`matematik` ve - International Conference on New Trends in
Transkript
`matematik` ve - International Conference on New Trends in
884 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications 27-29 April, 2011 Antalya-Turkey www.iconte.org ĠLKÖĞRETĠM ÖĞRENCĠLERĠNĠN ‘MATEMATĠK’ VE ‘MATEMATĠK ÖĞRETMENĠ’ KAVRAMLARINA ĠLĠġKĠN METAFORĠK ALGILARI Gülçin OFLAZ, Cumhuriyet Üniversitesi, İlköğretim Bölümü Matematik Eğitimi Anabilim Dalı erengulcin3@hotmail.com Özet Bireyin matematik başarısını etkileyen faktörler arasında öğretmen faktörü başta gelmektedir. Yapılan çalışmalara göre matematik kaygısı olan insanların olumsuz deneyimleri ile geçmiş matematik öğretmenleri arasında ilişki kurdukları görülmüştür. Bu açıdan bakıldığında öğrencilerin matematiğe karşı tutumlarının oluşmaya başladığı yıllar olan ilköğretim yılları ve ilköğretimdeki matematik öğretmenlerini nasıl algıladıklarının ortaya çıkarılmasının önemli olduğu düşünülmektedir. Bu araştırmanın amacı ilköğretim öğrencilerinin matematiğe ve matematik öğretmenine ilişkin sahip oldukları algıları metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmak ve nasıl bir matematik öğretmeni istediklerini belirlemektir. Araştırmanın çalışma grubunu Sivas‟ta 2 ilköğretim okulunda öğrenim gören 40 tane sekizinci sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri “Matematik … gibidir, çünkü …” ve “Matematik öğretmeni … gibidir, çünkü …” cümlelerini tamamlamalarıyla elde edilmiştir. Öğrencilerin matematik öğretmeninin sahip olmasını istedikleri özellikler ise yöneltilen açık uçlu soruyla elde edilmiştir. Öğrencilerden elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Bunun için veriler öncelikle bilgisayar ortamına aktarılmış ve NVivo 8 paket programı kullanılarak kodlama ve kategorilendirme işlemi yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre matematik ve matematik öğretmenleri ile ilgili oluşturulan metaforlar 6 kategoride toplanmıştır. İlköğretim öğrencileri espri yapan, ilgili, sevecen, onlara yardımcı olan, kolayca soru sorabilecekleri ve anlamadıklarında onlara kızmayan bir matematik öğretmeni istemektedirler. Anahtar Kelimeler: Matematik, Matematik Öğretmeni, Metafor. GĠRĠġ Metafor yeni bilginin, daha önceden bilinen eski bilgiyle benzerliklerinin bulunarak ilişki kurulması ve yeni bilginin anlamlandırılmasıdır (Senemoğlu; 2005). Böylece metafor, X‟in Y gibi olduğunun açık ya da örtük bir şekilde ifadesidir. Bu anlamda metaforlar eğitimcilere iki şey arasında karşılaştırma yapılmasına, iki şey arasındaki benzerliklere ve farklılıklara dikkat çekilmesine imkan verirler (Saban, 2004; Miles ve Huberman, 1994). Aynı zamanda metafor bilinmeyen bir şeyin, bilinen şeylerle anlatılması olarak da tanımlanmaktadır (Perry ve Cooper; 2001). Forceville‟e (2002) göre iki ya da daha çok şey arasında bir benzetmenin olması için üç temel unsurun varlığı gerekmektedir; metaforun konusu, metaforun kaynağı, metaforun kaynağı ile metaforun konusu arasında benzer olduğu düşünülen özellikler. Örneğin „matematik öğretmeni bir kitap gibidir‟ benzetmesinde matematik öğretmeni ve kitap arasında bir benzetme kurulmuştur. Burada matematik öğretmeni metaforun konusunu, kitap metaforun kaynağını oluşturmaktadır. Neden böyle bir benzetme yapıldığının cevabı ise metaforun kaynağı ve konusu arasında kurulan ilişkiyi vermektedir; „çünkü matematik öğretmenimiz tıpkı kitaplar gibi birçok bilgiyle donanıktır‟ ifadesinde olduğu gibi. Aslında kullandığımız dil metaforik özellikler taşır. Bu anlamda kullandığımız dildeki kelimeler de dünyayı kavramsallaştırma şeklimizdir (Collins, Green;1990). Metaforlar düşüncelerimizi yapılandırmamıza ve çevremizde olan olayları anlamlandırmamıza yardım