Rapor için tıklayınız. - Tuyup - TC Kültür ve Turizm Bakanlığı
Transkript
Rapor için tıklayınız. - Tuyup - TC Kültür ve Turizm Bakanlığı
T. C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI TUYUP PROJESİ OPERASYON KOORDİNASYON BİRİMİ Nermin KIRIM Müsteşar Yardımcısı Okan İBİŞ Araştırma ve Eğitim Gen. Md. Nevzat VURAL Araştırma ve Eğitim Genel Müdür Yard. V. Kerem Dursun TEZCAN İdris Cemal DEMİRCİ Serkan KILIÇ Gökhan ÇUCU Esin Zeynep SELVİ Dr. Sema ATEŞ ÖZALP Fatma Gülin ÖZYİĞİT Zeynep AKAR Kültür ve Turizm Uzmanı Kültür ve Turizm Uzmanı Kültür ve Turizm Uzmanı Kültür ve Turizm Uzmanı Kültür ve Turizm Uzmanı Kültür ve Turizm Uzmanı Kültür ve Turizm Uzmanı Kültür ve Turizm Uzmanı Bu yayının içeriğinden yalnızca Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, International Services liderliğindeki Konsorsiyum sorumludur, söz konusu içerik hiçbir şekilde Avrupa Birliği veya Türkiye Cumhuriyeti’nin görüşleri olarak değerlendirilemez. 2 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI İÇİNDEKİLER TABLOLAR......................................................................................................................................................................................................................... 7 GRAFİKLER........................................................................................................................................................................................................................ 11 BÖLÜM I: GİRİŞ............................................................................................................................................................................................................... 13 1. Projenin Amacı ve Kapsamı......................................................................................................................................................................... 15 2. Dünyada ve Türkiye’de Turizme Genel Bir Bakış.................................................................................................................................. 17 2.1. Ziyaretçi Sayıları...................................................................................................................................................................................... 17 2.2. Ekonomik Etkiler...................................................................................................................................................................................... 21 2.3. İstihdam..................................................................................................................................................................................................... 22 BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI............................................................................................ 29 Araştırmanın Tasarımı ve Metodoloji......................................................................................................................................................... 31 Araştırmanın Evreni................................................................................................................................................................................ 31 3.1.1. Türkiye’de Turizm Sektörü ve İşgücü ile İlgili Veriler................................................................................................................ 31 3.1.2. Türkiye’de Turizm İşletme Belgeli Tesislerle İlgili Veriler......................................................................................................... 36 3. 3.1. 3.2. Soru Formunun Hazırlanması.............................................................................................................................................................. 39 3.3. Pilot Uygulama......................................................................................................................................................................................... 39 3.4. Saha Uygulaması..................................................................................................................................................................................... 39 Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Analizi (LFA) Bulguları........................................................................................................... 43 4. 4.1. Örnekleme İlişkin Özetleyici İstatistikler........................................................................................................................................... 43 4.2. Konaklama Tesislerinin Doluluk Oranları.......................................................................................................................................... 48 4.3. Konaklama Tesislerinin Oda ve Yatak Sayıları................................................................................................................................. 56 4.4. İstihdam..................................................................................................................................................................................................... 4.5. İşgücü Hareketliliği................................................................................................................................................................................. 62 4.6. İşgücünün Eğitim Durumu ve Mesleki Özellikleri........................................................................................................................... 67 4.7. Sektörde Eğitim Faaliyetleri................................................................................................................................................................. 76 4.8. Sektörün Eğitim İhtiyaçları ve Beklentiler......................................................................................................................................... 106 57 BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI................................................................... 129 Araştırma Hakkında....................................................................................................................................................................................... 131 5. 5.1. Araştırmanın Amacı ve Kapsamı.......................................................................................................................................................... 131 5.1.1. Araştırmanın Amacı............................................................................................................................................................................ 131 5.1.2. Araştırmanın Kapsamı ve Hedefleri............................................................................................................................................... 131 5.2. Metodoloji................................................................................................................................................................................................. 132 5.2.1. Örneklem.............................................................................................................................................................................................. 132 5.2.2. Soru Formunun Tasarımı.................................................................................................................................................................. 134 5.2.3. Saha Uygulaması................................................................................................................................................................................ 134 5.3. Katılımcı Profilleri..................................................................................................................................................................................... 134 5.3.1. Kurum Türü.......................................................................................................................................................................................... 134 5.3.2. Turizm Eğitimcilerinin Branşları....................................................................................................................................................... 135 5.3.3. Otel Türleri........................................................................................................................................................................................... 135 5.3.4. Çalışma Türüne Göre İşletmelerdeki Çalışan Sayısı................................................................................................................. 135 3 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 5.3.5. İşçi Devri............................................................................................................................................................................................... 136 Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Eğitim İhtiyaçları Araştırması Bulguları.............................................................................. 138 6. Turizm Çalışanlarının Mesleki Eğitim Düzeylerine Dair Kanaatler.............................................................................................. 138 6.1. 6.1.1. Çalışanların Mesleki Eğitimlerinin Yeterliliği................................................................................................................................ 138 6.1.2. Çalışanların Eğitimlerinin Yetersiz Kalmasında Etkili Olan Nedenler.................................................................................... 138 Turizm Çalışanları ve Mesleki Eğitim İhtiyaçları............................................................................................................................... 140 6.2. 6.2.1. Çalışanlar İçin Mesleki Eğitim İhtiyacı........................................................................................................................................... 140 6.2.2. İşyerlerinin Çalışanlarına Yönelik Eğitim Programları............................................................................................................... 143 6.2.3. Mevcut Çalışanlara Yönelik Mesleki Eğitim İhtiyacı.................................................................................................................. 146 Çalışanlar İçin En Uygun Eğitim Planı................................................................................................................................................ 151 6.3. 6.3.1. İşyeri Yetkilileri Açısından Çalışanlara En Uygun Eğitim Mekânı........................................................................................... 151 6.3.2. İşyeri Yetkilileri Açısından Çalışanlara En Uygun Eğitim Zamanı........................................................................................... 152 6.3.3. Çalışanlara En Uygun Eğitim Metodu........................................................................................................................................... 153 6.3.4. Çalışanların Eğitimi İçin En Uygun Kurum.................................................................................................................................... 153 Çalışanların Performanslarının Değerlendirilmesi.......................................................................................................................... 154 6.4. 6.4.1. İşletmelerde Çalışanların Performasını Değerlendirme Sisteminin Varlığı.......................................................................... 154 Mesleki Yeterlilik Kurumu’na Dair Bilgi Düzeyi ve Kanaatler....................................................................................................... 155 6.5. 6.5.1. Mesleki Yeterlilik Kurumu’na Dair Bilgi Düzeyi........................................................................................................................... 155 6.5.2.Ulusal Mesleki Yeterlilik Seviyelerinin Bilinirliği.......................................................................................................................... 155 6.5.3. Mesleki Yeterlilik Kurumunun Sektöre Katkısı............................................................................................................................ 156 6.5.4. Mesleki Yeterlilik Kurumu Belgeli Çalışan Sayısı........................................................................................................................ 156 Turizm Sektörünün Geleceği................................................................................................................................................................ 157 6.6. 6.6.1. Turizm Sektörünün Geleceğine Dair Kanaatler.......................................................................................................................... 157 6.6.2. Turizm Sektörünün Gelişmesinde Önemli Olan Faktörler....................................................................................................... 157 6.6.3. Turizm Sektörünün Gelişmesine Engel Olan Faktörler............................................................................................................ 158 Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Eğitim İhtiyaçları Araştırmasının Sonuç ve Önerileri..................................................... 160 7. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI.............................................................................................................................. 167 8. Araştırma Hakkında....................................................................................................................................................................................... 169 9. Anahtar Bilgi Kaynakları Araştırmasının Bulguları................................................................................................................................. 170 9.1. 9.1.1. Kamu Kurumları Temsilcileri............................................................................................................................................................. 170 9.1.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri................................................................................................................................ 170 9.1.3. Otel Yöneticileri.................................................................................................................................................................................. 171 9.1.4. Restoran İşletmecileri........................................................................................................................................................................ 172 9.1.5. Seyahat Acentası................................................................................................................................................................................ 172 9.1.6. Sivil Toplum Kuruluşları..................................................................................................................................................................... 172 9.2. 4 Turizm Sektörünün Bugünkü Durumu............................................................................................................................................... 170 Turizm Sektörünün Geleceğine Dair Beklentiler............................................................................................................................ 173 9.2.1. Kamu Kurumları Temsilcileri............................................................................................................................................................. 173 9.2.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri................................................................................................................................ 173 9.2.3. Otel Yöneticileri.................................................................................................................................................................................. 174 9.2.4. Restoran İşletmecileri........................................................................................................................................................................ 174 9.2.5. Seyahat Acentası................................................................................................................................................................................ 174 9.2.6. Sivil Toplum Kuruluşları..................................................................................................................................................................... 174 9.3. Turizm Sektörünün Gelişmesine Katkı Sağlayacak Faktörler...................................................................................................... 175 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 9.3.1. Kamu Kurumları Temsilcileri............................................................................................................................................................. 175 9.3.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri................................................................................................................................ 176 9.3.3. Otel Yöneticileri.................................................................................................................................................................................. 176 9.3.4. Restoran İşletmecileri Yöneticileri................................................................................................................................................. 177 9.3.5. Seyahat Acentası................................................................................................................................................................................ 177 9.3.6. Sivil Toplum Kuruluşları..................................................................................................................................................................... 177 9.4. Sektörün Gelişmesini Olumsuz Etkileyen Sorunlar ve Çözümleri.............................................................................................. 178 9.4.1. Kamu Kurumları Temsilcileri............................................................................................................................................................. 178 9.4.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri................................................................................................................................ 179 9.4.3. Otel Yöneticileri.................................................................................................................................................................................. 180 9.4.4. Restoran İşletmecileri........................................................................................................................................................................ 181 9.4.5. Seyahat Acentası................................................................................................................................................................................ 181 9.4.6. Sivil Toplum Kuruluşları..................................................................................................................................................................... 181 9.5. Nitelikli Eleman Temini ve İstihdamın Sürekliliğinin Sağlanması................................................................................................ 183 9.5.1. Kamu Kurumları Temsilcileri............................................................................................................................................................. 183 9.5.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri................................................................................................................................ 183 9.5.3. Otel Yöneticileri.................................................................................................................................................................................. 184 9.5.4. Restoran İşletmecileri........................................................................................................................................................................ 184 9.5.5. Seyahat Acentası................................................................................................................................................................................ 184 9.5.6. Sivil Toplum Kuruluşları..................................................................................................................................................................... 185 9.6. Turizm Sektöründeki Eğitim Sistemi Hakkında Kanaatler............................................................................................................ 185 9.6.1. Kamu Kurumları Temsilcileri............................................................................................................................................................. 