek yoktur. Ayrı ayrı çevrimlere atanmış olan bütün parametreler, bu durumda gereksizdir ve dolayısıyla erişilemez. 3450 no’lu 1.OTK: BAŞ. adresi, ancak otomatik tekrar kapamanın çalışma modu tepki süresi ile biçimlendirilmişse, yani koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında (bakınız Bölüm 2.1.1.2) 134 no’lu adres OTK kntrl modu = Taksiyonlu Baş. veya Taksiyonlu Açma olarak ayarlanmışsa kullanılabilir (ilk ayar sadece 3-kutup açmaya uygulanır). Bu adres, otomatik tekrar kapamanın mutlaka ilk çevrimle başlatılmasının gerekip gerekmeyeceğini belirler. Bu adres, esas olarak tekrar kapama çevrimlerinin parametrelerinin yeknesaklığı hatırına konulmuştur ve ilk çevrim için her zaman EVET olarak ayarlanmalıdır. Eğer birkaç çevrim gerçekleştirilecekse, çevrimlerin geçerliliğini denetlemek için, bu parametre ( OTK kntrl modu = BAŞ. ...da) ve farklı tepki süreleri ayarlanabilir. Bölüm 2.14 ’de “Tepki Süreleri“ paragrafında gerekli bilgiler ve açıklayıcı örnekler verilmiştir. Tepki süresi 1.OTK: T-AKS (Adres 3451) , otomatik tekrar kapamayı başlatabilen herhangi bir koruma fonksiyonunun başlatması (arıza tespiti) ile başlar. Bu süre içerisinde bir açma komutu olmalıdır. Eğer tepki süresi dolana kadar bir açma komutu alınamamışsa, tekrar kapama yapılmaz. Koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesine bağlı olarak tepki süresi atlanabilir. Bu, özellikle, başlatma veren bir koruma fonksiyonu, bir başlatma sinyaline sahip değilse uygulanır Otomatik tekrar kapamanın çalışma modunun biçimlendirilmesine bağlı olarak (Adres 134 OTK kntrl modu), sadece 3456 ve 3457 no’lu adresler (eğer OTK kntrl modu = AÇMA ... seçilmişse) veya sadece 3453 3455 adresleri (eğer OTK kntrl modu = BAŞ. ...seçilmişse) mevcuttur. OTK kntrl modu = AÇMA ile ... seçilmişse, 1-kutup ve 3-kutup tekrar kapama çevrimleri için farklı ölü zamanlar ayarlanabilir. 1-kutup veya 3-kutup açmanın hangisinin olacağı, yalnızca tekrar kapamayı başlatan koruma fonksiyonlarına bağlıdır. 1-kutup açma, şüphesiz ancak cihaz ve ilgili koruma fonksiyonu 1-kutup açma yapabiliyorsa mümkündür: Tablo 2-18 OTK kntrl modu = AÇMA ile ... 3456 1.OTK Tölü1Açma 1-kutup açma sonrası ölü zaman 3457 1.OTK Tölü3Açma 3-kutup açma sonrası ölü zaman Eğer sadece 1-kutup tekrar kapama çevrimleri isteniyorsa, 3-kutup için ölü zaman ∞’a ayarlanır. Eğer sadece 3-kutup tekrar kapama çevrimleri isteniyorsa, 1-kutup için ölü zaman ∞’a ayarlanır. Koruma, o zaman her arıza tipi için 3-kutup açma yapar. 1-kutup açma sonrası ölü zaman (eğer ayarlı ise) 1.OTK Tölü1Açma (Adres 3456) , tekrar kapamanın başarılı olacak şekilde kısa-devre arkının sönmesi ve ortamın de-iyonize olarak dielektrik dayanımını tekrar kazanması için yeterince uzun seçilmelidir. Daha uzun bir hat, iletkenin yayılı kapasitansının şarjı yüzünden daha uzun bir ölü zaman süresi demektir. Tipik değerler 0,9 s - 1,5 s’ dir. 3-kutup açma sonrası ölü zaman (Adres 3457 1.OTK Tölü3Açma) için, şebekenin kararlılığı önemli etkendir. Enerjisiz hatlar, senkronlama kuvvetleri geliştirmedikleri için, ancak kısa ölü zamanlara müsaade eder. Olağan değerler 0,3 s - 0,6 s’dir. Eğer cihaz bir senkronizasyon denetimi ile donatılmışsa (Bölüm 2.15’e bakın ) veya çalışıyorsa belli koşullar altında daha uzun ölü zamanlara müsaade edilebilir. Radyal şebekelerde, daha uzun ölü zamanlar mümkündür. 296 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) OTK kntrl modu = BAŞ. ... için, tekrar kapamayı başlatan koruma fonksiyonlarının başlatma (arıza tespiti) tipine bağlı ölü zamanlar ayarlamak mümkündür. Tablo 2-19 OTK kntrl modu = BAŞ. ... 3453 1.OTK Tölü1fAr. 1-faz başlatma sonrası ölü zaman 3454 1.OTK Tölü2fAr. 2-faz başlatma sonrası ölü zaman 3455 1.OTK Tölü3fAr. 3-faz başlatma sonrası ölü zaman Eğer ölü zamanın her arıza tipi için aynı olması gerekiyorsa, üç parametreyi de aynı ayarlayın. Bu ayarların, ancak farklı başlatmalar için farklı ölü zamanlara sebep olacağına dikkat edin. Açma, sadece 3-kutup olabilir. Yayılan arızaların temizlenmesi sonrası (bakınız yukarıda “Genel“) 3407 no’lu adreste YAY. ARIZA MODU 3faz OTK Baş. ayarı ile, 3-kutup ölü zaman için ayrı bir ölü zaman 1.OTK: Tölü Yay (Adres 3458) ayarı mümkündür. Burada kararlılık durumu da belirleyicidir. Normalde, ayar kısıtlamaları, 3457 no’lu 1.OTK Tölü3Açma adresi ile aynıdır. 3459 no’lu 1.OTK: Ke? KA adresinde, ilk tekrar kapama öncesi kesicinin sorgulanıp sorgulanmayacağı belirlenir. EVET ayarı ile, ölü zaman dolduğunda, eğer kesici bir KAPAMA-AÇMA çevrimi için hazır değilse ölü zaman süresi uzatılabilir. Mümkün olan maksimum süre uzatımı, kesici izleme süresidir. Bu süre, bütün tekrar kapama çevrimleri için geçerli olmak üzere 3409 no’lu KE ZM. AŞIMI adresi altında ayarlanır (yukarıya bakın). Kesici izlemesi hakkında ayrıntılar, Bölüm 2.14’teki fonksiyon tanımlamalarında, “Kesici Hazır Durumunun Sorgulanması” paragrafında bulunabilir. Eğer 3-kutup tekrar kapama çevrimi sırasında şebekede kararlılık tehlikesi problemleri baş gösterirse, 3460 no’lu 1.OTK Senk.İst. adresi EVET olarak ayarlanır. Bu durumda, 3-kutup açmadan sonra tekrar kapama öncesi, bara ve hat gerilimleri karşılaştırılarak yeterli senkronizasyonun olup olmadığı belirlenir. Bu, dahili senkronizasyon ve gerilim denetimi fonksiyonunun mevcut olması veya senkronizasyon denetimi için harici bir cihazın kullanılması koşuluyla uygulanabilir. Eğer sadece 1-kutup tekrar kapama çevrimleri uygulanıyorsa veya 3-kutup ölü zamanı sırasında kararlılık problemleri beklenmiyorsa (örneğin radyal hatlarda veya çok gözlü şebekelerde), 3460 no’lu adresi HAYIR olarak ayarlanır. 2. ’den 4.’ye kadar Tekrar Kapama Çevrimleri Eğer fonksiyonların kapsamının yapılandırılması sırasında birkaç tekrar kapama çevrimi ayarlanmışsa, 2.’den 4.’ye kadar çevrimler için (4. çevrim dahil) ayrı ayrı tekrar kapama parametreleri ayarlanabilir. Seçenekler 1. çevrim için olanlar gibidir. Yeniden hatırlatmak gerekirse, koruma fonksiyonlarının yapılandırılması sırasında yapılan seçime bağlı olarak aşağıdaki parametrelerin ancak bir bölümüne erişilebileceğini unutmayın. 2. çevrim için: 3461 2.OTK: BAŞ. 2. çevrimde tek. kap. başl. müsaade edildi 3462 2.OTK: T-AKS 2. çevrim için tepki süresi 3464 2.OTK Tölü1f Ar 1-faz başlatma sonrası ölü zaman 3465 2.OTK Tölü2f Ar 2-faz başlatma sonrası ölü zaman 3466 2.OTK Tölü3f Ar 3-faz başlatma sonrası ölü zaman 3467 2.OTK Tölü1Açma 1-kutup açma sonrası ölü zaman 3468 2.OTK Tölü3Açma 3-kutup açma sonrası ölü zaman 3469 2.OTK:Tölü Yay. Yayılan arızalar sonrası ölü zaman 3470 2.OTK: Ke? KA. Tekrar kapama öncesi kesici hazır sorgulaması 3471 2.OTK Senk.Ist. 3-kutup açma sonrası senkr. denetim istemi SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 297 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) 3. çevrim için: 3472 3.OTK: BAŞ. 3. çevrimde tek. kap. başl. müsaade edildi 3473 3.OTK: T-AKS 3. çevrim için tepki süresi 3475 3.OTK Tölü1f Ar 1-faz başlatma sonrası ölü zaman 3476 3.OTK Tölü2f Ar 2-faz başlatma sonrası ölü zaman 3477 3.OTK Tölü3f Ar 3-faz başlatma sonrası ölü zaman 3478 3.OTK Tölü1Açma 1-kutup açma sonrası ölü zaman 3479 3.OTK Tölü3Açma 3-kutup açma sonrası ölü zaman 3480 3.OTK:Tölü Yay Yayılan arızalar sonrası ölü zaman 3481 3.OTK: Ke? KA. Tekrar kapama öncesi kesici hazır sorgulaması 3482 3.OTK Senk.Ist. 3-kutup açma sonrası senkr. denetim istemi 4. çevrim için: 3483 4.OTK: BAS. 4. çevrimde tek. kap. başl. müsaade edildi 3484 4.OTK: T-AKS 4. çevrim için tepki süresi 3486 4.OTK Tölü1fAr. 1-faz başlatma sonrası ölü zaman 3487 4.OTK Tölü2fAr. 2-faz başlatma sonrası ölü zaman 3488 4.OTK Tölü3fAr. 3-faz başlatma sonrası ölü zaman 3489 4.OTK Tölü1Açma 1-kutup açma sonrası ölü zaman 3490 4.OTK Tölü3Açma 3-kutup açma sonrası ölü zaman 3491 4.OTK:Tölü Yay. Yayılan arızalar sonrası ölü zaman 3492 4.OTK: Ke? KA. Tekrar kapama öncesi kesici hazır sorgulaması 3493 4.OTK Senk.Ist. 3-kutup açma sonrası senkr. denetim istemi 5. ’den 8.’ye kadar Tekrar Kapama Çevrimleri Eğer fonksiyonların kapsamının yapılandırılması sırasında dörtten fazla tekrar kapama çevrimi ayarlanmışsa, 5.’den 8.’ye kadar tekrar kapama denemeleri öncesindeki ölü zamanlar, 4. tekrar kapama ölü zamanına eşittir. Genel Bilgilere ilişkin Aşağıdaki bilgi listelerinde, cihaza ilişkin en önemli bilgiler topluca görülmektedir. Bu bilgiler, önceki metinlerde ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Daha önce açıklanmayan tekrar kapama çevrimleri için ortak birkaç parametrenin açıklaması ise aşağıda verilmiştir. “>1.OTK çevr.BLK“ (No 2742), .... “>4.-n. OTK BLK“ (No 2745) İlgili otomatik tekrar kapama çevrimi kilitlenmiş. Eğer otomatik tekrar kapama fonksiyonu başlatma aldığında kilitli durum o an mevcut ise, kilitlenmiş çevrim uygulanmaz ve (eğer diğer çevrimlere müsaade edilmişse) atlanır. Otomatik tekrar kapama başlatma almış (sürmekte) iken, dahili kilitleme olursa, yine aynısı uygulanır. Ancak, bir çevrim sürmekte iken bu çevrimin kilitleme sinyalinin alınması, otomatik tekrar kapamanın dinamik olarak kilitlenmesine yol açar, artık diğer bir tekrar kapama çevrimi yürütülmez. “OTK1.çevr.KSür.“ (No 2889), .... “OTK4.çevr.KSür.“ (No 2892) Otomatik tekrar kapama, ilgili tekrar kapama çevrimi için hazır. Bu bilgi, daha sonra yürütülecek çevrimi gösterir. Örneğin, harici koruma fonksiyonu, ilgili tekrar kapama çevrimi öncesi hızlandırılmış kademeye veya aşırı menzil kademesine müsaade etmek (yol vermek) için bu bilgiyi kullanabilir. 298 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) “OTK BLKdi“ (No 2783) Otomatik tekrar kapama kilitlenmiş (örneğin kesici hazır değil). Bu bilgi, olabilecek sonraki sistem arızasında, işletim bilişim sistemine, açmanın nihai, yani tekrar kapamasız olacağını bildirir. Eğer otomatik tekrar kapama başlatma almışsa, bu bilgi gözükmez. “OTK hazır DEĞIL“ (No 2784) Otomatik tekrar kapama, o an için tekrar kapama yapmaya müsait değil. Yukarıda bahsedilen “OTK BLKdı“ (No 2783) ’e ilaveten, aynı zamanda otomatik tekrar kapama çevrimlerinin yürütülmesi sırasında, örneğin “tepki süresi“ nin dolması veya “son kilitleme süresinin çalışması“ gibi bir takım engeller mevcut olabilir. Bu bilgi, özellikle test işlemlerinde faydalıdır; çünkü bu durumda tekrar kapama ile koruma test çevrimi ile başlatılamaz. “OTK sürmekte“ (No 2801) Bu bilgi, otomatik tekrar kapamanın fonksiyonunun başlatmasını takiben, yani otomatik tekrar kapama fonksiyonunu başlatabilecek ilk açma komutu ile birlikte çıkar. Eğer otomatik tekrar kapama başarılı ise (veya daha sonraki çevrimlerde başarılı ise), bu bilgi son kilitleme süresinin dolması ile resetlenir. Eğer hiçbir tekrar kapama başarılı değilse veya otomatik tekrar kapama kilitlenmiş ise, son -nihai- açma komutu ile sinyal sonlandırılır. “OTK Senk.İstemi“ (No 2865) Harici bir senkronizasyon denetim cihazına ölçme istemi. Bu bilgi, eğer ilgili çevrim için bir senkronlama denetimi parametrelenmiş ise, 3-kutup açma sonrası ölü zamanın sonunda çıkar. Tekrar kapama, ancak senkronizasyon denetim cihazı “>Senk. sürme“ (No 2731) müsaade sinyalini vermişse gerçekleştirilir. “>Senk. sürme“ (No 2731) Eğer “OTK Senk.İstemi“ (No 2865) çıkış bilgisi ile harici senkronlama denetim cihazına ölçme istemi verilmişse, harici senkronlama denetim cihazından tekrar kapama müsaadesi. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 299 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) 2.14.3 Ayarlar Sonuna “A“ harfi eklenmiş adresler, ancak DIGS’nin “İlave Ayarlar“ menüsünden değiştirilebilir. Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3401 OTK OFF ON ON Otomatik Tekrar Kapama Fonksiyonu 3402 Ke? 1.AÇMA EVET HAYIR HAYIR 1. açmada kesici hazir sorgulamasi 3403 Zm. TUTUCULUGU 0.50 .. 300.00 sn 3.00 sn Otomatik tekrar kapama reset süresi 3403 T-TOPARLANMA 0.50 .. 300.00 sn; 0 3.00 sn Basarili OTK çevr. sonrasi toparlama sü. 3404 T-BLK E/K 0.50 .. 300.00 sn; 0 1.00 sn Man. kapama sonrasi OTK bloklama süresi 3406 YAY. AR. TANIMA BASLATMA ile AÇMA ile AÇMA ile Yayilan ariza tanima 3407 YAY. ARIZA MODU OTK yi durdurur 3faz OTK Bas. 3faz OTK Bas. Yayilan ariza (ölü zaman sirasinda) 3408 T-Bas. IZLEME 0.01 .. 300.00 sn 0.20 sn OTK baslatma sinyali izleme süresi 3409 KE ZM. ASIMI 0.01 .. 300.00 sn 3.00 sn Kesici (Ke) Denetimi Süresi 3410 T Uzak Kapama 0.00 .. 300.00 sn; ∞ 8 sn Uzak kapama komutu için gönderme gec. 3411A T-ÖLÜ HARICI 0.50 .. 300.00 sn; ∞ 8 sn Maksimum ölü zaman uzatimi 3420 MK ile OTK EVET HAYIR EVET Mesafe Koruma ile OTK 3421 AÜK AA ile OTK EVET HAYIR EVET AÜK asiri akim ile OTK 3422 ZB Ile OTK EVET HAYIR EVET Zayif besleme açma ile OTK 3423 T/A-AA ile OTK EVET HAYIR EVET Toprak ariza asiri akim koruma ile OTK 3424 DKA ile OTK EVET HAYIR EVET Dogrudan transfer açma ile OTK 3425 ArtçiAA ile OTK EVET HAYIR EVET Artçi asiri akim ile OTK 3430 OTK AÇMA 3faz EVET HAYIR EVET OTK ile 3 faz AÇMA 3431 ÖHK / AÖZ YOK RDT DLC YOK Ölü Hat Kontrolü / Azaltilmis Ölü Zaman 3433 T-Aksiyon UÖZ 0.01 .. 300.00 sn; ∞ 0.20 sn Etki süresi 3434 T-MAKS UÖZ 0.50 .. 3000.00 sn 5.00 sn Maksimum ölü zaman 3435 UÖZ 1f Izin Ver EVET HAYIR HAYIR 1 faz AÇMA ya izin verildi 300 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3436 UÖZ Kes? KAPAMA EVET HAYIR HAYIR OTK öncesi kesici hazir sorgulamasi 3437 UÖZ Senk.Istemi EVET HAYIR HAYIR 3 faz OTK sonrasi senkrondenetim istemi 3438 T U-kararli 0.10 .. 30.00 sn 0.10 sn Ölü/canli gerilim için denetim süresi 3440 U-live> 30 .. 90 V 48 V Canli hat veya bara için gerilim esigi 3441 U-ölü< 2 .. 70 V 30 V Ölü hat veya bara için gerilim esigi 3450 1.OTK: BAS. EVET HAYIR EVET Bu çevrimde OTK baslatmaya izin verildi 3451 1.OTK: T-AKS 0.01 .. 300.00 sn; ∞ 0.20 sn Etki süresi 3453 1.OTK Tölü1fAr. 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 1.20 sn 1 faz ariza sonrasi ölü zaman 3454 1.OTK Tölü2fAr. 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 1.20 sn 2 faz ariza sonrasi ölü zaman 3455 1.OTK Tölü3fAr. 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 0.50 sn 3 faz ariza sonrasi ölü zaman 3456 1.OTK Tölü1Açma 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 1.20 sn 1 faz açma sonrasi ölü zaman 3457 1.OTK Tölü3Açma 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 0.50 sn 3 faz açma sonrasi ölü zaman 3458 1.OTK: Tölü Yay 0.01 .. 1800.00 sn 1.20 sn Yayilan ariza sonrasi ölü zaman 3459 1.OTK: Ke? KA. EVET HAYIR HAYIR OTK öncesi kesici hazir sorgulamasi 3460 1.OTK Senk.Ist. EVET HAYIR HAYIR 3 faz OTK sonrasi senkrondenetim istemi 3461 2.OTK: BAS. EVET HAYIR HAYIR Bu çevrimde OTK baslatmaya izin verildi 3462 2.OTK: T-AKS 0.01 .. 300.00 sn; ∞ 0.20 sn Etki süresi 3464 2.OTK Tölü1f Ar 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 1.20 sn 1 faz ariza sonrasi ölü zaman 3465 2.OTK Tölü2f Ar 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 1.20 sn 2 faz ariza sonrasi ölü zaman 3466 2.OTK Tölü3f Ar 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 0.50 sn 3 faz ariza sonrasi ölü zaman 3467 2.OTK Tölü1Açma 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 8 sn 1 faz açma sonrasi ölü zaman 3468 2.OTK Tölü3Açma 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 0.50 sn 3 faz açma sonrasi ölü zaman 3469 2.OTK:Tölü Yay. 0.01 .. 1800.00 sn 1.20 sn Yayilan ariza sonrasi ölü zaman 3470 2.OTK: Ke? KA. EVET HAYIR HAYIR OTK öncesi kesici hazir sorgulamasi 3471 2.OTK Senk.Ist. EVET HAYIR HAYIR 3 faz OTK sonrasi senkrondenetim istemi 3472 3.OTK: BAS. EVET HAYIR HAYIR Bu çevrimde OTK baslatmaya izin verildi 3473 3.OTK: T-AKS 0.01 .. 300.00 sn; ∞ 0.20 sn Etki süresi 3475 3.OTK Tölü1f Ar 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 1.20 sn 1 faz ariza sonrasi ölü zaman 3476 3.OTK Tölü2f Ar 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 1.20 sn 2 faz ariza sonrasi ölü zaman 3477 3.OTK Tölü3f Ar 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 0.50 sn 3 faz ariza sonrasi ölü zaman 3478 3.OTK Tölü1Açma 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 8 sn 1 faz açma sonrasi ölü zaman SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 301 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3479 3.OTK Tölü3Açma 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 0.50 sn 3 faz açma sonrasi ölü zaman 3480 3.OTK:Tölü Yay 0.01 .. 1800.00 sn 1.20 sn Yayilan ariza sonrasi ölü zaman 3481 3.OTK: Ke? KA. EVET HAYIR HAYIR OTK öncesi kesici hazir sorgulamasi 3482 3.OTK Senk.Ist. EVET HAYIR HAYIR 3 faz OTK sonrasi senkrondenetim istemi 3483 4.OTK: BAS. EVET HAYIR HAYIR Bu çevrimde OTK baslatmaya izin verildi 3484 4.OTK: T-AKS 0.01 .. 300.00 sn; ∞ 0.20 sn Etki süresi 3486 4.OTK Tölü1fAr. 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 1.20 sn 1 faz ariza sonrasi ölü zaman 3487 4.OTK Tölü2fAr. 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 1.20 sn 2 faz ariza sonrasi ölü zaman 3488 4.OTK Tölü3fAr. 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 0.50 sn 3 faz ariza sonrasi ölü zaman 3489 4.OTK Tölü1Açma 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 8 sn 1 faz açma sonrasi ölü zaman 3490 4.OTK Tölü3Açma 0.01 .. 1800.00 sn; ∞ 0.50 sn 3 faz açma sonrasi ölü zaman 3491 4.OTK:Tölü Yay. 0.01 .. 1800.00 sn 1.20 sn Yayilan ariza sonrasi ölü zaman 3492 4.OTK: Ke? KA. EVET HAYIR HAYIR OTK öncesi kesici hazir sorgulamasi 3493 4.OTK Senk.Ist. EVET HAYIR HAYIR 3 faz OTK sonrasi senkrondenetim istemi 2.14.4 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 2701 >OTK ON EM >OTK DEVREDE 2702 >OTK OFF EM >OTK DEVRE DISI 2703 >OTK BLK EM >OTK BLOKLAMA 2711 >OTK Baslatma EM >Dahili OTK yihariciolarakbaslatma' 2712 >Açma L1 OTK EM >OTK: Dahili OTK için harici Açma L1 2713 >Açma L2 OTK EM >OTK: Dahili OTK için harici Açma L2 2714 >Açma L3 OTK EM >OTK: Dahili OTK için harici Açma L3 2715 >Açma 1f, OTK EM >Dahili OTK için harici 1 faz Açma 2716 >Açma 3f, OTK EM >Dahili OTK için harici 3 faz Açma 2727 >OTK UzakKapama EM >OTK: Uzak Kapama sinyali 2731 >Senk. sürme EM >OTK: Harici senkron-denetimden senkr. 2737 >1kutup OTK BLK EM >OTK: 1 faz OTK çevrimi bloklama 2738 >3kutup OTK BLK EM >OTK: 3 faz OTK çevrimi bloklama 2739 >1faz OTK BLK EM >OTK: 1 faz-ariza OTK çevrimi bloklama 2740 >2faz OTK BLK EM >OTK: 2 faz-ariza OTK çevrimi bloklama 2741 >3faz OTK BLK EM >OTK: 3 faz-ariza OTK çevrimi bloklama 2742 >1.OTK çevr.BLK EM >OTK: 1. OTK çevrimi bloklama 2743 >2.OTK çevr.BLK EM >OTK: 2. OTK çevrimi bloklama 2744 >3.OTK çevr.BLK EM >OTK: 3. OTK çevrimi bloklama 2745 >4.-n. OTK BLK EM >OTK: 4. ve üstü OTK çevrimleri bloklama 302 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.14 Otomatik Tekrar Kapama (Opsiyonel) No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 2746 >OTK için Açma EM >OTK: OTK baslatma için Harici Açma 2747 >Bas. L1 OTK EM >OTK: OTK baslatma için har. baslatma L1 2748 >Bas. L2 OTK EM >OTK: OTK baslatma için har. baslatma L2 2749 >Bas. L3 OTK EM >OTK: OTK baslatma için har. baslatma L3 2750 >1f OTK Bas. EM >OTK: OTK baslatma için har. basl. 1 faz 2751 >2f OTK Bas. EM >OTK: OTK baslatma için har. basl. 2 faz 2752 >3f OTK Bas. EM >OTK: OTK baslatma için har. basl. 3 faz 2781 OTK OFF AM OTK DEVRE DISI 2782 OTK ON IE OTK DEVREDE 2783 OTK BLKdi AM OTK: OTK bloklandi 2784 OTK hazir DEGIL AM OTK Hazir degil 2787 Ke Hazir Degil AM OTK: Kesici hazir degil 2788 OTK T-KEhazirDo AM OTK: Ke hazir izleme penceresi sü. doldu 2796 G ileOTK on/off IE OTK: Giris ile OTK ON/OFF 2801 OTK sürmekte AM OTK sürmekte 2809 OTK T-Bas. SüD. AM OTK: Baslatma-sinyali izleme sü. doldu 2810 OTK TölüMaksSüD AM OTK: Maksimum ölü zaman süresi doldu 2818 OTK yayilan ar. AM OTK: Gelisen ariza tanima 2820 OTK Program1faz AM OTK yalniz 1f açma sonrasi çal. ayarli 2821 OTK TölüYay.ar. AM Gelisen ariza sonrasi OTK ölü zamani 2839 OTK Tölü 1fAçma AM 1 faz açma sonrasi OTK ölü zm. sürmekte 2840 OTK Tölü 3fAçma AM 3 faz açma sonrasi OTK ölü zm. sürmekte 2841 OTK Tölü1fAriza AM 1 faz ar. sonrasi OTK ölü zm. sürmekte 2842 OTK Tölü2fAriza AM 2 faz ar. sonrasi OTK ölü zm. sürmekte 2843 OTK Tölü 3f Ar. AM 3 faz ar. sonrasi OTK ölü zm. sürmekte 2844 OTK 1.çevr.Çal. AM OTK 1. çevrim sürmekte 2845 OTK 2.çevr.Çal. AM OTK 2. çevrim sürmekte 2846 OTK3.çevr.Çal. AM OTK 3. çevrim sürmekte 2847 OTK 4.çevr.Çal. AM OTK 4. veya üstü çevrim sürmekte 2848 OTK UÖZ çal. AM UÖZ modunda OTK çevrimi sürmekte 2851 OTK Kapama AM OTK Kapama komutu 2852 OTK Ka.1.çevr1f AM OTK: 1 faz 1. çevrim sonrasi kap. komutu 2853 OTK Ka.1.çevr3f AM OTK: 3 faz 1. çevrim sonrasi kap. komutu 2854 OTK Ka. 2.çevr. AM OTK: 2. çevrim sonrasi kapama komutu 2857 OTK Ka AÖZ Tölü AM OTK: TÖLÜxAÇMA sonrasi AÖZ kap. komutu 2861 OTK T-top. Çal. AM OTK: Toparlanma zamani sürmekte 2862 OTK Basarili AM OTK çevrimi basarili 2864 OTK 1f Aç. Müs. AM OTK: Dahili OTK 1 faz açma müsaadesi 2865 OTK Senk.Istemi AM OTK: Senkron-denetim istemi 2871 OTK AÇMA 3faz AM OTK: AÇMA komutu 3 faz 2889 OTK1.çevr.KSür. AM OTK 1. çevrim kademe uzatma sürme 2890 OTK2.çevr.KSür. AM OTK 2. çevrim kademe uzatma sürme 2891 OTK3.çevr.KSür. AM OTK 3. çevrim kademe uzatma sürme 2892 OTK4.çevr.KSür. AM OTK 4. çevrim kademe uzatma sürme 2893 OTK Kad. Sürümü AM OTK kademe uzatma (genel) 2894 OTK Uzak Kapama AM OTK Uzak kapama sinyali gönderme SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 303 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) Senkronlama ve gerilim denetimi fonksiyonu, bir hattın baraya anahtarlanması sırasında şebeke kararlılığının bozulmasını önler. Enerjilenecek fiderin gerilimi ile bara gerilimini, büyüklük, faz açısı ve frekans olarak karşılaştırarak, bunların belli toleranslar içerisinde uygunluğunu kontrol eder. Seçenek olarak; enerjisiz bir fider, enerjili bir baraya bağlanmadan önce -veya bunun tersi- denetlenebilir. Senkronlama denetimi, sadece otomatik tekrar kapama için veya sadece elle kapama için (bu kumanda komutu fonksiyonu üzerinden kapamayı da kapsar) ya da her iki durum için de yapılabilir. Otomatik kapama ve elle kapama için de farklı müsaade kriterleri parametrelenebilir. Eğer ölçme noktaları arasında bir güç trafosu mevcutsa (örneğin bir trafo fideri için), harici uyumlama trafoları gerekmeksizin senkronlama denetimi mümkündür. Senkron veya asenkron sistem koşulları için kapamaya müsaade edilir. İkinci durumda; cihaz, kesici kontaklarının birbirine temas ettiği anda gerilimler senkron olacak şekilde kapama komutunu vermek için gerekli süreyi belirler. 2.15.1 Çalışma Yöntemi Genel Her iki gerilimi karşılaştırma için senkronizasyon denetimi Usenk1 ve Usenk2 gerilimlerini kullanır. Eğer koruma fonksiyonlarının gerilim trafoları Usenk1 bara taraflı bağlı ise, Usenk2 fider taraflı bağlı olmalıdır. Diğer taraftan koruma fonksiyonlarının gerilim trafoları Usenk1 fider taraflı bağlı ise, Usenk2 bara gerilimine bağlı olmalıdır. Usenk2 uygun bir faz-toprak veya faz-faz gerilim olabilir (karş. Bölüm 2.1.2.1 Gerilim Bağlantıları paragrafı). Şekil 2-141 304 Kapama sırasında senkronlama denetimi - Örnek SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) Fider gerilim trafoları ile bara gerilim trafoları arasında bir güç trafosu bulunursa (Şekil 2-142), harici uyumlama trafolarına gerek duyulmaksızın 7SA6 rölesinde vektör grubu denkleştirilebilir. Şekil 2-142 Bir trafo fiderinde senkronlama denetimi - Örnek 7SA6 ’nın senkronlama denetimi fonksiyonu, genellikle rölenin dahili otomatik tekrar kapama, elle kapama ve kumanda fonksiyonlarıyla birlikte çalışır. Ayrıca, harici bir otomatik tekrar kapama sistemi ile çalışması da mümkündür. Bu durumda; cihazlar arasındaki sinyal alışverişi, ikili giriş ve çıkışlar üzerinden yapılır (bakınız Şekil 2-143). Kesici dahili kumanda fonksiyonu üzerinden kapatıldığında, senkronlama koşulları kontrol edilmeden önce biçimlendirilmiş kilitleme koşullarının doğrulanması gerekebilir. Senkronlama denetimi müsaade verdikten sonra, kilitleme koşulları artık ikinci defa kontrol edilmez. Ayrıca; senkron ve asenkron sistem koşullarıyla veya her ikisi ile kapama mümkündür. Senkron kapama, kritik değerler (gerilim büyüklük farkı Maks.Ger. Farkı (Adres 3511) veya E/KmaksGer.Farkı (Adres 3531), açı farkı Maks. Açı Farkı (Adres 3513) veya E/KmaksAçıFarkı (Adres 3533) ve frekans farkı Maks.Frek.Farkı (Adres 3512) veya E/K maks Ffarkı (Adres 3532) ayar toleransları içerisinde olur olmaz kapama kumandasının verileceği anlamına gelir. Asenkron sistem koşullarında anahtarlama için; cihaz, güncel açı ve frekans farklarından, kesici kutuplarının birbirine temas ettiği anda (bara ve fider arasında) gerilimlerin açı farkı 0° ye yakın olacak şekilde kapama komutu verme süresini belirler. Bunun için, kesicinin kapama sırasındaki çalışma süresinin cihaza bildirilmesi gerekir. Senkron ve asenkron koşullarında kapama için farklı frekans sınır eşikleri uygulanır. Eğer kapamaya sadece senkron koşullar altında müsaade edilecekse, bu koşul için frekans farkı sınırı ayarlanabilir. Eğer kapamaya hem senkron hem de asenkron koşullar altında müsaade edilecekse, bir senkron koşul olarak 0,01 Hz ’in altında bir frekans farkı seçilebilir; asenkron sistem koşullarında kapama için, o zaman daha büyük bir frekans farkı değeri ayarlanabilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 305 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) Senkronlama denetim fonksiyonu, sadece böyle yapması istenirse çalışır. Bu amaçla, değişik seçenekler mevcuttur: • Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonundan ölçme istemi. Eğer dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu buna göre ayarlanmışsa (bir veya daha fazla tekrar kapama çevrimi senkronlama denetimine ayarlı ise, ayrıca Bölüm 2.14.2’ye bakın), ölçme istemi dahili olarak yapılır. Otomatik tekrar kapama için müsaade koşulları uygulanır (Parametre TK...). • Harici otomatik tekrar kapama cihazından ölçme istemi. Ölçme istemi “>Senk. Baş. OTK“ (No 2906) ikili girişi üzerinden etkinleştirilmelidir. Otomatik tekrar kapama için müsaade koşulları uygulanır (Parametre TK...). • Dahili elle KAPAMA tespitinden ölçme istemi. Merkezi fonksiyon kumandasının elle KAPAMA tespiti (Bölüm 2.23.1), güç sistem verileri 2’de senkronlama denetiminin biçimlendirilmesi koşuluyla (Bölüm 2.1.4.1, Adres 1151) bir ölçme istemi verir. Bu, elle kapamanın, “>Elle Kapama“ (No 356) ikili girişi üzerinden cihaza bildirilmesini gerektirir. Elle kapama için müsaade koşulları uygulanır (Parametre EK...). • Harici bir kapama komutundan bir senkronlama ölçme denetimi uygulama istemi. “>Senk. Baş. E/K“ (No 2905) ikili girişi bu amacı karşılar. “>Elle Kapama“ ikili girişinden farklı olarak (önceki paragrafa bakın), bu, sadece senkronlama denetim fonksiyonuna ölçme istemi verir; arıza üzerine kapamada ani açma gibi diğer dahili elle KAPAMA fonksiyonlarına (örneğin mesafe koruma için aşırı menzil kademesinin etkinleştirilmesi veya bir zamanlı aşırı akım kademesinin hızlandırılmış açması) etki etmez. Elle kapama için müsaade koşulları uygulanır (Parametre EK...). • Kumanda tuşları üzerinden dahili kumanda fonksiyonundan veya DIGSI çalışan bir PC ile seri arayüz üzerinden veya bir kontrol merkezinden ölçme istemi. Elle kapama için müsaade koşulları uygulanır (Parametre EK...). Senkronlama denetimi, “Senk. sürme“ (No 2951) müsaade sinyalini istenilen fonksiyonun kapama kumandası için verir. Ayrıca “Senk.KapamaKom“ (No 2961) çıkış sinyali olarak ayrı bir kapama kumandası mevcuttur. Müsaade koşullarının denetimi, ayarlanabilir bir T-SENK. SÜRESI senkron izleme süresi ile sınırlandırılmıştır. Bu süre içerisinde biçimlendirilmiş koşullar sağlanmalıdır. Aksi takdirde, senkronlama denetimi durdurulur. Yeni bir senkronlama denetim işlemi, yeni bir istemi gerektirir. Eğer bir senkronlama denetimi istemi sonrası, müsaade koşulları sağlanmamışsa, yani mutlak gerilim farkı Maks.Ger. Farkı veya E/KmaksGer.Fark, mutlak frekans farkı Maks.Frek.Farkı veya E/K maks Ffarkı veya mutlak açı farkı Maks. Açı Farkı veya E/KmaksAçıFarkı müsaade edilen sınır değerlerin dışında ise, cihaz, uygun çıkış mesajları verir. Bu mesajların rapor edilebilmesi için bir önkoşul, gerilimlerin, rölenin çalışma aralığı içerisinde olmasıdır. Dahili kumanda fonksiyonu ile bir kapama komutu verileceği zaman, eğer senkronlama koşulları sağlanmamışsa, komut iptal edilir, yani kumanda fonksiyonu “BF–“ çıkışı verir (ayrıca bakınız Bölüm 2.25.1). 306 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 307 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) Şekil 2-143 308 Senkron denetim istemi-Mantığı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) İşletim Modları Kapama denetimi için aşağıdaki fonksiyonlardan herhangi biri seçilebilir: OTK SENK DEN. Senkronizasyonda, yani Maks.Ger. Farkı, Maks.Frek.Farkı, Maks. Açı Farkı kritik değerleri ayar sınırları içinde olduğunda müsaade. OTK Us1<Us2> Enerjisiz ölçme noktası Usenk1< ve enerjili ölçme noktası Usenk2> için müsaade. OTK Us1>Us2< Enerjili ölçme noktası Usenk1> ve enerjisiz ölçme noktası Usenk2< için müsaade. OTK Us1<Us2< Enerjisiz ölçme noktası Usenk1< ve enerjisiz ölçme noktası Usenk2< için müsaade. OTK İPTAL Denetimsiz müsaade (köprüleme). Elle kapamada kapama kontrolü için aşağıdaki işletim modları seçilebilir: E/K SENKR. Senkronizasyonda, yani E/KmaksGer.Fark, E/K maks Ffarkı, E/KmaksAçıFarkı kritik değerleri ayar sınırları içinde olduğunda müsaade. E/K USe1<USe2> Enerjisiz ölçme noktası Usenk1< ve enerjili ölçme noktası Usenk2> için müsaade. E/K USe1>USe2< Enerjili ölçme noktası Usenk1> ve enerjisiz ölçme noktası Usenk2< için müsaade. E/K USe1<USe2< Enerjisiz ölçme noktası Usenk1< ve enerjisiz ölçme noktası Usenk2< için müsaade. E/K GEÇERSKILMA Denetimsiz müsaade (köprüleme). Bu koşulların her biri ayrı ayrı etkinleştirilebilir veya etkisiz kılınabilir, bunlardan birkaçı bir arada kullanılabilir (örneğin eğer OTK Us1<Us2> veya OTK Us1>Us2< koşulları sağlanmışsa müsaade). OTK İPTAL ile diğer parametrelerin birlikte kullanılması şüphesiz anlamlı değildir (ayrıca bakınız Şekil 2-143). Müsaade koşulları, otomatik tekrar kapama, elle kapama ve kumanda komutları üzerinden kapama için ayrı ayrı ayarlanabilir. Örneğin elle veya kumanda fonksiyonuyla kapamaya senkronizasyon veya ölü hat durumlarında müsaade edilirken; OTK öncesi hattın bir ucunda sadece ölü hat koşulları ve OTK sonrası, hattın diğer ucunda ise sadece senkronlama denetimi yapılabilir. Ölü Hat ve Ölü Bara Kapama Enerjili bir baradan bir hatta gerilim uygulamak üzere kapama komutu müsaadesi için, aşağıdaki koşulların sağlanması gerekir: • Fider gerilimi Ölü Ger. Es. ayar değerinin altında mı? • Bara gerilimi Canlı Ger. Es., ayar değerinin üzerinde, ancak maksimum işletme gerilimi Umaks ’ın altında mı ? • Frekans, müsaade edilen fN ± 3 Hz çalışma aralığının içerisinde mi? Bu koşullar sağlandığında; kapama müsaadesi verilir. Enerjili bir hattı enerjisiz bir baraya anahtarlamak veya enerjisiz bir hattı yine enerjisiz bir baraya anahtarlamak için de yine bunlara karşılık olan benzer koşullar uygulanır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 309 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) Senkron Sistem Koşullarında Kapama Senkron koşullarda bir kapama komutuna müsaade edilmeden önce, aşağıdaki koşulların sağlanması gerekir: • Bara gerilimi Canlı Ger. Es., ayar değerinin üzerinde, ancak maksimum işletme gerilimi Umaks ’ın altında mı ? • Fider gerilimi Canlı Ger. Es., ayar değerinin üzerinde, ancak maksimum işletme gerilimi Umaks ’ın altında mı ? • Gerilim farkı |Usenk1 – Usenk2| , müsaade edilen Maks.Ger. Farkı veya E/KmaksGer.Fark toleransının içerisinde mi ? • Her iki frekans fsenk1 ve fsenk2 müsaade edilen fN ± 3 Hz çalışma aralığının içerisinde mi ? • Frekans farkı |fsenk1 – fsenk2| , müsaade edilen Maks.Frek.Farkı veya E/K maks Ffarkı toleransının içerisinde mi ? • Açı farkı |φsenk1 – φsenk2| , müsaade edilen Maks. Açı Farkı veya E/KmaksAçıFarkı toleransının içerisinde mi ? Bu koşulların belli bir minimum süre kadar sağlanıp sağlanmadığını denetlemek için, bir T SENK STAB minimum süresi ayarlanabilir. Senkronizasyon koşullarının ölçümü, aynı zamanda maksimum izleme süresi TSENK. SÜRESİ ile sınırlandırılmıştır. Bu, senkronizasyon koşullarının T-SENK. SÜRESİI süresi içerisinde ve en az T SENK STAB süresi kadar sağlanması demektir. Ancak bu durumda kapama komutuna müsaade edilir. Asenkron Sistem Koşullarında Kapama Asenkron koşullarda bir kapama komutuna müsaade edilmeden önce, aşağıdaki koşulların sağlanması gerekir: • Bara gerilimi Canlı Ger. Es., ayar değerinin üzerinde, ancak maksimum işletme gerilimi Umaks ’ın altında mı ? • Fider gerilimi Canlı Ger. Es., ayar değerinin üzerinde, ancak maksimum işletme gerilimi Umaks ’ın altında mı ? • Gerilim farkı |Usenk1 – Usenk2| , müsaade edilen Maks.Ger. Farkı veya E/KmaksGer.Fark toleransının içerisinde mi ? • Her iki frekans fsenk1 ve fsenk2 müsaade edilen fN ± 3 Hz çalışma aralığının içerisinde mi ? • Frekans farkı |fsenk1 – fsenk2| , müsaade edilen Maks.Frek.Farkı veya E/K maks Ffarkı toleransının içerisinde mi ? Denetim başarılı olarak sonlandırıldığı zaman, cihaz, açı ve frekans farklarından sonraki senkronlama süresini tespit eder. Senkronlama süresi eksi kesici kapama süresi sonunda kapama komutu verilir. 310 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) 2.15.2 Ayar Notları Önkoşullar Genel güç sistemi verileri ayarlanırken (bakınız Bölüm 2.1.2.1) senkronlama denetim fonksiyonunun ölçülen büyüklüklerine ve işletim moduna ilişkin bir çok parametre uygulanmalıdır. Bu, aşağıdaki parametreleri kapsar: 203 Unom PRIMER Koruma fonksiyonlarının gerilim trafolarının primer anma gerilimi (faz-faz) kV olarak, ölçme noktası Usenk1; 204 Unom SEKONDER Koruma fonksiyonlarının sekonder anma gerilimi (faz-faz) V olarak, ölçme noktası Usenk1; 210 U4 GT Ek gerilim trafo girişi U4 , Usenk2 trafo olarak biçimlendirilmelidir; 212 Usenk2 bağlantı Ölçme noktası Usenk2 nin gerilim bağlantısı (örneğin UL1–L2), 214 ϕ Usenk2-Usenk1 Usenk2 ve Usenk1 gerilimleri arasında faz kaydırma, aralarında bir güç trafosu mevcutsa; 215 USe1/USe2 oranı Anma gerilim koşullarında Usenk1 sekonder geriliminin, Usenk2 sekonder gerilimine oranı; 230 Anma Frekansı Senkronizasyon denetiminin çalışma aralığı, güç sisteminin anma frekansını baz alır (fN ± 3 Hz); 1103 Tam Skala Ger. Primer güç sisteminin işletme anma gerilimi (faz-faz) (kV), ve eğer asenkron sistem koşullarında kapamaya müsaade edilecekse, 239 T-Ke kapama Kesicinin kapama süresi UYARI Asenkron Sistem Koşullarında Kapama! Asenkron sistem koşullarında kapama, Güç Sistemi Verileri 1’de (Adres 239) kesicinin kapama zamanının doğru olarak ayarlanmasını gerektirir. Aksi takdirde, hatalı senkronlama meydana gelebilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 311 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) Genel Senkronlama denetim fonksiyonu, ancak fonksiyonların kapsamının biçimlendirilmesi sırasında (Adres 135), Etkin olarak ve U4 GT (Adres 210) parametresi Usenk2 trafo olarak biçimlendirilmişse çalışabilir. Senkronlama denetim fonksiyonunun ölçülen değerleri (636 “Udiff =“, 637 “Usenk1=“, 638 “Usenk2=“, 647 “F-dif=“, 649 “F-senk1=“, 646 “F-bara=“ ve 648 “ φdif=“) sadece işletime hazır senkron kontrolünde hizmete hazır bulunurlar. Otomatik tekrar kapama ve elle kapama için farklı sorgulama koşulları parametrelenebilir. Dahili kumanda fonksiyonu ile veya bir seri arayüz üzerinden başlatılan her bir kapama kumandası, bir elle kapama olarak değerlendirilir. Senkronlama denetimi için genel sınır değerler, 3501 ’den 3508 ’e kadar adreslerde ayarlanır. Ayrıca 3510 ’dan 3519 ’a kadar adresler otomatik tekrar kapamaya ve 3530 ’dan 3539 ’a kadar adresler elle kapamaya ilişkindir. Bundan başka, 3509 no’lu adres, dahili kumanda fonksiyonu üzerinden kapama ile ilgilidir. Senkronlama denetim fonksiyonu, 3501 no’lu Senkron. FONKS. adresinde tamamıyla devreye alınabilir ON veya devreden çıkarılabilir OFF. Eğer devre dışı edilmişse; senkronizasyon denetimi, senkronizasyon koşullarını sorgulamaz ve bir kapama müsaadesi de vermez . Aynı zamanda, ON:Kap. Kom.suz seçeneği de seçilebilir: Bu durumda; kapama komutu, “Röle KAPAMA“ (No 510) cihaz bildirimine katılmayacak; ancak “Senk.KapamaKom“ (No 2961) mesajı üretilecektir. 3502 no’lu Ölü Ger. Es. adresi, fider veya baranın güvenilir şekilde enerjisiz olduğunun varsayılacağı maksimum gerilimi gösterir (bir enerjisiz fider veya baranın kontrolü için). Ayar, sekonder Volt olarak uygulanır. Bu değer, DIGSI çalışan bir PC ile parametreleme yapılıyorsa, doğrudan bir primer değer olarak girilebilir. Gerilim bağlantılarına bağlı olarak, bunlar, faz-faz veya faz-toprak gerilimlerdir. 3503 no’lu Canlı Ger. Es. adresi, fider veya baranın kesinlikle enerjili olduğunun varsayılacağı minimum gerilimi gösterir (bir enerjili fider veya baranın kontrolü için). Bu değer, öngörülen minimum işletme geriliminin altında seçilmelidir. Ayar, sekonder Volt olarak uygulanır. Bu değer, DIGSI çalışan bir PC ile parametreleme yapılıyorsa, doğrudan bir primer değer olarak girilebilir. Gerilim bağlantılarına bağlı olarak, bunlar, faz-faz veya faz-toprak gerilimlerdir. Senkronlama denetim fonksiyonunun çalışma aralığı için müsaade edilen maksimum gerilim 3504 no’lu Umaks adresinde ayarlanır. Ayar, sekonder Volt olarak uygulanır. Bu değer, DIGSI çalışan bir PC ile parametreleme yapılıyorsa, doğrudan bir primer değer olarak girilebilir. Gerilim bağlantılarına bağlı olarak, bunlar, faz-faz veya faz-toprak gerilimlerdir. Senkronlama denetimi üzerinden müsaade koşullarının doğrulanması, biçimlendirilir senkron izleme süresi TSENK. SÜRESİ (Adres 3507) ile sınırlandırılabilir. Bu süre içerisinde biçimlendirilmiş koşullar sağlanmalıdır. Eğer bu süre içerisinde senkronizasyon koşulları sağlanamamışsa, kapamaya müsaade edilmez. Eğer bu zaman 8 ’a ayarlanmışsa, koşullar sağlanıncaya veya ölçme istemi iptal edilinceye kadar ölçüm sürer. Gerilim kriterlerinin en azından yerine getirilmiş olası için kapama müsaadesi verilmeden önce asenkron olmayan çalışma koşullarının belli bir süre kadar sürmesi isteniyorsa; bu minimum süre T SENK STAB (Adres 3508) ayarlanabilir. 312 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) Otomatik Tekrar Kapama için Senkronlama Koşulları 3510 ’dan 3519 ’a kadar adresler, kesicinin otomatik tekrar kapaması öncesi denetim koşullarına ilişkindir. Dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu için parametreler ayarlanırken (Bölüm 2.14.2 ), hangi otomatik tekrar kapama çevrimi ile senkronlama ve gerilim denetimi yapılması gerektiğine karar verilir. 3510 no’lu OTK.lı çal.modu adresi, otomatik tekrar kapama için asenkron sistem koşullarında kapamaya müsaade edilip edilmeyeceğini belirler. Asenkron kapamaya müsaade etmek için bu parametre T-Ke kapama ile olarak ayarlanır. O zaman; röle, kapama komutu için doğru anı tespit etmeden önce kesici çalışma zamanını hesaba katar. Asenkron sistem koşullarında kapamaya, ancak kesici kapama zamanı doğru ayarlanmışsa müsaade edileceğini unutmayın (yukarıda “Önkoşullar” paragrafına bakın)! Eğer sadece senkron sistem koşullarında otomatik tekrar kapamaya müsaade edilecekse, bu adresi, T-Ke kapamasız olarak ayarlayın. Müsaade edilen gerilim büyüklüğü farkı, 3511 no’lu Maks.Ger. Farkı adresinde ayarlanır. Ayar, sekonder Volt olarak uygulanır. Bu değer, DIGSI çalışan bir PC ile parametreleme yapılıyorsa, doğrudan bir primer değer olarak girilebilir. Gerilim bağlantılarına bağlı olarak, bunlar, faz-faz veya faz-toprak gerilimlerdir. Müsaade edilen frekans farkı, 3512 no’lu Maks.Frek.Farkı adresinde ve müsaade edilen faz açısı farkı da, 3513 no’lu Maks. Açı Farkı adresinde ayarlanır. 3515 ’ten 3519 ’a kadarki adreslerde otomatik tekrar kapama için diğer müsaade koşulları, ayarlanır. Aşağıda bu adreslerin açıklamaları verilmiştir: 3515 OTK SENK DEN. her iki ölçme noktası Usenk1 ve Usenk2 , gerilim altında (enerjili) bulunmalıdırlar (Canlı Ger. Es., Adres 3503); senkronizasyon koşulları denetlenir, yani Maks.Ger. Farkı (Adres 3511), Maks.Frek.Farkı (Adres 3512) ve Maks. Açı Farkı (Adres 3513) . Bu ayar ancak DIGSI’nin Ek Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. 3516 OTK Us1<Us2> ölçme noktası Usenk1 enerjisiz (Ölü Ger. Es., Adres 3502), ölçme noktası Usenk2 enerjili (Canlı Ger. Es., Adres 3503) olmalıdır; 3517 OTK Us1>Us2< ölçme noktası Usenk1 enerjili (Canlı Ger. Es., Adres 3503), ölçme noktası Usenk2 enerjisiz (Ölü Ger. Es., Adres 3502) olmalıdır; 3518 OTK Us1<Us2< her iki ölçme noktası Usenk1 ve Usenk2 da enerjisiz (Ölü Ger. Es., Adres 3502) olmalıdır; 3519 OTK İPTAL Otomatik tekrar kapamaya, denetimsiz (koşulsuz) müsaade edilir. Bu beş müsaade koşulu birbirlerinden bağımsızdır ve birlikte kullanılabilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 313 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) Elle Kapama ve Kontrol Komutu için Senkronlama Koşulları 3530 ’dan 3539 ’a kadar adresler, kesicinin elle veya kumanda fonksiyonu üzerinden kapatılmasından önceki denetim koşullarına ilişkindir. Genel koruma verileri ayarlanırken (Güç Sistemi Verileri 2) Bölüm 2.1.4.1 , 1151 no’lu adreste elle kapama öncesi senkronlama ve gerilim denetiminin yapılıp yapılmayacağına karar verilir. Orada SENK. E/K = Senkron-den.siz seçeneği seçilmişse, elle kapama öncesi bir kontrol yapılmaz. Dahili kumanda fonksiyonu üzerinden komutlar için (lokal, DIGSI, seri arayüz) 3509 no’lu Senk Anaht. Cih adresi, senkronlama denetiminin yapılıp yapılmayacağını belirler. Bu adres, aynı zamanda, cihaza, senkronlama denetiminin hangi anahtarlama teçhizatının kumandası için uygulanacağını bildirir. Dahili kumanda için, anahtarlanacak şalt aygıtları seçilebilir. Bu, genellikle elle kapama veya otomatik tekrar kapama durumunda kumanda edilecek kesicidir. Eğer Senk Anaht. Cih = hiçbiri seçeneği seçilmişse, dahili kumanda üzerinden KAPAMA komutu senkronlama kontrolü yapılmaksızın gerçekleştirilir. 3530 no’lu E/K.li Çal.modu adresi, asenkron sistem koşullarında elle veya kumanda fonksiyonu üzerinden kapamaya müsaade edilip edilmeyeceğini belirler. Asenkron kapamaya müsaade etmek için bu parametre TKe kapama ile olarak ayarlanır. O zaman; röle, kapama komutu için doğru anı tespit etmeden önce kesici çalışma zamanını hesaba katar. Asenkron sistem koşullarında kapamaya, ancak kesici kapama zamanı doğru ayarlanmışsa müsaade edileceğini unutmayın (yukarıda “Önkoşullar” paragrafına bakın)! Eğer sadece senkron sistem koşullarında elle veya kumanda fonksiyonu üzerinden kapamaya müsaade edilecekse, bu adresi, T-Ke kapamasız olarak ayarlayın. Müsaade edilen gerilim büyüklüğü farkı, 3531 no’lu E/KmaksGer.Fark adresinde ayarlanır. Ayar, sekonder Volt olarak uygulanır. Bu değer, DIGSI çalışan bir PC ile parametreleme yapılıyorsa, doğrudan bir primer değer olarak girilebilir. Gerilim bağlantılarına bağlı olarak, bunlar, faz-faz veya faz-toprak gerilimlerdir. Müsaade edilen frekans farkı, 3532 E/K maks Ffarkı adresinde ve müsaade edilen faz açısı farkı da, 3533 E/KmaksAçıFarkı adresinde ayarlanır. 3535 ’dan 3539 ’a kadarki adreslerde elle kapama veya kumanda fonksiyonu üzerinden kapama için diğer müsaade koşulları ayarlanır. Aşağıda bu adreslerin açıklamaları verilmiştir: 3535 E/K SENKR. her iki ölçme noktası da Usenk1 ve Usenk2 enerjili olmalıdır (Canlı Ger. Es., Adres 3503); senkronizasyon koşulları denetlenir, yani E/KmaksGer.Fark (Adres 3531), E/K maks Ffarkı (Adres 3532) ve E/KmaksAçıFarkı (Adres 3533). Bu ayar ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. 3536 E/K USe1<USe2> ölçme noktası Usenk1 enerjisiz (Ölü Ger. Es., Adres 3502), ölçme noktası Usenk2 enerjili (Canlı Ger. Es., Adres 3503) olmalıdır; 3537 E/K USe1>USe2< ölçme noktası Usenk1 enerjili (Canlı Ger. Es., Adres 3503), ölçme noktası Usenk2 enerjisiz (Ölü Ger. Es., Adres 3502) olmalıdır; 3538 E/K USe1<USe2< her iki ölçme noktası Usenk1 ve Usenk2 da enerjisiz (Ölü Ger. Es., Adres 3502) olmalıdır; 3539 E/K GEÇERSKILMA Elle veya kumanda fonksiyonu üzerinden kapamaya, denetimsiz (koşulsuz) müsaade edilir. Bu beş müsaade koşulu birbirlerinden bağımsızdır ve birlikte kullanılabilir. 314 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) Not Cihazın kapama fonksiyonları, her bir kapama komutu için ayrı çıkış bildirimi verir. Çıkış bildirimlerinin doğru çıkış rölelerine atandığına emin olun. No 2851 “OTK Kapama“ , Otomatik tekrar kapamanın KAPAMA komutu için, No 562 “E/K Komutu“, İkili giriş üzerinden elle KAPAMA için, No 2961 “Senk.KapamaKom“, Senkronizasyon denetimi tarafından KAPAMA için (eğer senkronizasyon denetimi diğer KAPAMA komutlarına müsaade ediyorsa, bu gerekli değildir), No 7329 “Ke1-TEST kapama“, Kesici testi üzerinden KAPAMA için, ilave olarak kumanda fonksiyonu üzerinden KAPAMA komutu, örneğin “Ke Kapama“, No 510 “Röle KAPAMA“, Yukarıda açıklanan bütün KAPAMA komutları için, genel KAPAMA komutu. Bilgi Listesi Hakkında Notlar Aşağıdaki bilgi listelerinde, cihaza ilişkin en önemli bilgiler topluca görülmektedir. Bu bilgiler, önceki metinlerde ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Daha önce açıklanmayan tekrar kapama çevrimleri için ortak birkaç parametrenin açıklaması ise aşağıda verilmiştir: “>Senk. Bas. E/K“ (No 2905) Elle kapama ayar parametreleri ile senkronizasyon denetimi başlatmasını doğrudan etkinleştiren ikili giriş. Eğer “>Senk. Baş. E/K“ (No 2905) ve “>Senk. Baş. OTK“ (No 2906, aş.bak.) ikili girişleri aynı anda etkinleştirilmişse, elle kapama ayar parametreleri ile bu başlatma, her zaman bir önceliğe sahiptir. “>Senk. Baş. OTK“ (No 2906) Harici otomatik tekrar kapama cihazından ölçme istemi. Burada, otomatik tekrar kapama için senkronizasyon denetimi ayar parametreleri geçerlidir. “Senk.istemiKum.“ (Nr 2936) Kumanda fonksiyonunun ölçme istemi. Bu istem, olay-tetiklemeli bazda değerlendirilir ve ancak kumanda bir ölçme istemi vermişse üretilir. “Senk. sürme“ (No 2951) Bir harici otomatik tekrar kapama cihazına müsaade sinyali. 2.15.3 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGS’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 315 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3501 Senkron. FONKS. ON OFF ON:Kap. Kom.suz ON Senkr. ve Gerilim Kontrolü fonksiyonu 3502 Ölü Ger. Es. 1 .. 100 V 5V Gerilim esigi ölü hat / bara 3503 Canli Ger. Es. 20 .. 125 V 90 V Gerilim esigi canli hat / bara 3504 Umaks 20 .. 140 V 110 V Maksimum izin verilen gerilim 3507 T-SENK. SÜRESI 0.01 .. 600.00 sn; ∞ 1.00 sn Maksimum senkron-denetim süresi 3508 T SENK STAB 0.00 .. 30.00 sn 0.00 sn Senkron durumu kararlilik zamanlayicisi 3509 Senk Anaht. Cih (Uygulamaya bağlı ayar imkanları) Kein senkronlanabilir anahtarlama cihazi 3510 OTK.li çal.modu T-Ke kapama ile T-Ke kapamasiz T-Ke kapamasiz OTK ile çalisma modu 3511 Maks.Ger. Farki 1.0 .. 60.0 V 2.0 V Maksimum gerilim farki 3512 Maks.Frek.Farki 0.03 .. 2.00 Hz 0.10 Hz Maksimum frekans farki 3513 Maks. Açi Farki 2 .. 80 ° 10 ° Maksimum açi farki 3515A OTK SENK DEN. EVET HAYIR EVET Usenk2>, Usenk1> ve Senk. da OTK 3516 OTK Us1<Us2> EVET HAYIR HAYIR Usenk1< ve Usenk2> de OTK 3517 OTK Us1>Us2< EVET HAYIR HAYIR Usenk1> ve Usenk2< de OTK 3518 OTK Us1<Us2< EVET HAYIR HAYIR Usenk1< ve Usenk2< de OTK 3519 OTK IPTAL EVET HAYIR HAYIR OTK öncesi herhangi bir denetimi yoksay 3530 E/K.li Çal.modu T-Ke kapama ile T-Ke kapamasiz T-Ke kapamasiz Manuel Kapamali çalisma modu 3531 E/KmaksGer.Fark 1.0 .. 60.0 V 2.0 V Maksimum gerilim farki 3532 E/K maks Ffarki 0.03 .. 2.00 Hz 0.10 Hz Maksimum frekans farki 3533 E/KmaksAçiFarki 2 .. 80 ° 10 ° Maksimum açi farki 3535A E/K SENKR. EVET HAYIR EVET Usenk2>, Usenk1> ve Senk.da Man. Kapama 3536 E/K USe1<USe2> EVET HAYIR HAYIR Usenk1< ve Usenk2> de Manuel Kapama 3537 E/K USe1>USe2< EVET HAYIR HAYIR Usenk1> ve Usenk2< de Manuel kapama 3538 E/K USe1<USe2< EVET HAYIR HAYIR Usenk1< ve Usenk2< de Manuel kapama 3539 E/K GEÇERSKILMA EVET HAYIR HAYIR Man. Ka. öncesi herhangi bir den. yoksay 316 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.15 Senkronlama ve Gerilim Kontrolü (Opsiyonel) 2.15.4 Bilgi Listesi No 2901 Bilgi >Senk. on Bilgi Tipi EM Açıklamalar >Senkron-denetim fonks. devreye alma 2902 >Senk. off EM >Senkron-denetim fonks. devreden çikarma 2903 >Senk. BLK EM >Senkron-denetim fonksiyonu BLOKLAMA 2905 >Senk. Bas. E/K EM >Man. Kapama için senkron-denetimi basl. 2906 >Senk. Bas. OTK EM >OTK için senkron-denetimi baslatma 2907 >Senk. SenkDen. EM >Senk. Prog. Canli bara/canli hat / Senk 2908 >Usenk1>Usenk2< EM >Senkron Programlama Usenk1>Usenk2< 2909 >Usenk1<Usenk2> EM >Senkron Programlama Usenk1<Usenk2> 2910 >Usenk1<Usenk2< EM >Senkron Programlama Usenk1<Usenk2< 2911 >Senk. bastirma EM >Senkron Programlama Iptal (köprüleme) 2930 G üz.Senk.onoff IE Giris ile senkron-denetim ON/OFF 2931 Senk. OFF AM Senkron-denetim DEVRE DISI 2932 Senk. BLKdi AM Senkron-denetim BLOKLANDI 2934 Senk. arizali AM Senkron-denetim fonksiyonu arizali 2935 Senk.Tden. SüD. AM Senkron-denetimin denetim süresi doldu 2936 Senk.istemiKum. AM Kumandadan senkron-denetim istemi 2941 Senk. sürme AM Senkronlama sürmekte 2942 Senk. Bastirma AM Senkron-denetim iptal/köprüleme 2943 Senkronizasyon AM Senkron durum tespit edildi 2944 SENK Use1>Use2< AM SENK Usenk1>Usenk2< kosulu dogru 2945 SENK Use1<Use2> AM SENK Usenk1<Usenk2> kosulu dogru 2946 SENK Use1<Use2< AM SENK Usenk1<Usenk2< kosulu dogru 2947 Senk. Udif> AM Senk. Gerilim farki sinir degerden büyük 2948 Senk. fdif> AM Senk. Frekans farki sinir degerden büyük 2949 Senk. ϕ-dif> AM Senk. Açi farki sinir degerden büyük 2951 Senk. sürme AM Senkronlama müsaadesi (harici OTKya)' 2961 Senk.KapamaKom AM Senkron-denetimden kapama komutu 2970 SENK fsenk2>> AM SENK frekans fsenk2 > (fn + 3Hz) 2971 SENK fsenk2<< AM SENK frekans fsenk2 < (fn + 3Hz) 2972 SENK fsenk1>> AM SENK frekans fsenk1 > (fn + 3Hz) 2973 SENK fsenk1<< AM SENK frekans fsenk1 < (fn + 3Hz) 2974 SENK Usenk2>> AM SENK gerilim Usenk2 >Umaks (P.3504) 2975 SENK Usenk2<< AM SENK gerilim Usenk2 < U> (P.3503) 2976 SENK Usenk1>> AM SENK gerilim Usenk1 >Umaks (P.3504) 2977 SENK Usenk1<< AM SENK gerilim Usenk1 < U> (P.3503) 2978 SENK Use2>Use1 AM SENK Udif çok büyük (Usenk2>Usenk1) 2979 SENK Use2<Use1 AM SENK Udif çok büyük (Usenk2<Usenk1) 2980 SENK fse2>fse1 AM SENK fdif çok büyük (fsenk2>fsenk1) 2981 SENK fse2<fse1 AM SENK fdif çok büyük (fsenk2<fsenk1) 2982 SENK ϕse2> ϕse1 AM SENK PHIdif çok büyük (PHIsen2>PHIsen1) 2983 SENK ϕse2< ϕse1 AM SENK PHIdif çok büyük (PHIsen2>PHIsen1) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 317 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Gerilim koruma, elektrik teçhizatını düşük ve aşırı gerilimlere karşı koruma görevini yerine getirir. Aşırı yüksek gerilim sistemde yalıtım sorunlarına ve düşük gerilim ise sistemde kararlılık sorunlarına neden olabileceğinden, her iki işletme durumu da istenmez. 