ederler. Dolayısıyla metaforların kullanımı bu anlamlandırma sürecinin devam eden ve amacına ulaşan bir süreç olmasını sağlar (Perry, Cooper; 2001). Son yıllarda üzerinde çalışılan konuya ait algıların ortaya çıkarılmasında metaforlar sıklıkla kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada da ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinin matematik ve matematik öğretmeni kavramlarına ilişkin algılarını metaforlar aracılığıyla ortaya koymak ve onlara göre matematik öğretmeninin nasıl olması gerektiğini belirlemek amaçlanmıştır. Buradan hareketle aşağıdaki alt problemlere cevap aranacaktır. 1. İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin matematik ve matematik öğretmeni kavramlarına ilişkin algılarını hangi metaforlar temsil etmektedir? Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7 885 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications 27-29 April, 2011 Antalya-Turkey www.iconte.org 2. İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin matematik ve matematik öğretmeni kavramlarına ilişkin öne sürdükleri metaforlar ortak özelliklerine göre hangi kategoriler altında incelenmektedir? 3. İlköğretim 8. sınıf öğrencilerine göre bir matematik öğretmeni hangi özelliklere sahip olmalıdır? YÖNTEM Bu araştırmada nitel araştırma paradigmasında yer alan “olgu bilim” deseni (Yıldırım ve Şimşek, 2005) kullanılmıştır. ÇalıĢma Grubu Araştırmanın çalışma grubunu Sivas‟ta tesadüfi olarak seçilen 2 ilköğretim okulunda öğrenim gören 40 adet sekizinci sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Veri Toplama Aracı Araştırmaya katılan öğrencilerin matematik ve matematik öğretmeni kavramlarına ilişkin sahip oldukları metaforik algıları ortaya çıkarmak amacıyla „matematik … gibidir, çünkü … ‟ ve „matematik öğretmeni … gibidir, çünkü … ‟ cümlelerinin yazılı olduğu bir form verildi. Öğrencilerin bulunduğu sınıf seviyesi itibariyle onlara öncelikle benzetmelerini yaparken nelere dikkat etmeleri gerektiği açıklandı. Geçmiş okul yıllarını düşündüklerinde matematik ve matematik öğretmeni deyince akıllarına gelen ilk benzetmenin ne olduğunu düşünerek bu cümleleri tamamlamaları istendi. Ayrıca öğrencilere, bir matematik öğretmeninde bulunmasını istedikleri özelliklerin neler olduğunu belirlemek için de açık uçlu bir soru yöneltildi. Bu iş için öğrencilere yaklaşık bir ders saati verildi. Verilerin Analizi Elde edilen veriler içerik analizi tekniği kullanılarak çözümlenmiştir. Bunun için veriler öncelikle bilgisayar ortamına aktarılıp gerekli yüklemeler yapılmıştır. Verilerin kodlanıp kategorilendirilmesi aşamasında NVivo 8.0 paket programı kullanılmıştır. Daha sonra bu veriler kodlanıp, ilintilendirilip, biçimlendirilip oluşan kategorilerin modelleri oluşturulmuştur. Çalışmada literatür taraması ile ulaşılan başlangıçtaki kategoriler yönlendirici olmakla birlikte ileri aşamalarda yeni kategorilerin de eklenmesi ile asıl kategoriler oluşturulmuştur (Yıldırım ve Şimşek, 2005). Öğrencilerden elde edilen yazılı dokümanlar incelendiğinde matematik kavramına ait oluşturulan metaforlardan 10‟u, matematik öğretmeni kavramına ait oluşturulan metaforlardan ise 7‟si çalışmaya dâhil edilmemiştir. Çünkü öğrenciler tarafından oluşturulan bu metaforların birden çok fikir ya da birden çok benzetme içerdiği görülmüştür. Çalışmaya dâhil edilen metaforlar tablolaştırılarak her bir metaforu temsil eden öğrenci sayısı da verilmiştir. BULGULAR 1. Ġlköğretim Öğrencilerinin ‘Matematik’ Ve ‘Matematik Öğretmeni’ Kavramlarına ĠliĢkin Ġleri Sürdükleri Metaforlar Tablo 1‟de görüldüğü gibi öğrenciler matematik kavramı ile ilgili 30 adet metafor öne sürmüşlerdir. Bu metaforlardan 24‟ü birer öğrenci tarafından