185 9.6.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri................................................................................................................................ 186 9.6.3. Otel Yöneticileri.................................................................................................................................................................................. 187 9.6.4. Restoran İşletmecileri........................................................................................................................................................................ 188 9.6.5. Seyahat Acentası................................................................................................................................................................................ 188 9.6.6. Sivil Toplum Kuruluşları..................................................................................................................................................................... 188 9.7. Nitelikli Eleman Yetiştirilmesi İçin Eğitim Modeli Önerileri........................................................................................................... 189 9.7.1. Kamu Kurumları Temsilcileri............................................................................................................................................................. 189 9.7.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri................................................................................................................................ 190 9.7.3. Otel Yöneticileri.................................................................................................................................................................................. 190 9.7.4. Restoran İşletmecileri........................................................................................................................................................................ 191 9.7.5. Seyahat Acentası................................................................................................................................................................................ 191 9.7.6. Sivil Toplum Kuruluşları..................................................................................................................................................................... 191 9.8. Turizm Sektörünün Gelişmesinde Öncelikli Yatırım Alanları........................................................................................................ 192 9.8.1. Kamu Kurumları Temsilcileri............................................................................................................................................................. 192 9.8.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri................................................................................................................................ 192 9.8.3. Otel Yöneticileri.................................................................................................................................................................................. 193 9.8.4. Restoran İşletmecileri........................................................................................................................................................................ 194 9.8.5. Seyahat Acentası................................................................................................................................................................................ 194 9.8.6. Sivil Toplum Kuruluşları..................................................................................................................................................................... 194 9.9. Turizmde Yeni Trendler ve Türkiye..................................................................................................................................................... 195 9.9.1. Kamu Kurumları Temsilcileri............................................................................................................................................................. 195 9.9.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri................................................................................................................................ 195 5 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 9.9.3. Otel Yöneticileri.................................................................................................................................................................................. 196 9.9.4. Restoran İşletmecileri........................................................................................................................................................................ 197 9.9.5. Seyahat Acentası................................................................................................................................................................................ 197 9.9.6. Sivil Toplum Kuruluşları..................................................................................................................................................................... 197 Turizmde 2023 Hedefleri...................................................................................................................................................................... 198 9.10. 9.10.1. Kamu Kurumları Temsilcileri....................................................................................................................................................... 198 9.10.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri.......................................................................................................................... 198 9.10.3. Otel Yöneticileri............................................................................................................................................................................ 199 9.10.4. Restoran İşletmecileri.................................................................................................................................................................. 200 9.10.5. Seyahat Acentası.......................................................................................................................................................................... 200 9.10.6. Sivil Toplum Kuruluşları............................................................................................................................................................... 200 10. Anahtar Bilgi Kaynakları Araştırmasının Sonuçları................................................................................................................................ 202 BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER............................................................................................................................................................................ 207 11. Sonuçlar........................................................................................................................................................................................................... 209 11.1. İşgücünün Demografik Profili............................................................................................................................................................... 209 11.2. İşgücünün Kalifikasyonu........................................................................................................................................................................ 209 11.3. İşgücünün Akışkanlığı ve Dalgalanma............................................................................................................................................... 211 11.4. İşgücünün Kısa, Orta ve Uzun Dönem Arz ve Talebi..................................................................................................................... 211 11.5. Beklenen Bölgesel ve Mesleki İşgücü Eksikliği.............................................................................................................................. 212 11.6. Çalışanların ve İşverenlerin Mesleki Eğitim Beklentileri............................................................................................................... 213 11.7. Gelecek Projeksiyonu............................................................................................................................................................................ 214 11.8. Sezonsallık ve Kayıt Dışı İstihdam Oranları...................................................................................................................................... 215 11.9. İşe Alım ve İşçi Bulma Zorlukları......................................................................................................................................................... 218 12. 6 Öneriler............................................................................................................................................................................................................. 220 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI TABLOLAR Tablo 1: Dünyada Uluslararası Turizmin Gelişimi..................................................................................................................................................... 18 Tablo 2: Uluslararası Turizm Hareketlerinin Menşei............................................................................................................................................... 19 Tablo 3: Ülkelere Göre Uluslararası Turist Sayısı.................................................................................................................................................... 19 Tablo 4: Ülkelere Göre Uluslararası Turizm Gelirleri.............................................................................................................................................. 20 Tablo 5: Turizm Harcamalarına Göre Ülkelerin Sıralaması................................................................................................................................... 21 Tablo 6: Çeşitli Ülkelerde Turizmde İstihdam........................................................................................................................................................... 25 Tablo 7: Türkiye’de Ana Hizmet Kategorilerine Göre Turizm Tesisi Sayıları.................................................................................................... 31 Tablo 8: Türkiye’de Türlerine Göre Turizm Tesisi Sayıları..................................................................................................................................... 32 Tablo 9: Türkiye’de Ana Hizmet Kategorilerine Göre Turizm Tesislerinde Çalışan İşgücü Miktarı............................................................ 32 Tablo 10: Türkiye’de Türlerine Göre Turizm Tesislerinde Çalışan İşgücü Miktarı........................................................................................... 33 Tablo 11: İllere Göre Turizm Tesislerinde Çalışan İşgücü Miktarı......................................................................................................................... 34 Tablo 12: Yaş Dilimlerine Göre Turizm Tesislerinde Çalışan İşgücünün Dağılımı............................................................................................ 35 Tablo 13: Anket Uygulanan İşletmelerin Coğrafi Bölgelere Göre Dağılımı....................................................................................................... 36 Tablo 14: Örneklenen Kitledeki İşletme Sınıfları ve Türleri................................................................................................................................... 37 Tablo 15: Örneklenen Kitledeki İşletmelerin İllere Göre Dağılımı....................................................................................................................... 38 Tablo 16: Değerlendirmeye Katılan Anketlerin Yapıldığı Yönteme Göre Dağılımı.......................................................................................... 41 Tablo 17: Değerlendirmeye Katılan Anketlerin Yapıldığı Yöntemlere ve İllere Göre Dağılımı..................................................................... 41 Tablo 18: Örneklenen Kitledeki İşletmelerin ve Yapılan Anketlerin İllere Göre Dağılımı.............................................................................. 42 Tablo 19: İşletmelerin Tesis Türlerine Göre Dağılımı.............................................................................................................................................. 44 Tablo 20: İşletmelerin Tesis Sınıflarına Göre Dağılımı............................................................................................................................................ 45 Tablo 21: Erişilen İşletmelerin Tesis Türleri ve Tesis Sınıflarına Göre Dağılımı................................................................................................ 45 Tablo 22: Erişilen İŞletmelerin Tesis Türlerine ve İllere Göre Dağılımı.............................................................................................................. 46 Tablo 23: Erişilen İŞletmelerin Tesis Türlerine, Tesis Sınıflarına ve İllere Göre Dağılımı............................................................................... 47 Tablo 24: Erişilen İŞletmelerin Faaliyet Sezonlarına Göre Dağılımı................................................................................................................... 48 Tablo 25: Konaklama Tesislerinde Yoğun Sezon Ortalama Oda Doluluk Oranları........................................................................................ 48 Tablo 26: Konaklama Tesislerinde Yıllık Oda Doluluk Oranları........................................................................................................................... 49 Tablo 27: Konaklama Tesislerinin Türüne Göre Yoğun Sezon Oda Doluluk Oranları.................................................................................... 50 Tablo 28: Konaklama Tesislerinin Türüne Göre Yıllık Oda Doluluk Oranları.................................................................................................... 51 Tablo 29: Konaklama Tesislerinde Yoğun Sezon ve Yıllık Ortalama Oda Doluluk Oranları Özetleyici İstatistikleri............................... 52 Tablo 30: Konaklama Tesisinin Türüne Göre Yoğun Sezon ve Yıllık Ortalama Oda Doluluk Oranları...................................................... 53 Tablo 31: Konaklama Tesislerinin Coğrafi Bölgelere Göre Yoğun Sezon Oda Doluluk Oranları................................................................. 53 Tablo 32: Konaklama Tesislerinin Coğrafi Bölgelere Göre Yıllık Oda Doluluk Oranları................................................................................ 54 Tablo 33: Konaklama Tesislerinin Coğrafi Bölgelere Göre Yoğun Sezon ve Yıllık Ortalama Doluluk Oranları....................................... 54 Tablo 34: Konaklama Tesislerinin İllere Göre Yoğun Sezon Oda Doluluk Oranları........................................................................................ 55 Tablo 35: Konaklama Tesislerinin İllere Göre Yıllık Oda Doluluk Oranları........................................................................................................ 55 Tablo 36: Konaklama Tesislerinin Türlerine Göre Oda Sayıları........................................................................................................................... 56 Tablo 37: Konaklama Tesislerinin Türlerine Göre Yatak Sayıları......................................................................................................................... 57 Tablo 38: İşletmelerin Türlerine Göre Çalışan Sayıları........................................................................................................................................... 59 Tablo 39: Yıl Geneli ve Yüksek Sezonda Konaklama Tesislerinde Çalışanların Dağılımı............................................................................. 60 Tablo 40: Yıl Geneli ve Yüksek Sezonda Yeme, İçme ve Eğlence Tesislerinde Çalışanların Dağılımı...................................................... 61 Tablo 41: Turizm İşletme Belgesi Sahibi İşyerlerinde İşgücü Hareketliliği........................................................................................................ 62 Tablo 42: 4 Mevsim Çalışan İşletmelerde İşgücü Hareketliliği............................................................................................................................ 62 7 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 43: Genel Olarak Konaklama Tesislerinde İşgücü Hareketliliği............................................................................................................... 63 Tablo 44: 4 Mevsim Hizmet Veren Konaklama Tesislerinde İşgücü Hareketliliği........................................................................................... 63 Tablo 45: Genel Olarak Yiyecek, İçecek ve Eğlence Tesislerinde İşgücü Hareketliliği................................................................................ 64 Tablo 46: İşletmelerin Tesis Türlerine Göre İşgücü Hareketliliği........................................................................................................................ 65 Tablo 47: İşletmelerin İllere Göre İşgücü Hareketliliği........................................................................................................................................... 66 Tablo 48: İşgücü Hareketliliğinin Nedenleri (%)....................................................................................................................................................... 66 Tablo 49: Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları............................................................................................................................... 67 Tablo 50: Akdeniz Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları................................................................... 68 Tablo 51: Ege Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları............................................................................ 68 Tablo 52: Marmara Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları.................................................................. 69 Tablo 53: Karadeniz Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları................................................................ 69 Tablo 54: İç Anadolu Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları.............................................................. 70 Tablo 55: Güney Doğu Anadolu Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları......................................... 70 Tablo 56: Doğu Anadolu Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları....................................................... 71 Tablo 57: Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Ulusal Mesleki Yeterlilik Belgesine Sahip Olan Personel İstihdam Eden Tesis Sayısı... 71 Tablo 58: Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Ulusal Mesleki Yeterlilik Belgesine Sahip Olan Personele İlişkin Özetleyici İstatistikler72 Tablo 59: Coğrafi Bölgelere Göre Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Ulusal Mesleki Yeterlilik Belgesine Sahip Olan Personel İstihdam Eden Tesis Sayısı............................................................................................................................................................................................ 72 Tablo 60: İşletmelerde Çalışan Sayılarına Göre Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Ulusal Mesleki Yeterlilik Belgesine Sahip Olanlar 73 Tablo 61: Tesis Türlerine Göre Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK Ulusal Mesleki Yeterlilik Belgesine Sahip Olanlar.............................. 74 Tablo 62: İşgücünün Mesleki Bilgi ve Beceri Yetersizliğinde Etkili Faktörler.................................................................................................. 75 Tablo 63: İşverenlerin Çalışanlarını Eğitime Göndermesi Üzerinde Olumsuz Etkisi Olabilecek Faktörler (%)........................................ 76 Tablo 64: İşletmelerde Görev Yapılan Düzeylere Göre Bir Önceki Yıl Hizmet İçi Eğitim Alma Durumu................................................... 77 Tablo 65: İşletmelerin Coğrafi Bölgelere ve Görev Yapılan Düzeye Göre Bir Önceki Yıl Hizmet İçi Eğitim Alma Durumu................. 77 Tablo 66: Yoğun Sezon Doluluk Oranlarına ve Görev Yapılan Düzeye Göre Bir Önceki Yıl Hizmet İçi Eğitim Alma Durumu............ 78 Tablo 67: Yıllık Ortalama Doluluk Oranlarına ve Görev Yapılan Düzeye Göre Bir Önceki Yıl Hizmet İçi Eğitim Alma Durumu.......... 78 Tablo 68: İşletmenin Çalışan Sayısı ve Görev Yapılan Düzeye Göre Bir Önceki Yıl Hizmet İçi Eğitim Alma Durumu........................... 79 Tablo 69: Tesis Türü ve Görev Yapılan Düzeye Göre Bir Önceki Yıl Hizmet İçi Eğitim Alma Durumu...................................................... 