7SA6 ’nın aşırı gerilim koruma fonksiyonu, UL1-E, UL2-E ve UL3-E faz-toprak gerilimlerini, UL1-L2, UL2-L3 ve UL3-L1faz-faz gerilimlerini ve 3U0 rezidüel gerilimini algılar. Rezidüel gerilim yerine, cihazın dördüncü gerilim girişi U4 ’e bağlanacak başka bir gerilim de algılanabilir. Bundan başka; cihaz, pozitif bileşen ve negatif bileşen gerilimleri de hesaplar ve böylece simetrik bileşenler de izlenir. Burada, karşı uç gerilimini hesaplamak için birleştirme yapmak da mümkündür. Düşük gerilim koruma için, faz-toprak gerilimler UL1-E, UL2-E ve UL3-E, faz-faz gerilimler UL1-L2, UL2-L3 ve UL3-L1, ve pozitif bileşen gerilim kullanılabilir. Not: Bütün gerilimler, fazör değerler olup, RMS değerler değildir. Bu gerilim koruma fonksiyonları, kullanıcının ihtiyaçlarına göre birleştirilebilir. Ayrı ayrı devreye alınıp devreden çıkarılabilir veya sadece ihbar vermek için kullanılabilir. Son durumda; açma komutu verilmez. Her bir gerilim koruma fonksiyonu, iki kademelidir, yani her biri, ilgili zaman gecikmeleriyle iki eşik ayar kademesine sahiptir. Aşırı gerilimler, örneğin düşük yüklü, uzun iletim hatlarında, ada sistemlerde jeneratör gerilim regülatörü arızalarında veya bir jeneratörün tam yükünün devreden çıkması sonrası meydana gelir. Şönt reaktörler kullanılarak hattın yayılı kapasitansı kompanze edilebilir ve böylelikle aşırı gerilimler sınırlı miktarda düşürülebilir. Bu sayede, uzun iletim hatlarında şönt reaktörler kullanılarak aşırı gerilimler önlenebilir. Ancak şönt reaktör herhangi bir sebeple (örneğin bir arıza sonucu) devreden çıktığında, meydana gelen aşırı gerilimler yalıtım için tehlike arz eder: Bu durunda hattın çok kısa bir sürede enerjisiz bırakılması gerekir. Düşük gerilim koruma, örneğin bir sistemde yük atma işlemleri için kullanılabilir, sistem kararlılığını tehdit eden problemleri tespit edebilir. Sistem kararlılığını tehdit eden problemleri tespit edebilir. Bundan başka; endüksiyon makineleri ile, düşük gerilimler, kararlılığı ve müsaade edilen tork eşiklerini olumsuz etkiler. 2.16.1 Aşırı Gerilim Koruma Aşırı Gerilim Faz-Toprak Şekil 2-144 ’de, faz-toprak gerilim kademelerinin mantık şeması görülmektedir. Temel frekans, ölçülen üç faztoprak gerilimin her birinden sayısal olarak filtrelenir ve böylelikle geçici gerilim pikleri ve harmonikler büyük ölçüde ortadan kaldırılır. Eşlik kademeler Uf-t> ve Uf-t>> , gerilimlerle karşılaştırılır. Eğer bir fazın gerilimi bu eşikleri aşmışsa, faz-ayrımlı olarak ihbar edilir. Ayrıca, bir genel başlatma ihbarı “Uf-t> Başlatma“ ve “Uf-t>> Başlatma“ verilir. Bırakma/başlatma oranı ayarlanabilir (Uf-t>(>) RESET). Her kademe, bütün fazlar için ortak bir zaman gecikmesini başlatır. İlgili T Uf-t> veya T Uf-t>> zaman gecikmesinin dolması rapor edilir ve “Uf-t>(>) AÇMA“ açma komutu verilir. Faz-toprak aşırı gerilim koruma, bir ikili giriş “>Uf-t>(>) BLK“ üzerinden bloklanabilir. 318 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Şekil 2-144 Faz-toprak gerilimler için aşırı gerilim korumanın mantık şeması Aşırı Gerilim Faz-Faz Faz-faz aşırı gerilim koruma, faz-faz gerilimlerin algılanması dışında, aynı faz-toprak koruma gibi çalışır. Aynı şekilde; Uf-f> veya Uf-f>> eşik elemanlarından birini aşan faz-faz gerilimler ihbar edilir. Bunun ötesinde, prensip olarak Şekil 2-144 uygulanır. Faz-faz aşırı gerilim koruma da bir ikili giriş “>Uf-f>(>) BLK“ üzerinden bloklanabilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 319 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Aşırı Gerilim Pozitif Bileşen Sistem U1 Cihaz, pozitif bileşen sistem gerilimini, aşağıdaki tanım denklemine göre hesaplar U1 = 1/3·(UL1 + a·UL2 + a2·UL3) burada, a = ej120°. Hesaplanan 1-faz AC gerilim U1> ve U1>> eşik elemanlarına beslenir (bakınız Şekil 2-145). Bu eşikler, ilgili zaman gecikmeleri T U1> ve T U1>> ile birlikte, pozitif bileşen sistemi için iki kademeli aşırı gerilim korumayı oluştururlar. Burada da bırakma/başlatma oranı ayarlanabilir. Pozitif bileşen sistemi için aşırı gerilim koruma da bir ikili giriş “>U1>(>) BLK“ üzerinden bloklanabilir. Şekil 2-145 320 Pozitif bileşen gerilim sistemi için aşırı gerilim korumanın mantık şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Yapılandırılabilir Birleştirmeli Aşırı Gerilim U1 Pozitif bileşen sistemi için aşırı gerilim koruma, seçenek olarak birleştirme ile çalışabilir. Birleştirme, karşı hat ucundaki gerilimlerin pozitif bileşen sistemini hesaplar. Bu seçenek, özellikle düşük yükte veya yüksüz çalışan uzun iletim hatlarının yayılı kapasitansı (Ferranti etkisi) yüzünden meydana gelen bir kararlı-durum gerilim artışının tespiti için çok uygundur. Bu durumda, karşı hat ucunda oluşan aşırı gerilimler, ancak lokal hat ucu açılarak ortadan kaldırılabilir. Karşı hat ucundaki gerilimi hesaplamak için, cihaz, biçimlendirme sırasında Güç sistemi Verileri 2’de (Bölüm 2.1.4.1) girilen hat verilerine (birim uzunluk başına endüktans, birim uzunluk başına kapasitans, hat açısı, hat uzunluğu) gereksinim duyar. Birleştirme, ancak 137 no’lu adres Brlş. ile etkin olarak ayarlanmışsa mevcuttur. Bu durumda, karşı hat ucunun hesaplanan gerilimi, aynı zamanda ölçülen işletme değerlerinde gösterilir. Not Birleştirme, seri kapasitörlü hatlar için uygun değildir. Lokal hat ucunda ölçülen gerilimlerden ve hat akımından, bir PI eşdeğer devre şeması vasıtasıyla karşı hat ucundaki gerilim hesaplanır (ayrıca bakınız Şekil 2-146): Burada USon hesaplanan karşı hat ucu gerilimi UÖlç. ölçülen lokal hat ucu gerilimi UÖlç. lokal hat ucunda ölçülen akım CB hat kapasitansı RL omik hat direnci LL hat endüktansı Şekil 2-146 Birleştirme için PI eşdeğer şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 321 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Aşırı Gerilim Negatif Bileşen Sistem U2 Cihaz, negatif bileşen sistem gerilimini, aşağıdaki tanım denklemine göre hesaplar: U2 = 1/3·(UL1 + a2·UL2 + a·UL3) burada, a = ej120°. Hesaplanan 1-faz AC gerilim U2> ve U2>> eşik elemanlarına beslenir. Mantık Şekil 2-147 ’de görülmektedir. Bu eşikler, ilgili zaman gecikmeleri T U2> ve T U2>> ile birlikte, negatif bileşen sistemi için iki kademeli aşırı gerilim korumayı oluştururlar. Burada da bırakma/başlatma oranı ayarlanabilir. Şekil 2-147 Negatif bileşen gerilim sistemi için aşırı gerilim korumanın mantık şeması U2 Negatif bileşen sistemi için aşırı gerilim koruma da bir ikili giriş “>U2>(>) BLK“ üzerinden kilitlenebilir. Bir asimetrik gerilim arızası tespit edilir edilmez (“Sigorta- Arızası-İzleme“,, ayrıca Bölüm 2.22.1 ’de Simetrik Olmayan Gerilimler “Sigorta- Arızası-İzleme”) veya gerilim trafoları minyatür şalterinin attığı “>ARIZA:FİDER GT“ ikili girişi üzerinden rapor edildiğinde, negatif bileşen gerilim koruma otomatik olarak kilitlenir ( “dahili bloklama“ dahili ihbarı). Ayrıca, 1-kutup otomatik tekrar kapama ölü zamanı sırasında, negatif bileşen aşırı gerilim koruma otomatik olarak kilitlenir. Çünkü ortaya çıkan negatif bileşen değerler, sistemdeki arızadan değil, sadece asimetrik güç akışından kaynaklanır. Eğer cihaz bir harici otomatik tekrar kapama cihazı ile birlikte çalışıyorsa ve ayrı bir (paralel açma) başka bir koruma sistemi tarafından 1-kutup açma tetiklenebilirse, 1-kutup açma sırasında bir ikili giriş üzerinden negatif bileşen sistemi için aşırı gerilim koruma yine kilitlenmelidir. 322 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Aşırı Gerilim Sıfır Bileşen Sistem 3U0 Şekil 2-148 ’te sıfır bileşen gerilim kademesinin mantık şeması görülmektedir. Temel frekans, ölçülen gerilimden sayısal olarak filtrelenir ve böylelikle geçici gerilim pikleri ve harmonikler büyük ölçüde ortadan kaldırılır. Üç kat sıfır bileşen gerilim 3·U0, 3U0> ve 3U0>> eşik elemanlarına beslenir. Bu eşikler, ilgili zaman gecikmeleri T 3U0> ve T 3U0>> ile birlikte, sıfır bileşen sistemi için iki kademeli aşırı gerilim korumayı oluştururlar. Burada bırakma/başlatma oranı ayarlanabilir (3U0>(>) RESET). Ayrıca; yinelenmiş ölçümlerle gerçekleştirilen bir kararlılaştırma gecikmesi yapılandırılabilir (yaklaşık 3 periyot). Sıfır bileşen sistemi için aşırı gerilim koruma da bir ikili giriş “>3U0>(>) BLK“ üzerinden kilitlenebilir. Bir asimetrik gerilim arızası tespit edilir edilmez (“Sigorta- Arızası-İzleme“,, ayrıca Bölüm 2.22.1 ’de paragraf Simetrik Olmayan Gerilimler “Sigorta- Arızası-İzleme”) veya gerilim trafoları minyatür şalterinin attığı “>ARIZA:FİDER GT“ ikili girişi üzerinden rapor edildiğinde, sıfır bileşen gerilim koruma otomatik olarak kilitlenir ( “dahili bloklama“ dahili ihbarı). Ayrıca; 1-kutup otomatik tekrar kapama ölü zamanı sırasında, bu durumda meydana gelen asimetrik güç akışının sebep olacağı hatalı başlatmanın önlenmesi için, sıfır bileşen aşırı gerilim koruma otomatik olarak kilitlenir. Eğer cihaz bir harici otomatik tekrar kapama cihazı ile birlikte çalışıyorsa ve ayrı bir (paralel açma) başka bir koruma sistemi tarafından 1-kutup açma tetiklenebilirse, birkutup açma sırasında bir ikili giriş üzerinden sıfır bileşen sistemi için aşırı gerilim koruma yine bloklanmalıdır. Cihaz, izlenecek rezidüel gerilimi aşağıdaki 2-148 tanım denklemine göre hesaplar: 3·U0 = UL1 + UL2 + UL3. Eğer cihazın dördüncü gerilim ölçme girişi U4 ’e uygun bir gerilim bağlanmamışsa, doğrudan bu hesaplanan gerilim uygulanır. Ancak, eğer gerilim trafo setinin Uen açık-üçgen (rezidüel) gerilimi doğrudan cihazın dördüncü ölçme girişi U4 ’e e bağlanmışsa ve biçimlendirme sırasında bu bilgi girilmişse, cihaz otomatik olarak bu gerilimi kullanır ve bundan üç kat sıfır bileşen gerilimi hesaplar. 3·U0 = Uf / Udelta·U4 Gerilim trafo setinin gerilim dönüştürme oranı, genellikle; olduğu için, faktör Uf / Udelta = 3/√3 = √3 = 1,73’e ayarlanır. Daha fazla bilgiye, Güç Sistemi Verileri 1, Bölüm 2.1.4.1 paragraf “Gerilim Bağlantıları“, 211 no’lu adres üzerinden ulaşabilirsiniz. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 323 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Şekil 2-148 Sıfır bileşen gerilim için aşırı gerilim korumanın mantık şeması Serbestçe Seçilebilir 1-faz Gerilim Sıfır bileşen gerilim kademeleri diğer aşırı gerilim fonksiyonlarından ayrı ve bağımsız olarak çalıştığı için; bunlar, başka bir 1-faz gerilim için de kullanılabilir. Bu durumda, cihazın dördüncü gerilim girişi U4, buna uygun olarak atanmalıdır (ayrıca Bölüm 2.1.2 ’de “Gerilim Bağlantıları“ paragrafına bakın). Kademeler, bir ikili giriş “>3U0>(>) BLK“ üzerinden bloklanabilir. Bu uygulama için, dahili bloklama olmaz. 324 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) 2.16.2 Düşük Gerilim Koruma Düşük Gerilim Faz-Toprak Şekil 2-149 ’de, faz-toprak gerilim kademelerinin mantık şeması görülmektedir. Temel frekans, ölçülen üç faztoprak gerilimin her birinden sayısal olarak filtrelenir ve böylelikle geçici gerilim pikleri ve harmonikler büyük ölçüde ortadan kaldırılır. Eşlik kademeler Uf-t< ve Uf-t<< , gerilimlerle karşılaştırılır. Eğer bir fazın gerilimi bu eşiklerden birinin altına düşmüşse, faz-ayrımlı olarak ihbar edilir. Ayrıca, bir genel başlatma ihbarı “Uf-t< Başlatma“ ve “Uf-t<< Başlatma“ verilir. Bırakma/başlatma oranı ayarlanabilir (Uf-t<(<) RESET). Her kademe, bütün fazlar için ortak bir zaman gecikmesini başlatır. İlgili T Uf-t< veya T Uf-t<< zaman gecikmesinin dolması rapor edilir ve “Uf-t<(<) AÇMA“ açma komutu verilir. İstasyonun fiziki düzenlemesine bağlı olarak, gerilim trafoları kesicinin bara tarafında veya hat tarafında bulunabilir. Bu, hattın enerjisi kesildiğinde düşük gerilim korumanın farklı davranış göstermesine yol açar. Bara tarafında, gerilim genellikle sürekli mevcuttur veya bir açma komutu sonrası kesici açtığında gerilim tekrar toparlanır. Oysa; fider çıkışında, gerilim, arıza durumuna ek olarak, kesici açtığında da sıfırdır. Gerilim trafoları hat tarafına konulmuşsa, düşük gerilim koruma sürekli başlatma alır. Bunun önlenmesi için, başlatma için ek bir ölçüt olarak akım denetimi (Akım kriteri AKIM DEN. Uf-t<) kullanılabilir. Düşük gerilim, o zaman ancak düşük gerilim koşulu ile birlikte ilgili fazın AçıkKutupAkım minimum akımı da aşılmışsa başlatma alacaktır. Bu koşul, cihazın merkezi fonksiyon denetimi tarafından sağlanır. Düşük gerilim koruma faz-toprak, bir ikili giriş “Uf-t<(<) BLKdi“ üzerinden kilitlenebilir. Eğer bir ölçülen gerilim arızası tespit edilmişse (“Sigorta-Arızası-İzleme“,, ayrıca bakınız Bölüm 2.22.1) veya gerilim trafoları minyatür şalterinin attığı “>ARIZA:FİDER GT“ ikili girişi üzerinden rapor edilmişse, düşük gerilim koruma kademeleri otomatik olarak bloklanır (dahili bloklama). Ayrıca; 1-kutup otomatik tekrar kapama ölü zamanı sırasında, yani bir kutup açıkken, eğer gerilim trafoları hat tarafında ise düşük gerilim koruma kademeleri otomatik olarak bloklanır. Eğer gerekirse, akım ölçütü de değerlendirilir. Bu sayede, akım kesildiği için, koruma açık fazın düşük gerilimine tepki vermeyecektir. Kilitleme bir kutup ölü zamanda sadece parametrelemeye göre açma kumandası da oluşturabilen kademeler için gerçekleşir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 325 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Şekil 2-149 326 Faz-toprak gerilimler için düşük gerilim korumanın mantık şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Faz-Faz Düşük Gerilim Faz-faz düşük gerilim koruma, faz-faz gerilimlerin tespiti dışında, aynı faz-toprak koruma gibi çalışır. Aynı şekilde; gerilim Uf-f< veya Uf-f<< eşik elemanlarından birinin altına düşmüşse, ilgili düşük gerilim kademesinin başlatması ihbar edilir. Bunun ötesinde, prensip olarak Şekil 2-149 uygulanır. Akım kriteri için katılımcı bir fazda akım akışı tanınması yeterlidir. Düşük gerilim koruma faz-faz da bir ikili giriş “>Uf-f<(<) BLK“ üzerinden bloklanabilir. Eğer ölçülen gerilim arızası tespit edilmişse veya gerilim trafosu minyatür şalterinin attığı ihbar edilmişse, düşük gerilim koruma kademeleri otomatik olarak bloklanır (gerilim arızasından etkilenen fazların dahili bloklaması). Ayrıca; 1-kutup otomatik tekrar kapama ölü zamanı sırasında, yani bir kutup açıkken, eğer gerilim trafolarının hat tarafında ise düşük gerilim koruma kademeleri açık fazda otomatik olarak kilitlenecek ve böylece açık fazın düşük gerilimine tepki vermeyecektir. Kilitleme bir kutup ölü zamanda ancak sadece parametrelemeye göre açma da oluşturabilen kademeler için gerçekleşir. Düşük Gerilim Pozitif Bileşen Sistemi U1 Cihaz, pozitif bileşen sistem gerilimini, aşağıdaki tanımlama denklemine göre hesaplar U1 = 1/3·(UL1 + a·UL2 + a2·UL3) burada, a = ej120°. Hesaplanan 1-faz AC gerilim U1< ve U1<< eşik elemanlarına beslenir (bakınız Şekil 2-150). Bu eşikler, ilgili zaman gecikmeleri T U1< ve T U1<< ile birlikte, pozitif bileşen sistemi için iki kademeli düşük gerilim korumayı oluştururlar. Akım, pozitif bileşen sistemin düşük gerilim koruması için ek bir ölçüt olarak kullanılabilir (akım denetimi AKIM DEN. U1<). Düşük gerilim, ancak, düşük gerilim ölçütü ile birlikte en az bir fazda akım akışı tespit edilmişse çalışır. Pozitif bileşen sistemi için düşük gerilim koruma da bir ikili giriş “>U1<(<) BLK“ üzerinden kilitlenebilir. Eğer bir ölçülen gerilim arızası tespit edilmişse (“Sigorta-Arızası-İzleme“,, ayrıca bakınız 2.22.1) veya gerilim trafoları minyatür şalterinin attığı “>ARIZA:FİDER GT“ ikili girişi üzerinden rapor edilmişse, düşük gerilim koruma kademeleri otomatik olarak bloklanır (dahili bloklama). SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 327 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Şekil 2-150 Pozitif bileşen gerilim sistemi için düşük gerilim korumanın mantık şeması Ayrıca; 1-kutup otomatik tekrar kapama ölü zamanı sırasında, yani bir kutup açıkken, pozitif bileşen sistem için düşük gerilim koruma kademeleri otomatik olarak bloklanır. Eğer gerekirse, akım ölçütü de değerlendirilir; bu durumda; eğer gerilim trafoları hat tarafında ise, akım kesildiği için, koruma açık fazın düşük gerilimine tepki vermeyecektir. 328 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) 2.16.3 Ayar Notları Genel Gerilim koruma, ancak cihaz fonksiyonlarının kapsamının yapılandırılması sırasında (Adres 137) , Etkin olarak ayarlanmışsa çalışabilir. Birleştirme, ancak (Adres 137) Brlş. ile etkin olarak ayarlanmışsa yapılabilir. Aşırı gerilim ve düşük gerilim kademeleri, faz-toprak gerilimleri, faz-faz gerilimleri veya gerilimlerin simetrik pozitif bileşen sistemini algılayabilir. Aşırı gerilim için, ayrıca simetrik negatif bileşen sistemi, sıfır bileşen gerilim veya farklı bir 1-faz gerilim kullanılabilir. Bunların bir birleşimi de mümkündür. Bu seçeneklerden, istenmeyenler devreden çıkarılır OFF. Not Aşırı gerilim koruma için, özellikle aşağıda yer alan ayar notlarına dikkat edilmelidir. Bir aşırı gerilim kademesini (UL-E, UL-L, U1) HİÇBİR ZAMAN düşük gerilim kademesinden daha düşük ayarlamayın. Bu, derhal cihazı sürekli bir başlatma durumuna koyar ve herhangi bir ölçülen değer çalışması ile de reset edilemez. Sonuç olarak, cihaz servis dışı kalır! Faz-Toprak Aşırı Gerilim Faz gerilim kademeleri, 3701 no’lu Uf-t>(>) adresinde devreye alınabilir ON veya devreden çıkarılabilir OFF. İlave olarak, bu kademeler sadece ihbar verecek şekilde Yalnız alarm ayarlanabilir. Bu durumda; bu kademeler çalışacak ve ihbar verecek, ancak herhangi bir açma komutu üretmeyecektir. U>Alarm U>>Açma ayarıyla ek bir açma komutu sadece U>>-Kademe için oluşturulur. Gerilim eşiği ve gecikme zamanı değerlerinin ayarları, uygulamaya bağlıdır. Eğer düşük yüklü, uzun iletim hatlarındaki kararlı durum aşırı gerilimler tespit edilecekse, Uf-t>-Kademesi (Adres 3702), işletmede beklenilen maksimum durağan faz-toprak geriliminin en az % 5 üzerinde ayarlanır. Ayrıca, bırakma-başlatma oranı ayarını yüksek seçmek gerekir (Adres 3709 Uf-t>(>) RESET = 0.98 = Önayar). Bu ayar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Gecikme zamanı T Uf-t> (Adres 3703) kısa-süreli aşırı gerilimlerin bir açmaya yol açmaması için saniyeler mertebelerinde ayarlanmalıdır. Uph>>-Kademesi (Adres 3704) kısa-süreli yüksek aşırı gerilimler için düşünülmüştür. Bu kademe için, nispeten daha yüksek bir başlatma değeri, örneğin anma faz-toprak gerilimin 11/2 katı seçilir. T Uf-t>> zaman gecikmesi için (Adres 3705) 0,1 s - 0,2 s uygun değerlerdir. Faz-Faz Aşırı Gerilim Esas olarak, faz-toprak aşırı gerilim kademeleri için olan aynı varsayımlar uygulanır. Bu kademeler, faz-toprak gerilim kademelerinin yerine ve onlara ilave olarak kullanılabilir. 3711 no’lu Uf-f>(>) adresi ON (devrede), OFF (devre dışı), Yalnız alarm veya U>Alarm U>>Açma olarak ayarlanabilir. Faz-faz gerilimler izleneceği için, Uf-f> (Adres 3712) ve Uf-f>> (Adres 3714) ayarları için faz-faz değerler kullanılır. T Uf-f> (Adres 3713) ve T Uf-f>> (Adres 3715) zaman gecikmeleri için, yukarıdaki aynı varsayımlar uygulanır. Bırakma oranları için de aynısı geçerlidir (Adres 3719 Uf-f>(>) RESET). Bu ayar ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 329 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Aşırı Gerilim Pozitif Bileşen Sistem U1 Yukarıda açıklanan aşırı gerilim kademelerinin yerine veya onlara ilave olarak pozitif bileşen gerilim kademeleri kullanılabilir. 3731 no’lu U1>(>) adresi ON (devrede), OFF (devre dışı), Yalnız alarm veya U>Alarm U>>Açma olarak ayarlanabilir. Simetrik gerilimler için, pozitif bileşen sistem gerilimindeki bir artış, gerilimlerin bir VE-geçitine karşılık olur. Bu kademeler, özellikle uzun, düşük yüklü iletim hatlarındaki kararlı-durum aşırı gerilimlerin (Ferranti etkisi) tespiti için uygundur. Burada da, kararlı durum aşırı gerilimlerin tespiti için, U1>-Kademesi (Adres 3732) daha uzun bir T U1> (Adres 3733) zaman gecikmesi ile (birkaç saniye mertebelerinde) ayarlanır. Yalıtım için tehlikeli olabilecek yüksek aşırı gerilimlerin tespiti için, U1>>-Kademesi (Adres 3734) daha kısa bir T U1>> (Adres 3735) zaman gecikmesi ile kullanılır. Pozitif bileflen sistemi U1 = 1/3·|UL1 + a·UL2 + a2·UL3| genel tanım denklemine göre tesis edilir. Simetrik gerilimler için, bu, bir faz-toprak gerilimine eşittir. Eğer aşırı gerilim için karşı hat ucu geriliminin belirleyici olması istenirse, birleştirme özelliği kullanılır. Bunun için, koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında (Bölüm 2.1.1.2) 137 no’lu A./D. GERİLİM adresi Brlş. ile etkin (birleştirme ile etkin) olarak ayarlanmalıdır. Ayrıca; birleştirme özelliği, Güç Sistemi Verileri 2 (Bölüm 2.1.4.1) ’de ayarlanan hat verilerine gerek duyar: Bunlar 1110 veya 1112 no’lu adreslerde ayarlanan x’, 1114 veya 1115 no’lu adreslerde ayarlanan c’ ve 1111 veya 1113 no’lu adreslerde ayarlanan Hat Uzunluğu ve 1105 HAT AÇISI verileridir. Bu veriler, birleştirme hesaplamasının doğru yapılması için çok önemlidir. Eğer mevcut veriler gerçek duruma karşılık gelmiyorsa, birleştirme, karşı uç için çok yüksek bir gerilim hesaplayabilir ve bu da ölçülen değerler uygulandığında korumanın derhal başlatma almasına sebep olur. Bu durumda; başlatma, ancak ölçülen gerilim kesilerek resetlenebilir. Birleştirme, U1-Kademelerinin her biri için ayrı olarak etkinleştirilebilir ON veya etkisiz kılınabilir OFF: U1>Kademesi için 3736 no’lu adres U1> Birleştr. ve U1>>-Kademesi için 3737 no’lu adres U1>> Birleştr.. Bırakma-başlatma oranı (Adres 3739 U1>(>) RESET), küçük kararlı-durum aşırı gerilimlerin tespit edilmiş olsa bile mümkün olduğunca yüksek ayarlanır. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Aşırı Gerilim Negatif Bileşen Sistemi U2 Negatif bileşen sistem gerilim kademeleri, asimetrik gerilimleri tespit eder. Eğer böyle gerilimlerin açma yaptırması isteniyorsa, 3741 no’lu U2>(>) adresi ON olarak ayarlanır. Eğer bu tür durumlarda sadece ihbar alınmak isteniyorsa, 3741 no’lu U2>(>) adresi Yalnız alarm olarak ayarlanır. Sadece bir kademenin açma komutu oluşturması gerekiyorsa, U>Alarm U>>Açma ayarı seçilir. Bu ayar ile sadece 2. Kademe açma yapılır. Eğer negatif bileşen korumaya gereksinim duyulmuyorsa, burada OFF olarak ayarlayın. Bu koruma fonksiyonu da iki kademeye sahiptir, biri kararlı-durum asimetrik gerilimler için U2>-Kademesi (Adres 3742) daha uzun bir T U2> (Adres 3743) zaman gecikmesiyle ve diğeri yüksek asimetrik gerilimler için U2>>-Kademesi (Adres 3744) kısa bir T U2>> (Adres 3745) zaman gecikmesiyle. Negatif bileşen sistemi U2 = 1/3·|UL1 + a2·UL2 + a·UL3| tanım denklemine göre hesaplanır. Simetrik gerilimler için, iki faz yer değiştirdiğinde, bu bir faz-toprak gerilimine eşittir. Bırakma-Başlatma oranı, U2>(>) RESET , 3749 no’lu adreste değiştirilebilir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. 330 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Aşırı Gerilim Sıfır Bileşen Sistemi Sıfır bileşen gerilim kademeleri 3721 no’lu 3U0>(>)(veyaUx) adresinde etkinleştirilebilir ON veya etkisiz kılınabilir OFF. İlave olarak, bu kademeler sadece ihbar verecek şekilde Yalnız alarm ayarlanabilir. Bu durumda; bu kademeler çalışacak ve ihbar verecek, ancak herhangi bir açma komutu üretmeyecektir. Ancak 2. Kademenin bir açma komutu istenirse, U>Alarm U>>Açma ayarı kullanılır. Bu koruma fonksiyonu, dördüncü gerilim ölçme girişi U4 ’e bağlanan herhangi bir 1-faz gerilim için de kullanılabilir. Ayrıca, Bölüm 2.1.2.1 ’de “Gerilim Bağlantıları“ paragrafına bakın. Bu koruma fonksiyonu da iki kademeye sahiptir. Gerilim eşiği ve gecikme zamanı değerlerinin ayarları, uygulamaya bağlıdır. Burada, genel bir kural belirlenemez. 3U0> kademesi (Adres 3722) , genellikle daha yüksek bir duyarlıkla ve daha uzun bir T 3U0> gecikme zamanına (Adres 3723) ayarlanır. 3U0>>kademesi de (Adres 3724) daha az duyarlıkla ve daha kısa bir T 3U0>> gecikme zamanına (Adres 3725) ayarlanır. Eğer bu gerilim kademesi U4 ölçülen gerilim girişine bağlı farklı bir gerilim için kullanılacaksa, yine benzer varsayımlar uygulanır. Sıfır bileşen gerilim kademeleri, yinelemiş ölçümler sayesinde çok kararlı çalıştığı için, duyarlılık oldukça yüksek ayarlanabilir. Eğer daha kısa bir başlatma süresi istenirse, bu kararlılaştırma, 3728 no’lu 3U0>(>) Stab. adresinde etkisiz kılınabilir. Bu ayar, ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Kısa bir başlatma süresi ile duyarlı bir ayarın kullanılmasının mantıklı olmayacağını unutmayın. Bırakma-başlatma oranı 3U0>(>) RESET , 3729 no’lu adreste değiştirilebilir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Gerilim değerlerini ayarlarken, aşağıdakileri gözlemleyin: • Eğer cihazın dördüncü gerilim girişi U4, gerilim trafo setinin Uen açık üçgen sargısına bağlanmışsa ve Güç Sistemi Verileri 1 ayarları yapılırken bu belirtilmişse (Bölüm 2.1.2.1 ’de “Gerilim Bağlantıları“ paragrafına bakın, Adres 210 U4 GT = Udelta trafo), cihaz, U4 gerilimini, Uf / Udelta (Adres 211), eşleme çarpanı ile, yani normalde 1.73 ile çarpar. Ölçülen gerilim, dolayısıyla √3·Uen = 3·U0 olur. Eğer simetrik gerilim deltası tam kaymışsa, bu gerilim faz-faz gerilimin √3 katı olacaktır. • Eğer U4, gerilim koruma için kullanılmayan başka bir gerilime bağlanmışsa veya hiç kullanılmamışsa ve Güç Sistemi Verileri 1 ayarları yapılırken bu da belirtilmişse (Bölüm 2.1.2.1 ’de “Gerilim Bağlantıları“ paragrafına bakın, örneğin U4 GT = Usenk2 trafo veya U4 GT = Bağlı değil), cihaz, sıfır bileşen gerilimi, 3·U0 = |UL1 + UL2 + UL3| denklemine göre faz gerilimlerden hesaplar. Eğer simetrik gerilim deltası tam kaymışsa, bu gerilim faz-faz gerilimin √3 katı olacaktır. • Son olarak; eğer U4 gerilim koruma için kullanılan başka bir AC gerilime bağlanmışsa ve Güç Sistemi Verileri 1 ayarları yapılırken bu belirtilmişse (Bölüm 2.1.2.1 ’de “Gerilim Bağlantıları“ paragrafına bakın, U4 GT = Ux trafo), cihaz, gerilim kademeleri için doğrudan (çarpansız) bu gerilimi kullanır. Bu “sıfır bileşen gerilim”, o zaman U4 ’teki herhangi bir gerilim için gerçek bir 1-faz gerilim koruması olacaktır. Duyarlı bir ayarla, yani işletmede beklenilen gerilimlere yakın bir ayar durumunda, sadece T 3U0> (Adres 3723) gecikme zamanının değil, aynı zamanda 3U0>(>) RESET bırakma-başlatma oranının da (Adres 3729) mümkün olduğu kadar yüksek ayarlanması gerekecektir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 331 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Faz-Toprak Düşük Gerilim Faz-toprak gerilim kademeleri, 3751 no’lu Uf-t<(<) adresinde devreye alınabilir ON veya devreden çıkarılabilir OFF. İlave olarak, bu kademeler sadece ihbar verecek şekilde Yalnız alarm ayarlanabilir. Bu durumda; bu kademeler çalışacak ve ihbar verecek, ancak herhangi bir açma komutu üretmeyecektir. Ayrıca U<Alarm U<<Açma ayarı ile bildirim için bir açma komutu sadece 2. Kademe için oluşturulabilir. Bu düşük gerilim koruma fonksiyonu, iki kademeye sahiptir. Uf-t<Kademesi (Adres 3752) , daha uzun ayarlanmış T Uf-t< ile (Adres 3753) kısa süreli düşük gerilimlerde etki eder. Ancak burada ayarlanacak değer, müsaade edilen minimum işletme geriliminden daha yüksek olmamalıdır. Daha büyük gerilim düşümlerinde ise, T Uf-t<< kademesi (Adres 3754) T Uf-t<< gecikme süresi ile (Adres 3755) etkin olur. Bırakma-Başlatma oranı Uf-t<(<) RESET , 3759 no’lu adreste değiştirilebilir. Bu ayar ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Gerilimlerin ve zamanların ayarları, kullanım amacına bağlıdır. Dolayısıyla, ayarlar için genel bir kural belirlenemez. Örneğin, yük atma uygulamalarında, değerler daha çok yük önceliğine göre yapılan bir yük atma planı ile belirlenir. Kararlılık problemleri durumunda, düşük gerilimlerin müsaade edilen seviyeleri ve süreleri gözlemlenmelidir. Endüksiyon makinelerinde, düşük gerilim, müsaade edilen tork eşiklerini etkiler. Eğer gerilim trafoları hat tarafına konulmuşsa, iletim hattı sistemden ayrıldığında ölçme gerilimleri de kaybolur. Bu durumlarda düşük gerilim elemanlarının başlatma almalarını ve sürekli çalışır durumda kalmalarını önlemek için, akım ölçütü AKIM DEN. Uf-t< (Adres 3758) devreye alınır ON. Gerilim trafoları bara tarafında ise, bu ölçüt kullanılmayabilir OFF. Ancak, eğer bara enerjisiz ise, düşük gerilim koruma başlatma alacak ve süresini doldurduğunda sürekli çalışır durumda kalacaktır. Dolayısıyla, böyle durumlarda korumanın bir ikili giriş üzerinden bloklanması sağlanmalıdır. Faz-Faz Düşük Gerilim Esas olarak, faz-toprak aşırı gerilim kademeleri için olan aynı varsayımlar uygulanır. Bu kademeler, faz-toprak gerilim kademelerinin yerine ve onlara ilave olarak kullanılabilir. 3761 no’lu Uf-f<(<) adresi ON (devrede), OFF (devre dışı), Yalnız alarm veya U<Alarm U<<Açma olarak ayarlanabilir. Faz-faz gerilimler izleneceği için, Uf-f< (Adres 3762) ve Uf-f<< (Adres 3764) ayarları için faz-faz değerler kullanılır. İlgili zaman gecikmeleri T Uf-f< (Adres 3763) ve T Uf-f<< (Adres 3765) ’dir. Bırakma-Başlatma oranı Uf-f<(<) RESET , 3769 no’lu adreste değiştirilebilir. Bu ayar, ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Eğer gerilim trafoları hat tarafına konulmuşsa, iletim hattı sistemden ayrıldığında ölçme gerilimleri de kaybolur. Bu durumlarda düşük gerilim elemanlarının başlatma almalarını ve sürekli çalışır durumda kalmalarını önlemek için, akım ölçütü AKIM DEN. Uf-t< (Adres 3768) devreye alınır ON. Gerilim trafoları bara tarafında ise, bu ölçüt kullanılmayabilir OFF. Ancak, eğer bara enerjisiz ise, düşük gerilim koruma başlatma alacak ve süresini doldurduğunda sürekli çalışır durumda kalacaktır. Dolayısıyla, böyle durumlarda korumanın bir ikili giriş üzerinden bloklanması sağlanmalıdır. 332 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Düşük Gerilim Pozitif Bileşen Sistemi U1 Yukarıda açıklanan düşük gerilim kademelerinin yerine veya onlara ilave olarak pozitif bileşen gerilim kademeleri de kullanılabilir 3771 no’lu U1<(<) adresi ON (devrede), OFF (devre dışı), Yalnız alarm veya U<Alarm U<<Açma olarak ayarlanabilir. Esas olarak, diğer düşük gerilim kademelerinde olduğu gibi aynı varsayımlar uygulanır. Özellikle kararlılık problemleri durumunda, pozitif bileşen sistem kararlı enerji iletim sınırlarıyla ilişkili olduğundan bu sistemin bir üstünlüğü söz konusudur. İki kademeli bir koruma gerçekleştirmek için U1<kademesi (Adres 3772) daha büyük bir T U1< zaman gecikmesine (Adres 3773) ve U1<<kademesi (Adres 3774) daha küçük bir T U1<< zaman gecikmesine (Adres 3775) ayarlanır. Pozitif bileşen sistemi U1 = 1/3·|UL1 + a·UL2 + a2·UL3| genel tanım denklemine göre tesis edilir. Simetrik gerilimler için, bu, bir faz-toprak gerilimine eşittir. Bırakma-Başlatma oranı U1<(<) RESET , 3779 no’lu adreste değiştirilebilir. Bu ayar, ancak DIGSI’nin Ekran İlave Ayarları menüsünden değiştirilebilir. Eğer gerilim trafoları hat tarafına konulmuşsa, iletim hattı sistemden ayrıldığında ölçme gerilimleri de kaybolur. Bu durumlarda düşük gerilim elemanlarının başlatma almalarını ve sürekli çalışır durumda kalmalarını önlemek için, akım ölçütü AKIM DEN. Uf-t< (Adres 3778) devreye alınır ON. Gerilim trafoları bara tarafında ise, bu ölçüt kullanılmayabilir OFF. Ancak, eğer bara enerjisiz ise, düşük gerilim koruma başlatma alacak ve süresini doldurduğunda sürekli çalışır durumda kalacaktır. Dolayısıyla, böyle durumlarda korumanın bir ikili giriş üzerinden bloklanması sağlanmalıdır. 2.16.4 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGS’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3701 Uf-t>(>) OFF Yalniz alarm ON U>Alarm U>>Açma OFF Uf-t asiri gerilim koruma çalisma modu 3702 Uf-t> 1.0 .. 170.0 V; ∞ 85.0 V Uf-t> Çalisma Gerilimi 3703 T Uf-t> 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 2.00 sn T Uf-t> Zaman Gecikmesi 3704 Uf-t>> 1.0 .. 170.0 V; ∞ 100.0 V Uf-t>> Çalisma Gerilimi 3705 T Uf-t>> 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 1.00 sn T Uf-t>> Zaman Gecikmesi 3709A Uf-t>(>) RESET 0.30 .. 0.99 0.98 Uf-t>(>) Reset Orani 3711 Uf-f>(>) OFF Yalniz alarm ON U>Alarm U>>Açma OFF Uf-f asiri gerilim koruma çalisma modu 3712 Uf-f> 2.0 .. 220.0 V; ∞ 150.0 V Uf-f> Çalisma Gerilimi 3713 T Uf-f> 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 2.00 sn T Uf-f> Zaman Gecikmesi 3714 Uf-f>> 2.0 .. 220.0 V; ∞ 175.0 V Uf-f>> Çalisma Gerilimi 3715 T Uf-f>> 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 1.00 sn T Uf-f>> Zaman Gecikmesi 3719A Uf-f>(>) RESET 0.30 .. 0.99 0.98 Uf-f>(>) Reset Orani SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 333 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3721 3U0>(>)(veyaUx) OFF Yalniz alarm ON U>Alarm U>>Açma OFF 3U0 (veya Ux) asiri gerilim çalisma modu 3722 3U0> 1.0 .. 220.0 V; ∞ 30.0 V 3U0> (veya Ux>) Çalisma Gerilimi 3723 T 3U0> 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 2.00 sn T 3U0> (veya T Ux>) Zaman Gecikmesi 3724 3U0>> 1.0 .. 220.0 V; ∞ 50.0 V 3U0>> (veya Ux>>) Çalisma Gerilimi 3725 T 3U0>> 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 1.00 sn T 3U0>> (veya T Ux>>) Zaman Gecikmesi 3728A 3U0>(>) Stab. ON OFF ON 3U0>(>): Stabilizasyon 3U0 Ölçümü 3729A 3U0>(>) RESET 0.30 .. 0.99 0.95 3U0>(>) (veya Ux) Reset Orani 3731 U1>(>) OFF Yalniz alarm ON U>Alarm U>>Açma OFF U1 asiri gerilim koruma çalisma modu 3732 U1> 2.0 .. 220.0 V; ∞ 150.0 V U1> Çalisma Gerilimi 3733 T U1> 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 2.00 sn T U1> Zaman Gecikmesi 3734 U1>> 2.0 .. 220.0 V; ∞ 175.0 V U1>> Çalisma Gerilimi 3735 T U1>> 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 1.00 sn T U1>> Zaman Gecikmesi 3736 U1> Birlestr. OFF ON OFF U1>, Birlestirmeli 3737 U1>>Birlestr. OFF ON OFF U1>>, Birlestirmeli 3739A U1>(>) RESET 0.30 .. 0.99 0.98 U1>(>) Reset Orani 3741 U2>(>) OFF Yalniz alarm ON U>Alarm U>>Açma OFF U2 asiri gerilim koruma çalisma modu 3742 U2> 2.0 .. 220.0 V; ∞ 30.0 V U2> Çalisma Gerilimi 3743 T U2> 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 2.00 sn T U2> Zaman Gecikmesi 3744 U2>> 2.0 .. 220.0 V; ∞ 50.0 V U2>> Çalisma Gerilimi 3745 T U2>> 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 1.00 sn T U2>> Zaman Gecikmesi 3749A U2>(>) RESET 0.30 .. 0.99 0.98 U2>(>) Reset Orani 3751 Uf-t<(<) OFF Yalniz alarm ON U<Alarm U<<Açma OFF Uf-t düsük gerilim koruma çalisma modu 3752 Uf-t< 1.0 .. 100.0 V; 0 30.0 V Uf-t< Çalisma Gerilimi 3753 T Uf-t< 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 2.00 sn T Uf-t< Zaman Gecikmesi 3754 T Uf-t<< 1.0 .. 100.0 V; 0 10.0 V Uf-t<< Çalisma Gerilimi 3755 T Uf-t<< 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 1.00 sn T Uf-t<< Zaman Gecikmesi 334 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3758 AKIM DEN. Uf-t< ON OFF ON Akim denetimi (Uf-t) 3759A Uf-t<(<) RESET 1.01 .. 1.20 1.05 Uf-t<(<) Reset Orani 3761 Uf-f<(<) OFF Yalniz alarm ON U<Alarm U<<Açma OFF Uf-f düsük gerilim koruma çalisma modu 3762 Uf-f< 1.0 .. 175.0 V; 0 50.0 V Uf-f< Çalisma Gerilimi 3763 T Uf-f< 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 2.00 sn T Uf-f< Zaman Gecikmesi 3764 Uf-f<< 1.0 .. 175.0 V; 0 17.0 V Uf-f<< Çalisma Gerilimi 3765 T Uf-f<< 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 1.00 sn T Uf-f<< Zaman Gecikmesi 3768 AKIM DEN. Uf-f< ON OFF ON Akim denetimi (Uf-f) 3769A Uf-f<(<) RESET 1.01 .. 1.20 1.05 Uf-f<(<) Reset Orani 3771 U1<(<) OFF Yalniz alarm ON U<Alarm U<<Açma OFF U1 düsük gerilim koruma çalisma modu 3772 U1< 1.0 .. 100.0 V; 0 30.0 V U1< Çalisma Gerilimi 3773 T U1< 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 2.00 sn T U1< Zaman Gecikmesi 3774 U1<< 1.0 .. 100.0 V; 0 10.0 V U1<< Çalisma Gerilimi 3775 T U1<< 0.00 .. 100.00 sn; ∞ 1.00 sn T U1<< Zaman Gecikmesi 3778 AKIM DEN. U1< ON OFF ON Akim denetimi (U1) 3779A U1<(<) RESET 1.01 .. 1.20 1.05 U1<(<) Reset Orani 2.16.5 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 234.2100 - IE - 10201 >Uf-t>(>) BLK EM >Uf-t>(>) Asiri gerilim (f-t) BLOKLAMA 10202 >Uf-f>(>) BLK EM >Uf-f>(>) Asiri gerilim (f-f) BLOKLAMA 10203 >3U0>(>) BLK EM >3U0>(>) Asiri gerilim (0-bls.) BLOKLAMA 10204 >U1>(>) BLK EM >U1>(>) Asiri gerilim (pozitif bls.) BLK 10205 >U2>(>) BLK EM >U2>(>) Asiri gerilim (negatif bls.) BLK 10206 >Uf-t<(<) BLK EM >Uf-t<(<) Düsük gerilim (f-t) BLOKLAMA 10207 >Uf-f<(<) BLK EM >Uf-f<(<) Düsük gerilim (f-f) BLOKLAMA 10208 >U1<(<) BLK EM >U1<(<) Düsük gerilim (pozitif bls.) BLK 10215 Uf-t>(>) OFF AM Uf-t>(>) Asiri Gerilim DEVRE DISI 10216 Uf-t>(>) BLKdi AM Uf-t>(>) Asiri gerilim BLOKLANDI 10217 Uf-f>(>) OFF AM Uf-f>(>) Asiri Gerilim DEVRE DISI 10218 Uf-f>(>) BLKdi AM Uf-f>(>) Asiri gerilim BLOKLANDI 10219 3U0>(>) OFF AM 3U0>(>) Asiri Gerilim DEVRE DISI 10220 3U0>(>) BLKdi AM 3U0>(>) Asiri gerilim BLOKLANDI SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 335 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 10221 U1>(>) OFF AM U1>(>) Asiri Gerilim DEVRE DISI 10222 U1>(>) BLKdi AM U1>(>) Asiri gerilim BLOKLANDI 10223 U2>(>) OFF AM U2>(>) Asiri Gerilim DEVRE DISI 10224 U2>(>) BLK AM U2>(>) Asiri gerilim BLOKLANDI 10225 Uf-t<(<) OFF AM Uf-t<(<) Düsük Gerilim DEVRE DISI 10226 Uf-t<(<) BLKdi AM Uf-t<(<) Düsük gerilim BLOKLANDI 10227 Uf-f<(<) OFF AM Uf-f<(<) Düsük Gerilim DEVRE DISI 10228 Uf-f<(<) BLKdi AM Uf-f<(<) Düsük gerilim BLOKLANDI 10229 U1<(<) OFF AM U1<(<) Düsük Gerilim DEVRE DISI 10230 U1<(<) BLKdi AM U1<(<) Düsük gerilim BLOKLANDI 10231 U</> AKTIF AM Asiri/Düsük Gerilim koruma AKTIF 10240 Uf-t> Baslatma AM Uf-t> Baslatma 10241 Uf-t>> Baslatma AM Uf-t>> Baslatma 10242 Uf-t>(>) Bas.L1 AM Uf-t>(>) Baslatma L1 10243 Uf-t>(>) Bas.L2 AM Uf-t>(>) Baslatma L2 10244 Uf-t>(>) Bas.L3 AM Uf-t>(>) Baslatma L3 10245 Uf-t> Z.Asimi AM Uf-t> Zaman Asimi 10246 Uf-t>> Z.Asimi AM Uf-t>> Zaman Asimi 10247 Uf-t>(>) AÇMA AM Uf-t>(>) AÇMA komutu 10248 Uf-t> Bas. L1 AM Uf-t> Baslatma L1 10249 Uf-t> Bas. L2 AM Uf-t> Baslatma L2 10250 Uf-t> Bas. L3 AM Uf-t> Baslatma L3 10251 Uf-t>> Bas. L1 AM Uf-t>> Baslatma L1 10252 Uf-t>> Bas. L2 AM Uf-t>> Baslatma L2 10253 Uf-t>> Bas. L3 AM Uf-t>> Baslatma L3 10255 Uf-f> Baslatma AM Uf-f> Baslatma 10256 Uf-f>> Baslatma AM Uf-f>> Baslatma 10257 Uff>(>) Bas.L12 AM Uf-f>(>) Baslatma L1-L2 10258 Uff>(>) Bas.L23 AM Uf-f>(>) Baslatma L2-L3 10259 Uff>(>) Bas.L31 AM Uf-f>(>) Baslatma L3-L1 10260 Uf-f> Z.Asimi AM Uf-f> Zaman Asimi 10261 Uf-f>> Z.Asimi AM Uf-f>> Zaman Asimi 10262 Uf-f>(>) AÇMA AM Uf-f>(>) AÇMA komutu 10263 Uf-f> Bas. L12 AM Uf-f> Baslatma L1-L2 10264 Uff> Bas. L23 AM Uf-f> Baslatma L2-L3 10265 Uf-f> Bas. L31 AM Uf-f> Baslatma L3-L1 10266 Uf-f>> Bas. L12 AM Uf-f>> Baslatma L1-L2 10267 Uf-f>> Bas. L23 AM Uf-f>> Baslatma L2-L3 10268 Uf-f>> Bas. L31 AM Uf-f>> Baslatma L3-L1 10270 3U0> Baslatma AM 3U0> Baslatma 10271 3U0>> Baslatma AM 3U0>> Baslatma 10272 3U0> Z.Asimi AM 3U0> Zaman Asimi 10273 3U0>> Z.Asimi AM 3U0>> Zaman Asimi 10274 3U0>(>) AÇMA AM 3U0>(>) AÇMA komutu 10280 U1> Baslatma AM U1> Baslatma 10281 U1>> Baslatma AM U1>> Baslatma 336 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.16 Aşırı ve Düşük Gerilim Koruma (Opsiyonel) No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 10282 U1> Z.Asimi AM U1> Zaman Asimi 10283 U1>> Z.Asimi AM U1>> Zaman Asimi 10284 U1>(>) AÇMA AM U1>(>) AÇMA komutu 10290 U2> Baslatma AM U2> Baslatma 10291 U2>> Baslatma AM U2>> Baslatma 10292 U2> Z.Asimi AM U2> Zaman Asimi 10293 U2>> Z.Asimi AM U2>> Zaman Asimi 10294 U2>(>) AÇMA AM U2>(>) AÇMA komutu 10300 U1< Baslatma AM U1< Baslatma 10301 U1<< Baslatma AM U1<< Baslatma 10302 U1< Z.Asimi AM U1< Zaman Asimi 10303 U1<< Z.Asimi AM U1<< Zaman Asimi 10304 U1<(<) AÇMA AM U1<(<) AÇMA komutu 10310 Uf-t< Baslatma AM Uf-t< Baslatma 10311 Uf-t<< Baslatma AM Uf-t<< Baslatma 10312 Uf-t<(<) Bas.L1 AM Uf-t<(<) Baslatma L1 10313 Uf-t<(<) Bas.L2 AM Uf-t<(<) Baslatma L2 10314 Uf-t<(<) Bas.L3 AM Uf-t<(<) Baslatma L3 10315 Uf-t< Z.Asimi AM Uf-t< Zaman Asimi 10316 Uf-t<< Z.Asimi AM Uf-t<< Zaman Asimi 10317 Uf-t<(<) AÇMA AM Uf-t<(<) AÇMA komutu 10318 Uf-t< Bas. L1 AM Uf-t< Baslatma L1 10319 Uf-t< Bas. L2 AM Uf-t< BaslatmaL2 10320 Uf-t< Bas. L3 AM Uf-t< Baslatma L3 10321 Uf-t<< Bas. L1 AM Uf-t<< Baslatma L1 10322 Uf-t<< Bas. L2 AM Uf-t<< Baslatma L2 10323 Uf-t<< Bas. L3 AM Uf-t<< Baslatma L3 10325 Uf-f< Baslatma AM Uf-f< Baslatma 10326 Uf-f<< Baslatma AM Uf-f<< Baslatma 10327 Uff<(<) Bas.L12 AM Uf-f<(<) Baslatma L1-L2 10328 Uff<(<) Bas.L23 AM Uf-f<(<) Baslatma L2-L3 10329 Uff<(<) Bas.L31 AM Uf-f<(<) Baslatma L3-L1 10330 Uf-f< Z.Asimi AM Uf-f< Zaman Asimi 10331 Uf-f<< Z.Asimi AM Uf-f<< Zaman Asimi 10332 Uf-f<(<) AÇMA AM Uf-f<(<) AÇMA komutu 10333 Uf-f< Bas. L12 AM Uf-f< Baslatma L1-L2 10334 Uf-f< Bas. L23 AM Uf-f< Baslatma L2-L3 10335 Uf-f< Bas. L31 AM Uf-f< Baslatma L3-L1 10336 Uf-f<< Bas. L12 AM Uf-f<< Baslatma L1-L2 10337 Uf-f<< Bas. L23 AM Uf-f<< Baslatma L2-L3 10338 Uf-f<< Bas. L31 AM Uf-f<< Baslatma L3-L1 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 337 Fonksiyonlar 2.17 Frekans Koruma (Opsiyonel) 2.17 Frekans Koruma (Opsiyonel) Frekans koruma fonksiyonu, sistemde veya elektrik makinelerinde anormal bir şekilde yüksek veya düşük frekansları tespit eder. Frekans eğer müsaade edilen aralığın dışına çıkarsa, şebekeyi bölmek, yük atmak veya bir jeneratörü sistemden ayırmak gibi uygun anahtarlama işlemleri başlatılır. Düşük frekans , sistemde gerçek güç talebinde bir artış olması veya örneğin şebekeden ayrılma, jeneratör arızası veya güç frekans kontrolünün hatalı çalışması gibi sebeplerle üretilen güçte bir düşüş olması sonucu oluşur. Düşük frekans koruma, aynı zamanda bir adasal şebekeyi (geçici olarak) besleyen jeneratörlere de uygulanır. Bu, bir tahrik gücü (şaft) arızasında, ters güç korumanın çalışamayacak olmasından dolayıdır. Jeneratör, düşük frekans koruma vasıtasıyla güç sisteminden ayrılır. Düşük frekans, endüktif yüklerin sistemden çektiği reaktif gücün artmasına yol açar. Aşırı frekans , örneğin sistemde büyük bir yük kapasitesinin devre dışı kalması, sistem kopması veya yine bir güç frekansı kontrolünün hatalı çalışması sonucu oluşur. Aynı zamanda, yüksüz uzun hatları besleyen jeneratörler için kendi kendini ikaz etme riski de mevcuttur. 2.17.1 Çalışma Yöntemi Frekans Kademeleri Frekans koruma, f1’den f4’e kadar dört frekans kademesinden oluşmuştur. Her bir kademe, ayrı eşik ve zaman gecikmeleri ile bir aşırı frekans kademesi (f>) veya bir düşük frekans kademesi (f<) olarak ayarlanabilir. Bu, uygulama amaçlarına göre bir esneklik sağlar ve sistemde farklı fonksiyonları gerçekleştirecek şekilde kullanılmalarına imkan verir. • Eğer bir kademe, anma frekansın üzerinde bir değere ayarlanmışsa, otomatik olarak bir aşırı frekans kademesi f> olarak değerlendirilir. • Eğer bir kademe, anma frekansın altında bir değere ayarlanmışsa, otomatik olarak bir düşük frekans kademesi f< olarak değerlendirilir. • Eğer bir kademe, tam anma frekansına ayarlanmışsa, etkisizdir. Her bir kademe, tek tek bir ikili giriş üzerinden bloklanabilir, ayrıca bütün frekans korumanın bloklanması da mümkündür. Frekans Ölçümü Frekans ölçümü için, 3 faz-toprak geriliminden en büyüğü kullanılır. Bu değer 204 no’lu parametrede, Unom SEKONDER, olarak ayarlanan, anma geriliminin en az %65'i bir değerde olmalıdır. Bu değerin altında, frekans ölçümü yapılmaz. Ölçülen gerilimden, öngörülen aralıkta (fN ± 10 %) hemen hemen doğrusal olarak frekansla orantılı bir büyüklük hesaplamak için sayısal filtreler kullanılır. Filtreler ve yinelenen ölçümler, frekans değerlendirmesinin harmonik etkilerden ve faz atlamalarından neredeyse hiç etkilenmemesini sağlar. Aynı zamanda frekans değişimi de dikkate alınarak doğru ve hızlı bir ölçüm sonucu elde edilir. Güç sisteminin frekansı değişirken, birkaç yinelenen ölçüm sırasında ∆f/dt bölümünün işareti değişmez. Ancak eğer ölçülen gerilimdeki bir faz atlaması geçici olarak bir frekans sapması gibi görünürse, ∆f/dt ’nin işareti peşi sıra terslenir. Böylelikle bir faz atlamasının sebep olacağı bozuk ölçümler hızla atılır. Her bir frekans elemanının bırakma değeri, sabit ve yaklaşık olarak başlatma değerinin 20 mHz altı (f> için) veya üstü (f< için) ’dür. 338 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.17 Frekans Koruma (Opsiyonel) Çalışma Aralıkları Frekans değerlendirmesi, işenebilecek bir ölçülen büyüklüğe gereksinim duyar. Bu, beraberinde en azıdan yeterince yüksek bir gerilimin mevcut olmasını ve bu gerilimin frekans korumanın çalışma aralığı içinde olmasını gerektirir. Frekans koruma, otomatik olarak faz-faz gerilimlerin en büyüğünü seçer. Eğer üç gerilim de yaklaşık 65 % · UN (sekonder) minimum çalışma değerinin altında ise, frekans belirlenemez. Bu durumda 5215 "Frek. D.Ger BLK" bidirimi verilir. Eğer bir frekans kademesi başlatma aldıktan sonra gerilim bu minimum değerinin altına düşmüşse, başlatma alan eleman bırakır. Bu, bir hattın (hat taraflı gerilim trafosu) devre dışı edilmesinden sonra bütün frekans kademelerinin bırakması anlamına gelir. Bir frekans kademesinin yapılandırılmış eşiğinin dışında bir frekansa sahip bir ölçülen gerilim bağlandığında, frekans koruma derhal çalışmak için hazırdır. Frekans ölçme filtrelerinin, önce geçici bir durumdan geçmesi gerektiği için, komut çıkış süresi biraz (yaklaşık bir periyot) artırılır. Bu, bir frekans elemanının başlatma alması için, frekansın, 5 ardışık ölçümde, biçimlendirilmiş eşiğinin dışında olduğunun tespit edilmesi içindir. Frekans aralığı, 25 Hz’den 70 Hz’e kadardır. Eğer frekans bu çalışma aralığının dışına çıkarsa, frekans elemanı bırakır. Eğer frekans tekrar çalışma aralığının içine girerse, ölçülen gerilimin de çalışma aralığı içerisinde olması koşuluyla ölçüm yeniden sürdürülür. Ancak eğer ölçülen gerilim kesilmişse, başlatma almış olan eleman derhal bırakır. Güç Salınımları Enterkonnekte şebekelerde, güç salınımları frekans sapmalarına sebep olabilir. Güç salınım frekansına, cihazın montaj yerine ve frekans elemanlarının ayarlarına bağlı olarak; güç salınımları frekans korumanın başlatma almasına ve hatta açma yapmasına sebep olabilir. Böyle durumlarda, mesafe korumayı güç salınım kilitleme ayarıyla çalıştırarak kademesiz açmalar önlenemez (ayrıca Bölüm 2.3’e bakın). En iyisi, güç salınım tespit edildiğinde frekans korumayı bloklamaktır. Bu, ikili girişler ve ikili çıkışlar kullanıcı-tanımlı mantık (CFC) kullanılarak oluşturulmuş ilgili mantık işlemleri ile gerçekleştirilebilir. Ancak, eğer güç salınım frekansları bilinirse; frekans korumanın gecikme zamanları buna göre ayarlanarak frekans korumanın açması önlenebilir. Başlatma/Açma Şekil 2-151 ’de frekans koruma fonksiyonunun mantık şeması görülmektedir. Frekansın, bir frekans kademesinin biçimlendirilmiş eşikleri dışına çıktığı (f>elemanları için ayar değerinin üstüne çıktığı veya f< elemanları için ayar değerinin altına düştüğü) güvenilir biçimde tespit edildiğinde, ilgili kademe bir başlatma sinyali üretir. Eğer 1/2 periyot içerisinde yinelenen 5 ölçüm, bir frekansın, ayar eşiğinin dışında olduğu sonucu vermişse, bu karar güvenilir kabul edilir. Başlatma sonrası gecikme süresi başlatılır. İlgili zaman dolduğunda, bir açma komutu verilir. Eğer 5 ölçüm sonrası başlatma sebebi artık ortadan kalkmışsa veya ölçülen gerilim kesilmişse veya frekans çalışma aralığı dışına çıkmışsa, başlatma almış olan eleman bırakır. Bir frekans elemanı bıraktığı zaman, bu frekans elemanının açma sinyali de derhal resetlenir; ancak açma komutu, en az cihazın bütün fonksiyonları için geçerli olan minimum komut süresi kadar sürdürülür. Frekans elemanlarının her biri, ikili girişler üzerinden ayrı ayrı bloklanabilir. Bloklama derhal etkin olur. Bir ikili giriş üzerinden frekans korumayı tamamen bloklamak da mümkündür. