İsmail Çelik
Transkript
İsmail Çelik
BESLENME VE KANSER Doğrular, Yanlışlar PROF. DR. ĠSMAĠL ÇELĠK HACETTEPE ÜNĠVERSĠTESĠ KANSER ENSTĠTÜSÜ Kansere Yol Açan Çevresel Faktörler Tütün Diyet/Kilo/Fizik aktivite Alkol Enfeksiyonlar UV radyasyon Pestisitler Ġlaçlar Çözücüler Fiber, küçük partiküller, toz Polisiklik aromatik hidrokarbonlar Metaller Aflatoksinler Reaktif kimyasallar Benzidin Klorinasyon yanürünleri Nitrozaminler Dioksinler Poliklorine bifeniller Polibromine difenil eter Beslenme: BileĢenler I-Temel besin maddeleri Et, et ürünleri Yağlar Tahıl ürünleri ġeker, tuz Sebze, meyveler II-Su, içecekler III-Alkol IV-Vitamin, mineraller V-Üretim, saklama, iĢleme, piĢirme WCRF/AICR Expert Report Food, Nutrition, Physical Activity and the Prevention of Cancer: a Global Perspective ÇalıĢma ekibi: 5000 kiĢi •Expert Panel •Investigators •Peer Reviewers •Observers •Executive Team •Secretariat 500,000 araĢtırma 25 sene Rapor: 537 sayfa http://www.dietandcancerreport.org/ 1-Et, et ürünleri 2-Yağlar 3-Tahıl ürünleri 4-ġeker ve Tuz 5-Sebze, meyveler II) SU VE ĠÇECEKLER Environ Res. 2008 Sep;108(1):48-55 Arsenik ABD, Belçika ve Tayvan'ın belli bölgelerinde yeryüzünün derin katmanlarından içme suyuna karıĢan arseniğin uzun süre tüketilmesinin kanser yapıcı etkileri tanımlanmıĢtır. Türkiye'deki içme suyunda arsenik düzeylerine ait bilgiler yetersizdir. III) ALKOL IV) VĠTAMĠN, MĠNERALLER IV) VĠTAMĠN, MĠNERALLER Likopen Azı karar çoğu zarar! Paracelsus: “Sola dosis facit venenum” Her madde zehirdir. Zehir ile zehir olmayanı ayıran dozdur. V) ÜRETĠM/SAKLAMA/ĠġLEME/PĠġĠRME 1. Üretim: Pestisit, Genetiği değiĢtirilmiĢ gıdalar, Organik gıdalar 2. Saklama: DondurulmuĢ gıda, Fermentasyon, Konserve, Pastörizasyon, Kimyasallar (benzoat, nitrit, sülfit) 3. ĠĢleme: Katkı maddeleri (Tatlandırıcı, Renklendirici, Çözücü), Paketleme ürünleri 4. PiĢirme: HaĢlama, Fırında piĢirme, Kızartma, Mangal, Mikrodalga Pestisitler Halen ülkemizde kullanımda olan pestisitler kanser yapıcı etkileri açısından kontrol altında olan bileĢiklerdir. Tüketilen maddenin üzerindeki pestisit kalıntılarının bertarafı için uygun hijyenik önlemler yeterlidir. En önemli risk pestisiti uygulayan kiĢinin (ülkemizde çiftçi veya yetiĢtirici) kendisine ve çevresindeki kiĢilere olmaktadır. Avrupa Birliğindeki (AB) ülkelerde pestisit kullanımı ve Türkiye GDO vs Organik gıdalar Genetiği değiĢtirilmiĢ gıdaların, kanser riskini arttırdığına, organik gıdaların kanserden koruduğuna dair bilimsel bir bulgu yoktur. Katkı maddeleri Hazır gıdalardaki katkı maddelerinin, belirlenmiĢ olan uygun oranlarda kaldığı takdirde kanser yapıcı etkisi mevcut değildir. Nitrozaminler Nitrat suda çabuk ve tamamen erir. Bu özelliğinden dolayı yaprak ve damla sulama gübresi olarak da geniĢ miktarda kullanılır. Ayrıca et ve Ģarküteri ürünlerinde (salam, sosis vs.) de