80 Tablo 70: İşletmelerin Coğrafi Bölgelere Göre Son 12 Ay İçerisinde Çalışanlarına Eğitim Programları Düzenleme Durumu............ 81 Tablo 71: Konaklama Tesislerinin Yoğun Sezon Doluluk Oranlarına Göre Son 12 Ay İçerisinde Çalışanlarına Eğitim Programları Düzenleme Durumu....................................................................................................................................................................................................... 82 Tablo 72: Konaklama Tesislerinin Yıllık Ortalama Doluluk Oranlarına Göre Son 12 Ay İçerisinde Çalışanlarına Eğitim Programları Düzenleme Durumu....................................................................................................................................................................................................... 82 Tablo 73: İşletmelerin Çalışan Sayısına Göre Son 12 Ay İçerisinde Eğitim Programları Düzenleme Durumu......................................... 83 Tablo 74: İşletmelerin Tesis Türüne Göre Son 12 Ay İçerisinde Çalışanlarına Eğitim Programı Düzenleme Durumu........................... 84 Tablo 75: Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları* (Çoklu Yanıt)....................................................................................................... 85 Tablo 76: Coğrafi Bölgelere Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları** (Çoklu Yanıt %).................................................... 87 Tablo 77: Çalışan Sayısına Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları* (Çoklu Yanıt %)......................................................... 88 Tablo 78: İşletmelerin Tesis Türüne Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları -1* (Çoklu Yanıt)........................................ 89 Tablo 79: İşletmelerin Tesis Türüne Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları -2* (Çoklu Yanıt)....................................... 90 Tablo 80: Akdeniz Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları** (Çoklu Yanıt %).................. 92 Tablo 81: Doğu Anadolu Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları**.................................... 93 Tablo 82: Ege Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları**....................................................... 94 8 Tablo 83: Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları**(Çoklu Yanıt%).. 95 Tablo 84: İç Anadolu Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları**........................................... 96 Tablo 85: Karadeniz Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları**............................................ 97 Tablo 86: Marmara Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları**.............................................. 98 Tablo 87: Son 12 Ayda Eğitimlere Katılan Personelin Görev Düzeyleri* (Çoklu Yanıt)................................................................................... 99 Tablo 88: Konaklama Tesislerinin Yoğun Sezon Doluluk Oranlarına Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlere Katılan Personelin Görev Düzeyleri* (Çoklu Yanıt)................................................................................................................................................................ 99 Tablo 89: Konaklama Tesislerinin Yıllık Ortalama Doluluk Oranlarına Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlere Katılan Personelin Görev Düzeyleri* (Çoklu Yanıt)................................................................................................................................................................ 100 Tablo 90: İşletmelerin Tesis Türüne Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlere Katılan Personelin Görev Düzeyleri**(Çoklu Yanıt). 100 Tablo 91: Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlere Katılanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Konuları*......................................................... 101 Tablo 92: İşletmelerin Çalışan Sayılarına Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Verimliliğe Katkısı *........................................ 103 Tablo 93: İllere Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Verimliliğe Katkısı *....................................................................................... 103 Tablo 94: İşletmelerin Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Verimliliğe Katkısı**.............................................. 104 Tablo 95: Konularına Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Verimliliğe Katkısı*............................................................................. 105 Tablo 96: Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Sayısı İle Eğitimlerin Verimliliğe Katkısı Arasındaki İlişkiler*................................... 106 Tablo 97: Çalışanların Görev Düzeyleri ve Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Verimliliğe Katkısı*................................................. 106 Tablo 98: Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%)......................................................................................................... 107 Tablo 99: Akdeniz Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%)............................................................... 108 Tablo 100: Akdeniz Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %). 109 Tablo 101: Doğu Anadolu Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%).................................................. 110 Tablo 102: Doğu Anadolu Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %).......................................................................................................................................................................................................... 110 Tablo 103: Ege Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%)..................................................................... 111 Tablo 104: Ege Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %).. 111 Tablo 105: Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%)..................................... 112 Tablo 106: Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %).......................................................................................................................................................................................................... 112 Tablo 107: İç Anadolu Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%)........................................................ 113 Tablo 108: İç Anadolu Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %).......................................................................................................................................................................................................... 114 Tablo 109: Karedeniz Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%)......................................................... 114 Tablo 110: Karedeniz Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %).......................................................................................................................................................................................................... 115 Tablo 111: Marmara Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%).............................................................. 116 Tablo 112: Marmara Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %) 116 Tablo 113: Tesis Türü ve Sınıfına Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular -1* (%)................................................ 117 Tablo 114: Tesis Türü ve Sınıfına Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular -2* (%)............................................... 118 Tablo 115: Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duyulan Diğer Konular (Çoklu Yanıt)....................................................................................................... 119 Tablo 116: Önümüzdeki Bir Yılda Çalışanlar İçin Eğitim Programı Gerçekleştirme Durumu......................................................................... 119 Tablo 117: Coğrafi Bölgelere Göre Önümüzdeki Bir Yılda Çalışanlar İçin Eğitim Programı Gerçekleştirme Durumu............................ 120 Tablo 118: Konaklama Tesislerinde Yıllık Ortalama Doluluk Oranına Göre Önümüzdeki Bir Yılda Çalışanlar İçin Eğitim Programı Gerçekleştirme Durumu................................................................................................................................................................................................ 120 Tablo 119: İşletmelerde Çalışan Sayısına Göre Önümüzdeki Bir Yılda Çalışanlar İçin Eğitim Programı Gerçekleştirme Durumu...... 121 Tablo 120: Tesis Türüne Göre Önümüzdeki Bir Yılda Çalışanlar İçin Eğitim Programı Gerçekleştirme Durumu.................................... 122 Tablo 121: İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar (%)......................................................................................................................................... 123 Tablo 122: Tesis Türleri ve Sınıflarına Göre Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar -1*(%)........................................................ 123 9 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 123: Tesis Türleri ve Sınıflarına Göre Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar -2*(%)....................................................... 124 Tablo 124: İşletmelerde Çalışan Sayısına Göre Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar (%)..................................................... 124 Tablo 125: Ankara’daki İşletmelerde Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar (%)........................................................................ 125 Tablo 126: Antalya’daki İşletmelerde Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar (%)....................................................................... 125 Tablo 127: İstanbul’daki İşletmelerde Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar (%)....................................................................... 126 Tablo 128: İzmir’deki İşletmelerde Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar (%)............................................................................ 126 Tablo 129: Muğla’daki İşletmelerde Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar (%).......................................................................... 127 Tablo 130: İşletmelerde İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Diğer Kurumlar (Çoklu Yanıt).................................................................................. 127 Tablo 131: Öngörülen ve Gerçekleştirilen Anket Sayılarının İllere Göre Dağılımı........................................................................................... 133 Tablo 132: Anket Uygulanan Kurumları...................................................................................................................................................................... 133 Tablo 133: Eğitimcilerin Branşlara Göre Dağılımı..................................................................................................................................................... 135 Tablo 134: Otel Türleri.................................................................................................................................................................................................... 135 Tablo 135: İşletme ve Çalışma Türüne Göre Çalışan Sayısı.................................................................................................................................. 136 Tablo 136: Çalışma Türüne ve Sayısına Göre İşletmelerin Dağılımı................................................................................................................... 136 Tablo 137: Son 12 Ayda İşe Alınan ve İşten Ayrılan Personel Sayısı................................................................................................................... 136 Tablo 138: İşletme Türüne Göre İşe Alınan ve İşten Ayrılan Personel Sayısı................................................................................................... 137 Tablo 139: Çalışanların Eğitiminin Yetersiz Kalmasında Etkili Olan Nedenler.................................................................................................. 139 Tablo 140: Çalışanların Eğitiminin Yetersiz Kalmasında Etkili Olan Diğer Nedenler...................................................................................... 139 Tablo 141: İhtiyaç Duyulan Meslek İçi Eğitim Alanları............................................................................................................................................. 140 Tablo 142: İhtiyaç Duyulan Diğer Meslek İçi Eğitim Alanları................................................................................................................................. 141 Tablo 143: Yönetici ve Süpervizörler İçin Eğitime İhtiyaç Duyulan Alanlar....................................................................................................... 142 Tablo 144 Yönetici ve Süpervizörler İçin Eğitime İhtiyaç Duyulan Diğer Alanlar............................................................................................ 143 Tablo 145: Son Bir Yılda Çalışanlara Yönelik Verilen Eğitimlerin İçeriği............................................................................................................ 145 Tablo 146: Son Bir Yılda Verilen Eğitimlere Katılan Personel Türü..................................................................................................................... 146 Tablo 147: İşyerindeki Mevcut Çalışanlar İçin İhtiyaç Duyulan Eğitim Alanları................................................................................................ 147 Tablo 148: İşyerindeki Mevcut Çalışanlar İçin İhtiyaç Duyulan Diğer Eğitim Alanları..................................................................................... 148 Tablo 149: Önümüzdeki Yıl İçin Çalışanlara Yönelik Eğitim Çalışmaları............................................................................................................ 149 Tablo 150 İşverenlerin Çalışanları Eğitime Göndermemesinde Etkin Nedenler............................................................................................. 150 Tablo 151: Çalışanlara Yönelik Eğitim İçin En Uygun Mekân................................................................................................................................ 151 Tablo 152: Farklı Eğitim Metotlarının Çalışanlar İçin Uygunluğu......................................................................................................................... 153 Tablo 153: Eğitim Vermesi Beklenen Kurum............................................................................................................................................................. 154 Tablo 154: Mesleki Yeterlilik Kurumuna Dair Bilgi Düzeyi..................................................................................................................................... 155 Tablo 155: Mesleki Yeterlilik Kurumu Belgeli Çalışan Sayısı................................................................................................................................. 156 Tablo 156: Turizm Sektörünün Gelişmesi İçin Gereken Faktörler....................................................................................................................... 158 Tablo 157: Turizm Sektörünün Gelişmesi Etkileyen Sorunlar............................................................................................................................... 159 Tablo 158: Derinlemesine Görüşmelerin Yapıldığı Meslek Grupları................................................................................................................... 169 Tablo 159: İllere Göre Yapılan Görüşme Sayısı........................................................................................................................................................ 169 10 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI GRAFİKLER Şekil 1: Yıllara Göre Gelen Uluslararası Turist Sayısı (Milyon)............................................................................................................................... 17 Şekil 2: Turizmin Geleceğine Dair Tahminler........................................................................................................................................................... 22 Şekil 3: Turizmin İstihdama Katkısı.............................................................................................................................................................................. 23 Şekil 4: Turizmin İstihdama Toplam Etkileri............................................................................................................................................................... 24 Şekil 5: İşletmelerin Son 12 Ay İçerisinde Çalışanlarına Eğitim Programları Düzenleme Durumu............................................................. 81 Şekil 6: İşletmelerin Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Verimliliğe Katkısı*.......................................................................................... 102 Şekil 7: Katılımcıların Bağlı Olduğu Kurum Türü...................................................................................................................................................... 134 Şekil 8: Çalışanların Mesleki Eğitim Düzeylerinin Yeterliliği................................................................................................................................. 138 Şekil 9: Son Bir Yılda Çalışanlara Yönelik Eğitim Verilmesi.................................................................................................................................. 144 Şekil 10: Son Bir Yılda Verilen Eğitimlerin Çalışanlara Katkısı.............................................................................................................................. 146 Şekil 11: İşyerindeki Mevcut Çalışanlar İçin Duyulan.............................................................................................................................................. 147 Şekil 12: Eğitim İçin En Uygun Zaman Dilimi............................................................................................................................................................ 152 Şekil 13: Eğitim İçin En Uygun Günler........................................................................................................................................................................ 152 Şekil 14: Eğitim İçin En Uygun Aylar........................................................................................................................................................................... 153 Şekil 15: İşyerlerinde Çalışan Performansı Değerlendirme Sisteminin Varlığı................................................................................................. 154 Şekil 16: Turizm Sektörünün Mesleki Standartları Yeterlilikleri ve Yeterlilik Seviyelerinden Haberdarlık................................................. 155 Şekil 17: Myk’nun Mesleki Standartlar Belirlemesinin Turizm Sektörü Açısından Gerekli ve Faydalı Olup Olmadığına Dair Kanaatler............................................................................................................................................................................................................................ 156 Şekil 18: Turizm Sektörünün Geleceğine Dair Kanaatler...................................................................................................................................... 157 Şekil 19: Yıllara Göre Kayıt Dışı İstihdam Oranları (%)....................................... ......................... ......................... ......................... ....................... 216 Şekil 20: Sektörlere Göre Kayıt Dışı İstihdam Oranları 2014 (%)......................... ......................... ......................... ......................... ................. 216 Şekil 21: Cinsiyete Göre Kayıt Dış İstihdam Oranları......................... ......................... ......................... ......................... ......................... ........... 216 Şekil 22: Yaş Dağılımına Göre Kayıt Dışı İstihdam Oranları 2014 (%)......................... ......................... ......................... ......................... ........ 216 Şekil 23: Eğitime Göre Kayıt Dışı İstihdam Oranları 2014 (%)......................... ......................... ......................... ......................... ..................... 217 Şekil 24: NUTS II Bölgelerine Göre Kayıt Dışı İstihdam Oranları 2014 (%)......................... ......................... ......................... ......................... 217 Şekil 25: Hizmet Sektöründe İllere Göre Kayıtdışı İstihdam Oranları......................... ......................... ......................... ......................... ....... 