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 339 Fonksiyonlar 2.17 Frekans Koruma (Opsiyonel) Şekil 2-151 340 Frekans korumanın mantık şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.17 Frekans Koruma (Opsiyonel) 2.17.2 Ayar Notları Genel Frekans koruma, ancak koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında 136 no’lu adres FREKANS Koruma = Etkin olarak ayarlanmışsa etkindir ve ancak bu durumda ayar parametrelerine erişilebilir. Eğer frekans koruma fonksiyonu kullanılmayacaksa, Etkin Değil ayarlanır. Frekans koruma fonksiyonu, her biri aşırı frekans veya düşük frekans kademesi olarak çalışabilen f1’den f4’e kadar dört frekans kademesine sahiptir. Her bir kademe etkin veya etkisiz olarak ayarlanabilir. Bunlar, aşağıdaki adreslerde ayarlanır: • 3601 A./D.FREKANS f1 adresi, Frekans kademesi f1 için, • 3611 A./D.FREKANS f2 adresi, Frekans kademesi f2 için, • 3621 A./D.FREKANS f3 adresi, Frekans kademesi f3 için, • 3631 A./D.FREKANS f4 adresi, Frekans kademesi f4 için. Aşağıdaki 3 seçenek mevcuttur: • Kademe OFF: Kademe etkisizdir; • Kademe ON: Açma ile: Kademe etkindir ve düzensiz frekans sapmalarında bir ihbar üretir ve (zamanı dolduğunda) bir açma komutu verir; • Kademe ON:Yalnız alarm: Kademe etkindir ve düzensiz frekans sapmalarında bir ihbar üretir, ancak bir açma komutu vermez. Başlatma Değerleri, Gecikme Zamanları Yapılandırılmış başlatma değeri, bir frekans elemanının aşırı frekansa mı yoksa düşük frekansa mı tepki vereceğini belirler. • Eğer bir kademe, anma frekansın üzerinde bir değere ayarlanmışsa, otomatik olarak bir aşırı frekans kademesi f> olarak değerlendirilir. • Eğer bir kademe, anma frekansın altında bir değere ayarlanmışsa, otomatik olarak bir düşük frekans kademesi f< olarak değerlendirilir. • Eğer bir kademe tam anma frekansına ayarlanmışsa, etkisiz dir. Her bir kademe için yukarıdaki kurallara göre bir başlatma değeri ayarlanabilir. Adresler ve dolayısıyla ayar aralıkları, Güç Sistemi Verileri 1’de (Bölüm 2.1.2.1) , Anma Frekansı (Adres 230) adresinde biçimlendirilen anma frekansı tarafından belirlenir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 341 Fonksiyonlar 2.17 Frekans Koruma (Opsiyonel) Frekans kademelerinin hiç birisinin, anma frekansın 30 mHz’in üzerinde (f> için) veya altında (f< için) ayarlanmaması gerekir. Aksi takdirde, frekans kademeleri yaklaşık 20 mHz bir histerezise sahip oldukları için, anma frekans geri döndüğünde eleman bırakmayabilecektir. Sadece biçimlendirilmiş anma frekansına ilişkin adreslere erişilebilir. Her bir eleman için, bir açma gecikmesi ayarlanabilir: • 3602 no’lu f1 BAŞLATMA adresi: fN = 50 Hz’de frekans kademesi f1 için başlatma değeri, 3603 no’lu f1 BAŞLATMA adresi: fN = 60 Hz’de frekans kademesi f1 için başlatma değeri, 3604 no’lu T f1 adresi: Frekans kademesi f1 için açma gecikmesi; • 3612 no’lu f2 BAŞLATMA adresi: fN = 50 Hz’de frekans kademesi f2 için başlatma değeri, 3613 no’lu f2 BAŞLATMA adresi: fN = 60 Hz’de frekans kademesi f2 için başlatma değeri, 3614 no’lu T f2 adresi: Frekans kademesi f2 için açma gecikmesi; • 3622 no’lu f3 BAŞLATMA adresi: fN = 50 Hz’de frekans kademesi f3 için başlatma değeri, 3623 no’lu f3 BAŞLATMA adresi: fN = 60 Hz’de frekans kademesi f3 için başlatma değeri, 3624 no’lu T f3 adresi: Frekans kademesi f3 için açma gecikmesi; • 3632 no’lu f4 BAŞLATMA adresi: fN = 50 Hz’de frekans kademesi f4 için başlatma değeri, 3633 no’lu f4 BAŞLATMA adresi: fN = 60 Hz’de frekans kademesi f4 için başlatma değeri, 3634 no’lu T f4 adresi: Frekans kademesi f4 için açma gecikmesi. Ayar zamanları, koruma fonksiyonunun çalışma süresini (ölçme süresi, bırakma süresi) kapsamayan ilave gecikme süreleridir. Eğer düşük frekans koruma yük atma amacıyla kullanılacaksa, o zaman diğer fider rölelerinin frekans ayarları, koruma rölesinin hizmet verdiği müşterilerin önceliklerine göre yapılır. Normalde; yük atma için, müşterilerin veya müşteri gruplarının önem sırası dikkate alınarak bir frekans/zaman koordinasyon çizelgesi (yük atma planı) hazırlanır. Enterkonnekte şebekelerde, güç salınımları frekans sapmalarına sebep olabilir. Güç salınım frekansına, cihazın montaj yerine ve frekans elemanlarının ayarlarına bağlı olarak; güç salınımı tespit edilir edilmez frekans korumayı tümüyle ya da sadece ilgili kademeleri bloklamak gerekebilir. Gecikme zamanlarının, frekans korumanın açmasından önce güç salınımı tespit edilecek şekilde zaman koordinasyonu yapılmalıdır. Güç santrallerinde başka uygulama örnekleri de mevcuttur. Ayarlanacak olan frekans değerleri, daha çok güç sistemi/güç santrali operatörünün bildirimlerine bağlıdır. Bu bağlamda; düşük frekans koruma, güç istasyonunu, zamanında güç sisteminden ayırarak santralin kendi yük talebini de garanti eder. Türbo regülatör, makineyi yeniden anma frekansına ayarlar. Sonuç olarak, istasyonun kendi yükü, sürekli anma frekansında sağlanır. Bırakma eşiği açma frekansının 20 mHz altı veya üstü olduğu için, "minimum" açma frekansı da, anma frekansın 30 mHz altı veya üstüdür. Bir frekans artışı, örneğin bir yük atma veya (örneğin yalnız başına çalışan bir sistemde) bir hız regülatörünün hatalı çalışması yüzünden olabilir. Bu durumda; frekans koruma, bir aşırı hız koruma olarak kullanılabilir. 342 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.17 Frekans Koruma (Opsiyonel) 2.17.3 Ayarlar Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan ayar Açıklamalar 3601 A./D.FREKANS f1 ON:Yalniz alarm ON: Açma ile OFF ON:Yalniz alarm Asiri/Düsük Frekans Koruma kademesi f1 3602 f1 BASLATMA 45.50 .. 54.50 Hz 49.50 Hz f1 Çalisma 3603 f1 BASLATMA 55.50 .. 64.50 Hz 59.50 Hz f1 Çalisma 3604 T f1 0.00 .. 600.00 sn 60.00 sn T f1 Zaman Gecikmesi 3611 A./D.FREKANS f2 ON:Yalniz alarm ON: Açma ile OFF ON:Yalniz alarm Asiri/Düsük Frekans Koruma kademesi f2 3612 f2 BASLATMA 45.50 .. 54.50 Hz 49.00 Hz f2 Çalisma 3613 f2 BASLATMA 55.50 .. 64.50 Hz 57.00 Hz f2 Çalisma 3614 T f2 0.00 .. 600.00 sn 30.00 sn T f2 Zaman Gecikmesi 3621 A./D.FREKANS f3 ON:Yalniz alarm ON: Açma ile OFF ON:Yalniz alarm Asiri/Düsük Frekans Koruma kademesi f3 3622 f3 BASLATMA 45.50 .. 54.50 Hz 47.50 Hz f3 Çalisma 3623 f3 BASLATMA 55.50 .. 64.50 Hz 59.50 Hz f3 Çalisma 3624 T f3 0.00 .. 600.00 sn 3.00 sn T f3 Zaman Gecikmesi 3631 A./D.FREKANS f4 ON:Yalniz alarm ON: Açma ile OFF ON:Yalniz alarm Asiri/Düsük Frekans Koruma kademesi f4 3632 f4 BASLATMA 45.50 .. 54.50 Hz 51.00 Hz f4 Çalisma 3633 f4 BASLATMA 55.50 .. 64.50 Hz 62.00 Hz f4 Çalisma 3634 T f4 0.00 .. 600.00 sn 30.00 sn T f4 Zaman Gecikmesi SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 343 Fonksiyonlar 2.17 Frekans Koruma (Opsiyonel) 2.17.4 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 5203 >Frekans BLK EM >Frekans koruma BLOKLAMA 5206 >f1 BLK EM >Frekans koruma kademesi f1 BLOKLAMA 5207 >f2 BLK EM >Frekans koruma kademesi f2 BLOKLAMA 5208 >f3 BLK EM >Frekans koruma kademesi f3 BLOKLAMA 5209 >f4 BLK EM >Frekans koruma kademesi f4 BLOKLAMA 5211 Frekans OFF AM Frekans koruma DEVRE DISI 5212 Frekans BLKdi AM Frekans koruma BLOKLANDI 5213 Frekans AKTIF AM Frekans koruma AKTIF 5215 Frek. D.Ger BLK AM Frekans koruma düsük gerilim bloklama 5232 f1 baslatildi AM Frekans koruma: f1 baslatildi 5233 f2 baslatildi AM Frekans koruma: f2 baslatildi 5234 f3 baslatildi AM Frekans koruma: f3 baslatildi 5235 f4 baslatildi AM Frekans koruma: f4 baslatildi 5236 f1 AÇMA AM Frekans koruma: f1 AÇMA 5237 f2 AÇMA AM Frekans koruma: f2 AÇMA 5238 f3 AÇMA AM Frekans koruma: f3 AÇMA 5239 f4 AÇMA AM Frekans koruma: f4 AÇMA 5240 Zaman Asimi f1 AM Frekans koruma: Zaman Asimi Kademe f1 5241 Zaman Asimi f2 AM Frekans koruma: Zaman Asimi Kademe f2 5242 Zaman Asimi f3 AM Frekans koruma: Zaman Asimi Kademe f3 5243 Zaman Asimi f4 AM Frekans koruma: Zaman Asimi Kademe f4 344 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.18 Arıza Yeri Tespit Cihazı 2.18 Arıza Yeri Tespit Cihazı Bir arızanın mesafesinin ölçülmesi, koruma fonksiyonlarına önemli bir ektir. Sistem içerisinde güç iletimi için bir hattın kullanılabilirliği, arıza yerinin hızlı olarak tespit edilerek arızanın kısa sürede temizlenmesi ile artırılabilir. 2.18.1 İşlevsel Açıklama Başlatma Koşulları 7SA6 ’daki arıza yeri tespit fonksiyonu, mesafe korumadan bağımsız bir fonksiyondur. Ayrı bir ölçülen değer belleğine ve kendi filtre algoritmalarına sahiptir. Kısa-devre koruma, sadece, geçerli ölçüm döngüsünün seçimini ve ölçülen sinyallerin depolanması için en uygun zaman aralığını sağlamak için ölçüm başlatma komutunu sağlar. Arıza yeri tespit fonksiyonu, normalde kısa-devre korumanın açma komutu ile tetiklenebilir. Ancak, herhangi bir başlatma komutu ile de tetiklenebilir. Böylece; başka bir koruma cihazının arızayı temizlemesi durumunda bile, arıza yeri hesaplaması mümkündür. Korunan hattın dışındaki arızalar için, bilhassa ara beslemeler yüzünden ölçülen değerler bozulacağı için, bu durumlarda arıza yeri bilgisi de her zaman doğru olmaz. Arıza Yerinin Tespiti Arıza akım ve gerilimlerinin (1/20 çevrim aralıkları ile) ölçülen değer çiftleri, döngüsel bir arabellekte depolanır ve açma komutu verildikten sonra kısa bir süreyle dondurulur. Böylece; ölçüm değerlerinin, en hızlı kesicilerle bile, kesicinin açması sebebiyle meydana gelecek ölçülen değer bozulumlarından/açma transiyentlerinden etkilenmemesi sağlanmış olur. Ölçülen değerlerin filtrelenmesi ve empedans hesaplamalarının sayısı, belirlenen veri penceresinde kararlılaştırılmış ölçülen değer çiftlerine otomatik olarak uyumlanır. Eğer kararlılaştırılmış değerlerle yeterli bir zaman penceresi belirlenemezse, "Ar.Yerigeçersiz" ihbarı verilir. Kısa-devre döngülerindeki ölçülen değerlerin değerlendirilmesi, arıza temizlendikten sonra yapılır. Kısa-devre döngüleri, açmaya sebep olan döngülerdir. Toprak arıza koruması tarafından açma durumunda; üç faz-toprak döngüleri değerlendirilir. Arıza Yeri Tespit Fonksiyonu Çıkışı Arıza yeri tespiti fonksiyonu, aşağıdaki sonuçları verir: • arıza reaktansını belirlemek için kullanılan kısa devre döngüsü, • primer ve sekonder ohm olarak arıza reaktans X, • primer ve sekonder ohm olarak arıza direnci R, • ayarlanan birim hat uzunluğu başına hat reaktansı baz alınarak hesaplanan, reaktansla orantılı km veya mil cinsinden arıza mesafesi, • ayarlanan birim uzunluk başına reaktans ve ayarlanan hat uzunluğu baz alınarak hesaplanan, hat uzunluğunun yüzdesi olarak arıza mesafesi. Yüzde olarak gösterilen arıza mesafesi, aynı zamanda BCD (ikiliye kodlanmış onlu) olarak da çıktılanır. Ancak, koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında 138 (Bölüm 2.1.1.2) no’lu adreste daha önceden bunun seçilmiş olması gerekir. Diğer bir önkoşul, gerekli sayıda ikili çıkışın bu amaç için atanmış olmasıdır. 10 çıkış rölesine ihtiyaç duyulur. Bunlar, aşağıdaki şekilde sınıflandırılır: • birler basamağı için 4 çıkış (1.20 + 1.21 + 1.22 + 1.23), • onlar basamağı için 4 çıkış (10.20 + 10.21 + 10.22 + 10.23), • yüzler basamağı için 1 çıkış (100.20), • hazır-durum ihbarı için 1 çıkış "BCD mes. VALID“ (No 1152). SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 345 Fonksiyonlar 2.18 Arıza Yeri Tespit Cihazı Bir arızanın mesafesi tespit edilir edilmez, ilgili ikili çıkışlar enerjilenir. Bu durumda, “BCD mes. VALID“ çıkışı, mevcut verinin geçerli olduğunu bildirir. Süre ayarlanabilir. Yeni bir arıza olduğunda, önceki veri otomatik olarak silinir. Çıkış aralığı, % 0’dan % 195’e kadar uzar. Çıkış "197" , negatif bir arızanın tespit edildiğini gösterir. Çıkış "199", bir taşma olduğunu, yani hesaplanan değerin % 195 olası maksimum değerden daha yüksek olduğunu gösterir. Yüzde olarak gösterilen arıza yerinin çıkışı, analog değer olarak da (0 mA - 20 mA) verilebilir. Bunun için; cihazın (sipariş koduna göre) (bir) analog çıkış(lar) ile donatılmış olması ve bu analog çıkışın da koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında (Bölüm 2.1.1.2) 150 ’den 153 ’e kadarki adreslerde arıza yeri için atanmış olması gerekir. Analog çıkış ayarları hakkında daha fazla bilgi için, Altbölüm 2.21’e bakın. Not Arıza mesafesinin km, mil veya hat uzunluğunun yüzdesi olarak hesaplanması, ancak ilgili hat bölümü türdeş ise uygulanabilir. Eğer hat farklı reaktanslara sahip bölümlerden, örneğin havai hat ve kablo bölümlerinden oluşmuşsa, arıza yeri tespiti tarafından hesaplanan reaktanstan arıza mesafesini bulmak için ayrı bir hesaplama gerekir. Paralel Hat Ölçülen Değer Düzeltmesi (Opsiyonel) Çift devreli hatlarda meydana gelen toprak arızalarında, empedansın hesaplanması için elde edilen ölçülen değerler her iki paralel hattın toprak empedansının karşılıklı kuplajından etkilenir. Bu, özel önlemler alınmazsa, empedans hesabı sonucunda ölçme hatalarına sebep olur. Bundan dolayı; cihaz, bir paralel hat denkleştirme fonksiyonuyla donatılmıştır. Bu fonksiyon, hat denkleminin çözülmesi sırasında paralel hattın toprak akımının da hesaba katılmasını ve bu sayede -mesafe koruma tarafından mesafenin hesaplanmasında olduğu gibikuplaj etkisinin denkleştirilmesini sağlar (Altbölüm 2.2.1 ’de “Paralel Hat Ölçülen Değer Düzeltmesi” paragrafına bakın). Şüphesiz, paralel hattın toprak akımı cihaza bağlanmış ve Güç Sistemi Verileri 1 (Bölüm 2.1.2.1 ’de “Akım Bağlantıları”) ’de cihazın I4 akım girişinin de doğru olarak biçimlendirilmiş olması gerekir. Paralel hat kompanzasyonu, sadece korunan hatta uygulanır. Paralel hat da dahil, korunan bölgenin ötesindeki arızalar için akım denkleştirmesi mümkün olmaz. 346 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.18 Arıza Yeri Tespit Cihazı Çift Taraftan Beslenen Hatlarda Yük Akımı için Ölçülen Değerlerin Düzeltilmesi Her iki uçtan beslenen yüklü hatlarda bir arıza olduğunda (Şekil 2-152); arıza gerilimi UF1 sadece kaynak gerilimi E1’den değil, ayrıca kaynak gerilimi E2 ’den de etkilenir, eğer her iki kaynak gerilimi de ortak arıza dirençlerine RF uygulanırsa. Arıza akımının IF2 M ölçme noktasından tespit edilemediği için, bu, ölçülen empedans hatalarına sebep olur. Bu arıza empedansının X bileşenindeki ölçüm hatası (mesafe hesabı için belirleyici faktör), uzun ve çok yüklü hatlarda önemli miktarda olabilir. 7SA6 da, arıza yeri tespiti hesaplamaları için, bu ölçüm hatasını büyük ölçüde düzelten bir yük kompanzasyonu özelliği bulunur. Arıza empedansının R-bileşeni için düzeltme mümkün değildir; fakat mesafe ölçümü için sadece X-bileşeni kritik olduğu için meydana gelen hata önemli değildir. Yük kompanzasyonu, bir fazlı arızalar için etkindir. Bir fazlı arızalarda, kompanzasyonu için simetrik bileşenlerin pozitif ve sıfır bileşenleri kullanılır. Yük kompanzasyonu, devreye alınabilir veya devreden çıkarılabilir. Örneğin röle testlerinde, test büyüklüklerinin sebep olacağı etkileri önlemek için bu fonksiyonun devreden çıkarılmasında yarar vardır. Şekil 2-152 M Çift taraflı beslenen hatlarda arıza akımları ve gerilimleri : Ölçüm yeri E1, E2 : Kaynak gerilimleri (EMK) IF1, IF2 : Kısmi arıza akımları IF1 + IF2 : Toplam arıza akımı UF1 : Ölçüm yerindeki arıza gerilimi RF : Ortak arıza direnci ZF1, ZF2 : Arıza empedansları ZF1E, ZF2E : Toprak arıza empedansları ZS1, ZS2 : Kaynak empedansları ZS1E, ZS2E : Toprak kaynak empedansları SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 347 Fonksiyonlar 2.18 Arıza Yeri Tespit Cihazı 2.18.2 Ayar Notları Genel Arıza yeri tespit fonksiyonu, ancak cihaz fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında Etkin olarak ayarlanmışsa servistedir (Bölüm 2.1.1.2, Adres 138). Eğer arıza yeri hesaplaması korumanın açma komutu ile başlatılacaksa, 3802 no’lu adres BAŞLAT = AÇMA olarak ayarlanır. Bu durumda, ancak cihaz bir açma komutu vermişse, arıza yeri çıktısı verilir. Bununla birlikte; arıza yeri hesaplaması, cihazın her başlatması ile birlikte de başlatılabilir (Adres 3802 BAŞLAT = Başlatma). Bu durumda, örneğin farklı bir cihaz arızayı temizlemiş olsa bile, arıza yeri hesaplaması yine yapılır. Korunan hattın dışındaki arızalar için, bilhassa ara beslemeler yüzünden ölçülen değerler bozulacağı için, bu durumlarda arıza yeri bilgisi de her zaman doğru olmaz. Arıza mesafesinin km veya mil olarak hesaplanması için, cihaz, hattın /km veya /mil olarak sekonder reaktansına gerek duyar. Arıza yerinin hattın yüzdesi cinsinden doğru olarak verilebilmesi için, hat uzunluğunun cihaza doğru olarak girilmiş olması gerekir. Bu parametre Güç sistemi Verileri 2 (Bölüm 2.1.4.1) ’de “Genel Hat Verileri” altında ayarlanmıştır. Ayrıca; arıza yerinin doğru bildirimi için, arıza mesafesinin hesaplanmasına etki eden aşağıdaki parametrelerin de doğru olarak ayarlanmış olması gerekir: Adresler şunlardır; 1116 RE/RL(Z1), 1117 XE/XL(Z1) veya 1120 K0 (Z1), 1121 K0(Z1) açısı. Eğer paralel hat kompanzasyonu kullanılıyorsa, 3805 no’lu Paral.Hat Komp. adresi EVET olarak ayarlanır (paralel hat kompanzasyonlu cihazlar için olağan ayar). Diğer önkoşullar: • Paralel hattın toprak akımı, cihazın dördüncü akım girişi I4 ’e doğru polarite ile bağlanmış olmalıdır, • Güç Sistemi Verileri 1’de (Bölüm 2.1.2.1 ’de “Akım Bağlantıları” paragrafı) akım trafo oranı I4/If AT (Adresse 221) doğru olarak ayarlanmış olmalıdır • Güç Sistemi Verileri 1’de (Bölüm 2.1.2.1 ’de “Akım Bağlantıları” paragrafı) dördüncü akım girişi için I4 trafosu parametresi Paralel hatta (Adres 220) olarak ayarlanmış olmalıdır • genel koruma verilerinde (Güç Sistemi Verileri 2, Bölüm 2.1.4.1) , karşılıklı empedanslar ( RM/RL Paral Hat ve XM/XL Paral Hat (Adresler 1126 ve 1127) doğru olarak ayarlanmış olmalıdır. Topraklı bir sistemde çift taraftan beslenen bir hatta bir fazlı arızalar için yük kompanzasyonu uygulanıyorsa, 3806 no’lu adres Yük Denkleştirm, EVET olarak ayarlanır. Bir fazlı arızalar için yüksek arıza dirençleri beklenildiğinde, örneğin toprak iletkeni olmayan havai hatlarda veya uygun olmayan direk adım dirençleri olduğunda, bu, mesafe hesabının doğruluğunu iyileştirecektir. Eğer arıza mesafesinin BCD-kodunda çıktısı alınacaksa, verinin mevcut olması istenen maksimum zaman periyodu 3811 no’lu BCD üz. Tmaks Ç adresinde ayarlanır. Yeni bir arızada, bu süre dolmamış olsa bile veri derhal resetlenir. Eğer çıkış için daha uzun bir zaman periyodu istenirse, ilgili çıkışlar kilitli moda atanır. Bu durumda, bir kez arıza olduğunda, bellek resetleninceye veya yeni bir arıza kaydedilinceye kadar röleler kilitli kalır. 348 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.18 Arıza Yeri Tespit Cihazı 2.18.3 Adr. Ayarlar Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 3802 BASLAT Baslatma AÇMA Baslatma Ariza Yeri Tespiti ile baslat 3805 Paral.Hat Komp. HAYIR EVET EVET Ortak kuplaj paralel hat denklestirmesi 3806 Yük Denklestirm HAYIR EVET HAYIR Yük Denklestirme 3811 BCD üz. Tmaks Ç 0.10 .. 180.00 sn 0.30 sn BCD yoluyla maksimum çikis zamani 2.18.4 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 1114 Rpri = WM Ariza Yeri Tespit Cihazi: primer DIRENÇ 1115 Xpri = WM Ariza Yeri Tespit Cih.: primer REAKTANS 1117 Rsek = WM Ariza Yeri Tespit Cih.: sekonder DIRENÇ 1118 Xsek = WM Ariza Yeri Tes. Cih.: sekonder REAKTANS 1119 mes = WM Ariza Yeri Tespit Cihazi: Ariza mesafesi 1120 d[%] = WM Ariza Yeri Tes. Cih.: Ariza mesafesi [%] 1122 mes = WM Ariza Yeri Tespit Cihazi: Ariza mesafesi 1123 AYTC Döngü L1E AM_W Ariza Yeri Tespit Cihazi Döngü L1E 1124 AYTC Döngü L2E AM_W Ariza Yeri Tespit Cihazi Döngü L2E 1125 AYTC Döngü L3E AM_W Ariza Yeri Tespit Cihazi Döngü L3E 1126 AYTC Döngü L1L2 AM_W Ariza Yeri Tespit Cihazi Döngü L1L2 1127 AYTC Döngü L2L3 AM_W Ariza Yeri Tespit Cihazi Döngü L2L3 1128 AYTC Döngü L3L1 AM_W Ariza Yeri Tespit Cihazi Döngü L3L1 1132 Ar.Yerigeçersiz AM Ariza yeri geçersiz 1133 AYTC HataK0 AM AYTC ayar hatasi K0,açi(K0) 1143 BCD d[%1] AM BCD Ariza yeri [1%] 1144 BCD d[%2] AM BCD Ariza yeri [%2] 1145 BCD d[%4] AM BCD Ariza yeri [%4] 1146 BCD d[%8] AM BCD Ariza yeri [%8] 1147 BCD d[%10] AM BCD Ariza yeri [%10] 1148 BCD d[%20] AM BCD Ariza yeri [%20] 1149 BCD d[%40] AM BCD Ariza yeri [%40] 1150 BCD d[80%] AM BCD Ariza yeri [%80] 1151 BCD d[%100] AM BCD Ariza yeri [%100] 1152 BCD mes. VALID AM BCD Ariza yeri geçerli SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 349 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Kesici arıza koruma, kesicinin bir koruma fonksiyonundan bir açma komutuna tepkisinin başarısız olması durumunda, artçı olarak arızanın hızla temizlenmesini sağlar. 2.19.1 Çalışma Yöntemi Genel Örneğin, bir fiderin kısa devre korumasından bir açma komutu devre kesiciye verilirse, bu aynı zamanda devre kesici arıza korumaya da bildirilir (Şekil 2-153). Kesici arıza koruma içindeki bir T-K/A süre ölçer saymaya başlar. Zaman ölçümü, korumanın açma komutu mevcut olduğu ve akım devre kesici üzerinden aktığı sürece devam eder. Şekil 2-153 Akım akışı izleme ile denetlenen kesici arıza korumanın sadeleştirilmiş fonksiyon şeması Normalde, kesici açacak ve arıza akımını kesecektir. Akım sınır değeri çok hızlıca düşer (tipik olarak 10 ms) süre ölçeri T-BF durdurur. Eğer açma komutu yerine getirilememişse (kesici arızası durumu); arıza akımı akmaya ve süre ölçer de ayar sınırına saymaya devam eder. Kesici arıza koruma, o zaman artçı -barayı besleyen diğer- kesicilere açma komutu verir ve arıza akımını keser. Kesici arıza koruma akımın kesildiğini kendisi algıladığı için, fider korumasının bırakma süresi önemli değildir. Kesicinin açıp açmadığının tespiti için kullanılacak ölçüt, kesici arıza koruma fonksiyonunu başlatan koruma fonksiyonuna uygun seçilmelidir. Örneğin açma ölçütü akıma bağlı olmayan koruma fonksiyonları (örneğin Buchholz koruma) için, kesicinin gerektiği gibi açtığının tespiti için akım akışı güvenilir bir ölçüt değildir. Böyle durumlarda, kesicinin tam olarak açıp açmadığı belirlemek için, kesici yardımcı kontağının konumu kullanılabilir. Böylelikle akım akışı izleme yerine kesici yardımcı kontakları sorgulanır (Şekil 2-154). Bunun için kesici yardımcı kontaklarının pozisyonu ikili girişler üzerinden cihaza yönlendirilmiş olmalıdır (Bölüm 2.23.1). 350 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Şekil 2-154 Kesici yardımcı kontakları tarafından kontrol edilen kesici arıza korumanın sadeleştirilmiş fonksiyon şeması Akım Akışı İzleme Faz akımlarının her biri ve ek kabul edilebilirlik akımı (aşağıya bakın), sonraki değerlendirmeler için sadece temel bileşen kullanılacak şekilde sayısal filtre algoritmaları ile filtrelenir. Akımın kesilme anının belirlenmesi için özel önlemler alınır. Sinüzoidal akımlarda akımın kesilmesi yaklaşık 10 ms sonra tanınır. Arıza akımındaki ve/veya arıza akımının kesilmesi sonrası akım trafosunun (örneğin doğrusallaştırılmış nüveli akım trafoları) sekonder devresindeki sönümlü DC akım bileşenler ile veya arıza akımındaki DC bileşenin sebep olacağı akım trafo doymalarında, primer akımın kesildiğinin güvenilir olarak tespiti için bir AC çevrim kadar süre gerekebilir. Akımlar izlenir ve ayar eşiği ile karşılaştırılır. Bu 3- faz akımının haricinde bir uygunluğu mümkün kılan, daha iki akım algılayıcı belirlenmiştir. Bu kabul edilebilirlik kontrolü için, uygun projede ayrı bir eşik değeri kullanılabilir (Şekil 2-155 bakın). Kabul edilebilirlik akımı olarak öncelikle toprak akımı IE (3·I0) kullanılır. Toprak akımı, akım değiştirici setinin yıldız noktasından bağlı olduğu sürece, bu kullanılır. Aksi takdirde, cihaz bu akımı faz akımlarından hesaplar: 3·I0 = IL1 + IL2 + IL3 Ayrıca; 7SA6 tarafından hesaplanan negatif bileşen akımın 3 katı değeri 3·I2 kabul edilebilirlik denetimi için kullanılır. Bu aşağıdaki denkleme göre hesaplanır: 3·I2 = IL1 + a2·IL2 + a·IL3 Burada a = ej120°. Bu kabul edilebilirlik akımlarının kesici arıza korumanın esas çalışmasına doğrudan herhangi bir etkisi yoktur. Ancak kesici arıza gecikme zamanlarından herhangi birinin saymaya başlayabilmesi için önceden en az iki akım eşiğinin aşılmış olması gerekir. Böylelikle hatalı çalışmaya karşı yüksek bir güvenirlik sağlanır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 351 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Resim 2-155 3·I0 ve 3·I2 kabul edilebilirlik akımları ile akım akışı izleme Kesici Yardımcı Kontaklarının İzlenmesi Kesicinin konumu hakkında, kesici arıza korumayı cihazın merkezi fonksiyon denetimi (Bölüm 2.23.1’e bakın) bilgilendirir. Kesici arıza kontaklarının değerlendirilmesi, kesici arıza korumada ancak akım akışı izleme başlatma almamışsa yapılır. Fider korumadan açma sinyali alınması sırasında akım akışı ölçütü başlatma alır almaz, ilgili yardımcı kontak (henüz) kesicinin açtığını göstermemiş olsa bile, akım kaybolur kaybolmaz kesicinin açtığı varsayılır (Şekil 2-156 ). Bu daha güvenilir akım kriterine imkan verir ve örneğin yardımcı kontak mekaniğindeki bir bozukluk yüzünden fonksiyonun aşılmasını önler. Bu kilitleme hem her bireysel faz için hem de 3-kutup açma için geçerlidir. Yardımcı kontak kriterini devre dışı bırakmak da mümkündür. Eğer KE. Knt. Kntrl (Şekil 2-158 üst) parametre anahtarı HAYIR olarak ayarlanmışsa, kesici arıza koruma, ancak akım akışı tespit edilmişse başlatılır. Yardımcı kontağın durumu, yardımcı kontaklar ikili girişler üzerinden cihazla bağlantılı olsa bile sorgulanmaz. 352 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Şekil 2-156 Yardımcı kontak kriterinin kilitlenmesi L1 fazı için örnek 1) Eğer faz-ayrımlı yardımcı kontaklar kullanılmışsa 2) Eğer N/K kontakların bir seri bağlantısı kullanılmışsa Diğer taraftan; algılanabilir bir akım akışına sebep olmayan arızalar (örneğin Buchholz koruma) için; kesicinin doğru şekilde çalıştığını belirlemek için akım akışı güvenilir bir ölçüt değildir. Bu durumlarda, kesicinin doğru şekilde tepki verdiğinin kontrol edilmesi için kesici yardımcı kontağı bilgisine gerek duyulur. Bu, ">KAK Akımsızbaş" No 1439 (Şekil 2-158 sol) ikili girişi üzerinden sağlanır. Bu giriş herhangi bir akım akışı tespit edilmese bile, kesici arıza korumasını başlatır. Ortak Fazlı Başlatma Ortak fazlı başlatma, örneğin otomatik tekrar kapamasız hatlar için, sadece 3-kutup otomatik tekrar kapama yapılan hatlar için, trafo fiderleri için veya eğer bara koruma açma yapmışsa kullanılır. Bu 7SA6`da eğer cihaz, sadece 3-fazlı başlatmanın bulunduğu modelde mevcutsa tek başlatma çeşididir. Eğer kesici arıza koruması diğer harici koruma donanımlarından başlatılırsa, güvenlik açısından cihaza iki ikili giriş bağlanması önerilir. Harici rölenin açma komutunun ">KAK 3faz baş." No 1415 ikili girişine bağlanmasından başka, genel cihaz başlatmasının da ">KAK sürme" No 1432 ikili girişine bağlanması önerilir. Buchholz korumasında aynı şekilde her iki girişin ayrı ayrı kablo çiftleri üzerinden bağlanması önerilir. Eğer istisna durumlarında ayrı müsaade sinyali bulunmuyorsa, başlatma dışarıdan tek kanallı da gerçekleşebilir. Bu durumda yapılandırma sırasında cihazın herhangi bir fiziksel girişine,">KAK sürme" (No 1432) sinyali atanmamalıdır. Şekil 2-158 prensip fonksiyonunu gösterir. Eğer bir başlatma komutu dahili veya harici bir koruma fonksiyonunu gösterirse ve en az bir akım kriteri Şekil 2-155 `e göre bulunursa, kesici arıza koruma başlatma alır ve bununla birlikte ilgili gecikme süresi(leri) başlatılır. Akım kriteri hiçbir faz için yerine getirilmemiş ise, Şekil 2-157 `e göre devre kesici-yardımcı kontağı (kontakları) sorgulanabilir. Eğer kesici kutupları için ayrı yardımcı kontaklar mevcutsa, her üç kutbun normalde kapalı (N/K) kontaklarının bir seri bağlantısı kullanılır. 3-kutup açma sonrası, fazlardan hiç birinden akım akmıyorsa veya N/K yardımcı kontakların üçü de kapanmışsa ancak o zaman kesicinin doğru çalıştığı varsayılır. Şekil 2-157’te, en az bir kesici fazı kapalı olduğunda, örneğin "KE-Yar.kont. =1f kapalı" (Şekil 2-158 sol taraf), dahili sinyalinin nasıl üretildiği görülmektedir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 353 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Şekil 2-157 "KE-Yard.kont. =1f kapalı" (kesicinin herhangi bir kutbu kapalı) sinyalinin üretilmesi Eğer dahili bir koruma fonksiyonu veya harici bir koruma cihazı, bir akım akışı olmaksızın açma yapmışsa, kesici arıza korumayı başlatmak için, "Start intern I olmadan" dahili sinyali veya ">KAK Akımsızbaş" ikili girişi üzerinden harici sinyal kullanılır. Bu durumda; yardımcı kontak kriteri kesicinin açık olduğunu rapor edinceye kadar başlatma sinyali sürdürülür. Başlatma, (örneğin fider koruma rölesinin testi sırasında), ">KAK BLK" ikili girişi üzerinden kilitlenebilir. Şekil 2-158 354 Ortak faz başlatmalı kesici arıza koruma SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Faz Ayrımlı Başlatma Kesici fazların ayrı ayrı kumanda edilebiliyorsa ve 1-faz tekrar kapama kullanılmışsa, kesici arıza korumanın faz-ayrımlı olarak başlatılması gerekir. Bu, eğer cihaz 1-faz açma yapabiliyorsa mümkündür. Eğer kesici arıza koruması diğer harici koruma donanımlarından başlatılırsa, başlatma güvenlik açısından, sadece en az iki ikili giriş bağlanmış ise gerçekleşir. Harici rölenin 3-faz açma komutunun ">KAK Baş. L1", ">KAK Baş. L2" ve ">KAK Baş. L3" ikili girişlerine bağlanmasından başka, genel cihaz başlatmasının da ">KAK sürme" ikili girişine bağlanması önerilir. Şekil 2-159’te bu çift-kanallı başlatmanın bağlantıları görülmektedir. Eğer istisna durumlarında ayrı müsaade sinyali bulunmuyorsa, başlatma dışarıdan tek kanallı da gerçekleşebilir. Bu durumda yapılandırma sırasında cihazın herhangi bir fiziksel girişine">KAK sürme" sinyali atanmamalıdır. Eğer harici koruma cihazının genel başlatma sinyali mevcut değilse, bunun yerine bir genel açma sinyali kullanılabilir. Seçenek olarak; açma kontaklarının ayrı bir seti paralel bağlanarak (Şekil 2-160à bakın) böyle bir müsaade sinyali sağlanabilir. Şekil 2-159 Kesici arıza koruma 1-faz başlatma - bir harici bir koruma cihazından, bir başlatma sinyali müsaadesi ile başlatma için örnek Şekil 2-160 Kesici arıza koruma 1-faz başlatma - ayrı bir açma kontakları seti üzerinden müsaade ile harici bir koruma cihazından başlatma için örnek SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 355 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Zaman gecikmeleri için başlatma koşulu mantığı gösterilmiştir. Prensip olarak, 3-faz başlatmaya benzer şekilde, ancak üç fazın her birisi için ayrı ayrı tasarımlanmıştır (Şekil 2-161). Böylece her kesici kutbu için akım ve başlatma koşulları kaydedilir. Otomatik tekrar kapama çevriminden önce 1-kutup açma durumunda, güvenilir biçimde akımın kesildiği sadece açan kesici kutbu için izlenir. Bir fazın başlatması, örneğin "Sadece L1 ile Baş.", başlatma giriş sinyali (= herhangi bir fider korumanın açma komutu) sadece bu fazda gözükürse ve en az bu faz da bir akım akışı tespit edilmişse etkindir. Eğer akım akışı tespit edilmemişse, yapılan ayara bağlı olarak, Şekil 2-156 ’te göre yardımcı kontak konumu sorgulanabilir (KE. Knt. Kntrl = EVET). Yardımcı kontak ölçütü, her bir kesici kutbu için ayrı olarak işlenir. Eğer kesici fazlar cihaza ayrı ayrı bağlanmamışsa, bu durumda, ancak normalde açık yardımcı kontakların seri bağlantısı kesildiğinde 1-faz açma komutunun gerçekleştirildiği varsayılır. Bu bilgi, kesici arıza korumaya, cihazın merkezi fonksiyon denetimi tarafından bildirilir (Bölüm 2.23.1’e bakın). Eğer açma sinyali birden fazla kutupta gözükürse, 3-faz başlatma sinyali "Baş. L123" üretilir. Faz-ayrımlı sinyal, bu durumda kilitlenir. Akımsız başlatma girişi de (örneğin Buchholz korumadan) 3-fazlı modunda çalışır. Fonksiyon, ortak-fazlı başlatma ile prensip olarak aynıdır. Ek müsaade sinyali ">KAK sürme" (eğer bir ikili girişe atanmışsa) bütün harici başlatma koşullarını etkiler. Başlatma,“>KAK BLK“ ikili girişi üzerinden (örneğin fider rölesinin testi sırasında) kilitlenebilir. 356 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Şekil 2-161 1-kutup açma komutu ile başlatma koşulları SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 357 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Gecikme Zamanları Başlatma koşulları karşılandığında, ilgili gecikme zamanları başlatılır. Bu süre dolmadan kesici kontakları açılmış olmalıdır. 1-faz ve 3-faz başlatma sonrası çalışma için farklı zaman gecikmeleri mevcuttur. İki-kademeli kesici arıza koruma için, ilave bir gecikme zamanı kullanılabilir. Bir-kademeli kesici arıza koruma ile; açma komutu, lokal kesici arızalı olması durumunda bitişik kesicilere yönlendirilir (Şekil 2-153 veya Şekil 2-154). Bitişik kesiciler, arıza akımını kesmek için açması gereken, bu fiderin bağlı olduğu baraya veya bara bölümüne bağlı kesicilerdir. Kesici arıza koruma için muhtemel başlatma koşulları yukarıda açıklananlardır. Fider korumasının uygulamasına bağlı olarak, 3-faz (ortak faz) veya 1-faz (faz-ayrımlı) başlatma koşulları meydana gelebilir. Ancak, kesici arıza koruma tarafından, açma her zaman 3-fazdır. En kolay çözüm, T2 gecikme zamanını başlatmaktır (Şekil 2-162). Eğer fider koruması her zaman 3-faz açma yapıyorsa veya kesici mekanizması 1-faz açmaya müsaade etmiyorsa, o zaman faz-ayrımlı başlatma sinyalleri ihmal edilir. Eğer 1-faz açma ve 3-faz açma sonrası farklı zaman gecikmeleri isteniyorsa, T1-3faz ve T1-1faz ’e göre, zaman kademelerinin kullanılması mümkündür 2-163. Şekil 2-162 Ortak fazlı başlatma ile bir-kademeli kesici arıza koruma Şekil 2-163 1-faz ve 3-faz için farklı gecikme zamanları ile bir-kademeli kesici arıza koruma İki-kademeli kesici arıza koruma ile; eğer kesici ilk açma komutuna tepki vermemişse, fider korumanın açma komutu, birinci zaman kademesi sonrasında, genellikle kendi fider kesicisine ve çoğu kez kesicinin ikinci açma bobinine veya açma bobinleri setine ikinci defa tekrarlanır. İkinci bir zaman kademesi ile bu tekrarlanan açma komutuna kesicinin tepkisini izlenir ve eğer bu ikinci süreden sonra da arıza hala temizlenememişse, ilgili bara bölümüne bağlı olan tüm kesiciler açtırılır. Birinci zaman kademesi için; fider korumasının 1-faz ve 3-faz açmaları için farklı zaman gecikmeleri T1-1faz seçilebilir. Ayrıca; 1-faz açma sonrası bu ikinci açmanın 1-faz veya 3-faz olacağı da (1f-Ynd. Aç (T1) parametresi), seçilebilir. T1-1faz ve T1-3faz fider korumasının bir çok fazlı açması paralel başlatılır. T13faz ile böylece kesici arıza korumanın açması T1-1faz’a karşı hızlandırılabilir. 358 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Şekil 2-164 Faz ayrımlı başlatma ile iki kademeli kesici arıza koruma Kesici Çalışmazsa Bir fider kesicisinin gerçekten bir arızayı temizleyemeyeceği durumlar olabilir; örneğin kesicinin açma gerilimi veya açma enerjisi mevcut olmayabilir. Böyle durumlarda, fider kesicisinin tepkisini beklemek gereksizdir. Eğer böyle bir durumun tespiti için imkanlar mevcutsa (örneğin kontrol gerilimi izleme veya hava basıncı izleme), izleme ihbarı sinyali, ">Ke arızalı" olarak 7SA6 ’nın ikili girişine beslenebilir. Bu ihbarın ve fiderden bir açma komutunun olması durumunda normalde 0’a ayarlanan ayrı bir T3-K/A zaman gecikmesi başlatılır (Şekil 2-165’e bakın). Böylece; fider kesici çalışamaz durumda ise, bitişik kesiciler (bara) derhal açtırılır. Şekil 2-165 Kesici arızalı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 359 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Karşı Uç Kesicisine Uzaktan Açma Komutu Gönderilmesi Cihaz, lokal kesicinin arızayı kesmede başarısız olması durumunda karşı uç kesicisine ilave bir uzaktan açma sinyali gönderme imkanına sahiptir. Bunun için, uygun koruma sinyali iletim bağlantısının olması gerekir (örneğin, iletişim kablosu, kuranportör (güç hattı taşıyıcı) cihazı, radyo kanalı veya optik-fiber iletimi). Koruma arayüzü üzerinden sayısal iletimi kullanan cihazlar ile, karşı uca açma komutu gönderilebilir (ayrıca Bölüm 2.5’e bakın). Bu araaçmayı gerçekleştirmek için, istenilen komut -genellikle bitişik kesicileri açtıracak olan açma komutucihazın bir ikili çıkışına atanır. İkili çıkışın kontağı üzerinden iletim cihazı tetiklenir. Sayısal sinyal iletimi kullanıldığında, komut, kullanıcı-tanımlı mantık (CFC) üzerinden bir uzaktan açtırma komutuna bağlanır. Uç Arızası Koruma Bir uç arızası, bir hattın veya korunan teçhizatın ucunda kesici ile akım trafoları seti arasında meydana gelen bir kısa-devre arızası olarak tanımlanır. Bu durum Şekil 2-166 ’te gösterilmiştir. Arıza, akım trafosundan (ölçme noktasından) bakıldığında bara tarafında yer alır ve bundan dolayı fider koruma rölesi tarafından bir bara arızası olarak değerlendirilir. Bu arıza, ancak fider korumasının ters yön kademesi tarafından veya bara koruma tarafından tespit edilebilir. Bununla birlikte; karşı uç arızayı beslemeye devam edeceği için, fider kesicisine verilecek bir açma komutu ile arıza temizlenemez. Dolayısıyla; kesici, açma komutuna uygun şekilde tepki göstermesine (açmasına) rağmen arıza akımı kesilmez. Şekil 2-166 Kesici ve akım trafoları arasında uç arıza Uç arızası koruma, bu durumu tespit eder ve arızayı temizlemek için korunan teçhizatın karşı ucuna bir açma komutu gönderir. Bu amaçla, bir sinyal iletim cihazını (örneğin, kuranportör cihazı, radyo dalgası veya optikfiber) -eğer mevcutsa, iletilmesi gereken diğer komutlarla birlikte- tetiklemek için veya (sayısal sinyal iletimi kullanıldığında) koruma arayüzü üzerinden doğrudan komut olarak "KAK KarşıUçAr.A" çıkış komutu mevcuttur. Uç arızası, kesici yardımcı kontağı kesicinin açık olduğunu göstermesine rağmen, akımın akmayı sürdürmesi ile tanınır. Ek bir ölçüt, bir kesici arıza başlatma sinyalinin bulunmasıdır. Şekil 2-167 işlev prensibini gösterir. Eğer kesici arıza koruma başlatma almış ve akım akışı tespit edilmişse (Akım Denetimleri “L*> Akım Denetimi“ Şekil 2-155’te görüntülendiği gibi), ancak kesicinin hiçbir kutbu kapalı değilse (yardımcı kontak ölçütü " ≥ 1 Kutup kapalı"), o zaman T-UçArıza zaman gecikmesi saymaya başlar. 360 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Şekil 2-167 Uç arıza korumanın çalışma düzeni Faz Uyuşmazlığı Denetimi Faz uyuşmazlığı denetimi, kesici fazlarının konum uyuşmazlıklarını tespit eder. Kararlı-durum işletme koşullarında, kesicinin üç fazı da ya kapalı ya da açık konumda olmalıdır. Konum farklılıklarına, ancak 1-faz otomatik tekrar kapama çevrimi sırasında kısa bir süre için müsaade edilir. Şekil 2-168 işlev prensibini gösterir. Burada işlenen sinyaller, kesici arıza koruma için kullanılanlarla aynıdır. Faz uyuşmazlığı durumu, en az bir faz kapalı (" ≥ 1 faz kapalı") ve aynı zamanda en az bir faz da açık (" ≥ 1 faz açık") olduğunda tesis edilir. İlave olarak; akım ölçütü de (Şekil 2-155’ten) işlenir. Faz uyuşmazlığı, akım ancak kesicinin fazlarından sadece birinden veya ikisinden akıyorsa tespit edilebilir. Akım üç fazdan da akıyorsa, kesici yardımcı kontakları farklı bir durum göstermiş olsa bile, üç faz da kapalı olmalıdır. Eğer kesici fazlarında bir kutup uyuşmazlığı tespit edilmişse; bu, her bir kutup için ayrı bir "Başlatma" sinyali ile ihbar edilir. Bu sinyal, faz uyuşmazlığı denetiminin açma komutu öncesi açık olan kutbu tanılar. Şekil 2-168 Faz uyuşmazlığı denetimi için fonksiyon şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 361 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) 2.19.2 Ayar Notları Genel Kesici arıza koruma ve yardımcı fonksiyonları (uç arızası koruma, faz uyuşmazlığı denetimi), ancak fonksiyonların kapsamının biçimlendirilmesi sırasında (Adres 139 KESİCİ ARIZA), Etkin veya 3I0> ile etkin olarak ayarlanmışsa çalışabilir. Kesici Arıza Koruma Kesici arıza koruma 3901 no’lu K/A FONKSİYONU adresinde olarak devreye alınabilir ON veya devreden çıkarılabilir OFF . Akım eşiği I> K/A (Adres 3902), koruma, beklenen en küçük kısa-devre akımında çalışacak şekilde seçilir. Bunun için, minimum arıza akımının % 10 altında bir ayar önerilir. Diğer taraftan; bu değer, gerektiğinden daha küçük ayarlanmamalıdır. Eğer kesici arıza koruması sıfır bileşen akım eşiği olarak ayarlanmışsa (Adres 139 = 3I0> ile etkin), sıfır bileşen akım için akım dengesi eşiği 3I0> KAK (Adres 3912), I> K/A ’dan bağımsız olarak ayarlanabilir. Normalde; kesici arıza koruma, akım akışı ölçütü ile birlikte kesicinin yardımcı kontağının konumunu da değerlendirir. Eğer cihazda yardımcı kontaklar kullanılmamışsa, bu ölçüt işlenemez. Bu durumda 3909 no’lu KE. Knt. Kntrl adresini HAYIR olarak ayarlayın. İki-Kademeli Kesici Arıza Koruma İki-kademeli çalışma ile, bir T1 zaman gecikmesi sonrası lokal kesiciye -ve normalde kesicinin farklı bir açma bobinleri setine- yeniden bir açma komutu verilir. Eğer ilk fider koruma açması 1-faz ise (1-faz açmanın mümkün olması durumunda), bu açma tekrarının 1-faz veya 3-faz olmasına ilişkin bir seçim yapılabilir. Bu seçim,3903 no’lu 1f-Ynd. Aç (T1) adresinde yapılır. Eğer ilk kademe için 1-faz açma verilmesi isteniyorsa EVET olarak, aksi takdirde HAYIR olarak ayarlayın. Eğer kesici bu açma tekrarına tepki vermezse, T2 süresi sonunda bitişik kesiciler, yani fiderin bağlı olduğu baranın veya bara bölümünün tüm kesicileri ve aynı zamanda karşı uç kesicisi açtırılır. Ayrı gecikme zamanları ayarlanabilir: • fider korumasının 1-faz açması sonrası lokal fider kesicisine 1- veya 3-faz açmanın tekrarlanması için T11faz zamanı (Adres 3904), • fider korumasının 3-faz açması sonrası lokal fider kesicisine 1- veya 3-faz açmanın tekrarlanması için T13faz zamanı (Adres 3905), • bitişik kesicilerin (bara bölgesi ve mümkünse karşı uç kesicisinin) açması için T2 zamanı (Adres 3906). Not T1-1faz ve T1-3faz fider korumasının bir çok fazlı açması paralel başlatılır. T1-3faz ile böylece kesici arıza korumanın açması T1-1faz’a karşı hızlandırılabilir. Bu sebeple T1-1faz’ı aynı veya T1-3faz’dan daha uzun ayarlayın. Not Eğer bulunan 1-faz AÇMA’da AÇMA 3-faz olarak birleştirilmişse, T2 Gecikme bir 3-faz bağlantısı ile yeniden başlatılır 362 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Gecikme zamanları, fider kesicisinin maksimum çalışma süresi ve kesici arıza korumanın akım algılayıcılarının bırakma süresi ve zaman gecikmelerin herhangi bir toleransını hesaba katmak için, bir güvenlik payı olarak ayarlanır. Şekil 2-169 ’da, bir kesici arıza senaryosunun zaman sırası görülmektedir. Sinüzoidal akımlar için, bırakma süresi ≤ 15 ms’dir. Eğer akım trafosu doyması bekleniyorsa, bu süre 25 ms olarak ayarlanmalıdır. Not Eğer kesici arıza korumasının bir 1-faz AÇMA-Tekrarlaması yapılması isteniyorsa, OTK (Otomatik Tekrar Kapama) ’daki ayarlanmış olan zaman, Adres 3408 T-Baş. İZLEME, 3903 1f-Ynd. Aç (T1) adresteki parametrelenmiş olan zamandan, daha uzun olmalıdır. Eğer açma komutunun önceden 3-faz bağlantısı olmadan (OTK veya K/A üzerinden) kesici arıza koruması üzerinden baranın başlatılmasının mümkün olması isteniyorsa, ayarlanmış olan zaman 3408 T-Baş. İZLEME parametresinin ayarlanmış zamanı da, 3906 T2 için parametrelenmiş olan zamandan daha uzun olmalıdır. Bu durumda, OTK kesici arıza korumasının K/A bir sinyali üzerinden kesilmelidir. Böylece OTK’nın bara açmasından sonra tekrar kapanması önlenir. 1494 "KAK T2-A (bara)" sinyalinin OTK girişi 2703 ">OTK BLK" ile bağlanması mantıklıdır. Şekil 2-169 Bir arızanın normal olarak ve -kesici arızası durumunda- iki-kademeli kesici arıza koruma ile temizlenmesini gösteren zaman sırası örneği SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 363 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) Bir Kademeli Kesici Arıza Koruma Bir-kademeli çalışma ile; T2 gecikme zamanı (Adres 3906) sonrası, bitişik kesiciler (bara bölgesinin kesicileri ve mümkünse karşı uç kesicisi) açtırılır. Bu durumda, T1-1faz (Adres 3904) ve T1-3faz (Adres 3905) zaman gecikmeleri ∞’a ayarlanır. Ancak, fider korumasının 1-faz açma ve 3-faz açma sonrası farklı gecikme zamanları imkanı kullanılmak istenirse, bir-kademeli koruma için T1 süre ölçerleri kullanılabilir. Bu durumda, T1-1faz (3904 no’lu adres) ve T1-3faz (3905 no’lu adres) zaman gecikmelerini ayrı ayrı ayarlayın. Fakat bara kesicilerine yanlışlıkla bir faz açma verilmesini önlemek için 3903 no’lu 1f-Ynd. Aç (T1) adresi HAYIR olarak ayarlayın. T2 (3906 no’lu adres) gecikme zamanı ∞ veya T1-3faz (3905 no’lu adres) zamanına eşit ayarlayın. İstenilen açma rölesine doğru açma komutlarının atandığına emin olun. Gecikme zamanı, fider kesicisinin maksimum çalışma süresi ve kesici arıza korumanın akım algılayıcılarının bırakma süresi ve zaman gecikmelerin herhangi bir toleransını hesaba katmak için, bir güvenlik payı olarak ayarlanır. Şekil 2-170 ’da, bir kesici arıza senaryosunun zaman sırası görülmektedir. Sinüzoidal akımlar için, bırakma süresi ≤ 15 ms’dir. Eğer akım trafosu doyması bekleniyorsa, bu süre 25 ms olarak ayarlanmalıdır. Şekil 2-170 Bir arızanın normal olarak ve -kesici arızası durumunda- bir-kademeli kesici arıza koruma ile temizlenmesini gösteren zaman sırası örneği Lokal kesici arızası Eğer fider kesicisi çalışamaz durumda ise (örneğin kontrol gerilimi arızası veya düşük hava basıncından dolayı), lokal kesicinin arızayı temizleyemeyeceği bellidir. Eğer bu arıza (">Ke arızalı" ikili giriş üzerinden) röleye bildirilmişse, bitişik kesiciler (bara kesicileri ve eğer mümkünse karşı uç kesicisi), genellikle T3-K/A (3907 no’lu adres), 0 ’a ayarlanan zamanı sonunda açtırılır. 3908 no’lu Açma K/A adresi, kesici çalışamaz durumda iken bir fider koruması açması meydana geldiğinde, açma komutunun hangi çıkışa atanacağını belirler. Bitişik kesicileri açmak (bara açması) için kullanılan çıkışı seçin. Uç Arızası Koruma Uç arızası koruma, 3921 no’lu Uç Arıza Kad. adresinde devreye alınabilir ON veya devreden çıkarılabilir OFF. Bir uç arızası, fider kesicisi ile akım trafoları seti arasında bir kısa-devre arızasıdır. Uç arızası koruma, ikili girişlere bağlı kesici yardımcı kontakları üzerinden kesici konumunun cihaza bilgilendirilmiş olduğunu öngörür. Bir uç arızası sırasında, kesici, fider korumasının bir geri yön kademesi ile veya bara koruma tarafından (arıza akım trafolarının gerisinde kaldığı için bir bara arızasıdır) açtırılmış olsa bile, fiderin karşı ucundan arıza beslendiği için arıza akımı akmaya devam eder. 364 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) T-UçArıza zamanı (Adres 3922) , fider korumasının başlatma durumu süresi içerisinde, kesici yardımcı kontakları kesici fazlarının açık olduğunu gösteriyorsa ve aynı zamanda akım akışı hala tespit ediliyorsa (Adres 3902) başlatılır. Uç arızası korumanın açma komutu, karşı uç kesicisine bir araaçma sinyalinin iletilmesi için düşünülmüştür. Dolayısıyla, gecikme zamanı, kesicinin anahtarlanması sırasında olabilecek geçici saplama arızası durumlarında çalışmayacak şekilde ayarlanmalıdır. Faz Uyuşmazlığı Denetimi Faz uyuşmazlığı denetimi, 3931 no’lu Faz Uyuşmazlığı adresinde devreye alınabilir ON veya devreden çıkarılabilir OFF. Ancak kesici fazları ayrı ayrı çalışabiliyorsa yararlıdır. Kararlı-durum sırasında, kesicinin sadece bir veya sadece iki fazın açık kalmasını önler. Ya her bir fazın yardımcı kontaklarının ayrı ayrı veya yardımcı kontakların seri bağlantısının ve yardımcı kontakların seri bağlantısının cihazın ikili girişlerine bağlanmış olması gerekir. Eğer bu koşullar sağlanmamışsa, 3931 no’lu adreste bu fonksiyon devre dışı bırakılır OFF. T-Faz Uyşm. zaman gecikmesi (3932 no’lu adres) faz uyuşmazlığı denetiminin 3-faz açma vermesinden önce fider kesicinin faz uyuşmazlığı durumunun, yani sadece bir veya iki fazın açık kalmasının ne kadar süreceğini belirler. Bu süre, bir fazlı otomatik tekrar kapama çevrimi süresinden yeterince uzun ayarlanmalıdır. Ancak, bu süre, kesici fazlarının asimetrik konumlarının sebep olacağı müsaade edilebilir bir dengesiz yük durumu süresinden daha kısa olmalıdır. Tipik değerler 2 s - 5 s’ dir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 365 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) 2.19.3 Ayarlar Tabloda, bölgeye özgü varsayılan ayarlar gösterilmiştir. C sütunu (yapılandırma), akıma dayalı değerlerin karşılığı olan akım trafosu sekonder anma akımını göstermektedir. Adr. Parametre 3901 K/A FONKSIYONU 3902 I> K/A C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar ON OFF ON Kesici Ariza Koruma 1A 0.05 .. 20.00 A 0.10 A I> çalisma esigi 5A 0.25 .. 100.00 A 0.50 A 3903 1f-Ynd. Aç (T1) HAYIR EVET EVET Kd. T1 ile 1 faz yeniden açma (lokal aç) 3904 T1-1faz 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1, 1faz bas. sonrasi gecikme (lokal aç) 3905 T1-3faz 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T1, 3faz bas. sonrasi gecikme (lokal aç) 3906 T2 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.15 sn T2, 2. kademe gecikmesi (bara açmasi) 3907 T3-K/A 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 0.00 sn T3, arizali kesiciyi baslatma gecikmesi 3908 Açma K/A HAYIR T1 açmasi ile T2 açmasi ile T1/T2açmasi ile HAYIR Arizali kesici ile açma çikisi seçimi 3909 KE. Knt. Kntrl HAYIR EVET EVET Kesici kontaklarinin kontrolü 3912 3I0> KAK 1A 0.05 .. 20.00 A 0.10 A Çalisma esigi 3I0> 5A 0.25 .. 100.00 A 0.50 A 3921 Uç Ariza Kad. ON OFF OFF Uç ariza kademesi 3922 T-UçAriza 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 2.00 sn Uç ariza kademesi açma gecikmesi 3931 Faz Uyusmazligi ON OFF OFF Faz uyusmazligi denetimi 3932 T-Faz Uysm. 0.00 .. 30.00 sn; ∞ 2.00 sn Faz uyusmazligi açma gecikmesi 366 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.19 Kesici Arıza Koruması (Opsiyonel) 2.19.4 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 1401 >KAK on EM >KAK: Kesici ariza koruma devreye alma 1402 >KAK off EM >KAK: Kesici ariza koruma devreden çik. 1403 >KAK BLK EM >Kesici Ariza Koruma BLOKLAMA 1415 >KAK 3faz bas. EM >KAK: Harici baslatma 3 faz 1424 - EM - 1432 >KAK sürme EM >KAK: Harici sürme 1435 >KAK Bas. L1 EM >KAK: Harici baslatma L1 1436 >KAK Bas. L2 EM >KAK: Harici baslatma L2 1437 >KAK Bas. L3 EM >KAK: Harici baslatma L3 1439 >KAK Akimsizbas EM >KAK: Harici baslatma 3 faz (akimsiz) 1440 G üz.KAK ON/OFF IE KAK Giris ile ON/OFF 1451 KAK OFF AM Kesici Ariza Koruma DEVRE DISI 1452 KAK BLKdi AM Kesici Ariza Koruma BLOKLANDI 1453 KAK AKTIF AM Kesici Ariza Koruma AKTIF 1461 KAK Baslatma AM Kesici ariza koruma baslatildi 1472 KAK T1-AÇMA1fL1 AM KAK Açma T1 (lokal açma) - yalniz faz L1 1473 KAK T1-AÇMA1fL2 AM KAK Açma T1 (lokal açma) - yalniz faz L2 1474 KAK T1-AÇMA1fL3 AM KAK Açma T1 (lokal açma) - yalniz faz L3 1476 KAK T1-AÇMAL123 AM KAK Açma T1 (lokal açma) - 3 faz 1493 KAK AÇMA Ke ar. AM Arizali kesici durumunda KAK Açma 1494 KAK T2-A (bara) AM Kesici Ariza Kor. AÇMA T2 (bara açmasi) 1495 KAK KarsiUçAr.A AM KAK Açma Uç ariza kademesi 1496 KAK Ke Uysm BAS AM KAK Faz uyusmazligi çalisma 1497 KAK Ke Uysm. L1 AM KAK Faz uyusmazligi çalisma L1 1498 KAK Ke Uysm. L2 AM KAK Faz uyusmazligi çalisma L2 1499 KAK Ke Uysm. L3 AM KAK Faz uyusmazligi çalisma L3 1500 KAK Ke Uysm. AÇ AM KAK Faz uyusmazligi Açma SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 367 Fonksiyonlar 2.20 Termal Aşırı Yük Koruma (Opsiyonel) 2.20 Termal Aşırı Yük Koruma (Opsiyonel) Termal aşırı yük koruma, termal aşırı yüklenmeden dolayı korunan nesnede, özellikle güç trafoları, döner makineler, güç reaktörleri ve kablolarda meydana gelebilecek hasarları önler. Ortam koşulları (sıcaklık, rüzgar) genellikle büyük değişkenlik gösterdiği için havai hatlar için anlamlı bir aşırı sıcaklığının hesaplanması mümkün değildir. Bundan dolayı havai hatlar için bu koruma gereksizdir. Ancak, yakın bir aşırı yüklenmeyi ihbar etmek için akıma bağlı bir ihbar kademesi kullanılabilir. 