belirtilmiştir. Diğer metaforlar ise azalan sıra ile şöyle sıralanmaktadır; yaşam (3 öğrenci), labirent (2 öğrenci), ağaç (2 öğrenci), arkadaş (2 öğrenci), doğa (2 öğrenci), güneş (2 öğrenci). Metafor Adı Ağaç Apartman Araba Arkadaş Bol fıstıklı baklava Çiçek Çorap söküğü Çözülemeyen problem Metaforu temsil eden öğrenci f 2 1 1 2 1 1 1 1 Metafor Adı Kaynak Labirent Mandalina Mısır Müzik Nar Orman Öğretmenlik Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7 Metaforu temsil eden öğrenci f 1 2 1 1 1 1 1 1 886 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications 27-29 April, 2011 Antalya-Turkey www.iconte.org Dere Doğa Güneş Işık Kar tanesi Karanlık ve içinde yırtıcı hayvanlar olan mağara Kaybolmuş insan 1 2 2 1 1 Portakal Problem kutusu Rehber Satranç Yaşam 1 1 1 1 3 1 Yemek yemek 1 1 Yol 1 Tablo 1: Ġlköğretim Öğrencilerinin ‘Matematik’ Kavramına ĠliĢkin Ġleri Sürdükleri Metaforlar Öğrenciler, oluşturdukları bu metaforlardan 2‟sinde matematiğe insani özellikler yüklemişlerdir; arkadaş ve kaybolmuş insan gibi. Metaforlardan 12‟sinde ise matematiğin cansız varlıklarla ilişkilendirilmesi söz konusudur; apartman, araba, çorap söküğü gibi. Metaforlardan 6‟sı bazı yiyecek isimleri olup (baklava, mandalina), 7 metafor ise doğa (ağaç, çiçek) ile ilgilidir. Öğrencilerin matematikle ilişkilendirdikleri metaforlardan biri yaşam iken, matematiğin çözülemeyen bir problem olduğunu düşünen öğrenciler de vardır. Tablo 2‟de ilköğretim öğrencilerinin „matematik öğretmeni‟ hakkında belirttiği metaforlar sunulmuştur. Bu tabloda da görüldüğü gibi öğrenciler matematik öğretmeni ile ilgili 33 adet metafor belirtmişlerdir. Bu metaforlardan 31‟i sadece bir öğrenci tarafından belirtilmiş olup 5 öğrenci matematik öğretmenini hesap makineni benzetirken, öğrencilerden 2‟si matematik öğretmenini inşaat zeminine benzetmiştir. Metafor Adı Metaforu temsil eden öğrenci f Metafor Adı Metaforu temsil eden öğrenci f Abaküs 1 Gelip geçici hastalık 1 Ab-ı hayat Acı kahve 1 1 Giyinmek Hayat 1 1 Aç kurt 1 Hesap makinesi 5 Açılmaz bir gül 1 İnşaat zemini 2 Ağabey Ağaç Arkadaş Bilgi ağacı 1 1 1 1 1 1 1 1 Bilim adamı 1 Kitap Komşu Kütüphane Melek Okul 1 Önsöz 1 1 Saat 1 Çürük elma, taze nar 1 Soru bankası 1 Denizde kaybolduğumuzda elimizden tutup yardım eden kaptan 1 Şehir 1 Dost 1 Üstüme üstüme yürüyen canavar 1 Dört işlem 1 Yazı tahtası Zekâ küpü 1 1 Boğazına dolanıp seni zehirleyen zehirli yılan Bugüne kadar sıradan insan ama şu anda süper insan 1 Tablo 2: Ġlköğretim Öğrencilerinin ‘Matematik Öğretmeni’ Kavramına ĠliĢkin Ġleri Sürdükleri Metaforlar Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7 887 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications 27-29 April, 2011 Antalya-Turkey www.iconte.org Öğrenciler „matematik öğretmeni‟ ile ilgili olumlu ve olumsuz benzetmeler yapmışlardır; 8 öğrenci „matematik öğretmeni‟ hakkında olumlu benzetmelerde (ab-ı hayat, melek) bulunurken; 5 öğrenci ise „matematik öğretmeni‟ ile ilgili olumsuz benzetmeler ( aç kurt, acı kahve) öne sürmüşlerdir. 2 öğrenci ise matematik öğretmeni ile hem olumlu hem olumsuz benzetmeleri barındıran metaforlar üretmişlerdir; açılmaz bir gül, çürük elma taze nar gibi. Matematik öğretmeni hakkında oluşturulan metaforlardan 3‟ü matematiği çağrıştıran benzetmelerdir; abaküs, dört işlem, hesap makinesi gibi. Oluşturulan metaforlardan 6‟sı matematik öğretmeninin bilgi ile dolu olduğunu gösterir niteliktedir; bilgi ağacı, bilim adamı gibi. Öğrenciler matematik öğretmenini cansız varlıklara (yazı tahtası, inşaat zemini) da benzetmişlerdir. 