koruyucu olarak kullanıldığı bilinmektedir. Nitrat, nitrite ve daha sonra da kanserojen bir madde olan nitrozamine dönüĢür. IARC 1 Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH) Yiyeceklerin piĢirilmesi sırasında erimiĢ yağların kömüre damlaması sonucu meydana gelen PAH, etin üzerine yapıĢır. Mangaldaki kömür ve kömür tozları, piĢirilen besinlerin üzerine sinerek karsinojen etkiyi arttırmaktadır. Eti ateĢe doğrudan tutmayın, kor üzerinde piĢirin. BESLENME VE KANSER KANSERDEN KORUNMAK ĠÇĠN TEK VE GEÇERLĠ BESLENME ÖNERĠSĠ: 1. 2. 3. 4. GÜNDE EN AZ 5 PORSĠYON MEYVE VE SEBZE ĠÇEREN, YAĞDAN DÜġÜK, LĠFÇE YÜKSEK DĠYETE EK OLARAK KIRMIZI ETĠN HAFTADA BĠRDEN FAZLA YENMEMESiDĠR. Kanserden Koruyucu Diğer Besin Önerileri? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. HER GÜN EN AZ 1 ÖĞÜN SOYA FASÜLYESĠ KOYU KIRMIZI MEYVELERĠN (ÜZÜM, NAR, v.b.) ÇEKĠRDEKLERĠ DÜZENLĠ HAVUÇ TÜKETĠMĠ DOMATES, BROKOLĠ, KARNIBAHAR CEVĠZ, FINDIK, FISTIK, v.b. KURUYEMĠġLER VĠTAMĠN KAPSÜLLERĠ ÖLÜMSÜZLÜK MANTARI, KÖPEK BALIĞI KIKIRDAĞI GĠBĠ EK TAKVĠYELER DOĞRU CEVAP? HEPSĠ BĠRKAÇI DOĞRU DĠĞERLERĠ DEĞĠL HĠÇBĠRĠ Kanserden Koruyucu Diğer Besin Önerileri? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. HER GÜN EN AZ 1 ÖĞÜN SOYA FASÜLYESĠ KIRMIZI MEYVELERĠN ÇEKĠRDEKLERĠ DÜZENLĠ HAVUÇ TÜKETĠMĠ DOMATES, BROKOLĠ, KARNIBAHAR CEVĠZ, FINDIK, FISTIK, v.b. KURUYEMİŞLER VĠTAMĠN KAPSÜLLERĠ ÖLÜMSÜZLÜK MANTARI, KÖPEK BALIĞI KIKIRDAĞI GĠBĠ EK TAKVĠYELER DOĞRU CEVAP? X HEPSĠ BĠRKAÇI DOĞRU DĠĞERLERĠ DEĞĠL X HĠÇBĠRĠ Ama Televizyon Programları Böyle Demiyor! CEVĠZ, FINDIK, FISTIK gibi zararsız olduğu, kolesterol içermediği söylenen yağlı gıdaların (zeytinyağı dahil) çok miktarda alınması ġĠġMANLATIR!!! Aspartam ve sakarin gibi yapay tatlandırıcıların kansere neden olduğu bilgisi ispatlanmamıĢtır. Kahve tüketiminin kansere neden olduğu ve yeĢil çayın kanserden koruduğuna dair bilimsel bir bulgu yoktur. Ġnsanlık Tarihi Kadar Eski “Geleneksel Hint Tıbbı”! TURKISH BAZAAR! ! All fields and meadows, all mountains and hills – this is your pharmacy Paracelsus 1493-1541 All fields and meadows, all mountains and hills – this is your pharmacy Paracelsus 1493-1541 Daha neler neler... Akupressur Akupunktur Alexander Tekniği Aromaterapi Bioenerji Biorezonans-MoraTerapi Hidroterapi Hipnoterapi Homeopati Kinesioloji Kiropraktik Makrobiyotik Manyetik Alan Tedavisi Megavitamin Tedavisi Mezoterapi Natüropati NeurobioFeedback Nöral Terapi Osteopati Ozon Tedavisi Renklerle Tedavi Sesle Tedavi Bir destek ürünü size satılmadan önce test edilmiĢ midir? Evet, öldürmeyeceği test edilmiĢtir. Evet, etkinliği test edilmiĢtir. «Plasebo» alan bir kontrol grubu ile test edilmiĢtir. Yukarıdakilerin hepsi Hayır, test edilmemiĢtir Ephedra Geri Dönüyor ve Artık Yasal ve dünyanın en iyi bilinen kilo verme yardımcısı. %100 organik, tamamı Çin’de yetişen