2.20.1 Çalışma Yöntemi Birim, sıcaklık artışını termal tek bir kütle modeline göre aşağıdaki termal diferansiyel denkleminden hesaplar: Burada Θ – müsaade edilen en yüksek faz akımı k·IN’ye karşılık olan son aşırı sıcaklığın bir yüzdesi olarak mevcut aşırı sıcaklık tth – ısınma için termal zaman sabitesi I – mevcut efektif akım k – akım trafolarının anma akımının katı olarak, müsaade edilen en yüksek sürekli akımı belirten k-sabitesi, IN – Cihazın anma akımı Bu denklemin kararlı durum koşullarında çözümü, asimptotu TSon sıcaklığını gösteren bir üstel fonksiyondur. Sıcaklık, aşırı sıcaklığının altında ilk ayarlanır sıcaklık eşiği Θuyarı’ya, ulaştığında, erken yük düşümü için bir uyarı sinyali verilir. İkinci sıcaklık eşiğine,yani son aşırı sıcaklığa (= açma aşırı sıcaklığı) ulaşıldığında, korunan teçhizat şebekeden ayrılır. Aşırı yük koruma, bununla birlikte sadece Yalnız alarm ihbar verecek şekilde ayarlanabilir. Bu durumda; son sıcaklığa ulaşılmış olsa bile, cihaz sadece bir ihbar verir. Sıcaklık artışları, her bir faz akımının karesinden bir termal benzetim hesaplama yöntemiyle ve her bir faz için ayrı hesaplanır. Bu, doğru bir efektif değer ölçümü sağlar ve aynı zamanda harmoniklerin etkilerini de hesaba katar. Eşiklerin değerlendirilmesi için, üç fazın hesaplanan sıcaklık artışlarının en büyüğü veya aşırı sıcaklıkların ortalaması veya en büyük faz akımının hesaplanan aşırı sıcaklığı belirleyici olacak şekilde bir seçim yapılabilir. Müsaade edilen en yüksek sürekli termal aşırı yük akımı Imaks , IN anma akımının bir katı olarak belirtilir: Imaks = k·IN k-sabitesine ilave olarak, koruma ayarları olarak τth termal zaman sabitesi ve Θuyarı sıcaklığı değerleri de girilmelidir. Aşırı yük koruma, termal uyarı kademesine ek olarak bir Iuyarı akım uyarı elemanına da sahiptir. Bu eleman, hesaplanan aşırı sıcaklık henüz uyarı veya açma sıcaklık seviyelerine ulaşmamış olsa, bile vaktinden önce bir aşırı yük akımını bildirir. Aşırı yük koruma, bir ikili giriş üzerinden kilitlenebilir. Bu durumda, termal benzetimler de sıfırlanır. 368 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.20 Termal Aşırı Yük Koruma (Opsiyonel) Şekil 2-171 Termal aşırı yük korumanın mantık şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 369 Fonksiyonlar 2.20 Termal Aşırı Yük Koruma (Opsiyonel) 2.20.2 Ayar Notları Genel Termal aşırı yük fonksiyonunun uygulanması için bir önkoşul, fonksiyonların kapsamının biçimlendirilmesi sırasında bu fonksiyonun etkinleştirilmiş olmasıdır (142 no’lu adres Term Aşırı Yük = Etkin). Fonksiyon, 4201 no’lu Term AŞIRI YÜK adresinde ON olarak devreye alınabilir veya OFF olarak devreden çıkarılabilir. Ayrıca, sadece Yalnız alarm ihbar verecek şekilde ayarlanabilir. Bu durumda koruma fonksiyonu etkindir ve açma sıcaklığına ulaştığında sadece "Sargı A/Y"(1517 no’lu adres) bildiriyi verir. "Term A.Yük AÇMA" (1521 no’lu adres) oluşturulmuyor. K-Faktörü Bir aşırı yükün tespiti için, bir temel olarak anma cihaz akımı alınır. k ayar sabitesi, 4202 no’lu K-FAKT. adresinde ayarlanır. Müsaade edilen termal sürekli akımla anma akımı arasındaki oran olarak belirlenir: Müsaade edilen sürekli akım, aynı zamanda aşırı sıcaklığın üstel fonksiyonunun asimptotunun gösterdiği akımdır. Açma sıcaklığı otomatik olarak k · IN ’deki son sıcaklıktan elde edilir; dolayısıyla bu sıcaklığın ayrı olarak belirtilmesi gerekli değildir. Elektrik makineleri imalatçıları, kataloglarında genellikle müsaade edilen sürekli akımı belirtirler. Eğer hiçbir veri mevcut değilse, k için korunan teçhizatın anma akımının 1,1 katı ayarlanır. Kablolar için müsaade edilen sürekli akım, yalıtım malzemesinin kesitine, montaj tasarımına ve kablo güzergahındaki toprağın cinsine bağlıdır ve ilgili karakteristik tablolarından çıkarılabilir. Elektrik teçhizatının aşırı yüklenme kapasitesinin teçhizatın anma akımına bağlı olduğunu unutmayın. Dolayısıyla, eğer akım trafolarının primer anma akımları teçhizatın primer akımından farklı ise, bu durum dikkate alınmalıdır. Örnek: Kuşaklı kablo 10 kV, 150 mm2 Müsaade edilen sürekli akım Imaks = 322 A Akım trafoları 400 A/5 A Ayar değeri K-FAKT. = 0,80 370 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.20 Termal Aşırı Yük Koruma (Opsiyonel) Zaman Sabiti t τth ısıl zaman sabiti 4203 no’lu ZAMAN SABİTİ adresinde ayarlanır. Bu parametre de, imalatçılar tarafından belirtilir. Zaman sabitinin dakika olarak ayarlandığına dikkat edin. Zaman sabiti, çoğu kez diğer değerlerle ifade edilir ve bunlar aşağıdaki şekilde dakika cinsinden zaman sabitine çevrilir: 1-s-akım 1 s’den başka, örneğin 0,5 s uygulama süresi için müsaade edilen akım t6-zamanı, korunan teçhizatın anma akımının 6 katı için saniye olarak zamandır. Örnek: Yukarıdaki kablo için: müsaade edilen 1-s-akım 13,5 kA Ayar değeri ZAMAN SABİTİ = 29,4 dk Alarm Seviyeleri Termal alarm kademesi T ALARM (Adres 4204) ayarı ile, açma sıcaklığına ulaşılmadan önce bir ihbar verilebilir ve bu sayede erken yük düşümüyle veya yük başka taraflara kaydırılarak açma önlenebilir. Ayar, açma sıcaklık artışının yüzdesi olarak yapılır. Akıma bağlı aşırı yük uyarı eşiği I Alarm (Adres 4205) anma cihaz akımının bir çarpanı olarak belirtilir ve müsaade edilen sürekli akım k · IN değerine eşit veya onun biraz altında ayarlanmalıdır. Termal uyarı kademesi yerine kullanılabilir. Bu durumda, termal uyarı kademesi % 100’e ayarlanarak pratik olarak etkisiz kılınır. Aşırı Sıcaklığın Hesaplanması Termal benzetim her faz için ayrı hesaplanır. 4206 no’lu HESAP YÖNTEMİ adresinde, termal uyarı ve açma eşikleri için üç fazın hesaplanan sıcaklık artışlarının en büyüğü (Θ maks) veya aritmetik ortalaması (Ortalama Θ) veya en büyük faz akımından hesaplanan aşırı sıcaklık (Θ, Imaks. ta) belirleyici olacak şekilde bir seçim yapılabilir. Aşırı yük genellikle her üç faz için de söz konusu olduğu için bu ayarın fazla bir önemi yoktur. Ancak eğer dengesiz aşırı yüklenmeler bekleniyorsa, bu ayar farklı sonuçlara yol açacaktır. Ortalama alma, ancak korunan teçhizat için hızlı bir termal denge söz konusu ise, örneğin kuşaklı kablolarla mümkündür. Eğer üç faz az veya çok ısıl olarak yalıtılmış ise, örneğin tek damarlı kablolar veya havai hatlar, maksimum ayarlardan biri seçilmelidir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 371 Fonksiyonlar 2.20 Termal Aşırı Yük Koruma (Opsiyonel) 2.20.3 Ayarlar Tabloda, bölgeye özgü varsayılan ayarlar gösterilmiştir. C sütunu (yapılandırma), akıma dayalı değerlerin karşılığı olan akım trafosu sekonder anma akımını göstermektedir. Adr. Parametre C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 4201 Term ASIRI YÜK OFF ON Yalniz alarm OFF Termal Asiri Yük Koruma 4202 K-FAKT. 0.10 .. 4.00 1.10 K-Faktörü 4203 ZAMAN SABITI 1.0 .. 999.9 dak 100.0 dak Zaman Sabiti 4204 T ALARM 50 .. 100 % 90 % Termal Alarm Kademesi 4205 I Alarm 1A 0.10 .. 4.00 A 1.00 A 5A 0.50 .. 20.00 A 5.00 A Akim Asiri Yük Alarmi Ayar Degeri Θ maks Ortalama Θ Θ, Imaks. ta T maks 4206 HESAP YÖNTEMI 2.20.4 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Sicaklik Algilama Yöntemi Açıklamalar 1503 >Termal A/Y BLK EM >Termal A.Yük Koruma BLOKLAMA 1511 Termal A/Y OFF AM Termal Asiri Yük Koruma OFF 1512 Term. A/Y BLKdi AM Termal Asiri Yük Koruma BLOKLANDI 1513 Term. A/Y AKTIF AM Termal Asiri Yük Koruma AKTIF 1515 A/Y I Alarm AM Asiri Yük Akim Alarm (I alarm) 1516 A/Y T Alarm AM Asiri Yük Alarm! Termal Açmaya yakin 1517 Sargi A/Y AM Sargi Asiri Yük 1521 Term A.Yük AÇMA AM Termal Asiri Yük AÇMA 372 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.21 Analog Çıkışlar 2.21 Analog Çıkışlar 2.21.1 Çalışma Yöntemi 7SA6 ’nın sipariş sürümüne bağlı olarak, dörde kadar analog çıkış bulunabilir. Bu analog çıkışlar üzerinden iletilecek değerler, koruma fonksiyonlarının yapılandırılması sırasında belirlenir (Bölüm 2.1.1.2'ye bakın). Aşağıdaki analog çıkışlardan en fazla dördü kullanılabilir: • İşletme anma akımının yüzdesi olarak IL2 (L2 fazı akımı) ölçülen değeri, • İşletme anma geriliminin yüzdesi olarak UL2-L3 ( L2-L3 faz-faz gerilimi) ölçülen değeri, • İşletme anma görünen güç √3·UN·IN ’nin yüzdesi olarak P (aktif gücün mutlak değeri) ölçülen değeri, • İşletme anma görünen güç √3·UN·IN ’nin yüzdesi olarak Q (reaktif gücün mutlak değeri) ölçülen değeri, • Biçimlendirilmiş birim uzunluk reaktans ve hat uzunluğuna (1110 ’dan 1113 ’e kadar adresler Bölüm 2.1.4.1’e bakın) dayalı hat uzunluğunun yüzdesi olarak d arıza mesafesi, • Biçimlendirilmiş uzunluk birimine bağlı olarak kilometre veya mil olarak d arıza mesafesi (Adres 236), biçimlendirilmiş reaktansa dayalı (Adres 1110 veya 1112, bakınız Bölüm 2.1.4), • Arıza akımı Imaks, yani son arızanın temizlenmesi sırasındaki biçimlendirilmiş primer ve sekonder anma akımına (Adresler 205 ve 206, ayrıca bakınız Bölüm 2.1.2.1) dayalı, primer amper olarak, yani 3 faz akımından en büyüğü. İşletme anma değerleri, 1103 ve 1104 no’lu adreslere (Bölüm 2.1.4.1’e bakın) göre biçimlendirilmiş anma değerlerdir. Analog değerler, yükten bağımsız akımlar olarak çıktılanır. Analog çıkışların anma aralığı 0 mA - 20 mA ve maksimum çalışma aralığı 22,5 mA’e kadardır. Dönüştürme çarpanı ve geçerli aralık ayarlanabilir. Eğer ölçülen değerler (akım, gerilim, güç) iletiliyorsa, çevrimsel olarak güncelleştirilir. Olaya özgü değerler, yani sadece bir arıza sonrası bildirilen arıza mesafesi ve arıza akımı ise, ancak • Yeni bir arıza yüzünden yeni bir değer hesaplanmışsa veya • İkili giriş ">Ana.Çıkış RST." (No 11000) etkinleştirilmişse veya • İlgili analog kanal için ayarlanan maksimum çıkış süresi, örneğin Tmaks ÇIKIŞ(B1) (Adres 5009, B1 kanalı için) dolmuşsa güncelleştirilir. Eğer maksimum çıkış süresi ∞’a ayarlanmışsa, sadece diğer iki seçenek uygulanır. Çıkış ikili giriş üzerinden resetlendikten sonra, çıkış değeri 0’a döner. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 373 Fonksiyonlar 2.21 Analog Çıkışlar 2.21.2 Ayar Notları Ölçülen Değerler Analog çıkışlar için ölçülen değerler seçildikten sonra (Bölüm 2.1.1.2, Adresler 150 ’den 153’e kadar), kullanılacak analog çıkışlar için dönüştürme çarpanları ve geçerli aralıklar şu şekilde ayarlanır: • Montaj konumu "B" de analog çıkış 1 (Port B1) için: Adres 5001 , 20 mA (B1) = 20 mA de görüntülenecek yüzde değer, Adres 5006 , MİN DEĞER (B1) en küçük geçerli değer. • Montaj konumu "B" de analog çıkış 2 (Port B2) için: Adres 5011 , 20 mA (B2) = 20 mA de görüntülenecek yüzde değer, Adres 5016 , MİN DEĞER (B2) en küçük geçerli değer. • Montaj konumu "D" de analog çıkış 1 (Port D1) için: Adres 5021, 20 mA (D1) = 20 mA de görüntülenecek yüzde değer, Adres 5026 MİN DEĞER (D1), en küçük geçerli değer. • Montaj konumu “D“ de analog çıkış 2 (Port D2) için: Adres 5031 , 20 mA (D2) = 20 mA de görüntülenecek yüzde değer, Adres 5036 , MİN DEĞER (D2), en küçük geçerli değer. Maksimum değer 22,0 mA’dir, bir taşma durumunda, yani değer müsaade edilen maksimum eşiğin dışında ise, 22,5 mA çıktısı verilir. Örnek: IL2 akımı çıkışı, montaj konumu "B" de analog çıkış 1 üzerinden alınacaktır. 10 mA anma işletme akımındaki değerdir; dolayısıyla 20 mA, % 200 demektir. 4 mA’in altındaki değerler geçersizdir var sayılacaktır. Ayarlar: Adres 5001, 20 mA (B1) = 200,0 %, Adres 5006, MİN DEĞER (B1) = 4,0 mA, Arıza Yeri Arıza yeri için, dönüştürme çarpanı, yani çıktılanacak değer de 20 mA’e ayarlanır. Arıza yerinin çıkışının hat uzunluğunun yüzdesi olarak veya uzunluk birimi cinsinden alınmasına bağlı olarak, aşağıdaki ayarlar yapılır: • Montaj konumu "B" de analog çıkış 1 (Port B1) için: Adres 5001, 20 mA (B1) = 20 mA de görüntülenecek yüzde değer veya Adres 5003 veya 5004 20 mA (B1) = 20 mA de görüntülenecek km veya mil değeri, • Montaj konumu "B" de analog çıkış 2 (Port B2) için: Adres 5011, 20 mA (B2) = 20 mA de görüntülenecek yüzde değer veya Adres 5013 veya 501420 mA (B2) = 20 mA de görüntülenecek km veya mil değeri. 374 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.21 Analog Çıkışlar • Montaj konumu "D" de analog çıkış 1 (Port D1) için: Adres 5021, 20 mA (D1) = 20 mA de görüntülenecek yüzde değer, veya Adres 5023 veya 5024 20 mA (D1) = 20 mA de görüntülenecek km veya mil değeri. • Montaj konumu “D“ de analog çıkış 2 (Port D2) için: Adres 5031 20 mA (D2) = 20 mA de görüntülenecek yüzde değer veya Adres 5033 veya 5034 20 mA (D2) = 20 mA de görüntülenecek km veya mil değeri. 5007 no’lu NEG. DEĞER (B1), 5017 no’lu NEG. DEĞER (B2), 5027 no’lu NEG. DEĞER (D1) veya 5037 no’lu NEG. DEĞER (D2) adresinde, arıza yeri negatif (arıza geri yönde) olduğunda görüntülenecek çıkış değeri ayarlanır. 5008 no’lu TAŞMA (B1), 5018 no’lu TAŞMA (B2), 5028 no’lu TAŞMA (D1) veya 5038 no’lu TAŞMA (D2) adresinde sayısal taşmaya (müsaade edilen maksimum aralığın dışı) karşılık olacak çıkış değeri ayarlanır. Negatif arıza yeri ve taşma, mümkün olduğunca büyük ayarlanır. Çünkü; arıza mesafesi değerlerinin doğrusal iletim aralığı, bu değerlerden küçük olanının 0,5 mA aşağısında sona erer. 5009 no’lu Tmaks ÇIKIŞ(B1), 5019 no’lu Tmaks ÇIKIŞ(B2), 5029 no’lu Tmaks ÇIKIŞ(D1) veya 5039 no’lu Tmaks ÇIKIŞ(D2) adresinde, geçerli arıza mesafesinin çıkışının ne kadar süreyle verileceği ayarlanır. Yeni bir arıza olduğunda, bu sürenin dolması beklenilmeksizin arıza mesafesi çıkışı güncelleştirilir. Eğer maksimum çıkış süresi ∞’a ayarlanmışsa, yeni bir değer hesaplanıncaya veya ">Ana.Çıkış RST." (No 11000) ikili girişi etkinleştirilerek çıkış resetleninceye kadar çıkış sürecektir. Örnek: Arıza yerinin, km olarak montaj konumu "B" de analog çıkışı 2 üzerinden çıkışı alınacak ve 20 mA de 50 km değeri görüntülenecektir. Çıkış, ters yöndeki bir arıza durumunda 19,84 mA ve bir taşma durumunda 22,50 mA olacaktır. Bu sırada başka bir arıza olmaması koşuluyla, çıkış 5 s süreyle verilecektir. Ayarlar: Adres 5013, 20 mA (B2) = 50,0 km, Adres 5017, NEG. DEĞER (B2) = 19,84 mA, Adres 5018, TAŞMA (B2) = 22,50 mA, Adres 5019, Tmaks ÇIKIŞ(B2) = 5,00 s, Bu durumda arıza mesafesi değerlerinin 19,84 mA - 0,5 mA = 19,34 mA ’e kadar çıkışı verilecektir. Bu, bu örnekte teorik olarak 48,35 km’ye karşılık gelir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 375 Fonksiyonlar 2.21 Analog Çıkışlar Maksimum Arıza Akımı Maksimum arıza akımı için dönüştürme çarpanı ve çıkış süresi ayarları: • Montaj konumu "B" de analog çıkış 1 (Port B1) için: Adres 5002, 20 mA (B1) = 20 mA de görüntülenecek A cinsinden değer, 5009 no’lu Tmaks ÇIKIŞ(B1) adresinde değerin maksimum çıkış süresi; • Montaj konumu "B" de analog çıkış 2 (Port B2) için: Adres 5012, 20 mA (B2) = 20 mA de görüntülenecek A cinsinden değer, 5019 no’lu adres Tmaks ÇIKIŞ(B2) değerin maksimum çıkış süresi; • Montaj konumu "D" de analog çıkış 1 (Port D1) için: Adres 5022, 20 mA (D1) = 20 mA de görüntülenecek A cinsinden değer, Adres 5029 , Tmaks ÇIKIŞ(D1) değerin maksimum çıkış süresi; • Montaj konumu “D“ de analog çıkış 2 (Port D2) için: Adres 5032, 20 mA (D2) = 20 mA de görüntülenecek A cinsinden değer, Adres 5039, Tmaks ÇIKIŞ(D2) değerin maksimum çıkış süresi. Eğer maksimum çıkış süresi ∞’a ayarlanmışsa, yeni bir değer hesaplanıncaya veya ">Ana.Çıkış RST." (No 11000) ikili girişi etkinleştirilerek çıkış resetleninceye kadar çıkış sürecektir. Maksimum değer 22,0 mA’dir, bir taşma durumunda (yani değer müsaade edilen maksimum eşiğin dışında ise) çıkış 22,5 mA’dir. Örnek: Arıza akımının montaj konumu "D" de analog çıkışı 2 üzerinden çıkışı alınacak ve 20 mA çıkış 20000 A ’e karşılık olacaktır. Bu sırada başka bir arıza olmaması koşuluyla, çıkış 60 s süreyle verilecektir. Ayarlar: Adres 5032, 20 mA (D2) = 20000 A, Adres 5039, Tmaks ÇIKIŞ(D2) = 60,00 s 2.21.3 Adr. Ayarlar Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 5001 20 mA (B1) = 10.0 .. 1000.0 % 200.0 % 20 mA (B1) = 5002 20 mA (B1) = 10 .. 100000 A 20000 A 20 mA (B1) = 5003 20 mA (B1) = 1.0 .. 1000.0 km 50.0 km 20 mA (B1) = 5004 20 mA (B1) = 1.0 .. 1000.0 Mil 50.0 Mil 20 mA (B1) = 5006 MIN DEGER (B1) 0.0 .. 5.0 mA 4.0 mA Çikis degeri (B1) geçerligi 5007 NEG. DEGER (B1) 1.00 .. 22.50 mA 19.84 mA Negatif degerler için çikis degeri (B1) 5008 TASMA (B1) 1.00 .. 22.50 mA 22.50 mA Tasma için çikis degeri (B1) 5009 Tmaks ÇIKIS(B1) 0.10 .. 180.00 sn; ∞ 5.00 sn Maksimum çikis zamani (B1) 5011 20 mA (B2) = 10.0 .. 1000.0 % 200.0 % 20 mA (B2) = 5012 20 mA (B2) = 10 .. 100000 A 20000 A 20 mA (B2) = 5013 20 mA (B2) = 1.0 .. 1000.0 km 50.0 km 20 mA (B2) = 5014 20 mA (B2) = 1.0 .. 1000.0 Mil 50.0 Mil 20 mA (B2) = 376 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.21 Analog Çıkışlar Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 5016 MIN DEGER (B2) 0.0 .. 5.0 mA 4.0 mA Çikis degeri (B2) geçerligi 5017 NEG. DEGER (B2) 1.00 .. 22.50 mA 19.84 mA Negatif degerler için çikis degeri (B2) 5018 TASMA (B2) 1.00 .. 22.50 mA 22.50 mA Tasma için çikis degeri (B2) 5019 Tmaks ÇIKIS(B2) 0.10 .. 180.00 sn; ∞ 5.00 sn Maksimum çikis zamani (B2) 5021 20 mA (D1) = 10.0 .. 1000.0 % 200.0 % 20 mA (D1) = 5022 20 mA (D1) = 10 .. 100000 A 20000 A 20 mA (D1) = 5023 20 mA (D1) = 1.0 .. 1000.0 km 50.0 km 20 mA (D1) = 5024 20 mA (D1) = 1.0 .. 1000.0 Mil 50.0 Mil 20 mA (D1) = 5026 MIN DEGER (D1) 0.0 .. 5.0 mA 4.0 mA Çikis degeri (D1) geçerligi 5027 NEG. DEGER (D1) 1.00 .. 22.50 mA 19.84 mA Negatif degerler için çikis degeri (D1) 5028 TASMA (D1) 1.00 .. 22.50 mA 22.50 mA Tasma için çikis degeri (D1) 5029 Tmaks ÇIKIS(D1) 0.10 .. 180.00 sn; ∞ 5.00 sn Maksimum çikis zamani (D1) 5031 20 mA (D2) = 10.0 .. 1000.0 % 200.0 % 20 mA (D2) = 5032 20 mA (D2) = 10 .. 100000 A 20000 A 20 mA (D2) = 5033 20 mA (D2) = 1.0 .. 1000.0 km 50.0 km 20 mA (D2) = 5034 20 mA (D2) = 1.0 .. 1000.0 Mil 50.0 Mil 20 mA (D2) = 5036 MIN DEGER (D2) 0.0 .. 5.0 mA 4.0 mA Çikis degeri (D2) geçerligi 5037 NEG. DEGER (D2) 1.00 .. 22.50 mA 19.84 mA Negatif degerler için çikis degeri (D2) 5038 TASMA (D2) 1.00 .. 22.50 mA 22.50 mA Tasma için çikis degeri (D2) 5039 Tmaks ÇIKIS(D2) 0.10 .. 180.00 sn; ∞ 5.00 sn Maksimum çikis zamani (D2) 2.21.4 No 11000 Bilgi Listesi Bilgi >Ana.Çikis RST. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Bilgi Tipi EM Açıklamalar >Analog Çikislar RESETLEME 377 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu 2.22 İzleme Fonksiyonu Cihaz, hem yazılımı hem de donanımı kapsayan kapsamlı izleme fonksiyonları içermektedir. Ölçülen büyüklüklerin kabul edilebilirliği, sürekli olarak kontrol edilir. Bu sayede, akım ve gerilim trafo devreleri de büyük ölçüde izleme fonksiyonlarına dahil edilmiştir. Ayrıca, mevcut ikili girişler kullanılarak açma devrelerinin denetimi de mümkündür. 2.22.1 Ölçme Denetimi 2.22.1.1 Donanım İzleme Ölçme girişlerinden ikili çıkışlara kadar tüm cihaz izlenir. İzleme, hatalı çalışmalar veya müsaade edilmeyen koşullar için donanımı denetler. Yardımcı ve Referans Gerilimler 5 V DC işlemci gerilimi izlenir ve eğer gerilim minimum değerin altına düşmüşse cihaz artık faal değildir. Böylece cihaz servis dışı edilir. Normal gerilim geri geldiğinde, işlemci sistemi yeniden başlatılır. Besleme gerilimi arızaları veya minyatür şalterinin indirilmesi cihazı devre dışı bırakır ve bir kontak bırakması ile derhal bir mesaj üretilir. Besleme gerilimindeki 50 ms’den daha kısa süreli kesintiler rölenin görev yapmasını engellemez (Teknik Verilere bakın). İşlemci, AD (analog-sayısal) çeviricinin referans gerilimlerini izler. Müsaade edilen çalışma aralığının dışındaki gerilim sapmalarında, koruma kilitlenir ve uzun süreli sapmalar rapor edilir. Arabellek Pili Arabellek pil, yardımcı gerilim arızasında dahili saatin çalışmasını sürdürmesini ve sayaçların ve mesajların saklanmasını sağlar.Pilin şarj durumu periyodik olarak kontrol edilir. Eğer gerilim müsaade edilen minimum değerin altına düşmüşse, "Arıza Pil" (No. 177) ihbarı verilir. Cihazın yardımcı besleme gerilimi 1 -2 günden daha uzun süre kesildiğinde; dahili saat otomatik olarak servis harici edilir, yani, zaman artık sürdürülmez. Ancak mesaj ve arıza kayıt arabelleklerinin verileri saklı tutulur. Bellek Modülleri Ana bellek (RAM), sistemin başlatılması sırasında test edilir. Eğer bir hata tespit edilmişse, başlatma işlemi durdurulur. Error LED ve LED 1 yanar ve diğer LED’ler yanıp sönmeye başlar. Çalışma sırasında; bellekler, sağlama toplamları kullanılarak kontrol edilir. Program belleği (EPROM) için çevrimsel olarak sağlama toplamı üretilir ve bellekteki programın sağlama toplamı ile karşılaştırılır. Parametre belleği (FLASH-EPROM) için çevrimsel olarak bir sağlama toplamı üretilir ve her ayar değişikliği sonrası hesaplanan sağlama toplamıyla karşılaştırılır. Eğer bir hatalı çalışma olmuşsa, işlemci sistemi yeniden başlatılır. Analog-Dijital-Çevirici Offset (kayma) Analog dijital çeviricinin Offset’i her kanal için çevrimsel olarak ölçülür ve düzeltilir. Eğer bu Offset müsaade edilmeyen yüksek bir değere ulaşmışsa, "Offset hatasi" (No 191) bildirimi verilir. Koruma fonksiyonları etkin olmaya devam eder. 378 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Örnekleme Frekansı Analog-sayısal çeviricilerin örnekleme frekansı ve eşzamanlama sürekli izlenir. Eğer herhangi bir sapma, düzeltilen bir eşzamanlama ile giderilemezse, o zaman işlemci sistemi yeniden başlatılır. Ölçülen Değer Toplama - Akımlar Cihaz tarafından en fazla dört giriş akımı ölçülür. Bu akımlardan üçü faz akımlarıdır. Dördüncü akım, akım trafoları setinin yıldız noktasından ölçülen nötr akım veya ayrı bir akım trafosundan ölçülen toprak akımıdır. Eğer bu dört akım girişi de cihaza bağlanmışsa; bunların sayısallaştırılmış toplamları sıfır olmalıdır. Akım devresinde bir arıza olduğu tespit edilir, eğer: IF = |IL1 + IL2 + IL3 + kI·IE| > SI EŞİK·IN + SI FAKTÖR·S | I | kI çarpanı (Adres 221 I4/If AT) ayrı bir IE-trafosu (örneğin kablo damarı denge akım trafosu) ile faz akım trafolarının olası farklı dönüştürme oranlarını uyumlamak için kullanılır. ΣI EŞİK ve ΣI FAKTÖR ayar parametreleridir. SI FAKTÖR , S | I | bileşeni, özellikle yüksek arıza akım seviyeleri için giriş trafolarının müsaade edilen hatalarını hesaba katar (Şekil 2-172). S | I |, bütün akımların toplamıdır: S | I | = |IL1| + |IL2| + |IL3| + |kI·IE| Hatalı çalışma, "Ar.: S I" (No. 162) olarak rapor edilir. Not Akım toplamı izleme, ancak korunan hattın rezidüel akımı, rölenin dördüncü akım girişi (I4)’e bağlanmışsa doğru olarak çalışır. Şekil 2-172 Akım Toplamı İzleme SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 379 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Ölçülen Değer Toplama - Gerilimler Gerilim yolunda dört ölçülen giriş mevcuttur: faz-toprak gerilimler için üç giriş ve ayrıca rezidüel gerilim (açıküçgen gerilim, e-n gerilimi) veya bir bara gerilimi için bir giriş. Eğer rezidüel gerilim cihaza bağlanmışsa, sayısallaştırılmış üç faz gerilimin toplamı sıfır bileşen gerilimin üç katına eşit olmalıdır. Akım devresinde bir arıza olduğu tespit edilir, eğer: UF = |UL1 + UL2 + UL3 + kU·UEN| > 25 V ise. kU çarpanı faz gerilim sargıları ile açık üçgen gerilim sargısının farklı dönüştürme oranlarını uyumlamak amacıyla kullanılır (Adres 211 Uf / Udelta parametresi). Hatalı çalışma, "Arıza: S U F-T" (No 165) olarak rapor edilir. Not Gerilim toplamı (faz-toprak) izleme, ancak harici olarak oluşturulan açık üçgen gerilimi rölenin rezidüel gerilim girişine bağlanmışsa doğru olarak çalışır. 2.22.1.2 Yazılım İzleme Güvenlik Gözetimi (Watchdog) Program akışının sürekli izlenmesi için, donanım devresinde bir güvenlik zamanlayıcısı (donanım için güvenlik gözetimi) mevcuttur. Bu zamanlayıcı, işlemcide veya dahili programda bir arıza olduğunda derhal çalışır ve işlemci sisteminin sıfırdan tekrar başlatılmasına sebep olur. Ek bir yazılım güvenlik zamanlayıcısı, programların işlenmesi sırasında hatalı çalışmaların tespit edilmesini sağlar. Bu da işlemcinin yeniden başlatılmasına yol açar. Eğer tekrar başlamayla böyle hatalar giderilemezse, yeniden bir başlatma girişimi başlatılır. Eğer 30 s içerisindeki üç tekrar başlatma girişimi sonrası arıza hala mevcut ise, koruma sistemi kendini servis harici eder ve kırmızı "HATA" LED’si yanar. “Cihaz Çalışır Durumda” rölesi bırakır ve normalde kapalı kontağı "CanlıKontak" ile “cihaz arızası” nı ihbar eder. 2.22.1.3 Harici Trafo Devreleri İzleme Akım trafolarının veya gerilim trafolarının sekonder devrelerindeki kopukluklar veya kısa-devreler ve bağlantı hataları cihaz tarafından tespit edilerek rapor edilir (önemli bir işletmeye alma desteği!). Bu amaçla; herhangi bir sistem arızası olmadığı sürece, ölçülen büyüklükler çevrimsel periyotlarla arka planda denetlenir. Akım Simetrisi Hatasız normal işletme koşullarında giriş akımlarının belirli bir simetrisi olması beklenir. Bu simetri, cihaz tarafından bir büyüklük karşılaştırması yapılarak kontrol edilir. Bunun için, en düşük faz akımı en yüksek faz akımıyla karşılaştırılır. Bir asimetri tespit edilmiş olur, eğer |Imin| / |Imaks| < DENGE FAKT. I ise Imaks / IN > DENGE I SINIR / IN olması koşuluyla. Böylece Imaks üç faz akımının en büyüğü ve Imin ise en küçüğüdür. Simetri çarpanı DENGE FAKT. I ( 2905 no’lu adres) faz akımlarının müsaade edilen asimetrisini gösterir. DENGE I SINIR ( 2904 no’lu adres) sınır değeri, bu izleme fonksiyonunun çalışma aralığının alt eşiğidir (Şekil 2-173’e bakın). Bırakma oranı, yaklaşık % 97’dir. Ayarlanabilir bir süre (5-100 s) sonra, bu hatalı çalışma, "Ar.: I denge“ (No. 163) olarak rapor edilir. 380 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Şekil 2-173 Akım Simetrisi İzleme Kopuk İletken Eğer fiderden minimum akım AçıkKutupAkım akıyorsa, korunan hattın bir kopuk iletkeni veya akım trafosu sekonder devresinde bir kopukluk tespit edilebilir. Eğer en küçük faz akımı bu eşiğin altında ve diğer iki faz da bu eşiğin üzerinde ise, bir iletken kopukluğu var sayılır. Eğer aynı zamanda asimetrik koşullar mevcutsa (bakınız paragraf “Akım Simetrisi”) , cihaz "Kopuk İletken" (No. 195) ihbarını verir. Gerilim Simetrisi Hatasız normal işletme koşullarında giriş gerilimlerin belirli bir simetrisi olması beklenir. Bu simetri, cihaz tarafından bir büyüklük karşılaştırması yapılarak kontrol edilir. Bunun için, en küçük faz-faz gerilim en büyük faz-faz gerilimle karşılaştırılır. Bir asimetri tespit edilmiş olur, eğer |Umin| / |Umaks| < DENGE FAKT. U ise |Umaks| > DENGE U-SINIR olması koşuluyla Umaks, üç faz-faz gerilimin en büyüğü ve Umin ise en küçüğüdür. Simetri çarpanı DENGE FAKT. U, ( 2903 no’lu adres) iletken gerilimlerinin asimetri ölçüsüdür. DENGE U-SINIR ( 2902 no’lu adres) sınır değeri, bu izlemenin çalışma aralığının alt sınırıdır (Şekil 2-174’ye bakın). Bırakma oranı, yaklaşık % 97’dir. Hatalı çalışma, "Arıza: U deng." (No. 167) olarak, ayarlanabilir bir süre sonra rapor edilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 381 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Şekil 2-174 Gerilim Simetrisi İzleme Gerilim Faz Sırası Arızalı fazların ve faz önceliğinin doğrulanması, dik faz gerilimlerle yön ölçümü ve polarma, genellikle ölçülen değerlerin saat ibresi yönünde dönüşünü gerektirir. Ölçülen değerlerin faz dönüşü, gerilimlerin faz sıraları doğrulanarak UL1 - UL2 - UL3 kontrol edilir. Gerilim dönüşünün doğrulanması için; ölçülen gerilimlerin her birinin en az, |UL1|, |UL2|, |UL3| > 40 V/√3 olması gerekir. Negatif faz dönüşü durumunda; "Ar. Faz Sırası" (No. 171) mesajı verilir. Eğer sistem negatif faz dönüşüne sahipse, güç sistemi verilerinin parametrelenmesi sırasında faz sırası bu şekilde ayarlanmış olmalıdır (Bölüm 2.1.2.1, Adres 235). Böyle durumlarda, faz dönüşü izleme, ilgili ters faz sırasını uygular. 382 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Asimetrik Ölçme Gerilimi Arızası “Sigorta Arızası İzleme” Gerilim trafosu sekonder devredeki bir kısa devre veya kopuk iletken yüzünden ölçülen gerilim arızası durumunda, belli döngüler hatalı bir şekilde bir sıfır gerilim görür. Aynı zamanda mevcut yük akımı ile istenmeyen başlatmalar veya hatalı açmalar olabilir. Eğer gerilim devrelerinde sinyal kontaklı 3 fazlı bir minyatür şalter yerine sigortalar kullanılmışsa; o zaman sigorta arızası izleme ile gerilim trafosu sekonder (“Sigorta Arızası İzleme”) devredeki arızalar tespit edilebilir. Şüphesiz, minyatür şalter ile birlikte “Sigorta Arızası İzleme” denetimi de kullanılabilir. Asimetrik, ölçülen gerilim arızası, kendi gerilim asimetrisi ile eşzamanlı akım simetrisi ile işaretlenmiştir. Şekil 2-175’de, ölçülen gerilimin asimetrik arızası sırasında "Sigorta Arızası İzleme"’nin mantık şeması görülmektedir. Eğer akımlarda bir asimetri kaydedilmeksizin sadece ölçülen gerilimlerde önemli bir asimetri mevcutsa; bu, gerilim trafosu sekonder devresinde bir asimetrik arıza olduğunu gösterir. Gerilim asimetrisi, sıfır bileşen veya negatif bileşen gerilimin, ayarlanır bir SAI U>(dk) değerini aşması durumunda tespit edilir. Eğer hem sıfır bileşen ve hem de negatif bileşen akım ayarlanır bir SAI I< (maks) eşiğinin altında ise, akımların yeterince simetrik olduğu var sayılır. Topraksız sistemlerde; bir faz toprak arızasında önemli miktarda sıfır bileşen gerilim meydana gelmesine rağmen, sıfır bileşen akım zorunlu olarak akmaz. Bundan dolayı, böyle şebekelerde sıfır bileşen gerilim değerlendirilmez, ancak negatif bileşen gerilim değerlendirilebilir (207 no’lu adres Sis Yıl.Nokt. parametresi). Bu durum tespit edilir edilmez, mesafe koruma ve düşük gerilim esasına göre çalışan diğer bütün fonksiyonlar (zayıf besleme açma da dahil) bloklanır. “"GT Sig. Arızası“” bildirimi (No. 170) verilir. Ani kilitleme, en az bir fazdan akım akışının olmasını gerektirir. Mesafe koruma, sabit zamanlı aşırı akım acil durum çalışmasına anahtarlanabilir. Bu durumda aşırı akım korumanın buna göre yapılandırılmış olması gerekir (Bölüm 2.11’e bakın). Bir 1-faz ölü zaman süresince bir fazda gerilim olmayacağı için hızlı kilitleme yapılmaz. Çünkü ölçülen gerilimlerin simetrik olmayışı, bu durumda, sekonder devrelerde bir arıza sebebiyle değil, doğrudan hattın anahtarlama durumundan kaynaklanır. Buna uygun olarak, hattın 1-faz kesicisi açtığı zaman, hızlı bloklama etkisiz kılınır ("1 faz ölü" mantık şemasında). Eğer bu ölçütün tespiti sonrası yaklaşık 10 s içerisinde sıfır bileşen veya negatif bileşen akım tespit edilmişse; koruma, hatta bir kısa-devre olduğunu var sayar ve arıza süresince "Sigorta Arızası İzleme" kilitlemesini kaldırır. Diğer taraftan, eğer gerilim arızası ölçütü yaklaşık 10 s ’den daha uzun sürmüşse, (10 s sonra gerilim ölçütünün kilitlemesi ile) mesafe koruma sürekli olarak kilitlenir. Sekonder devre arızasının giderilerek gerilim ölçütünün ortadan kaldırılmasından 10 s sonra, bloklama otomatik olarak kaldırılır ve bloklanmış koruma fonksiyonları yeniden etkinleştirilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 383 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Şekil 2-175 Sıfır ve negatif bileşen sistemi ile gerilim sigortası izlemenin mantık şeması 3-Faz Ölçülen Gerilim Arızası için "Sigorta Arızası İzleme" Ölçülen sekonder gerilimindeki bir 3-faz arıza, gerçek sistem arızasından, sekonder gerilim arızası sırasında akımlarda önemli bir değişiklik olmaması ile ayırt edilir. Bu amaçla, örneklenen akım değerleri bir arabelleğe yönlendirilerek, akım farkının büyüklüğünü (akım farkı ölçütü) tespit etmek için, mevcut ve önceki akım değerleri arasındaki fark bulunur. Eğer; • 3 faz-toprak gerilimlerin tamamı SAI U<maks(3faz) eşiğinden küçük ve • 3 fazdaki akım farkları, SAI Idelta (3f) eşiğinden küçük ve • 3 faz akım büyüklüklerinin tamamı, mesafe korumanın empedans ölçümü için gerekli If> minimum akımından büyük ise, 3-faz gerilim arızası tespit edilmiş olur. Eğer bellekte saklı hiç bir akım değeri (henüz) mevcut değilse, akım büyüklüğü ölçütüne baş vurulur. Şekil 2176, 3-fazlı ölçülen gerilim arızası izlemenin mantık şemasını gösterir. Bu durumda; • 3 faz-toprak gerilimlerin tamamı SAI U<maks(3faz) eşiğinden küçük ve • 3 faz akım büyüklüklerinin tamamı, mesafe korumanın empedans ölçümü için gerekli If> minimum akımından küçük ise ve • 3 faz akım büyüklüklerinin tamamı, sabit bir gürültü eşiği ayarının (40 mA) üzerinde ise, 3-faz gerilim arızası tespit edilmiş olur. Böyle bir gerilim arızası tespit edildiğinde, mesafe koruma ve düşük gerilim esasına göre çalışan diğer bütün fonksiyonlar (zayıf besleme açma da dahil) bloklanır. Gerilim arızası giderildiğinde, bloklama otomatik olarak kaldırılır. Gerilim arızası sırasında, eğer aşırı gerilim uygun şekilde biçimlendirilmişse, mesafe koruma, sabit zamanlı aşırı akım acil durum çalışmaya anahtarlanabilir (Bölüm 2.11’e bakın). 384 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Şekil 2-176 3-faz ölçülen gerilim arızası izlemenin mantık şeması Ek Ölçülen 3-faz Gerilim Arızası İzleme Eğer kesici kontağın yardımcı besleme geriliminin uygulanması sırasında hiçbir ölçülen gerilim (örneğin gerilim trafoları bağlı değilse), gerilimin olmaması, ek bir izleme fonksiyonu ile algılanıp rapor edilebilir. Kesici yardımcı kontakları kullanıldığı zaman, izleme için bunlar da kullanılmalıdır. Şekil 2-177 ’de, ölçülen gerilim arızası izlemenin mantık şeması görülmektedir. Eğer: • 3 faz-toprak gerilimlerin tamamı SAI U<maks(3faz) eşiğinden küçük ve, • en az bir faz akımı AçıkKutupAkım eşiğinden büyük veya en az bir kesici kutbu kapalı (seçilebilir) ve, • hiçbir koruma fonksiyonu başlatma almamış ve, • bu koşullar ayarlanabilir bir T Ger-Denetim süresi kadar sürmüşse (olağan ayar: 3 s), bir ölçülen gerilim arızası tespit edilmiş olur. Bu T Ger-Denetim süresi, koruma başlatma almadan önce bir gerilim arızasının tespit edilmesini önlemek için gerekir. Eğer yukarıdaki koşullar mevcutsa, "Arıza Ger. yok" (No. 168) ihbarı verilir ve cihaz acil çalışma moduna anahtarlanır (Bölüm 2.11’e bakın). SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 385 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Şekil 2-177 Ek ölçülen gerilim arızası izlemenin mantık şeması 2.22.1.4 Pozitif Bileşen Gücün Faz Açısını İzleme Bu izleme fonksiyonu ile güç akış yönü tespit edilebilir. Eğer güç fazörü bir daire parçasının içerisinde bulunuyorsa, bir kompleks gücün faz açısı izlenebilir ve bir bildirim oluşturulabilir. Kapasitif reaktif gücün bildirimi, bu uygulama için bir örnektir. Bu izleme mesajı, aşırı gerilim korumanın yönlendirilmesi için kullanılabilir. Bunun için iki açı ayarı, Şekil 2-178 ’de gösterildiği gibi yapılmalıdır. Bu örnekte φA = 200° ve φB = 340° olarak ayarlanmıştır. Pozitif bileşen gücün ölçülen faz açısı φ(S1), φA ve φB açısı ile belirli bir P-Q-Düzleminin içinde bulunuyorsa, "φ(PQPoz.Blş.)" (No. 130) bildirimi verilir. φA ve φB açıları 0° ’dan 359° alanına kadar serbest ayarlanabilir. Bu alan φA ’da başlar ve pozitif anlamda matematiksel olarak φB açısına kadar genişler. 2° olan bir histerezis denge sınırlarında oluşabilen yanlış bildirimleri önler. 386 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Şekil 2-178 Pozitif Bileşen Güç Sistemi Faz Açısı İzleme Karakteristiği Bu izleme fonksiyonu negatif aktif gücün görüntülenmesi için kullanılabilir. Bu durumda alanlar aynı Şekil 2-179’daki gibi belirlenmelidir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 387 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Şekil 2-179 Negatif Aktif Güç için Faz Açısı İzleme İki açı arasındaki açı farkı en az 3° olmalıdır, aksi takdirde izleme kilitlenir ve "φ Ayarı yanlış“ (No. 132) bildirimi verilir. Aşağıdaki koşullar ölçümün müsaadesini sağlar: • Pozitif bileşen sistem akımı I1 , 2943 I1> parametresiyle ayarlanmış olan değerden, daha büyüktür. • Pozitif bileşen sistem gerilimi U1 , 2944 U1> parametresiyle ayarlanmış olan değerden, daha büyüktür. • Ayarlanmış açı 2941 no’lu φ A ve 2942 no’lu φ B adresiyle en az 3° farklı olmalıdır. Yanlış bir parametrelemede 132 no’lu "φ Ayarı yanlış" bildirim verilir. • "Sigorta Arızası İzleme" ve ölçülen 3-faz gerilim arızası izleme başlatılmamış olmalıdır ve ikili giriş bildirimi 361 ">ARIZA:FİDER GT" bulunmamış olmalıdır. Eğer izleme çalışmıyorsa, bu "φ(PQPoz) BLK" (No. 131) bildirimi ile sinyal verilir. Şekil 2-180, pozitif bileşen sisteminin faz açısı izleme mantığını gösterir 388 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Şekil 2-180 Pozitif bileşen sisteminin faz açısı izleme mantığı 2.22.1.5 Arıza Tepkileri Tespit edilen arızanın türüne bağlı olarak, bir ihbar verilir, işlemci tekrar başlatılır veya cihaz devre dışı bırakılır. Eğer üç tekrar başlatma girişimi sonunda arıza hala giderilememişse, koruma sistemi kendini devre dışı bırakır. Canlı durum kontağı ("Canlı-Kontak"), bırakarak cihazın arızalı olduğu ihbar edilir. Aynı zamanda ön paneldeki kırmızı "HATA" LED’si yanar, eğer dahili yardımcı besleme gerilimi mevcutsa ve yeşil "RUN" LED’si söner. Eğer dahili yardımcı besleme gerilimi arızalanmışsa; o zaman bütün LED’ler söner. Tablo 2-20’de, izleme fonksiyonlarının ve rölenin bunlara ilişkin olası arıza tepkilerinin bir özeti verilmiştir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 389 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Tablo 2-20 Cihazın Arıza Tepkilerinin Özet Listesi İzleme Yardımcı Besleme Gerilim Arıza Olası Sebepler harici (Yard.Gerilim) dahili (Güç Kaynağı) Arıza Tepkisi İhbar (No) Çıkış Cihaz servis harici edilir Bütün LED’ler sönük GOK2) bırakır ve gerekirse bildirim "Hata 5V" (144) Ölçülen Değer Toplama Dahili (güç kaynağı veya referans gerilim çeviricisi) Koruma servis harici edilir, Bildirim "HATA" LED’si yanar "Ha A/D-çevirici" (181) GOK2) bırakır Arabellek Pili dahili (Pil) Bildirim "Arıza Pil" (177) atandığı şekilde Donanım İzleme dahili (İşlemcinin Kesilmesi) Cihaz çalışamaz "HATA" LED’si yanar GOK2) bırakır Yazılım İzleme dahili (Program Akışı) "HATA" LED’si yanar GOK2) bırakır Sistem tekrar başlatılır Önyükleme durdurulur Cihaz çalışamaz LED yanıp söner GOK2) bırakır Sistem tekrar başlatılır "HATA" LED’si yanar GOK2) bırakır "HATA" LED’si yanar GOK2) bırakır "HATA" LED’si yanar GOK2) bırakır "Hata1A/5Ayanlış“ (192) "Ha A/Dçevirici" (181) "HATA" LED’si yanar GOK2) bırakır atandığı şekilde Sistem tekrar başlatılır 1) ROM dahili (RAM) 1), Program belleği(RAM) Dahili (EPROM) 1) Parametre belleği Tarama Frekansı dahili (Flash-EPROM veya RAM) Sistem tekrar başlatılır dahili (Saat Üreteci) Sistem tekrar başlatılır 1) 1) 1 A/5 A-Ayarı 1/5 A köprüsü hatalı Ayar değerleri dahili (EEPROM veya RAM) Bildirim: Verwendung von Defaultwerten "Alarm Ayar" (193) ADU-Offset Dahili (ADU) "Offset hatası" (191) atandığı şekilde Toprak akım trafosu duyarlı/duyarsız Giriş/Çıkış modülü cihazın Bildirimler: sipariş numarasına uymuyor Koruma çalışamaz "Hata nötr AT" (194), GOK2) bırakır "Ha A/D-çevirici" (181) "HATA" LED’si yanar Modüller Modül cihazın sipariş numarası uymuyor MLFB Bildirimler: Koruma çalışamaz "Hata BG1...7" (183 GOK2) bırakır ... 189) ve gerekirse "Ha A/D-çevirici". (181) Akım Toplamı dahili (Ölçülen Değer Toplanması) Bildirim "Ar.: S I" (162) atandığı şekilde Akım Simetrisi harici (güç sistemi veya akım trafosu) Bildirim "Ar.: I denge" (163) atandığı şekilde Kopuk İletken harici (güç sistemi veya akım trafosu) Bildirim "Kopuk İletken" (195) atandığı şekilde Gerilim Toplamı dahili (Ölçülen Değer Toplanması) Bildirim "Arıza: Σ U F-T" (165) atandığı şekilde Gerilim Simetrisi harici (güç sistemi veya gerilim trafosu) Bildirim "Arıza: U deng." (167) atandığı şekilde Gerilim Faz Sırası harici (güç sistemi veya bağlantı) Bildirim "Ar. Faz Sırası" (171) atandığı şekilde 390 Bildirimler: Koruma çalışamaz Bildirim SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu İzleme Olası Sebepler Arıza Tepkisi İhbar (No) Çıkış Gerilim arızası, 3-faz harici (güç sistemi "Sigorta Arızası İzleme" veya bağlantı) Bildirim Mesafe koruma kilitlenir, Düşük gerilim koruma kilitlenir, Zayıf beslemeden kilitlenir, Frekans koruma kilitlenir ve Toprak arıza korumada yön tanıma kilitlenir "GT Sig. Ar.>10s" (169), "GT Sig. Arızası" (170) atandığı şekilde Gerilim arızası, 1-/2-fazlı "Sigorta Arızası İzleme" harici (Gerilim Trafosu) Bildirim Mesafe koruma kilitlenir, Düşük gerilim koruma kilitlenir, Zayıf beslemeden kilitlenir, Frekans koruma kilitlenir ve Toprak arıza korumada yön tanıma kilitlenir "GT Sig. Ar.>10s" (169), "GT Sig. Arızası" (170) atandığı şekilde Gerilim arızası, 3-fazlı harici (güç sistemi veya bağlantı) Bildirim "Arıza Ger. yok" Mesafe koruma kilitlenir, (168) Düşük gerilim koruma kilitlenir, Zayıf beslemeden kilitlenir, Frekans koruma kilitlenir ve Toprak arıza korumada yön tanıma kilitlenir atandığı şekilde Bildirim atandığı şekilde Açma Devresi Denetimi harici (Açma Devresi veya Kontrol Gerilimi) 1) 2) "ARIZA: Aç Devr." (6865) Üç başarısız girişimden sonra, cihaz servis harici edilir. GOK = "Cihaz Tamam" = Cihaz serviste rölesinin N/K kontağı = canlı kontak SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 391 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu 2.22.1.6 Ayar Notları Genel Ölçülen değer izleme fonksiyonlarının duyarlığı değiştirilebilir. Fabrika çıkışı varsayılan ayarları, çoğu durumlar için yeterlidir. Özellikle akımlarda ve/veya gerilimlerde yüksek işletme asimetrilerinin beklendiği uygulamalarda veya işletme sırasında bazı izleme fonksiyonlarının kararsız çalışması durumunda, bu ayarlar daha az duyarlı yapılmalıdır. Ölçme denetimi 2901 no’lu ÖLÇME DENETİMİ adresinde devreye alınabilir ON veya devreden çıkarılabilir OFF. Akım Dengesi Denetimi 2902 no’lu DENGE U-SINIR adresi, gerilim simetrisi izlemenin etkin olacağı sınır gerilimi (faz-faz) belirler. 2903 no’lu adres DENGE FAKT. U simetri karakteristik eğrisinin eğimine karşılık olan simetri çarpanıdır. "Arıza: U deng." (No 167) bildirimi, 2908 no’lu T DENGE U SINIR adresinde geciktirilebilir. Bu ayarlar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. 2904 no’lu DENGE I SINIR adresi, akım simetrisi izlemenin etkin olacağı sınır akımı belirler. 2905 no’lu adres DENGE FAKT. I simetri karakteristik eğrisinin eğimine karşılık olan simetri çarpanıdır. "Ar.: I denge" (No 163) bildirimi, 2909 no’lu T DEN. I SINIR adresinde geciktirilebilir. Bu ayarlar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Toplam Akım Denetimi 2906 no’lu SI EŞİK adresi, akım toplamı izlemenin etkinleştirileceği sınır akımı belirler (mutlak kısım, sadece IN ’ye ilişkin). Akım toplamı izlemeyi etkinleştirmek için (maksimum iletken akıma ilişkin) ilgili kısım, 2907 no’lu ΣI FAKTÖR adresinde ayarlanır. Bu ayarlar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Not Akım toplamı izleme, ancak korunan hattın rezidüel akımı, rölenin dördüncü akım girişi (I4)’e bağlanmışsa doğru olarak çalışır. Asimetrik Ölçülen Gerilim Arızası için “Sigorta Arızası İzleme” Asimetrik ölçülen gerilim arızası "sigorta arızası izleme" için ayarları, bir taraftan bir 1-faz gerilim kaybında izlemenin güvenilir başlatması sağlanacak şekilde seçilmeli (Adres 2911 , SAI U>(dk)), diğer taraftan topraklı bir sistemde toprak arızaları sebebiyle hatalı başlatma önlenmelidir. Bu gereklere uygun olarak 2912 no’lu SAI I< (maks) adresi, yeterince duyarlı (en düşük toprak arıza akımının altında) ayarlanmalıdır. Bu ayarlar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. 2910 no’lu SİG AR. İZLEME adresinde, "sigorta arızası izleme", örneğin bir asimetrik test sırasında OFF olarak devreden çıkarılabilir. 3-Faz Ölçülen Gerilim Arızası için "Sigorta Arızası İzleme" 2913 no’lu SAI U<maks(3faz adresinde minimum gerilim eşiği ayarlanır. Eğer ölçülen gerilim bu eşiğin altına düşmüşse ve 2914 no’lu SAI Idelta (3f) adresinde belirtilen sınırları aşacak eşanlı bir akım sıçraması tespit edilmemişse ve bu sırada üç faz akım da 1202 no’lu Minimum If> adresinde ayarlanan mesafe korumanın empedans ölçümü için gerekli minimum akımdan daha büyükse, 3-faz ölçülen gerilim arızası tespit edilmiş olur. Bu ayarlar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. 2910 no’lu SİG AR. İZLEME adresinde, "sigorta arızası izleme", örneğin bir asimetrik test sırasında OFF olarak devreden çıkarılabilir. 392 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Ölçülen Gerilim Arızası İzleme 2915 no’lu Ger-Denetim adresinde AKIM DEN. ile, I> & KEyard ile veya OFF olarak ayarlanabilir. 2916 no’lu T Ger-Denetim adresi, gerilim arızası izlemenin bekleme süresini ayarlamak için kullanılır. Bu ayar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Gerilim Trafoları için Minyatür Şalter Eğer gerilim trafolarının sekonder devresine bir minyatür şalter konulmuşsa, bunun konumu hakkında cihazı bilgilendirmek için minyatür şalterin konum bilgisi bir ikili giriş üzerinden cihaza iletilir. Eğer bir sekonder devre arızası yüzünden minyatür şalter atmışsa, gerilim koruma kilitlenir. Aksi takdirde; bir yük akımı sırasında, ölçülen gerilimin olmaması yüzünden cihaz yanlış açma yapabilir. Kilitleme, mesafe korumanın birinci kademesi zamanından daha hızlı olmalıdır. Bu, GT minyatür şalteri için aşırı derecede kısa bir tepki süresini gerektirir (= 4 ms 50 Hz için, = 3 ms 60 Hz için anma frekansı). Eğer bu sağlanamazsa; tepki süresi, 2921 no’lu T mcb adresinde ayarlanmalıdır. Pozitif Bileşen Gücün Faz Açısını İzleme 2943 no’lu I1> ve 2944 no’lu U1> parametreleriyle pozitif bileşen güç ölçümü için minimum pozitif bileşen güç büyüklükleri belirlenir. Ayarlanmış açı 2941 no’lu φ A ve 2942 no’lu φ B adresiyle en az 3° farklı olmalıdır. Yanlış bir parametrelemede 132 no’lu "φ Ayarı yanlış" bildirimi verilir. 2.22.1.7 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGS’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. Tabloda, bölgeye özgü varsayılan ayarlar gösterilmiştir. C sütunu (yapılandırma), akıma dayalı değerlerin karşılığı olan akım trafosu sekonder anma akımını göstermektedir. Adr. Parametre C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 2901 ÖLÇME DENETIMI ON OFF ON Ölçme Denetimi 2902A DENGE U-SINIR 10 .. 100 V 50 V Denge Izleme Gerilim Esigi 2903A DENGE FAKT. U 0.58 .. 0.95 0.75 Gerilim Izleme için Denge Çarpani 2904A DENGE I SINIR 1A 0.10 .. 1.00 A 0.50 A Akim Dengesi Izleme 5A 0.50 .. 5.00 A 2.50 A 0.10 .. 0.95 0.50 Akim Izleme Denge Çarpani 1A 0.05 .. 2.00 A 0.10 A Toplam Akim Izleme Esigi 5A 0.25 .. 10.00 A 0.50 A 2905A DENGE FAKT. I 2906A SI ESIK 2907A SI FAKTÖR 0.00 .. 0.95 0.10 Toplam Akim Izleme Çarpani 2908A T DENGE U SINIR 5 .. 100 sn 5 sn T Gerilim Izleme için Denge Çarpani 2909A T DEN. I SINIR 5 .. 100 sn 5 sn T Akim Dengesi Izleme 2910 SIG AR. IZLEME ON OFF ON Sigorta Arizasi Izleme 2911A SAI U>(dk) 10 .. 100 V 30 V Minimum Gerilim Esigi U> SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 393 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Adr. 2912A Parametre SAI I< (maks) 2913A SAI U<maks(3faz 2914A SAI Idelta (3f) C Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 1A 0.10 .. 1.00 A 0.10 A Maksimum Akim Esigi I< 5A 0.50 .. 5.00 A 0.50 A 2 .. 100 V 5V Maksimum Gerilim Esigi U< (3 faz) 1A 0.05 .. 1.00 A 0.10 A Delta Akim Esigi (3 faz) 5A 0.25 .. 5.00 A 0.50 A 2915 Ger-Denetim AKIM DEN. ile I> & KEyard ile OFF AKIM DEN. ile Gerilim Arizasi Denetimi 2916A T Ger-Denetim 0.00 .. 30.00 sn 3.00 sn Gerilim Arizasi Denetimi Gecikmesi 2921 T mcb 0 .. 30 ms 0 ms T mcb 2941 φA 0 .. 359 ° 200 ° PhiA sinir ayari 2942 φB 0 .. 359 ° 340 ° PhiB sinir ayari 2943 I1> 1A 0.05 .. 2.00 A 0.05 A I1> minimum degeri 5A 0.25 .. 10.00 A 0.25 A 2 .. 70 V 20 V 2944 U1> U1> minimum degeri 2.22.1.8 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 130 φ(PQPoz.Bls.) AM Yük açisi Phi(PQ Pozitif bilesen) 131 φ(PQPoz) BLK AM Yük açisi Phi(PQ) bloklandi 132 φ Ayari yanlis AM Ayar hatasi: |PhiA - PhiB| < 3° 161 Ariza I Denetim AM Ariza: Genel Akim Denetimi 162 Ar.: S I AM Ariza: Akim Toplami 163 Ar.: I denge AM Ariza: Akim Dengesi 164 Ariza U Denetim AM Ariza: Genel Gerilim Denetimi 165 Ariza: S U F-T AM Ariza: Gerilim Toplami Faz-Toprak 167 Ariza: U deng. AM Ariza: Gerilim Dengesi 168 Ariza Ger. yok AM Ariza: Gerilim mevcut degil 169 GT Sig. Ar.