2. Ġlköğretim Öğrencilerinin ‘Matematik’ Ve ‘Matematik Öğretmeni’ Kavramlarına ĠliĢkin Ġleri Sürdükleri Metaforların Ait Oldukları Kategoriler Öğrencilerin matematik ve matematik öğretmeni kavramları hakkında ileri sürdükleri metaforlar bir önceki bölümde verilmişti. Bu bölümde ise oluşturulan bu metaforlar, ortak özelliklerine göre bazı kategoriler altında toplanarak okuyucuya sunulacaktır. Kategoriyi oluşturan metaforlardan bazıları ise öğrencilerin ifadeleri değiştirilmeden ilgili kategoride, italik olarak verilecektir. Öğrencilerin matematik kavramına ilişkin öne sürdükleri metaforlar matematiğin işlevleri, matematiğin bireysel gereklilik olması, matematiğin içeriği, matematik çalışmanın süreklilik gerektirmesi, matematiğe karşı olumlu yargılar ve matematiğe karşı olumsuz yargılar kategorileri altında toplanmaktadır. Kategori 1: Matematiğin İşlevleri Matematiğin işlevleri kategorisini temsil eden metaforlar rehber (1 öğrenci), yol (1 öğrenci) ve güneştir (2 öğrenci). Metafor Adı Güneş Yol Rehber Metaforu temsil eden öğrenci f 2 1 1 Tablo 3: Matematiğin ĠĢlevleri Kategorisini OluĢturan Metaforlar “Matematik yol gibidir. Çünkü dünyada her şeyin bir matematiksel açıklaması vardır. Ve bütün olaylar matematikle çözümlenir.” Kategori 2: Matematiğin Bireysel Gereklilik Olması Tablo 5‟de görüldüğü gibi matematiğin bireysel gereklilik olması ile ilgili 3 adet metafor öne sürülmüştür. 1 öğrenci matematiği ışığa ve çiçeğe benzetirken 2 öğrenci ise matematiği arkadaşa benzetmektedir. Metafor Adı Arkadaş Çiçek Işık Metaforu temsil eden öğrenci f 2 1 1 Tablo 4: Matematiğin Bireysel Gereklilik Olması Kategorisini OluĢturan Metaforlar “Matematik arkadaş gibidir, çünkü arkadaşlarım ne zaman ihtiyacım olsa yanımdalarsa matematikte o kadar yanımda olur, bana yardım eder.” Kategori 3: Matematiğin İçeriği Tablo 6‟da görüldüğü gibi matematiğin içeriği kategorisini oluşturan metaforlar ağaç (2 öğrenci), apartman (1 öğrenci), arkadaş (2 öğrenci), bol fıstıklı baklava (1 öğrenci), çözülemeyen problem (1 öğrenci), doğa (2 öğrenci), kaynak (1 öğrenci), labirent (2 öğrenci), mandalina (1 öğrenci), nar (1 öğrenci), orman (1 öğrenci), portakal(1 öğrenci), problem kutusu(1 öğrenci), mısır (1öğrenci) ve satrançtır(1 öğrenci). Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7 888 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications 27-29 April, 2011 Antalya-Turkey www.iconte.org Metafor Adı Ağaç Arkadaş Doğa Labirent Bol fıstıklı baklava Çözülemeyen problem Kaynak Nar Orman Portakal Problem kutusu Satranç Mandalina Mısır Apartman Metaforu temsil eden öğrenci f 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Tablo 5: Matematiğin Ġçeriği Kategorisini OluĢturan Metaforlar “Matematik doğa gibidir, çünkü doğada çok çeşitli hayvanlar var. Fakat çoğunun ismi bilinmiyor. Matematikte sonsuzdur ve sonu bilinmiyor.” “Matematik satranç gibidir çünkü hamleleri yapmak düşündürücüdür, matematik de bunun gibi. Ve hamleleri öğrenmeden sonuca ulaşamayız. Matematikte budur.” “Matematik orman gibidir çünkü ormanlarda birçok ağaç vardır. matematikte birçok işlem, formül vardır. problemler çoktur ve konular da çoktur.” “Matematik problem kutusu gibidir çünkü bütün problemler onun içindedir ve zamanı geldiğinde bütün problemleri öğrencilerle paylaşır.” “Matematik kaynak gibidir çünkü içinde sayısal derslerin bütün işlemlerini bulundurur. Ne ararsan var yani.” Kategori 4: Matematik Çalışmanın Süreklilik Gerektirmesi Matematik çalışmanın süreklilik gerektirmesi kategorisindeki araba (1 öğrenci), ağaç (2 öğrenci), dere (1 öğrenci), yemek yemek (1 öğrenci), öğretmenlik (1 öğrenci) metaforları bulunmaktadır. Metafor Adı Ağaç Araba Dere Yemek yemek Öğretmenlik Metaforu temsil eden öğrenci f 2 1 1 1 1 Tablo 6: Matematik ÇalıĢmanın Süreklilik Gerektirmesi Kategorisini OluĢturan Metaforlar “Matematik yemek