bitkilerden. Yüzyıllardır insanlar tarafından kullanılıyor ve günümüzde milyonlarca insan güvenle kullanıyor. Artık stoklarımızda mevcut. Hemen şimdi. Bu ürünü depolarında olan tek firma biziz. Kaybetmek için savaştığınız kilolarınızdan kurtulacaksınız, aç kalmadan, spor salonlarında saatler harcamadan, ya da herhangi bir yan etki yaşamadan. Özel ephedra, kafein ve aspirin karışımımız sayesinde sıfır yan etki ile kilo vereceksiniz. Kilolarınız zamanla vücudunuzdan eksilecek. Her hafta en az 2-4 kilo vereceksiniz. Yemin ederiz. Bir destek ürünü size satılmadan önce test edilmiĢ midir? Evet, öldürmeyeceği test edilmiĢtir. Evet, etkinliği test edilmiĢtir. «Plasebo» alan bir kontrol grubu ile test edilmiĢtir. Yukarıdakilerin hepsi Hayır, test edilmemiĢtir Ephedra Geri Dönüyor ve Artık Yasal ve dünyanın en iyi bilinen kilo verme yardımcısı. %100 organik, tamamı Çin’de yetişen bitkilerden. Yüzyıllardır insanlar tarafından kullanılıyor ve günümüzde milyonlarca insan güvenle kullanıyor. Artık stoklarımızda mevcut. Hemen şimdi. Bu ürünü depolarında olan tek firma biziz. Kaybetmek için savaştığınız kilolarınızdan kurtulacaksınız, aç kalmadan, spor salonlarında saatler harcamadan, ya da herhangi bir yan etki yaşamadan. Özel ephedra, kafein ve aspirin karışımımız sayesinde sıfır yan etki ile kilo vereceksiniz. Kilolarınız zamanla vücudunuzdan eksilecek. Her hafta en az 2-4 kilo vereceksiniz. Yemin ederiz. Amerika’da FDA ve ülkemizde Sağlık Bakanlığı bitkisel ürünleri denetliyememektedir! Bitkiseller gıda veya ilaç olarak sınıflanmadıklarından sağlık otoritelerini bypass edebilmektedirler! En çok satan 20 bitkisel karıĢım* Ürün M $ %DeğiĢim 2003 sıralaması 1. garlic 27 -11 2. echinacea 24 -15 3. saw palmetto 20 -11 4. ginkgo 19 -13 5. soy 17 - 27 6. cranberry 14 +7 7. ginseng 12 -10 8. black cohosh 12 -22 9. St. John’s wort 9 -12 10. milk thistle 8 +1 11. evening primrose 6 -4 12. valerian 4 -9 13. green tea 3 +22 14. bilberry 2 -18 Kırmızı renkte olanlarda ciddi ilaç etkileşimleri tanımlanmıştır. 1 3 5 2 4 9 6 8 7 11 12 10 17 14 ÇeĢitli St. John’s Wort karıĢımlarında Hypericin ve Hyperforin düzeyleri: Beklenen düzey = Hypericin: %0.3 Hyperforin: %1 Ürün Hyperifin PNC Brite-Life ShopKo Shurfine YourLife Nature’s Balance Natrol Hypericin (%) 0.29 0.12 0.22 0.26 0.17 0.28 0.03 0.25 Hyperforin (%) 1.89 0.20 1.16 0.05 0.29 0.19 0.01 0.48 Am J Health-Syst Pharm 2002;59:545-7. Kanamaya meyili arttıran bitkisel karıĢımlar Androgr. panucula Bogbean Devil’ claw ginseng Pau d’arco angelica Boldo Dong quai green tea meadow sweet anise capsicum Erigeron hawthorn prickly ash arnica celery Evening primrose oil horse chestnut bark passionflower Asafoeta chamomile feverfew Huang qi popular Baikal skullcap clove oil fish oil horseradish quassia Bilberry coleus root fenugreek kava red clover Black current seed