>10s AM GT Sigorta Arizasi (alarm >10s) 170 GT Sig. Arizasi AM GT Sigorta Arizasi (ani alarm) 171 Ar. Faz Sirasi AM Ariza: Faz Sirasi 195 Kopuk Iletken AM Ariza: Kopuk Iletken 196 SAI OFF AM Sigorta Arizasi Izleme DEVRE DISI 197 Ölç. Den. OFF AM Ölçme Denetimi DEVRE DISI 394 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu 2.22.2 Açma Devresi Denetimi 2.22.2.1 Çalışma Yöntemi Açma Devresi İzleme Mesafe koruma 7SA6, dahili bir açma devresi denetimi fonksiyonu ile donatılmıştır. Mevcut (ortak bir potansiyele bağlı olmayan) ikili girişlerin sayısına bağlı olarak, bir veya iki ikili giriş ile denetim seçilebilir. Eğer gerekli ikili girişlerin atamaları seçilen denetim moduna uymuyorsa; o zaman uymayan devrenin tanıtımı ile bir ihbar (hatalı No. ile "ADD...ProgAR") verilir. İki ikili giriş kullanıldığı zaman, bütün kesici koşullarında devre arızası (kopuk iletken veya kısa-devre) tespit edilebilir. Sadece bir ikili giriş kullanılmışsa, kesicinin kendi arızaları tespit edilemez. Eğer 1-faz açma mümkünse, gerekli ikili girişlerin mevcut olması koşuluyla her bir kesici kutbu için ayrı bir açma devresi denetimi gerçekleştirilebilir. İki İkili Giriş ile Denetim İki ikili giriş kullanıldığında; bunlar, Şekil 2-181 ’e göre, biri açma rölesinin kontağına paralel ve diğeri de kesicinin yardımcı kontaklarına paralel bağlanır. Açma devresi denetiminin kullanılabilmesi için bir önkoşul, kesici kontrol geriliminin, her iki ikili giriş üzerindeki minimum gerilim düşümlerinin toplamından daha büyük olmasıdır (UKontrol > 2.UGİRmin). Her bir ikili giriş için en az 19 V gerektiğinden; denetim, ancak 38 V’un üzerindeki kontrol gerilimleriyle kullanılabilir. Şekil 2-181 İki İkili Girişle Açma Devresi Denetiminin Prensip şeması RAK Röle açma kontağı Ke Kesici KAB Kesici Açma Bobini KE/Yard1 Kesici yardımcı kontağı (N/A) (Kesici kapalı olduğunda kapalı kontak) KE/Yard2 Kesici Yardımcı Kontağı (kesici açık iken kapalı) U-Kntrl Kontrol Gerilimleri (Açma Gerilimi) U-Giriş1 1. İkili Giriş için Giriş Gerilimi U-Giriş2 2. İkili Giriş için Giriş Gerilimi SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 395 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu İki ikili giriş ile denetim, sadece açma devresindeki kopuklukları ve kontrol gerilim arızasını tespit etmez; aynı zamanda kesici yardımcı kontakları üzerinden kesicinin tepkisini de izler. Açma kontağının ve kesicinin durumlarına bağlı olarak, ikili girişler ya etkin (mantık durumu "H" aşağıdaki tabloda) veya kısa-devredir (mantık durumu "L") (H yüksek, L düşük). Sağlam açma devresinde bile, kısa bir geçiş periyodu içerisinde (açma kontağı kapalı ancak kesici henüz açmamışken) her iki ikili girişin enerjisinin de aynı anda kesik olması ("L") mümkündür. Her iki ikili girişin de sürekli enerjisiz olması, ancak açma devresinin açık (iletken kopukluğu) veya kısa-devre olması veya bir dc besleme gerilim arızası veya kesici çalışma mekanizmasının arıza olması durumlarında mümkündür. Tablo 2-21 Açma Kontağına ve Kesici Konumuna Bağlı Olarak İkili Girişler için Durum Tablosu No Açma Kontağı Kesici 1 açık KAPAMA Aux1 Aux2 BI BI dinamik durum kontağı kontağı 1İkili 2İkili (KE/Yard 1) (KE/Yard 2) Girişi Girişi kapalı açık H L 2 açık AÇIK açık kapalı H H 3 kapalı KAPAMA kapalı açık L L 4 kapalı AÇIK açık kapalı L H statik durum kapalı kesici ile normal işletme açık kesici ile normal işletme Geçit veya Hata Hata Aç.Röl. kesiciyi almıştır başarıyla enerjilenmiş İkili girişlerin durumları periyodik olarak sorgulanır. Bir soruşturma yaklaşık her 500 ms’de bir olur. Eğer ardışık 3 kontak durumu sorgulaması sonunda bir anormallik tespit edilmişse, o zaman bir ihbar verilir (Şekil 2-182’e bakın). Bu yinelenen ölçümler, ihbarın gecikmeli olarak alınmasına yol açar ve böylece kısa süreli kontak geçişi periyodu içerisinde ihbar verilmesi engellenmiş olur. Açma devresi arızası giderildiğinde, ihbar kendiliğinden silinir. Şekil 2-182 İki İkili Girişle Açma Devresi Denetiminin Mantık şeması Bir İkili Giriş ile Denetim İkili giriş, Şekil 2-183’e göre, koruma cihazının ilgili açma kontağına paralel bağlanır. Kesici yardımcı kontağı, bir yüksek-omik R direncine seri bağlanır. Kesici kontrol gerilimi ikili girişteki minimum gerilim düşümlerin iki katı büyük olmalıdır. (UKontrol > 2.UGİRmin). Her bir ikili giriş için en az 19 V gerektiğinden; denetim, ancak 38 V’un üzerindeki kontrol gerilimleriyle kullanılabilir. Dengeleme direnci R ’in hesaplama notları için, biçimlendirme bilgileri "Montaj ve Bağlantılar" bölümünde, "Açma Devresi Denetimi" paragrafında verilmiştir. 396 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu Şekil 2-183 RAK Bir ikili giriş ile açma devresi denetiminin prensibi Röle açma kontağı Ke Kesici KAB Kesici Açma Bobini KE/Yard1 Kesici Yardımcı Kontağı (N/K Kontak) KE/Yard2 Kesici Yardımcı Kontağı (N/A Kontak) U-Kntrl Açma Devresi için Kontrol Gerilimi U-Giriş İkili Giriş için Giriş Gerilimi R Yedek direnç UGIR Köprüleme Direncindeki Gerilim Normal çalışmada; izleme devresi, ya kesici yardımcı kontağı üzerinden (eğer kesici kapalı ise) veya kesici yardımcı kontağı ve yedek R direnci üzerinden kapalı olduğundan; açma rölesi kontağı açık ve açma devresi de normal olduğunda ikili giriş etkinleştirilir (mantık durumu "H"). İkili giriş, ancak açma kontağı kapalı olduğu sürece kısa-devre edilir ve dolayısıyla etkisiz kılınır (mantık durumu "L"). İkili girişin çalışma sırasında sürekli enerjisiz olması, açma devresinde bir iletken kopukluğunu veya kontrol (açma) gerilim arızasını gösterir. Sistem arızaları sırasında, açma devresi denetimi çalışmaz. Açma kontağının bir anlık kapanması bir arıza mesajına yol açmaz. Ancak, eğer diğer cihazlardan açma kontakları açma devresine paralel bağlanmışsa; o zaman, arıza ihbarı Alarm Gecikmesi süresi kadar geciktirilmelidir (ayrıca Şekil 2-184’e bakın). Açma devresi arızası giderildiğinde, ihbar kendiliğinden silinir. Şekil 2-184 Bir İkili Girişle Açma Devresi Denetiminin Mantık şeması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 397 Fonksiyonlar 2.22 İzleme Fonksiyonu 2.22.2.2 Ayar Notları Genel Denetlenecek olan devre sayısı, cihaz fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında önceden 140 no’lu ADD adresinde ayarlanır (Bölüm 2.1.1.2). Eğer açma devresi denetimi hiç kullanılmayacaksa, Etkin Değil olarak ayarlanır. Açma devresi denetimi 4001 no’lu ADD Fonks. adresinde devreye alınabilir ON veya devreden çıkarılabilir OFF . Her bir denetim devresinde kullanılacak ikili giriş sayısı 4002 no’lu G sayısı adresinde ayarlanır. Eğer gerekli ikili girişlerin atamaları seçilen denetim moduna uymuyorsa; o zaman uymayan devrenin tanıtımı ile bir ihbar (uymayan devrenin tanıtımı ile birlikte "ADD Pro AR. ...“) ihbarı verilir. Bir İkili Giriş ile Denetim İki ikili girişle denetim için, ihbar her zaman yaklaşık 1 s - 2 s geciktirilir; oysa, bir ikili giriş ile denetim için ihbarın gecikme süresi 4003 no’lu Alarm Gecikmesi adresinde ayarlanabilir. Eğer açma devrelerine sadece 7SA6 cihazı bağlı ise, bir sistem arızasında açma devresi denetimi çalışmayacağı için, gecikme süresi için 1 s - 2 s yeterlidir. Ancak, eğer başka cihazların açma kontakları da açma devresine paralel bağlı ise, en uzun açma komutu süresi güvenli olarak köprülenebilecek şekilde ihbar çıkışı geciktirilmelidir. 2.22.2.3 Ayarlar Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 4001 ADD Fonks. ON OFF OFF AÇMA Devresi Denetimi 4002 G sayisi 1 .. 2 2 Açma devresi giris sayisi 4003 Alarm Gecikmesi 1 .. 30 sn 2 sn Alarm gecikme zamani 2.22.2.4 Bilgi Listesi No 6854 Bilgi >ADD1 Aç. Röl. Bilgi Tipi EM Açıklamalar >Açma devresi denetimi 1: Açma Rölesi 6855 >ADD1 Ke Röl. EM >Açma devresi denetimi 1: Kesici Rölesi 6856 >ADD2 Aç. Röl. EM >Açma devresi denetimi 2: Açma Rölesi 6857 >ADD2 Ke Röl. EM >Açma devresi denetimi 2: Kesici Rölesi 6858 >ADD3 Aç. Röl. EM >Açma devresi denetimi 3: Açma Rölesi 6859 >ADD3 Ke Röl. EM >Açma devresi denetimi 3: Kesici Rölesi 6861 ADD OFF AM Açma devresi denetimi DEVRE DISI 6865 ARIZA: Aç Devr. AM Açma Devresi Ariza 6866 ADD1 ProgAR AM Açma Devresi 1 blk: Giris ayarli degil 6867 ADD2 ProgAR AM Açma Devresi 2 blk: Giris ayarli degil 6868 ADD3 ProgAR AM Açma Devresi 3 blk: Giris ayarli degil 398 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi 2.23.1 Fonksiyon Denetimi Fonksiyon denetimi, cihazın kontrol merkezidir. Koruma fonksiyonlarının ve yardımcı fonksiyonların sırasını düzenler, bunların kararlarını ve güç sisteminden gelen bilgileri işler. Uygulamaları • Hat enerjilenmesi tanıma, • Kesici konumunun işlenmesi, • Açık kutup algılayıcısı, • Arıza tespit mantığı, • Açma mantığı. 2.23.1.1 Hat Enerjilenmesi Tanıma Korunan teçhizatın enerjilenmesi sırasında, bazı önlemlerin alınması gerekebilir veya istenebilir. Tam (metalik) bir kısa-devre üzerine kesicinin elle kapatılmasının ardından, genellikle kesicinin derhal açması istenir. Örneğin mesafe korumada, bu, elle kapamayı takiben kısa bir periyot süresince Z1B aşırı menzil kademesinin ve arızaüzerine-kapama fonksiyonunun etkinleştirilmesi ile yapılır. İlave olarak; ilgili bölümlerde açıklandığı gibi, elle kapamayı müteakip her bir kısa-devre koruma fonksiyonunun en az bir kademesi zaman gecikmesiz açma yapmak üzere seçilebilir. Altbölüm 2.1.4.1’de "Kesici Konumu" paragrafına bakın. Elle kapama komutu, cihaza bir ikili giriş üzerinden bildirilmelidir. Kesici anahtarının kapama kumandası süresinden bağımsız olması için, komut, cihaz içinde, tanımlanmış bir süreye ayarlanır (1150 no’lu E/K Mühür Sü.si adresi ile ayarlanabilir). Bu ayar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Şekil 2-185’te mantık şeması görülmektedir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 399 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Şekil 2-185 Elle kapama prosedürü mantık şeması Örneğin cihaz üzerinden kumanda, DIGSI üzerinden kumanda, seri arayüz üzerinden kumanda gibi dahili kumanda fonksiyonları ile tekrar kapama, elle kapama ile aynı etkiye sahiptir, eğer gerekirse 1152 no’lu parametre, 2.1.4.1 Altbölüm altındaki "Kesici Konumu"’na bakın. Eğer cihaz dahili bir otomatik kapama fonksiyonuna sahipse, 7SA6’nın dahili elle kapama mantığı, ikili giriş üzerinden bir harici kumanda komutu ile dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu tarafından otomatik tekrar kapamayı otomatik olarak birbirinden ayırt eder. Böylece ">Elle Kapama" ikili girişi, doğrudan kesici kapama bobininin kumanda devresine bağlanabilir (Şekil 2-186). Dahili tekrar kapama fonksiyonu tarafından başlatılmamış her bir tekrar kapama, cihazdan bir kumanda komutu ile başlatılmış bile olsa, bir elle kapama olarak işlem görür. Şekil 2-186 400 Dahili otomatik tekrar kapama ile elle kapama CB(Ke) Kesici TC(Ke.Ka.Bob.) Kesici Kapama Bobini KE/Yard Kesici Yardımcı Kontağı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Ancak, eğer elle kapama fonksiyonunu etkinleştirmemesi gereken harici kapama komutları mümkün ise (örneğin harici tekrar kapama cihazı), ">Elle Kapama" ikili girişi, kesici anahtarının ayrı bir kontağı ile tetiklenmelidir (Şekil 2-187). Son durumda; dahili bir kumanda komutu vasıtasıyla cihazdan bir elle kapama komutu verilebilir. Bu şekildeki bir komut 1152 no’lu E/K Darbesi parametresi üzerinden elle kapama fonksiyonu ile birleştirilmelidir (Şekil 2-185). Şekil 2-187 Harici otomatik tekrar kapama cihazı ile elle kapama CB(Ke) Kesici TC(Ke.Aç.Bob.) Kesici Kapama Bobini KE/Yard Kesici Yardımcı Kontağı Elle kapama tespitinin yanı sıra; cihaz, dahili hat enerjilenmesi tespiti fonksiyonu üzerinden hattın herhangi bir enerjilenme durumunu da kayıt eder. Bu fonksiyon, ölçülen büyüklerin bir-durum-değişikliğini ve ayrıca kesici yardımcı kontaklarının konumunu işler. Kesicinin mevcut durumu, bir sonraki "Kesici Konumunun Tespiti" bölümünde açıklandığı şekilde tespit edilir. Hat enerjilenmesi tespiti için ölçüt, ölçülen noktanın lokal koşullarına ve 1134 no’lu Hat kapaması parametre adresinde yapılan ayara göre değişir (Bölüm 2.1.4 ’de "Kesici Konumu" paragrafına bakın). Ölçme büyüklükleri olarak faz-faz ve faz-toprak gerilimleri kullanılabilir. Akan bir akım, kesicinin açık olduğu ihtimalini dışarıda bırakır (istisna: akım trafosu ile kesici arasındaki bir arıza). Ancak, bu, kesici kapalı olduğunda mutlaka bir akım akışı olacağı anlamına gelmez. Eğer gerilim trafoları hat tarafına konulmuşsa, bu durumda gerilimler ancak enerjisiz hat için bir ölçüt olarak kullanılabilir. Bundan dolayı; cihaz, sadece 1134 no’lu adreste belirtilen hattın durumuna ilişkin bilgileri sağlayacak olan ölçülen büyüklükleri değerlendirecektir. Ancak, gerilimin sıfırdan, oldukça yüksek bir değere sıçraması (Adres 1131, AçıkKutupGer.) veya bir hat gerilimi gözükmeksizin büyük bir akımın (Adres 1130, AçıkKutupAkım), gibi bir-durum-değişikliği böyle değişiklikler ne normal işlemede ne de bir arıza durumunda olacağı için hattın enerjilenmesine ilişkin güvenilir bir gösterge olabilir. Bu ayarlar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Kesicinin yardımcı kontaklarının konumları, doğrudan kesicinin konumunu gösterir. Eğer kesici kutupları ayrı ayrı denetlenebiliyorsa, enerjilenme için ölçüt, en az bir kontağın konumunun açık konumdan kapalı konuma değişmesidir. Hattın enerjilenmesinin tespiti üzerine, "Hat kapaması" (No 590) mesajı verilir. 1132 no’lu TümKa.sonr.Ttut parametre ile sinyal, cihaz içinde, tanımlanmış bir süreye ayarlanabilir. Bu ayarlar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Şekil 2-188’te mantık şeması görülmektedir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 401 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Hattın kapatılması ile hatalı bir tespiti önlemek için, her bir kapatma komutunun öncesinde giden "açık hat", durumu, bir minimum zaman gecikmesi için bulunması gerekir (1133 no’lu T GEC. AÜK adresi ile ayarlanabilir). Senkron koşullarda sürme gecikmesi için önayar 250 ms’dir. Bu ayar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Şekil 2-188 Enerjilenme sinyalinin üretilmesi Hattın enerjilenmesinin tespiti, mesafe korumanın, toprak arızası korumanın, zamanlı aşırı akım korumanın ve yüksek-akım arıza-üzerine-kapama korumasının hattın enerjilenmesi sonrası gecikmesiz açma yapmalarını sağlar. Mesafe korumanın biçimlendirilmesine bağlı olarak, hattın enerjilenmesi sonrası, her bir başlatma için veya sadece Z1B kademesinde başlatma için gecikmesiz bir açma komutu üretilebilir. Toprak arızası korumanın ve zamanlı aşırı akım korumanın kademeleri, biçimlendirmeye bağlı olarak, bu durumda gecikmesiz bir AÇMA komutu üretebilir. Arıza-üzerine-kapama korumasının, elle kapamada hattın enerjilenmesinin tespiti sonrası faz-seçicili olarak veya 3-kutup açma yapmasına müsaade edilebilir. Bir enerjilenme sonrası mümkün olduğunca hızlı bir açma komutu üretmek için, hat açıkken, her bir faz için seçicili olarak hızlı arıza-üzerinekapama korumasına müsaade edilir. 402 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi 2.23.1.2 Kesici Konumunun Tespiti Koruma Amaçları İçin Kesici konumuna ilişkin bilgiler, değişik koruma fonksiyonlarının ve ek fonksiyonların optimum çalışmalarının sağlanması için gereklidir. Bunlar, örneğin; • telekorumalı mesafe koruma ile birlikte eko fonksiyonu (Altbölüm 2.6), • yönlü toprak arıza karşılaştırma tertibi ile birlikte eko fonksiyonu (Altbölüm 2.8), • zayıf besleme açma (Altbölüm 2.9.2), • yüksek-akım ani açma (Altbölüm 2.12), • kesici arıza koruma (Altbölüm 2.19), • açma komutu için bırakma koşulunun doğrulanması (Altbölüm "Açma Sinyalinin Sonlandırılması" paragrafına bakın) vb. fonksiyonlardır. Cihaza, bir kesici konum mantığı ile donatılmıştır (Şekil 2-189). Kesici tarafından sağlanan yardımcı kontakların tipine ve bunların cihaza nasıl bağlandığına bağlı olarak, bu mantığın birkaç alternatif uygulaması mevcuttur. Çoğu durumlarda, kesici yardımcı kontaklarının bir ikili giriş üzerinden cihaza bağlanması yeterlidir. Kesici sadece 3-faz anahtarlanıyorsa, her zaman bu yöntem uygulanır. O zaman, kesicinin N/A kontakları, ">Ke 3f Kapandı" (No 379) giriş fonksiyonuna biçimlendirilmesi gereken bir ikili girişe bağlanır. Diğer girişler, o zaman kullanılmaz ve mantık, esas olarak sadece bu bilginin röleye aktarılması ile sınırlı kalır. Eğer kesici kutupları ayrı ayrı anahtarlanabiliyorsa ve her bir kutbun sadece N/A yardımcı kontakları mevcutsa, bu kontaklar birbirine paralel bağlanarak ">Ke 3f Açık“ (No 380) ikili girişine atanır. Bu durumda da diğer ikili girişler kullanılmaz. Eğer kesici kutupları ayrı ayrı anahtarlanabiliyorsa ve her bir kutbun ayrı ayrı yardımcı kontakları mevcutsa ve eğer cihazın 1-faz açma yapması isteniyorsa, o zaman eğer mümkünse her bir yardımcı kontak için ayrı bir ikili giriş kullanılmalıdır. Cihaz bu bağlantıyla bilgilerin en büyüğünü işleyebilir. Bunun için üç ikili giriş gereklidir: • “>Ke Yardımcı L1" (No 351) L1 kutbunun yardımcı kontağı için, • “>Ke Yardımcı L2" (No 352) L2 kutbunun yardımcı kontağı için, • “>Ke Yardımcı L3" (No 353) L3 kutbunun yardımcı kontağı için, Bu durumda 379 ve 380 no’lu girişler kullanılmaz. Eğer kesici fazları ayrı ayrı anahtarlanabiliyorsa ve eğer üç kutbun yardımcı kontaklarının paralel ve aynı zamanda seri bağlantısı mevcutsa, iki ikili giriş yeterlidir. Bu durumda, yardımcı kontakların paralel bağlantısı ">Ke 3f Kapandı" (No 379) giriş fonksiyonuna ve seri bağlantısı da ">Ke 3f Açık" (No 380) giriş fonksiyonuna atanmalıdır. Şekil 2-189’de tüm bu bağlantı seçeneklerine ilişkin bütün mantık gösterilmiştir. Her bir özel uygulama için, yukarıda açıklandığı gibi bu girişlerin sadece bir bölümü kullanılır. Kesici konum mantığının 8 çıkış sinyali, bağımsız koruma fonksiyonları ve yardımcı fonksiyonlar tarafından işlenebilir. Eğer kesiciden alınan bilgiler kabul edilebilir değilse, çıkış sinyalleri kilitlenir: örneğin bir kutup aynı anda hem açık hem de kapalı konumda olamaz. Ayrıca, açık bir kesici kontağından bir akım akışı olamaz. Ölçülen büyüklüklerin değerlendirilmesi, ölçüm noktalarının lokal koşullarına göre yapılır (Bölüm 2.1.4.1 ’de “Kesici Konumu” paragrafına bakın). Ölçülen büyüklükler olarak faz akımları kullanılabilir. Akan bir akım, kesicinin açık olduğu ihtimalini dışarıda bırakır (istisna: akım trafosu ile kesici arasındaki bir arıza). Ancak, bu, kesici kapalı olduğunda mutlaka bir akım akışı olacağı anlamına gelmez. Ölçülen büyüklüklerin değerlendirilmesi için belirleyici ayar, akımların mevcudiyeti için, AçıkKutupAkım (1130 no’lu adres)’tir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 403 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Şekil 2-189 404 Kesici konumu mantığı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Otomatik Tekrar Kapama ve Kesici Testi için Otomatik tekrar kapama fonksiyonu ve kesici testi için, kesicinin konumuna ilişkin ayrı ikili girişler kullanılabilir. Bu aşağıdakiler için önemlidir: • otomatik tekrar kapama öncesi kabul edilebilirlik kontrolü için (Altbölüm 2.14’e bakın), • AÇMA-KAPAMA-test çevrimi yardımıyla açma devresinin kontrolü için (Altbölüm 2.23.2’ye bakın). Her fiderde 11/2 veya 2 kesici kullanıldığında, otomatik tekrar kapama fonksiyonu ve kesici testi bir kesiciyi referans alır. Bu kesicinin geribildirim bilgisi, cihaza ayrı olarak bağlanabilir. Bunun için, aynı şekilde işlenecek ve gerekirse ilave olarak biçimlendirilecek ayrı ikili girişler mevcuttur. Bunlar, yukarıda koruma uygulamaları için açıklanan girişlere benzer fonksiyonlara sahiptir ve bunlardan ayırt edilebilmeleri için "Ke1 ...“ olarak gösterilmişlerdir, yani: • “>Ke1 3f Kapandı" (No 410) Kesicinin N/A yardımcı kontaklarının seri bağlantısı için , • “>Ke1 3f Açık" (No 411) Kesicinin N/A yardımcı kontaklarının seri bağlantısı için , • “>Ke1 Faz L1" (No 366) L1 kutbunun yardımcı kontağı için, • “>Ke1 Faz L2" (No 367) L2 kutbunun yardımcı kontağı için, • “>Ke1 Faz L3“ (No 368) L3 kutbunun yardımcı kontağı için. 2.23.1.3 Açık Kutup Algılayıcısı 1-faz ölü zamanları, Açık Kutup Algılayıcı ile tespit edilip rapor edilebilir. İlgili koruma ve izleme fonksiyonları buna tepki verebilir. Aşağıdaki şekilde bir Açık Kutup Algılayıcının mantık yapısı gösterilmiştir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 405 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Şekil 2-190 406 Açık kutup algılayıcı mantığı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi 1-Kutup Ölü Zamanı 1-kutup ölü zamanı sırasında, diğer sağlam fazlardan akan yük akımı, topraktan bir akım akışına yol açar ve bu da istenmeyen bir başlatmaya sebep olabilir. Aynı şekilde, geçici olarak oluşan sıfır bileşen gerilim, koruma fonksiyonlarının istenmeyen tepkiler göstermesine sebep olabilir. "1faz açık L1" (No 591), "1faz açık L2" (No 592) ve "1faz açık L3" (No 593) bildirimleri ayrıca üretilir, eğer “Açık Kutup Algılayıcı” bir fazda akım ve gerilimin olmadığını -diğer iki fazdan hiçbirisinden akım akmaması hariç- tespit etmişse. Bu durumda, sadece koşul sağlandığı sürece mesaj alıkonulur. Bu, yüksüz bir hatta 1-faz otomatik tekrar kapamanın tespit edilmesini sağlar. Özellikle bara yönlü gerilim trafoları için uygulama "1kut.Ölü zaman Lx“ mesajı ayrıca gönderilir, eğer fazayırımlı kesici yardımcı kontakları kesin bir 1-faz açık kesiciyi görüntüler ise ve bu fazın akımı 1130 no’lu AçıkKutupAkım parametresinin altında kalırsa. Her parametrenin ayarına göre 1136 AçıkKutupAlgıl. açık kutup algılayıcısı tüm mevcut olan ölçüm değerlerini (yardımcı kontaklar dahil) değerlendirir (Önayar ölçme ile) veya yardımcı kontakların sadece bilgilerini faz akımı sorgulaması dahil kullanır (Ayar Akım VE Ke). Eğer 1136 parametresi OFF olarak duruyorsa, açık kutup algılayıcısı kullanılmaz. 2.23.1.4 Tüm Cihaz için Başlatma Mantığı Faz Ayırımlı Arıza Tespiti Başlatma mantığı, bütün koruma fonksiyonlarının arıza tespiti (başlatma) sinyallerini birleştirir. Faz ayrımlı başlatma verebilen koruma fonksiyonlarının başlatmaları, faz-ayrımlı olarak üretilir. Eğer bir koruma fonksiyonu bir toprak arızasını tespit ederse, bu da ortak bir cihaz ihbarı olarak üretilir. Böylece, "Röle BAŞ. L1“, "Röle BAŞ. L2“, "Röle BAŞ. L3“ ve "Röle BAŞ. Topr." bildirimleri mevcuttur. Yukarıdaki bildiriler, LED’lere ve çıkış rölelerine atanabilir. Arıza olayı mesajlarının lokal gösterimi için ve bu mesajlarının bir kişisel bilgisayara veya bir merkezi kontrol sistemine iletimi için, birkaç koruma fonksiyonu, arızalı faz bilgilerini tek bir sinyal olarak sağlar. Örneğin sadece "MK Baş. L12E" mesajı, mesafe korumanın L1-L2-E başlatması için çıkar. Bu, başlatmanın tam açıklamasını verir. Genel Cihaz Başlatması Başlatma sinyalleri, VEYA-geçidi üzerinden birleştirilir ve cihazın bir genel başlatmasını sağlar. Bu "Röle BAŞLATMA" olarak bildirilir. Eğer hiçbir koruma fonksiyonu başlatması mevcut değilse, bu "Röle BAŞLATMA" sinyali kaybolur (Bildirim "OFF"). Genel başlatma, bu fonksiyonun ardından meydana gelen bir çok dahili ve harici fonksiyonu için bir önkoşuldur. Genel cihaz başlatması ile denetlenen dahili fonksiyonlar arasında şunlar sayılabilir: • Açma kayıtlarının başlatılması: Genel cihaz başlatmasından genel cihaz bırakmasına kadar bütün arıza bildirimleri açma kayıtlarına girilir. • Osilografik kayıtların başlatılması: Osilografik arıza değerlerinin saklanması ve sürdürülmesi, buna ilaveten bir açma komutunun alınmasına da bağlı kılınabilir. • Ani bildirimlerin üretilmesi: Belli arıza mesajları aniden çıkan bildiriler olarak cihazın bilgisayar ekranında görüntülenebilir ( Altbölüm "Ani Bildirimler" paragrafına bakın). Göstergede çıkan bu mesajlar, cihazın genel açmasına bağlı kılınabilir. • Otomatik tekrar kapamanın tepki süresinin başlatılması (eğer mevcutsa ve kullanılıyorsa) Harici fonksiyonlar, bir çıkış kontağı üzerinden, genel cihaz başlatması ile denetlenebilir. Örnekler: • Otomatik tekrar kapama cihazları, • Kuranportör cihazı tarafından sinyal iletimiyle birlikte kanal başlatma, • Diğer ek aygıtlar ve benzerleri. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 407 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Ani Bildirimler Ani Bildirimler, cihazın bir genel başlatma veya açma komutunu takiben otomatik olarak göstergede çıkan arıza ihbarlarıdır. 7SA6 için bu bildirimler şunları kapsar: "Koruma Baş.": başlatma alan koruma fonksiyonu, "Koruma AÇMA": açma yapan koruma fonksiyonu (sadece grafik göstergeli cihazlar); "Baş.Zm.nı": cihazın genel başlatmasından bırakmasına kadar geçen süre, zaman ms olarak verilir; "Aç Süresi": Genel başlatmadan cihazın ilk açma komutuna kadar geçen süre, zaman ms olarak verilir; "mes =": arıza yeri tespit fonksiyonu tarafından hesaplanan km veya mil olarak arıza mesafesi (eğer mümkünse) 2.23.1.5 Tüm Cihaz için Açma Mantığı 3-Kutup Açma Genellikle, bir arıza durumunda cihaz 3-faz açma yapar. Sipariş edilen sürüme bağlı (bakın Bölüm A.1, "Sipariş Verileri") olarak ayrıca 1-faz açma da mümkündür. Eğer 1-faz açma mümkün değilse veya istenmiyorsa, kesiciye açma komutu çıkışı için, "Röle AÇMA" çıkış fonksiyonu kullanılır. Bu durumlarda, 1-faz açmayla ilgili aşağıdaki bölümler atlanır. 1-Kutup Açma 1-kutup açma, sadece havai hatlarda kullanılır ve hattın her iki ucundaki kesici de 1-faz açma yapabiliyorsa ve aynı zamanda otomatik tekrar kapama da kullanılacaksa anlamlıdır. Bu durumlarda, arızalı kutup 1-faz açtırılıp ardından tekrar kapatılabilir. Toprak temaslı veya temassız iki veya üç fazlı arızalarda ise, genellikle 3-faz açma yapılır. Faz-ayrımlı açma için; • (sipariş koduna göre) cihazın faz-ayrımlı açma yapabilmesi, • açma yapan koruma fonksiyonu tarafından, faz-ayrımlı açmanın sağlanmış olması (yani örneğin, Frekans Koruma, Gerilim Koruma veya Aşırı Yük Koruma için değil) • ">1f Açma Müs." ikili girişinin biçimlendirilmiş ve etkinleştirilmiş olması veya 1-faz açma sonrası harici otomatik tekrar kapama cihazının tekrar kapama için hazır olması. Diğer tüm durumlarda, açma her zaman 3-faz olur. ">1f Açma Müs." ikili girişi, 3-faz bağlantısının mantıksal terslenmişidir ve harici tekrar kapama cihazı 1-faz otomatik tekrar kapama çevrimi için hazır olduğu sürece bu harici cihaz tarafından etkinleştirilir. 7SA6 ile, sadece 1-faz açma komutu verildiği halde birden fazla faz başlatma aldığında 3-faz açma da mümkündür. Mesafe koruma ile, bu, aynı zamanda farklı iki yerde arıza meydana geldiği, ancak bu arızalardan birinin mesafe korumanın hızlı açma kademesi (Z1 veya Z1B) içerisinde olduğu durumlarda söz konusudur. Bu, 3faz kuplaj (1155 no’lu adres) BAŞLATMA ile parametresinin (her çok fazlı başlatma, 3-faz açmaya sebep olur) veya AÇMA ile (sadece çok-fazlı açma komutları durumunda açma 3-faz’dır) ayarı ile seçilir. Açma mantığı, bütün koruma fonksiyonlarından açma sinyallerini birleştirir. 1-faz açmaya müsaade eden koruma fonksiyonlarından açma komutları faz-ayrımlıdır. İlgili bildirimler "Röle AÇMA L1", "Röle AÇMA L2" ve "Röle AÇMA L3" olarak adlandırılır. Bu bildirimler, LED’lere veya çıkış rölelerine atanabilir. 3-faz açma durumunda, üç açma mesajların tamamı da çıkar. Bu bildirimler, ayrıca kesiciye açma komut çıkışı olarak da tasarımlanmıştır. 408 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Eğer 1-faz açma mümkünse, bildirilerin lokal gösterimi için ve bir PC’ye veya bir merkezi kontrol sistemine iletimi için koruma fonksiyonları bir grup sinyali üretir. Örneğin, "MK Açma 1f L1", "MK Açma 1f L2", "MK Açma 1f L3" ve 3-kutup açma için "MK AÇMA 3faz" sinyalleridir. Bir defada, bu sinyallerden ancak biri görüntülenir. İki Fazlı Arıza Sonrası Bir- Kutup Açma 2-fazlı arızalar için 1-faz açma bir özelliği gösterir. Eğer toprak temassız 2-fazlı bir arıza meydana gelmişse; bir kutbun açması ile kısa-devre yolu kesildiği için, arızalı fazlardan birinde 1-faz açma ve sonrasında otomatik tekrar kapama ile bu arıza temizlenebilir. Açma için seçilen faz, her iki hat ucu için (ve mümkünse tüm sistem için) aynı olmalıdır. Açma 2f Ar. (1156 no’lu adres) ayar parametresi, 1kutup ilerifaz, yani ileri faz için veya 1kutup geri faz, yani geri faz için 1-faz açmanın olacağını belirler. Standart ayar 3faz, yani 2-fazlı arıza sonrası 3-faz açmadır (olağan ayar). Tablo 2-22 Arızanın tipine bağlı olarak 1-faz ve 3-faz açma Arıza Tipi (Koruma Fonksiyonundan) Açma 2f Ar. L1 (herhangi biri) L2 AÇMA1faz L1 L3 L2 L3 (herhangi biri) E (herhangi biri) E (herhangi biri) L2 3faz L1 L2 1kutup ilerifaz L1 L2 X X X X X L3 1kutup ilerifaz L2 L3 1kutup geri faz L1 L3 3faz L1 L3 1kutup ilerifaz L1 L3 L2 1kutup geri faz E L2 L1 X 3faz L2 (herhangi biri) AÇMA L123 X 1kutup geri faz L3 AÇMA1faz L3 X (herhangi biri) E L1 L2 AÇMA1faz L2 X (herhangi biri) L1 L1 Açma için çıkış sinyalleri Parametre X X X X X X X L3 E (herhangi biri) X L3 E (herhangi biri) X (herhangi biri) X E (herhangi biri) X E (herhangi biri) X L1 L2 L3 L1 L2 L3 Genel Açma Koruma fonksiyonlarının bütün açma sinyalleri, VEYA-geçidi ile birleştirilir ve "Röle AÇMA" mesanjini üretir. Bu, bir LED’ye veya çıkış rölesine atanabilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 409 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Açma Sinyalinin Sonlandırılması Bir açma komutu başlatılır başlatılmaz, faz-ayrımlı olarak kilitlenir (3-faz açma durumunda üç kutbun her biri için), (Şekil 2-191’e bakın). Aynı zamanda minimum açma komutu süresi TMin AÇMA KOM başlatılır. Bu, açma komutunu üreten fonksiyon çok hızlı bırakmış olsa bile, kesiciye yeterli süreyle açma komutunun gönderilmesini sağlar. Açma komutu, ancak son koruma fonksiyonu bıraktıktan ve minimum açma sinyali süresi dolduktan sonra sonlandırılabilir. Açma komutunun resetlenmesi için diğer bir koşul, kesicinin veya 1-faz açma durumunda ilgili kutbun açmış olmasıdır. Cihazın fonksiyon denetiminde; bu, kesici konumunun geribildirimi ile (Altbölüm "Kesici Durumunun Tespiti") ve akım akışı ile denetlenebilir. 1130 no’lu AçıkKutupAkım adresinde, kesici kutbu açık olduğunda kesinlikle aşılmaması gereken bir rezidüel akım eşiği ayarlanır. 1135 no’lu AÇMA KOM. RST. adresi, hangi kriterlerle verilen bir açma komutunun silineceğini belirler. Ayar AçıkKutupAkım da, açma komutu akımın kaybolmasıyla silinir. Akımın 1130 no’lu AçıkKutupAkım adresinde ayarlanan değerin altına düşmesi önemlidir (yukarı bakınız). Ayar Akım VE Ke de, bunun dışında kesici yardımcı kontağından, şalterin açık olduğu bildirilmelidir. Bu ayar için önkoşul, yardımcı kontağın durumunun bir ikili giriş üzerinden biçimlendirilmiş olmasını gerektirir. Eğer bu ek koşul, açma sinyalinin sonlandırılması için gerekli değilse (örneğin kontrol konektörlerin koruma otomatik testinde), Başlatma Reset ayarı ile kapatılabilir. Şekil 2-191 410 Açma komutunun sürdürülmesi ve sonlandırılması SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Tekrar Kapama Kilitleme Bir koruma fonksiyonu tarafından kesici açtırıldığında, koruma fonksiyonunun çalışmasının sebebi bulununcaya kadar elle kapamanın çoğu kez kilitlenmesi istenir. 7SA6 bunu, dahili tekrar kapama kilitleme yoluyla yapar. Kilitleme durumu ("KİLİTLEME") yardımcı gerilim arızalarına karşı korunmuş bir RS flipflop (iki duraklı kapan) tarafından gerçekleştirilir (Şekil 2-192). RS flipflop, ">KLT. AYAR" (No. 385) ikili girişi üzerinden kurulur. "KİLİTLEME" (No. 530) çıkış sinyali ile, eğer arabağlantı buna göre yapılmışsa, kesicinin tekrar kapatılması (örneğin otomatik tekrar kapama, elle kapama, senkronizasyon, kumanda fonksiyonu üzerinden kapama) kilitlenebilir. Bu kilitleme, ancak korumanın çalışma sebebi bulunup arıza giderildikten sonra, elle ">KLT. RESET" (No. 386) ikili girişi üzerinden çözülebilir. Şekil 2-192 Tekrar Kapama Kilitleme Tekrar kapama kilitlemeye sebep olacak koşullar ve kilitlenmesi gereken kumanda komutları ayrı ayrı ayarlanabilir. RS flipflop ikili girişleri ve çıkışı, uygun şekilde atanmış ikili girişler ve çıkışlar üzerinden harici devreye bağlanabilir veya kullanıcı-tanımlı mantık fonksiyonları (CFC) üzerinden birleştirilebilir. Örneğin koruma fonksiyonundan her bir açmanın bir kapama kilitlemesine sebep olması gerekiyorsa, o zaman "Röle AÇMA" (No 511) açma komutunu ">KLT. AYAR" ikili girişine birleştirin. Ancak; eğer otomatik tekrar kapama uygulanıyorsa, tekrar kapama kilitleme, sadece koruma fonksiyonunun nihai açması ile etkinleştirilmelidir. "Son Açma" (No 536) (nihai açma) komutunun, sadece 500 ms süreyle etkin olduğunu unutmayın. Bir otomatik tekrar kapamanın olması beklendiğinde kilitleme fonksiyonunun tesis edilmemesi için, sadece "Son Açma" (No 536) çıkış sinyalini ">KLT. AYAR", kilit girişi ile birleştirin. "KİLİTLEME" (No 530) çıkış sinyalinin, en basit şekliyle, başka bağlantılar oluşturmadan doğrudan kesiciyi açtıran çıkışa atanması mümkündür. O zaman, ikili reset giriş üzerinden kilitleme reset edilinceye kadar açma komutu sürdürülür. Şüphesiz; bir açma komutu verildiği sürece, kesici kapama bobininin -normal bir uygulama olarak- kilitlenmesi sağlanmalıdır. Ayrıca "KİLİTLEME“ çıkış sinyali, örneğin bu çıkış sinyalini ">Man. Ka. BLKdi" (No 357) ikili girişi ile birleştirerek veya bunun terslenmiş sinyalini fider kilitleme devresine bağlayarak bazı kapama komutlarını (harici olarak veya CFC üzerinden) kilitlemek için de kullanılabilir. ">KLT. RESET" (No 386) ikili reset girişi, kilitlemeyi kaldırır. Bu giriş, yetkisiz veya kasıtsız çalışmalara karşı korunmuş bir harici aygıt tarafından başlatılır. Kilitleme durumu, CFC kullanılarak, örneğin bir fonksiyon tuşu ile, cihazın çalışması gibi dahili kaynaklar ile veya DIGSI çalışan bir PC’den de denetlenebilir. İkili girişlerin ve çıkışların atamaları için ve eğer gerekliyse kullanıcı-tanımlı mantık fonksiyonlarının ayarları yapılırken, her durumda, ilgili mantıksal birleşimlerin, güvenlik önlemlerinin vb. dikkate alındığından emin olun. Ayrıntılı bilgi için SIPROTEC 4-Açıklamaları’na bakın. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 411 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Kesici Açma İhbarını Bastırma Otomatik tekrar kapama olmayan fiderlerde koruma fonksiyonlarından her açma komutu son açma iken, otomatik tekrar kapama kullanıldığında, eğer kesici açması son açma değilse, kesicinin çalışma algılayıcısının (kesici geçici kontağı) bir ihbar vermesinin engellenmesi istenebilir (Şekil 2-193). Bu amaçla, kesiciden sinyaller, 7SA6 nın uygun şekilde atanmış çıkış kontağı (çıkış ihbarı "Ke Alarm Bast.", No 563) üzerinden yönlendirilir. Eylemsiz durumda ve cihaz servis harici iken, bu kontak sürekli kapalıdır. Dolayısıyla normalde kapalı bir çıkış kontağı atanmalıdır. Hangi kontağın atanacağı, cihazın sürümüne bağlıdır. Ek’te cihazın genel şemalarına bakın. Otomatik tekrar kapama hazır durumda iken, komut verilmeden önce kontak açar ve dolayısıyla kesiciden sinyal gönderilmez. Bu, ancak cihaz dahili bir otomatik tekrar kapama ile donatılmış ve koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında bu durum dikkate alınmışsa (133 no’lu adres) uygulanır. Ayrıca ">Elle Kapama" (No 356) ikili girişi üzerinden veya dahili otomatik tekrar kapama fonksiyonu ile kesici kapatıldığında, kontak açar ve kesici sinyali engellenir. Cihaz üzerinden gönderilmeyen diğer seçimli kapama komutları dikkate alınmaz. Kapama komutları, denetim için, kullanıcı-tanımlı mantık fonksiyonları (CFC) üzerinden alarm bastırma devresine bağlanabilir. Şekil 2-193 Kesici Açma İhbarını Bastırma Eğer cihaz bir son açma vermişse kontak kapalı kalır. Bu, otomatik tekrar kapama çevriminin toparlanma süresi içinde, otomatik tekrar kapama kilitlendiğinde veya devreden çıkarıldığında veya başka sebepler yüzünden otomatik tekrar kapama hazır olmadığı (örneğin açma ancak tepki süresi dolduktan sonra olmuşsa) durumlar için uygulanır. Şekil 2-194’de, elle açma ve kapama için, ayrıca tek bir başarısız otomatik tekrar kapama çevrimi ile bir kısadevre açması için zaman sırası görülmektedir. 412 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Şekil 2-194 Kesici açma ihbarının bastırılması - zaman akışı örneği SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 413 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi 2.23.2 Kesici Açma Testi Mesafe koruma rölesi 7SA6, açma devrelerinin ve kesicilerin uygun testlerine imkan sağlar. 2.23.2.1 Çalışma Yöntemi Tablo 2-23’de gösterilen test programları kullanılabilir. Kesici 1-faz testleri, doğal olarak ancak mevcut röle 1-faz açmaya müsaade ediyorsa uygulanabilir. Çıkış ihbarları, kesici bobinlerine kumanda etmek için kullanılan ilgili çıkış rölelerine atanmalıdır. Test, cihazın ön yüzündeki işletme panelinden veya DIGSI çalışan bir PC üzerinden başlatılabilir. Biçimlendirme yordamı, SIPROTEC 4 Sistem Açıklamaları’nda ayrıntılı olarak verilmiştir. Şekil 2-195’de, bir AÇMA-KAPAMA test çevriminin kronolojik sırası gösterilmiştir. Altbölüm 2.1.2.1’e göre "Açma Komutu Süresi" ve "Kesici Testi" için süre ölçerlerin ayar değerleri, yapılmıştır. Kesicinin veya kesici fazlarının konumlarını gösteren kesici yardımcı kontakları ikili girişler üzerinden röleye atanmışsa, test çevrimi, ancak kesici kapalı ise başlatılabilir. Kesici konumlarına ilişkin bilgiler, yukarıdaki altbölüme göre konum mantığından otomatik olarak sağlanmaz. Kesici test fonksiyonu (otomatik tekrar kapama) için, kesici konumunun anahtarlama durumunun geribildirimi için ayrı ikili girişler mevcuttur. Önceki bölümde bahsedildiği gibi, ikili giriş atamaları yapılırken bunlar göz önünde bulundurulmalıdır. Cihaz uygun ihbarlar ile, test sırasının mevcut durumunu gösterir. Tablo 2-23 Kesici test programları Seri No. Test programları 1 1-kutup L1 fazı AÇMA/KAPAMA çevrimi 2 1-kutup L2 fazı AÇMA/KAPAMA çevrimi Çıkış ihbarları (No) Ke1-TESTaçma L1 (7325) Ke1-TESTaçma L2 (7326) Ke 1(CBI) 3 1-kutup L3 fazı AÇMA/KAPAMA çevrimi 4 3-faz AÇMA/KAPAMA çevrimi Ke1-TESTaçma L123 (7328) ilgili kapama komutu Ke1-TEST kapama (7329) Şekil 2-195 414 Kesici Ke1-TESTaçma L3 (7327) AÇMA-KAPAMA test çevrimi SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi 2.23.2.2 Ayar Notları Altbölüm 2.1.2.1’e göre "Açma Komutu Süresi" ve "Kesici Testi" için süre ölçerlerin ayar değerleri, yapılmıştır. 2.23.2.3 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar - Ke1test L1 - KE1-TEST açma/kapama - Yalniz L1 - Ke1test L2 - KE1-TEST açma/kapama - Yalniz L2 - Ke1test L3 - KE1-TEST açma/kapama - Yalniz L3 - Ke1tst 123 - KE1-TEST açma/kapama - Fazlar L123 7325 Ke1-TESTaçma L1 AM KE1-TEST AÇMA komutu - Yalniz L1 7326 Ke1-TESTaçma L2 AM KE1-TEST AÇMA komutu - Yalniz L2 7327 Ke1-TESTaçma L3 AM KE1-TEST AÇMA komutu - Yalniz L3 7328 Ke1-TESTaçma123 AM KE1-TEST AÇMA komutu L123 7329 Ke1-TEST kapama AM KE1-TEST KAPAMA komutu 7345 Ke-TEST sürm. AM KE-TEST sürmekte 7346 Ke-TESTdurd AR AM_W Güç Sis. Arizasi yüzünden KE TESTI iptal 7347 Ke-TESTdurdAÇMA AM_W Kesici AÇIK oldugu için KE TESTI iptal 7348 Ke-TESTdurd HD AM_W KE HAZIR olmadigi için KE TESTI iptal 7349 Ke-TESTdurd KA. AM_W KE KAPALI kaldigi için KE TESTI iptal 7350 Ke-TEST OK. AM_W KE TESTi basarili SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 415 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi 2.23.3 Cihaz Cihaz bazı genel bilgilere gereksinim duyar. Bunlar örneğin, bir ağ arızasında bildirimlerin hangi şekilde verilmesini kapsar. 2.23.3.1 Açmaya Bağlı Bildiriler Ani Arıza İhbarları Bir arıza durumu sonrası arızanın tüm önemli verileri aniden cihazın ekranında gösterilir. 610 no`lu LED/LCD Ar.Göst. mesajı altında ani arıza ihbarı, her arıza durumunda (Başlatma ile) aktüalize olacağı veya yalnız açma ile arıza durumlarında (AÇMA ile) aktüalize olacağı arasında seçilebilir. Resim 2-196 Ani Arıza İhbarlarının göstergede üretilmesi Saklanmış LED`lerin/ Rölelerin resetlenmesi Yeni bir koruma-başlatma genelde bütün saklanmış LED`leri/ Röleleri siler ki sadece son arıza durumun bilgisi görüntülensin. Saklanmış olan LED`lerin ve Rölelerin silinmesi 625 no`lu T MİN LED TUTMA adresi altında belirli bir zaman için engellenebilir. Tüm bu zaman içerisinde ortaya çıkan bilgiler VEYA üzerinden birbirleriyle bağlanır. 610 no`lu LED/LCD Ar. Göst. adresi altında (AÇMA ile) ayarlarla LED`ler ve röleler üzerine saklanmış olan son arıza durumu bilgileri`de silinebilir, eğer bu arıza durumu cihazın bir açma komutuna yol açmamışsa. Not 610 no`lu LED/LCD Ar. Göst. adresinin ayarı (AÇMA ile) yalnız 625 no`lu T MİN LED TUTMA adresinin sıfıra ayarlanmış olmasıyla mantıklıdır. 416 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi Resim 2-197 Kayıtlı LED`ler/ Röleler için Reset komutunun üretilmesi 2.23.3.2 İstatistikler 7SA6 tarafından başlatılan açmaların sayısı sayılır. Eğer cihaz 1-faz açma yapabiliyorsa, her bir kesici kutbu için ayrı bir sayaç bulunur. Her açma komutunu takiben, cihaz, her bir kutbun kestiği faz akımlarını kaydeder. Bu bilgi, açma kayıtlarında görülür ve ayrıca bir yazmaç da biriktirilir. Bundan başka, kesilen maksimum akım da saklanır. Eğer cihaz dahili bir otomatik tekrar kapama cihazı ile donatılmışsa, otomatik tekrar kapama komutları, 1-faz ve 3-faz açma sonrası tekrar kapamalar için ayrı ayrı ve yine birinci ve birinci çevrim dışındaki tekrar kapama çevrimleri için ayrı ayrı sayılır. Sayaçlar ve bellekler, yardımcı gerilim kaybına karşı korunmuşlardır. Sıfırlanabilir veya başka bir değere resetlenebilir. Daha fazla bilgi için SIPROTEC 4- Sistem Açıklamaları’na bakın. 2.23.3.3 Ayar Notları Arıza durum ihbarları Yeni bir koruma fonksiyonunun başlatması, genel olarak önceden çıkmış LED ihbarlarının silinmesine yol açar. Böylelikle herhangi bir anda, son arızaya ait ihbarlar görüntülenir. Saklı LED göstergelerinin ve göstergedeki doğal mesajların, her başlatmada ya da sadece açma komutu verildiğinde çıkması seçilebilir. İstenilen gösterim tipini seçmek için, PARAMETRE menüsünden Genel Cihaz Ayarları alt menüsünü seçin. 610 no’lu LED/LCDAr.Göst. adresinde, iki seçenekten birini, Baş.daki hedef veya AÇMAdaki hedef ("No trip no flag") seçin. Grafik göstergeli cihazlar için, 615 no’lu SPN Ar. İhbarı parametre ayarı ile, kendiliğinden çıkan ihbarların otomatik olarak cihaz göstergesinde görüntülenip (EVET) görüntülenmeyeceği (HAYIR) belirlenir. Metin göstergeli cihazlar için, bir sistem arızası sonrası her durumda böyle ihbarlar göstergede görüntülenir. Dört-satırlık göstergeye sahip bir cihazın enerjilenmesinden sonra, cihaz göstergesinde, olağan ayar olarak ölçülen değerler görüntülenir. Olağan gösterge için ölçülen değerlerin farklı gösterimlerini seçmek üzere cihazın ön panelindeki ok tuşlarını kullanın. Cihazın enerjilenmesinden kısa bir süre sonra cihaz göstergesinde çıkan olağan göstergenin başlangıç sayfası, 640 no’lu İzl.Ekranı Baş. parametresi ile seçilebilir. Ölçülen değerler için mevcut gösterim seçenekleri, Ek’te listelenmiştir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 417 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi 2.23.3.4 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGS’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 610 LED/LCDAr.Göst. Bas.daki hedef AÇMAdaki hedef Bas.daki hedef LED / LCDdeArizaGösterimi' 615 SPN Ar. Ihbari HAYIR EVET HAYIR Ariza ihbarlarinin spontane gösterimi 625A T MIN LED TUTMA 0 .. 60 dak; ∞ 0 dak Kilitli LEDlerinminimumtutmasüresi' 640 Izl.Ekrani Bas. görüntü 1 görüntü 2 görüntü 3 görüntü 4 görüntü 5 görüntü 1 Fabrika Ayari Ekran Baslangiç görüntüsü 2.23.3.5 Bilgi Listesi No - Bilgi Test modu Bilgi Tipi IE Açıklamalar Test modu - Veri Durd. IE Veri iletimini durdurma - LED Reset IE LED Reset - Saat Senk. IE_W Saat Senkronlama - >Isik açik EM >Arka Aydinlatma açik - DonaTstMod IE Donanim Test Modu - Hata FMS1 AM FMS Hatasi FO 1 - Hata FMS2 AM FMS Hatasi FO 2 - Ariza CFC AM CFC Hatasi - Ke AÇILDI IE Kesici AÇILDI - Fider Tli' IE Fider TOPRAKLI 1 Biçimlenmemis EM Hiçbir Fonksiyon konfigüre edilmemis 2 Mevcut degil EM Fonksiyon Mevcut Degil 3 >Zm. Senkr. EM >Dahili Gerçek Zaman Saatini Senkronlama 5 >LED Reset EM >LED leriResetleme' 11 >Ihbar 1 EM >Kullanici tanimli ihbar 1 12 >Ihbar 2 EM >Kullanici tanimli ihbar 2 13 >Ihbar 3 EM >Kullanici tanimli ihbar 3 14 >Ihbar 4 EM >Kullanici tanimli ihbar 4 15 >Test modu EM >Test modu 16 >VeriDurd. EM >Veri iletimini durdurma 51 Cihaz OK AM Cihaz isletmede ve koruma yapiyor 52 Kor.Aktif IE En az 1 Koruma Fonksiyonu Aktif 55 Cihaz resetleme AM Cihazi Resetleme 56 Ilk Baslatma AM Cihazin Ilk Baslatmasi 67 Yeniden Basla AM Yeniden Basla 68 Saat Senkr. Ha AM Saat Senkronlama Hatasi 69 Yaz Saati AM Yaz Saati 418 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 70 Ayar hesapl. AM Ayar hesaplamasi sürmekte 71 Ayar Kontrolü AM Ayarlarlarin Kontrolü 72 Düzey-2 Degis. AM Düzey-2 degisikligi 73 Lokal degis. AM Lokal ayar degisikligi 110 Olay Kaybi AM_W Olay kaybi 113 Bayrak Kayip AM Bayrak Kaybi 125 DarbeSalinim ON AM Darbe Salinim ON (Chatter) 126 Kor ON/OFF IE Koruma ON/OFF (sistem portundan) 127 OTK ON/OFF IE OTK ON/OFF (sistem portundan) 128 KS ON/OFF IE KS ON/OFF (sistem portundan) 140 ÖzetAlarmHatasi AM Özet alarmi ile hata 144 Hata 5V AM Hata 5V 160 OlayÖzetiAlarmi AM Alarm Özet Olay 177 Ariza Pil AM Ariza: Bos pil 181 Ha A/D-çevirici AM Hata: A/D çevirici 183 Hata Kart 1 AM Hata Kart 1 184 Hata Kart 2 AM Hata Kart 2 185 Hata Kart 3 AM Hata Kart 3 186 Hata Kart 4 AM Hata Kart 4 187 Hata Kart 5 AM Hata Kart 5 188 Hata Kart 6 AM Hata Kart 6 189 Hata Kart 7 AM Hata Kart 7 190 Hata Kart 0 AM Hata Kart 0 191 Offset hatasi AM Hata: Offset 192 Hata1A/5Ayanlis AM Hata:1A/5A köprüsü ayardan farkli 193 Alarm Ayar AM Alarm: Analog giris ayari geçersiz 194 Hata nötr AT AM Hata: Nötr AT MLFB ile ayni degil 320 Haf. Verisi Uy. AM Uyari: Veri Hafizasi siniri asildi 321 Uyari:Haf Para. AM Uyari: Parametre Hafiza siniri asildi 322 UyariHaf Islemi AM Uyari: Çalisma Hafiza siniri asildi 323 Yeni Haf. Uyari AM Uyari: Yeni Hafiza Siniri asildi 4051 KS ON IE Koruma Sinyallesmesi Devrede SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 419 Fonksiyonlar 2.23 Fonksiyon Denetimi ve Kesici Testi 2.23.4 EN100 Modülü 1 2.23.4.1 Çalışma Yöntemi EN100 Modülü 1 üzerinden 7SA6, 100-MBit-işlem/süreç kontrol ve otomasyon tekniği ile IEC 61850 normuna uygun olarak entegre edilebilir. Bu norm cihazların ağ geçitsiz ve protokol dönüştürücüsüz devamlı bir iletişimini sağlar. Böylelikle SIPROTEC 4-cihazları, açık ve dahili kullanılabilir şekilde, uygun heterojen çevrelerde kullanılabilir. İletim tekniği dahil edilmesine paralel bu port üzeri DIGSI-İletişimi ve Röleler Arası İletişim GOOSE ile sağlanabilir. 2.23.4.2 Ayar Notları Arayüzü seçimi Ethernet-Sistem arayüzü modülü işletimi için (IEC 61850, EN100 Modülü 1) hiçbir ayar gerekmez. Ancak cihaz MLFB` ye göre böyle bir modüle sahipse, bu otomatik olarak Port B üzerine mevcut bir arayüzü olarak ön ayarlanır. 2.23.4.3 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 009.0100 Arizali Modül IE EN100 Modülü Arizali 009.0101 Ariza Kanal 1 IE EN100 Baglantisi Kanal 1 Ariza 009.0102 Ariza Kanal 2 IE EN100 Baglantisi Kanal 2 Ariza 420 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 7SA6 mesafe koruma rölesinin yardımcı fonksiyonları şunları kapsamaktadır: • Devreye Alma Yardımı • Mesajların işlenmesi • Ölçülen işletme değerlerinin işlenmesi, • Osilografik arıza kayıt verilerinin saklanması. 2.24.1 Devreye Alma Yardımı 2.24.1.1 Çalışma Yöntemi Mesafe korumanın genel sisteminin kontrolü için kapsamlı bir devreye alma ve gözleme aracı mevcuttur: WEBMonitör. Bu araç ile ilgili belgelere DIGSI ile CD-ROM üzerinden veya internet ile www.siprotec.de üzerinden, ulaşılabilir. PC tarayıcısı ile cihaz arasında uygun haberleşme için bazı koşullar gereklidir. Aktarma hızının aynı olması yanı sıra bir IP-adresi verilmelidir. Böylece tarayıcı cihazı teşhis edebilir. WEB-Monitör sayesinde cihazı PC üzerinden de kullanmak mümkündür. PC ekranında cihazın ön görünümü çıkar, yani hizmet klavyesi görünür. İmleç ile cihazın kullanımı görünür. Bu özellik istendiğinde devre dışı bırakılabilir. Eğer cihazda bir EN100-Modülü mevcutsa, kullanım DIGSI veya WEB-Monitör ile Ethernet üzerinden yapılabilir. Bunun için sadece cihaz için bir IP-konfigürasyonu parametrelenmelidir. Ayrı arayüzler üzerinden, DIGSI ve WEB-Monitörün paralel işlem görmesi mümkündür. WEB-Monitör WEB-Monitör, cihazda önemli verilere hızlı ve kolay ulaşıma imkan sağlar. WEB-Monitör WEB-Tarayıcılı bir PC yardımıyla önemli ölçme verilerinin ve mesafe korumanın yön denetimi için gerekli verilerinin açık bir şekilde gösterilmesine izin verir. Ölçüm değerlerinin listesine navigasyon çubuğundan lokal ve -koruma verileri arayüzlü cihazlarda- uzak cihaz için ayrı ayrı ulaşılabilir. İstenilen bilgi listesi ortaya çıkar (Şekil 2-198 ve 2-199). SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 421 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar Şekil 2-198 Web-Monitörde Lokal Ölçülen Değerler — Ölçülen Değerler için örnek Şekil 2-199 Uzak cihazın ölçülen değerleri - Örnek Primer-, Sekonder- ve Uzak-Ölçüm değerlerinin türevleri olan akımlar, gerilimler ve onların faz açıları ve uzaktan ölçülen değerler fazör diyagramlar olarak görüntülenir. Şekil 2-200 bir cihaz için ve Şekil 2-201 iki cihaz için görünümü gösterir. Ölçüm büyüklüklerinin gösterge diyagramları yanı sıra, sayı değerleri, frekans ve cihaz adresleri de kaydedilmiştir. Detaylar WEB-Monitörle ilgili belgelendirmeden alınabilir. 422 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar Şekil 2-200 Primer ölçülen değerlerin fazör diyagramı - Örnek Şekil 2-201 Uzak ölçülen değerlerin fazör diyagramı - Örnek SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 423 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar Aşağıdaki mesaj tipleri WEB-Monitör üzerinden çağrılabilir ve gösterilir • Olay Günlüğü (işletim bildirimleri), • Açma Günlüğü (arıza bildirimleri), • Toprak Arızaları (Duyarlı Toprak Arızası Günlüğü), • Ani bildirimler. "Bildirim arabellekleri yazdır" butonu üzerinden bu bildirim listeleri de yazdırılabilir. Yön denetimi Aşağıdaki görünümde (Şekil 2-202) mesafe koruma sisteminin cihazları için görüntülenen ölçme değerlerinin ataması görüntülenmiştir. Bir okla her cihaz için aktif güç yönü görüntülenir. Aktif gücün dahili hesabı gerilim ve akımla, değerleri AçıkKutupGer. (Adres 1131) veya AçıkKutupAkım (Adres 1130) ’dan daha büyük ise, yürütülür. Ok yönü vasıtasıyla veya onun rengiyle, aktif gücün hat içine akıp akmadığı veya akım trafosunun bağlantısının yanlış olup olmadığı anlaşılır. Akım trafosunun doğru bağlantısı her hat ucunda kontrol edilebilir. Birden çok uçta yön verilerine göre kontrol edilebilir. Bu yön denetimi doğru koruma yönünün kontrolüne hizmet eder. 1107 no’lu P,Q işareti parametresine bağlı değildir. Şekil 2-202 Üç cihaz için yön denetimi - Örnek 2.24.1.2 Ayar Notları WEB-Monitör için parametreler, ön kullanım arabirimi ve arka servis arabirimi için de ayrı ayrı ayarlanabilir. PC ve WEB-Monitör üzerinden iletişim kurulacaksa, bunun arayüzünün IP-adresi önemlidir. Tarayıcı için geçerli bir 12-rakamlı IP-Adresi, ***.