yemek gibidir çünkü matematiğe hep çalışmak gerekir, sorularını konularını anladıkça çözeriz.” “Matematik araba gibidir çünkü geliştirdikçe hızlanır ve tekrar etmedikçe konuları unuttukça yavaşlar.” Kategori 5: Matematiğe Karşı Olumlu Yargılar Matematiğe karşı olumlu yargılar kategorisindeki metaforlar müzik (1 öğrenci), yaşam (3 öğrenci), güneş (2 öğrenci), çorap söküğüdür (1 öğrenci). Metafor Adı Metaforu temsil eden öğrenci Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7 889 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications 27-29 April, 2011 Antalya-Turkey www.iconte.org f 3 2 1 1 Yaşam Güneş Müzik Çorap söküğü Tablo 7: Matematiğe KarĢı Olumlu Yargılar Kategorisini OluĢturan Metaforlar “Matematik müzik gibidir çünkü müzik zevk verir. Matematik de soru çözebildikçe eğlendirir ve zevk verir.” “Matematik yaşam gibidir çünkü her yerde her zaman karşımıza çıkan, birçok işimize yarayan ve bazen de olmazsa olmaz derslerden biridir.” Kategori 6: Matematiğe Karşı Olumsuz Yargılar Matematik kavramına ait metaforlar incelendiğinde 2 öğrencinin olumsuz benzetmeler oluşturdukları görülmüştür. Öğrencilerden 1‟i matematiği kaybolmuş bir insana, diğeri ise karanlık ve içinde yırtıcı hayvanlar olan mağaraya benzetmiştir. Metafor Adı Metaforu temsil eden öğrenci f 1 1 Kaybolmuş bir insan Karanlık ve içinde yırtıcı hayvanlar olan mağara Tablo 8: Matematiğe KarĢı Olumsuz Yargılar Kategorisini OluĢturan Metaforlar “Matematik karanlık bir ortamda kaybolmuş bir insan gibidir çünkü matematik çok zor bir branştır. Karanlık bir ortamda kaybolmuş insan dememin sebebi matematiğin bazı kuralları vardır. o kuralları bilmezsek kaybolmuş insandan farkımız olmaz.” “Matematik karanlık ve içinde yırtıcı hayvanlar olan mağara gibidir çünkü zor, içi engellerle dolu ve bana göre çok da iyi bir ders değil.” Öğrencilerin matematik öğretmeni kavramına ilişkin öne sürdükleri metaforlar bilgi sağlayıcı matematik öğretmeni, şekillendirici matematik öğretmeni, tedavi edici matematik öğretmeni, yönlendirici matematik öğretmeni, matematik öğretmenine karşı olumlu yargılar ve matematik öğretmenine karşı olumsuz yargılar kategorileri altında toplanmışlardır. Kategori 1: Bilgi Sağlayıcı Matematik Öğretmeni Bilgi sağlayıcı matematik öğretmeni kategorisinde kitap, bilgi ağacı, abaküs, bilim adamı, soru bankası, hesap makinesi, ağaç, saat ve şehir metaforları bulunmaktadır. Bu metaforlardan hesap makinesi benzetmesini 5 öğrenci belirtmiş, geri kalan benzetmeleri ise 1‟er öğrenci belirtmiştir. Metafor Adı Hesap Makinesi Kitap Bilgi Ağacı Abaküs Bilim Adamı Soru Bankası Ağaç Saat Şehir Metaforu temsil eden öğrenci f 4 1 1 1 1 1 1 1 1 Tablo 9: Bilgi Sağlayıcı Matematik Öğretmeni Kategorisini OluĢturan Metaforlar “Matematik öğretmeni bilim adamı gibidir çünkü ellerinden gelen her şeyi yapar ve bilgi dağıtırlar. Derste öğrencilerini bilgilendirirler. Bütün bilgilerini öğrencilerine dağıtır bizlere bilgiler saçarlar.” Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7 890 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications 27-29 April, 2011 Antalya-Turkey www.iconte.org “Matematik öğretmeni abaküs gibidir çünkü matematik öğretmenlerim bu zamana kadar yanlış yaptıysam düzelttiler ve sayı saymayı öğretiler.” Kategori 2: Şekillendirici Matematik Öğretmeni Şekillendirici matematik öğretmeni kategorisini oluşturan metaforlar şöyle sıralanmaktadır: inşaat zemini, çürük elma-taze nar, ab-ı hayat. Bu metaforlardan, matematik öğretmenini inşaat zeminine benzeten 2 öğrenci bulunmaktadır. Diğer metaforları ise 1‟er öğrenci belirtmiştir. Metafor Adı İnşaat zemini Çürük elma-taze nar Ab-ı hayat Metaforu temsil eden öğrenci f 2 1 1 Tablo 10: ġekillendirici