danshen garlic licorice reishi mushroom Bladderwrack dandelion root ginger onion Sha shen Bomelain Danshen ginkgo papain Shinpi bark Sweet birch oil Tonka bean tumeric vitamin E wintergreen oil wild carrot wild lettuce willow wood ear mushroom woodruff Alt Ther Health Med 2001;7:58-67. BEN KÜL YUTMAM... “Kalburüstü" denilebilecek, üniversite eğitimi almıĢ, entellektüel sayılan 20 isim belirlendi. Bunların telefonları bulundu. Güzel konuĢan ve ikna kabiliyeti olan bir Ģahıs, evleri tek tek aramaya baĢladı: - Efendim, ben sizi Telekom Ana Bakım Merkezi'nden arıyorum. Bugün bütün ilçede genel bir bakım çalıĢması yapacağız. Bütün telefon hatlarına yağ basacağız. Zarar görmemeniz için sizi önceden uyarıyorum. "Ne yapacağız" diye soranlara da "Kendi imkânlarınızla evinizde tedbir alacaksınız" cevabını verdi: - Bu uygulama sırasında telefonunuzdan sızabilecek yağ evinize zarar verebilir. Telefonunuzu bir Ģekilde koruma altına alın. UYANIK GEÇĠNMEYĠN, DÜġÜNÜN!!! Ġlginçtir, sadece bir tek kiĢi "iĢletildiğini" anladı. "Saçmalamayın, öyle Ģey mi olur" diyerek tepki gösterdi. Diğer 19 kiĢi ise "uyarının" gereğini yerine getirdi... Kimi "zarar görmesin" düĢüncesi ile salondaki halıyı kaldırdı. Kimisi evdeki telefonu bir tencerenin içine yerleĢtirdi. Kimi de poĢetlerle sarıp sarmaladı. Telefondan sızabilecek yağın yoğun olacağını düĢünenler leğenle tedbir aldı. Evinde faksı olan bir vatandaĢ da "Faks, telefondan daha fazla yağ akıtabilir" diye düĢünüp, yandaki pastaneden boĢ bir baklava tepsisi istedi. Faksı bu tepsinin içine koyup evini korumaya aldı. Yetmedi, bunların hepsi akĢam saatlerinde "Sıkıntı yaĢadınız mı?" diye kendilerini arayan aynı kiĢiye "Hayır" cevabını verdi: - Biz zaten uyarınız üzerine gerekli tedbiri almıĢtık. Ancak telefonlarımızdan herhangi bir yağ sızıntısı olmadı. “Özetle” Kanserden korunmak için ilaç önerisi yoktur! Beslenme ile ilaç tedavisi farklı Ģeylerdir! Ġnsanlar sağlıklı iken ilaç kullanmamalı, hasta ise tedavi edilmelidir. Yemek ürünleri ilaç değildir, ilaç gibi kullanılmaz, kullanılamaz, önerilemez. Tedavi altında iken, piĢmiĢ aĢa su katmayın! 1. Bitkisel ürünler içine karıĢmıĢ toksik maddeler olabileceği gösterilmiĢtir. Bu ürünlerin saflığı ve güvenilirliği kuĢkuludur. 2. Aktarlardan elde edilen bitkisel ürünlerin doğrudan doğadan toplanmıĢ ve iĢlenmemiĢ olduğu unutulmamalıdır. Dolayısı ile bunlar "steril" değildir ve özellikle mantar sporları, çeĢitli bakteriler içerebilirler. 3. Sıklıkla kanamaya meyile yol açmaları, trombositopeni iliĢkili morbiditeyi oldukça ciddileĢtirilebilir. 4. Bazı bitkisel ürünler, ilaçların etkilerinde azalmaya yol açarak hastalığın etkin tedavisini sekteye uğratmaktadır. 5. Bu ürünlerin yan etkileri ilaç yan etkisi zannedilip gereksiz doz azaltımına gidilebilmekte ve tedavinin eksik verilmesine neden olabilmektedir. TEġEKKÜRLER!