***.***.*** format şeklinde ayarlanmış olmalıdır. Bunun DIGSI üzerinden doğru ayarlanmış olmasına dikkat edilmelidir. 424 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 2.24.2 Mesajların İşlenmesi Bir sistem arıza sonrası, koruma rölesinin tepkisine ve ölçülen arıza büyüklüklerine ilişkin veriler -daha sonra arızanın çözümlemesi için- saklanmalıdır. Bu sebeple, mesaj işleme üç şekilde yapılır: 2.24.2.1 Çalışma Yöntemi Göstergeler ve İkili Çıkışlar (Çıkış Röleleri) Önemli olaylar ve durumlar, röle ön panelindeki optik göstergelerle (LED’ler) görüntülenir. Ayrıca; cihaz, uzak bildirim için çıkış rölelerine sahiptir. İhbarların ve göstergelerin çoğu, serbestçe yapılandırılabilir; yani yol atamaları fabrika çıkışı varsayılan ayarlarından ayrı olacak şekilde değiştirilebilir. Yapılandırma prosedürü ayrıntılı olarak SIPROTEC 4-Sistem Açıklamaları’nda açıklanmıştır. Çıkış röleleri ve LED’ler kilitli veya kilitsiz modda çalışabilir (her biri ayrı olarak ayarlanabilir). Kilitli/ röleler/LED’ler, yardımcı besleme kaybına karşı korunmuşlardır. Bunlar; • cihazın ön yüzündeki LED reset tuşuna basılarak lokal olarak, • bu maksatla yapılandırılmış bir ikili giriş üzerinden uzaktan, • seri arayüzlerden biri kullanılarak veya • yeni bir başlatmada otomatik olarak resetlenirler. Durum mesajları saklanmamalıdır. Aynı zamanda durum normale gelinceye kadar resetlenemezler. Bunlar, izleme fonksiyonlarından veya benzerlerinden mesajlara uygulanır. Yeşil LED ("RUN") cihazın serviste, yani çalışır durumda olduğunu gösterir; resetlenemez. Sadece mikroişlemcinin kendi kendini denetleme özelliği bir arıza tespit etmişse veya yardımcı besleme gerilimi kesilmişse söner. Yardımcı besleme gerilimi mevcut ve cihaz içerisinde bir arıza varsa, kırmızı LED ("ERROR") yanar ve işlemci röleyi kilitler. İşletim yazılımı DIGSI, cihazın çıkış rölelerini ve LED’lerini seçimli olarak ve ayrı ayrı denetleme imkanı sağlar ve bu sayede cihazın sisteme olan bağlantıları da kontrol edilebilir. Diyalog kutusunda, örnek olarak, her bir röleyi, onların atandığı fonksiyonları çalıştırmaksızın uyarabilir ve bu şekilde 7SA6 ile sistem arasındaki kablajı kontrol edebilirsiniz. Entegre Ekran (LCD) veya PC üzerindeki Bilgiler Olaylar ve durumlar röle ön paneldeki göstergeden okunabilir. Ön PC arayüzü veya arka hizmet arayüzü kullanılarak, örneğin bir kişisel bilgisayar bağlanabilir ve bu bilgiler bu kişisel bilgisayara aktarılabilir. Normal durumda, yani bir sistem arızası mevcut değilken, göstergede seçilebilir işletme bilgileri (ölçülen işletme değerleri) (varsayılan ekran) görüntülenir. Bir sistem arızası durumunda, varsayılan ekran yerine arızaya ilişkin bilgiler (ani arıza bildirimleri) çıkar. Bu bilgilerin alındılanmasından sonra, gösterge yeniden normal olağan gösterimine döner. Mesajların/sinyallerin alındılanması, ön paneldeki reset butonuna basılarak yapılır (yukarıya bakın). Şekil 2-203 ’de 4-satırlık göstergede önceden ayarlanan varsayılan ekran görülmektedir. Grafik göstergede varsayılan ekran yapılandırılabilir. Daha fazla bilgi için, SIPROTEC 4 - Sistem Açıklamaları’na bakın. Ok tuşları ile değişik olağan gösterimler seçilebilir. 640 no’lu parametre, normal durumda görüntülenecek olağan gösterge sayfasının seçimi için kullanılır. İki olası varsayılan gösterge seçimi örneği, aşağıda verilmiştir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 425 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar Şekil 2-203 Varsayılan ekranda ölçülen işletme değerleri Yukarıdaki varsayılan ekranın üçüncü satırında UL1-L2 ve IL2 akımının ölçülen değerleri gösterilmektedir. Şekil 2-204 Varsayılan ekranda ölçülen işletme değerleri Cihaz, buna ek olarak, işletme mesajları, anahtarlama istatistikleri vb. için birkaç olay arabelleğine sahiptir. Bunlar, yedek bir pil ile yardımcı besleme arızalarına karşı korunmuşlardır. İstenildiğinde, ön klavye üzerinden bu mesajlara erişilebilir veya seri hizmet veya PC arayüzü kullanılarak bu bilgiler bir kişisel bilgisayara aktarılabilir. İşletme sırasında mesajlara erişim/mesajların okunması, SIPROTEC 4-Sistem Açıklamaları’nda ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Sistemde bir arıza sonrası, örneğin bir koruma elemanının başlatması veya bir açma sinyalinin başlatılması gibi arızanın gelişimine ilişkin önemli bilgilere erişilebilir. Kısa-devre arızasının başlangıç zamanı, sistem saatinden tam/doğru olarak sağlanır. Arızanın gelişimi/arızada çıkan bilgiler, arıza başlangıç anına göre -bağlı bir zamanla- çıktılanır. Bu sayede; arızanın başlangıcından açma komutunun tetiklenmesine ve yine arızanın başlangıcından açma komutunun resetlenmesine, yani arızanın temizlenmesine kadar geçen süreler belirlenebilir. Zaman bilgilerinin çözünürlüğü 1 ms’dir. Koruma verileri işleme programı DIGSI çalışan bir PC ile, bir ekran üzerinde görüntüleme rahatlığıyla bir menügüdümlü diyalogla olaylara erişmek ve bunları görüntülemek de mümkündür. Verilerin yazıcıdan dökümü alınabilir veya daha sonraki arıza çözümlemeleri için bilgisayar ortamında saklanabilir. Koruma cihazı, son sekiz sistem arızasına ait mesajları açma kayıtları arabelleğinde saklar. Dokuzuncu bir arıza durumunda, en eski arıza verileri silinir (çevrimsel bellek). Bir sistem arızası, herhangi bir koruma fonksiyonunun arızayı tespitinden/başlatma almasından itibaren başlar ve en son koruma fonksiyonunun bırakmasına veya başarılı tekrar kapama sonrası toparlanma zamanının veya başarısız tekrar kapama sonrası kilitleme zamanının dolmasıyla sona erer. Dolayısıyla; bir sistem arızası, aynı arızaya ilişkin birkaç ayrı arıza olayını (başlatmadan başlatma bırakmasına kadar) kapsayabilir. 426 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar Bir Kontrol Merkezine İletilen Bilgiler Eğer cihaz bir seri arayüze ile donatılmışsa, saklanmış bilgiler, ilave olarak bu arayüz üzerinden bir merkezi kontrol ve depolama aygıtına iletilebilir. Farklı iletim kuralları/protokoller ile iletim mümkündür. Bu bilgilerin doğru şekilde iletilip iletilmediği DIGSI ile test edilebilir. Ayrıca; kontrol merkezine iletilen bilgiler işletme veya testler sırasında denetlenebilir. IEC 60870-5-103 protokolü, merkezi kontrol sistemine iletilen bütün mesajlara, cihaz mahallinde test ediliyorken "Test Etkinl." (Testi Etkinleştir) mesajı eklenmesine imkan verir. Bu tanılama, iletilen mesajların gerçek güç sistemi arızası veya olayı sonucu değil, sadece test sonucu çıkan mesajlar olduğunu belirtir. Diğer bir seçenek olarak; sistem arayüzüne mesajların iletimi, test sırasında tamamen kilitlenir ("Veri İletimini Bloklama"). Test modu sırasında, sistem arayüzündeki bilgileri denetlemek için bir CFC mantığına gerek duyulur ("Testi Etkinleştir" ve "Veri İletimini Bloklama"). Varsayılan ayarlar, bu mantığı kapsamaktadır (Ek’e bakın). Test modunun ve veri iletimini kilitlemenin nasıl etkinleştirileceği ve etkisiz kılınacağı, SIPROTEC 4 Sistem Açıklamaları’nda açıklanmıştır. Mesajların Sınıflandırılması Mesajlar, aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: • İşletim bildirimleri; Cihazın çalışması sırasında çıkan mesajlar. Bunlar, cihaz fonksiyonlarının durumu, ölçüm verileri, sistem verileri ve benzeri bilgileri kapsar. • Arıza durum bildirimleri; Arıza mesajları, cihaz tarafından işlenmiş son sekiz şebeke arızasına ilişkin mesajlardır. • Duyarlı Toprak Arıza Kayıtları bildirimleri, cihaz duyarlı toprak arızası tespiti fonksiyonu ile donatılmışsa. • İstatistik Mesajları; Bunlar, cihaz tarafından başlatılan açma komutları için bir sayacı, belki tekrar kapama komutları için sayaçları ve ayrıca kesilen akımların değerlerini ve toplam arıza akımlarını kapsar. Maksimum fonksiyonel kapsamıyla birlikte cihaz tarafından üretilen bütün mesajların ve çıkış fonksiyonlarının tam listesi, Ek’te verilmiştir. Bütün fonksiyonlar, bir fonksiyon numarasına (No.) sahiptir. Ayrıca her mesajın nereye gönderileceği bu listede gösterilmiştir. Eğer herhangi bir fonksiyon cihazın özel sürümünde mevcut değilse veya biçimlendirme sırasında etkisiz olarak ayarlanmışsa, doğal olarak bu fonksiyona ilişkin mesajlar çıkmayacaktır. İşletme Bildirimleri İşletim bildirimleri, cihazın, işletme sırasında ve işletme koşullarına ilişkin ürettiği bilgileri içerir. Cihazda, kronolojik sırayla 200’e kadar işletme mesajı depolanır. Yeni üretilen mesajlar listenin sonuna eklenir. Eğer bellek kapasitesi aşılmışsa, yeni mesaj en eski mesaj üzerine yazılır. İşletme bildirimleri, kendiliğinden çıkar ve istenildiği zaman cihaz üzerinden veya bir kişisel bilgisayardan okunabilir. Güç sistemindeki arızalar, "Şebeke Arızası" olarak ve mevcut arıza numarası ile gösterilir. Arıza mesajları, güç sistemi arızasının seyrine ilişkin ayrıntılı bilgileri içerir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 427 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar Arıza Bildirimleri Bir sistem arızası sonrası, bir koruma elemanının başlatması veya bir açma sinyalinin tetiklenmesi gibi arızanın gelişimiyle ilgili önemli bilgilere erişilebilir. Kısa-devre arızasının başlangıç zamanı, sistem saatinden tam/doğru olarak sağlanır. Arızanın gelişimi/arızada çıkan bilgiler, arıza başlangıç anına göre -bağlı bir zamanla- çıktılanır. Bu sayede; arızanın başlangıcından açma komutunun tetiklenmesine ve yine arızanın başlangıcından açma komutunun resetlenmesine, yani arızanın temizlenmesine kadar geçen süreler belirlenebilir. Zaman bilgilerinin çözünürlüğü 1 ms’dir. Bir sistem arızası, herhangi bir koruma fonksiyonunun arızayı tespitinden/başlatma almasından itibaren başlar ve en son koruma fonksiyonunun bırakması ile sona erir. Arızalar birkaç koruma fonksiyonunun başlatma almasına sebep olduğunda, arıza, ilk koruma fonksiyonunun başlatmasından son koruma fonksiyonunun bırakmasına kadar meydana gelen olayların tamamını kapsar. Ani İhbarlar Bir arıza sonrası, operatörün herhangi bir işlem yapmasına gerek olmaksızın, aşağıdaki Şekil 2-205’de gösterilen sırayla genel cihaz başlatmasından itibaren en önemli arıza verileri otomatik olarak cihaz göstergesinde görüntülenir. Şekil 2-205 Göstergede kendiliğinden çıkan mesajların gösterimi - Örnek Arıza Yeri Seçenekleri Cihaz üzerinde ve DIGSI çalışan bir PC’de gösterimden başka, özellikle arızanın mesafesi için ek gösterim seçenekleri mevcuttur. Bunlar, cihazın sürümüne, biçimlendirmeye ve atamaya bağlıdır: • Eğer cihaz arıza yeri için BCD çıkışına sahipse, iletilen rakamlar şu anlamlara gelir: 0’dan 195’e kadar: hat uzunluğunun yüzdesi olarak hesaplanan arıza mesafesi (% 100’den daha büyükse, ileri yönde korunana bölgenin dışındaki arızayı gösterdiği için, özellikle arabeslemeler yüzünden ölçüm hatalı olabilir; 197: negatif arıza yeri (geri yönde arıza); 199: Taşma. • Eğer cihaz en az bir analog çıkışa sahipse, arızanın mesafesi bu çıkış üzerinden uygun bir gösterge paneline aktarılabilir ve bir arıza sonrası arızanın mesafesi bu panelden derhal okunabilir. Erişilebilen Mesajlar Son sekiz şebeke arızasına ilişkin mesajlara erişilebilir. Toplam 600 ihbar kaydedilebilir. Arabellek kapasitesi dolduğunda en yeni veri en eski veri üzerine yazılır. Toprak arızası mesajları Duyarlı toprak arızası tespiti ile donatılan cihazlar için, özel toprak arıza kayıtları mevcuttur. Son sekiz arızaya ilişkin toplam 200 toprak arıza mesajı kaydedilebilir. 428 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar Ani bildirimler Ani bildirimler, yeni çıkan ihbarlara ilişkin bilgileri kapsar. Her yeni gelen mesaj, kullanıcının güncelleştirme için beklemesine veya başlatma vermesine gerek olmadan derhal görüntülenir. Bu, işletme sırasında ve test ve devreye alma çalışmalarında yararlı bir yardım olabilir. Ani bildirimler, DIGSI üzerinden okunabilir. Daha fazla bilgi için, SIPROTEC 4 Sistem Açıklamaları’na bakın. Genel Sorgulama DIGSI üzerinden erişilebilen genel sorgulama, SIPROTEC 4 cihazının mevcut durumunun okunmasına imkan verir. Genel sorgulama için gerekli ihbarların tümü, cihazın gerçek değerleriyle birlikte görüntülenir. 2.24.3 İstatistikler İstatistikler 7SA6 tarafından başlatılan açmaların sayısı, koruma fonksiyonları tarafından başlatılan açmaların sebep olduğu kesilen akımların toplamları, otomatik tekrar kapama tarafından başlatılan kapama komutlarının sayısını kapsar. 2.24.3.1 İşlevsel Açıklama Sayaçlar ve Bellekler İstatistik sayaç değerleri ve bellekler, cihaz tarafından saklanır. Bu bilgiler, yardımcı besleme arızasına karşı korunmuşlardır. Ancak, sayaçlar sıfırlanabilir veya ayar aralığı içerisinde herhangi bir değere resetlenebilir. Anahtarlama istatistikleri, cihaz göstergesinden veya operatör veya hizmet arayüzüne bağlı DIGSI çalışan bir PC ekranında görülebilir. İstatistik sayaçlarını veya saklanan değerleri okumak için şifre girişi gerekli değildir; ancak, bunları değiştirmek veya silmek için şifre girişi aranır. Daha fazla bilgi için, SIPROTEC 4 Sistem Açıklamaları’na bakın. Açma Sayısı 7SA6 tarafından başlatılan açmaların sayısı sayılır. Eğer cihaz 1-faz açma yapabiliyorsa, her bir kesici kutbu için ayrı bir sayaç bulunur. Otomatik Tekrar Kapama Komutlarının Sayısı Eğer cihaz dahili bir otomatik tekrar kapama cihazı ile donatılmışsa, otomatik tekrar kapama komutları, 1-faz ve 3-faz açma sonrası tekrar kapamalar için ayrı ayrı ve yine birinci ve birinci çevrim dışındaki tekrar kapama çevrimleri için ayrı ayrı sayılır. Kesilen Akımlar Her açma komutunu takiben, cihaz, her bir kutbun kestiği faz akımlarını kaydeder. Bu bilgi, açma kayıtlarında görülür ve ayrıca bir yazmaç da biriktirilir. Bundan başka, kesilen maksimum akım da saklanır. Ölçülen değerler, primer değerler olarak gösterilir. İletim İstatistikleri 7SA6’da, koruma iletişimleri de istatistiklerinde kaydedilir. Arayüzler üzerinden cihazlar arasındaki iletim süreleri (iletme ve alma) sürekli ölçülür. Değerler, istatistik dosyasında saklı tutulur. İletim ortamının kullanılabilirliği de belirtilir. Kullanılabilirlik, % / dk ve % / saat olarak gösterilir. Bu, iletim kalitesinin değerlendirilmesini sağlar. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 429 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 2.24.3.2 Ayar Notları Okuma/Ayarlama/Resetleme SIPROTEC 4 Sistem Açıklamaları’nda, istatistik amaçlı sayaçların cihaz göstergesinden veya DIGSI üzerinden nasıl okunacağı açıklanmıştır. Bu istatistik sayaçlarının ayarlanması veya resetlenmesi, BİLDİRİMLER -> İSTATİSTİK menüsü altında, sayaçların mevcut değerlerinin üzerine yazılarak yapılır. 2.24.3.3 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 1000 AÇMA # = WM Kesici AÇMA komutu sayisi 1001 Açma Sayisi L1= WM Kesici AÇMA komutu sayisi L1 1002 Açma Sayisi L2= WM Kesici AÇMA komutu sayisi L2 1003 Açma Sayisi L3= WM Kesici AÇMA komutu sayisi L3 1027 S IL1 = WM Kesilen akim toplami L1 1028 S IL2 = WM Kesilen akim toplami L2 1029 S IL3 = WM Kesilen akim toplami L3 1030 Maks IL1 = WM Maks. ariza akimi Faz L1 1031 Maks IL2 = WM Maks. ariza akimi Faz L2 1032 Maks IL3 = WM Maks. ariza akimi Faz L3 2895 OTK #Kap.1./1f= WM 1. OTK çevrimi 1 faz KAPAMA kom. sayisi 2896 OTK #Kap.1./3f= WM 1. OTK çevrimi 3 faz KAPAMA kom. sayisi 2897 OTK #Kap.2./1f= WM >Diger OTK çevrimi 1 faz KA. kom. sayisi 2898 OTK #Kap.2./3f= WM >Diger OTK çevrimi 3 faz KA. kom. sayisi 7751 KA1 IltG MW KA1: Iletim gecikmesi 7753 KA1A/m MW KA1: Dakika basina kullanilirlik 7754 KA1A/h MW KA1: Saat basina kullanilirlik 430 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 2.24.4 Ölçme 2.24.4.1 Çalışma Yöntemi Bir dizi ölçülen değer ve bunlardan türetilen değerler, cihaz göstergesine çağrılmak üzere veya veri aktarımı için sürekli hazır durumdadır. Primer ve yüzde değerlerin doğru gösterimi için önkoşul, ölçü trafolarının ve korunan teçhizatın anma değerlerinin tam ve doğru olarak cihaza girilmiş olmasıdır. Ölçülen Değerlerin Gösterimi Cihazın sipariş koduna, akım ve gerilim bağlantılarının tipine ve koruma fonksiyonlarının biçimlendirilmesine bağlı olarak, Tablo 2-24’de listelenen ölçülen işletme değerlerinin sadece bazısı mevcuttur. IEE, IY ve IP akımlarından sadece biri I4 ölçülen akım girişine uygulanabilir. Faz-toprak gerilimler, ancak faz-toprak gerilim girişleri bağlı ise ölçülebilir. Rezidüel gerilim 3U0 açık üçgen gerilimin √3 katıdır – eğer Uen gerilimi bağlı ise. Eğer açık-üçgen gerilim bağlı değilse, rezidüel gerilim faz-toprak gerilimlerden 3U0 = |UL1 + UL2 + UL3| olarak hesaplanır. Üç faz gerilim girişlerine faz-toprak gerilimler bağlanmalıdır. Sıfır bileşen gerilim U0, delta-merkezi ile toprak arasındaki gerilimi gösterir. Termal aşırı yük koruma için, hesaplanan aşırı sıcaklığın açma aşırı sıcaklığına oranı gösterilir. Termal ölçme değerleri, eğer aşırı yük koruma Etkin olarak konfigüre edildiyse görünür. Eğer topraksız sistemlerde kullanılmak üzere cihaz bir duyarlı arıza tespiti fonksiyonu ile donatılmışsa, toprak akımının aktif ve reaktif bileşenleri de gösterilir. Eğer cihaz bir senkronizasyon ve gerilim denetimi fonksiyonuna sahipse ve cihazın fonksiyonlarının biçimlendirilmesi sırasında (Adres 135) , Etkin olarak ayarlanarak bu fonksiyon etkinleştirilmiş ve U4 GT parametresi de (Adres 210) buna göre Usenk2 trafo olarak ayarlanmış ise, senkronizasyon karakteristik değerleri (gerilimler, frekanslar, farklar) okunabilir. Fabrika çıkışı, güç ve işletme değerleri, hat yönünde güç akışı pozitif olacak şekilde ayarlanmıştır. Hat yönünde aktif bileşenler ve yine hat yönünde endüktif reaktif bileşen pozitiftir. Aynısı güç faktörü cosφ için de geçerlidir. Bazen hattan çekilen gücün (örneğin müşteri tarafından göründüğü şekilde) pozitif olarak tanımlanması istenebilir. 1107 no’lu P,Q işareti parametre adresi kullanılarak bu bileşenlerin işaretleri terslenebilir. Ölçülen işletme değerlerinin hesaplanması, ayrıca mevcut bir sistem arızası sırasında, yaklaşık 0,5 s aralıklarla yürütülür. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 431 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar Tablo 2-24 Lokal cihazın ölçülen işletme değerleri Ölçülen Değerler primer sekonder %’si olarak IL1, IL2, IL3 Faz akımları A A Anma işletme akımı 1) IEE Duyarlı toprak akımı A mA Anma işletme akımı 3)1) 3I0 - hesaplanan Toprak akımı A A Anma işletme akımı 1) 3I0 - ölçülen Toprak akımı A A Anma işletme akımı 3)1) I1, I2 Akımların pozitif ve negatif bileşenleri A A Anma işletme akımı 1) IY, IP Trafo yıldız-noktası veya paralel hattın toprak akımı A A Anma işletme akımı 3)1) UL1-E, UL2-E, UL3-E Faz-toprak gerilimler kV V Anma işletme gerilimi / √3 2) UL1-L2, UL2-L3, UL3-L1 Faz-faz gerilimler kV V Anma işletme gerilimi 2) 3U0 Rezidüel gerilim kV V Anma işletme gerilimi / √3 2) U0 Sıfır bileşen gerilim kV V Anma işletme gerilimi / √3 2) U1, U2 Gerilimlerin pozitif ve negatif bileşenleri kV V Anma işletme gerilimi / √3 2) UX, Uen U4 ölçülen giriş gerilimi - V - Usy2 U4 ölçülen giriş gerilimi kV V Anma işletme gerilimi veya Anma işletme gerilimi / √32)4)5) U1kompundlanmış Karşı uç gerilimlerinin bileşen gerilimi (eğer gerilim korumada kompundlama etkinse) kV V Anma işletme gerilimi / √3 2) RL1-E, RL2-E, RL3-E, RL1-L2, RL1-L2, RL3-L1 Bütün döngülerin işletme dirençleri O O - XL1-E, XL2-E, XL3-E,XL1-L2, XL2-L3, XL3-L1 Bütün döngülerin işletme reaktansları O O - S, P, Q Görünen, aktif ve reaktif güç MVA, MW, MVAR - √3 · UN·IN işletme anma büyüklükleri 1)2) f Frekans Hz Hz Anma Frekansı (mutlak) cos φ Güç faktörü (mutlak) - ΘL1/ΘAÇMA, ΘL2/ΘAÇMA, ΘL3/ΘAÇMA Her fazın termal değeri, açma değerinin katı olarak - Açma aşırı sıcaklık Θ/ΘAÇMA Termal sonuç değer, açma değerinin katı olarak - - Açma aşırı sıcaklık Usenk1, Usenk2, Udif Gerilim ölçme değerleri (senkron denetimi için) kV - - fsenk1, fsenk2, fdif Frekans ölçme değerleri (senkron denetimi için) Hz - - φdif Ölçme konumları Usenk1 ve Usenk2 arasındaki faz açısı farkı değeri (senkron denetimi için) ° - - IEEa, IEEr Toprak arıza akımının Aktif- ve Reaktif bileşeni A mA - 1) 2) 3) 4) 5) 1104 no’lu adrese göre 1103 no’lu adrese göre 221 no’lu adresteki I4/If AT çarpanı dikkate alınarak 212 no’lu Usenk2 bağlantı adresine göre 215 no’lu adresteki USe1/USe2 oranı çarpanı dikkate alınarak 432 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar Uzaktan Ölçülen Değerler Haberleşme esnasında, korunan teçhizatın karşı uçlarına ait veriler de okunabilir. Her bir cihaz için, lokal ölçülen ve karşı uç iletilen akım ve gerilim büyüklükleri ve bu büyüklükler arasındaki faz farkları görüntülenebilir. Bu, özellikle her iki hat uçlarındaki doğru ve tutarlı faz bağlantılarının ve polaritelerin kontrol edilmesi için yararlıdır. Ayrıca, diğer cihazların cihaz adresleri de iletilir. Böylece, bütün uçlara ait önemli tüm verilere ulaşılabilir. Bütün olası veriler, Tablo 2-25’te listelenmiştir. Tablo 2-25 Karşı uçtan iletilen ve lokal değerlerle karşılaştırılan ölçülen işletme değerleri Veriler Primer Değer Cihaz Adresi Karşı uçtaki cihazın adresi (pozitif tam sayı) IL1, IL2, IL3 uzak Karşı uçtan faz akımları A IL1, IL2, IL3 lokal Lokal cihazın ölçülen faz akımları A ϕ(IL1), φ(IL2), φ(IL3) uzak Uzak cihazın faz akımları arasındaki açı farkı, lokal gerilim UL1-E ’ye bağlı olarak ° ϕ(IL1), φ(IL2), φ(IL3) lokal Lokal cihazın faz akımları arasındaki açı farkı, lokal gerilim UL1-E ’ye bağlı olarak ° UL1, UL2, UL3 uzak Karşı uç gerilimleri kV UL1, UL2, UL3 lokal Lokal uç gerilimleri kV ϕ(UL1), φ(UL2) φ(UL3) uzak Uzak cihazın faz gerilimleri arasındaki açı farkı, lokal gerilim UL1-E ’ye bağlı olarak ° ϕ(UL1), φ(UL2) φ(UL3) lokal Lokal cihazın faz gerilimleri arasındaki açı farkı, lokal gerilim UL1-E ’ye bağlı olarak ° 2.24.4.2 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 601 IL1 = MW I L1 602 IL2 = MW I L2 603 IL3 = MW I L3 610 3I0 = MW 3I0 (sifir bilesen) 611 3I0has.= MW 3I0has (Hassas sifir bilesen) 612 IY = MW IY (trafonun yildiz noktasi) 613 3I0par= MW 3I0par (paralel hattin nötrü) 619 I1 = MW I1 (pozitif bilesen) 620 I2 = MW I2 (negatif bilesen) 621 UL1E= MW U L1-E 622 UL2E= MW U L2-E 623 UL3E= MW U L3-E 624 UL12= MW U L12 625 UL23= MW U L23 626 UL31= MW U L31 627 Uen = MW Uen 631 3U0 = MW 3U0 (sifir bilesen) 632 Usenk2 = MW Ölçülen deger Usenkron2 633 Ux MW Ux (ayri GT) = 634 U1 = MW U1 (pozitif bilesen) 635 U2 = MW U2 (negatif bilesen) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 433 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 636 Udiff = MW Ölçülen deger U-dif (Usenk1- Usenk2) 637 Usenk1= MW Ölçülen deger Usenk1 638 Usenk2= MW Ölçülen deger Usenk2 641 P = MW P (aktif güç) 642 Q = MW Q (reaktif güç) 643 PF = MW Güç Faktörü 644 Frekans= MW Frekans 645 S = MW S (görünür güç) 646 F-bara= MW Frekans (bara) 647 F-dif= MW Frekans (hat-bara farki) 648 φ-dif= MW Açi (hat-bara farki) 649 F-senk1= MW Frekans fsenk1 679 U1co= MW U1co (pozitif bilesen, Birlestirmeli) 684 U0 = MW U0 (sifir bilesen) 701 IEEa MW Izole sistemlerde Rezistif Toprak akimi 702 IEEr MW Izole sistemlerde Reaktif Toprak akimi 801 Θ/Θaçma = MW Uyari ve açma için sicaklik artisi 802 Θ/ΘaçmaL1= MW L1 fazi sicaklik artisi 803 Θ/ΘaçmaL2= MW L2 fazi sicaklik artisi 804 Θ/ΘaçmaL3= MW L3 fazi sicaklik artisi 966 R L1E= MW R L1E 967 R L2E= MW R L2E 970 R L3E= MW R L3E 971 R L12= MW R L12 972 R L23= MW R L23 973 R L31= MW R L31 974 X L1E= MW X L1E 975 X L2E= MW X L2E 976 X L3E= MW X L3E 977 X L12= MW X L12 978 X L23= MW X L23 979 X L31= MW X L31 434 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 2.24.5 Osilografik Arızası Kayıtları 2.24.5.1 Açıklama 7SA6 mesafe koruma, bir arıza kaydedici fonksiyonu ile donatılmıştır. Aşağıdaki ölçülen büyüklüklerin anlık değerleri iL1, iL2, iL3, iE veya iEE, ip, iy ve uL1, uL2, uL3, uen veya usenk veya ux veya 3.u0 (Gerilimler bağlantıya göre 1 ms (50 Hz için) aralıklarla örneklenir ve kayan bir bellekte saklanır (1 çevrimde 20 örnek). Bir arıza süresince, bu veriler, ayarlanabilir süre kadar kaydedilir. Bu süre, en fazla 5 s’dir. 15 s içerisinde toplam 8 arıza kaydı depolanabilir. Her yeni arızada bellek güncelleştirilir. Dolayısıyla bellek dolduğunda, yeni bir kayıt için önce eski kayıtların elle silinmesi gerekmez. Osilografik veri kaydı, bir koruma fonksiyonunun başlatması ile, ikili giriş üzerinden veya seri arayüz üzerinden tetiklenebilir. Bir kişisel bilgisayar kullanılarak seri arayüzler üzerinden verilere erişilebilir ve bu veriler, koruma verileri işleme programı DIGSI ve grafik çözümleme programı SIGRA 4 kullanılarak işlenebilir. Sonuncusu, arıza sırasında kaydedilen verilerin grafik gösterimini sağlar ve ölçülen değerlerden empedans ve efektif değerler gibi ek büyüklükleri hesaplar. Akımlar ve gerilimler primer ve sekonder büyüklükler olarak gösterilebilir. Ayrıca, örneğin "Başlatma", "Açma", gibi özel olayların ikili izleri de arıza kayıt resminde gösterilir. Eğer cihaz bir sistem arayüzü ile donatılmışsa, arıza verileri bu arayüz üzerinden bir merkezi cihaza aktarılabilir. Veriler, merkezi cihazda uygun programlarla değerlendirilir. Akımlar ve gerilimler anma değerlerine ölçeklenir ve grafik gösterime hazır hale getirilir. Ayrıca, örneğin "Başlatma", "Açma", gibi özel olayların ikili izleri de arıza kayıt resminde gösterilir. Bir merkezi cihaza bilgilerin aktarılması durumunda, veri iletimi istemi otomatik olarak yürütülür ve veri iletiminin her bir başlatma sonrası veya sadece bir açma sonrası olması seçilebilir. 2.24.5.2 Ayar Notları Genel Osilografik kayıtlara ait diğer ayarlar Osilografik Arıza Kayıtları ’nda Parametreler menüsü altında, bulunmaktadır. Bir osilografik kayıdı tetikleme ve kayıdı saklama ölçütü arasında (402 no’lu DALGAFORMU TET. ) bir ayrım yapar. Bu ayar, ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. Normalde, tetikleme, bir koruma elemanının başlatmasıdır; yani 0 zamanı, ilk koruma fonksiyonu başlatması olarak tanımlanır. Bunun için (Baş.ile kayıt) ayarı seçilir. Diğer bir deyişle, bu ayar ile, tetikleme ve saklama için ölçüt aynıdır - bir koruma elemanının başlatması. Başka bir seçenek (AÇMA ile kayıt) cihaz tarafından verilen açma komutudur. Bu ayar, hem tetikleme hem de saklama için ölçüttür. Sonuncu -ve en çok kullanılanseçenek AÇMA ile Baş.’ dır. Bu ayar altında, tetikleme, bir koruma elemanının (başlatma alan ilk eleman) başlatmasıdır, ancak kayıtın saklanması, sadece cihaz bir açma vermişse olur. Seçim, esas olarak arızanın beklenen süresine, en önemli husus olan arızanın toplam süresine (yani başlatma ve temizlemeye) ve beklenen osilografik kayıt başlatma sıklığına bağlıdır. Bir osilografik kaydın tetiklenmesi herhangi bir koruma fonksiyonun başlatmasıyla başlar ve bir koruma fonksiyonun son başlatma bırakmasıyla biter. Genellikle; bu, aynı zamanda bir arıza kaydının da kaplamıdır (Adres 403 DAL.FO.VERİLERİ = Arıza olayı). Eğer başlangıçtan itibaren, tekrar kapama çevrimleri dahil - bir arıza seyrinin tüm safhaları saklanırsa, arızanın tüm geçmişini çözümlemek için ayrıntılı veriler sağlanır (Adres 403 DAL.FO.VERİLERİ = Güç SISTEMİ Ar.). Bu seçenek, arızanın tüm geçmişini çözümlemek için ayrıntılı veriler sağlar, ancak aynı zamanda ölü zaman süresince kayıt için oldukça büyük bellek kapasitesinin kullanılmasını gerektirir. Bu ayar ancak DIGSI’nin İlave Ayarlar menüsünden değiştirilebilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 435 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar Bir osilografik kayıt, tetikleme zamanı/referans anı öncesi kaydedilen verileri ve kayıt ölçütünün bırakması sonrası verileri de kapsar. Tetikleme-öncesi (arıza öncesi) ve bırakma-sonrası (arıza sonrası) zaman uzunlukları ayarlanabilir. Bunlar, sırasıyla TET.ÖNCESİ SÜRE (Adres 411) ve OL.SONR.KAY.SÜ. (Adres 412) ’dir. Bir kayıtın maksimum süresi, MAKS. UZUNLUK olarak 410 no’lu adreste girilir. Osilografik kayıt, bir ikili giriş üzerinden, cihazın ön klavyesinden veya işletim veya hizmet arayüzü üzerinden bir PC ile tetiklenebilir. Tetikleme dinamik olur. Bu özel tetiklemeler için bir kaydının uzunluğu, 415 no’lu G üz.KAY. ZM. adresinde ayarlanır (ancak üst sınır MAKS. UZUNLUK, 410 no’lu adreste). Ön-tetikleme ve bırakma-sonrası zaman ayarları daha ilave edilir. Eğer ikili giriş için süre ∞ olarak ayarlanmışsa, o zaman kayıt uzunluğu ikili girişin enerjilendiği süre (statik) uzunluğunda ancak en uzun MAKS. UZUNLUK (Adres 410) kadar sürer. 2.24.5.3 Ayarlar Sonuna “A” harfi eklenmiş adresler, ancak DIGS’nin “İlave Ayarlar” menüsünden değiştirilebilir. Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 402A DALGAFORMU TET. Bas.ile kayit AÇMA ile kayit AÇMA ile Bas. Bas.ile kayit Dalga Formu Yakalama 403A DAL.FO.VERILERI Ariza olayi Güç SISTEMI Ar. Ariza olayi Dalga Formu Veri Kapsami 410 MAKS. UZUNLUK 0.30 .. 5.00 sn 2.00 sn Maksimum Dalga Formu Kayit Uzunlugu 411 TET.ÖNCESI SÜRE 0.05 .. 0.50 sn 0.25 sn Tetikleme Öncesi Dalga Formu Kayit Sü. 412 OL.SONR.KAY.SÜ. 0.05 .. 0.50 sn 0.10 sn Olay Sonrasi Dalga Formu Kayit Süresi 415 G üz.KAY. ZM. 0.10 .. 5.00 sn; ∞ 0.50 sn Giris ile Kayit Süresi 2.24.5.4 Bilgi Listesi No - Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar ArKay.Bas. IE Ariza Kaydi Baslatma 4 >DalgaYak.Tet. EM >Dalga Formu Yakalama tetikleme 30053 Ar.Kay. sürüyor AM Ariza kaydi sürmekte 436 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 2.24.6 Demant Ölçme Ayarları Uzun-süreli ortalama değerler, 7SA6 tarafından hesaplanır ve en son güncelleştirildiği tarih ve zaman ile birlikte okunabilir. 2.24.6.1 Uzun-Süreli Ortalama Değerler Üç faz akımların ILx, üç faz akımlar için pozitif bileşenlerin I1 aktif gücün P, reaktif gücün Q ve görünen gücün S uzun süreli ortalama değerleri ayarlanan bir zaman periyodu içinde hesaplanır ve primer değerler olarak görüntülenir. Yukarıda bahsedilen uzun-süreli ortalama değerlerin ortalama alma zaman penceresi uzunluğu ve bu süre içerisinde güncelleştirme sıklığı ayarlanabilir. İlgili minimum ve maksimum değerler, ikili girişler üzerinden veya DIGSI işletim programında dahili kontrol paneli kullanılarak sıfırlanabilir. 2.24.6.2 Ayar Notları Ortalamalar Ölçülen değer ortalamasını alma için zaman aralığı, 2801 no’lu DMD Aralığı adresinde ayarlanır. İlk rakam, dakika olarak ortalama alma süresinin zaman penceresini belirtir. İkinci rakam ise, bu zaman penceresinde yapılacak güncelleştirme sıklığını verir. 15 dak., 3 defa ayarı, süresi 15 dakikaya erişen tüm ölçülen değerler için zaman ortalamasının yapılacağını ve sonuçların 15 dakikalık pencere içerisinde üç defa, yani her 15/3 = 5 dakikada bir güncelleştirileceğini gösterir. 2802 no’lu DMD Senk.Süresi adresinde, 2801 no’lu adreste, ortalama almanın başlatılacağı zaman noktası tam saat mi (tam saat) veya bir başka zaman noktası mı (çeyrek geçe, buçuk veya çeyrek kala) olarak ayarlanacağı belirlenir. Eğer ortalama alma ayarları değiştirilirse, o zaman arabellekte depolanan ölçülen değerler silinir ve ortalama hesapları için yeni sonuçlar, ancak ayarlanan zaman periyodu geçtikten sonra mevcuttur. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 437 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 2.24.6.3 Ayarlar Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 2801 DMD Araligi 15 dak., 1 defa 15 dak., 3 defa 15 dak.,15 defa 30 dak., 1 defa 60 dak., 1 defa 60 dak., 1 defa Demant Hesaplama Araliklari 2802 DMD Senk.Süresi Saat basi SaBas.15dk.sonr SaBas.30dk.sonr SaBas.45dk.sonr Saat basi Demant Senkronlama Zamani 2.24.6.4 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 833 I1dmd = MW I1 (pozitif bilesen) Demant 834 Pdmd = MW Aktif Güç Demant 835 Qdmd = MW Reaktif Güç Demant 836 Sdmd = MW Görünür Güç Demant 963 IL1dmd= MW I L1 demant 964 IL2dmd= MW I L2 demant 965 IL3dmd= MW I L3 demant 1052 Pdmd Ileri= MW Aktif Güç Demant Ileri 1053 Pdmd Geri = MW Aktif Güç Demant Geri 1054 Qdmd Ileri= MW Reaktif Güç Demant Ileri 1055 Qdmd Geri = MW Reaktif Güç Demant Geri 438 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 2.24.7 Min/Maks Ölçme Ayarları Minimum ve maksimum değerler, 7SA6 tarafından hesaplanır ve en son güncelleştirildiği tarih ve zaman ile birlikte okunabilir. 2.24.7.1 Sıfırlama Minimum ve maksimum değerler, ikili girişler üzerinden veya DIGSI işletim programında dahili kontrol panelinden sıfırlanabilir. İlave olarak; sıfırlama, önceden belirlenmiş bir zaman noktasından başlayarak, çevrimsel olarak yapılabilir. 2.24.7.2 Ayar Notları Minimum ve maksimum değerler, önceden tanımlanmış bir zaman noktasında otomatik olarak sıfırlanabilir. Bu özelliği seçmek için, 2811 no’lu MinMaks çevrRST adresi EVET (olağan ayar) olarak ayarlanmalıdır. Sıfırlamanın olacağı zaman noktası (sıfırlamanın olacağı günün dakikası), 2812 no’lu MinMa RST Zml. adresinde ayarlanır. Günler mertebelerinde resetleme çevrimi, 2813 no’lu MinMaksRST.ÇEVR adresinde girilir. Ayarlama işleminin yapılmasından itibaren çevrimsel sürecin başlayacağı tarih (günler mertebelerinde), 2814 no’lu MinMaksRST.BAS. adresinde girilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 439 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 2.24.7.3 Ayarlar Adr. Parametre Ayar Seçenekleri Varsayılan Ayar Açıklamalar 2811 MinMaks çevrRST HAYIR EVET EVET Otomatik Çevrimsel Reset Fonksiyonu 2812 MinMa RST Zml. 0 .. 1439 dak 0 dak MinMaks Reset Zamanlayicisi 2813 MinMaksRST.ÇEVR 1 .. 365 Gün 7 Gün MinMaks Reset Çevrimi Süresi 2814 MinMaksRST.BAS. 1 .. 365 Gün 1 Gün MinMaks Reset Çevrimini Baslatma 2.24.7.4 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar - Rst. Mi/Ma IE_W Minimum ve Maksimum Sayici Resetleme 395 >I MinMaksReset EM >I MIN/MAKS Arabellek Reset 396 >I1MinMaksReset EM >I1 MIN/MAKS Arabellek Reset 397 >U MinMaksReset EM >U MIN/MAKS Arabellek Reset 398 >Uff Mi/MaReset EM >Ufaz-faz MIN/MAKS Arabellek Reset 399 >U1MinMaksReset EM >U1 MIN/MAKS Arabellek Reset 400 >P MinMaksReset EM >P MIN/MAKS Arabellek Reset 401 >S MinMaksReset EM >S MIN/MAKS Arabellek Reset 402 >Q MinMaksReset EM >Q MIN/MAKS Arabellek Reset 403 >IdmdMi/MaReset EM >Idmt MIN/MAKS Arabellek Reset 404 >PdmdMi/MaReset EM >Pdmt MIN/MAKS Arabellek Reset 405 >QdmdMi/MaReset EM >Qdmt MIN/MAKS Arabellek Reset 406 >SdmdMi/MaReset EM >Sdmt MIN/MAKS Arabellek Reset 407 >FrekMi/MaReset EM >Frekans MIN/MAKS Arabellek Reset 408 >PF Mi/Ma Reset EM >Güç Faktörü MIN/MAKS Arabellek Reset 837 L1dmdMin MWZ I L1 Demant Minimum 838 L1dmdMak MWZ I L1 Demant Maksimum 839 L2dmdMin MWZ I L2 Demant Minimum 840 L2dmdMak MWZ I L2 Demant Maksimum 841 L3dmdMin MWZ I L3 Demant Minimum 842 L3dmdMax MWZ I L3 Demant Maksimum 843 I1dmdMin MWZ I1 (pozitif bilesen) Demant Minimum 844 I1dmdMax MWZ I1 (pozitif bilesen) Demant Maksimum 845 PdMin= MWZ Aktif Güç Demant Minimum 846 PdMax= MWZ Aktif Güç Demant Maksimum 847 QdMin= MWZ Reaktif Güç Minimum 848 QdMax= MWZ Reaktif Güç Maksimum 849 SdMin= MWZ Görünür Güç Minimum 850 SdMax= MWZ Görünür Güç Maksimum 851 IL1Min= MWZ I L1 Minimum 852 IL1Max= MWZ I L1 Maksimum 853 IL2Min= MWZ I L2 Mimimum 854 IL2Max= MWZ I L2 Maksimum 440 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar 855 IL3Min= MWZ I L3 Minimum 856 IL3Max= MWZ I L3 Maksimum 857 I1 Min= MWZ Pozitif Bilesen Minimum 858 I1 Max= MWZ Pozitif Bilesen Maksimum 859 UL1EMin= MWZ U L1E Minimum 860 UL1EMax= MWZ U L1E Maksimum 861 UL2EMin= MWZ U L2E Minimum 862 UL2EMax= MWZ U L2E Maksimum 863 UL3EMin= MWZ U L3E Minimum 864 UL3EMax= MWZ U L3E Maksimum 865 UL12Min= MWZ U L12 Minimum 867 UL12Max= MWZ U L12 Maksimum 868 UL23Min= MWZ U L23 Minimum 869 UL23Max= MWZ U L23 Maksimum 870 UL31Min= MWZ U L31 Minimum 871 UL31Min= MWZ U L31 Maksimum 874 U1 Min = MWZ U1 (pozitif bilesen) Gerilim Minimum 875 U1 Max = MWZ U1 (pozitif bilesen) Gerilim Maksimum 880 SMin= MWZ Görünür Güç Minimum 881 SMax= MWZ Görünür Güç Maksimum 882 fmin= MWZ Frekans f Min. 883 fmax= MWZ Maksimum Frekans 1040 Pmin Ileri= MWZ Aktif Güç Minimum Ileri 1041 Pmax Ileri= MWZ Aktif Güç Maksimum Ileri 1042 Pmin Geri= MWZ Aktif Güç Minimum Geri 1043 Pmaks Geri= MWZ Aktif Güç Maksimum Geri 1044 Qmin Ileri= MWZ Reaktif Güç Minimum Ileri 1045 Qmax Ileri= MWZ Reaktif Güç Maksimum Ileri 1046 Qmin Geri = MWZ Reaktif Güç Minimum Geri 1047 Qmaks Geri= MWZ Reaktif Güç Maksimum Geri 1048 PFminIleri= MWZ Güç Faktörü Minimum Ileri 1049 PfmaxIleri= MWZ Güç Faktörü Maksimum Ileri 1050 PFmin Geri= MWZ Güç Faktörü Minimum Geri 1051 PFmax Geri= MWZ Güç Faktörü Maksimum Geri 10102 3U0min = MWZ Minimum Sifir Bilesen Gerilimi 3U0 10103 3U0max = MWZ Maksimum Sifir Bilesen Gerilimi 3U0 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 441 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 2.24.8 Ayar Noktaları (Ölçülen Değerler) SIPROTEC 4 Cihazı bazı Ölçülen- ve Sayısal büyüklükler için sınır değerlerini ayarlamaya olanak sağlar. Bu sınır değerlerden birine işletimde ulaşılırsa veya aşılırsa, cihaz işletme bildirimi olarak görüntülenen bir alarm oluşturur. Bu, LED ve/veya ikili çıkışlara atanabilir, arayüzler üzerinden iletilebilir ve DIGSI CFC’ye bağlanabilir. Bunun haricinde DIGSI CFC üzerinden diğer Ölçülen- ve Sayısal büyüklükler için sınır değerler projelendirilebilir ve bunlar DIGSI cihaz matrisi üzerinden atanabilir. Buna karşılık esas koruma fonksiyonları için bu sınır değeri programı ancak, arka planda işler ve eğer koruma fonksiyonlarından başlatmalar gelirse,hata durumunda ölçülen değerlerin hızlı değişikliklerinde uygun olmaz. Ayrıca çoklu sınır değeri aşmalarında bir bildirim verilirse, bu sınır değeri izlemeleri, koruma fonksiyonlarının açma sinyalleri kadar hızlı bir reaksiyon göstermez. 2.24.8.1 Sınır Değeri İzleme Aşağıdaki ölçülen ve kaydedilen değerler için ayar noktaları belirlenebilir: • IL1dmt>: L1 fazı için önceden belirlenmiş bir maksimum ortalama değeri aşma. • IL2dmt>: L2 fazı için önceden belirlenmiş bir maksimum ortalama değeri aşma. • IL3dmt>: L3 fazı için önceden belirlenmiş bir maksimum ortalama değeri aşma. • I1dmt>: Pozitif bileşen akım için önceden belirlenmiş bir maksimum ortalama değeri aşma. • |Pdmt|>: Aktif güç için önceden belirlenmiş bir maksimum ortalama değeri aşma. • |Qdmt|>: Reaktif güç için önceden belirlenmiş bir maksimum ortalama değeri aşma. • Sdmt>: Görünen güç için önceden belirlenmiş bir maksimum ortalama değeri aşma. • |cosφ|< Güç faktörü için önceden belirlenmiş bir değerin altına düşme. 442 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 2.24.8.2 Ayar Notları Ölçülen Değerler için Ayar Noktaları Ayarlar ÖLÇÜLEN DEĞERLER alt menüsünde AYAR. NOKTALARI altında mevcut değerler üzerine yazılarak değiştirilir. 2.24.8.3 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar - IL1dmd> GW I L1 dmt> - IL2dmd> GW I L2 dmt> - IL3dmd> GW I L3 dmt> - I1dmd> GW I1dmt> - |Pdmd|> GW |Pdmt|> - |Qdmd|> GW |Qdmt|> - |Sdmd|> GW |Sdmt|> - |PF|< GW |Güç Faktörü|< 273 AN IL1 dmd> AM Ayar Degeri Faz L1 dmt> 274 AN IL2 dmd> AM Ayar Degeri Faz L2 dmt> 275 AN IL3 dmd> AM Ayar Degeri Faz L3 dmt> 276 AN I1dmd> AM Ayar Degeri pozitif bilesen I1dmt> 277 AN |Pdmd|> AM Ayar Degeri |Pdmt|> 278 AN |Qdmd|> AM Ayar Degeri |Qdmt|> 279 AN |Sdmd|> AM Ayar Degeri |Sdmt|> 285 AN PF(55) alarm AM Ayar Degeri 55 Güç faktörü alarm SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 443 Fonksiyonlar 2.24 Yardımcı Fonksiyonlar 2.24.9 Enerji Aktif ve reaktif güç için ölçülen değerler, işlemci sistemi tarafından arka planda belirlenir. Bu değerler, cihaz göstergesinde görüntülenebilir, DIGSI çalışan bir PC kullanılarak işletim arayüzü üzerinden okunabilir veya sistem arayüzü üzerinden bir merkezi işletim istasyonuna iletilebilir. 2.24.9.1 Enerji Ölçümü 7SA6, hesaplanan gücü bütünler ve ölçülen işletme değerlerine bunu da ekler. Tablo 2-26’de listelenen güç bileşenleri okunabilir. İşletme değerlerinin işaretleri 1107 no’lu P,Q işareti adresinde yapılan ayara bağlıdır (Altbölüm 2.24.4’te “Ölçülen Değerlerin Gösterimi” ) paragrafına bakın. 7SA6 ’nın her şeyden önce bir koruma cihazı olduğunu unutmayın. Ölçülen değerlerin doğruluğu, ölçü trafolarına (normalde koruma nüvesi) ve cihaz toleranslarına bağlıdır. Enerji ölçümü, bu yüzden tarife amaçlı kullanım için uygun değildir. Sayaçlar sıfırlanabilir veya herhangi bir başlangıç değerine resetlenebilir (bakın, SIPROTEC 4-Sistem Açıklamaları). Tablo 2-26 Ölçülen işletme değerleri Ölçülen Değerler Wp+ Aktif güç, verilen primer kWh, MWh, GWh Wp– Aktif güç, alınan kWh, MWh, GWh Wq+ Reaktif güç, verilen kVARh, MVARh, GVARh Wq– Reaktif güç, alınan kVARh, MVARh, GVARh 2.24.9.2 Ayar Notları Parametrelere Erişme SIPROTEC 4 Sistem Açıklamaları’nda, istatistik amaçlı sayaçların cihaz göstergesinden veya DIGSI üzerinden nasıl okunacağı açıklanmıştır. Korunan teçhizata doğru güç akışı için sayaç değerleri artırılır. Bunun için "ileri" (201 no’lu adres) yön ayarı yapılması şarttır. 2.24.9.3 Bilgi Listesi No - Bilgi Ölç. reset Bilgi Tipi IE_W Açıklamalar Sayaç resetleme 888 Wp(puls)= IPZW Enerji Wp Pulsi (aktif) 889 Wq(puls)= IPZW Enerji Wq Pulsi (reaktif) 924 Wp+= MWZW Wp Ileri 925 Wq+= MWZW Wq Ileri 928 Wp-= MWZW Wp Geri 929 Wq-= MWZW Wq Geri 444 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.25 Komut İşleme 2.25 Komut İşleme Şimdiye kadar açıklanan koruma fonksiyonlarına ilave olarak; güç sistemindeki kesicilerin ve diğer teçhizatın çalışmalarını eşgüdümlemek için SIPROTEC 4 7SA6’ya bir kumanda komutu işleme fonksiyonu eklenmiştir. Kumanda komutu, dört komut kaynağından verilebilir: • Cihazın lokal kullanıcı arayüzündeki ön klavye kullanılarak lokal kumanda, • DIGSI kullanılarak yakından veya uzaktan kumanda, • Şebeke kontrol merkezi veya istasyon denetçisi üzerinden uzaktan kumanda (örneğin SICAM), • Otomatik fonksiyonlar (örneğin bir ikili giriş kullanılarak veya CFC ile). Cihaz, kesicilerin/şalt teçhizatının açma-kapama kumandasını destekler. Kumanda edilecek şalt teçhizatı sayısı, esas olarak mevcut ikili giriş ve çıkışlarla sınırlıdır. Kumanda komutları çıkışları için kullanılacak bütün ikili giriş ve çıkışların biçimlendirilmiş ve doğru özelliklerle sağlanmış olmaları gerekir. Eğer komutların uygulanması için özel kilitleme koşullarına gerek duyulursa, kullanıcı-tanımlı mantık fonksiyonları (CFC) vasıtasıyla fider kilitlemeleriyle cihazı programlanabilir. Sistemin kilitleme koşulları, sistem arayüzü üzerinden cihaza katılabilir. Bu durumda, atama buna göre yapılmalıdır. Anahtarlama kumanda işlemleri sırasında uygulanacak yordam, SIPROTEC 4 Sistem Açıklamaları’nda ayrıntılı olarak açıklanmıştır. 2.25.1 Kontrol Yetkisi 2.25.1.1 Komut Tipleri Sisteme Komutlar/ Kumanda Komutları Bu tip komutlar, doğrudan şalt teçhizatına kumanda eder ve bu teçhizatın, dolayısıyla güç sisteminin durumunu değiştirir. • Kesicilerin (dahili senkronizasyon denetimi üzerinden asenkron veya senkron kapama ve kumanda fonksiyonu kapaması) ve ayrıca ayırıcıların ve toprak ayırıcılarının kumandası için komutlar, • Örneğin trafonun kademe değiştiricisini alçaltmak ve yükseltmek için adım komutları, • Biçimlendirilebilir zaman ayarlarıyla ayar-noktası komutları, örneğin Petersen bobinlerinin kumandası için. Cihaz-İçi Komutlar Bu komutlar, ikili çıkışlara doğrudan kumanda etmez. Bunlar, dahili fonksiyonları başlatmak, durum değişikliklerini cihaza bildirmek veya bunları alındılamak gibi görevler yapar. • Kumanda edilen teçhizatın örneğin işlemle bağlantılarının kopması durumunda bu teçhizata ilişkin ihbarlar ve anahtarlama durumları gibi elle “Manuel Üzerine Yazma“ bilgilerini elle geçersiz kılma komutları. Elle geçersiz kılınan teçhizat, bilgi durumunda bu şekilde işaretlenir ve buna uygun olarak görüntülenebilir. • Dahili nesneleri ("Ayarlamak" için) tesis etmek üzere işaretleme komutları, örneğin Anahtarlama yetkisi (Uzak/Lokal), parametre seti değişikliği, veri iletimini bloklama ve ölçülen güç değerlerini silme/ön konumlama. • Dahili arabelleklerin ve veri yığınlarının ayarlanması ve resetlenmesi için alındılama ve resetleme komutları. • Bir anahtarlanan teçhizatın ek "Bilgi Durumu" öğesinin ayarlanması ve resetlenmesi için bilgi durumu komutları, örneğin; – Giriş Bloklama, – Çıkış Bloklama. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 445 Fonksiyonlar 2.25 Komut İşleme 2.25.1.2 Komut Yolunda Sıra Komut yolundaki güvenlik mekanizmaları, bir komutun, ancak önceden belirlenen koşulların karşılandığı tam olarak görüldükten sonra uygulanmasını sağlar. Her bir kumanda komutu için standart kilitleme koşulları sağlanmıştır. İlave olarak; her bir komut için ayrı kullanıcı-tanımlı kilitleme koşulları da programlanabilir. Aynı zamanda, kumanda komutu verildikten sonra, komutun gerçek uygulaması da izlenir. Bir komutun uygulama adımlarının tümü, aşağıda özet olarak verilmiştir. Bir Komutu Kontrol Etme Aşağıdakileri gözlemleyin: • Komut girişi, örneğin cihazın lokal kullanıcı arayüzündeki ön klavye kullanılarak: – Şifre kontrolü → Erişim Hakları; – Anahtarlama modunun kontrolü (etkinleştirilmiş/etkisiz kılınmış kilitleme) → Etkisiz kılınmış kilitleme durumunun seçilmesi. • Kullanıcı tarafından biçimlendirilen kilitlemelerin kontrolü: – Anahtarlama yetkisi, – Teçhizat konumunun kontrolü (gerçek konumun ayarlanan konumla karşılaştırılması), – Anahtar hata koruması, Fider kilitlemeleri (mantık, CFC kullanılarak), – Anahtar hata koruması, Sistem kilitlemeleri (SICAM üzerinden merkezden), – Çifte çalışma kilidi (paralel anahtarlama kumandasına karşı kilitleme), – Koruma kilitlemesi (koruma fonksiyonlarıyla anahtarlama kumandalarının kilitlenmesi); – Bir kapama komutu öncesi senkronizasyon denetimi. • Sabit komutlar: – Zaman aşımı izleme (yazılım gözetleyici, komutun başlatılmasından rölenin nihai kontağını kapatmasına kadar kumanda işleminin yürütüldüğü süreyi izler), – Biçimlendirme sürmekte (ayar değişikliği sırasında, komutlar iptal edilir veya geciktirilir), – Çıkışta teçhizat ataması yapılmamış; – Çıkış kilitlemesi (eğer kesici için bir çıkış kilitlemesi programlanmış ve komutun uygulanması sırasında bu kilitleme de etkinse; bu durumda komut reddedilir.) – Teçhizat donanım hatası; – Komut uygulanmakta (bir kesici veya anahtarlama teçhizatı için, bir defada sadece bir komut uygulanabilir); – n denetimden-1’i (ortak kontak toprak potansiyeli gibi çoklu atamalı tertiplerde etkilenen çıkış rölesi veya aynı kontaktaki koruma kumandaları için, bir komutun o an başlatılmış olup olmadığı kontrol edilir. Böylece aynı anahtarlama yönüne doğru olan üst üste bindirmeler tolere edilir). Komut Yürütümünü İzleme Aşağıdakiler izlenir: • Bir iptal komutundan dolayı bir komutun kesilmesi; • Çalışma periyodunun izlenmesi (geribildirim mesajı izleme süresi). 446 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.25 Komut İşleme 2.25.1.3 Şalt Teçhizatı Kilitleme Kilitleme, kullanıcı-tanımlı mantıkla (CFC) yürütülebilir. Bir SICAM/SIPROTEC 4 sisteminde, sistem kilitleme kontrolleri genellikle aşağıdaki şekilde sınıflandırılır: • Bir merkezi kontrol sistemi ile kontrol edilen sistem kilitlemeleri (fiderler arası kilitleme için), • Fider cihazı ile kontrol edilen fider kilitlemeleri (fider kilitlemeleri için). • GOOSE-Uygulamalarıyla direkt Alan- ve Koruma cihazları arasında alan kapsamlı kilitlemeler (IEC 61850 girişiyle; GOOSE ile cihaz içi iletişim EN100-Modülü üzerinden olur) Sistem Kilitlemeleri, merkezi kontrol sisteminin veya istasyonun sistem veri tabanına dayandırılır. Fider kilitlemeleri, fider biriminin (burada bir SIPROTEC 4-rölesi) biçimlendirme sırasında belirlenen teçhizat veritabanına (geribildirimler) dayalıdır (SIPROTEC 4-Sistem Açıklamalarına bakın). Kilitleme kontrollerinin kapsamı, rölenin biçimlendirilmesi ve kilitleme mantığı ile belirlenir. GOOSE konusunda daha fazla bilgi için SIPROTEC 4-Sistem Açıklamalarına bakın. Bir merkezi kontrol sisteminde sistem kilitlemesine gerek duyan anahtarlama teçhizatı, (biçimlendirme matrisi üzerinden) fider birimi içerisinde özel bir parametreye atanır. Bütün komutlar için; kilitlemeli (normal mod) veya kilitlemesiz (test modu) işletim modu seçilebilir: • lokal komutlar için, şifre denetimli olarak ayarları tekrar programlanarak, • otomatik komutlar için, CFC ile komut işleme ve etkisiz kılınmış kilitlemeyi tanıma yoluyla, • lokal/uzaktan komutlar için Profibus üzerinden ek bir kilitlemeyi etkisizleştirme komutu kullanılarak. Kilitlemeli/Kilitlemesiz Anahtarlama SIPROTEC 4 cihazlarında, biçimlendirilebilir komut kontrolleri, aynı zamanda "standart kilitlemeler" olarak adlandırılır. Bu kontroller DIGSI üzerinden etkinleştirilebilir (kilitlemeli mod) veya etkisiz kılınabilir (kilitlemesiz mod). Kilitleme kaldırılmış veya kilitlemesiz anahtarlama, biçimlendirilmiş kilitleme koşullarının röle tarafından kontrol edilmeyeceği anlamına gelir. Kilitlemeli anahtarlama, tüm biçimlendirilmiş kilitleme koşullarının, komut kontrol rutinleri ile denetleneceği anlamına gelir. Eğer bir koşul sağlanamamışsa; bir kumanda tepki bilgisini takiben ona eklenen bir eksi işareti ile komut iptal edilir (örneğin "BF–"). Reddetme, eğer kapamadan önce bir senkron denetimi isteniyorsa ve senkron koşulları yerine getirilmediyse de gerçekleşir. Tablo 2-27’da şalt teçhizatına gönderilen olası komutların tipleri ve bunlara eşlik eden ihbarlar görülmektedir. *) işaretli mesajlar, cihazın olay kayıtlarında görüntülenir. DIGSI ’de bunlar doğal mesajlar olarak gözükür. Tablo 2-27 Komut tipleri ve ilgili mesajlar Komut tipi Kumanda Sebebi Bildirim Gönderilen kumanda Anahtarlama CO CO+/- Elle işaretleme Elle işaretleme MT MT+/- Bilgi durumu komutu, giriş kilitlemesi Giriş Bloklama ST ST+/– *) Bilgi durumu komutu, çıkış kilitlemesi Çıkış Bloklama ST ST+/– *) Komutu iptal etme İptal CA CA+/– Mesajda görünen “artı” işareti, komutun yürütüldüğünün bir onayıdır: Komut yürütümü beklendiği gibi gerçekleşmiştir, diğer bir deyişle pozitif olmuştur. “eksi”, negatif bir onaydır, yani komut reddedilmiştir. Şekil 2206 ’de, komut yürütümüne ilişkin mesajlar ve kesicinin başarılı şekilde kumanda edilmesi durumunda işletme ihbarlarında çıkan geribildirim mesajları görülmektedir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 447 Fonksiyonlar 2.25 Komut İşleme Kilitleme denetimleri, bütün anahtarlama aygıtları için ve bir etiketleme komutuyla ayarlanmış etiketler için ayrı ayrı programlanabilir. Komutu geçersiz kılma veya durdurma gibi diğer dahili komutlar kontrol edilmez, yani kilitlemelerden bağımsız olarak yerine getirilir. Şekil 2-206 Kesicinin (Q0) kapatılması sırasında çıkan bir işletme mesajı - Örnek Standart Kilitleme Standart kilitlemeler, ikili girişlerin ve çıkışların biçimlendirilmesi sırasında ayarlanmış her bir anahtarlama teçhizatının denetimlerini kapsar (bakın SIPROTEC 4 - Sistem Açıklamaları). Rölenin, kilitleme koşullarını işlemesine ilişkin genel mantık şeması, Şekil 2-207’te görülmektedir. Şekil 2-207 1) (LOKAL UZAKTAN 448 Standart Kilitleme UZAKTAN kaynağına, LOKAL de dahildir. İstasyon denetçisi üzerinden komut SKADA gibi uzak kaynaktan ve cihaza istasyon denetçisinden gönderilen komut) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.25 Komut İşleme Cihaz göstergesi, biçimlendirilmiş kilitleme sebeplerini gösterir. Bunlar Tablo 2-28’ de açıklanan harflerle işaretlenmişlerdir. Tablo 2-28 Kilitleme komutları Komut Gösterimi Anahtarlama yetkisi Kilitleme komutları L L Sistem Kilitlemesi S S Fider Kilitlemesi Z Z AYAR=GERÇEK (anahtar yönü denetimi) P P Koruma Kilitlemesi B B Şekil 2-208’te, Tablo 2-28 ’de gösterilen ilgili komut sembolleriyle birlikte, üç şalt teçhizatı için bütün kilitleme koşulları gösterilmiştir. Bunlar, genellikle cihazın göstergesinde çıkar. Bütün parametrelenmiş kilitleme koşulları gösterilmiştir. Şekil 2-208 Biçimlendirilmiş Kilitleme Koşulları - Örnek CFC üzerinden Kontrol Mantığı Fider kilitlemeleri için, CFC kullanılarak bir etkinleştirme mantığı oluşturulabilir. Özel müsaade koşulları yoluyla "müsaade edilmiş" veya "fider kilitlemeli" bilgiler kullanılabilir. (Örneğin "Müsaade SİN KAPA" ve "Müsaade SİN AÇ“ aşağıdaki bilgi değerleri ile: ON/OFF). 