Matematik Öğretmeni Kategorisini OluĢturan Metaforlar “Matematik öğretmeni inşaat zemini gibidir çünkü ilk başta bilgiyi bu şey sayesinde atabiliriz. İlk başta temel olmazsa inşaat olmaz.” “Matematik öğretmeni bir çürük elma bir taze nar gibidir çünkü kimi öğretmenlerimden hiçbir şey öğrenmedim. Kimi öğretmenlerim de daha fazla ne öğretsem diye düşünüyor. Son birkaç yılda matematiğimi tam olarak oturttum. Ama geçen seneler samanlıkta iğne aramak gibiydi, ne öğreneceğim diye düşünüyordum öğretmenlerimden.” Kategori 3: Tedavi Edici Matematik Öğretmeni Tedavi edici matematik öğretmeni kategorisinde bulunan tek metafor hayat benzetmesidir. Bu metaforu belirten tek öğrencinin ifadesi ise şu şekildedir: “ Matematik öğretmeni hayat gibidir çünkü insanın canı alındığında ölür, bende ise matematik olmayınca bu dersi işleyemediğimde ayaklarım titriyor, korkuyorum.” Kategori 4: Yönlendirici Matematik Öğretmeni Yönlendirici matematik öğretmeni kategorisini hesap makinesi, önsöz ve denizde kaybolduğumuzda yardım eden bir kaptan, okul, ağabey ve arkadaş metaforları bulunmaktadır. Bu metaforlardan tümünü 1‟er öğrenci ifade etmiştir. Metafor Adı Ağabey Arkadaş Hesap makinesi Önsöz Okul Denizde kaybolduğumuzda yardım eden bir kaptan Metaforu temsil eden öğrenci f 1 1 1 1 1 1 Tablo 11: Yönlendirici Matematik Öğretmeni Kategorisini OluĢturan Metaforlar “Matematik öğretmeni ağabeyim gibidir çünkü yanlış yapınca kızmaz bana, hep yardım eder.” Kategori 5: Matematik Öğretmenine Karşı Olumlu Yargılar Matematik öğretmenine karşı olumlu yargılar kategorisini oluşturan metaforlar kütüphane, komşu, zeka küpü, dost ve melektir. Bu metaforların tümünü 1‟er öğrenci ifade etmiştir. Metafor Adı Kütüphane Komşu Zekâ küpü Dost Metaforu temsil eden öğrenci f 1 1 1 1 Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7 891 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications 27-29 April, 2011 Antalya-Turkey www.iconte.org Melek Bugüne kadar sıradan insan ama şu anda süper insan 1 1 Tablo 12: Matematik Öğretmenine KarĢı Olumlu Yargılar Kategorisini OluĢturan Metaforlar “Matematik öğretmeni bugüne kadar sıradan insan ama şu anda süper insan gibidir çünkü bugüne kadar olan öğretmenlerimiz bizimle hiç ilgilenmiyordu, ama bu seneki öğretmenimiz bizimle ilgileniyor ve çok güzel anlatıyor.” Kategori 6: Matematik Öğretmenine Karşı Olumsuz Yargılar Matematik Öğretmenine Karşı Olumlu Yargılar kategorisini oluşturan metaforlar açılmaz bir gül, giyinmek, boğazına dolanıp seni zehirleyen zehirli yılan, dört işlem, yazı tahtası, aç kurt, gelip geçici hastalık, acı kahve ve üstüme üstüme yürüyen canavardır. Bu metaforları 1‟er öğrenci ifade etmişlerdir. Metafor Adı Açılmaz Bir Gül Dört işlem Giyinmek Boğazına Dolanıp Seni Zehirleyen Zehirli Yılan Yazı Tahtası Aç Kurt Gelip Geçici Hastalık Acı Kahve Üstüme Üstüme Yürüyen Canavar Metaforu temsil eden öğrenci f 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Tablo 13: Matematik Öğretmenine KarĢı Olumsuz Yargılar Kategorisini OluĢturan Metaforlar “Matematik öğretmeni aç bir kurt gibidir çünkü aç bir kutrun nerede, ne yapacağı belli olmaz, her an saldırabilir veya bekleyebilir.” “Matematik öğretmeni üstüme üstüme yürüyen bir canavar gibidir çünkü dersten düşük not almaktan korkarım, bu yüzden de matematik hocam üstüme doğru geldikçe korkarım. Ve en sonunda o dersten düşük not aldığımda da o dersten iyice uzaklaşır ve soğurum.” 