218 11 BÖLÜM I: GİRİŞ TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 1.Projenin Amacı ve Kapsamı Türkiye’de istihdam yapısı içerisinde turizm sektörü ve ona bağlı diğer sektörlerin giderek artan bir önem kazanması nedeniyle turizm sektöründe hem işverenler, hem çalışanların uyum yeteneğinin artırılması hedefi önem kazanmıştır. Bu gelişme doğrultusunda, Sosyal Güvenlik ve Çalışma Bakanlığı Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA)’nın dördüncü unsuru altında bir operasyon hazırlamıştır. TUYUP (Turizm Sektöründe İşverenlerin ve Çalışanların Uyum Yeteneklerinin Arttırılması Projesi) adı verilen projenin temel hedefleri şunlardır: • Hayat boyu öğrenme anlayışının sektörde yaygınlaşması ve işletmelerin beşeri kaynaklara yatırım yapmaları neticesinde sektörün uyum yeteneğinin güçlendirilmesi; bu bağlamda T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ‘işletme belgesi’ olan tüm konaklama ve yiyecek-içecek işletmelerindeki işveren ve çalışanların nitelik ve Avrupa Birliği standartlarına uyum yeteneğinin arttırılması, • Turizm sektöründe çevre duyarlılığının güçlendirilmesi, • Ayrıca, turizm sektörünün yüksek istihdam yaratma kapasitesi ve turizm işletmelerinin faaliyette bulundukları bölge ve çevresiyle yüksek sosyal etkileşim potansiyeli nedeniyle, özellikle geri kalmış bölgelerin turizm potansiyelinden daha çok istifade edilerek, dengeli bir bölgesel gelişimin sağlanmasına ve bölgesel farklılıkların azaltılmasına katkıda bulunulması. Yukarıda sıralanan amaç ve yaklaşımlarla hazırlanan proje, turizm sektörünün yakın işbirliği içerisinde olduğu farklı alanlardaki birçok paydaşı içinde barındırmaktadır. Proje; T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı, Bakanlığın İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri, turizm sektöründe yer alan paydaş örgütler, sosyal ortaklar, otel ve restoranlar, çalışan ve işverenler, eğitim kurumları, odalar, turizm çalışanlarına ait sendikalar, turizm fakültesi olan üniversiteler ve Bölgesel Kalkınma Ajansları gibi turizm sektörüyle ilişkili birçok ortak ile yakın işbirliği kurmaya çalışmıştır. Ocak 2014’te başlayan ve 2016 yılının Temmuz ayında tamamlanması planlanmış toplam 30 ay süreli projede, özellikle Turizm İşletme Belgeli tesislerin ön büro, servis, kat hizmetleri ve mutfak çalışanlarının mesleki, teknik ve yabancı dil becerilerinin AB standartları çerçevesinde geliştirilmesine çalışılmıştır. TUYUP projesi 6 bileşendenoluşmaktadır: Bileşen 1: Farkındalık Artırma Çalışmaları:Proje kapsamındaki faaliyetleri geniş kitlelere duyurmak, proje hakkında bilgi vermek, kupon eğitim programı ve yeşil yıldız gibi uygulamalara dikkat çekerek ilgi oluşturmak ve proje sonuçlarını sektör temsilcileri ve paydaşlarla paylaşmak üzere 50’den fazla toplantı düzenlenmiştir. Ayrıca baskılı malzemeler, kitapçıklar, bilgi içeren USB bellekler gibi pek çok görünürlük malzemesi üretilmiş ve kullanılmıştır. Bileşen 2: Turizm Sektöründe İş Gücü Analizi: Bu raporun içeriğini oluşturan, Turizm sektöründe, Bakanlık işletme belgeli konaklama, yeme içme ve eğlence tesislerinin işgücü yapısı, ihtiyaçları ve geleceği konusunda yapılan geniş kapsamlı çalışmadır. BÖLÜM I: GİRİŞ Bileşen 3: Eğitim Programının Geliştirilmesi ve “Kupon” Programının Oluşturulması ve Uygunlaması: Eğitim müfredatlarının güncellenmesi, Kupon Eğitim Programı için özel müfredatlar hazırlanması, eğitim kurumlarının tespiti için kriterler belirlenmesi ve seçimlerinin yapılması, 5000’e yakın kişiye 180.000 saat çalışan ve işveren düzeyinde eğitimler verilmesi, eğitim videolarının ve kitaplarının hazırlanması bu bileşen altında gerçekleştirilen faaliyetlerdir. Ayrıca 890 çalışan için Ulusal Mesleki Yeterlilik Sınav Ücreti Desteği sağlanmıştır. 15 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Bileşen 4: Eğitim Sağlayıcıları arasında İletişim Ağının Oluşturulması ve Eğitim Kapasitelerinin Artırılması: İletişim ağı oluşturma konusunda yol haritası hazırlanması 338 kişiye 4 ana dalda (ön büro, servis, kat hizmetleri ve ileri mutfak) “Eğiticilerin Eğitimi” verilmesi ve 2 AB ülkesine (İtalya ve İspanya) çalışma seyahati düzenlenmesi bu bileşenin kapsamını oluşturmaktadır. Bileşen 5: Yeşil Yıldız Belgesi Hakkında Farkındalığın Arttırılması ve “En İyi Uygulama” Merkezlerinin Kurulması: Konaklama tesislerine Yeşil Yıldız kavramının ve uygulamasının tanıtılması, başvuru ve hazırlık kriterlerine ilişkin bilgi ve eğitimler verilmesi, en iyi 15 uygulama merkezinin seçilerek 20 aday otele danışmanlık hizmetleri sunulması, 2 adet TV spotu hazırlanması ve sonuçların paylaşılması bu bileşen altında gerçekleştirilmiştir. Bileşen 6: Online bilgi bankası sisteminin geliştirilmesi: Genel anlamda tüm proje faaliyetlerinin özel anlamda da Kupon Eğitim Programı, İşgücü Analizi Anketi ve Yeşil Yıldız gibi başvuru ve takip isteyen geniş çaplı uygulamaların tümünün online olarak yürütülmesi bu bileşen tarafından sağlanan hizmetler ve altyapı ile mümkün olmuştur. Elinizdeki bu çalışma, yukarıda sıralanan 6 bileşen içinde 2. sırada zikredilen“Turizm Sektöründe İş Gücü Analizi” kapsamında yürütülen araştırmaların sonuçlarını içermektedir. Yukarıda belirtildiği gibi, turizm sektöründeki işgücünün mevcut durumunun fotoğrafının çekilmesi ve geleceğe ilişkin projeksiyonlar yapılabilmesi TUYUP’un öncelikli amaçlarıdır. Bu amaçları gerçekleştirebilmek için TUYUP kapsamında birbirinden farklı yöntemlerle üç ayrı araştırma yapılmıştır. Bu çalışmalardan birincisi, organize edilecek eğitim çalışmalarına temel teşkil edecek verileri temin etmek üzere gerçekleştirilen “Eğitim İhtiyaçları Araştırması”dır (Training Needs Analysis/TNA). Bu araştırmanın temel amacı, sektörde faaliyet göstermekte olan işverenlerin ve çalışanların eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesidir. Bu amaçla, araştırmanın hedef kitlesi olarak turizm işletme belgesine sahip tesislerin yöneticilerinin yanı sıra; turizm sektörü ile ilgili üniversite/yüksekokul öğretim elemanları, turizm meslek lisesi öğretmenleri, turizm meslek kursları düzenleyen kurumların eğiticileri, turizmle ilgili STK’lar ve medya temsilcileri de örnekleme dahil edilmiştir. Bu çalışma kantitatif teknikler kullanılarak ve CAPI (ComputerAssisted Personal Interviewing-Bilgisayar Destekli Yüzyüze Görüşme) yöntemiyle anketlerin uygulanması şeklinde gerçekleştirilmiştir. BÖLÜM I: GİRİŞ TUYUP kapsamında yürütülen ikinci çalışma yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmeler aracılığıyla uygulanan kalitatif “Anahtar Bilgi Kaynakları Araştırması”dır (Key Informant Interview). Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkililerinin talep ve görüşleri doğrultusunda turizm işletme belgeli konaklama yeme-içme tesislerinin yöneticilerinin yanı sıra, turizm eğitimi veren üniversitelerin öğretim üyeleri, liselerin müdürleri, turizmle ilgili faaliyet gösteren STK’ların yöneticileri, ilgili kamu kurumlarının yöneticileri ve seyahat acenteleri ile bu mülakatlar gerçekleştirilmiştir. 16 En son tamamlanan ve turizm işletme belgeli bütün tesislerin hedef kitle olarak alındığı üçüncü araştırma ise “Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Analizi”dir (Labor Force Analysis/LFA). Bu çalışmada, 08.05.2015 tarihinde Kültür ve Turizm Bakanlığı kayıtlarına göre sayıları 4058 olan turizm işletme belgesi sahibi tüm tesisler hedef kitle olarak kabul edilmiştir. Kısaca LFA olarak isimlendirilen bu çalışma kantitatif teknikler kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Olabildiğince çok sayıda tesisin çalışmaya katılımını mümkün kılabilmek amacıyla, soru formlarının tesislerin yöneticileri tarafından cevaplanmasını kolaylaştıracak üç ayrı yöntem kullanılmıştır. Projenin başlangıcında, tesis yöneticilerinin şifre ile ulaşabilecekleri bir online anket uygulaması başlatılmıştır. Tesislerin yöneticilerinin ankete katılımını sağlayabilmek için Bakanlık hem resmi bir yazılı duyuru yapmış, ayrıca süreç içerisinde işletmeler telefonla uyarılarak ankete katılıma teşvik edilmiştir. Tüm bunlara rağmen anket formunu doldurmayan işletmelere telefon üzerinden ulaşılmış ve kabul eden yöneticilerle CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing/ Bilgisayar Destekli Telefon Anketi) yöntemiyle çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu ikisinin dışında, en baştan planlandığı gibi, ankete katılmayan belli sayıda (900) tesis ziyaret edilmiş ve özel olarak geliştirilen bir yazılım aracılığıyla ve tablet bilgisayarlar üzerinden CAPI yöntemiyle de anketler gerçekleştirilmiştir. Tüm olanakların kullanılması neticesinde listede yer alan tesislerin yarısından biraz fazlasına ulaşılabilmiştir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 2. Dünyada ve Türkiye’de Turizme Genel Bir Bakış Ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel anlamda ülkeler ve bölgeler üzerinde güçlü bir etkiye sahip olan turizm, dünya ekonomisinde hızla gelişen sektörlerden biridir. Turizm sektörünün gelir ve istihdam oranına, sosyal ve kültürel hayata, bulunduğu bölgenin ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtımına çok yönlü etkileri vardır. Emek yoğun faaliyetlerin turizmde büyük bir paya sahip olması, özellikle gelişmekte olan ülkelerde turizmin ulusal ve bölgesel kalkınmada önemli araç haline gelmesini sağlamıştır. 2.1.Ziyaretçi Sayıları Dünyada, son yıllarda kendini daha çok hissettiren jeopolitik, ekonomik ve sağlık alanlarındaki problemlere karşın uluslararası turizm hareketleri her yıl artış göstermektedir. 2011 yılında 994 milyon olan turist varışları, 2012 yılında 39 milyon artarak (+%4) 1 milyar 40 milyona ulaşmıştır. 2013 yılında bu sayı 1 milyar 88 milyona, 2014’de 1 milyar 134 milyona yükselmiştir. 2015’de ise 50 milyon artarak 1 milyar 184 milyona ulaşmıştır (UNWTO, 2016). Şekil 1: Yıllara Göre Gelen Uluslararası Turist Sayısı (Milyon) BÖLÜM I: GİRİŞ Kaynak: UNWTO 17 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Uluslararası hareketlilik içinde 2005-2014 aralığında ortalama %2.8, 2015 yılında ise %4.72 büyüyen Avrupa bölgesi en çok ziyaretçiyi çekmeye devam etmektedir. Afrika bölgesi küçülmeye devam ederken (%-2,91), Asya Pasifik bölgesinde büyüme %5,4 artarak 264 milyondan 278,6 milyona ulaşmıştır.Bunu %5 büyüyen Amerika bölgesi ve %1,72 büyüyen Orta Doğu bölgesi izlemektedir (UNWTO, 2016). Ülkemiz açısından bakıldığında ziyaretçi sayısında 2007’de ve 2010 yıllarında ciddi düşüşlere rağmen, Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre Türkiye 2014’de 36.837.900, 2015 yılında ise 36.244.632 ziyaretçi ağırlamıştır. Tablo 1: Dünyada Uluslararası Turizmin Gelişimi Pazar Payı (%) Uluslararası Turist Sayısı (milyon) Değişim (%) Yıllık Ortalama Büyüme (%) 1990 1995 2000 2005 2010 2013 2014 2015 2015* 2015** 13/12 14/13 15/14 05 - 14 Dünya 435 527 674 809 950 1.088 1.134 1.184 100 100 4.6 4.2 4.4 3.8 Gelişmiş ekonomiler 296 336 420 466 513 585 619 647 60.2 54.7 4.6 5.8 4.6 3.2 Gelişmekte olan ekonomiler 139 191 254 343 437 503 515 536 39.8 45.3 4.6 2.3 4.2 4.6 261.5 304.7 386.6 453.2 489.4 566.8 580.2 607,6 36.4 51.3 4.8 2.4 4.7 2.8 Kuzey Avrupa 28.7 36.4 44.8 59.9 62.8 67.2 70.8 75.6 6.1 6.4 2.4 5.3 6.8 2.0 Batı Avrupa Dünya Turizm Örgütü Bölgeleri: Avrupa 108.6 112.2 139.7 141.7 154.4 170.8 174.4 179.7 11.9 15.2 2.8 2.1 3.1 2.3 Orta/Doğu Avrupa 33.9 58.1 69.6 95.3 98.9 127.9 120.2 127.1 4.1 10.7 7.5 -6.0 5.8 2.7 Güney/Akdeniz Avrupa 90.3 98.0 132.6 156.4 173.3 201.0 214.8 225.1 14.3 19.0 5.6 6.9 4.7 3.6 28 AB Ülkesi 230.1 268.0 330.5 367.9 384.3 433.2 454.1 477.9 30.1 40.4 3.9 4.8 5.2 2.4 Asya ve Pasifik 55.8 82.1 110.4 154.0 205.5 249.9 264.3 278.6 34.0 23.5 6.9 5.7 5.4 6.1 Kuzey-Doğu Asya 26.4 41.3 58.3 85.9 111.5 127.0 136.3 142.1 19.2 12.0 3.4 7.3 4.3 5.3 Güney-Doğu Asya 21.2 28.5 36.3 49.0 70.5 94.5 97.3 104.2 8.8 8.8 11.3 3.0 7.2 7.9 Okyanusya 5.2 8.1 9.6 10.9 11.4 12.5 13.2 14.2 3.4 1.2 4.6 6.0 7.1 2.1 Güney Asya 3.1 4.2 6.1 8.2 12.1 16.0 17.5 18.1 2.6 1.5 12.1 9.6 3.6 8.6 92.8 109.1 128.2 133.3 150.2 167.6 181.9 191.0 22.5 16.1 3.1 8.5 5.0 3.5 Kuzey Amerika 71.8 80.7 91.5 89.9 99.5 110.2 120.9 126.2 17.2 10.7 3.6 9.7 4.3 3.3 Karayipler 11.4 14.0 17.1 18.8 19.5 21.1 22.3 23.9 2.3 2.0 2.8 5.4 7.3 2.0 Orta Amerika 1.9 2.6 4.3 6.3 7.9 9.1 9.6 10.3 0.9 0.9 2.6 5.6 7.1 4.8 Amerika Güney Amerika 7.7 11.7 15.3 18.3 23.2 27.2 29.1 30.7 2.1 2.6 1.4 7.1 5.4 5.1 14.7 18.7 26.2 34.8 50.4 54.7 54.9 53.3 2.7 4.5 4.4 0.4 -2.9 5.4 Kuzey Afrika 8.4 7.3 10.2 13.9 19.7 20.7 20.4 18.9 0.7 1.6 5.8 -1.4 -7.7 4.0 Sahra Altı Afrika 6.3 11.5 16.0 20.9 30.8 34.0 34.5 34.4 2.0 2.9 3.6 1.4 -0.1 6.2 9.6 12.7 22.4 33.7 54.7 49.1 52.4 53.3 4.4 4.5 -2.9 6.7 1.6 4.7 Afrika BÖLÜM I: GİRİŞ Orta Doğu 18 Kaynak: UNWTO TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Turist orijini açısından bakıldığında, 2014 yılında 580 milyon ve 2015’de 608 milyon kişi ile Avrupa turizm hareketlerinde en fazla tercih edilen bölge olmuştur (%51). Bunu 279 milyon turist (2014’de 264) ile AsyaPasifik bölgesi izlemiştir (%23). Amerika bölgesi uluslararası turizm hareketlerinin %16’sına ev sahipliği yaparak 191 milyon turist çekmiş, Afrika ve Orta Doğu bölgeleri ise %4’lük bir payla 2015 yılında 53’er milyon turist ağırlamıştır (UNWTO, 2016). Tablo 2: Uluslararası Turizm Hareketlerinin Menşei Pazar Payı (%) Bölgelere Göre Uluslararası Turist Sayısı (milyon) Değişim (%) 1990 1995 2000 2005 2010 2013 2014 2015 435 527 674 809 950 1,088 1,134 1.184 100 4.6 4.2 4.4 3.8 566.8 580.2 607.6 51.3 4.8 2.4 4.7 2.7 Dünya Avrupa Yıllık Ortalama Büyüme (%) 250.7 304.0 386,6 453,2 489.4 2015* 13/12 14/13 15/14 05 - 14 Asya ve Pasifik 58.7 86.3 110.4 154.0 205.5 249.9 264.3 278.6 23.5 6.9 5.7 5.4 6.4 Amerika 99.3 108.2 128.2 133.3 150.2 167.6 181.9 191.0 16.1 3.1 8.5 5.0 3.7 Afrika 9.8 11.5 26.2 34.8 50.4 54.7 54.9 53.3 4.5 24.4 0.4 -2.9 6.2 Orta Doğu 8.2 8.6 22.4 33.7 54.7 49.1 52.4 53.3 4.5 -2.9 6.7 1.6 6.5 Kaynak: UNWTO En çok turist çeken ve gelir elde eden ülkeler sıralaması yıllara göre değişiklik göstermekle birlikte Fransa 84 milyon ziyaretçi ile 2013, 2014 ve 2015’de birinciliğini korumuştur. Meksika 5 basamak tırmanarak 2014’de en çok ziyaretçi çeken ilk 10 ülke arasında yer almıştır. 2015’de artan ABD ziyaretçileri sayesinde %9,5’lik artış gerçekleştirerek, 29 milyon olan ziyaretçi sayısını 32 milyon üzerine çıkarmış ve 9. sırada yer almıştır (UNWTO, 2016). Türkiye ise yaklaşık 40 milyon ziyaretçiyle 2013’de olduğu gibi 2014 yılında da 6. sıradadır. 2015’de aynı sıralamayı korumuştur. 2015 yılı UNWTO verilerine göre İspanya %5’lik bir artışla ziyaretçi sayısında 68 milyona ulaşmış, %4,7 artış gösteren İtalya ise 51 milyon ziyaretçi ağırlamıştır. Avrupa bölgesinde en çok ziyaretçi çeken 4. ülke konumunda olan ülkemiz son yıllarda çevresinde yaşanan güvenlik endişeleri ve Rus pazarındaki gelişmeler neticesinde uluslararası ziyaretçi sayısında yaklaşık %1’lik bir düşüş yaşamıştır (UNWTO, 2016). Tablo 3: Ülkelere Göre Uluslararası Turist Sayısı Uluslararası Turist Sayısı Seri Milyon Değişim (%) 2013 2014* 2015 14*/13 15/14 1 Fransa TF 83.6 83.7 84.5 0.1 0.9 2 Amerika Birleşik Devletleri TF 70.0 74.8 - 7.2 - 3 İspanya TF 60.7 65.0 68.2 7.0 5.0 4 Çin TF 55.7 55.6 56.9 -0.1 2.3 5 İtalya TF 47.7 48.6 50.7 1.8 4.4 6 Türkiye TF 37.8 39.8 - 5.3 - 7 Almanya TCE 31.5 33.0 35.0 4.6 5.9 8 Birleşik Krallık TF 31.1 32.6 33.0 5.0 - 9 Rusya Federasyonu TF 28.4 29.8 31.3 5.3 5.0 10 Meksika TF 24.2 29.1 32.1 21.5 9.5 Kaynak: UNWTO BÖLÜM I: GİRİŞ Sıra No. 19 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Ziyaretçi sayısı açısından ilk 10 içinde yer alan ülkelerden bazıları gelir açısından ilk 10 ülke sıralamasında yer almamaktadır. 2014 yılı uluslararası turizm gelir sıralamasında ABD birinciliğini korumuştur. Çin ve İngiltere sıralamada iki sıra yükselerek 3. ve 7.ciliğe yükselmiştir. Fransa ve Tayland ise gerilemiştir. 2015 yılında Tayland gelirlerini bir önceki yıla göre %20 civarında artırmıştır (UNWTO, 2016). İtalya ve İspanya gelirlerinde %4’lük artış yaratmıştır. Bununla birlikte Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallıktaki artış %1 düzeyinde kalmıştır. İlk 10 içinde yer alan diğer bazı ülkelerde ise gelirlerde azalma yaşanmıştır. Fransa’nın turizm gelirleri 2015 yılında %5 gerilemiştir. Gelirlerdeki gerileme Hong Kong’da %7 düzeyindeyken, Makao’da oldukça sert bir düşüş gerçekleşmiştir (%26) (UNWTO, 2016). Ülkemiz ise 26.6 milyar dolar ile en çok turizm geliri elde eden ülkeler sıralamasında 12. sıradadır. Tablo 4: Ülkelere Göre Uluslararası Turizm Gelirleri Uluslararası Turizm Gelirleri US$ Sıra No. Milyar 2013 BÖLÜM I: GİRİŞ 2014* 2015 14*/13 15/14 1 Amerika Birleşik Devletleri 172.9 177.2 178.3 2.5 0.6 2 Çin 51.7 105.4 114.1 10.2 8.3 3 İspanya 62.6 65.1 56.5 3.9 4.0 4 Fransa 56.6 57.4 45.9 1.5 -4.3 5 Tayland 41.8 38.4 44.6 -2.7 22.0 6 Birleşik Krallık 41.8 46.6 42.4 6.1 -2.0 7 İtalya 43.9 43.9 39.7 3.6 4.5 8 Almanya 41.3 43.3 36.9 4.9 1.9 9 Hong Kong (Çin) 38.9 38.4 35.9 -1.5 -6.6 10 Makao (Çin) 43.0 42.6 31.3 -1.1 -26.5 Kaynak: UNWTO 20 Değişim (%) TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 2.2.Ekonomik Etkiler 2014 yılında uluslararası turizmde ziyaretçi harcamaları bir önceki yıla kıyasla 59milyar dolar artarak 1 trilyon 295milyar dolara ulaşmıştır. Uluslararası turizm gelirinin 512.9milyar dolarını (% 39,61) Avrupa, % 32,44’lük kısmını Asya-Pasifik, %21,16’lık kısmını Amerika, yaklaşık %4’ünü Ortadoğu, yaklaşık %3’ünü de Afrika ülkeleri paylaşmaktadır (UNWTO, 2016). Uluslararası turizm gelirleri 2015 yılında bir önceki yıla göre %4,86 oranında azalarak 1 trilyon 232milyar dolara gerilemiştir. (UNWTO, 2016) 2014 yılında uluslararası turizm hareketlerinde en çok harcama yapan ilk 10 ülke sıralamasında 234.7 milyar dolarla Çin birinciliğini korumuştur. Bunu yaklaşık 111 milyar dolarla ABD, 91.4 milyar dolarla Almanya izlemiştir. % 2,63artışla İngiltere, Rusya Federasyonu’nun önünde 4. sırada yer almıştır. Benzer bir şekilde 2015 yılı verilerine bakıldığında Çin 292 milyar dolar düzeyinde harcama ile birinciliğini devam ettirmiştir. Bunu 120.5 milyar dolar ile ABD, 76.3 milyar dolar ile Almanya izlemiştir (UNWTO, 2016). UNWTO verilerine göre 2015’de 5.4 milyar ABD doları harcamayla ülkemiz uluslararası turizm harcamalarında bir önceki yıla göre 5.88’lik (5.1 den 5.4 e) artış gerçekleştirmiştir. Ülkemizde turizmden elde edilen gelirlerde ise %8,2 düzeyinde bir azalma gerçekleşmiştir ( TUİK, 2016). Dünyada 2015 yılında kişi başı ortalama turizm harcaması 1.040 $ olarak gerçekleşmişken bu rakam ülkemizde dünya ortalamasının altında 715 $ olmuştur. (TUİK, 2016). Tablo 5: Turizm Harcamalarına Göre Ülkelerin Sıralaması Uluslararası Turizm Harcamaları (US$ milyar) Sıra No. Yerel Para Birimleri Değişim (%) Pazar Payı (%) Nüfus (milyon) Kişi Başına Düşen Harcama (US$) 2013 2014* 2015 13/12 14*/13 15/14 2014* 2014 2014* 1 Çin 128.6 234.7 292.2 23.8 27.1 24.5 13.2 1,368 121 2 Amerika Birleşik Devletleri 104.1 110.8 120.5 3.8 6.4 8.7 8.9 319 347 3 Almanya 91.4 93.3 76.3 5.7 2.1 -2.1 7.4 81 1,137 4 Birleşik Krallık 58.5 63.2 63.5 3.5 2.8 8.1 4.6 65 893 6 Fransa 43.0 48.7 38.4 3.9 13.3 -5.5 3.8 64 747 5 Rusya Federasyonu 53.5 50.4 34.9 28.9 -5.7 -30.7 4.0 144 351 7 Kanada 35.2 33.8 29.3 3.2 3.3 0.3 2.7 35 951 8 Kore 21.6 23.2 25.0 - 7.1 7.6 5.4 51.0 - 9 İtalya 27.0 28.8 24.5 -1.0 6.9 1.5 2.3 60 481 10 Avustralya 28.6 26.3 23.5 4.9 9.4 10.5 2.1 24 1,114 BÖLÜM I: GİRİŞ Kaynak: UNWTO 21 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Dünya Turizm Örgütü’nün hazırladığı Turizm 2020 Vizyonu Raporu’na göre, 2020 yılında en fazla turist çekecek üç bölge sırasıyla Avrupa (717 milyon), Asya ve Pasifik (397 milyon) ve Amerika (282 milyon) olacaktır. 2020 yılına ait uluslararası toplam turizm pazarının %49,2’sini Almanya, Japonya, Amerika Birleşik Devletleri, Çin, İngiltere, Fransa, Hollanda, Kanada, Rusya Federasyonu ve İtalya oluşturacaktır. Avrupa, 717 milyon kişi ile Avrupa’nın en çok turist kabul eden bölge olmayı sürdürecektir. Ancak, dünya turizminden 1996 yılında ortalama %60 pay alan Avrupa turizminin payının, %46’ya düşeceği öngörülmektedir. Bölgelerin uluslararası turizm pazarından aldığı paylar açısından Avrupa, en fazla turist kabul eden bölge olarak kalmakla birlikte büyüme ortalamasının %3,1 olarak dünya ortalamasının altında kalacaktır. Çin’in de yer aldığı Doğu Asya/Pasifik Bölgesinin yıllık %7 büyüme ile pazar payını %27’ye yükselterek, % 18’de kalan Amerika’nın da önünde yer alacağı, 2020 yılında Afrika ülkelerinin pazar payının %5, Orta Doğu ülkelerinin %4, Güney Asya ülkelerinin payının ise %1 olacağı tahmin edilmektedir. Şekil 2: Turizmin Geleceğine Dair Tahminler Kaynak: UNWTO Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayımlanan 2015 seyahat ve turizm rekabet gücü raporuna göre, Türkiye 2011 yılında 50. sırada yer alırken 2015 yılında 141 ülke arasında 6 sıra ilerleyerek 44. sıraya yükselmiştir. Ülkemiz zengin doğal ve kültürel kaynaklar sıralamasında 29. sırada yer alırken, seyahat ve turizmin önceliklendirilmesinde 83, insan kaynakları ve iş gücü piyasasında ise 88. sıradadır (The Travel & Tourism Competitiveness Report, World Economic Forum, 2015). 15 adet UNESCO Dünya Miras Listesine girmiş mekânlarıyla birlikte ülkemizin uluslararası fuar ve sergiler için elverişli imkanları turizmde çekiciliğini artırmaktadır. Bunlara ek olarak, dünya sıralamasında havayolu altyapısı alanında 16. ve turizm altyapısı alanında ise 38. sırada bulunması, bu alanlarda sektörün ilerleme kaydettiğinin bir göstergesidir. Ancak, güven ve emniyet konularında iyileştirmeler olmasına rağmen endişe verici bir ülke olduğu ve bazı alanlarda hala dünya genelinde geride kaldığı raporlanmıştır (bkz. The Travel & Tourism Competitiveness Report, World Economic Forum, 2015). BÖLÜM I: GİRİŞ 2.3.