2.25.1.4 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar - Kntrl.Yet. DM Kontrol Yetkisi - Mod LOKAL DM Kontrol modu LOKAL - Mod UZAK IE Kontrol modu UZAK - Kntrl.Yet. IE Kontrol Yetkisi - Mod LOKAL IE Kontrol modu LOKAL SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 449 Fonksiyonlar 2.25 Komut İşleme 2.25.2 Kontrol Cihazı 2.25.2.1 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar - Kesici BR_D12 - Kesici DM Kesici - Ayirici BR_D2 Ayirici - Ayirici DM Ayirici - Topr. Ay. BR_D2 Toprak Ayiricisi - Topr. Ay. DM Toprak Ayiricisi - Ke. Açma IE Kilitleme: Kesici Açma - Ke Kapama IE Kilitleme: Kesici Kapama - Ay. Açma IE Kilitleme: Ayirici Açma - Ay. Kapama IE Kilitleme: Ayirici Kapama - T.Ay. Açma IE Kilitleme: Toprak Ayiricisi Açma - T.Ay.Kapam IE Kilitleme: Toprak Ayiricisi Kapama - Q2 Aç/Kapa BR_D2 Q2 Açma/Kapama - Q2 Aç/Kapa DM Q2 Açma/Kapama - Q9 Aç/Kapa BR_D2 Q9 Açma/Kapama - Q9 Aç/Kapa DM Q9 Açma/Kapama - Fan ON/OFF BR_D2 Fan ON/OFF - Fan ON/OFF DM Fan ON/OFF - VeriIlt.BÇ IE Giris ile veri iletimi kilidini çözme 31000 Q0 ÇalSay= WM Q0 çalisma sayicisi= 31001 Q1 ÇalSay= WM Q1 çalisma sayicisi= 31002 Q2 ÇalSay= WM Q2 çalisma sayicisi= 31008 Q8 ÇalSay= WM Q8 çalisma sayicisi= 31009 Q9 ÇalSay= WM Q9 çalisma sayicisi= 450 Kesici SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Fonksiyonlar 2.25 Komut İşleme 2.25.3 Veri İşleme Komutların işlenmesi sırasında, diğer ihbar atamalarından ve işlemlerinden bağımsız olarak, komut ve işlem geribildirimleri de ihbar işlemeye gönderilir. Bu mesajlar, olası sebepler hakkında bilgileri içerir. İlgili atamalarla (biçimlendirme), bu mesajlar olay kayıtlarında girilir ve böylece bir işletme raporu olarak iş görür. Olası işletme mesajları ve anlamları ile birlikte şalt teçhizatını açma ve kapama veya trafo kademe değiştiricisini alçaltma ve yükseltme için gerekli komut tipleri SIPROTEC 4 Sistem Açıklamaları’nda ayrıntılı olarak açıklanmıştır. 2.25.3.1 Çalışma Yöntemi Komutların Cihaz Ön Panelinden Alındılanması LOKAL kumanda kaynaklı bütün mesajlar, ilgili tepki mesajlarına dönüştürülür ve cihaz göstergesinde görüntülenir. Komutların Lokal/Uzak/DIGSI ile Alındılanması Verilen komut = Lokal/Uzaktan/DIGSI orijinli komutlara ilişkin mesajların alındılanması, atamadan (seri sayısal arayüzdeki biçimlendirmeden) bağımsız olarak başlatma noktasına geri gönderilir. Komutların alındılanması, dolayısıyla, lokal komut da olduğu gibi bir tepki bildirimiyle değil, sadece normal komut ve geribildirim bilgilerinin kaydedilmesiyle yapılır. Geribildirim Bilgilerinin İzlenmesi Komut işleme, -bütün komutlar için- komutun yürütülmesini ve geribildirim süresini izler. Komut gönderildiğinde, izleme zamanı başlatılır (komut yürütümünü izleme). Bu süre, izleme zamanı içerisinde istenilen nihai sonuçla şalt teçhizatının kumandasının gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini denetler. İzleme zamanı, geribildirim bilgisi tespit edilir edilmez durdurulur. Eğer hiçbir geribildirim bilgisi ulaşmamışsa, "izleme zaman aşımı" tepkisi verilir ve işlem sonlandırılır. Komutlar ve geribildirim bilgileri, ayrıca işletme ihbarları olarak kaydedilir. Normalde, bir komutun yürütülmesi, ilgili teçhizatın geribildirim bilgisi (GB+) alınır alınmaz sonlandırılır; işlem geribildirim bilgisinin alınmaması durumunda ise komut çıkışı resetlenir. Bir geribildirim bilgisinde görünen “artı” işareti, komutun başarıyla tamamlandığını gösterir. Bu komutun beklenildiği gibi pozitif olduğu anlaşılır. “Eksi” işareti ise, negatif bir onaydır ve komutun -beklenilen şekildeyürütülmediğini gösterir. Komut Çıkışı/ Röle Tetikleme Anahtarlama teçhizatını açma ve kapama veya trafo kademesini alçaltma ve yükseltme için gerekli komut türleri SIPROTEC 4 Sistem Açıklamaları’nda açıklanmıştır. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 451 Fonksiyonlar 2.25 Komut İşleme 2.25.3.2 Bilgi Listesi No Bilgi Bilgi Tipi Açıklamalar - >Kapi Açik EM >Hücre kapisi açik - >Ke Bekl. EM >Kesici yay kurma bekleme - >HataMot U EM >Motor Gerilimi Hatasi - >Ha.KntrlU EM >Kontrol Gerilimi Hatasi - >SF6 Kaybi EM >SF6 Kaybi - >HataSayaç EM >Sayaç Hatasi - >Tr. Sic. EM >Trafo Sicakligi - >Tr. Tehl. EM >Trafo Tehlike 2.25.4 Protokol 2.25.4.1 Bilgi Listesi No - Bilgi SisA. Ha. Bilgi Tipi IE Açıklamalar Sistem arayüzü Hatasi ■ 452 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3 Bu bölüm, esas olarak işletmeye alma konusunda uzman personel için hazırlanmıştır. Bu personel, koruma ve kontrol sistemlerinin devreye alınmasını ve güç sistemlerinin işletilmesini ve ilgili güvenlik kurallarını ve yönergelerini çok iyi bilmelidir. Bazı koşullar altında donanımın güç sistemine uyarlanması gerekebilir. Bazı primer testler için, korunan nesne (Hat, Trafo vb.) yük altında iken yapılması gerekmektedir. 3.1 Montaj ve Bağlantılar 454 3.2 Bağlantıların Kontrolü 500 3.3 Devreye Alma 506 3.4 Cihazın Son Hazırlıkları 538 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 453 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar 3.1 Montaj ve Bağlantılar Genel UYARI Yanlış Nakliye, Depolama, Montaj veya Kurulum Konusunda Uyarı. Bu uyarılara uyulmaması, ölüme, yaralanmalara veya önemli ölçüde maddi hasara sebep olabilir. Bu cihazının sorunsuz ve güvenilir olarak çalışması, nakliye ve montaj işlemlerinin bu kullanım kılavuzunda yer alan tüm uyarı ve yol göstermeler doğrultusunda ve kalifiye elemanlar tarafından gerçekleştirilmesine bağlıdır. Özellikle bir yüksek-gerilim ortamında çalışma için gerekli genel montaj ve güvenlik talimatları (örneğin ANSI, IEC, EN, DIN veya ulusal ve uluslararası standartlara) önemlidir. Bu düzenlemelere uyulmalıdır. 3.1.1 Yapılandırma Bilgileri Ön Koşullar Montaj ve bağlantılar için, aşağıdaki koşullar karşılanmalıdır: Anma cihaz verileri, SIPROTEC 4-Sistem Açıklamaları’nda önerildiği şekilde kontrol edilir. Bu verilerin, güç sistemi verileri ile uygunluğu doğrulanır. Bağlantı Seçenekleri Genel şemalar, Ek A.2 `de gösterilmiştir. Akım ve gerilim trafo devreleri için bağlantı örnekleri, Ek A.3 ’te verilmiştir. GüçSis.Veriler1’deki ayarların (Bölüm 2.1.2.1’de gösterilmiştir) cihazın mevcut bağlantılarına göre yapılmış olduğu kontrol edilmelidir. Akımlar Ek A.3’te, şebeke koşullarına bağlı olarak akım trafoları bağlantı seçenekleri gösterilmiştir. Normal bağlantı için, 220 no’lu trafo adresi I4 trafosu = Korunan hatta olarak ve 221 no’lu adres de I4/If AT = 1.000 olarak ayarlanmalıdır. Ayrı toprak akım trafoları kullanıldığı zaman 220 no’lu adres I4 trafosu = Korunan hatta olarak ayarlanmalıdır. 221 no’lu I4/If AT çarpanı, 1’den farklı bir değer olabilir. Hesaplama notları için, Bölüm 2.1.2.1’e bakın. Ayrıca, bir paralel hattın (paralel hat denkleştirme için) toprak akım bağlantısı örnekleri verilmiştir. Bu durumda, 220 no’lu I4 trafosu adresi Paralel hatta olarak ayarlanmalıdır. 221 no’lu adresteki I4/If AT çarpanı, 1’den farklı bir değer olabilir. Hesaplama notları için, Bölüm 2.1.2.1’de “Akım Bağlantıları“ paragrafına bakınız. Diğer şemalarda ise, toprak akımının bir kaynak trafosunun yıldız-noktasına bağlantısına ilişkin örnekler verilmiştir. Bu durumda, 220 no’lu I4 trafosu adresi IY yıldız nokt. olarak ayarlanmalıdır. 221 no’lu adresteki I4/If AT ayar değerinin hesaplamasına ilişkin açıklama da Bölüm 2.1.2.1’de bulunabilir. 454 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Gerilimler Ek A.3 ’te gerilim trafo devreleri için mümkün olan bağlantı örnekleri gösterilir. Normal bağlantıda, 4’üncü gerilim ölçme girişi kullanılmaz. Dolayısıyla, 210 no’lu adres U4 GT = Bağlı değil olarak ayarlanmalıdır. İlave olarak; cihaza gerilim trafoları setinin açık-üçgen (e-n) sargılarının uygun bağlantısı yapılacaksa, 210 no’lu adres U4 GT = Udelta trafo olarak ayarlanmalıdır. 211 no’lu adresteki Uf / Udelta çarpanının ayarı, açık-üçgen sargıların dönüştürme oranına bağlıdır. Bölüm 2.1.2.1’de “Gerilim Bağlantıları“ paragrafındaki açıklamaları gözlemleyin. Diğer bir bağlantı örneğinde de yine bir gerilim trafo setinin açık-üçgen sargıları bağlanır. Ancak; bu defa, bara gerilim trafoları kullanılır. Daha fazla bilgi için, önceki paragrafa bakın. Diğer şekiller, farklı bir gerilim trafosunun, bu defa bara geriliminin (örneğin gerilim koruma veya senkronizasyon denetimi için) ek bağlantı örnekleri görülmektedir. Gerilim koruma için 210 no’lu adres U4 GT = Ux trafo olarak ve senkronizasyon denetimi için U4 GT = Usenk2 trafo ayarlanmalıdır. Bara ve hat gerilim trafolarının dönüştürme oranları farklı ise, 215 no’lu adresteki USe1/USe2 oranı sadece1’den farklı bir değere ayarlanır. Eğer baranın ve fiderin gerilim trafo setleri arasında bir güç trafosu bulunursa, trafonun sebep olacağı gerilimlerdeki faz kayması senkronizasyon denetiminde -eğer kullanılıyorsa- dikkate alınmalıdır. Bu durumda, 212 no’lu Usenk2 bağlantı, 214 no’lu φ Usenk2-Usenk1 ve 215 no’lu USe1/USe2 oranı adresleri de kontrol edilmelidir. Daha fazla bilgi için Bölüm 2.1.2.1’de “Gerilim Bağlantıları” paragrafına bakın. İkili Girişler ve Çıkışlar Sisteme bağlantılar, ikili girişlerin ve çıkışların olası atamalarına, yani sisteme nasıl atandığına bağlıdır. Bir başka deyişle, cihaz bağlantıları, bu gerçek biçimlendirmeye göre yapılır. Cihazın olağan ayarları, Ek A.4´teki tablolarda listelenmiştir. Ayrıca, cihazın önündeki etiket bilgilerinin, atanan ihbar fonksiyonlarına karşılık olup olmadığını kontrol edin. Ayar Gruplarının Değiştirilmesi Ayar gruplarını değiştirmek için ikili girişler kullanılıyorsa, şu hususlara dikkat edin: • Olası dört ayar grubunun denetimi için, iki ikili giriş kullanılmalıdır. Bunlar “>Ayar Gr. Bit0“ ve “>Ayar Gr. Bit1“ olarak belirlenirler ve iki fiziksel ikili girişe biçimlendirilmiş ve böylelikle de denetlenebilir olmalıdırlar. • İki ayar grubu denetlenecekse “>Ayar Gr. Bit0“ için bir ikili giriş yeterlidir. Çünkü atanmayacak olan “>Ayar Gr. Bit1“ ikili girişi denetlenmeyecek olarak değerlendirilir. • Özel bir ayar grubunu etkinleştirmek için ikili girişleri denetleyecek sinyallerinin durumu, ilgili grup etkin kaldığı sürece değişmemelidir. Aşağıdaki tabloda, ikili girişler ile A - D ayar grupları arasındaki ilişki gösterilmiştir. İki ikili giriş için prensip şemaları Şekil 3-1’de gösterilmiştir. Şekilde, örnek olarak ilgili ikili giriş enerjilendiğinde (yüksek), etkinleştirilmiş olarak biçimlendirilmiştir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 455 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Tablo 3-1 İkili girişler üzerinden parametre seçimi (Ayar gruplarını değiştirme) İkili Giriş >AyarGr. Bit0 Etkin parametre grubu >AyarGr. Bit1 enerjili değil enerjili değil Grup A enerjili enerjili değil Grup B enerjili değil enerjili Grup C enerjili enerjili Grup D Şekil 3-1 İkili girişlerle ayar grubu anahtarlaması için bağlantı şeması (örnek) Açma Devresi Denetimi İki ikili girişin veya bir ikili girişle ve bir baypas direnci R’nin seri bağlanması gerektiğine dikkat edilmelidir. İkili girişlerin enerjilenme eşikleri, bu yüzden anma dc kontrol geriliminin yarısının oldukça altında seçilmelidir. Eğer açma devresi denetimi için iki ikili giriş kullanılacaksa, bu ikili girişler izole olmalı, yani birbiriyle veya başka bir ikili girişle ortak potansiyeli olmamalıdır. Eğer bir ikili giriş kullanılacaksa, ek bir baypas direnci R kullanılmalıdır (bakınız aşağıdaki Şekil 2-183). Kesici yardımcı kontağı 1 (KE/Yard1) açık olduğunda da bir kesici arızasının tespit edilebilmesi için, R direnci kesicinin ikinci yardımcı kontağına (KE/Yard2) seri bağlanmalıdır. Bu direncin değeri, kesici açık durumda (dolayısıyla KE/Yard1 açık ve KE/Yard2 kapalı) iken açma rölesi kontağı da açıksa kesici açma bobini (KAB) artık enerjilenmeyecek, ancak ikili giriş (Giriş1) hala enerjili olacak şekilde boyutlandırılmalıdır. 456 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Şekil 3-2 RTC Bir ikili giriş ile açma devresi denetimi bağlantı diyagramı Röle Açma Kontağı CB Kesici TC Kesici Açma Bobini KE/Yard1 Kesici Yardımcı Kontağı (N/K Kontak) KE/Yard2 Kesici Yardımcı Kontağı (N/A Kontak) U-CTR Açma Devresi için Kontrol Gerilimi U-GİRİŞ İkili Giriş için Giriş Gerilimi R Köprüleme Direnci UR Köprüleme Direncindeki Gerilim Bu, direnç büyüklüğü için bir üst sınırın Rmaks ve bir alt sınırın Rmin olmasına yol açar. Bunların aritmetik ortalamasından en uygun değer bulunmalıdır: İkili girişleri enerjileyecek minimum gerilimi sağlayacak, R maks şu formülden bulunur: Yukarıdaki durumda, kesici açma bobininin enerjilenmemesini sağlayacak Rmin şu formülden bulunur: SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 457 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar IGİRİŞ (YÜKSEK) İkili giriş enerjili iken sabit akım GİRİŞ (= 1,8 mA) UGİRİŞ min İkili giriş GİRİŞ için minimum kontrol gerilimi 17 V, 24 V/ 48 V/ 60 V anma gerilimler için fabrika çıkışı ayarı; 73 V,110 V/ 125 V/ 220 V/ 250 V anma gerilimler için fabrika çıkışı ayarı; 154 V, 220 V/ 250 V anma gerilimler için fabrika çıkışı ayarı UCTR Açma Devresi için Kontrol Gerilimi RTC Kesici açma bobininin DC direnci UTC (DÜŞÜK) Açmaya yol açmayacak kesici açma bobini üzerindeki maksimum gerilim Eğer hesaplama sonucunda Rmaks < Rmin çıkarsa, bu durumda hesaplama işlemi diğer en küçük anahtarlama eşiği UGİRİŞ min için tekrarlanmalı ve bu eşik, fişli köprüler kullanılarak röleye uygulanmalıdır (bakınız Altbölüm “Donanım değişiklikleri“). Direncin güç tüketimi için: Örnek: IGİRİŞ (YÜKSEK) 1,8 mA (SIPROTEC 4 7SA6 `dan) UGİRİŞ min 17 V, 24 V/ 48 V/ 60 V anma gerilimler için fabrika çıkışı ayarı ( 7SA6`dan); 73 V, 110 V/ 125 V/ 220 V/ 250 V anma gerilimler için fabrika çıkışı ayarı ( 7SA6`dan); 154 V, 220 V/ 250 V anma gerilimler için fabrika çıkışı ayarı ( 7SA6`dan) UCTR 110 V (sistem / açma devresi) RTC 500 Ω (sistem / açma devresi) UTC (DÜŞÜK) 2 V (sistem / açma devresi) En yakın 39 kΩ; standart direnç değeri seçildiğinde, güç: 458 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Pilot Kablo Karşılaştırması Eğer mesafe koruma sinyal iletimi tertibi ile KS Mesafe = Pil.Kab. karş. (Adres 121) ile kullanılıyorsa, normal durumda devrenin yeterli büyüklükte bir yardımcı gerilimle beslenmesi sağlanmalıdır. Fonksiyonun kendisi, Bölüm 2.6’da açıklanmıştır. Her iki ikili giriş ve kılavuz tellerin iç direncinin birbirlerine seri bağlandığına dikkat edin. Dolayısıyla ne döngü gerilimi çok düşük ne de ikili girişlerin enerjilenme gerilimi çok yüksek olmalıdır. Yardımcı besleme gerilimler için 24 V - 60 V en düşük eşik (17 V),110 V -125 V için eşik 73 V ve 220 V -250 V için eşik 154 V seçilir. İkili girişlerin düşük akım tüketimleri dolayısıyla, harici şönt bağlı dirençlerle pilot kablo döngüsünü ek olarak yüklemek gerekebilir. Böylelikle, döngünün kesilmesinden sonra pilot kablo kapasitansı dolayısıyla ikili girişlerin enerjili kalmaları önlenmiş olur. Bir seçenek olarak, ek yardımcı röle terkipleri kullanılabilir. Kılavuz teller istasyonlar arasında kablo bağlantıları olarak kullanılıyorsa, mutlaka yüksek gerilimden etkilenmemeleri sağlanmalıdır. Ayrıca, pilot kabloların pilot tellerinin harici mekanik gerilmelere dayanıklı olması gerekir. Pilot kablolar, en çok şebekedeki toprak arızalarından etkilenirler. Kısa-devre akımı, yüksek gerilim hattına paralel giden pilot tellerde uzunlamasına bir gerilim indükler. İndüklenen gerilim, iyi bir iletken ortam sağlayan kablo kılıfı ve kablo zırhı ile (hem yüksek gerilim kablosu ve hem de pilot kablolar için düşük indirgeme faktörü) düşürülebilir. İndüklenen gerilim aşağıdaki formülden hesaplanabilir: Ui = 2 p f · M · Ik1 · l · r1 · r2 Burada; Ui = uzunlamasına indüklenen gerilim (V), f = anma frekans (Hz), M = YG hattı ile pilot kablo arasında karşılıklı endüktans (mH/km), Ik1 = YG hattından akan maksimum toprak arıza akımı (kA), l = YG hattı ile pilot kablo arasındaki mesafe (km), r1 = YG hattı için indirgeme faktörü (r1 = 1 havai hatlarda), r2 = pilot kablo için indirgeme faktörü. Hesaplanan indüklenen gerilim, hem pilot kablonun % 60 seviyesini hem de cihaz bağlantılarının (ikili girişler ve çıkışlar) test gerilimlerinin % 60 seviyesini aşmamalıdır. Cihazın ikili giriş ve çıkışlarının test gerilimi seviyesi 2 kV olduğu için, en fazla 1,2 kV uzunlamasına indüklenecek gerilime müsaade edilebilir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 459 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar 3.1.2 Donanım Değişiklikleri 3.1.2.1 Genel Donanım değişiklikleri gerekli olabilir veya istenebilir. Örneğin, ikili girişler için enerjilenme eşiği değişiklikleri yararlı olabilir. İletişim baraları için sonlandırma dirençlerine gerek duyulabilir. Her iki durumda da donanım değişiklikleri gerekir. Değişiklikler, cihaz içerisinde baskılı devre kartlarında yapılır. Donanım değişiklikleri için, bu bölümde açıklanan prosedürleri izleyin. Yardımcı Gerilim Değişik güç kaynaklarının güç besleme gerilimleri için farklı giriş aralıkları bulunmaktadır (Sipariş numaraları verilerine bakın EkA.1). Farklı modellerin güç kaynakları DC 60 V/ 110 V/ 125 V ve DC 110 V/125/ 220 V/ 250 V/ AC 115 V köprü konumları değiştirilerek büyük oranda birbirlerinin yerine kullanılabilir. Köprü ayarları, anma gerilimini belirler. Bu köprülerin besleme gerilimlerine atamaları, Altbölümde “İşlemci Kartı C-CPU-2“ paragrafında açıklanmıştır. Ayrıca Minyatür sigortanın ve Arabellek pilinin anma değerleri verilmiştir. Rölelerin fabrika çıkışı köprü ayarları, isim plakası etiketinde belirtildiği şekilde yapılmıştır ve bunların değiştirilmesine gerek duyulmaz. Canlı Kontak Cihazın canlı kontağı, durum değiştirici kontaktır. Bu kontak, N/A veya N/K kontak olarak bir fişli köprü (X40) üzerinden cihaz klemenslerine çıkarılmıştır. Fişli köprünün kontak tipine atanması ve konumu, Altbölüm’te “İşlemci Kartı C-CPU-2“ paragrafında verilmiştir. Anma Akımlar Cihazın giriş trafoları 1 A veya 5 A anma akıma ayarlıdır. Köprülerin konumu, isim plakası etiketinde belirtildiği şekilde ayarlanmştır. Köprülerin anma akımı atamaları ve serimi, Altbölüm ’te “C-I/O-2 kartı“ veya. “C-I/O-11 kartı“ paragrafında açıklanmıştır. Bütün köprüler, yani her bir giriş trafosu için bir köprü (X61’den X64’e kadar) ve ek olarak X60 ortak köprüsü, aynı anma akımı için ayarlanmalıdır. Not Eğer anma akım değerleri -nadiren de olsa- değiştirilmişse, yeni anma değerler Güç Sistemi Verileri’nde 206 no’lu AT SEKONDER adresinde (bakınız Altbölüm 2.1.2.1) girilmelidir. İkili Girişler için Kontrol Gerilimleri Cihazın fabrika çıkışında; ikili girişler, güç kaynağının anma DC gerilimine karşılık gelen bir gerilimle çalışacak şekilde ayarlanmışlardır. Eğer ikili girişler için kullanılacak anma gerilim güç sistemi kontrol geriliminden farklı ise, bunların anahtarlama eşiklerini değiştirmek gerekebilir. Bir ikili girişin anahtarlama eşiğini ayarlamak için, bir köprünün konumu değiştirilir. Köprülerin ikili girişlere atanması ve serimi, Altbölüm’te “İşlemci Kartı C-CPU-2“, “Giriş/Çıkış KartıC-I/O-1 ve C-I/O-10“ ve “C-I/O-11 Kartı“ paragraflarında açıklanmıştır. Not Eğer açma devresi denetimi yapılacaksa, daha önce de açıklandığı gibi, kullanılacak olan ikili girişler (veya bir ikili giriş ve bir köprüleme direnci) birbirlerine seri olarak bağlanır. Dolayısıyla, bu girişlerin anahtarlama eşiği açma devresinin anma DC geriliminin yarısından düşük olmalıdır. 460 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar İkili Çıkışlar için Kontak Modu Giriş ve çıkış kartlarında bulunan röleler, durum değiştirici kontaklarla donatılmışlardır. Bundan dolayı, bir köprü ayarı gerekebilir. Hangi kartlarda ve hangi rölelerde bu köprü ayarlarının uygulanacağı aşağıdaki alt bölümlerde ve “Baskılı Devre Kartlarında bulunan Anahtarlama Elemanları” paragrafında açıklanmıştır. Arayüzleri Değiştirme Sadece gömme ve hücre içi montaj kasaları olan cihazların ve ayrı operatör paneli olan modellerin seri arayüzleri değiştirilebilir. Hangi tip arayüzlerin değiştirileceği ve değişikliklerin nasıl yapılacağı, Altbölüm ’te “Arayüz Modüllerini Değiştirme“ paragrafında açıklanmıştır. Veriyolu Yeteneği ile Arayüzleri Sonlandırma Eğer cihaz bir RS485 portu ile donatılmışsa; güvenilir veri iletiminin sağlanması için, bunlar, veriyolundakı en son cihazda dirençlerle sonlandırılmalıdır. Bu amaçla, C-CPU-2 işlemcinin baskılı devre kartında ve ve RS485 veya PROFIBUS arayüz modülünde, köprüler üzerinden bağlanabilen sonlandırma dirençleri bulunur. C-CPU2 işlemcinin baskılı devre kartındaki köprülerin konumları ve ayarları, Altbölüm’te “İşlemci Kartı C-CPU-2“ paragrafında ve arayüz modülleri için de Altbölüm “RS485 Arayüzü“ ve “Profibus-/DNP- Arayüzü“ paragraflarında gösterilmiştir. Her iki köprü de aynı biçimde takılı olmalıdır. Fabrika çıkışında, dirençler devre dışıdır/bağlı değildir. Yedek Parçalar Yedek parçalar, gerilim arızasında pil-destekli RAM’lardaki verileri sürdürmek için bir arabellek pili ve dahili güç kaynağının minyatür sigortasıdır. Bunların konumları, işlemci kartı şemasında gösterilmiştir. Sigorta anma değerleri, kart üzerinde, sigortanın yanında basılıdır. Sigorta değiştirilirken, SIPROTEC 4 Sistem Açıklamaları’nın “Bakım“ ve “Düzeltici Eylemler / Onarımlar“ bölümlerinde verilen açıklamaları gözlemleyin. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 461 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar 3.1.2.2 Sökme Baskılı Devre Kartlarında Çalışma Not Aşağıdaki işlem adımlarında, cihazın çalışır durumda olmadığı varsayılmıştır. Dikkat! Cihazın anma değerlerini etkileyen köprü ayarlarını değiştirirken şunlara dikkat edin: Sipariş numarası (MLFB) ve isim plakası üzerinde yer alan anma değerleri artık gerçek cihaz özellikleri ile uyuşmaz. Eğer böyle değişiklikler gerekli ise, yapılan değişiklikler cihaz üzerinde açıkça ve tam olarak belirtilmelidir. Etiket değişikliği için, kendiliğinden yapışan etiketler mevcuttur. Baskılı devre kartları üzerinde, anahtarlama elemanlarının kontrol edilmesi veya değiştirilmesi, modüllerin değiştirilmesi gibi değişik işlemleri gerçekleştirmek üzere herhangi bir çalışma yapılacağı zaman, aşağıdaki işlem sırasını takip edin: • Çalışma yüzeyini hazırlayın: Elektrostatik olarak hassas cihazlar (ESD) için uygun bir altlık sağlayın. Yapılacak çalışmalar için, ayrıca aşağıdaki gereçleri de yanınızda bulundurun: – 5 veya 6 mm uç genişliğinde bir tornavida, – Pz büyüklük 1’e uygun bir yıldız tornavida, – 5 mm'lik bir lokma anahtarı. • Arka panelde “A“ ve “C“ montaj konumlarındaki D-altminyatür konnektörün vidalı tutaçlarını gevşetin. Cihazın çıkma tip montaj kasası için bu işlem gerekli değildir. • Eğer “A“ ve “C“ konumlarına bitişik “B“ ve “D“, konumlarında da ek arayüzler varsa, arayüzlere çapraz olarak yerleştirilmiş vidaları sökün. Cihazın çıkma tip montaj kasası için bu işlem gerekli değildir. • Ön kapakta bulunan kapak başlıklarını çıkarın ve kasanın tespit vidalarını gevşetin. • Ön kapağı çıkarın ve özenle bir kenara koyun. Ayrı operatör paneli olan cihazlarda, vidaları gevşetildikten sonra ön kapak doğrudan çıkarılabilir. 462 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Fişli Konnektörler üzerinde Çalışma Dikkat! Elektrostatik boşalmalara karşı gerekli önlemleri alın: Elektrostatik boşalmalara dikkat edilmemesi hafif kişisel yaralanmalara veya maddi hasara yol açabilir. Fişli konnektörler üzerinde bir işlem yapmadan önce, topraklı bir metal yüzeye dokunarak elektrostatik boşalmanın oluşmasını önleyin. Arayüz konnektörlerini gerilim altında yerlerinden çıkarmayın veya yerlerine takmayın! Kartların fiziksel düzenlemesi 1/3 kasa büyüklüğü için Şekil 3-3’te, 1/2 kasa büyüklüğü için Şekil 3-4’te, 2/3 kasa büyüklüğü için Şekil 3-5’te ve 1/1 kasa büyüklüğü için de Şekil 3-6’da görülmektedir. • Ön kapak ile C-CPU-2 işlemci kartı arasındaki şerit kabloyu ön kapak tarafından çıkarın. Kabloyu çıkarmak için, önce fiş konnektörünün üst mandalını yukarı ve alt mandalını aşağı itin.Fişli konnektörü dikkatlice dışarı çıkarın. Bu işlem, ayrı operatör panelli sürümlere uygulanmaz. Ancak, C-CPU-2 merkezi işlemci kartında (Şekil 3-3’ten 3-6’ya kadar No. 1), D-Altminyatür konnektörün gerisindeki 7-pin X16 fişli konnektörü ve şerit kablonun arka yüzde 68-pin fişli konnektöre bağlı olan fişli konnektörü çıkarılmalıdır. • C-CPU-2 işlemci kartı (Şekil 3-3 ve 3-6’te No. 1) ile I/O giriş/çıkış kartı (sipariş biçimine göre Şekil 3-3’ten 36’ya kadar No. 2 - 6) arasındaki şerit kabloyu çıkarın. • Kartları çıkarın ve elektrostatik hasarlara karşı korumak için topraklı altlığın üzerine koyun. Mevcut fişli konnektörlerden dolayı, özellikle çıkma tip montaj biçimlerinde C-CPU-2 kartının çıkarılması için biraz kuvvet uygulanması gerekir. • Şekil 3-7’den 3-15’e kadar ve 3-18 ve 3-19’deki şemalara göre köprü konumlarını kontrol edin. Eğer gerekli ise köprü konumunu değiştirin veya çıkarın. Şekil 3-3 Ön kapak çıkarılmış durumda 1/3 kasa büyüklüğü ile 7SA6’nın önden görünüşü (sadeleştirilmiş ve ölçeği küçültülmüş olarak) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 463 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Şekil 3-4 464 Ön kapak çıkarılmış durumda 1/2 kasa büyüklüğü ile 7SA6’nın önden görünüşü (sadeleştirilmiş ve ölçeği küçültülmüş olarak) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Şekil 3-5 Ön kapak çıkarılmış durumda 2/3 kasa büyüklüğü ile 7SA6’nın önden görünüşü (sadeleştirilmiş ve ölçeği küçültülmüş olarak) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 465 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Şekil 3-6 466 Ön kapak çıkarılmış durumda 1/1 kasa büyüklüğü ile 7SA6’nın önden görünüşü (sadeleştirilmiş ve ölçeği küçültülmüş olarak) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar 3.1.2.3 Baskılı Devre Kartlarında Bulunan Anahtarlama Elemanları İşlemci Kartı C-CPU- 2 İşlemci kartı C-CPU-2 için baskılı devre kartının serimi aşağıdaki şekilde görülmektedir. Dahili güç kaynağının ayarlanan anma gerilimi Tablo 3-2’ye göre, canlı kontağın normal durumu Tablo 3-3’e göre, GİR1’den GİR5’e kadar ikili girişlerin seçilen kontrol gerilimleri Tablo 3-4’e göre ve RS232/RS485 dahili arayüzler de Tablo 35’den 3-7 kontrol edilir. Minyatür sigortanın (F1) anma değerleri ve arabellek pili (G1)´de aşağıdaki şekilde görülmektedir. Dahili RS232/RS485 arayüzünü kontrol etmeden önce, arayüz modüllerinin yerlerinden çıkarılması gerekir. Şekil 3-7 Kart biçimlendirmesi için gerekli köprü ayarları ile C-CPU-2 işlemci baskılı devre kartı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 467 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Tablo 3-2 C-CPU-2 işlemci kartındaki dahili güç kaynağının anma gerilimi için köprü ayarları Anma Gerilimi Köprü DC 24 V - 48 V kullanılmaz 1-2 2-3 X52 kullanılmaz 1-2 ve 3-4 2-3 X53 kullanılmaz 1-2 2-3 X55 kullanılmaz kullanılmaz 1-2 Sigorta T4H250V 3) T2H250V C-CPU-2 işlemci kartındaki canlı kontağın normal durumu için köprü önayarları Köprü Normal durumda açık Normal durumda kapalı Önayar X40 1-2 2-3 2-3 Tablo 3-4 2) DC 110 V - 250 V, AC 115 V/ 230 V X51 Tablo 3-3 1) DC 60 V - 125 V C-CPU-2 işlemci kartında GİR1’den GİR5’e kadar ikili girişlerin kontrol gerilimleri için köprü ayarları İkili Girişler Köprü 17 V Eşik1) 73 V Eşik2) 154 V Eşik3) GİR1 X21 1-2 2-3 3-4 GİR2 X22 1-2 2-3 3-4 GİR3 X23 1-2 2-3 3-4 GİR4 X24 1-2 2-3 3-4 GİR5 X25 1-2 2-3 3-4 Anma gerilimi DC 24 V - 125 V olan cihazlar için fabrika ayarları Anma gerilimi DC 110 V - 250 V ve AC 115 V olan cihazlar için fabrika ayarları Sadece DC 220 V veya DC 250 V ve AC 230 V kontrol gerilimleri ile kullanılır Köprü konumları değiştirilerek, RS485 arayüzü bir RS232 arayüzüne dönüştürülebilir veya bunun tersi yapılabilir. X105 - X110 ´a kadar, köprüler aynı şekilde takılmalıdır! Tablo 3-5 C-CPU-2 işlemci kartında dahili RS232/485 arayüzünün köprü ayarları Köprü RS232 RS485 X103 ve X104 1-2 1-2 X105 - X110 1-2 2-3 Sipariş edilen biçimlemeye göre köprü önayarları fabrikada yapılmıştır. RS232 arayüzü için, X111 köprüsü ile, modem iletişimi için önemli olan akış denetimi etkinleştirilir. Tablo 3-6 1) C-CPU-2 işlemci kartında CTS (Clear To Send, Akış denetimi) için köprü ayarı Köprü /RS232 arayüzden CTS RTS ile denetlenen CTS X111 1-2 2-3 1) 7SA6.../DD ve üstü sürümler için olağan ayar Köprü Ayarı 2-3: Modeme bağlantı genellikle yıldız çoğullayıcı veya optik fiber FO-çevirici ile yapılır. Dolayısıyla; RS232 standardı DIN 66020’ye göre modem kontrol denetim sinyalleri mevcut değildir. 468 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar SIPROTEC 4 cihazları her zaman yarı çift yönlü modda çalıştığı için, modem sinyalleri gerekli değildir. 7XV5100-4 sipariş numaralı bağlantı kablosunu kullanın. Köprü Ayarı 1-2: Bu ayar, modem sinyallerini hazır duruma getirir. SIPROTEC 4 cihazı ile modem arasında doğrudan bir RS232 bağlantı için, istenirse bu ayar seçilebilir. Bu amaçla, standart bir RS232 modem bağlantı kablosu (25’e 9-luk çevirici) kullanmanızı öneririz. Not RS232 arayüzü üzerinden DIGSI ile doğrudan bir bağlantı kurmak için, X111 köprüsü 2-3 konumuna takılmalıdır. Eğer sistemde harici bir sonlandırma direnci yoksa, bir RS485 veriyolundaki en son cihaz X103 ve X104 köprüleri ile sonlandırılmalıdır. Tablo 3-7 Köprü C-CPU-2 işlemci kartında RS485 arayüzünün sonlandırma dirençlerinin köprü ayarları Sonlandırma direnci Sonlandırma direnci Önayar kapalı açık X103 2-3 1-2 1-2 X104 2-3 1-2 1-2 Not: Her iki köprü de her zaman aynı biçimde takılı olmalıdır! X90 köprüsünün bir fonksiyonu yoktur. Fabrika ayarı 1-2’dir. Sonlandırma dirençleri, harici olarak da (örneğin klemens bloğuna) bağlanabilir. Bu durumda; RS485 veya Profibus arayüzü modülünde bulunan veya doğrudan C-CPU-2 işlemci kartı üzerindeki sonlandırma dirençleri enerjisiz bırakılmalıdır. Şekil 3-8 RS485 arayüzünün sonlandırılması (harici) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 469 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Giriş/Çıkış Kartı C-I/O-1 ve C-I/O- 10 Giriş/çıkış kartı C-I/O-1 için baskılı devre kartının serimi Şekil 3-9’da, giriş/çıkış kartı C-I/O-2 için baskılı devre kartının serimi 7SA6.../DD’ya kadar olan sürümler için Şekil 3-10’da ve giriş/çıkış kartı C-I/O-10 7SA6.../EE ve üstü sürümler için Şekil 3-11’da görülmektedir. Şekil 3-9 470 Kart biçimlendirmeleri için gerekli köprü ayarlarının gösterimi ile C-I/O-11 giriş/çıkış kartı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Şekil 3-10 Kart biçimlendirmeleri için gerekli köprü ayarlarının gösterimi ile C-I/O-10 7SA6 .../DD’ya kadar olan sürümler için giriş/çıkış kartı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 471 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Cihaz sürümüne bağlı olarak, bazı ikili çıkışların kontakları, normalde açık konumdan normalde kapalı konuma değiştirilebilir (Ek’te Bölüm A.2’ye bakın). • 7SA6*1*-*A/E/J sürümünde (16 İkili çıkışlı 1/2 kasa büyüklüğü), bu, ÇIK9 ikili çıkışı için geçerlidir (Şekil 3-4, Yuva 19); • 7SA6*2*-*A/E/J sürümünde (24 İkili çıkışlı 1/1 kasa büyüklüğü), bu, ÇIK9 ve ÇIK17 ikili çıkışları için geçerlidir (Şekil 3-6, Yuva 33 sol ve Yuva 19 sağ); • 7SA6*2*-*B/F/K sürümünde (32 İkili çıkışlı 1/1 kasa büyüklüğü), bu ÇIK9, ÇIK17 ve ÇIK25 ikili çıkışları için geçerlidir (Şekil 3-6, Yuva 33 sol, Yuva 19 sağ ve Yuva 19 sol); • 7SA6*2*-*M/P/R sürümünde (24 İkili çıkışlı 1/1 kasa büyüklüğü) bu, ÇIK17 ikili çıkışı için geçerlidir (Şekil 36, Yuva 19 sağ); • 7SA6*2*-*N/Q/S sürümünde (32 İkili çıkışlı 1/1 kasa büyüklüğü), bu, ÇIK17 ve ÇIK25 ikili çıkışları için geçerlidir (Şekil 3-6, Yuva 19 sağ ve Yuva 19 sol), • 7SA613*-*A sürümünde (24 İkili çıkışlı 2/3 kasa büyüklüğü), bu, ÇIK9 ve ÇIK17 ikili çıkışları için geçerlidir (Şekil 3-5, Yuva 19 sol ve Yuva 33 sol); • 7SA613*-*M sürümünde (24 İkili çıkışlı 2/3 kasa büyüklüğü), bu, ÇIK17 ikili çıkışlı için geçerlidir (Şekil 3-5, Yuva 33 sol). Tablolar 3-8, 3-9 ve 3-10 rölenin ikili çıkışlarının kontak modu seçimi için köprü ayarlarını göstermektedir. Tablo 3-8 Rölenin C-I/O-1 giriş/çıkış kartındaki ÇIK9 ikili çıkışının kontak modu için köprü ayarı, 1/2 kasa büyüklüğü için Cihaz 7SA6*1*-* Baskılı devre kartı İkili çıkış Köprü Normalde açık (N/A) kontak Normalde kapalı (N/K) kontak Önayar A/E/J Yuva 19 ÇIK9 X40 1-2 2-3 1-2 Tablo 3-9 Rölenin C-I/O-1 giriş/çıkış kartındaki ÇIK9, ÇIK17 ve ÇIK25 ikili çıkışlarının kontak modu için köprü ayarı, 1/1 kasa büyüklüğü için Cihaz 7SA6*2*-* Baskılı devre kartı İkili çıkış Köprü Normalde açık (N/A) kontak Normalde kapalı (N/K) kontak Önayar A/E/J Yuva 33 sol taraf ÇIK9 X40 1-2 2-3 1-2 Yuva 19 sağ taraf ÇIK17 X40 1-2 2-3 1-2 Yuva 33 sol taraf ÇIK9 X40 1-2 2-3 1-2 Yuva 19 sağ taraf ÇIK17 X40 1-2 2-3 1-2 B/F/K X40 1-2 2-3 1-2 M/P/R Yuva 19 sol taraf ÇIK25 Yuva 19 sağ taraf ÇIK17 X40 1-2 2-3 1-2 N/Q/S Yuva 19 sağ taraf ÇIK17 X40 1-2 2-3 1-2 Yuva 19 sol taraf ÇIK25 X40 1-2 2-3 1-2 Tablo 3-10 Rölenin C-I/O-1 giriş/çıkış kartındaki ÇIK9 ve ÇIK17 ikili çıkışlarının kontak modu için köprü ayarı, 2/3 kasa büyüklüğü için Cihaz 7SA613*-* Baskılı devre kartı İkili çıkış A Yuva 19 sol taraf M 472 Köprü Normalde açık (N/A) kontak Normalde kapalı (N/K) kontak Önayar ÇIK9 X40 1-2 2-3 1-2 Yuva 33 sol taraf ÇIK17 X40 1-2 2-3 1-2 Yuva 33 sol taraf ÇIK17 X40 1-2 2-3 1-2 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar İkili girişlerin kontrol gerilimleri: GİR6’dan GİR13’e kadar ( 1/2 kasa büyüklüğü için) Tablo 3-11’e göre, GİR6’dan GİR21’e kadar (2/3 kasa büyüklüğü için) Tablo 3-12’ye göre, GİR6’dan GİR29’a kadar 1/1 kasa büyüklüğü için, sürüme göre) Tablo 313 ’e göre kontrol edilir. Tablo 3-11 C-I/O-1 veya C-I/O-10 giriş/çıkış kartında GİR6’dan GİR13’e kadar ikili girişlerin kontrol gerilimlerinin köprü ayarları, 1/2 kasa büyüklüğü için İkili Girişler Yuva 19 Köprü 17 V Eşik 1) 73 V Eşik 2) 154 V Eşik 3) GİR6 X21/X22 L M H GİR7 X23/X24 L M H GİR8 X25/X26 L M H 1) 2) 3) GİR9 X27/X28 L M H GİR10 X29/X30 L M H GİR11 X31/X32 L M H GİR12 X33/X34 L M H GİR13 X35/X36 L M H Anma gerilimi DC 24 V - 125 V olan cihazlar için fabrika ayarları Anma gerilimi DC 110 V - 250 V ve AC 115 V olan cihazlar için fabrika ayarları Sadece DC 220 V - 250 V kontrol gerilimleri ile kullanılır Tablo 3-12 C-I/O-1 veya C-I/O-10 giriş/çıkış kartında GİR6’dan GİR21’e kadar ikili girişlerin kontrol gerilimlerinin köprü ayarları, 2/3 kasa büyüklüğü için İkili Girişler 1) 2) 3) Köprü 17 V Eşik 1) 73 V Eşik 2) 154 V Eşik 3) Yuva 19 sol taraf Yuva 33 sol taraf GİR6 GİR14 X21/X22 L M H GİR7 GİR15 X23/X24 L M H GİR8 GİR16 X25/X26 L M H GİR9 GİR17 X27/X28 L M H GİR10 GİR18 X29/X30 L M H GİR11 GİR19 X31/X32 L M H GİR12 GİR20 X33/X34 L M H GİR13 GİR21 X35/X36 L M H Anma gerilimi DC 24 V - 125 V olan cihazlar için fabrika ayarları Anma gerilimi DC 110 V - 250 V ve AC 115 V olan cihazlar için fabrika ayarları Sadece DC 220 V - 250 V kontrol gerilimleri ile kullanılır SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 473 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Tablo 3-13 C-I/O-1 veya C-I/O-10 giriş/çıkış kartında GİR6’dan GİR29’a kadar ikili girişlerin kontrol gerilimlerinin köprü ayarları, 1/1 kasa büyüklüğü için Köprü 17 V Eşik 1) 73 V Eşik 2) 154 V Eşik 3) X21/X22 L M H İkili Girişler 1) 2) 3) Yuva 33 sol taraf Yuva 19 sağ taraf Yuva 19 sol taraf GİR6 GİR14 GİR22 GİR7 GİR15 GİR23 X23/X24 L M H GİR8 GİR16 GİR24 X25/X26 L M H GİR9 GİR17 GİR25 X27/X28 L M H GİR10 GİR18 GİR26 X29/X30 L M H GİR11 GİR19 GİR27 X31/X32 L M H GİR12 GİR20 GİR28 X33/X34 L M H GİR13 GİR21 GİR29 X35/X36 L M H Anma gerilimi DC 24V - 125 V olan cihazlar için fabrika ayarları Anma gerilimi DC 110 V - 250 V ve AC 115 V olan cihazlar için fabrika ayarları Sadece DC 220 V - 250 V kontrol gerilimleri ile kullanılır C-I/O-10 giriş/çıkış kartı üzerindeki X71’den X73’e kadar köprüler veriyolu adres ayarları için kullanılır ve değiştirilmemelidir. Tablolar 3-14, 3-15 ve 3-16 köprü önayarlarını göstermektedir. Montaj konumları, Şekil 3-3 ’ten 3-6 ’ya kadar şemalarda görülmektedir. Tablo 3-14 C-I/O-1 veya C-I/O-10 giriş/çıkış kartının veriyolu adresi için köprü ayarları, 1/2 kasa büyüklüğü ile Köprü Montaj konumu yuva 19 X71 H X72 L X73 H Tablo 3-15 C-I/O-1 veya C-I/O-10 giriş/çıkış kartının veriyolu adresi için köprü ayarları, 2/3 kasa büyüklüğü ile Montaj konumu Köprü Yuva 33 sol taraf Yuva 19 sol taraf X71 L H X72 H L X73 H H Tablo 3-16 C-I/O-1 veya C-I/O-10 giriş/çıkış kartının veriyolu adresi için köprü ayarları, 1/1 kasa büyüklüğü ile Montaj konumu Köprü 474 Yuva 19 sol taraf Yuva 19 sağ taraf Yuva 33 sol taraf X71 H L H X72 H H L X73 H H H SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Giriş/çıkış kartı C-I/O-10 7SA6 .../EE ve üstü sürümler için Şekil 3-11 Biçimlendirme ayarlarının kontrolü için gerekli köprü ayarlarının gösterimi ile 7SA6 .../EE ve üstü sürümler için C-I/O-10 giriş/çıkış kartı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 475 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Tablo 3-17 C-I/O-10 giriş/çıkış kartındaki, GİR6 ve GİR13 ikili girişlerin kontrol gerilimlerinin köprü ayarları, 7SA6 .../EE ve üstü sürümler için, 1/2 kasa büyüklüğü ile İkili Girişler Yuva 19 Köprü 17 V Eşik 1) 73 V Eşik 2) 154 V Eşik 3) GİR6 X21 L M H GİR7 X23 L M H GİR8 X25 L M H GİR9 X27 L M H GİR10 X29 L M H GİR11 X31 L M H GİR12 X33 L M H GİR13 X35 L M H 1) 2) 3) Anma gerilimi DC 24 V - 125 V olan cihazlar için fabrika ayarları Anma gerilimi DC 110 V - 250 V ve AC 115 V olan cihazlar için fabrika ayarları Sadece DC 220 V - 250 V kontrol gerilimleri ile kullanılır Tablo 3-18 C-I/O-10 giriş/çıkış kartındaki, GİR6 ve GİR21 ikili girişlerin kontrol gerilimlerinin köprü ayarları, 7SA6 .../EE ve üstü sürümler için, 2/3 kasa büyüklüğü ile İkili Girişler 1) 2) 3) 476 Köprü 17 V Eşik 1) 73 V Eşik 2) 154 V Eşik 3) Yuva 19 sol taraf Yuva 33 sol taraf GİR6 GİR14 X21 L M H GİR7 GİR15 X23 L M H GİR8 GİR16 X25 L M H GİR9 GİR17 X27 L M H GİR10 GİR18 X29 L M H GİR11 GİR19 X31 L M H GİR12 GİR20 X33 L M H GİR13 GİR21 X35 L M H Anma gerilimi DC 24 V - 125 V olan cihazlar için fabrika ayarları Anma gerilimi DC 110 V - 250 V ve AC 115 V olan cihazlar için fabrika ayarları Sadece DC 220 V - 250 V kontrol gerilimleri ile kullanılır SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Tablo 3-19 C-I/O-10 giriş/çıkış kartındaki, GİR6 ve GİR29 ikili girişlerin kontrol gerilimlerinin köprü ayarları, 7SA6 .../EE ve üstü sürümler için, 1/1 kasa büyüklüğü ile İkili Girişler 1) 2) 3) Köprü 17 V Eşik 1) 73 V Eşik 2) 154 V Eşik 3) Yuva 33 sol taraf Yuva 19 sağ taraf Yuva 19 sol taraf GİR6 GİR14 GİR22 X21 L M H GİR7 GİR15 GİR23 X23 L M H GİR8 GİR16 GİR24 X25 L M H GİR9 GİR17 GİR25 X27 L M H GİR10 GİR18 GİR26 X29 L M H GİR11 GİR19 GİR27 X31 L M H GİR12 GİR20 GİR28 X33 L M H GİR13 GİR21 GİR29 X35 L M H Anma gerilimi DC 24 V - 125 V olan cihazlar için fabrika ayarları Anma gerilimi DC 110 V - 250 V ve AC 115 V olan cihazlar için fabrika ayarları Sadece DC 220 V - 250 V kontrol gerilimleri ile kullanılır C-I/O-10 giriş/çıkış kartı üzerindeki X71,X72 ve X73’e kadar köprüler veriyolu adres ayarları için kullanılır ve değiştirilmemelidir. Tablolar 3-14, 3-15 ve 3-16 köprü önayarlarını göstermektedir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 477 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Giriş/çıkış kartı C-I/O-10 7SA6 .../DD ’ye kadar olan sürümler için C-I/O-2 giriş/çıkış kartının farklı iki çıktı durumu mevcuttur. 7SA6.../DD ’ye kadar olan sürümler için Şekil 312’de, 7SA6.../EE’den itibaren olan sürümler için Şekil 3-13’de baskılı devre kartının serimi görülmektedir. Şekil 3-12 Kart biçimlendirmeleri için gerekli köprü ayarlarının gösterimi ile 7SA6 .../DD’ye kadar olan sürümler için C-I/O-2 giriş/çıkış kartı ÇIK6 ikili çıkışının kontak tipi, normalde açık konumdan normalde kapalı konuma değiştirilebilir (ayrıca Ek Bölüm A.2’de genel şemalara bakın): 1 /3 kasa büyüklüğü ile: Şekil 3-3’te No.3, yuva 19 1 /2 kasa büyüklüğü ile: Şekil 3-4’te No.3, yuva 33 2 /3 kasa büyüklüğü ile: Şekil 3-5’te No.3, yuva 5 sağ, 1 /1 kasa büyüklüğü ile: Şekil 3-6’da No.3, yuva 33 sağ. 478 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Tablo 3-20 ÇIK6 ikili çıkışının kontak tipi için köprü ayarı Köprü Normal durumda açık (N/A) Normal durumda kapalı (N/K) Önayar X41 1-2 2-3 1-2 C-I/O-2 giriş/çıkış kartı üzerindeki giriş akım trafolarının anma akım ayarları kontrol edilmelidir. Bütün köprüler, yani her bir giriş trafosu için bir köprü (X61’den X64’e kadar) ve ek olarak X60 ortak köprüsü, aynı anma akımı için ayarlanmalıdır. Ancak: Duyarlı toprak arıza akım girişi olan sürümlerde (T8 giriş trafosu), X64 köprüsü bulunmaz. C-I/O-2 giriş/çıkış kartı üzerindeki X71,X72 ve X73’e kadar köprüler veriyolu adres ayarları için kullanılır ve değiştirilmemelidir. Aşağıdaki tabloda, köprü önayarları listelenmiştir. Montaj konumları: 1 /3 kasa büyüklüğü ile: Şekil 3-3’te No.3, yuva 19 1 /2 kasa büyüklüğü ile: Şekil 3-4’te No.3, yuva 33 2 /3 kasa büyüklüğü ile: Şekil 3-5’te No.3, yuva 5 sağ, 1 /1 kasa büyüklüğü ile: Şekil 3-6’da No.3, yuva 33 sağ, Tablo 3-21 C-I/O-2 giriş/çıkış kartının veriyolu adresi için köprü ayarları Köprü Önayar X71 1-2 (H) X72 1-2 (H) X73 2-3 (L) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 479 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Giriş/çıkış kartı C-I/O-2 7SA6 .../EE ve üstü sürümler için Bu kart iki ayrı konfigürasyonda mevcuttur: • Normal toprak akımı ölçümü ile uygulama; Veriyolu numarası C53207-A324-B50-* • Hassas toprak akımı ölçümü ile uygulama; Veriyolu numarası C53207-A324-B60-* Baskılı bir devre kartında basılı tabloda uygun veriyolu numarası işaretlidir. C-I/O-2 giriş/çıkış kartı üzerindeki anma akım ayarları veya kademe hızlandırma kontrol edilmelidir. Şekil 3-13 480 Biçimlendirme ayarlarının kontrolü için gerekli köprü ayarlarının gösterimi ile 7SA6**.../EE ve üstü sürümler için C-I/O-2 giriş/çıkış kartı SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Tablo 3-22 Anma akımı veya kademe hızlandırma Köprü 1) Anma akımı 1 A Anma akımı 5 A Kademe hızlandırma 100 A Kademe hızlandırma 500 A X51 1-2 1-2 X60 1-2 2-3 X61 3-5 4-5 X62 3-5 4-5 X63 3-5 4-5 X641) 3-5 4-5 Hassas toprak akımı ölçümü ile uygulamada mevcut değildir ÇIK6, ÇIK7 ve ÇIK8 ikili çıkışlarının kontak tipi, normalde açık konumdan normalde kapalı konuma değiştirilebilir (ayrıca Ekte genel şemalara bakın). Tablo 3-23 1) ÇIK6, ÇIK7 ve ÇIK8 ikili çıkışlarının kontak tipi için köprü ayarı İkili çıkış Köprü Normalde açık (N/A) kontak1) Normal durumda kapalı (N/K) ÇIK6 X41 1-2 2-3 ÇIK7 X42 1-2 2-3 ÇIK8 X43 1-2 2-3 Önayar ÇIK1’den ÇIK5’e kadar olan ikili çıkışlarda röleler kollara ayrılabilir veya tek röle olarak ÇIK1, ÇIK4 ve ÇIK5 için (bu sırada ÇIK2 ve ÇIK3’ün fonksiyonu yoktur) atanabilirler (ayrıca Ekte genel şemalara bakın). Tablo 3-24 ÇIK1’den ÇIK5’e kadar olan Kollara ayrılma biçimlendirilmesi için veya Tek röle Köprü ÇIK1’den ÇIK5’e kadar kollara ayrılmış 1) ÇIK1, ÇIK4, ÇIK5 tek röle olarak (ÇIK2, ÇIK3 fonksiyonsuz) X80 1-2, 3-4 2-3, 4-5 X81 1-2, 3-4 2-3, 4-5 X82 2-3 1-2 1) Önayar X71’den X73’e kadar köprüler veriyolu adres ayarları için kullanılır ve değiştirilmemelidir. Aşağıdaki tabloda, köprü önayarları listelenmiştir. Tablo 3-25 C-I/O-2 giriş/çıkış kartının veriyolu adresleri için köprü ayarları Köprü Önayar X71 1-2 (H) X72 1-2 (H) X73 2-3 (L) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 481 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Giriş/çıkış kartı C-I/O-11 Şekil 3-14 Biçimlendirme ayarlarının kontrolü için gerekli köprü ayarlarının gösterimi ile C-I/O-11 giriş/çıkış kartı Tablo 3-26 C-I/O-11 giriş/çıkış kartındaki, GİR6 ve GİR7 ikili girişlerinin kontrol gerilimlerinin köprü ayarları 1) 2) 3) 482 İkili Giriş Köprü 17 V Eşik 1) 73 V Eşik 2) 154 V Eşik 3) GİR6 X21 L M H GİR7 X22 L M H Anma gerilimi DC 24 V - 125 V olan cihazlar için fabrika ayarları Anma gerilimi DC 110 V - 250 V ve AC 115 V olan cihazlar için fabrika ayarları Sadece DC 220 V - 250 V ve AC 230 V kontrol gerilimleri ile kullanılır SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar C-I/O-11 giriş/çıkış kartı üzerindeki giriş akım trafolarının anma akım ayarları kontrol edilmelidir. X60’dan X64’e kadar köprüler, yani her bir giriş trafoları için bir köprü ve ek olarak X60 ortak köprüsü için aynı akım değeri seçilmelidir. Ancak: Duyarlı toprak arıza akım girişi olan sürümlerde (T8 giriş trafosu), X64 köprüsü bulunmaz. X65 köprüsü, normal toprak akım girişleri için “IE“ konumuna ve duyarlı toprak akım girişleri için de “IEE“ konumuna alınır. C-I/O-11 giriş/çıkış kartı üzerindeki X71,X72 ve X73’e kadar köprüler veriyolu adres ayarları için kullanılır ve değiştirilmemelidir. Aşağıdaki tabloda, köprü önayarları listelenmiştir. Montaj konumları: 1/ kasa büyüklüğü ile: Şekil 3-3’te No.4, yuva 19 /2 kasa büyüklüğü ile: Şekil 3-4’te No.2, yuva 33 3 1 1/ 1 kasa büyüklüğü ile: Tablo 3-27 Şekil 3-6’da No.2, yuva 33 sağ C-I/O-11 giriş/çıkış kartının veriyolu adresi için köprü ayarları Köprü Önayar X71 1-2 (H) X72 1-2 (H) X73 2-3 (L) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 483 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar B-I/O-2 Giriş/çıkış kartı Giriş/çıkış kartı B-I/O-2 için baskılı devre kartının serimi Şekil 3-15’te görülmektedir. Şekil 3-15 Yapılandırma ayarlarının kontrolü için gerekli köprü ayarlarının gösterimi ile B-I/O-2 giriş/çıkış kartı İkili girişlerin kontrol gerilimlerinin kontrolü: GİR8’den GİR20’ye kadar (1/2 kasa büyüklüğü ile) Tablo 3-28’e göre GİR8’den GİR33’e kadar (1/1 kasa büyüklüğü ile) Tablo 3-29’ye göre. 484 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Tablo 3-28 1) 2) B-I/O-2 giriş/çıkış kartında GİR8’den GİR20’ye kadar ikili girişlerin kontrol gerilimleri için köprü ayarları, 7SA6*1*-*B/F/K sürümü için İkili Girişler Yuva 19 Köprü 17 V Eşik 1) 73 V Eşik 2) GİR8 X21 1-2 2-3 GİR9 X22 1-2 2-3 GİR10 X23 1-2 2-3 GİR11 X24 1-2 2-3 GİR12 X25 1-2 2-3 GİR13 X26 1-2 2-3 GİR14 X27 1-2 2-3 GİR15 X28 1-2 2-3 GİR16 X29 1-2 2-3 GİR17 X30 1-2 2-3 GİR18 X31 1-2 2-3 GİR19 X32 1-2 2-3 GİR20 X33 1-2 2-3 Anma gerilimi DC 24 V - 125 V olan cihazlar için fabrika ayarları Anma gerilimi DC 110 V - 250 V ve AC 115 V olan cihazlar için fabrika ayarları Tablo 3-29 B-I/O-2 giriş/çıkış kartında GİR8’den GİR33’e kadar ikili girişlerin kontrol gerilimleri için köprü ayarları, 7SA6*2*-*C/G/L sürümü için İkili Girişler Köprü 17 V Eşik 1) 73 V Eşik 2) Yuva 33 sol taraf Yuva 19 sağ taraf 1) 2) GİR8 GİR21 X21 1-2 2-3 GİR9 GİR22 X22 1-2 2-3 GİR10 GİR23 X23 1-2 2-3 GİR11 GİR24 X24 1-2 2-3 GİR12 GİR25 X25 1-2 2-3 GİR13 GİR26 X26 1-2 2-3 GİR14 GİR27 X27 1-2 2-3 GİR15 GİR28 X28 1-2 2-3 GİR16 GİR29 X29 1-2 2-3 GİR17 GİR30 X30 1-2 2-3 GİR18 GİR31 X31 1-2 2-3 GİR19 GİR32 X32 1-2 2-3 GİR20 GİR33 X33 1-2 2-3 Anma gerilimi DC 24 V - 125 V olan cihazlar için fabrika ayarları Anma gerilimi DC 110 V - 250 V ve AC 115 V olan cihazlar için fabrika ayarları SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 485 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar B-I/O-2 giriş/çıkış kartı üzerindeki X71,X72 ve X73’e kadar köprüler veriyolu adresinin ayarı için kullanılır ve değiştirilmemelidir. Aşağıdaki tabloda, köprü önayarları listelenmiştir. Montaj konumları, Şekil 3-3’ten 3-6’ya kadar şemalarda görülmektedir. Tablo 3-30 B-I/O-2 giriş/çıkış kartının veriyolu adresi için köprü ayarları, 1/2 kasa büyüklüğü ile Köprü Montaj konumu yuva 19 X71 1-2 X72 2-3 X73 1-2 Tablo 3-31 B-I/O-2 giriş/çıkış kartının veriyolu adresi için köprü ayarları, 1/1 kasa büyüklüğü ile Montaj konumu Köprü 486 Yuva 19 sağ taraf Yuva 33 sol taraf X71 1-2 2-3 X72 2-3 1-2 X73 1-2 1-2 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar 3.1.2.4 Arayüz Modülleri Arayüz Modüllerinin Değiştirilmesi Arayüz modülleri, C-CPU-2 işlemci kartı üzerinde bulunmaktadır(Şekil 3-3’ten Şekil 3-6’ya kadar şemalarda No. 1). Şekil 3-16 Arayüz modülleriyle birlikte İşlemci Kartı C-CPU-2 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 487 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Aşağıdakilere dikkat edin: • Sadece gömme ve hücre tipi montaj kasası olan veya ayrı operatör paneli olan cihazların arayüz modülleri değiştirilebilir. Çift sıra klemensli çıkma tip montaj kasalı cihazlar için, arayüz modülleri sadece üretim merkezinde değiştirilmelidir. • Sadece sipariş kodu ile belirtilen arayüz modüllerinin eşini kullanın (ayrıca Ek, Bölüm A.1’e bakın). • Veriyolu kapasitesi özellikli cihazların sonlandırılması, “RS485-Arayüzü“ paragrafına göre yapılmalıdır. Tablo 3-32 Arayüz modüllerini değiştirme Arayüz Montaj konumu/Port Değiştirme modülü Sadece sipariş kodlu olarak tesislerimizden sipariş edilebilen arayüz modülleri kullanılmalıdır (Ek A.1’e bakın) Sistem Arayüzü veya analog çıkış B AN20 Koruma Verileri Arayüzü veya analog çıkış AN20 D FO5’, FO6’; FO17’den FO19’a kadar Değiştirme modüllerinin sipariş numaraları, Ek, Bölüm A.1 Donatılar ’da bulunabilir. RS232 Arayüzü Köprü konumları değiştirilerek, RS232 arayüzü bir RS485 arayüzüne dönüştürülebilir veya bunun tersi yapılabilir (Şekil 3-17 ve 3-18’a bakın). Şekil 3-16’te, C-CPU-2 baskılı devre kartı üzerinde arayüz modüllerinin yerleşimi görülmektedir. Asağıdaki şekilde, arayüz modülü üzerinde RS232 arayüzünün biçimlendirilmesi için gerekli köprü konumları görülmektedir. Fiber optik bağlantılı çıkma tip montaj kasası olan cihazlarda, fiber optik arayüz modülü konsol kasasına yerleştirilmiştir. Fiber-optik modülü, ilgili CPU arayüz yuvasında bir RS232 arayüz modülü üzerinden denetlenir. Bu tip uygulama için, RS232 modülü üzerindeki X12 ve X13 köprüleri 2-3 konumuna takılmalıdır. Şekil 3-17 RS232’nin biçimlendirilmesi için fişli köprülerin ve sonlandırma dirençlerinin köprü konumları RS232 için sonlandırma dirençleri gerekmez. Bunlar, daima etkisizdir. 