3. Ġlköğretim Öğrencilerine Göre Matematik Öğretmeninin Sahip Olması Gereken Özellikler Öğrencilerin bir matematik öğretmeninin sahip olmasını istedikleri özellikler incelendiğinde; matematik öğretmeninin ilgili, sakin, espritüel, anlayışlı, sevecen, eğlenceli ,öğrencilerle dost olan, öğrencilerle anne-baba ya da arkadaş-kardeş gibi ilgilenmesi gerektiğini düşünmektedirler. Literatür incelendiğinde öğretmenin öğrencilerle arkadaş gibi olması, aileden biri gibi onlarla ilgilenmesi gerektiğine dair pek çok araştırma sonucu vardır (Saban, 2004; Saban, Koçbeker ve Saban, 2006; Çelikten, 2006, Oğuz, 2009). Burada öğrencilerin, daha çok matematik öğretmenine yükledikleri özellikler üzerinde durulacak ve öğrencilerin ifadelerine yer verilecektir. Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7 892 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications 27-29 April, 2011 Antalya-Turkey www.iconte.org Model 1: Öğrencilere Göre Matematik Öğretmeninde Olması Gereken Özellikler Öğrencilere göre matematik öğretmeninde sahip olması gereken özellikler modelde gösterilmiştir. Araştırmacı tarafından çarpıcı bulunan öğrenci ifadeleri değiştirilmeden aktarılmıştır. Buna göre öğrenciler kendileriyle arkadaş gibi olan, güleryüzlü, sakin ve sevecen bir matematik öğretmeni istemektedirler. “Matematik dersi zor olduğu için bazen sıkıcı oluyor. Onun için öğretmenin gerektiği zaman espri yapmalı ve o dersi öğrencilere sevdirmeli. Ama gerektiğinde de disiplinli olmalıdır. Ve öğrencilerini rencide etmemelidir.” “Bence matematik öğretmeni espri yapmalı. Sürekli ders olmaz, biraz eğlence gerekir.” “Matematik öğretmeni önce konuyu sonra soruları çözdürmelidir. Görsel anlatmalıdır. Bize dersi sevdirmeli ve bize karşı hoşgörülü olmalıdır.” “Matematiği sevmemiz için önce öğretmeni sevmeliyiz. Onun dersine girmek için can atmam, heves duymam gerekir.” “Matematik zaten karışık bir derstir. Bunu sert bir şekilde anlatırsa anlamayız. Anlatma yeteneğine sahip olması lazım… ve dersleri aklımıza daha iyi yerleştirmek için şaka yapmalı.” “Matematik dersi zor. Öğretmen değişik değişik şeyler yapınca benim hoşuma gitmiyor. Herkese eşit davransın.” “Matematik öğretmeni sakin olsun azarlamasın. O zaman öğrenci derse daha bağlı olur. Öğrencide bir istek, bir azim olur. Dersi sevmese bile sevmeye başlar…” “Bazı öğretmenler soru yapamadığımız zaman sinirli oluyorlar. Bazı zaman sorularımız oluyor ama saramıyoruz. Hiç kızmayan bir de sinirlenmeyen öğretmen olmalı.” “Öğrenciler öğretmenlerinden korktukları için öğretmenlerine yapamadıkları yerleri söyleyemiyorlar… Matematik öğretmeni daha arkadaş gibi olsa daha iyi olurdu.” “Yanlışlara bağırmamalı, sorduğumuz sorulara sıkılmadan cevap vermeli ve bize kaynak ve örnek sunabilmeli… Moral bozmadan güleryüzlülük ile karşılayıp gerektiğinde öğüt vermeli.” TARTIġMA ve SONUÇ Çalışmanın sonuçlarına göre öğrencilerin matematik kavramına ilişkin oluşturdukları metaforlar daha çok matematiğin içeriği kategorisi altında toplanmaktadır. Öğrenciler matematiği sonsuz, anlaşılmaz problemlerle dolu ve zor bir ders olarak görmektedirler. Buna karşın matematik eğitiminin insan yaşamındaki öneminden (Yıldırım, 2008; Işık, Çiltaş ve Bekdemir, 2008) hareketle matematiğin işlevlerine vurgu yapan ve matematiği bireysel gereklilik olarak gören öğrenci sayısı ise oldukça azdır. Pimm (1988) matematiği alanyazını ile bağdaştırarak, „dil olarak matematiğe‟ vurgu yapmıştır. Sterenberg‟in (2008) çalışmasına göre ise, ilköğretim öğretmenlerinin matematik hakkında öne çıkan metaforları mücadele, dağ ve köprüdür. Geçmiş öğrenim yaşantılarını düşündüklerinde öğrencilerin matematik öğretmenlerine ilişkin oluşturdukları metaforlar incelendiğinde göze çarpan bir sonuç ise öğrencilerin azımsanamayacak bir kısmı, matematik öğretmenlerine ilişkin olumsuz benzetmeler oluşturmuşlardır. Oysa matematik öğretmeninin sahip olmasını istedikleri özellikler incelendiğinde esprili, güler yüzlü, samimi, rahatlıkla soru sorabildikleri, öğrencide