İstihdam 22 Sektörün ekonomik etkileri ve diğer sektörler ile ileri-geri bağlantıları dikkate alındığında Dünya Turizm ve Seyahat Konseyi, sektörün küresel GSH’nın % 9,1’ini (yaklaşık 6,5 trilyon ABD doları) ürettiğini ve dolaylı etkileri de hesaba katıldığında yaklaşık 260 milyon kişiye istihdam yaratarak küresel istihdama %8’den fazla katkı sağladığını belirtmektedir (WTTC, 2013). 2013 yılında GSH’a katkısı %9,5 düzeyinde olan (7 trilyon dolar) turizm sektörü, 266 milyon kişiye istihdam yaratmıştır (WTTC, 2014). 2014 yılında 2.1 milyonu doğrudan 6.1 milyonu dolaylı olmak üzere yeni istihdam yaratılmış, turizmin doğrudan ve dolaylı yarattığı istihdam 276 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI milyonu geçmiştir. İstihdam 2015 yılında 284 milyon olarak gerçekleşmiş, 2016 için yaratılacak istihdamın 289 milyon düzeyine çıkacağı beklenmektedir (WWTC, 2016). Yıllık % 2.3’lük büyümeyle istihdam miktarının 2025 yılında 357 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir (UNWTO, 2015). 2015 yılında 284 milyon kişiye istihdam yaratan sektör son beş yılda olduğu gibi küresel ekonomik büyüme oranının üzerinde büyüyerek 7.2 trilyon dolar ve GSH’nın %9,8’ini sağlamıştır (WTTC, 2016). Sektörün 2016’da %3,5 büyüyeceği tahmin edilmektedir. Dünya genelinde 11 işten 1’i turizmle ilgilidir (UNWTO, 2014; WWTC, 2016). 2026’da toplam 10.9 trilyon dolar ile GSH’ya etkisinin %10,8 düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir (WTTC, 2016). Dünyada uluslararası sermaye yatırımlarının yaklaşık %7’si turizm alanına yapılmaktadır (UNWTO, 2014). 2015 yılında dünya genelinde turizm alanında yapılan yatırımların toplamı 774.6 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir (WWTC, 2016). Orta ve uzun vadede sektörün her yıl 6 ila 8 milyon yeni iş yaratması beklenmektedir.Dünya genelinde turizmde istihdam edilenlerin %50’den fazlası 25 yaş altı olup, kadınların sektördeki istihdam edilme oranının ise %60-70 aralığında olduğu rapor edilmektedir (ILO, 2012, 2013, 2014). Petrol, kimya ve otomotiv endüstrisinden sonra uluslararası ihracatın %6’sına tekabül eden işlem hacmiyle dünyada dördüncü sırayı alan turizm sektörü (ILO, 2014), 2015 yılında toplam ihracattaki payını %7’ye çıkararak, otomotiv sektörünün de önüne geçip 3. sıraya yükselmiştir. Her ne kadar kadın-erkek arasında çalışılan mesleki alanlar açısından eşitsizlik devam etse de turizm yarattığı her bir istihdam ile ilgili ekonomide 1.5’lik ilave istihdam yaratabilmektedir (Baum, 2013). 2015 yılında, sektörün GSMH’ya katkısı ülkemizde %12,9 dolayında gerçekleşmiştir. 251.1 milyar TL olarak gerçekleşen ekonomik faaliyetin, 2016 yılında %1,1 artacağı, 2026’da ise %3,7 artarak 363.2 milyar TL ye ulaşacağı öngörülmektedir (WWTC, 2016). 2015 yılında ülkemizde sektörün toplamda yarattığı istihdam 2.193.000’dür. 2016’da bunun %0,7 artacağı ve 2026 da ise 2.207.500 kişinin sektörde istihdam edileceği öngörülmektedir (WTTC, 2016 Country Reports). 2015 yılında ülkemizde sektöre yapılmış 38.8 milyarlık yatırım toplam yatırımların %9,9’unu oluşturmuştur. Sektörde yatırımların gelecek 10 yılda %3,8 oranında yıllık olarak artacağı ve 2026’da 54.6 milyar TL’ye ulaşacağı tahmin edilmektedir (WWTC, 2016). Ülkemizde turizmde meydana gelen bir birimlik gelişme, ülke ekonomisinde iki birimlik canlanma yaratmaktadır (AKTOB, 2014). Turizm, girdi alımları ile ekonomide 54 sektörü doğrudan etkilerken bir yıl içinde 26 milyar dolarlık satın alma yapmaktadır. Bu özellikleri ile turizm, ekonomideki 59 ana sektör içinde, ekonomiyi en fazla canlandıran 20. sektördür. Turizm, özellikle bazı sektörler için oldukça hayati konumdadır. Örneğin, balıkçılık ana sektörü, ara malı olarak sattığı ürünlerin %51’ini turizme sunmaktadır. Gıda ve içecek sektörü ara malı satışlarının da %20’si turizm sektörüne yönelmektedir. Mobilya sektörü de ara mallarının %14’ünü turizme satmaktadır. Öte yandan turizm, birçok sektörün ihracatından daha fazla gelir yaratmaktadır. 20 sektörün turizme yaptığı satışlar, ihracatından daha büyüktür (AKTOB, 2014). Elde edilen gelir dış ticaret açığının kapanmasında %34’lük role sahiptir. Kaynak: UNWTO BÖLÜM I: GİRİŞ Şekil 3: Turizmin İstihdama Katkısı 23 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Şekil 4: Turizmin İstihdama Toplam Etkileri Kaynak: UNWTO BÖLÜM I: GİRİŞ Dünya genelinde turizmin istihdama toplam etkileri son 30 yılda sürekli bir artış göstermektedir. 1990’lı yıllardan bu yana dünyanın en önemli turizm merkezi olarak kabul edilen Avrupa’da turizm ile ilgili doğrudan istihdamın toplam istihdama oranı yaklaşık %6’dır (Boz, 2006). Bu, dünya ortalamasının üstündedir. Bu oran Akdeniz havzasında yer alan İspanya, Portekiz, Yunanistan gibi ülkelerde %10’lara ulaşmaktadır (Boz, 2006). Avusturya’da her 100 kişiden 14’ü turizm sektöründe istihdam edilmektedir. Yunanistan’da bu sayı her 100 kişiden 10’u iken, İspanya’da 9’u, İsviçre’de 8’i, Almanya’da ise 7’sidir. Fransa’da etkin işgücünün % 4,3’lük kısmı turizm sektörü tarafından istihdam edilmektedir. İtalya’da ise, turizm sektörünün yarattığı doğrudan istihdam, ülke genelindeki toplam istihdamın % 5,9’udur. Buna karşılık, Barbados (% 10,5), Mauritius Adası (% 10) gibi ülkelerde doğrudan istihdam edilen işgücü miktarı, toplam istihdam içerisinde büyük bir paya sahiptir. Yeni Zelanda, Tayland, Güney Afrika gibi gelişmekte olan ülkelerde turizm faaliyetlerinin ciddi istihdam artışları yarattığı görülmektedir. Bunun nedeni olarak, bu tür turizm destinasyonlarının yüksek işsizlik oranı, ekonomik kalkınma, dış borçlanma gibi temel sorunların çözümü olarak turizm sektörünü öncelikli sektör olarak görmeleridir (Bkz. Boz, 2006, s. 45). 2015 yılına gelindiğinde ise dünya genelinde toplam istihdamın %9.5’i turizmden kaynaklı olup, toplamda 283 milyonun üzerinde istihdam yaratmıştır (WTTC, 2016). 24 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 6: Çeşitli Ülkelerde Turizmde Istihdam İstihdama Doğrudan Katkısı Ülkeler 2012 Bin Kişi 2015 Bin Kişi Mısır 1375.5 1110.5 İtalya 1099.5 İspanya Fas Türkiye Yunanistan İstihdama Dolaylı Katkısı Ülkeler 2012 Bin Kişi 2015 Bin Kişi Mısır 3106.6 2620.0 1119. İspanya 2690.9 2609.0 893.9 937.5 İtalya 2680.8 2901.0 828.8 731.5 Fas 2053.6 1687.0 516.4 600.0 Türkiye 1810.9 2193.0 330.6 401.0 Yunanistan 688.8 822.0 Tunus 217.0 185.0 Tunus 453.8 400.0 Lübnan 120.2 212.0 Lübnan 322.5 327.0 Kıbrıs 26.1 24.0 Kıbrıs 77.4 73.5 Malta 25.3 29.0 Malta 45.7 51.0 Avrupa Birliği ülkelerinde (AB) 12 milyon üzerinde kişi turizm ve seyahat sektörüyle bağlantılı işlerde çalışmaktadır (Eurostat, 2015). 7 milyonu yiyecek-içecek faaliyet alanında, 3.3 milyonun ise konaklama, seyahat acentesi ve tur operatörlerince istihdam edilmektedir (Eurostat, 2015). Her altı kişiden birinin turizm sektöründe istihdam edildiği Malta’yı, 2.1 milyon istihdamla Almanya, İtalya (1.4m), İspanya ve Fransa (1.3m) izlemektedir (Eurostat, 2015). İşgücü profili açısından sektörde istihdam dünya ve Avrupa genelinde ağırlıkla 25 yaş altı ve kadınlardan oluşmaktadır. 2015 verilerine göre AB ülkelerinde turizm sektöründe istihdam edilenlerin %58’i kadındır. Slovakya, Latviya, Litvanya ve Polonya gibi ülkelerde her üç kadından ikisi turizm sektöründe yer alırken, sadece Belçika, Malta ve Lüksemburg’da sektörde kadın istihdamı %50’nin altındadır (Eurostat, 2015). AB ülkelerinin genelinde (İspanya, Yunanistan, Kıbrıs ve Portekiz hariç), kısmi-zamanlı çalışma oranı ekonomide yer alan diğer sektörlerden daha yüksektir (%24). Ayrıca dünya genelinde olduğu gibi, AB ülkelerinde turizm faaliyetleri genç yaştakilere (15-24 yaş) daha fazla istihdam sağlamaktadır. 15-24 yaş aralığındakilerin istihdam oranı %13’dür. Ayrıca, 2015 verileri istihdam edilenlerin eğitim düzeylerinin düşük olduğunu göstermektedir. Turizm sektöründe eğitimde lise ve dengi okullardan mezun olmayan çalışanların oranı Avrupa Birliği ülkelerinde %20’dir (Eurostat, 2015). Benzer sonuç Eurostat’ın 2008 raporunda da görülmektedir. Bu veriye göre toplam istihdamın yaklaşık % 25’i yüksek eğitimlilerden oluşurken, turizm sektöründe bu oran % 10’dur. AB toplam istihdamının % 50’sini orta düzey eğitimliler oluştururken, turizm sektöründe de bu oran aynıdır. Ancak, söz konusu ülkelerde düşük eğitimlilerin toplam istihdamdaki payı % 25’iken, turizm sektöründe % 40’tır. Benzer bir şekilde, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Ulusal Restoran Derneği tarafından 1996 yılı verileri esas alınarak yapılan bir çalışmada, Birleşik Devletlerdeki restoran çalışanlarının % 52’sinin bayan olduğu, çalışanların % 25’inin yaşlarının 16 ila 19, % 19’unun yaşlarının 20 ila 24 ve bir % 25’inin de yaşlarının 25 ila 34 arasında olduğu belirtilmiştir (Boz, 2006). Avusturya’da, toplam turizm endüstrisi istihdamında kadınların payı % 60 ila 70 arasında değişmektedir (Boz, 2006; Weiermair, 1996). Aynı ülkede, alt sektörlere bağlı olarak, kadınların sektördeki istihdam oranı yiyecek ve konaklama sektöründe oldukça yüksektir. Aynı ülkede, endüstride çalışanların % 14.5’inin yaşı 20’nin altındadır. Hollanda’da, endüstride çalışanların ortalama yaşı 23’tür; Danimarka’da, tüm çalışanların % 50’si 30 yaşın altındadır; İspanya’da ise, tüm çalışanların % 50’sinden fazlası 34 yaşın altındadır ve 16-24 yaş grubu sektördeki toplam istihdamın % 20.4’ünü temsil etmektedir (Boz, 2006; Weiermair, 1996). Avustralya’da konaklama sektöründe çalışan bayanların oranı % 58, Danimarka’da % 62, Hollanda’da % 52’dir. İtalya’da erkekler ve kadınlar arasında % 50’lik bir bölünme mevcuttur. İspanya’da ise, bu rakam % 42.5 olmasına rağmen, sektörde istihdam edilen kadınların sayısı yıllar itibariyle artış göstermektedir. Yukarıda açıklanan istatistiklere ek olarak turizmde istihdamda parttime işlerin yaygınlığından bahsetmek yerinde olur. Fransa’da otelcilik ve konaklamada işlerin % 55’i, seyahat sektöründe ise % 58’i, Kanada’da % 30’u, Malta’da % 50’si, İspanya’da ise 2008 verilerine göre % 17’si yarı zamanlıdır. Eurostat (2015) verileri gençlerin daha fazla istihdam edildiği turizm sektöründe geçici BÖLÜM I: GİRİŞ Kaynak: UNWTO 25 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI istihdam oranı diğer sektörlere göre yüksektir (%21). Bazı AB ülkelerinde (Kıbrıs gibi) bu oran %44’lere kadar çıkmaktadır. Bulgaristan ve Yunanistan’da geçici işçilerin daimi işçilere oranı dört kat fazladır (Eurostat, 2015). Turizm sektöründe işgücü maliyetleri AB ülkelerinde diğer sektörlere kıyasla daha düşüktür. Genel ekonomide ortalama saatlik işgücü maliyeti 24.5 avroyken, turizm sektöründe bu 20.2 avrodur (Eurostat, 2015). BÖLÜM I: GİRİŞ Ülkemiz açısından bakıldığında 2014 yılında turizm sektörü 580 bin kişiye doğrudan istihdam yaratmıştır (toplam istihdamın % 2,2). 2015’de 614.000 rakamına ulaşacağı beklenmekle birlikte, doğrudan istihdam 2015’de 600.000 olarak gerçekleşmiş, yıllık % 4’lük bir artışla 2026 yılında doğrudan yaratılan istihdamın 851.000 olacağı tahmin edilmektedir (WWTC, 2016 - Country Reports). Turizm tarafından yaratılan doğrudan ve dolaylı istihdam toplamının 2014 yılında 2 milyon 130 bin olduğu, 2015 ise bu rakamın % 3,7 artarak toplam istihdamdaki payının % 8,3’e çıkarak 2 milyon 209 bini geçeceği öngörülmüştür. 2026 yılında yıllık ortalama % 2,4 artışla toplam yaratılan turizm ilişkili istihdamın 2 milyon 787 bini geçmesi beklenmektedir (WWTC, 2016 - Country Reports). 26 Ülkemizde turizm sektöründe istihdam edilenlere ilişkin veriler, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), Çalışma Bakanlığı ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından her biri farklı amaçla ayrı ayrı tutulmaktadır. TÜİK verilerine göre, NACE iktisadi faaliyet kollarında turizm sektörüne en yakın sektör olan konaklama ve yiyecek hizmetleri faaliyetlerinde son yıllarda istihdam giderek artmaktadır. Sektördeki istihdamın toplam içindeki payının son on yıldaki ortalaması %4,6’dır (ÇSGB, 2015). Yani, Türkiye’de turizm sektörü son on yılda ortalama tüm istihdamın %4,6’sını karşılamaktadır (ÇSGB, 2015). 2009 küresel ekonomik kriz sonrasında toplam istihdamın hızlı artış göstermesine karşın bu turizm sektöründe aynı hızda olmamıştır. 2011 yılından itibaren toplam istihdam içindeki payını artıran turizm sektörü 2014 yılında tüm istihdamın %5,2’sini oluşturmaktadır (ÇSGB, 2015). 2015 Ağustos ayı itibarıyla bu oran %5,5 olup bir önceki döneme göre az bir artış göstermiştir (ÇSGB, 2015). Bu dönem itibarıyla sektörde kayıtlı ve kayıtsız toplam 2 milyonu aşkın kişi istihdam edilmektedir (ÇSGB, 2015). Sektördeki istihdam yapısına ilişkin olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yeni sınıflamasında sektörün alt birimleri; konaklama, havayolu, seyahat acenteliği ve yiyecek içecek hizmetleri olarak sınıflamıştır. SGK tarafından açıklanan 2013 yılı Nisan ayı verilerine göre; turizmle ilgili 5 ana faaliyet kolunda, sigortalı olarak çalışanların sayısı % 17 dolayında artmış, 2012 yılında 715 bin olan çalışan sayısı, 2013’de 838 bine yükselmiştir. 2013 yılı değerlerine göre; turizmin ülke istihdamındaki payı % 6,2’den % 6,8’e çıkmış, turizm şirketlerinin toplam kayıtlı şirket içindeki payı da % 6,8’den % 7,3’e yükselmiştir. Son bir yılda, en fazla sigortalının yer aldığı yiyecek içecek hizmetlerinde 394 bin olan çalışan sayısı 457 bine ulaşmış, aynı dönemde, 222 bin olan konaklama sektörü çalışanları sayısı da 257 bine çıkmıştır. Geçmişe göre daha fazla şirketin kapsama alındığı havayolu taşımacılığında çalışanların sayısı da buna paralel olarak 6 bin 723’ten 18 bin 395’e yükselmiştir. TÜİK verilerine göre, 2015 Ağustos itibarıyla Türkiye’de kayıtdışı istihdam oranı %35 iken, NACE iktisadi faaliyet kolları içerisinde turizm sektörüne en yakın sektör olan konaklama ve yiyecek hizmetleri faaliyetlerinde kayıtdışı istihdam oranı %29’dur (ÇSGB, 2015). Yıllara göre bakıldığında, sektörde kayıtdışılık oranının sürekli düştüğü ve 2013 yılında %24,8 olan oranın 2014 yılında düşüşle %24,8’e ulaştığı görülmektedir (ÇSGB, 2015, s. 239). 1994 yılı itibariyle, “Turizm Endüstrisi ve İşgücü Araştırması” sonuçlarına göre; Türkiye’de konaklama sektöründe istihdam edilenlerin dörtte üçünden fazlasının yaşlarının 15 ila 34 arasında olduğu belirtilmiştir (Boz, 2006; İLO, 1994). Yine aynı araştırmada, restoran sektöründe istihdam edilenlerin yaklaşık %75’inin 15 ila 34 yaş grubu arasında ve seyahat acentelerinde çalışan işgücünün %75’inden fazlasının 20 ila 39 yaş grubu arasında olduğu vurgulanmıştır (Boz, 2006; İLO, 1994). İŞKUR tarafından gerçekleştirilen Türkiye İş Gücü Piyasası Araştırması (2015) sonuçlarına göre Konaklama ve Yiyecek İçecek Faaliyetleri alanında çalışanların %30’u kadın %70’i erkek olup, kadın istihdamı bu sektör için Türkiye geneli oranından 4 puan düşük, erkek istihdamı ise 4 puan yüksektir (İŞKUR, 2015). Sektörde temininde güçlük çekilen meslekler bulunmaktadır. Temininde güçlük çekilen ilk 20 meslekten 13 tanesi aynı zamanda açık işi olan mesleklerdir. Garson (Servis Elemanı), Bulaşıkçı (Stevard), Servis Komisi, Aşçı, Resepsiyon Görevlisi (Ön Büro Elemanı), Servis Elemanı (Garson) Yardımcısı, Kat Hizmetleri Elemanı/Kat Görevlisi, Oda Görevlisi-bunlardan bazılarıdır (İŞKUR, 2015). İŞKUR tarafından gerçekleştirilen araştırmanın sonuçları Konaklama ve Yiyecek Hizmetleri faaliyetlerinin yürütüldüğü sektörde talep edilen asgari eğitim düzeyi %5,6 ile Meslek Lisesi, %1,3 ile Lisans programları, %22,5 ile Genel Lise, %21,9 ile de Lise altıdır (İŞKUR, 2015). Gerek dünya genelinde gerekse ülkemizde turizm sektöründe giderek artan bir eleman açığı sorunu bulunmaktadır. Dünya Turizm ve Seyahat Konseyi (WWTC) tarafından turizm pazarında önemli paya sahip 46 ülkede istihdam eğilimlerinin incelendiği çalışmada (WWTC, 2015), turizm ve seyahat alanında gerekli TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI BÖLÜM I: GİRİŞ yetenek ve becerilerin bulunmayışından kaynaklı dünya genelinde 14 milyon civarında iş kaybı riskinin açığının varlığına dikkat çekmektedir. Çalışmaya katılan 46 ülkenin 37’sinde turizmde eleman açığının gelecek 10 yılda da devam edeceğine vurgu yapılmaktadır. Turizm sektöründe kalifiye eleman açığı duyulan alanlar içinde ülkeler arasında farklılık bulunmakla birlikte, yiyecek-içecek alanındaki işlerde donanımlı çalışan açığının giderek artacağı öngörülmektedir (WWTC, 2015). Teknik yetersizlik, başvuranların azlığı, deneyim eksikliği, daha yüksek ücretli işlerin aranması, sektöre/mesleğe yönelik olumsuz imaj, müşteri hizmetleri, problem çözme becerilerindeki yetersizlik vb. unsurlar potansiyel çalışanların açık olan işlere yerleştirilememesinde önemli rol oynamaktadır (WWTC, 2015). Diğer sektörlerle kıyaslandığında yüksek işgören devir oranı (dünya ortalaması %18), sektörde işçi alımlarını sürekli devam eden ancak maliyetli olan bir zorunluluğa dönüştürmüştür. Turizm faaliyetlerinin lokomotif sektör olarak benimsendiği gelişmekte olan ülkelerde öncelik yeteneklerin geliştirilmesinden daha çok fiziksel altyapının geliştirilmesine yöneliktir. Yeteneğe olan talebin yeteneği sunan arzla bir dengede olması, yeteneğe olan ihtiyacın artmasına paralel arzda da benzer bir artışın olması sağlıklı bir durumdur. Bununla birlikte içinde Türkiye’nin de bulunduğu 12 ülke (Tayland, Polonya, Tayvan, Rusya, Peru, Kosta Rika, Arjantin, İsviçre, İtalya ve Singapur) gelecek 10 yılda turizm ve seyahat alanındaki istihdamda en ciddi açık yaşayacak ülkeler arasında görülmektedir. Bu ülkelerde kalifiyeliğe olan talep arzdan en az %1 daha hızlı artmaktadır (WWTC, 2015). Bu açığın kapanması için donanım ve becerilerin kazandırılmasında uygun ortamın yaratılması önerilmektedir. Ayrıca çalışanlar için esneklik sağlanması, sektörün imajına yönelik çekiciliğinin artırılması ve eğitim konusuna daha önem verilmesi önerilmektedir (WWTC, 2015). Donanım açığıyla etkin mücadele edilmemesi durumunda özellikle ülkemizle birlikte 2024’de Tayland, Rusya, Polonya, Tayvan ve İtalya’nın olumsuz ekonomik etkilere (işsizlik, GSMH’de gerileme vb.) maruz kalacağına dikkat çekilmektedir (WWTC, 2015). 27 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI KAYNAKLAR: AKTOB (2014). Türkiye Paket Tur Araştırması. http://www.aktob.org.tr/pdf/pakettur2014.pdf Baum, T. (2013). International perspectives on women and work in hotels, catering and tourism, Bureau for Gender Equality. Working Paper 1/2013, Sectoral Activities Department Working Paper No. 289. Boz, (2006). Dünyada turizm endüstrisinde istihdam ve çalışma şartları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı Yönetim Ve Çalışma Psikolojisi Bilim Dalı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2015). Ulusal istihdam Stratejisi. 3 İzleme ve Değerlendirme Kurulu Toplantısı. Mevcut Durum Raporu. http://www.uis.gov.tr/IzlemeDegerlendirmeKurulu/KurulToplantilari Eurostat (2008). Eurostat regional yearbook 2008. http://ec.europa.eu/eurostat/ documents/3217494/5692801/KS-HA-08-001-EN.PDF/e77da79e-a9ef-4225-ba2f-20e2e33ecffd Eurostat (2015). Tourism industries –Employment. http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index. php/Tourism_industries_-_employment ILO Ankara (1994).Turizm Endüstrisi ve İşgücü Araştırması, Ankara, s. 57-58 International Labor Organisation (ILO) (2012). ILO Global Estimate of Forced Labour. http://www.ilo.org/ wcmsp5/groups/public/@ed_norm/@declaration/documents/publication/wcms_182004.pdf International Labor Organisation (ILO) (2013). World of Work Report. http://www.ilo.org/global/research/ global-reports/world-of-work/2013/lang--en/index.htm International Labour Organisation (ILO) (2014). World of Work Report. http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/ public/---dgreports/---dcomm/documents/publication/wcms_243961.pdf İŞKUR (2015). 2015 Yılı Türkiye İşgücü Piyasası Araştırma Sonuç Raporu. http://www.iskur.gov.tr/ kurumsalbilgi/raporlar.aspx#dltop TUIK (2016). Turizm geliri ve kişi başı ortalama harcama. 2003-2016. www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo. do?istab_id=325 UNWTO (2015). Tourism: 2020 Vision. http://www.e-unwto.org/doi/abs/10.18111/9789284403394 UNWTO (2016). 2015 International Tourism Results and Prospects for 2016, May- World Tourism Barometer. http://mkt.unwto.org/barometer UNWTO (2016). Press Release. http://media.unwto.org/press-release/2016-01-18/international-touristarrivals-4-reach-record-12-billion-2015 World Economic Forum (2015). The Travel & Tourism Competitiveness Report 2015. Insight report. http:// www3.weforum.org/docs/TT15/WEF_Global_Travel&Tourism_Report_2015.pdf World Travel & Tourism Council (WTTC). (2013). Economic Impact of Travel & Tourism 2013 Annual Update: Summary WWTC (2015). Global talent trends and issues for the travel and tourism sector. Final report. WWTC (2016). Travel & Tourism. Economic Impact 2016. Country Reports, Turkey. BÖLÜM I: GİRİŞ WWTC (2016). Travel & Tourism. Economic Impact. 2016 World. 