488 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar X11 köprüsü ile, modemle iletişim için gerekli ve önemli olan akış denetimi sağlanır. Tablo 3-33 1) Arayüz modülünde CTS (Clear To Send; Akış denetimi) köprü ayarı Köprü /RS232 arayüzden CTS RTS ile denetlenen CTS X11 1-2 2-3 1) Önayar Köprü Ayarı 2-3: Modeme bağlantı genellikle yıldız çoğullayıcı veya optik fiber FO-çevirici ile yapılır. Dolayısıyla; RS232 standardı DIN 66020’ye göre modem kontrol denetim sinyalleri mevcut değildir. SIPROTEC 4 cihazları her zaman yarı çift yönlü modda çalıştığı için, modem sinyalleri gerekli değildir. 7XV5100-4 sipariş numaralı bağlantı kablosunu kullanın. Köprü Ayarı 1-2: Bu ayar, modem sinyallerini hazır duruma getirir. SIPROTEC 4 cihazı ile modem arasında doğrudan bir RS232 bağlantı için, istenirse bu ayar seçilebilir. Bu amaçla, standart bir RS232 modem bağlantı kablosu (25’e 9-luk çevirici) kullanmanızı öneririz. Not RS232 arayüzü üzerinden DIGSI ile doğrudan bir bağlantı kurmak için, X11 köprüsü 2-3 konumuna takılmalıdır. RS485 Arayüzü Aşağıdaki şekilde, arayüz modülü üzerinde RS485 arayüzünün biçimlendirilmesi için gerekli köprü konumları görülmektedir. RS485-Arayüzü Şekil 3-17’ye göre bir RS232-Arayüzüne dönüştürülebilir. Şekil 3-18 RS485’in konfigürasyonu için fişli köprülerin ve sonlandırma dirençlerinin konumları SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 489 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Profibus-/DNP-Arayüzü Şekil 3-19 Etkin elektriksel modüllerin (Profibus ve DNP3.0) sonlandırma dirençlerinin biçimlendirilmesi için fişli köprülerin konumu EN100-Modülü Ethernet (IEC 61850) Ethernet arayüz modülünün köprü konumları yoktur. Bu yüzden, faaliyete girişinde donanım türünden hiçbir değişiklik gerekmez. Sonlandırma Veriyolu yeteneği özellikli arayüzler, veriyoluna bağlı son cihazda bir sonlandırmaya gerek duyarlar. 7SA6 için; bu, RS485- veya Profibus-/DNP- arayüzlü modellere uygulanır. Sonlandırma dirençleri, C-CPU-2 kartına monte edilmiş arayüzü üzerinde (Şekil 3-3 ’ten 3-6’ya kadar şemalarda No.1) veya doğrudan C-CPU-2 işlemci kartının baskılı devre kartı üzerinde bulunur “İşlemci Kartı C-CPU-2“ paragrafı, Tablo 3-7’ye bakın). Şekil 3-16’te, C-CPU-2 baskılı devre kartı üzerinde arayüz modüllerinin yerleşimi görülmektedir. Arayüz modülünün bir RS485 arayüzü olarak Şekil 3-18’da, bir Profibus-/DNP- arayüzü olarak biçimlendirilmesi için gerekli köprü konumları da Şekil 3-19’de görülmektedir. Sonlandırma dirençlerinin biçimlendirilmesi için, modülün her iki köprüsü aynı biçimde takılmalıdır. Fabrika çıkışı, köprüler, sonlandırma dirençleri bağlı olmayacak şekilde ayarlanmıştır. Şekil 3-20`de gösterildiği gibi, sonlandırma dirençleri, harici olarak da (örneğin klemens bloğuna) bağlanabilir. Bu durumda; arayüzü modülünde bulunan veya doğrudan C-CPU-2 işlemci kartı üzerinde bulunan sonlandırma dirençleri enerjisiz bırakılmalıdır. Şekil 3-20 490 RS485 arayüzünün sonlandırılması (harici) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Analog Çıkış Analog çıkış modülü (bakınız Şekil 3-21) AN20’de, 0 - 20 mA akım aralığında izole 2 kanal mevcuttur (tek yönlü, maksimum 350 Ω). Sipariş biçimine bağlı olarak, C-CPU-2 kartında “B“ veya/ve “D“ montaj konumunda olabilir (bakınız Şekil 3-16). Şekil 3-21 AN20 analog çıkış arayüz modülü 3.1.2.5 Tekrar Monte Etme Cihazın montajı, aşağıdaki işlem sırası takip edilerek yapılır: • Kartları kasa içerisine dikkatlice yerleştirin. Montaj konumları, Şekil 3-3’ten 3-6’ya kadar şemalarda gösterilmektedir. Çıkma tip pano montaj için tasarımlanmış cihaz modeli için, C-CPU-2 işlemci devre kartını yerine itmek için metal kolu kullanın. Metal kol ile kartı yerine takmak daha kolaydır. • Şerit kablonun fişli konnektörlerini, önce I/O giriş/çıkış kartına ve sonra C-CPU-2 işlemci kartına takın. Herhangi bir bağlantı pininin bükülmemesine dikkat edin! Aşırı güç uygulamayın! • C-CPU-2 işlemci modülü ile ön kapak arasındaki şerit kablonun fişli konnektörünü ön kapağın soketine takın. Bu işlem, ayrı operatör panelli sürümlere uygulanmaz. Bunun yerine, cihazın arka panelinde 68-pin konnektöre bağlı şerit kablo, C-CPU-2 işlemci kartının konnektörüne takılmalıdır. Şerit kabloya ait 7-pin X16 konnektör de D-altminyatür dişi konnektörün arkasına takılmalıdır. Fiş bağlantıları polarite terslenmesine karşı korunmuş olduğu için, fiş takma konumu önemli değildir. • Fişli konnektörün alt ve üst mandallarına birlikte basın. • Ön kapağı yerine takın ve vidalarla kasaya sabitleyin. • Kapak başlıklarını tekrar yerlerine takın. • Cihaz kasasının arka yüzündeki arayüz modüllerini tekrar yerlerine vidalayın. Cihazın çıkma tip montaj kasası için bu işlem gerekli değildir. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 491 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar 3.1.3 Kurulum 3.1.3.1 Gömme Tip Pano Montajı Uygulamaya bağlı olarak, cihaz kasası 1/3, 1/2, 2/3 veya 1/1 büyüklüğünde olabilir. Cihazın tespiti için 1/3 (Şekil 3-22) ve 1/2 (Şekil 3-23) kasa büyüklükleri için 4’er adet, 2/3 (Şekil 3-24) ve 1/1 (Şekil 3-25) kasa büyüklükleri için de 6’şar adet kapak ve delik mevcuttur. • Ön kapağın köşelerinde bulunan 4 adet kapağı 2/3 ve 1/1 kasada üst ve altta ortadaki ilave 2 kapak da dahilyerlerinden çıkarın. Böylelikle montaj konsolundaki 4 veya 6 adet uzun tespit deliği açığa çıkar. • Cihazı pano açıklığına yerleştirip 4 veya 6 vida ile yerine tespit edin. Cihaz boyutları için,Bölüm 4.25’e bakın. • 4 veya 6 kapağı tekrar yerlerine takın. • Cihazın arka levhasındaki topraklamayı, panonun/istasyonun düşük-omik koruma toprağına bağlayın. Cihaz toprağı için en az bir M4 vida kullanın. Toprak iletken kesiti, cihaza bağlı diğer kablo kesitlerinden büyük veya en azından onlara eşit olmalıdır. Ayrıca, topraklama iletkeninin kesiti en az 2,5 mm2 olmalıdır. • Cihazın arka yüzündeki fişli ve/veya vidalı klemenslere, panonun bağlantı şemasına göre gerekli bağlantıları yapın. Köşeli vidaları sıkarken veya vidalı klemenslere doğrudan kabloları bağlarken, pabuçların veya iletkenlerin yerleştirilmesinden önce vida başları klemens bloğuyla aynı seviyede olacak şekilde vidalar sıkılmalıdır. Vida dişi pabuç deliğine geçecek şekilde bağlantı yerindeki halkalı pabucu ortalayın. SIPROTEC Sistem Açıklamalarına göre, kablo boyutu, sıkma torku, bükme çapı ve kablo boşluğu gibi bilgilere dikkat edilmelidir. 492 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Şekil 3-22 Gömme tip pano montajı, (1/3 kasa büyüklüğü için örnek) Şekil 3-23 Gömme tip pano montajı, (1/2 kasa büyüklüğü için örnek) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 493 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar 494 Şekil 3-24 Gömme tip pano montajı, (2/3 kasa büyüklüğü için örnek) Şekil 3-25 Gömme tip pano montajı, (1/1 kasa büyüklüğü için örnek) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar 3.1.3.2 Raf Montajı ve Hücre İçine Montaj Cihazı bir pano çerçevesine veya hücre kabini içerisine monte etmek için 2 montaj braketi gerekir. Sipariş kodları, ekte Bölüm A.1’de verilmiştir. Cihazın tespiti için 1/3 (Şekil 3-26) ve 1/2 (Şekil 3-27) kasa büyüklükleri için 4’er adet 2/3 (Şekil 3-28) ve 1/1 (Şekil 3-29) kasa büyüklükleri için de 6’şar adet kapak ve delik mevcuttur. • İki montaj braketini, her birini 4 vida ile rafa veya kabine gevşek şekilde tutturun. Ön kapağın köşelerinde bulunan 4 adet kapağı 2/3 ve 1/1 kasa büyüklükleri için üst ve altta ortadaki ilave 2 kapak da dahil- yerlerinden çıkarın. Böylelikle montaj konsolundaki 4 veya 6 adet tespit deliği açığa çıkar ve onlara erişilebiir. • 4 veya 6 adet vida ile cihazı birisi üstte, diğeri altta bulunan montaj braketlerine bağlayın. • 4 veya 6 kapağı tekrar yerlerine takın. • Toplam 8 vida ile montaj kollarını rafa veya hücreye sıkıca tespit edin. • Cihazın arka levhasındaki topraklamayı, panonun/istasyonun düşük-omik koruma toprağına bağlayın. Cihaz toprağı için en az bir M4 vida kullanın. Toprak iletken kesiti, cihaza bağlı diğer kablo kesitlerine eşit olmalıdır. Ayrıca, topraklama iletkeninin kesiti en az 2,5 mm2 olmalıdır. • Cihazın arka yüzündeki fişli veya vidalı klemenslere, panonun bağlantı şemasına göre gerekli bağlantıları yapın. Köşeli vidaları sıkarken veya vidalı klemenslere doğrudan kabloları bağlarken, pabuçların veya iletkenlerin yerleştirilmesinden önce vida başları klemens bloğuyla aynı seviyede olacak şekilde vidalar sıkılmalıdır. Vida dişi pabuç deliğine geçecek şekilde bağlantı yerindeki halkalı pabucu ortalayın. İletken kesiti büyüklüğü, pabuçlar, bükme çapı (optik kablolar) vb. ile ilgili bilgileri SIPROTEC 4-Sistem Açıklamaları’nda bulabilirsiniz. Cihaz ilişiğindeki kısa açıklamada bunlara ilişkin notlar bulunmaktadır. Şekil 3-26 Cihazın rafa veya hücreye montajı, (1/3 kasa büyüklüğü için örnek) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 495 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Şekil 3-27 496 Cihazın rafa veya hücreye montajı, (1/2 kasa büyüklüğü için örnek) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Şekil 3-28 Cihazın rafa veya hücreye montajı, (2/3 kasa büyüklüğü için örnek) SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 497 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Şekil 3-29 Cihazın rafa veya hücreye montajı, (1/1 kasa büyüklüğü için örnek) 3.1.3.3 Çıkma Tip Pano Montajı Cihazın montajı için, aşağıdaki işlem sırasını takip edin: • Cihazı 4 vida ile panoya bağlayın. Boyutlar için Bölüm 4.25 ´te Teknik Verilere bakın. • Cihazın toprağını panonun/istasyonun düşük-omik koruma toprağına bağlayın. Toprak iletken kesiti, cihaza bağlı diğer kablo kesitlerine eşit olmalıdır. Topraklama iletkeninin kesiti en az 2,5 mm2 olmalıdır. • Bu toprak alternatif olarak yan taraftaki topraklama yüzeyine en az bir M4 standart vida ile bağlanabilir. • Vidalı klemenslere devre şemasına göre bağlantıları yapın. Optik fiberler ve elektriksel iletişim arayüz modüller için bağlantıları eğimli kutular üzerinden yapın. İletken kesiti büyüklüğü, pabuçlar, bükme çapı vb. ile ilgili bilgiler SIPROTEC 4- Sistem Açıklamalarında bulunabilir. Cihaz ilişiğindeki kısa açıklamada bunlara ilişkin notlar bulunmaktadır. 3.1.3.4 Ayrı Operatör Paneli ile Montaj Dikkat! Cihaz ile ayrı operatör paneli arasındaki konnektörü takıp çıkartırken dikkatli olun! Aşağıdaki önlemin gözardı edilmesi, maddi hasara yol açabilir. Kablo yerine takılmadan, cihaz çalışmaya hazır değildir! Cihaz enerjili iken, cihazla operatör paneli arasındaki konnektörü kesinlikle yerinden çıkarmayın veya yerine takmayın! 498 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.1 Montaj ve Bağlantılar Cihazın montajı için aşağıdaki işlem sırasını takip edin: • Cihazı, 1/2 kasa büyüklüğü için 6 ve 1/1 kasa büyüklüğü için 10 vida ile yerine tespit edin. Boyutlar için Bölüm 4.25´te Teknik Verilere bakın. • Cihazın arka levhasındaki topraklamayı, panonun/istasyonun düşük-omik koruma toprağına bağlayın. Cihaz toprağı için en az bir M4 vida kullanın. Toprak iletken kesiti, cihaza bağlı diğer kablo kesitlerinden büyük veya en azından onlara eşit olmalıdır. Ayrıca, topraklama iletkeninin kesiti en az 2,5 mm2 olmalıdır. • Cihazın arka yüzündeki fişli veya vidalı klemenslere, panonun bağlantı şemasına göre gerekli bağlantıları yapın. Köşeli vidaları sıkarken veya vidalı klemenslere doğrudan kabloları bağlarken, pabuçların veya iletkenlerin yerleştirilmesinden önce vida başları klemens bloğuyla aynı seviyede olacak şekilde vidalar sıkılmalıdır. Vida dişi pabuç deliğine geçecek şekilde bağlantı yerindeki halkalı pabucu ortalayın. İletken kesiti büyüklüğü, pabuçlar, bükme çapı (optik kablolar) vb. ile ilgili bilgileri SIPROTEC 4-Sistem Açıklamaları’nda bulabilirsiniz. Cihaz ilişiğindeki kısa açıklamada bunlara ilişkin notlar bulunmaktadır. Operatör Panelinin montajı için aşağıdaki işlem sırasını takip edin: • Ön kapağın köşelerinde bulunan 4 adet kapağı yerlerinden çıkarın. Böylelikle montaj konsolundaki 4 adet uzun tespit deliği açığa çıkar. • Operatör panelini pano açıklığına yerleştirip 4 vida ile yerine tespit edin. Boyutlar için, Teknik Verilere bakın. • 4 kapağı tekrar yerlerine takın. • Operatör kumanda elemanının arka levhasındaki topraklamayı, panonun/istasyonun düşük-omik koruma toprağına bağlayın. Cihaz toprağı için en az bir M4 vida kullanın. Toprak iletken kesiti, cihaza bağlı diğer kablo kesitlerinden büyük veya en azından onlara eşit olmalıdır. Ayrıca, topraklama iletkeninin kesiti en az 2,5 mm2 olmalıdır. • Operatör panelini cihaza bağlayın. Ayrıca; operatör paneline ait kablonun 68-pin konnektörünü, cihazın arka yüzündeki bağlantı yerine takın (SIPROTEC 4-Sistem Açıklamaları’na bakın. Cihaz ilişiğindeki kısa açıklamada bunlara ilişkin notlar bulunmaktadır). SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 499 Montaj ve Devreye Alma 3.2 Bağlantıların Kontrolü 3.2 Bağlantıların Kontrolü 3.2.1 Seri Arayüzlerin Veri Bağlantılarının Kontrolü Aşağıdaki bölümlerde, cihazın farklı seri arayüzlerine, zaman eşlemesi arayüzüne ve Ethernet arayüzüne ilişkin pin atamaları tablo biçiminde listelenmiştir. Bağlantıların konumu aşağıdaki şekillerde görülebilir. Şekil 3-30 9-pin D-altminyatür dişi konnektörler Şekil 3-31 Ethernet Bağlantı Operatör Arayüzü Önerilen haberleşme kablosunun kullanılması durumunda (Kablonun sipariş tanımlaması için, Ek A.1’e bakın); SIPROTEC 4 cihazı ile PC (kişisel bilgisayar) veya Laptop (dizüstü bilgisayar) arasında doğru bağlantı otomatik olarak sağlanır. Servis Arayüzü Eğer hizmet arayüzü (Port C) sürekli bir bağlantıyla veya bir modem üzerinden cihazla iletişim kurmak için kullanılıyorsa, veri bağlantılarını kontrol edin. 500 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.2 Bağlantıların Kontrolü Sistem Arayüzü Bir cihaz seri arayüzü bir kontrol merkezine bağlandığında, veri bağlantısı kontrol edilmelidir. Gönderme ve alma kanallarının görsel bir kontrolünün yapılması önemlidir. RS232- ve Fiber optik kablo arayüzünde her bir kanal bir iletim yönüne tahsis edilmiştir. Bu nedenle bir cihazın veri çıkışı diğer cihazın veri girişine bağlanmalıdır ve bunun tersi de olabilir. Veri kablosu bağlantıları, DIN 66020 ve ISO 2110 standartlarına göre işaretlenmiştir. • TxD = veri gönderme • RxD = veri alma • RTS = gönderme istemi • CTS = gönderime hazırlama • GND = Sinyal / Şasi Toprağı Kablo ekranı, her iki uçta topraklanmalıdır. Aşırı derecede EMC-yüklü ortamlarda, girişim bağışıklığını iyileştirmek için, toprak bağlantısı ayrı bir şiltli iletken çifti üzerinden yapılabilir. Tablo 3-34 Pin-No Değişik arayüzler için altminyatür ve RJ45 konnektörünün pim-atamaları Operatör Arayüzü 1 1) RS232 RS485 Profibus FMS Bağımlı, RS485 DNP3.0 RS485 Ethernet Profibus DP Bağımlı, RS485 EN 100 Kablo koruyucu ekranı (elektriksel olarak bağlı ekran uçlarıyla) 2 RxD RxD - - 3 TxD TxD A/A’ (RxD/TxD-N) 4 - - - 5 GROUND GROUN D Tx+ - Tx- B/B’ (RxD/TxD-P) A Rx+ CNTR-A (TTL) RTS (TTL seviyesi) - C/C’ (GROUND) C/C’ (GROUND) GROUND1 - 6 - - - +5 V (maks. yük <100 mA) VCC1 Rx- 7 RTS RTS - 1) - - - 8 CTS CTS B/B’ (RxD/TxD-P) A/A’ (RxD/TxD-N) B - 9 - - - - - mevcut değil 7 no’lu pin, bir RS485 arayüz olarak çalıştırıldığında, RS232 seviyesinin RTS sinyalini de taşıyabilir. 7 no’lu pin, bu yüzden kullanılmamalıdır! RS485- Sonlandırma RS485 arayüzü, C/C’ (GND) ortak referans potansiyelli A/A’ ve B/B’ sinyalleriyle yarı çift yönlü işletilebilir. Sonlandırma dirençlerinin veriyolunda sadece son cihaza bağlandığını ve veriyoluna bağlı diğer cihazların sonlandırma dirençlerinin bağlı olmadığını kontrol edin. Sonlandırma dirençleri için köprüler, arayüz modülünde (Şekil 3-17 veya 3-18`a bakın) veya doğrudan C-CPU-2 üzerinde (Şekil 3-7 ve Tablo 3-7’ye bakın) bulunur. Sonlandırma dirençleri harici olarak da bağlanabilir (örneğin bağlantı modülüne, Şekil 3-8’de görüldüğü gibi). Bu durumda, modül üzerinde bulunan sonlandırma dirençleri sisteme bağlanmamalıdır. Eğer veriyolu genişletilecekse, yine sadece veriyolundaki en son cihazın sonlandırma dirençlerinin devreye alındığından ve diğer cihazların sonlandırma dirençlerinin bağlı olmadığından emin olun. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 501 Montaj ve Devreye Alma 3.2 Bağlantıların Kontrolü Analog Çıkışlar Analog değerlerin her ikisi de bir 9-pin DSUB dişi konnektör üzerinden akım olarak yönlendirilir. Çıkışlar yalıtılmıştır. Pin-No Tanımlama 1 Kanal 1 pozitif 2 - 3 - 4 - 5 Kanal 2 pozitif 6 Kanal 1 negatif 7 - 8 - 9 Kanal 2 negatif Zaman Senkronlama Arayüzü DC 5 V, DC 12 V veya DC 24 V zaman eşleme sinyalleri aşağıdaki tablolarda gösterilen girişlere bağlanmışsa, seçimli olarak, bu sinyalleri işlemek de mümkündür. Tablo 3-35 Zaman eşleme arayüzünün D-altminyatür konnektörünün pin-atamaları Pin-No Tanımlama Sinyalin Anlamı 1 P24_TSIG 24 V 2 P5_TSIG 5V 3 M_TSIG Dönüş hattı 4 - 1) - 1) 5 EKRAN Ekran potansiyeli giriş giriş 6 - - 7 P12_TSIG 12 V giriş 8 P_TSYNC 1) 24 V1) giriş 9 1) 502 EKRAN Ekran potansiyeli atanmış, ancak kullanılamaz SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.2 Bağlantıların Kontrolü Optik Fiberler UYARI! Fiber-optik elemanlara ve diğer optik cihazlara çıplak gözle bakmayın! EN 60825-1’e göre Lazer Sınıfı 1. Koruma veri haberleşmesi için, aşağıdaki bölüme bakın. Fiber optik kablolar üzerinden gönderilen sinyaller elektromanyetik müdahaleden etkilenmez. Fiberler, bağlantılar arasında elektriksel yalıtımı sağlar. Gönderme ve alma bağlantıları gönderme ve alma için sembolleriyle gösterilmiştir. Fiber optik arayüz için, karakter eylemsiz durumu “Sönük” tür. Eğer ayar değiştirilecekse; SIPROTEC 4-Sistem Açıklamaları´nda gösterildiği gibi, DIGSI işletim programını kullanın. 3.2.2 Koruma Veri Haberleşme Kontrolü Eğer cihaz sayısal iletişim bağlantıları için koruma verileri arayüzüne sahipse, iletim biçimi kontrol edilmelidir. Koruma verileri iletişimi, ya optik fiberler üzerinden cihazlar arasında doğrudan ya da iletişim dönüştürücüleri ile bir iletişim ağı veya özel bir iletim ortamı üzerinden yapılır. Optik Fiberler, Doğrudan Bağlantı UYARI! Lazer Işınlarına dikkat! Aşağıdaki tedbire uyulmaması ölüm, kişisel yaralanma ve ciddi maddi hasarlara yol açabilir. Fiber-optik elemanlara ve diğer optik cihazlara çıplak gözle bakmayın! EN 60825-1’e göre Lazer Sınıfı 1. Doğrudan optik fiber bağlantısı, bir optik fiber konnektörü ile kontrol edilir. Her bir yön için bir bağlantı mevcuttur. Bu nedenle bir cihazın veri çıkışı diğer cihazın veri girişine bağlanmalı veya bunun tersi yapılmalıdır. Gönderme ve alma bağlantıları, gönderme için ve alma için sembolleriyle gösterilmiştir. Gönderme ve alma kanallarının gözle kontrolünün yapılması önemlidir. Birden fazla cihaz kullanılıyorsa, bütün koruma verileri arayüzleri, seçilen topolojiye göre kontrol edilir. İletişim Dönüştürücü Optik fiberler, genellikle cihazlar ve iletişim dönüştürücüleri arasındaki bağlantılar için kullanılır. Bunlar, her bir koruma verileri arayüzü için doğrudan optik fiber bağlantısında olduğu gibi aynı şekilde kontrol edilir. 4502 no’lu BAGL.1SONA ERDİ adresinde bağlantı tipinin doğru olarak parametrelenmiş olduğundan emin olun. Diğer Bağlantılar Diğer bağlantılar için, gözle kontrol yeterlidir. Elektriksel ve fonksiyonel kontroller, devreye alma sırasında yapılır (aşağıdaki ana bölüme bakın). SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 503 Montaj ve Devreye Alma 3.2 Bağlantıların Kontrolü 3.2.3 Sistem Bağlantılarının Kontrolü UYARI! Tehlikeli gerilimlere dikkat! Aşağıdaki tedbire uyulmaması ölüm, kişisel yaralanma ve ciddi maddi hasarlara yol açabilir. Aşağıdaki test adımları, tehlikeli gerilimler mevcutken yapılır. Bu testler, sadece tüm güvenlik yönergelerini tam olarak bilen ve bunlara gerekli titizliği gösteren kalifiye personel tarafından yapılmalıdır. Dikkat! Cihazı, bir batarya olmaksızın doğrudan bir batarya şarj cihazı üzerinden beslemeyin. Bağlı bir batarya olmaksızın cihazın sadece bir batarya şarj cihazı üzerinden beslenmesi, yüksek gerilimlerin oluşmasına ve sonuçta cihazın hasar görmesine yol açabilir. Bu yüzden, cihazı, bağlı bir batarya olmaksızın doğrudan bir batarya şarj cihazı üzerinden beslemeyin. (Sınır değerler için, Teknik Veriler, Bölüm 4.1’e bakın). Cihazı, ilk defa enerjilemeden önce, sıcaklığı denkleştirmek, nemi mümkün olduğunca azaltmak ve yoğunlaşmayı önlenmek için, en az 2 saat süreyle en son kullanılacağı çalışma ortamında bekletin. Cihazın harici bağlantılarını kontrol edin. Tesis, enerjisiz ve topraklı olmalıdır. Sistem bağlantılarını kontrol etmek için aşağıdaki işlem sırasını takip edin. • Güç kaynağı ve ölçülen gerilimler için koruma anahtarları (örneğin test anahtarları, sigortalar veya minyatür şalterler) açık olmalıdır. • Akım ve gerilim trafolarının bağlantılarının sürekliliğini, sistem ve bağlantı şemalarına göre kontrol edin. – Akım trafoları uygun şekilde topraklanmış mı? – Akım trafolarının polariteleri aynı seçilmiş mi? – Akım trafolarının faz bağlantıları doğru mu? – Gerilim trafoları uygun şekilde topraklanmış mı? – Gerilim trafolarının polariteleri doğru mu? – Gerilim trafolarının faz bağlantıları/faz sırası doğru mu? – Akım girişi I4 polaritesi doğru mu (eğer kullanılmışsa)? – Gerilim girişi U4 polaritesi doğru mu (eğer örneğin açık üçgen sargısı veya bara gerilimi için kullanılmışsa)? • Cihazın dış devreden yalıtılması için ve sekonder testi için konulmuş bütün test anahtarlarının fonksiyonlarını kontrol edin. Özellikle akım trafo devrelerindeki “Test“ konumunda bulunan test anahtarları önemlidir. Bunların, test modundayken akım trafo sekonderlerini kısa-devre ettiğinden emin olun. • Cihazın akım devrelerini kısa-devre etme özelliği de kontrol edilmelidir. İletkenliğin kontrolü için ommetre veya diğer test aygıtları gereklidir. Terminal iletkenliğinin, akım trafoları veya bunların kısa-devre köprüleri üzerinden hatalı olarak ters yönde simüle edilmediğinden emin olun. – Cihazın ön kapağını çıkarın (Şekil 3-3 ’ten 3-6’ya kadar şemalara bakın). – Ölçülen akım girişlerinin olduğu giriş/çıkış kartına bağlı şerit kabloyu çıkarın (ön taraftan sağdaki baskılı devre kartı; 1/3 kasa büyüklüğü için Şekil 3-3 yuva 19, 1/2 kasa büyüklüğü için Şekil 3-4 yuva 33, 1/1 kasa büyüklüğü için Şekil 3-6 yuva 33 sağ). Baskılı devre kartını, fişli klemenslerle temas etmeyecek şekilde dışarı çıkarın. – Cihaz terminallerinde, akım trafo sekonderlerine bağlı her biri klemens çifti için devrenin iletkenliğini kontrol edin. 504 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.2 Bağlantıların Kontrolü – Giriş/çıkış kartını tekrar yerine sıkıca yerleştirin. Şerit kabloyu dikkatlice yerine takın. Herhangi bir bağlantı pininin bükülmemesine dikkat edin! Aşırı güç uygulamayın! – Her bir akım klemensi çiftinin (gidiş/dönüş) bağlantılarını tekrar kontrol edin. – Ön kapağı yerine takıp vidaları sıkıştırın. • Güç kaynağının besleme devresine bir ampermetre bağlayın. 2,5 A - 5 A ölçme aralığı ampermetre için uygundur. • Cihazın yardımcı besleme gerilimini uygulayan koruyucu minyatür şalteri kaldırın. Cihaz klemenslerindeki veya bağlantı modüllerindeki gerilimin büyüklüğünü ve polaritesini kontrol edin. • Ölçülen kalıcı-durum akım, cihazın normal durum güç tüketimine karşılık olmalıdır. Ampermetrenin geçici sapması, sadece kondansatörlerin şarj akımlarını gösterir. • Koruyucu minyatür şalteri indirerek yardımcı besleme gerilimini kesin. • Bağlı tüm ölçü aletlerini devreden çıkarın; güç beslemesi bağlantılarını normale getirin. • Yardımcı besleme gerilimini tekrar uygulayın. • Gerilim trafolarının minyatür koruma şalterlerini kaldırın. • Cihaz klemenslerindeki gerilimlerin faz sırasını kontrol edin. • Gerilim trafolarının ve yardımcı beslemenin minyatür koruma şalterlerini tekrar indirin. • Kesicilerin açma devrelerini kontrol edin. • Kesicilerin kapama devrelerini kontrol edin. • Diğer cihazlarla olan bağlantıların doğruluğunu kontrol edin. • Sinyal devrelerini kontrol edin. • Analog çıkışları (mevcutsa ve kullanılıyorsa) kontrol edin. • Koruyucu minyatür şalteri kaldırarak güç kaynağına tekrar gerilim uygulayın. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 505 Montaj ve Devreye Alma 3.3 Devreye Alma 3.3 Devreye Alma UYARI! Elektrikli bir cihaz üzerinde çalışma konusunda tehlikeli gerilim uyarısı Aşağıdaki tedbirlere uyulmaması ölüm, kişisel yaralanma ve ciddi maddi hasarlara yol açabilir. Sadece tüm güvenlik adımlarını ve önleyici önlemleri alan kalifiye personel bu cihaz üzerinde çalışabilir. Uygulanabilecek tüm güvenlik talimatları ile birlikte bu kullanım kılavuzundaki tüm uyarı ve güvenlik bildirimlerini tam olarak bilinmelidir. Herhangi bir elektrik bağlantısı yapılmadan önce, cihazın topraklaması, doğrudan istasyonun koruyucu toprak iletkenine bağlanmalıdır. Güç kaynağında ve akım trafoları, gerilim trafoları ve test devreleri bağlantılarında tehlikeli gerilimler mevcut olabilir. Besleme gerilimi kesildikten sonra bile cihaz üzerinde tehlikeli gerilimler mevcut olabilir; yani (depolama kondansatörleri) hala yüklü olabilir. Yardımcı besleme gerilimi kesildikten sonra; gerilimi tekrar uygulamadan önce cihazın kalıcı başlangıç koşullarına ulaşması için en az 10 s süreyle bekleyin. Teknik Veriler bölümünde belirtilen sınır değerler -test ve devreye alma işlemleri de dahil- asla aşılmamalıdır. Röle bir sekonder test cihazı ile test edilirken, aksi belirtilmedikçe, diğer ölçme geriliminin bağlı olmadığına ve kesicilere giden açma ve kapama komutlarının bloke edildiğine emin olun. TEHLİKE Akım trafolarının sekonder devrelerindeki kesintiler sırasında tehlikeli gerilimler Aşağıdaki tedbire uyulmaması ölüm, kişisel yaralanma ve ciddi maddi hasarlara yol açabilir. Cihaza giden akım bağlantıları açılmadan önce, akım trafosu sekonder devrelerini kısa devre edin. Cihazın devreye alınmasından önce, fonksiyon testlerinin -açma/kapama testleri- yapılması gerekir. Öngörülen testler için önkoşul, anahtarlama işlemlerinin tehlikesiz olarak yapılmasıdır. Bunların işletme kontrollerinin daha önce yapılmış olması gerekir. UYARI! Hatalı primer testlerinden kaynaklanan tehlike uyarısı Aşağıdaki tedbire uyulmaması ölüm, kişisel yaralanma ve ciddi maddi hasarlara yol açabilir. Primer testler, ancak, koruma sistemlerinin devreye alınmasını, tesisin işletilmesini ve ilgili güvenlik kurallarını ve yönergelerini (anahtarlama, topraklama vb.) bilen kalifiye personel tarafından yapılabilir. 506 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.3 Devreye Alma 3.3.1 Test Modu ve İletim Bloklama Etkinleştirme ve Devre Dışı Bırakma Eğer cihaz bir merkezi kontrol sistemine veya SCADA arayüzü üzerinden bir sunucuya bağlanmşsa, iletilen bilgi mevcut bazı protokoller ile değiştirilebilir. Ek A.5'de yer alan "Protokole Bağlı Fonksiyonlar" tablosuna bakın. Test modunda, bir SIPROTEC 4-cihazdan ana sisteme gönderilen bütün mesajlar, -bunların gerçek arızalara ilişkin ihbar mesajları değil, sadece test sonucu çıkan mesajlar olduğunu belirten- ilave bir test biti ile işaretlenir. Ayrıca; test modunda mesaj iletimini tamamen kilitleyen bir iletimi kilitleme fonksiyonu Aktarma kilidi de mevcuttur. Test modunun ve iletimi kilitlemenin nasıl etkinleştirileceği ve etkisiz kılınacağı, SIPROTEC 4-Sistem Açıklamaları’nda açıklanmıştır. DIGSI kullanıldığında, test özelliklerinin kullanılabilmesi için programın Online (çevrim-içi) olması gerektiğine dikkat edin. 3.3.2 Zaman Senkronlama Arayüzü Kontrolü Eğer harici zaman senkronlama kaynakları kullanılacaksa, zaman kaynağının (anten sistemi, zaman üreteci) verileri kontrol edilir (Altbölüm 4’te “Zaman Eşleme” paragrafına bakın). Zaman eşlemenin (IRIG B, DCF77) doğru çalıştığı, cihazın başlatılmasından 3 dakika sonra saat durumunun “senkronlandı“ olarak görüntülenmesi ve bunun ardından “Saat Senkr. Ha OFF“ mesajının verilmesi ile tanınır. Diğer notlar SIPROTEC 4 Sistem Açıklamaları’nda bulunur. Tablo 3-36 Zaman durumu No Durum metni 1 –– –– –– –– 2 – – – – – – ST 3 – – – – ER – – 4 – – – – ER ST 5 – – NS ER – – 6 – – NS – – – – Gösterge: – – NS – – – – – – – – ER – – – – – – – – ST SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Durum eşzamanlı eşzamansız zaman geçersiz zaman arızası yaz saati 507 Montaj ve Devreye Alma 3.3 Devreye Alma 3.3.3 Sistem Arayüzünün Testi Ön Açıklamalar Eğer cihaz bir sistem arayüzü ile donatılmışsa ve bu arayüz de kontrol merkezi ile iletişim için kullanılıyorsa mesajların doğru olarak iletilip iletilmediğini test etmek için DIGSI - cihaz çalışması kullanılabilir. Ancak, cihaz “aktif“ serviste ve sistem gerilim altında iken bu test seçeneğini kesinlikle kullanmayın. TEHLİKE Test fonksiyonu vasıtasıyla sistem arayüzü üzerinden mesajların alınması ve iletilmesi, SIPROTEC 4cihazı ile istasyon arasında gerçek bir bilgi alışverişidir. Kesiciler ve ayırıcılar gibi bağlı şalt teçhizatı, bu işlemlerin sonucunda çalışabilir! Aşağıdaki tedbire uyulmaması ölüm, kişisel yaralanma ve ciddi maddi hasarlara yol açabilir. Kesiciler ve ayırıcılar gibi anahtarlama teçhizatı, sadece devreye alma sırasında kontrol edilmelidir. Bu tür teçhizat, sistem arayüzü üzerinden mesajların iletildiği ve alındığı “aktif“ çalışma sırasında, test modunda asla kontrol edilmemelidir. Not Bu testin sonuçlandırılmasından sonra, cihaz yeniden başlatılmalıdır. Böylece bütün ihbar arabellekleri silinir. Gerekirse, test öncesi, DIGSI ile bu arabellekler seçilip çıkartılmalıdır. Sistem arayüzü testi, DIGSI kullanılarak Online (Çevrim-içi) işletim modunda yapılır: • İstenilen diyalog kutusunu açmak için Online klasörüne çift tıklayın. Cihaz için işletim fonksiyonları çıkar. • Pencerenin sağ tarafında fonksiyon seçenekleri görünmesi için; Test’i tıklayın. • Liste görünümden Bildirimler Üret’i çift tıklayın. Bildirimler Üret diyalog kutusu açılır. (Şekil 3-32’a bakın). Diyalog Kutusunun Yapısı Bildirim sütununda, sistem arayüzü için matris biçiminde biçimlendirilmiş bütün mesaj metinleri gözükecektir. Durum OLMALI sütununda, test edilecek mesajlar için bir değer tanımlanabilir. Mesajların türüne bağlı olarak, değişik giriş alanları (örneğin Bildirim ON /Bildirim OFF) bulunur. Bu düğmelerden birinin üzerine tıklayarak aşağı açılır menüden istenilen değer seçilebilir. 508 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.3 Devreye Alma Şekil 3-32 Diyalog kutusu ile sistem arayüzünün testi: Bildirimler oluştur – örnek İşletim Durumunu Değiştirme İşlem sütunundaki düğmelerden birine tıkladığınızda, sizden 6 no’lu şifreyi (Donanım-deneme menüleri için) girmeniz istenir. Doğru şifre girişinden sonra ayrı ayrı mesajlar gönderebilirsiniz. Bir mesajı göndermek için, bunun yanındaki Gönder butonuna tıklayın. İlgili mesajlar gönderilir ve SIPROTEC 4 cihazının olay kayıtlarından ve kontrol merkezinden bu mesajlar okunabilir. Diyalog kutusu açık olduğu sürece, başka testlerde yapılabilir. Mesaj Bildirimli Test Merkezi istasyona gönderilen bütün bilgiler için Durum OLMALI altında çıkan aşağı açılır menü listesinde olan tüm seçenekler test edilir: • Her bir test işleminin, herhangi bir tehlikeye yol açmaksızın dikkatlice yapıldığından emin olun (yukarıdaki TEHLİKE uyarısını gözlemleyin!). • Test edilecek fonksiyonun karşısındaki Gönder’i tıklatın ve gönderilen bilginin merkezi istasyona ulaştığını ve muhtemelen istenilen tepkinin alındığını kontrol edin. Normalde ikili girişler üzerinden bağlı veriler (ilk karakter “>“), bu işlemle aynı şekilde kontrol merkezine bildirilir. İkili girişler, ayrı olarak test edilir. Test Modundan Çıkma Sistem arayüzü testini sonlandırmak için Kapat’ı tıklayın. Diyalog kutusu kapanacaktır. İşlemci Sistemi yeniden başlatılır ve cihaz yine işletilmeye hazır durumdadır. Komut Bildirimli Test Normalde ikili girişler üzerinden bağlı veriler (ilk karakter “>“) bu prosedürde kontrol edilir. Cihaza gönderilen komutların, merkezi istasyon tarafından bildirilmesi gerekir. Tepkinin doğru olup olmadığını kontrol edin. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 509 Montaj ve Devreye Alma 3.3 Devreye Alma 3.3.4 İkili Giriş ve Çıkışların Anahtarlama Durumu Kontrolü Ön Açıklamalar Bir SIPROTEC 4-cihazının ikili girişleri, çıkış röleleri ve LED'leri DIGSI kullanılarak ayrı ayrı ve tamamı kontrol edilebilir. Bu özellik, örneğin İlk çalıştırma sırasında cihazdan şalt teçhizatına olan kablo bağlantısını doğrulamak için kullanılır. Ancak, cihaz “aktif“ serviste ve sistem gerilim altında iken bu test seçeneğini kesinlikle kullanmayın. TEHLİKE Test fonksiyonu vasıtasıyla anahtar durumları değiştirildiğinde SIPROTEC 4-cihazda İşletim durumunun gerçekten değişmesine neden olur. Kesiciler ve ayırıcılar gibi bağlı şalt teçhizatı, bu işlemlerin sonucunda çalışabilir! Aşağıdaki tedbire uyulmaması ölüm, kişisel yaralanma ve ciddi maddi hasarlara yol açabilir. Kesiciler ve ayırıcılar gibi anahtarlama teçhizatı, sadece devreye alma sırasında kontrol edilmelidir. Bu tür teçhizat, sistem arayüzü üzerinden mesajların iletildiği ve alındığı “aktif“ çalışma sırasında, test modunda asla kontrol edilmemelidir. Not Bu donanım testinin sonuçlandırılmasından sonra, cihaz yeniden başlatılmalıdır. Böylece bütün ihbar arabellekleri silinir. Gerekirse, test öncesi, DIGSI ile bu arabellekler seçilip çıkartılmalıdır. Donanım testi, DIGSI kullanılarak Online (Çevrim-içi) işletim modunda yapılır. • İstenilen diyalog kutusunu açmak için Online klasörüne çift tıklayın. Cihaz için işletim fonksiyonları çıkar. • Pencerenin sağ tarafında fonksiyon seçenekleri görünmesi için; Test’i tıklayın. • Liste görünümden Cihaz girdi ve çıktıları’nı çift tıklayın. Aynı isimli diyalog kutusu açılır (Şekil 3-33`ye bakın). Diyalog Kutusunun Yapısı Diyalog kutusu üç gruba bölünmüştür: GİRİŞ ikili girişler için, ÇIKIŞ çıkış röleleri için, ve LED ise ışık diyotları içindir. Her grubun solunda aynı etikette bir panel mevcuttur. Bir panele çift tıklayarak, seçilen grubun içindeki elemanlar açılıp kapatılabilir. Aktüel sütununda, donanım bileşenlerinin mevcut durumları görüntülenir. Gösterim sembolik olarak gerçekleşir. İkili giriş ve çıkışlar, açık veya kapalı anahtar sembolleriyle ve ışık diyotlar karanlık veya aydınlatılmış LED sembolleriyle gösterilir. Donanım bileşenlerinin karşıt durumları Ayar sütununda görünür. Görüntüleme açık metinde gerçekleşir. En sağdaki sütun, donanım bileşenlerine biçimlendirilen (atanan) komutları veya mesajları gösterir. 510 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.3 Devreye Alma Şekil 3-33 İkili girişlerin ve çıkışların testi – örnek İşletim Durumunu Değiştirme Bir donanım bileşeninin işletim durumunu değiştirmek için Ayar sütunundaki ilgili basma düğmesine tıklayınız. İşletim durumunun ilk değişikliğine müsaade edilmeden önce, 6 no’lu şifreyi (eğer biçimlendirme sırasında etkinleştirilmişse) girmeniz istenir. Doğru şifre girişinden sonra bir durum değişikliği uygulanabilir. Diyalog kutusu açık olduğu müddetçe, başka durum değişiklikleri de yapılabilir. Çıkış Rölelerinin Testi 7SA6 ’nın çıkış röleleriyle tesis arasındaki kablo bağlantısının kontrolü için; röleye atanan mesajın üretilmesine gerek duyulmaksızın her bir çıkış rölesi ayrı ayrı enerjilenebilir. Herhangi bir çıkış rölesinin ilk durum değişikliği tetiklendiğinde, bütün çıkış röleleri dahili cihaz fonksiyonelliğinden ayrılır ve sadece donanım test fonksiyonu ile çalıştırılabilir. Bu, bir çıkış rölesine, örneğin bir koruma fonksiyonundan bir açma faaliyeti veya operatör panelinden bir kumanda komutunun uygulanamayacağı anlamına gelir. Çıkış rölesini kontrol etmek için aşağıdaki işlemleri uygulayın: • Çıkış rölesi üzerinden anahtarlama işlemlerinin tehlikesiz yürütülmesini sağlayın (yukarıdaki TEHLİKE! ikazına bakın). • Her bir çıkış rölesi, diyalog kutusundaki ilgili OLMALI-hücresi üzerinden test edilmelidir. • Daha sonraki testler sırasında istenmeyen hatalı anahtarlama işlemlerini önlemek için testi sonlandırın (“Test Modundan Çıkma“ paragrafına bakın). SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 511 Montaj ve Devreye Alma 3.3 Devreye Alma İkili Girişlerin Testi 7SA6 ’nın ikili girişleriyle tesis arasındaki bağlantıların kontrolü için, ikili girişlerin enerjilenmesine yol açan tesisteki koşullar tek tek üretilmeli ve cihazın bunlara gösterdiği tepkiler kontrol edilmelidir. İkili girişlerin mevcut fiziksel durumlarının görülmesi için Cihaz girdi ve çıktılar, diyalog kutusunu yeniden açın. Şifre girişi henüz gerekli değildir. İkili girişleri kontrol etmek için aşağıdaki yordamı izleyin: • İkili girişlerin enerjilenmesine yol açan tesisteki her bir durumu ayrı ayrı üretin. • Bu tepkileri, Aktüel diyalog kutusunun sütununda kontrol edin. Bunun için diyalog kutusu tekrar güncelleştirilmelidir. Seçenekler, aşağıdaki “Göstergeyi Güncelleştirme” paragrafında gösterilmiştir. • Testi tamamlayın (“Test İşleminden Çıkma“ paragrafına bakın). Eğer bir ikili girişin çalışmasının, tesiste herhangi bir anahtarlama işlemi yapılmaksızın test edilmesini istiyorsanız, ilgili ikili girişi donanım test fonksiyonuyla tetiklemek de mümkündür. Herhangi bir ikili girişin ilk durum değişikliği tetiklenip 6 no’lu şifre de girildiği an, bütün ikili girişler tesisten ayrılır ve sadece donanım test fonksiyonu üzerinden etkinleştirilebilir. LED'lerin Testi LED'ler, diğer giriş ve çıkış elemanlarındaki gibi aynı şekilde test edilebilir. Herhangi bir LED'in ilk durum değişikliği tetiklendiğinde, bütün LED'ler dahili cihaz fonksiyonelliğinden ayrılır ve sadece donanım test fonksiyonu üzerinden denetlenebilir. Dolayısıyla, bir koruma fonksiyonundan veya LED resetleme tuşuna basılarak artık hiç bir LED aydınlatılamayacaktır. Göstergeyi Güncelleştirme Donanım-test menüleri diyalog kutusu açıldığında, donanım bileşenlerinin o andaki mevcut durumları okunur ve görüntülenir. Şu durumlarda bir güncelleme yapılır: • her bir donanım bileşeni için, eğer durum değişikliği komutu başarıyla gerçekleştirilmişse, • bütün donanım bileşenleri için, eğer Güncelleştir alanı tıklanmışsa, • eğer çevrimsel olarak güncellenen bütün donanım bileşenleri için, (devir süresi 20 saniye) Devresel Güncelleme alanı işaretlenmişse. Test Modundan Çıkma Donanım testini sonlandırmak için Kapat’ı tıklayın. Diyalog kutusu kapanacaktır. Böylece, bütün donanım bileşenleri tesis ayarlarıyla belirlenen faaliyet durumuna geri döner. İşlemci Sistemi yeniden başlatılır ve cihaz yine işletilmeye hazır durumdadır. 512 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.3 Devreye Alma 3.3.5 Analog Çıkışların Kontrolü 7SA6, iki analog çıkışla donatılabilir. Cihazın analog çıkışları mevcutsa ve kullanılıyorsa, bunların fonksiyonları test edilmelidir. Farklı ölçülen değerler veya arıza yerinin sonuçları çıktılandığı için, kontrol, kullanılan değerlere bağlıdır. Bu değerler, (örneğin bazı sekonder test cihazları ile) üretilmelidir. İlgili değerlerin, doğrudan okunacak olan yerde doğru şekilde çıktığından emin olun. 3.3.6 Haberleşme Topolojisinin Kontrolü Genel Haberleşme topolojisi, DIGSI kullanılarak bir PC’den test edilebilir. Ön taraftaki kullanım arabirimi veya arka taraftaki servis arabirimini kullanarak lokal olarak PC’yi cihaza bağlayabilirsiniz (Örnek Şekil 3-34). Ya da bir modem kullanarak servis arabirimi üzerinden PC ile uzaktan bağlantıyı gerçekleştirebilirsiniz (Örnek Şekil 3-35). Şekil 3-34 PC nin doğrudan cihaza bağlaştırılması - Şematik Örnek Şekil 3-35 PC nin modeme bağlaştırılması - Şematik Örnek SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 513 Montaj ve Devreye Alma 3.3 Devreye Alma Doğrudan Tesis Edilmiş bir İletişim Bağlantısının Kontrolü Fiber optik kablolar ile doğrudan birbirine bağlı iki cihaz için, (Şekil 3-34 veya Şekil 3-35’da görüldüğü gibi) bağlantılar şu şekilde kontrol edilir. Eğer iki veya daha fazla cihaz bağlı ise veya eğer iki cihaz bir halka topolojisi ile (çift-) bağlı ise, önce bağlantılardan biri kontrol edilir. • Bağlantı uçlarındaki her iki cihazı da devreye alın. • Olay kayıtlarında veya ani bildirimlerde aşağıdakileri kontrol edin: – Eğer “KA1 ile“ bildirimi (Koruma Verileri Arayüzü 1 üzerinden bağlantı No 3243) diğer cihazın indisiyle birlikte mevcutsa, bir bağlantı kurulmuş ve cihazlar birbirlerini tanımış demektir. • Hatalı iletişim bağlantısı durumunda “KA1 VeriArızası“ bildirimi (No 3229) verilir. Bu durumda, optik fiber bağlantıyı yeniden kontrol edin: – Cihazlar birbirlerine doğru şekilde bağlanmış mı? – Kablolar sağlam mı ve konnektörler yerlerine tam oturmuş mu? – Gerekirse bu kontrolü tekrarlayın. “Topolojinin ve Parametrelerin Tutarlılığı“ paragrafındaki açıklamalar ile kontrollere devam edin. İletişim Dönüştürücü İle Tesis Edilmiş Bir Bağlantının Kontrolü Eğer iletişim dönüştürücü kullanılmışsa, bu aygıt için belirtilen talimatları uygulayın. İletişim dönüştürücüleri döngü sınamalı bir test ayar seçeneğine sahiptir. İletişim dönüştürücüleri üzerinden bağlantı, lokal döngü sınaması yapılarak test edilir (Şekil 3-36 sol taraf). Şekil 3-36 İletişim dönüştürücü ve iletişim ağı üzerinden koruma verileri iletişimi- Şematik örnek TEHLİKE! Haberleşme dönüştürücünün açılması Enerjili kısımlardan çarpılarak ölüm tehlikesi bulunur! Haberleşme dönüştürücü açılmadan önce, cihaz kesinlikle yardımcı besleme geriliminden yalıtılmış olmalıdır. 514 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.3 Devreye Alma • Bağlantı uçlarındaki her iki cihaz da devreye alınmalıdır. • Önce haberleşme dönüştürücüyü CC-1’i biçimlendirin. – Haberleşme dönüştürücüyü açın. – Arayüz tipini ve iletim hızı ayarlarını cihaza eşlemek için gerekli köprü konumlarını yapın. Bunlar, 7SA6’nın parametre değerleriyle aynı olmalıdır. (Koruma Verileri Arayüzü 1 için 4502 no’lu BAĞL.1SONA ERDİ adresine ve Altbölüm 2.4.2’ye bakın). – Haberleşme dönüştürücüyü test konumuna (X32 köprüsünü 2-3 konumuna) alın. – Haberleşme dönüştürücünün kapağını kapatın. • Haberleşme dönüştürücüyü enerjileyin. • Sistem arayüzü (X2.1 veya G703.1) etkin ve haberleşme dönüştürücüye bağlı olmalıdır. Haberleşme dönüştürücünün GOK “Cihaz hazır” canlı kontağının (N/A kontak) kapalı olduğunu görerek bunu doğrulayın. – Eğer haberleşme dönüştürücünün “Cihaz hazır” canlı durum kontağı kapalı değilse, haberleşme dönüştürücü ile ve iletişim ağı (iletişim cihazı) arasındaki bağlantıyı kontrol edin. Haberleşme cihazı, haberleşme dönüştürücüye doğru gönderici saat sinyali göndermelidir. • 7SA6 ’nın arayüz parametrelerini değiştirin (ön panelden veya DIGSI üzerinden): – Koruma verileri arayüzü 1’i test ediyorken 4502 no’lu adres BAĞL.1SONA ERDİ = F.optik direkt, • İşletim bildirimlerde (olay kayıtlarında) veya ani bildirimlerde aşağıdakilere dikkat edin: – Koruma verileri arayüzü 1’i test ettiğinizde 3217 no’lu bildirim “KA1 Veri alındı“ (koruma arayüzü 1 veri yansıması devrede) – Eğer bu bildirim gönderilmemişse şunları kontrol edin: – 7SA6 fiber optik gönderici ucu çıkışı haberleşme dönüştürücünün alma ucu girişine veya tersi doğru olarak bağlanmış mı (çapraz bağlantı)? – 7SA6 cihazı doğru arayüz modülüne sahip mi ve bu arayüz doğru çalışıyor mu? – Fiber optik kablolar sağlam mı? – Haberleşme dönüştürücünün arayüz tipi ve iletim hızı parametre ayarları doğru mu? (köprü ayarlarının kontrolü sırasında, yukarıdaki TEHLİKE! uyarısını gözlemleyin) – Düzeltme sonrası gerekirse testi tekrarlayın. • 7SA6 ’nın arayüz parametrelerini yeniden ayarlayın: – Koruma verileri arayüzü 1’i test ettiğinizde 4502 no’lu adres BAĞL.1SONA ERDİ = gerekli olan ayar, • Haberleşme dönüştürücünün enerjisini (her iki kutup da dahil) kesin. Yukarıdaki Tehlike uyarısını gözlemleyin! • Haberleşme dönüştürücüyü normal ayarına konumlayın (X32 köprüsü konumu 1-2) ve kapağı kapatın. • Haberleşme dönüştürücünün yardımcı besleme gerilimini tekrar enerjileyin. Yukarıdaki kontrolü, kaşı uçta da -karşı uçtaki cihaz-iletişim dönüştürücüsü seti için de- yapın. “Topolojinin ve Parametrelerin Tutarlılığı“ paragrafındaki açıklamalar ile kontrollere devam edin. SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 515 Montaj ve Devreye Alma 3.3 Devreye Alma Topolojinin ve Parametrelerin Tutarlılığı Yukarıdaki kontrollerin tamamlanması ile, bir cihaz çiftinin haberleşme dönüştürücüleri de dahil bağlantıları tamamen test edilmiş ve yardımcı besleme gerilimlere kurulup cihazlar da enerjilenmiştir. Şimdi, cihazlar kendi aralarında serbest iletişimde olmalıdırlar. • Çalıştığınız cihazın olay kayıtlarında veya ani bildirimlerde şunları kontrol edin: – Bildirim No 3243 “KA1 ile“ (koruma verileri arayüzü 1 üzerinden bağlantı) diğer cihazın indisiyle birlikte mevcut olmalıdır. – Eğer cihazlar en az yalnız bir kez bağlantı kurmuşlarsa, 3458 no’lu “Zincir Topol.“ bildirimi çıkar. – Eğer toplam topolojiye başka cihazlar bağlı değilse 3464 no’lu “Topol. tamam“ bildirimi de çıkar. – Ayrıca cihaz parametreleri de tutarlı ise, yani fonksiyonların kapsamı (Bölüm 2.1.1), Güç Sistem Verileri 1 (2.1.2.1), Güç Sistem Verileri 2 (2.1.4.1), topoloji ve koruma verileri arayüzü parametreleri (Bölüm 2.4.2) ayarları için önkoşullar sağlanmışsa 3229 no’lu “KA1 VeriArızası“ bildirimi kaybolur. İletişim ve tutarlılık testi böylece tamamlanmıştır. – Eğer kontrol edilen arayüze ilişkin arıza mesajı kaybolmamışsa, bu durumda arıza bulunup giderilmelidir. Tablo 3-37’da olası arızaları bildiren mesajlar listelenmiştir. Tablo 3-37 No Tutarsızlık Bildirimleri Kısa metin Anlamı/Arızanın Giderilmesi 3233 “Cih.Tab. Tu.siz“ “Cihaz tablosu tutarsız“: Cihazın indisi tutarsız (eksik numara veya bir numaranın iki defa kullanılması, Bölüm 2.4.2’ye bakın) 3234 “Cih.Tab. EşitDğ“ “Cihaz tablosu eşit değil“: Cihazların kimlik numaraları eşit değil (Bölüm 2.4.2’ye bakın). 3235 “Para. farkli“ “Farklı parametreleme“: Cihazlar için farklı fonksiyonel parametreler ayarlanmış. Bunlar her iki uç için de aynı olmalıdır. Aşağıdaki fonksiyon parametreleri bütün uçlarda birbiriyle örtüşmelidir: • Faz sırası (Adres 235); • Eğer koruma verileri arayüzü üzerinden sinyalleşme tertibi ile çalışılırsa (Adres 121 = KA ile SİNYAL), Parametre KS MK FONKS. (Adres 2101) ile kontrol edilir; • Eğer toprak arıza korumada koruma verileri arayüzü ile yön karşılaştırması kullanılırsa, Parametre KS T/A (Adres 132)’ya dikkat edilir. Diğer Bağlantıların Kontrolü Eğer topolojiye katılan bütün cihazlar doğru olarak çalışıyorsa ve bütün parametreler de tutarlı ise, 3464 no’lu “Topol. tamam“ bildirimi görünür. Eğer bir halka topolojisi mevcutsa (sadece 7SA522 ile bağlantıda), halka kapatıldığında 3457 no’lu “Halka Topol.“ bildirimi görünür. Eğer halka topolojisini kullanmanıza rağmen “Halka Topol.“ bildirimi yerine “Zincir Topol.“ bildirimi almışsanız, koruma verileri iletişimi çalışıyor olabilir, ancak halka henüz kapalı değildir. Tutarlılık testi de dahil yukarıda açıklandığı şekilde, halkayı oluşturan bütün bağlantıları kuruluncaya kadar eksik bağlantıları kontrol edip düzeltin. Koruma arayüzünün hiçbir arıza bildirimi artık olmamalıdır. 516 SIPROTEC, 7SA6, Kullanım kılavuzu C53000-G115A-C156-1, Yayın Tarihi 04.2009 Montaj ve Devreye Alma 3.3 Devreye Alma 3.3.7 Koruma verileri arayüzü ile sinyal iletimi tertibi için test modu Lokal test modu Devreye alma veya sinyal iletme tertibinin değişiklik testi için koruma verileri arayüzü üzerinden “lokal Test modülü“ kullanılabilir. Ayrıca “Denetleme“ -> “İşaretlemeler“ -> “Yerleştir“ menüleri üzerinden “Test modülü“ işaretlemesi yerleştirilir. Bu işaretleme yardımcı besleme kaybına karşı korunur. Test modülü, 3196 no’lu “lkl. Testdurumu“ bidirimi