korku değil rahatlatıcı ve güven ortamı oluşturan bir matematik öğretmeni istemektedirler. Bu çalışmanın sonuçları olan öğrencilerin matematik ve matematik öğretmenine ilişkin metaforik algıları ve bir matematik öğretmeninin sahip Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7 893 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications 27-29 April, 2011 Antalya-Turkey www.iconte.org olmasını istedikleri özellikler birlikte değerlendirildiğinde, öğrencilerin matematiği algılama şekillerinde matematik öğretmenlerinin payı olduğu söylenebilir. Nitekim literatür incelendiğinde öğrencilerin matematik başarısında matematik öğretmenlerinin önemini vurgulayan birçok çalışmaya rastlanabilir (Wu, 1999; Dursun ve Dede, 2004). Ayrıca Toluk Uçar ve diğerlerinin (2010) yaptıkları çalışmanın sonucunda ilköğretim öğrencilerinin matematik öğretmenlerini kendilerine yakın görmediklerini ve matematiğe karşı olumsuz duygular beslediklerini ortaya çıkarmıştır. Öğrencilerin matematiğe karşı olumsuz duygular beslemesinde matematik öğretmenlerinin öğrencilere karşı tutumlarının da etkisi olduğundan hareketle, matematik öğretmenlerine rahatlatıcı bir sınıf ortamı oluşturup öğrencilerin derse karşı öz-güvenlerini yerine getirmelerinin sağlanması önerilebilir. KAYNAKÇA Collins, E. C., Green, J. (1990). Metaphors: The Construction Of A Perspective. Theory İnto Practice, Vol. 29, No. 2, Metaphors We Learn By, ss. 71-77 Çelikten, M. (2006). Kültür Ve Öğretmen Metaforları. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı : 21/2, 269-283. Dursun, Ş.; Dede, Y. (2004). Öğrencilerin Matematikte Başarısını Etkileyen Faktörler: Matematik Öğretmenlerinin Görüşleri Bakımından. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı2. 217-230. Forceville, C. (2002). The İdentification Of Target And Source İn Pictorial Metaphors. Journal Of Pragmatics, 34, 1-14. Işık, A., Çiltaş, A., Bekdemir, M. (2008). Matematik Eğitiminin Gerekliliği ve Önemi . Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 17,174-184. Miles, M. B. , Huberman, M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook (2. baskı). Thousand Oaks, CA: Sage. Oğuz, A. (2009). Öğretmen Adaylarına Göre Ortaöğretim Öğretmenlerini Temsil Eden Metaforlar. Milli Eğitim Dergisi, Sayı 182. Perry, C., Cooper, M. (2001) Metaphors Are Good Mirrors: Reflecting On Change For Teacher Educators. Reflective Practice, Vol 2, No 1, ss. 41-52. Pimm, D. (1988). Mathematical Metaphor. For The Learning Of Mathematics, Vol. 8, No. 1, ss. 30-34. Saban, A. (2004). Giriş Düzeyindeki Sınıf Öğretmeni Adaylarının “Öğretmen” Kavramına İlişkin İleri Sürdükleri Metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 2, 131-155. Saban, A.; Koçbeker, B.; Saban, A. (2006). Öğretmen Adaylarının Öğretmen Kavramına İlişkin Algılarının Metafor Analizi Yoluyla İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6 (2). Senemoğlu, N. (2005). Gelişim Öğrenme Ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Gazi Kitabevi. Sterenberg, G. (2008). Investigating Teachers‟ İmages Of Mathematics. J Math Teacher Educ, 11:89– 105. Toluk Uçar, Z., Pişkin M., Akkaş, E. N., Taşçı, D. (2010). İlköğretim Öğrencilerinin Matematik, Matematik Öğretmenleri Ve Matematikçiler Hakkındaki İnançları. Eğitim Ve Bilim, Cilt:35, Sayı: 155, Ss. 131-144. Wu, H. (1999). Professional Development Of Mathematics Teachers. Notices Of The Ams, 4(5), 535542. Yıldırım, C. (2008) Matematiksel Düşünme (5. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi A.Ş. Yıldırm, A. Ve Şimşek, H. (2005). Soysal Bilimlerde Nitel Araştırıma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Siyasal Kitabevi, Ankara, Turkey, 2011 ISBN: 978-605-5782-62-7