28 Weiermair, K. (1996). Human resources in the Alpine tourism industry: Workers and entrepreneurs. Paper presented at the International Congress on Alpine Tourism, Innsbruck, s.34 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI BÖLÜM II: BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI 29 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 30 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 3. Araştırmanın Tasarımı ve Metodoloji Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Analizi, turizm işletme belgesi sahibi tüm tesisler hedef olarak alan ve kantitatif teknikler kullanılarak gerçekleştirilen bir çalışma olarak tasarlanmıştır. Mümkün olduğunca çok sayıda tesisin çalışmaya katılımı amaçlandığı için, tesislerin yöneticilerinin çalışmayı katılımı olabildiğince basitleştirilmiş ve kendilerine çeşitli alternatifler sunulmuştur. Projenin başlangıcında, tesis yöneticilerinin şifre ile ulaşabilecekleri bir online anket uygulaması başlatılmış, anket formunu doldurmayan işletmelere telefon üzerinden ulaşılmış ve kabul eden yöneticilerle CATI (Computer Assisted Telephone Interviewing/ Bilgisayar Destekli Telefon Anketi) yöntemiyle çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu ikisinin dışında da ankete katılmayan belli sayıda (900) tesis ziyaret edilerek CAPI yöntemiyle de anketler gerçekleştirilmiştir. 3.1.Araştırmanın Evreni Türkiye’de turizm sektörü ölçeği ve yarattığı istihdam ile ülke ekonomisi içinde önemli bir yer işgal etmektedir. Bu araştırma Turizm İşletme Belgeli Tesisler üzerinde yürütülmüştür ancak turizm sektörünün toplam büyüklüğü göz önünde bulundurulduğunda, belgeli işletmelerinturizm sektörünün sadece bir bölümünü kapsadığı görülmektedir. Turizm sektöründe ülke genelinde faaliyet gösteren işletme sayısı 24 bini aşarken, turizm işletme belgeli işyeri sayısı toplamda 4 bin civarındadır.Aşağıda önce genel olarak turizm sektörünün bazı temel verileri paylaşılacak, arkasından da araştırmanın evreni olan Turizm İşletme Belgeli Tesisler üzerinde durulacaktır. 3.1.1. Türkiye’de Turizm Sektörü ve İşgücü ile İlgili Veriler Ülkemizdeki turizm tesisi sayısı 24,6 bin civarındadır. Bunların büyük çoğunluğu yiyecek-içecek hizmetleri sunan işletmelerden oluşmaktadır (% 76). Ülkemizde faaliyet gösteren toplam konaklama tesisi sayısı ise 5901’dir (%24). Tablo 7: Türkiye’de ana hizmet kategorilerine göre turizm tesisi sayıları # % Konaklama 5.901 24,0 Yiyecek ve içecek hizmetleri 18.707 76,0 Toplam 24.608 100,0 Kaynak: İŞKUR’un kurumsal veri tabanında yer alan datalar kullanılarak tablo üretilmiştir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tesis Sayısı 31 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Turizm sektöründe faaliyet gösteren işletmeler türlerine göre değerlendirildiğinde, ilk üç sıranın yiyecekiçecek hizmetleri sunan tesislerce paylaşıldığı görülmektedir. Turizm sektöründeki işletmelerin % 48’i lokanta ve seyyar yemek hizmeti sunmaktadır. İçecek hizmeti sunan işletmelerin sektördeki oranı % 14,2’dir. Diğer konaklama yerleriyle birlikte otel ve benzeri konaklama hizmeti sunan işletmelerin oranı % 20,2’dir. Tablo 8: Türkiye’de Türlerine Göre Turizm Tesisi Sayıları Tesis Türleri Tesisi Sayısı % Lokantalar ve seyyar yemek hizmeti faaliyetleri 11.891 48,3 İçecek sunum hizmetleri 3.490 14,2 Dışarıya yemek hizmeti sunan işletmeler(catering) ve diğer yiyecek hizmetleri faaliyetleri 3.326 13,5 Oteller ve benzeri konaklama yerleri 2.929 11,9 Diğer konaklama yerleri 2.050 8,3 Tatil ve diğer kısa süreli konaklama yerleri 696 2,8 Kamp alanları, motorlu karavan ve karavan tipi treyler (römork) park hizmetleri 226 0,9 24.608 100,0 Toplam Kaynak: İŞKUR’un kurumsal veri tabanında yer alan datalar kullanılarak tablo üretilmiştir. Turizm sektöründe istihdam edilenlerin toplamı 888.579’dur.Çalışanların ana hizmet kategorilerine göre dağılımına bakıldığında, işgücünün % 41,4’ü konaklama tesislerinde, % 58,6’sı ise yiyecek-içecek hizmetleri sunan işletmelerde istihdam edildiği görülmektedir. Sektörde çalışan işgücünün % 28,3’ü kadın, % 71,7’si ise erkeklerden oluşmaktadır. Tablo 9: Türkiye’de Ana Hizmet Kategorilerine Göre Turizm Tesislerinde Çalışan İşgücü Miktarı BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tesislerdeki İşçi Sayısı 32 Erkek Kadın Toplam # % # % # % Konaklama 255.189 40,1 112.705 44,8 367.894 41,4 Yiyecek ve içecek hizmetleri 381.577 59,9 139.108 55,2 520.685 58,6 Toplam 636.766 100,0 251.813 100,0 888.579 100,0 Kaynak: İŞKUR’un kurumsal veri tabanında yer alan datalar kullanılarak tablo üretilmiştir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tesis türlerine göre istihdam verileri değerlendirildiğinde, tıpkı tesis sayısında olduğu gibi, istihdam miktarında da lokantalar ve seyyar yemek hizmeti sunan işletmelerinin payı en yüksektir (% 42,3). Bu işletmeler yaklaşık 376 bin kişi istihdam etmektedir. Bu işletmelerde çalışanların %76’sı erkek, % 34’ü ise kadındır.Otel ve benzeri konaklama tesisleri işletme sayısı olarak turizm sektöründe faaliyet gösteren tesislerin sadece % 11,9’unu teşkil ederken, istihdam miktarında durum farklılaşmaktadır. Turizm sektöründe çalışanların % 38,6’sı otel ve benzeri konaklama tesislerinde istihdam edilmektedir. Bu tesislerde çalışanların % 70’i erkek, % 30’u ise kadındır. Tablo 10: Türkiye’de Türlerine Göre Turizm Tesislerinde Çalışan İşgücü Miktarı Tesis Türleri Erkek Kadın Toplam İşçi Sayısı % İşçi Sayısı % İşçi Sayısı % Lokantalar ve seyyar yemek hizmeti faaliyetleri 286.379 45,0 89.522 35,6 375.901 42,3 Oteller ve benzeri konaklama yerleri 239.764 37,7 102.959 40,9 342.723 38,6 Diğer yiyecek hizmeti faaliyetleri 45.983 7,2 31.959 12,7 77.942 8,8 İçecek sunum hizmetleri 44.389 7,0 14.434 5,7 58.823 6,6 Diğer konaklama yerleri 11.350 1,8 7.720 3,1 19.070 2,1 Özel günlerde dışarıya yemek hizmeti sunan işletmelerin faaliyetleri 4.826 0,8 3.193 1,3 8.019 0,9 Tatil ve diğer kısa süreli konaklama yerleri 3.363 0,5 1.818 0,7 5.181 0,6 712 0,1 208 0,1 920 0,1 636.766 100,0 251.813 100,0 888.579 100,0 Kamp alanları, motorlu karavan ve karavan tipi treyler (römork) park hizmetleri Toplam Kaynak: İŞKUR’un kurumsal veri tabanında yer alan datalar kullanılarak tablo üretilmiştir. Turizm sektöründeki istihdamın illere göre dağılımına bakıldığında, sektörün belli bölgelere yoğunlaşması ve ülke geneline dengeli dağılmamasının yarattığı çarpıklık gözler önüne serilmektedir. Toplam istihdamın % 77’si ilk on ilde (İstanbul, Antalya, Muğla, Ankara, İzmir, Bursa, Aydın, Kocaeli, Balıkesir ve Adana) faaliyet gösteren işletmelerde çalışmaktadır. Son 30 il ise turizm sektöründeki toplam istihdamın sadece % 2,9’unu gerçekleştirebilmektedirler. İstanbul turizm sektöründeki istihdam açısından en önemli il konumundadır. Toplam istihdamın ¼’ünü İstanbul tek başına üretmektedir. Önemli bir turizm destinasyonu olmayan Ankara’nın istihdam açısından dördüncü sırada olması ayrıca dikkat çekicidir. Antalya, Muğla, İzmir, Bursa ve Aydın illeri turizm sektöründeki istihdam açısından önemli diğer illerdir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI 33 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 11: İllere Göre Turizm Tesislerinde Çalışan Işgücü Miktarı İllere Göre İşçi Sayısı BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. 34 Erkek Kadın Toplam Sıra No. Erkek Kadın Toplam 1 İstanbul 169.231 57.988 227.219 42 Tokat 1.719 532 2.251 2 Antalya 136.863 55.484 192.347 43 Van 1.961 244 2.205 3 Muğla 52.677 20.029 72.706 44 Uşak 1.269 842 2.111 4 Ankara 42.184 14.910 57.094 45 Çorum 1.509 591 2.100 5 İzmir 34.912 16.548 51.460 46 Kastamonu 1.356 647 2.003 6 Bursa 16.368 8.366 24.734 47 Aksaray 1.467 491 1.958 7 Aydın 13.071 5.710 18.781 48 Karabük 1.199 754 1.953 8 Kocaeli 11.041 6.589 17.630 49 Bilecik 953 949 1.902 9 Balıkesir 7.022 4.413 11.435 50 Giresun 1.117 718 1.835 10 Adana 8.583 2.763 11.346 51 Rize 1.286 534 1.820 11 Mersin 7.579 2.577 10.156 52 Amasya 1.132 501 1.633 12 Konya 7.024 2.121 9.145 53 Bartın 913 522 1.435 13 Eskişehir 5.268 3.306 8.574 54 Niğde 1.016 402 1.418 14 Manisa 5.283 2.870 8.153 55 Batman 1.240 120 1.360 15 Samsun 5.606 2.516 8.122 56 Osmaniye 1.025 307 1.332 16 Sakarya 5.296 2.509 7.805 57 Kırıkkale 1.059 267 1.326 17 Denizli 4.827 2.462 7.289 58 Adıyaman 1.058 227 1.285 18 Gaziantep 6.063 1.192 7.255 59 Mardin 1.110 171 1.281 19 Trabzon 4.568 2.195 6.763 60 Burdur 836 411 1.247 20 Tekirdağ 3.791 2.833 6.624 61 Erzincan 820 368 1.188 21 Çanakkale 3.898 2.597 6.495 62 Karaman 641 328 969 22 Afyon 4.253 1.534 5.787 63 Artvin 677 284 961 23 Kayseri 4.252 1.489 5.741 64 Kırşehir 683 263 946 24 Hatay 3.903 1.271 5.174 65 Yozgat 745 200 945 25 Nevşehir 3.487 1.605 5.092 66 Sinop 546 398 944 26 Diyarbakır 3.428 665 4.093 67 Çankırı 625 225 850 27 Ordu 2.670 1.333 4.003 68 Siirt 707 90 797 28 Bolu 2.422 1.414 3.836 69 Kars 590 118 708 29 Yalova 2.290 1.330 3.620 70 Gümüşhane 443 137 580 30 Edirne 2.309 1.121 3.430 71 Şırnak 513 46 559 31 Malatya 2.468 749 3.217 72 Bitlis 500 43 543 32 Düzce 2.240 971 3.211 73 Bingöl 378 79 457 33 Kütahya 2.211 934 3.145 74 Ağrı 381 54 435 34 Zonguldak 2.138 1.004 3.142 75 Tunceli 272 136 408 35 Isparta 1.951 1.005 2.956 76 Muş 342 40 382 36 Kahramanmaraş 2.271 580 2.851 77 Iğdır 307 58 365 37 Şanlıurfa 2.442 253 2.695 78 Bayburt 258 60 318 38 Erzurum 2.358 259 2.617 79 Ardahan 231 33 264 39 Sivas 2.018 557 2.575 80 Kilis 159 58 217 40 Kırklareli 1.470 955 2.425 81 Hakkari 167 29 196 41 Elazığ 1.820 529 2.349 636.766 251.813 888.579 Toplam Kaynak: İŞKUR’un kurumsal veri tabanında yer alan datalar kullanılarak tablo üretilmiştir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Turizm sektörü oldukça genç sayılabilecek bir işgücüne sahiptir. Çalışanların % 67,9’u 40 yaşın altındadır. Hatta çalışanların % 37,5’i henüz 30 yaşına varmamış kişilerden oluşmaktadır. Sektörün bu kadar genç bir işgücü profiline sahip olması, araştırmalar esnasında sıkça zikredilen “sektördeki yetersiz ve ağır çalışma koşulları nedeniyle, çalışanların sektör değiştirmesi” olgusunu desteklemektedir. Tablo 12: Yaş Dilimlerine Göre Turizm Tesislerinde Çalışan İşgücünün Dağılımı Yaş Erkek İşçi Sayısı Kadın % İşçi Sayısı Toplam % İşçi Sayısı % 15-19 34.727 5,5 8.827 3,5 43.554 4,9 20-24 109.897 17,3 33.956 13,5 143.853 16,2 25-29 111.021 17,4 35.007 13,9 146.028 16,4 30-34 102.130 16,0 33.132 13,2 135.262 15,2 35-39 94.382 14,8 40.262 16,0 134.644 15,2 40-44 72.004 11,3 41.404 16,4 113.408 12,8 45-49 55.152 8,7 30.356 12,1 85.508 9,6 50-54 33.708 5,3 18.661 7,4 52.369 5,9 55-59 14.138 2,2 6.337 2,5 20.475 2,3 60-64 5.587 0,9 1.792 0,7 7.379 0,8 65+ 2.037 0,3 430 0,2 2.467 0,3 Bilinmeyen 1.983 0,3 1.649 0,7 3.632 0,4 636.766 100,0 251.813 100,0 888.579 100,0 Toplam BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Kaynak: İŞKUR’un kurumsal veri tabanında yer alan datalar kullanılarak tablo üretilmiştir. 35 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 3.1.2. Türkiye’de Turizm İşletme Belgeli Tesislere İlgili Veriler TUYUP kapsamında yürütülen Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Analizi araştırmasında(LFA) hedef kitle halen Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı işletme belgesi ile faaliyet göstermekte olan turizm tesisleridir. Kültür ve Turizm Bakanlığı kayıtlarına göre 4058 olan bu tesislerin coğrafi bölgelere göre dağılımı aşağıda verilmiştir. Tablolar Bakanlığın 08.05.2015 tarihindeki kayıtlarından alınmıştır. Turizm işletme belgeli tesislerle ilgili liste dinamik olduğu için, söz konusu tarihten sonra yeni belge alma ve işyerlerinin kapanması nedeniyle, listede değişikliklerin yaşanmış olduğu muhakkaktır. Tablo 13: Anket Uygulanan Işletmelerin Coğrafi Bölgelere Göre Dağılımı Coğrafi Bölge Bakanlık Verisi Akdeniz Erişim Erişim Oranı # % # % 937 23,1 425 20,5 45,4 Doğu Anadolu 114 2,8 65 3,1 57,0 Ege 797 19,6 427 20,5 53,6 Güneydoğu Anadolu 137 3,4 67 3,2 48,9 İç Anadolu 520 12,8 331 15,9 63,7 Karadeniz 302 7,4 133 6,4 44,0 Marmara 1251 30,8 630 30,4 50,4 Toplam 4058 100,0 2078 100,0 51,2 BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yaptığı tasnife göre mevcut işletmelerin işletme sınıfı ve türüne göre dağılımları ise aşağıdaki tabloda yer almaktadır. 36 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 14: Örneklenen Kitledeki İşletme Sınıfları ve Türleri İşletme Türü İşletme # 1 Yıldızlı Otel 1.Sınıf Lokanta 366 51 1.Sınıf 2 Yıldızlı Lokanta - yüzme havuzu Otel 1 402 2.Sınıf Lokanta 90 3 Yıldızlı 3 Yıldızlı 3 Yıldızlı 3 Yıldızlı 4 Yıldızlı 4 Yıldızlı 4 Yıldızlı 4 Yıldızlı 4 Yıldızlı 5 Yıldızlı 5 Yıldızlı 5 Yıldızlı 5 Yıldızlı 5 Yıldızlı 5 Yıldızlı Lüks Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Sınıfı belli olmayan Toplam Otel Otel - kamping Otel - sağlık ve termal turizm tesisi Termal otel Otel Otel - personel eğitim tesisi Otel - sağlıklı yaşam tesisi Tatil köyü Termal otel Otel Otel - golf tesisi Otel - kongre ve sergi merkezi Personel eğitim tesisi (otel ) Tatil köyü Termal otel Lokanta B tipi tatil sitesi Bar Butik otel Butik tatil villaları Çiftlik evi - köy evi Dağ evi Eğlence yeri Golf tesisi Günübirlik tesis Hostel Kafeterya Kamping Kış sporları ve kayak merkezleri mekanik tesisi Kongre ve sergi merkezi Mola noktası Motel Motel - kamping Müstakil apart otel Oberj Oberj - kafeterya Özel bar Özel eğlence yeri Özel konaklama tesisi Özel konaklama tesisi - golf tesisi Özel tesis Özel tesis (sağlık merkezi) Pansiyon Pansiyon - kamping Temalı tesis Termal müstakil apart otel Turizm kompleksi Yayla evi Yüzme havuzu 835 1 1 17 666 1 1 17 20 494 8 1 1 67 28 1 1 8 74 1 6 3 38 2 57 1 6 3 1 4 12 10 1 108 2 1 1 1 300 1 292 1 45 1 1 1 3 1 2 4058 BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI İşletmenin Sınıfı 37 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın kayıtlarına göre mevcut işletmelerin illere göre dağılımları ise aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 15: Örneklenen Kitledeki İşletmelerin İllere Göre Dağılımı BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. 38 İller # % Sıra No. İller # % 1 İstanbul 874 21,5 41 Rize 14 0,3 2 Antalya 748 18,4 42 Düzce 13 0,3 3 Muğla 383 9,4 43 Isparta 13 0,3 4 Ankara 283 7,0 44 Kars 13 0,3 5 İzmir 234 5,8 45 Uşak 13 0,3 6 Bursa 95 2,3 46 Elazığ 11 0,3 7 Balıkesir 84 2,1 47 Tokat 11 0,3 8 Aydın 82 2,0 48 Van 11 0,3 9 Nevşehir 69 1,7 49 Yalova 11 0,3 10 Çanakkale 59 1,5 50 Çorum 10 0,2 11 Gaziantep 54 1,3 51 Kütahya 10 0,2 12 Mersin 53 1,3 52 Sivas 10 0,2 13 Adana 50 1,2 53 Artvin 9 0,2 14 Eskişehir 50 1,2 54 Sinop 9 0,2 15 Kocaeli 47 1,2 55 Adıyaman 8 0,2 16 Konya 46 1,1 56 Bilecik 8 0,2 17 Hatay 45 1,1 57 Erzincan 8 0,2 18 Trabzon 40 1,0 58 Ağrı 7 0,2 19 Samsun 35 0,9 59 Bartın 6 0,1 20 Denizli 33 0,8 60 Bitlis 6 0,1 21 Ordu 32 0,8 61 Çankırı 6 0,1 22 Diyarbakır 27 0,7 62 Karaman 6 0,1 23 Edirne 25 0,6 63 Yozgat 6 0,1 24 Karabük 25 0,6 64 Ardahan 5 0,1 25 Tekirdağ 25 0,6 65 Batman 5 0,1 26 Bolu 23 0,6 66 Gümüşhane 5 0,1 27 Afyon 22 0,5 67 Kırklareli 5 0,1 28 Kayseri 22 0,5 68 Bingöl 4 0,1 29 Mardin 22 0,5 69 Burdur 4 0,1 30 Kahramanmaraş 21 0,5 70 Hakkari 4 0,1 31 Manisa 20 0,5 71 Kırşehir 4 0,1 32 Zonguldak 20 0,5 72 Muş 4 0,1 33 Amasya 18 0,4 73 Tunceli 4 0,1 34 Malatya 18 0,4 74 Iğdır 3 0,1 35 Sakarya 18 0,4 75 Niğde 3 0,1 36 Erzurum 16 0,4 76 Osmaniye 3 0,1 37 Giresun 16 0,4 77 Siirt 2 0,1 38 Kastamonu 16 0,4 78 Şırnak 2 0,1 39 Şanlıurfa 16 0,4 79 Kırıkkale 1 0,1 40 Aksaray 14 0,3 80 Kilis 1 0,1 4058 100,0 Toplam TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 3.2.Soru Formunun Hazırlanması TUYUP İşgücü araştırmasında ihtiyaç duyulan bilgileri toplamak için raporun sonunda yer alan eklerde örneği bulunan bir anket formu hazırlanmıştır. İlk anket formu hazırlık toplantısı 21.07.2014 tarihinde yapılmıştır. ANAR, TAT, GIZ’den katılımcılarla LFA anket soru formu tartışılmıştır. Daha sonra 3.12.2014 tarihinde Ankara/ Çankaya Nisa Park Otel’de; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı), TAT, TUİK, İŞKUR, Kültür Turizm Bakanlığı, TÜROFED, TUROB, GIZ, ANAR, MYK, ATİD, TYD kuruluşlarından temsilcilerin katılımıyla anket formuna son biçimiverilmiştir. Bu toplantıda meslek kuruluşları temsilcilerinin önerileri ışığında bazı sorular anket formundan çıkartılarak, gerekli bilgilerin bir bölümünün İŞKUR kayıtlarından temin edilmesi fikri benimsenmiştir (EK3 Çalıştay katılımcılar listesi ve toplantı tutanağı). İşletme sahibi ya da işletmede yetkili konumdaki kişilere uygulanacak anket formunda; ilk olarak anket yapılan kişinin tanıtıcı bilgilerini öğrenmeye yönelik sorular yer almaktadır. Ardından işletmenin adı, bulunduğu il, iletişim bilgileri ve faaliyetlerine ilişkin özelliklerini ortaya koymaya yönelik sorular bulunmaktadır. İşletme sahibini/yetkilisini ve işletmeyi tanıtma amaçlı bu sorulardan sonra, anket formunda dört bölüm altında 17 soruluk asıl bölüm gelmektedir. İlk bölüm “İşgücü Planlaması” başlıklı olup bu bölümde bir soru bulunmaktadır. “Personel Sürekliliği” başlığını taşıyan ikinci bölümde iki soru yer almaktadır. Bölüm 3 “Nitelikli Eleman İhtiyacı” başlıklı olup, bu bölümde de yine bir soru vardır. Anket formunda yer alan ve algı ölçemeye yarayan soruların çoğunluğunun yer aldığı “Mesleki Eğitim İhtiyacı” başlıklı dördüncü bölümde ise 13 soru bulunmaktadır. 3.3.Pilot Uygulama Soru formu nihai haline getirilmeden önce, bir pilot uygulama organize edilmiştir. Bu uygulama sadece Ankara ilinde gerçekleştirilmiş ve online anket uygulaması katılımcılar tarafından doldurulurken, deneklere eşlik edilmiş ve ankete erişmekte, anlamakta ve doldurmakta zorlanıp zorlanmadıkları doğrudan gözlemlenmiştir. Pilot uygulama konaklama tesisleri ve yeme/içme/eğlence tesisleri üzerinde ayrı ayrı gerçekleştirilmiştir. Anketler tamamlandıktan sonra geçerlilik ve güvenirlilik testleri yapılmış, soruların gerçekten ölçüp ölçemediği belirlenmiştir. Gerek deneklere eşlik eden süpervizörlerin değerlendirmeleri, gerekse de testlerden elde edilen sonuçlar doğrultusunda soru formunda bazı değişiklikler gerçekleştirilmiş ve çalışma ondan sonra başlatılmıştır. Daha önce de belirtildiği gibi, Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Analizi Araştırması’na olabildiğince çok tesisin katılımını mümkün kılmak için, anketin uygulanması konusunda çeşitli seçenekler hazırlanmıştır. Bu amaçla Kültür ve Turizm Bakanlığından ANAR’a 31.7.2014 tarihinde 3954 tesisin iletişim bilgileri iletilmiştir. Ancak 2014 yılına ilişkin bu bilgilerden 1756 tesise ilişkin iletişim bilgilerinin eksik yada hatalı olduğu görülerek ANAR şirketinin elemanlarınca başta telefon olmak üzere çeşitli kanallar kullanılarak bunlar düzeltilmeye ve tamamlanmaya çalışılmıştır.Bu işlemlerin ardından ilk aşamada, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın resmi bir yazı ile duyurusunu yaptığı ve projeye özel olarak gerçekleştirilen bir online anket uygulaması ile turizm işletme belgeli tesislerden veri toplanmaya başlamıştır. Online uygulamanın açık tutulduğu süre boyunca katılımı arttırmak için,Turizm İşletme Belgeli Tesisler telefonla uyarılarak ankete katılmaları teşvik edilmiştir.Hatta deneklerin yarım bıraktıkları anketleriçin katılımcılara telefon edilmiş ve soru formunu tamamlamaları istenmiştir. Bu yolla veri toplanmasına 15.04.2015 tarihinde başlanmıştır. Sürecin başlangıcında Kültür ve Turizm Bakanlığı anket yapılacak işletmeleri yazılı olarak bilgilendirmiştir. İşletmeler, Bakanlık internet sitesi içerisinde yer alan bir adreste, daha önce kendilerine iletilen kullanıcı adı ve şifre ile ulaşarak anket formunu doldurmaya başlamışlardır. Daha sonraki dönemde Bakanlık söz konusu işletmeleri ankete cevap vermeleri konusunda bilgilendirmeye devam etmiştir. Sonuç olarak 1240 adet turizm işletme belgeli tesisanket formunu doldurmuştur. Ancak bazı anketlerde tutarsız cevaplarla karşılaşılmış ve bu işletmelere telefonla ulaşmaya çalışılarak söz konusu tutarsız cevapların düzeltilmesine çalışılmıştır. Bu çabalar neticesinde bazı anketlerdeki tutarsız cevaplar düzeltilebilirken, bazılarına telefonla iletişim kurulması olanağı bulunamadığından, arzulanan düzeltmeler yapılamamış, bu anketler değerlendirme dışı bırakılmıştır. Toplamda 56 ankette yanıt sayısı 2-7 arasında olduğu için kullanılamamış ve iptal edilmiştir. İkinci aşamada, o ana kadar online uygulamaya girmeyen ve araştırma ile hiç ilgilenmeyentesis yöneticilerine ulaşılmaya çalışılmıştır.Online anket uygulamasında zaman zaman sayfa geçişlerinin yavaş olması ya da BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI 3.4.Saha Uygulaması 39 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI kullanıcının internet hızının düşük olması nedeniyle anket formunu doldurmanın uzun zaman alması da ayrıca bazı katılımcıları caydırmıştır. Bu nedenle 306 işletme temsilcisi ile CATI yöntemiyle (bilgisayar destekli telefon anketi) araştırma tamamlanmıştır. CATI uygulaması 2-19.10.2015 tarihleri arasında yapılmıştır. Üçüncü aşamada ise, o tarihe kadar online veya CATI yöntemleriyle kendilerine ulaşılamayan işletmelerin bazıları ziyaret edilerek CAPI (bilgisayar destekli yüzyüze anket) yöntemiyle anketlerin tamamlanması için çabalanmıştır. Bu bağlamda 900 işletme ziyaret edilmesine karar verilmiş, yapılan ziyaretlerde yetkili kişilerin olmaması veya sorulara cevap vermenin reddedilmesi nedeniyle 944 ziyaretin 613 tanesinden olumlu sonuç alınmıştır. Bu anketler 10 ilde tamamlanmıştır. CAPI uygulaması 28.1.2016-3.3.2016 tarihleri arasındave işletmelerin sahibi/sorumluk sahibi/ karar verici konumdaki kişiler ile gerçekleştirilmiştir. Baştan sona kadar dijital bir platform üzerinde yürütülen projede özel geliştirilmiş bir uygulama (application) ile veri toplanmıştır. Bu yöntemi kullanmanın temel amacı klasik yöntemlerle veri toplanırken oluşabilecek güvenlik açıklarını minimize etmek ve veri akışını istenilen standartlarda sağlamaktır. Klasik yöntemler kullanılarak gerçekleştirilen araştırmalarda, çalışmanın yapıldığı hanelerde toplanan veriler anketörlerin ellerinde bulundurdukları soru formları dahilinde saklı tutulmakta olup, verinin güvenliği en düşük seviyede bulunmaktadır. Oysa ki, bu çalışmada olduğu gibi dijital platformu kullanan sistemlerde ise verinin güvenliğini şifreli olarak kullanılan tablet teknolojisi ve verilerin merkezde bulunan anlık çoklu kullanıma imkan sağlayan sunuculara transferi ve burada saklanması nedeniyle güvenlik en üst düzeyde tutulmaktadır. Çalışma kapsamında 3G desteğine sahip ortalama 100 adet iPad kullanılmıştır. Özel yazılımlar sayesinde cihaz üzerinde erişim ve kullanım yetkisi sınırlandırılmış ve çalışma esnasında sadece veri sunucusu ve tablet içerisinde bulunan yazılımın iletişimine izin verilmiş olması nedeniyle, verinin güvenliği en üst düzeyde sağlanmıştır. Çalışmada kullanılan IOS teknolojisi bu tür dijital platformlarda kullanılan programlar açısından performans olarak değerlendirildiğinde en üst düzey (optimum) platform olarak bilinmekte ve kullanılmaktadır. Cisco Meraki (Mobile Device Management) yazılımı, sahadaki anketörlerde bulunan cihazların takibi, kontrolü ve uzaktan yönetebilmesinde kullanılmıştır. Bu teknoloji sayesinde anketör dahil yetkili kişi haricinde cihaza ve veriye herhangi bir müdahale engellenmiş olup verinin güvenliği her açıdan sağlanmıştır. Aynı zamanda bu yazılım sayesinde yetki dışı kullanımlarda cihazdaki tüm verilerin uzaktan silinmesi mümkün olmaktadır. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Apple Configurator yazılımı ile cihaz üzerindeki yetki sınırlandırması ve sahadaki cihazların tek bir bilgisayar tarafından yönetilmesi mümkün olmuş ve bu sayede cihazların içerisindeki verilere başka araçlar ve bilgisayarlar tarafından erişilmesinin önüne geçilmiştir. Cihaza yeni program kurulmasının engellenmesi ve mevcut programlar ile ilgili yetki sınırlamaları da bu yazılım aracılığıyla yapılmıştır. 40 Çalışma kapsamında kullanılan soru formları ve bu formlardan gelen verilerin kaydedilmesi için gerekli veri tabanları FileMaker Pro yazılımı ile geliştirilmiş ve geliştirilen soru formu ve veri tabanı üzerinden veri toplama işlemleri tablet bilgisayarlarda FileMaker Go programı ile yapmıştır. Tabletlerden gelen verilerin tek bir merkezde birleştirilmesi, saha takibinin ve telefon kontrollerinin yapılabilmesi için gerekli sunucu yazılımı da Net platformu kullanılarak sağlanmıştır. Yazılımın altyapısı ve geliştirilmesi ANAR Araştırma tarafından gerçekleştirilmiştir. Geliştirilen uygulama, proje süresi boyunca sadece söz konusu çalışmaya tahsis edilecek bir sunucu (server) üzerinde çalışmış ve bu sunucu ANAR Şirketinin diğer işleri için kesinlikle kullanılmamıştır. Çalışma özelinde ANAR Araştırma’nın merkez ofisinde uygun şartlar taşıyan (Parmak izi okuyucu vb.) çelik kapılı, sunucu için yüksek hızda internet bağlantısına sahip, elektrik kesintilerine karşı 10 KVA güç ile ortalama 2 saat boyunca sistemi işler halde tutabilecek güç kaynağı ile sistemin sürekli ayakta kalması sağlanmıştır. Ancak bu anketlerden; ayrıntılı incelemeler sonucunda 26 tanesinin de değerlendirme dışı bırakılmasının uygun olacağına karar verilerek toplamda 2078 anket değerlendirmeye alınmıştır. Değerlendirmede verilerinden(bilgi) yararlanılacak anketlerin illere ve coğrafi bölgelere göre dağılımları aşağıdaki tablolarda verilmiştir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 16: Değerlendirmeye Katılan Anketlerin Yapıldığı Yönteme Göre Dağılımı Yöntem # % Online 1184 57,0 CATI 306 14,7 CAPI Toplam 588 28,3 2078 100,0 Tablo 17: Değerlendirmeye Katılan Anketlerin Yapıldığı Yöntemlere ve İllere Göre Dağılımı İller Online CATI CAPI Sıra No. İller Online CATI CAPI 1 İstanbul 178 11 228 40 Manisa 6 - - 2 Antalya 230 6 103 41 Giresun 6 - - 3 Ankara 63 12 103 42 Artvin 2 4 - 4 Muğla 145 7 14 43 Adıyaman 4 2 - 5 İzmir 73 34 53 44 Trabzon 5 - - 6 Bursa 26 23 30 45 Kars 5 - - 7 Aydın 29 21 - 46 Elazığ 5 - - 8 Nevşehir 32 13 - 47 Uşak 4 - - 9 Balıkesir 18 18 - 48 Sivas 4 - - 10 Gaziantep 19 13 - 49 Isparta 4 - - 11 Kocaeli 18 13 - 50 Hakkari 3 1 - 12 Adana 19 11 - 51 Gümüşhane 2 2 - 13 Eskişehir 14 - 15 52 Çorum 4 - - 14 Konya 16 - 12 53 Bitlis 1 3 - 15 Hatay 18 10 - 54 Ağrı 1 3 - 16 Çanakkale 11 15 - 55 Yozgat 2 1 - 17 Kayseri 5 - 17 56 Tokat 3 - - 18 Denizli 21 - - 57 Rize 3 - - 19 Samsun 12 7 - 58 Kütahya 3 - - 20 Edirne 10 8 - 59 Kırşehir - 3 - 21 Ordu 5 12 - 60 Kastamonu 3 - - 22 Malatya 4 - 13 61 Erzincan 3 - - 23 Afyon 8 9 - 62 Bingöl - 3 - 24 Karabük 6 9 - 63 Batman 3 - - 25 Amasya 4 10 - 64 Ardahan 3 - - 26 Mersin 13 - - 65 Van 2 - - 27 Aksaray 6 7 - 66 Şırnak - 2 - 28 Bolu 8 4 - 67 Osmaniye 2 - - 29 Erzurum 11 - - 68 Niğde - 2 - 30 Diyarbakır 9 - - 69 Karaman 2 - - 31 Şanlıurfa 8 - - 70 Iğdır 2 - - 32 Sakarya 8 - - 71 Çankırı 2 - - 33 Kahramanmaraş 4 4 - 72 Bilecik 2 - - 34 Düzce 5 3 - 73 Tunceli 1 - - 35 Zonguldak 7 - - 74 Siirt 1 - - 36 Yalova 6 - - 75 Muş 1 - - 37 Tekirdağ 6 - - 76 Kırklareli 1 - - 38 Sinop 6 - - 77 Burdur 1 - - 39 Mardin 6 - - 78 Bartın Toplam 1 - - 1184 306 588 BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. 41 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 18: Örneklenen Kitledeki Işletmelerin ve Yapılan Anketlerin Illere Göre Dağılımı BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. 42 İller Bakanlık Verisi # % Erişim # % Sıra No. İller Bakanlık Verisi # % Erişim # % 1 İstanbul 874 21,5 417 20,1 41 Rize 14 0,3 3 0,1 2 Antalya 748 18,4 339 16,3 42 Düzce 13 0,3 8 0,4 3 Muğla 383 9,4 166 8,0 43 Isparta 13 0,3 4 0,2 4 Ankara 283 7,0 178 8,6 44 Kars 13 0,3 5 0,2 5 İzmir 234 5,8 160 7,7 45 Uşak 13 0,3 4 0,2 6 Bursa 95 2,3 79 3,8 46 Elazığ 11 0,3 5 0,2 7 Balıkesir 84 2,1 36 1,7 47 Tokat 11 0,3 3 0,1 8 Aydın 82 2,0 50 2,4 48 Van 11 0,3 2 0,1 9 Nevşehir 69 1,7 45 2,2 49 Yalova 11 0,3 6 0,3 10 Çanakkale 59 1,5 26 1,3 50 Çorum 10 0,2 4 0,2 11 Gaziantep 54 1,3 32 1,5 51 Kütahya 10 0,2 3 0,1 12 Mersin 53 1,3 13 0,6 52 Sivas 10 0,2 4 0,2 13 Adana 50 1,2 30 1,4 53 Artvin 9 0,2 6 0,3 14 Eskişehir 50 1,2 29 1,4 54 Sinop 9 0,2 6 0,3 15 Kocaeli 47 1,2 31 1,5 55 Adıyaman 8 0,2 6 0,3 16 Konya 46 1,1 28 1,3 56 Bilecik 8 0,2 2 0,1 17 Hatay 45 1,1 28 1,3 57 Erzincan 8 0,2 3 0,1 18 Trabzon 40 1,0 5 0,2 58 Ağrı 7 0,2 4 0,2 19 Samsun 35 0,9 19 0,9 59 Bartın 6 0,1 1 0,1 20 Denizli 33 0,8 21 1,0 60 Bitlis 6 0,1 4 0,2 21 Ordu 32 0,8 17 0,8 61 Çankırı 6 0,1 2 0,1 22 Diyarbakır 27 0,7 9 0,4 62 Karaman 6 0,1 2 0,1 23 Edirne 25 0,6 18 0,9 63 Yozgat 6 0,1 3 0,1 24 Karabük 25 0,6 15 0,7 64 Ardahan 5 0,1 3 0,1 25 Tekirdağ 25 0,6 6 0,3 65 Batman 5 0,1 3 0,1 26 Bolu 23 0,6 12 0,6 66 Gümüşhane 5 0,1 4 0,2 27 Afyon 22 0,5 17 0,8 67 Kırklareli 5 0,1 1 0,1 28 Kayseri 22 0,5 22 1,1 68 Bingöl 4 0,1 3 0,1 29 Mardin 22 0,5 6 0,3 69 Burdur 4 0,1 1 0,1 30 Kahramanmaraş 21 0,5 8 0,4 70 Hakkari 4 0,1 4 0,2 31 Manisa 20 0,5 6 0,3 71 Kırşehir 4 0,1 3 0,1 32 Zonguldak 20 0,5 7 0,3 72 Muş 4 0,1 1 0,1 33 Amasya 18 0,4 14 0,7 73 Tunceli 4 0,1 1 0,1 34 Malatya 18 0,4 17 0,8 74 Iğdır 3 0,1 2 0,1 35 Sakarya 18 0,4 8 0,4 75 Niğde 3 0,1 2 0,1 36 Erzurum 16 0,4 11 0,5 76 Osmaniye 3 0,1 2 0,1 37 Giresun 16 0,4 6 0,3 77 Siirt 2 0,1 1 0,1 38 Kastamonu 16 0,4 3 0,1 78 Şırnak 2 0,1 2 0,1 39 Şanlıurfa 16 0,4 8 0,4 79 Kırıkkale 1 0,1 - - 40 Aksaray 14 0,3 13 0,6 80 Kilis 1 0,1 - - 4058 100,0 2078 100,0 Toplam TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 4. Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Analizi (LFA) Bulguları 4.1.Örnekleme İlişkin Özetleyici İstatistikler Bu bölümde bir yandan Bakanlığın 08.05.2015 tarihindeki kayıtlarına göre Turizm İşletme Belgeli Tesislerin tür ve sınıfına göre nasıl bir dağılım gösterdikleri ve bu dağılımların örneklem içinde nasıl temsil edildikleri üzerinde durulacaktır. Hem araştırma evreninin, hem de erişilen kitlenin iyi anlaşılabilmesi için öncelikle turizm sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin tesis türlerine göre dağılımı incelenecektir. Ancak hemen belirtmek gerekir ki, aşağıdaki tabloda yer alan tesis türlerinde tamamen Bakanlığın tasnifine sadık kalınmıştır. Daha sonra işletmelerin tesis sınıfına göre dağılımı baz alınarak, Bakanlığa kayıtlı işletmeler ve araştırmanın erişimleri ile ilgili istatistikler paylaşılmaktadır. Tıpkı tesis türlerinde olduğu gibi, tesis sınıfına göre sınıflandırmada da Bakanlığın şablonu kullanılmıştır. Bu bölümde üzerinde durulacak son konu, turizm sektörü için oldukça büyük önem taşıyan ve belki de sektörün geleceğinin belirlenmesinde çok büyük bir etkiye sahip olan “sezonluk çalışma” olgusudur. Erişilen işletmelerin faaliyet sezonlarına göre dağılımı bu açıdan büyük önem taşımaktadır. Aşağıda ilgili bölümde de görüleceği gibi, elde edilen bulgular ezber bozacak cinstendir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Aşağıdaki tablodan da görüleceği gibi, turizm işletme belgeli tesislerin büyük çoğunluğu (% 60,3) otellerden oluşmaktadır. Otellerin erişilen örneklem içerisindeki payı da yüksektir (65,3). Bu durum işletme belgesi olmayan müesseselerin de dahil olduğu ve yukarıda Tablo 7’de yer alan turizm sektörünün genelindeki görüntüyle uyumsuzdur. Hatırlanacağı gibi, Türkiye’de turizm alanında faaliyette bulunan işletmelerin % 76’sı yiyecek ve içecek hizmetleri sunmaktadır. Bu tür işletmelerin Bakanlık yerine yerel yönetimlerden ruhsat alması nedeniyle, toplamda 19 bine yaklaşan yiyecek-içecek hizmeti veren kuruluşların arasından turizm belgesi sahibi olanların sayısı eğlence yerleri de dahil olmak üzere sadece 521’dir. Bu durum, turizmin en önemli iki ayağından biri olan yiyecek ve içecek hizmetlerinin neredeyse tamamen Bakanlığın kontrolü dışında olduğunu göstermektedir. 43 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 19: İşletmelerin Tesis Türlerine Göre Dağılımı Tesis Türü BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI 44 Bakanlık Verisi* Erişim** # % # % Erişim Oranı 2448 60,3 1356 65,3 55,4 Lokanta 457 11,3 173 8,3 37,9 Özel konaklama tesisi 300 7,4 165 7,9 55,0 Sıra No. 1 Otel 2 3 4 Özel tesis 292 7,2 117 5,6 40,1 5 Müstakil apart otel 108 2,7 43 2,1 39,8 6 Tatil köyü 84 2,1 38 1,8 45,2 7 Butik otel 74 1,8 46 2,2 62,2 8 Termal otel 65 1,6 56 2,7 86,2 9 Günübirlik tesis 57 1,4 13 0,6 22,8 10 Pansiyon 45 1,1 18 0,9 40,0 11 Eğlence yeri 38 0,9 18 0,9 47,4 12 Mola noktası 12 0,3 5 0,2 41,7 13 Motel 10 0,2 3 0,1 30,0 14 Bar 8 0,2 1 0,1 12,5 15 Otel - golf tesisi 8 0,2 4 0,2 50,0 16 Kafeterya 6 0,1 2 0,1 33,3 17 Çiftlik evi - köy evi 6 0,1 2 0,1 33,3 - 18 Kongre ve sergi merkezi 4 0,1 - - 19 Dağ evi 3 0,1 - - - 20 Kamping 3 0,1 1 0,1 33,3 21 Turizm kompleksi 3 0,1 2 0,1 66,7 22 Golf tesisi 2 0,1 - - - 23 Oberj 2 0,1 - - - 24 Yüzme havuzu 2 0,1 2 0,1 100,0 25 B tipi tatil sitesi 1 0,1 1 0,1 100,0 26 Butik tatil villaları 1 0,1 1 0,1 100,0 27 Hostel 1 0,1 1 0,1 100,0 28 Kış sporları ve kayak merkezleri mekanik tesisi 1 0,1 - - - 29 Lokanta - yüzme havuzu 1 0,1 1 0,1 100,0 30 Motel - kamping 1 0,1 - - - 31 Oberj - kafeterya 1 0,1 - - - 32 Otel - kamping 1 0,1 1 0,1 100,0 33 Otel - personel eğitim tesisi 1 0,1 1 0,1 100,0 34 Otel - sağlık ve termal turizm tesisi 1 0,1 1 0,1 100,0 35 Otel - sağlıklı yaşam tesisi 1 0,1 - - - 36 Otel - kongre ve sergi merkezi 1 0,1 1 0,1 100,0 37 Özel bar 1 0,1 1 0,1 100,0 38 Özel eğlence yeri 1 0,1 - - - 39 Özel konaklama tesisi - golf tesisi 1 0,1 1 0,1 100,0 40 Özel tesis(sağlık merkezi) 1 0,1 - - - 41 Pansiyon-kamping 1 0,1 - - - 42 Personel eğitim tesisi(otel) 1 0,1 1 0,1 100,0 43 Temalı tesis 1 0,1 - - - 44 Termal müstakil apart otel 1 0,1 1 0,1 100,0 45 Yayla evi 1 0,1 1 0,1 100,0 4058 100,0 2078 100,0 51,2 Toplam * Bakanlığın 08.05.2015 tarihindeki kayıtlarından alınmıştır. **Tesis türleri Bakanlığın 23.2.2016 tarihindeki kayıtları baz alınarak güncellenmiştir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 20: İşletmelerin Tesis Sınıflarına Göre Dağılımı Tesis Sınıfı Bakanlık Verisi* Erişim** Erişim Oranı # % # % 1 Yıldızlı 51 1,3 9 0,5 17,6 2 Yıldızlı 402 9,9 192 9,2 47,8 3 Yıldızlı 854 21,0 462 22,2 54,1 4 Yıldızlı 704 17,3 434 20,9 61,6 5 Yıldızlı 597 14,7 362 17,4 60,6 1.Sınıf 370 9,1 141 6,8 38,1 2.Sınıf 93 2,3 33 1,6 35,5 1 0,1 - - - 986 24,3 286 13,8 159 7,7 4058 100,0 2078 100,0 Lüks Diğer konaklama tesisleri*** Diğer tesis*** Toplam 45,1 51,2 * Bakanlığın 08.05.2015 tarihindeki kayıtlarından alınmıştır. **Tesis sınıfları Bakanlığın 23.2.2016 tarihindeki kayıtları baz alınarak güncellenmiştir. *** Diğer konaklama tesisleri: Özel konaklama tesisi, butik otel, müstakil apart otel, pansiyon, motel, çiftlik evi - köy evi, termal müstakil apart otel, turizm kompleksi, B tipi tatil sitesi, butik tatil villaları, hostel, kamping, özel konaklama tesisi - golf tesisi, yayla evidir. Diğer tesisler: özel tesis, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, kafeterya, yüzme havuzu, bar, özel bardır. Turizm İşletme BelgeliTesislerin sınıfına göre dağılımları ise yukarıdaki tabloda yer almaktadır. Tablodan da görüleceği gibi, Turizm İşletme Belgeli Tesislerin çoğunluğunu (% 53) 3-4-5 yıldızlı oteller teşkil etmektedir. Araştırma örnekleminin de çoğunluğu (60,5) bu tesislerden oluşmaktadır. Tablo 21: Erişilen Işletmelerin Tesis Türleri ve Tesis Sınıflarına Göre Dağılımı Tesis Türleri 1 Yıldız 2 Yıldız 3 Yıldız 4 Yıldız 5 Yıldız 1. Sınıf 2. Sınıf Diğer Konaklama** Diğer Tesis*** Toplam Otel 9 192 448 408 299 - - - - 1356 Özel konaklama tesisi - - - - - - - 165 - 165 Termal otel - - 12 17 27 - - - - 56 Butik otel - - - - - - - 46 - 46 Müstakil apart otel - - - - - - - 43 - 43 Tatil köyü - - - 8 30 - - - - 38 Lokanta - - - - - 140 33 - - 173 Özel tesis - - - - - - - - 117 117 Diğer* - - 2 1 6 1 - 32 42 84 Toplam 9 192 462 434 362 141 33 286 159 2078 *Diğer: Kafeterya, çiftlik evi - köy evi, yayla evi, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi,özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi,otel - kamping, lokanta - yüzme havuzu, kamping , hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. **Diğer konaklama tesisleri: Özel konaklama tesisi, butik otel, müstakil apart otel, pansiyon, motel, çiftlik evi - köy evi, termal müstakil apart otel, turizm kompleksi, B tipi tatil sitesi, butik tatil villaları, hostel, kamping, özel konaklama tesisi - golf tesisi, yayla evidir. ***Diğer tesisler: Özel tesis, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, kafeterya, yüzme havuzu, bar, özel bardır. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tesis Sınıfları 45 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 22: Erişilen İşletmelerin Tesis Türlerine ve İllere Göre Dağılımı Otel Özel Konaklama Tesisi Termal Otel Butik Otel Müstakil Apart Otel Tatil Köyü Lokanta Özel Tesis Diğer* # # # # # # # # # # % İstanbul 202 67 - 9 2 - 67 62 8 417 20,1 Antalya 280 11 - 2 13 17 2 3 11 339 16,3 Ankara 108 4 3 6 - - 34 11 12 178 8,6 BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI İl 46 Toplam Muğla 121 4 1 6 14 15 - - 5 166 8,0 İzmir 78 16 6 12 4 4 18 9 13 160 7,7 Bursa 37 7 6 - 1 - 9 12 7 79 3,8 Aydın 44 - - 1 2 1 1 1 - 50 2,4 Nevşehir 17 17 3 - - - 3 1 4 45 2,2 Balıkesir 24 4 5 - - 1 1 - 1 36 1,7 Gaziantep 24 2 - - - - 3 2 1 32 1,5 Kocaeli 28 - 1 - 2 - - - - 31 1,5 Adana 17 - - 2 1 - 5 - 5 30 1,4 Eskişehir 18 1 - - 1 - 5 3 1 29 1,4 Konya 20 1 - - - - 3 2 2 28 1,3 Hatay 21 1 1 2 - - - 2 1 28 1,3 Çanakkale 17 5 1 - - - - - 3 26 1,3 Kayseri 17 - - 2 - - 1 - 2 22 1,1 Denizli 12 - 8 1 - - - - - 21 1,0 Samsun 14 - 1 1 - - 3 - - 19 0,9 Edirne 14 2 - 1 - - - - 1 18 0,9 Ordu 13 1 - - - - 3 - - 17 0,8 Malatya 14 - - - - - 3 - - 17 0,8 Afyon 3 1 7 - 1 - 5 - - 17 0,8 Karabük 5 10 - - - - - - - 15 0,7 Diğer 208 11 13 1 2 - 7 9 7 258 12,4 Toplam 1356 165 56 46 43 38 173 117 84 2078 100,0 *Diğer: Kafeterya, çiftlik evi - köy evi, yayla evi, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi, özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi, otel - kamping, lokanta - yüzme havuzu, kamping , hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. Yukarıdaki tabloda erişilen örneklemin tesis türlerine göre illere nasıl dağıldığı görülmektedir. Daha önce de belirtildiği gibi, ülkemizdeki mevcut duruma uygun olarak örneklemin % 60,7’si turizm açısından önemli beş şehrimizde (İstanbul, Antalya, Ankara, Muğla ve İzmir) yoğunlaşmaktadır. Tesis türü açısından örneklemin yapısı analiz edildiğinde ise otellerin büyük bir hakimiyeti gözlenmektedir (% 65). Otelleri yaklaşık % 8’lik değerlerle özel tesisler ve lokantalar takip etmektedir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 23: Erişilen İşletmelerin Tesis Türlerine, Tesis Sınıflarına ve İllere Göre Dağılımı Lokantalar Diğer Toplam 1 Yıldız 2 Yıldız 3 Yıldız 4 Yıldız 5 Yıldız 1. Sınıf 2. Sınıf Diğer Konaklama** Diğer Tesisler*** # % İstanbul 3 21 63 63 52 56 11 80 68 417 20,1 Antalya 2 20 39 85 156 2 - 32 3 339 16,3 Ankara 1 25 38 38 11 25 9 10 21 178 8,6 Muğla - 12 36 48 42 - - 28 - 166 8,0 İzmir - 18 24 28 18 13 5 38 16 160 7,7 Bursa - 6 18 13 6 8 2 8 18 79 3,8 Aydın - 5 11 20 9 1 - 3 1 50 2,4 Nevşehir - 1 2 14 3 3 - 21 1 45 2,2 Balıkesir - 9 12 5 4 1 - 4 1 36 1,7 Gaziantep - 5 8 8 3 2 1 2 3 32 1,5 Kocaeli - 6 9 10 4 - - 2 - 31 1,5 Adana - 2 4 6 5 3 2 6 2 30 1,4 Eskişehir - 1 14 2 1 5 - 2 4 29 1,4 Konya - - 11 7 2 2 1 1 4 28 1,3 Hatay 1 8 7 5 1 - - 4 2 28 1,3 Çanakkale - 3 11 4 1 - - 5 2 26 1,3 Kayseri - 2 10 3 2 1 - 3 1 22 1,1 Denizli - 3 6 5 6 - - 1 - 21 1,0 Samsun - 3 8 2 2 3 - 1 - 19 0,9 Edirne 1 5 6 1 1 - - 3 1 18 0,9 Ordu - 3 5 4 1 3 - 1 - 17 0,8 Malatya - 3 6 2 3 3 - - - 17 0,8 Afyon - 1 2 - 7 4 1 2 - 17 0,8 Karabük - 1 4 - - - - 10 - 15 0,7 Diğer İller 1 29 108 61 22 6 1 19 11 258 12,4 Toplam 9 192 462 434 362 141 33 286 159 2078 100,0 *Konaklama tesisleri: Otel, termal otel, otel - kamping, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, tatil köyü, otel - personel eğitim tesisi, otel - golf tesisi, otel - kongre ve sergi merkezi, personel eğitim tesisidir. ** Diğer konaklama tesisleri: Özel konaklama tesisi, butik otel, müstakil apart otel, pansiyon, motel, çiftlik evi - köy evi, termal müstakil apart otel, turizm kompleksi, B tipi tatil sitesi, butik tatil villaları, hostel, kamping, özel konaklama tesisi - golf tesisi, yayla evidir. ***Diğer tesisler: Özel tesis, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, kafeterya, yüzme havuzu, bar, özel bardır. Yukarıdaki tabloda, çalışma esnasında erişilen örneklemin tesis sınıfına göre nasıl bir dağılım gösterdiği yer almaktadır. Örneklemin çoğunluğu 3-4-5 yıldızlı otellerden oluşmaktadır (% 60,5). Alt kategoriler bazında değerlendirildiğinde, örneklem içerisinde en ağırlıklı tesis sınıfı 3 yıldızlı oteller olmuştur (% 22,2). Onu % 20,1 ile 4 yıldızlı oteller ve % 17,4 ile 5 yıldızlı oteller takip etmektedir. Örneklemin % 13,8’i diğer konaklama tesislerinden ve % 6,8’i de birinci sınıf lokantalardan oluşmaktadır. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Konaklama Tesisi* İl 47 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 24: Erişilen İşletmelerin Faaliyet Sezonlarına Göre Dağılımı Sezon # % 4 mevsim 1667 80,2 Yaz 199 9,6 İlkbahar, yaz, sonbahar 137 6,6 İlkbahar, yaz 57 2,7 Sonbahar, yaz 13 0,6 Kış 5 0,3 2078 100,0 Toplam Yukarıda yer alan tabloda turizm belgesi sahibi işletmelerin faaliyet sezonlarının hangi mevsimler olduğu, bir başka değişle, yıl içinde kaç mevsim çalıştıkları ve bu mevsimlerin hangileri olduğu görülmektedir. Tablodan da anlaşılacağı üzere, araştırmaya katılan işletmelerin % 80,2’si yılın dört mevsiminde de çalıştıklarını belirtmektedirler. Yılın üç mevsiminde (ilkbahar, yaz, sonbahar) çalışanların oranı ise % 6,6’dır. İşletmelerin % 9,6’sı da sadece yaz sezonunda çalışmaktadır. Bu durum, turizm sektörünün çoğunlukla sadece belirli mevsimlerde çalıştığına dair genel algılarla örtüşmemektedir. Bu raporda yer verilen üç araştırmaya katılan deneklerde turizm sektörünün mevsimlik çalıştığına dair güçlü kanaatler gözlenmiştir. Ancak bu yaygın kanaat en azında turizm işletme belgesi sahibi müesseseler için gerçeği tam olarak ifade etmemektedir. Tabi burada altının çizilmesi gereken bir duruma tekrar dikkat çekmek gerekir. Daha önce de belirtildiği gibi, İŞKUR verilerine göre ülkemizde turizm sektöründe faaliyet gösteren yaklaşık 25 bin işletme mevcuttur. Mayıs-2015 verilerine göre bunların ancak 4058’i turizm işletme belgesi sahibidir. Geri kalan 20 bini aşkın müessesede bu sezonluk çalışma olgusunun ne ölçüde yaygın ve etkili olduğunun ayrıca değerlendirilmesi gerekir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI 4.2.Konaklama Tesislerinin Doluluk Oranları 48 Aşağıda yer alan tabloda araştırmaya katılan konaklama tesislerindeki “yoğun sezon” için oda doluluk oranları görülmektedir. Bu tabloda yer alan “yüksek (%81-%100), orta (%61-%80) ve düşük (%40-%60) doluluk oranları verilen cevapların dağılımı baz alınarak belirlenmiştir. Araştırma bulgularına göre turizm işletme belgesi sahibi konaklama tesislerinin % 46,7’si yoğun sezonda yüksek doluluk oranlarına sahiptir. Ancak konaklama tesislerinin % 15,1’inin yoğun sezonda bile düşük doluluk oranlarıyla çalışması dikkat çekicidir. Bu durum büyük oranda fizibilitesi iyi yapılmamış yatırımlardan kaynaklanıyor olabilir. Tablo 25: Konaklama Tesislerinde Yoğun Sezon Ortalama Oda Doluluk Oranları Yoğun Sezon Oda Doluluk Oranları # % Düşük (%40-%60) 263 15,1 Orta (%61-%80) 601 34,4 Yüksek (%81-%100) 815 46,7 Cevap yok 66 3,8 1745 100,0 Toplam TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Aşağıdaki tabloda ise, yine verilen cevapların dağılımına göre belirlenmiş doluluk kategorilerine göre konaklama tesislerinin “yıllık” oda doluluk oranları yer almaktadır. Elde edilen bulgulara göre, konaklama tesislerinin yarısı (% 49,5) yıl boyunca orta doluluk oranları ile faaliyetlerini sürdürmektedir. Konaklama hizmeti sunan işletmelerin ¼’ü ise (% 25,5) yıl ortalamasında düşük oda doluluk oranlarıyla çalışmaktadırlar. Bu veri de yukarıda yoğun sezon doluluk oranlarıyla ilgili değerlendirmeleri desteklemektedir. Konaklama tesislerinin önemli bir bölümü ticari olarak arzu edilmeyecek bir durumdadırlar. Tablo 26: Konaklama Tesislerinde Yıllık Oda Doluluk Oranları # % Düşük (%25-%50) 445 25,5 Orta (%51-%75) 863 49,5 Yüksek (%76-%100) 371 21,3 Cevap yok 66 3,7 1745 100,0 Toplam BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Yıllık Oda Doluluk Oranları 49 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 27’de konaklama tesislerinin türüne göre yüksek sezon doluluk oranları yer almaktadır. Tablonun en dikkat çekici yönü, yıldız sayısıyla doluluk oranları arasındaki güçlü ilişkidir. Araştırma bulgularına göre, yıldız sayısı arttıkça doluluk oranları da yükselmektedir. 3 yıldızlı otellerin % 36,8’i, 4 yıldızlı otellerin % 54,2’si ve 5 yıldızlı otellerin ise % 65,6’sı yoğun sezonda yüksek doluluk oranlarıyla çalışmaktadır. Düşük oda doluluk oranlarıyla çalışan işletmelere bakıldığında da yıldız sayısıyla doluluk oranları arasında tersine bir ilişki görülmektedir. Örneğin 1 yıldızlı konaklama tesislerinin %33,3’ü yoğun sezonda dahi düşük doluluk oranlarıyla faaliyetlerini sürdürürken, bu oran 3 yıldızlılarda % 19,9 ve 5 yıldızlılarda ise % 6’dır. Tablo 27: Konaklama Tesislerinin Türüne Göre Yoğun Sezon Oda Doluluk Oranları Yoğun Sezon Doluluk Oranı Düşük (%40-%60) Orta (%61-%80) Yüksek (%81-%100) Cevap yok # % # % # % # % # 210 15,5 463 34,1 639 47,1 44 3,2 1356 1 Yıldızlı (*9) 3 33,3 4 44,4 2 22,2 - - 2 Yıldızlı (*192) 57 29,7 62 32,3 55 28,6 18 9,4 3 Yıldızlı (*448) 89 19,9 180 40,2 165 36,8 14 3,1 4 Yıldızlı (*408) 43 10,5 137 33,6 221 54,2 7 1,7 5 Yıldızlı (*299) 18 6,0 80 26,8 196 65,6 5 1,7 Özel konaklama tesisi (*165) 24 14,5 59 35,8 71 43,0 11 6,7 165 Termal otel (*56) 8 14,3 30 53,6 14 25,0 4 7,1 56 3 Yıldızlı (*12) 3 25,0 9 75,0 - - - - 4 Yıldızlı (*17) 3 17,6 9 52,9 4 23,5 1 5,9 5 Yıldızlı (*27) 2 7,4 12 44,4 10 37,0 3 11,1 Butik otel (*46) 9 19,6 22 47,8 15 32,6 - - 46 Müstakil apart otel (*43) 4 9,3 7 16,3 30 69,8 2 4,7 43 Tatil köyü (*38) 1 2,6 7 18,4 30 78,9 - - 38 4 Yıldızlı (*8) - - 1 12,5 7 87,5 - - 5 Yıldızlı (*30) 1 3,3 6 20,0 23 76,7 - - 7 17,1 13 31,7 16 39,0 5 12,2 3 Yıldızlı (*2) 1 50,0 - - 1 50,0 - - 4 Yıldızlı (*1) - - 1 100,0 - - - - 5 Yıldızlı (*6) - - - - 5 83,3 1 16,7 263 15,1 601 34,4 815 46,7 66 3,8 Tesis Türü BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Otel (*1356) 50 Diğer** (*41) Toplam Toplam 41 1745 *Görüşülen tesis sayısı. ** Diğer: Pansiyon, motel, çiftlik evi - köy evi, termal müstakil apart otel, turizm kompleksi, B tipi tatil sitesi, butik tatil villaları, hostel, kamping, özel konaklama tesisi - golf tesisi, otel – golf tesisi, otel – kamping, otel – personel eğitim tesisi, otel – sağlık ve termal turizm tesisi, otel – kongre ve sergi merkezi, personel eğitim tesisi(otel), yayla evidir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Turizm işletme belgesi sahibi konaklama tesislerinin türlerine göre yıllık oda doluluk oranları ise aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Yoğun sezondaki doluluk oranlarına benzer bir biçimde, otellerin yıldız sayısı ile doluluk oranı arasında güçlü bir ilişki vardır. Örneğin 2 yıldızlı otellerin sadece % 8,9’unun yıllık ortalama doluluk oranları yüksekken, bu oran 4 yıldızlılarda %26’ya ve 5 yıldızlılarda ise % 32,1’e yükselmektedir. Benzer biçimde, 1 yıldızlı otellerin % 44,4’ünün yıl boyu ortalama oda doluluk oranı düşükken, üç yıldızlı otellerde düşük ortalama ile çalışanların oranı % 25,9’dur. 5 yıldızlı otellerde ise bu değer % 15,7’dir. Tablo 28: Konaklama Tesislerinin Türüne Göre Yıllık Oda Doluluk Oranları Yıllık Oda Doluluk Oranı Düşük (%25-%50) Orta (%51-%70) Yüksek (%71 -%100) Cevap yok Toplam # % # % # % # % # 312 23,0 695 51,3 305 22,5 44 3,2 1356 1 Yıldızlı (*9) 4 44,4 5 55,6 - - - - 2 Yıldızlı (*192) 77 40,1 80 41,7 17 8,9 18 9,4 3 Yıldızlı (*448) 116 25,9 232 51,8 86 19,2 14 3,1 4 Yıldızlı (*408) 68 16,7 227 55,6 106 26,0 7 1,7 5 Yıldızlı (*299) 47 15,7 151 50,5 96 32,1 5 1,7 Özel konaklama tesisi (*165) 64 38,8 66 40,0 24 14,5 11 6,7 165 Termal otel (*56) 17 30,4 30 53,6 5 8,9 4 7,1 56 3 Yıldızlı (*12) 5 41,7 7 58,3 - - - - 4 Yıldızlı (*17) 6 35,3 10 58,8 - - 1 5,9 5 Yıldızlı (*27) 6 22,2 13 48,1 5 18,5 3 11,1 Butik otel (*46) 13 28,3 23 50,0 10 21,7 - - 46 Müstakil apart otel (*43) 21 51,2 15 36,6 5 12,2 2 4,9 43 Tatil köyü (*38) 2 5,3 20 52,6 16 42,1 - - 38 4 Yıldızlı (*17) - - 5 62,5 3 37,5 - - 5 Yıldızlı (*30) 2 6,7 15 50,0 13 43,3 - - 16 39,0 14 34,1 6 14,6 5 12,2 3 Yıldızlı (*2) 2 100,0 - - - - - - 4 Yıldızlı (*1) 1 100,0 - - - - - - 5 Yıldızlı (*6) 1 16,7 2 33,3 2 33,3 1 16,7 445 25,5 863 49,5 371 21,3 66 3,8 Otel (*1356) Diğer** (*41) Toplam 41 1745 *Görüşülen tesis sayısı. ** Diğer: Pansiyon, motel, çiftlik evi - köy evi, termal müstakil apart otel, turizm kompleksi, B tipi tatil sitesi, butik tatil villaları, hostel, kamping, özel konaklama tesisi - golf tesisi, otel – golf tesisi, otel – kamping, otel – personel eğitim tesisi, otel – sağlık ve termal turizm tesisi, otel – kongre ve sergi merkezi, personel eğitim tesisi(otel), yayla evidir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tesis Türü 51 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tüm konaklama tesislerinin yoğun sezon ve yıllık ortalama doluluk oranları hesaplandığında ortaya çıkan değerler aşağıdaki tabloda görülmektedir. Buna göre turizm işletme belgesi sahibi tüm konaklama tesislerinin ortalama yoğun sezon oda doluluk oranı %79,7’dir. Yıllık ortalama doluluk oranı ise % 63,8 olarak belirtilmiştir. Yoğun sezon için en düşük doluluk oranı % 40 olarak tespit edilmiştir. Yıllık ortalamadaki en düşük doluluk oranı ise % 25’tir. Tablo 29: Konaklama Tesislerinde Yoğun Sezon ve Yıllık Ortalama Oda Doluluk Oranları Özetleyici İstatistikleri Yoğun Sezon Oda Doluluk Oranı* (%) Yıllık Ortalama Oda Doluluk Oranı* (%) Ortalama 79,7 63,8 Ortanca 80,0 65,0 Standart sapma 14,5 15,3 Minumum 40 25 Maksimum 100 100 * Doluluk oranında 66 tane cevap vermeyen bulunmaktadır. Konaklama tesisleri sayısı 1745’tir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Konaklama tesislerinin türüne göre yoğun sezon ortalama ve yıllık ortalama oda doluluk oranları ise aşağıdaki tabloda görülmektedir. Yukarıda da belirtildiği gibi, turizm işletme belgesi sahibi konaklama tesislerinin yoğun sezon ortalama oda doluluk oranı % 79,7’dir. Otel kategorisindeki 1-2-3 yıldızlı otellerle 5 yıldızlılar hariç olmak üzere termal oteller ve butik otellerin yoğun sezon ortalama doluluk oranları bu değerin altında kalmaktadır. Yıldız sayısı arttıkça, yoğun sezon ortalama oda doluluk oranları da yükselmektedir. 52 Konaklama tesislerinin yıllık ortalama oda doluluk oranları ise % 63,8’dir. Yoğun sezon ortalama oda doluluk oranlarında olduğu gibi, yıllık ortalamalarda da otel kategorisindeki 1-2-3 yıldızlı otellerle 5 yıldızlılar hariç olmak üzere termal oteller ve butik otellerin oda doluluk oranları bu değerin altında kalmaktadır. Ayrıca, özel konaklama tesislerini yıllık ortalama doluluk oranları da % 59,9’la genel ortalamadan düşüktür. Yıldız sayısı arttıkça, yıllık ortalama oda doluluk oranları da yükselmektedir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 30: Konaklama Tesisinin Türüne Göre Yoğun Sezon ve Yıllık Ortalama Oda Doluluk Oranları Tesis Türü Yoğun Sezon Ortalama Oda Doluluk Oranı (%) Yıllık Ortalama Oda Doluluk Oranı (%) Otel (*1356) 79,8 64,6 72,2 53,3 1 Yıldızlı (*9) 2 Yıldızlı (*192) 73,4 57,0 3 Yıldızlı (*448) 76,6 62,7 4 Yıldızlı (*408) 81,9 67,0 5 Yıldızlı (*299) 85,7 69,0 Özel konaklama tesisi (*165) 78,0 59,9 Termal otel (*56) 75,6 58,3 3 Yıldızlı (*12) 67,2 51,3 4 Yıldızlı (*17) 74,2 55,8 5 Yıldızlı (*27) 80,8 63,5 Butik otel (*46) 75,3 63,5 Müstakil apart otel (*43) 84,9 56,1 Tatil köyü (*38) 89,3 72,7 4 Yıldızlı (*17) 91,9 76,3 5 Yıldızlı (*30) 88,6 71,7 Diğer (*41) 79,0 57,3 Türkiye Geneli 79,7 63,8 *Görüşülen tesis sayısı. Konaklama tesisleri sayısı 1745’tir. Doluluk oranında 66 cevap vermeyen konaklama tesisi bulunmaktadır. Tablo 31: Konaklama Tesislerinin Coğrafi Bölgelere Göre Yoğun Sezon Oda Doluluk Oranları Yoğun Sezon Oda Doluluk Oranı Düşük (%40-%60) Orta (%61-%80) # % # % # % # % # Akdeniz 40 9,7 99 24,1 263 64,0 9 2,2 411 Doğu Anadolu 16 27,1 26 44,1 13 22,0 4 6,8 59 Ege 47 12,3 102 26,7 222 58,1 11 2,9 382 Güneydoğu Anadolu 16 26,7 24 40,0 16 26,7 4 6,7 60 İç Anadolu 64 25,4 122 48,4 49 19,4 17 6,7 252 Karadeniz 17 14,2 45 37,5 54 45,0 4 3,3 120 Marmara 63 13,7 183 39,7 198 43,0 17 3,7 461 Toplam 263 15,1 601 34,4 815 46,7 66 3,8 1745 Yüksek (%81-%100) Cevap yok Toplam Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde yer alan konaklama tesislerinin yoğun sezon oda doluluk oranları yukarıdaki tabloda görülmektedir. Akdeniz bölgesindeki turizm işletme belgeli konaklama tesislerinin % 64’ü yoğun sezonda yüksek doluluk oranlarına sahiptir. Ege bölgesindeki konaklama tesislerinin % 58’i, Karadeniz’dekilerin %45’i ve Marmara’nın % 43’ü yoğun sezonda yüksek doluluk oranları ile çalışmaktadır. Ama İç Anadolu bölgesindeki konaklama tesislerinin yoğun dönemde yüksek doluluk oranlarına sahip olanlarının oranı sadece % 19,4’tür. Doğu Anadolu Bölgesindekilerin ancak % 22’si ve Güneydoğu Anadolu’dakilerin ise % 26,7’si yüksek doluluk oranlarına ulaşabilmektedir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Bölge 53 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Akdeniz bölgesinde yoğun sezonda düşük doluluk oranlarına sahip tesislerin oranı % 9,7 iken bu oran İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde % 25-27 aralığındadır. Bu üç bölgedeki dört konaklama tesisinden biri yoğun sezonda bile düşük oda doluluğuna ulaşabilmektedir. Bu veriler, söz konusu bölgelerin turizmden yeterince yararlanamadığını en açık haliyle göstermektedir. Tablo 32: Konaklama Tesislerinin Coğrafi Bölgelere Göre Yıllık Oda Doluluk Oranları Yıllık Oda Doluluk Oranı Düşük (%25-%50) Orta (%51-%70) Yüksek (%71-%100) # % # % # % # % # Akdeniz 86 20,9 171 41,6 145 35,3 9 2,2 411 Doğu Anadolu 21 35,6 29 49,2 5 8,5 4 6,8 59 Ege 97 25,4 186 48,7 88 23,0 11 2,9 382 Güneydoğu Anadolu 23 38,3 26 43,3 7 11,7 4 6,7 60 Bölge Cevap yok Toplam İç Anadolu 72 28,6 136 54,0 27 10,7 17 6,7 252 Karadeniz 37 30,8 66 55,0 13 10,8 4 3,3 120 Marmara 109 23,6 249 54,0 86 18,7 17 3,7 461 Toplam 445 25,5 863 49,5 371 21,3 66 3,8 1745 7 coğrafi bölgenin yıllık oda doluluk oranlarına bakıldığında, yoğun sezon ile yılın geri kalan dönemleri arasında doluluk oranları açısından dramatik değişmeler yaşandığı görülmektedir. Örneğin Akdeniz bölgesindeki konaklama tesislerinin yoğun sezonda % 64’ü yüksek doluluk oranlarına sahipken, bu değer yıllık periyodda % 35’e düşmektedir. Aynı değer Ege’de % 58,1’den % 23’e, İç Anadolu’da ise % 19,4’ten % 10,7’ye inmektedir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Güneydoğu Anadolu’daki turizm işletme belgeli otellerin % 38,3’ü, Doğu Anadolu’dakilerin % 35,6’sı, Karadeniz’dekilerin % 30,8’i ve hatta Akdeniz’dekilerin % 20,9’u yıl genelinde düşük (% 25-50) oda doluluk oranlarına sahiptirler. 54 Tablo 33: Konaklama Tesislerinin Coğrafi Bölgelere Göre Yoğun Sezon ve Yıllık Ortalama Doluluk Oranları Bölge Yoğun Sezon Doluluk Oranı* (%) Yıllık Ortalama Doluluk Oranı* (%) Akdeniz 85,1 68,4 Doğu Anadolu 71,9 55,7 Ege 82,3 64,3 Güneydoğu Anadolu 72,4 58,8 İç Anadolu 72,2 60,2 Karadeniz 79,6 59,7 Marmara 78,5 63,6 Türkiye Geneli 79,7 63,8 * Doluluk oranında 66 cevap vermeyen konaklama tesisi bulunmaktadır. Konaklama tesisleri sayısı 1745’tir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Her bir bölgedeki turizm işletme belgeli konaklama tesislerinin yoğun sezonda ve yıl genelindeki ortalama oda doluluk oranları yukarıdaki tabloda gösterilmiştir. Buna göre hem yoğun sezonda, hem de yıl genelinde ortalama oda doluluk oranları açısında Akdeniz bölgesi ilk sırada gelmektedir. Akdeniz bölgesindeki tesislerin yoğun dönemdeki ortalama doluluk oranları % 85,1, yıl genelindeki ortalama doluluk oranı ise % 68,4’tür. Bir diğer önemli turizm bölgesi olan Ege’de bu değerler sırasıyla % 82,3 ve % 64,3’tür. Marmara bölgesi için ise ortalama değerler % 78,5 ve % 63,8’dir. Yıllık ortalama doluluk oranının en düşük olduğu bölge % 55,7 ile Doğu Anadolu’dur. Tablo 34: Konaklama Tesislerinin İllere Göre Yoğun Sezon Oda Doluluk Oranları Yoğun Sezon Oda Doluluk Oranı Düşük (%40-%60) Orta (%61-%80) Yüksek (%81-%100) # % # % # % # % # Ankara 32 26,0 65 52,8 20 16,3 6 4,9 123 Antalya 19 5,7 69 20,7 240 71,9 6 1,7 334 İstanbul 35 12,4 106 37,6 133 47,2 8 2,8 282 İzmir 28 22,2 47 37,3 46 36,5 5 4,0 126 İl Muğla Türkiye Geneli Cevap yok Toplam 12 7,2 26 15,7 122 73,5 6 3,6 166 263 15,1 601 34,4 815 46,7 66 3,8 1745 Tablo 35: Konaklama Tesislerinin İllere Göre Yıllık Oda Doluluk Oranları Yıllık Oda Doluluk Oranı Düşük (%25-%50) Orta (%51-%70) Yüksek (%71-%100) # % # % # % # % # Ankara 40 32,5 63 51,2 14 11,4 6 4,9 123 Antalya 61 18,3 132 39,5 135 40,4 6 1,8 334 İstanbul 59 20,9 147 52,1 68 24,1 8 2,9 282 İzmir 39 31,0 60 47,6 22 17,5 5 3,9 126 Muğla 43 25,9 77 46,4 40 24,1 6 3,6 166 445 25,5 863 49,5 371 21,3 66 3,8 1745 İl Türkiye Geneli Cevap yok Toplam BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Önemli bazı turizm merkezlerinde yoğun sezon oda doluluk oranlarının incelendiği yukarıdaki tablo, Muğla’daki konaklama tesislerinin % 73,5’inin yüksek doluluk oranlarıyla faaliyetlerini sürdürdüğünü göstermektedir. Antalya’daki konaklama tesislerinin yoğun dönem doluluk oranları da Muğla’ya yakındır (% 71,9). Yüksek sezonda doluluk oranları açısından en düşük performans Ankara’daki konaklama tesislerine aittir. Ancak % 16,3’ü yüksek doluluk oranlarına sahiptir. Hatta Ankara’daki turizm işletme belgesi sahibi konaklama tesislerinin % 26’sı yoğun sezonda bile düşük oda doluluk oranları (% 40-60) faaliyetlerini sürdürmektedir. 55 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Önemli 5 turizm merkezindeki (Ankara, Antalya, İstanbul, İzmir ve Muğla) turizm işletme belgeli konaklama tesislerinin yıllık doluluk oranları yukarıdaki tabloda analiz edilmektedir. Yoğun sezonda Muğla’daki otellerin doluluk oranları daha iyiyken, yıllık olarak değerlendirildiğinde Antalya’daki otellerin daha iyi durumda olduğu görülmektedir. Antalya’daki belgeli tesislerin % 40,4’ü yıl boyunca yüksek oda doluluk oranlarına sahiptir. Muğla’da ise bu değer İstanbul’la aynıdır (%41,4). Ankara’daki konaklama tesislerinin ise ancak % 11,4’ü yıl boyunca yüksek doluluk oranları ile faaliyetlerini sürdürmektedir. Ama % 32,5’i ise yıl genelinde düşük (% 25-50) ortalama doluluk oranlarına sahiptir. Önemli turizm zenginliklerine sahip İzmir’in yıllık oda doluluk oranları şaşırtıcıdır. İzmir’deki turizm işletme belgesi sahibi konaklama tesislerinin % 31’i düşük (% 25-50) doluluk oranlarıyla çalışırken, % 24,1’i ise yüksek (% 71-100) oda doluluk oranlarına sahiptir. 4.3.Konaklama Tesislerinin Oda ve Yatak Sayıları Turizm işletme belgesi sahibi tesislerin türlerine göre oda sayılarının yer aldığı aşağıdaki tabloya göre, en yüksek ortalama oda sayısı tatil köylerinde bulunmaktadır (358). Daha sonra termal oteller (165) ve oteller (136) gelmektedir. Her üç kategoride de (tatil köyü, termal otel, otel) yıldız sayısı yükseldikçe oda sayısı artmaktadır. Örneğin otel kategorisinde, 3 yıldızlı otellerde ortalama 60 oda varken, 5 yıldızlı oteller ortalama 303 odaya sahiptir. Benzer şekilde, 4 yıldızlı tatil köylerinde ortalama 176 oda mevcutken, bu rakam 5 yıldızlılarda 406’ya çıkmaktadır. Tablo 36: Konaklama Tesislerinin Türlerine Göre Oda Sayıları Oda Sayısı Tesis Türü 201 ve üzeri Toplam # % # % # % # 621 45,8 445 32,8 290 21,4 1356 136 9 100,0 - - - - 28 2 Yıldızlı (*192) 187 97,4 5 2,6 - - 37 3 Yıldızlı (*448) 348 77,7 94 21,0 6 1,3 60 4 Yıldızlı (*408) 77 18,9 259 63,5 72 17,6 145 5 Yıldızlı (*299) - - 87 29,1 212 70,9 303 152 92,1 12 7,3 1 0,6 165 33 11 19,6 25 44,6 20 35,7 56 165 3 Yıldızlı (*12) 9 75,0 3 25,0 - - 58 4 Yıldızlı (*17) 2 11,8 13 76,5 2 11,8 106 5 Yıldızlı (*27) - - 9 33,3 18 66,7 250 Butik otel (*46) 43 93,5 3 6,5 - - 46 36 Müstakil apart otel (*43) 33 76,7 10 23,3 - - 43 52 38 358 1 Yıldızlı (*9) Özel konaklama tesisi (*165) BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI 71-200 arası Ortalama Oda Sayısı Otel (*1356) 56 1-70 arası Termal otel (*56) Tatil köyü (*38) 1 2,6 8 21,1 29 76,3 4 Yıldızlı (*8) 1 12,5 5 62,5 2 25,0 176 5 Yıldızlı (*30) - - 3 10,0 27 90,0 406 26 63,4 5 12,2 10 24,4 Diğer** (*41) 41 84 3 Yıldızlı (*2) - - 2 100,0 - - 83 4 Yıldızlı (*1) - - - - 1 100,0 827 5 Yıldızlı (*6) - - - - 6 100,0 499 887 50,8 508 29,1 350 20,1 Genel 1745 108 *Görüşülen tesis sayısı. ** Diğer: Pansiyon, motel, çiftlik evi - köy evi, termal müstakil apart otel, turizm kompleksi, B tipi tatil sitesi, butik tatil villaları, hostel, kamping, özel konaklama tesisi - golf tesisi, otel – golf tesisi, otel – kamping, otel – personel eğitim tesisi, otel – sağlık ve termal turizm tesisi, otel – kongre ve sergi merkezi, personel eğitim tesisi(otel), yayla evidir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Turizm işletme belgesi sahibi konaklama tesislerindeki oda sayıları ile ilgili verilerin yer aldığı aşağıdaki tabloya göre, tatil köyleri ortalama en yüksek yatak sayısına sahiptir (799). Termal otellerin ortalama yatak sayısı 348, otellerin ortalama yatak sayısı ise 281’dir. Tıpkı oda sayısında olduğu gibi, yıldız miktarı ile yatak sayısı arasında doğrusal bir ilişki vardır. 4 yıldızlı tatil köylerindeki ortalama yatak sayısı 362 iken, 5 yıldızlılarda bu rakam 915’e yükselmektedir. 3 yıldızlı termal otellerin ortalama yatak sayısı 123, 4 yıldızlılarda 223 ve 5 yıldızlılarda ise 527’dir. Aynı durum otel kategorisi için de geçerlidir. 2 yıldızlı otellerin ortalama yatak sayısı 73, 3 yıldızda 120, 4 yıldızlılarda 299 ve 5 yıldızlı otellerde ise ortalama 639 yatak mevcuttur. Tablo 37: Konaklama Tesislerinin Türlerine Göre Yatak Sayıları Yatak Sayısı Otel (*1356) 1 Yıldızlı (*9) 1-140 arası 141-400 arası 401 ve üzeri Toplam # % # % # % # 616 45,4 437 32,2 303 22,3 1356 Ortalama Yatak Sayısı 281 9 100,0 - - - - 54 2 Yıldızlı (*192) 187 97,4 5 2,6 - - 73 3 Yıldızlı (*448) 343 76,6 99 22,1 6 1,3 120 4 Yıldızlı (*408) 77 18,9 251 61,5 80 19,6 299 - - 82 27,4 217 72,6 639 149 90,3 14 8,5 2 1,2 165 70 11 19,6 24 42,9 21 37,5 56 348 3 Yıldızlı (*12) 9 75,0 3 25,0 - - 123 4 Yıldızlı (*17) 2 11,8 13 76,5 2 11,8 223 5 Yıldızlı (*27) Özel konaklama tesisi (*165) Termal otel (*56) - - 8 29,6 19 70,4 Butik otel (*46) 5 Yıldızlı (*27) 43 93,5 3 6,5 - - Müstakil apart otel (*43) 31 72,1 11 25,6 1 2,3 43 128 Tatil köyü (*38) 1 2,6 6 15,8 31 81,6 38 799 1 12,5 5 62,5 2 25,0 4 Yıldızlı (*8) 5 Yıldızlı (*30) Diğer* (*41) - - 1 3,3 29 96,7 26 63,4 5 12,2 10 24,4 527 46 72 362 915 41 181 3 Yıldızlı (*2) - - 2 100,0 - - 174 4 Yıldızlı (*1) - - - - 1 100,0 1839 5 Yıldızlı (*6) Toplam - - - - 6 100,0 877 50,3 500 28,7 368 21,1 1067 1745 225 *Görüşülen tesis sayısı. ** Diğer: Pansiyon, motel, çiftlik evi - köy evi, termal müstakil apart otel, turizm kompleksi, B tipi tatil sitesi, butik tatil villaları, hostel, kamping, özel konaklama tesisi - golf tesisi, otel – golf tesisi, otel – kamping, otel – personel eğitim tesisi, otel – sağlık ve termal turizm tesisi, otel – kongre ve sergi merkezi, personel eğitim tesisi(otel), yayla evidir. 4.4.İstihdam Turizm sektörü tüm dünyada emek yoğun bir sektör olarak ön plana çıkmaktadır. Daha önce 3.1.1 nolu başlık altında sunulan İŞKUR verilerine göre ülkemizde turizm sektöründe faaliyet gösteren 24,6 bin işyerinde toplamda 889 bin kişi istihdam edilmektedir. Bu verilerden hareketle işyeri başına düşen çalışan sayısı hesaplandığında 36,1 kişi yapmaktadır. Türkiye genelinde konaklama tesislerinde işyeri başına ortalama istihdam miktarı 62,3 iken, bu rakam yiyecek ve içecek hizmeti sunan işletmelerde 27,8 kişidir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tesis Türü 57 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Turizm işletme belgesi sahibiişletmelerdeki ortalama istihdam rakamı, sektör geneline göre oldukça yüksektir (62). İşletmelerin faaliyet alanlarına göre değerlendirildiğinde ise, konaklama tesislerindeki işletme başına ortalama istihdam miktarı 67,9 iken, yiyecek ve içecek hizmeti sunan işletmelerde ise 31,2 kişidir. İstihdam miktarları genel olarak tasnif edildiğinde, turizm işletme belgeli kuruluşların % 47,2’sinin 1-25 arasında eleman çalıştırdığı görülmektedir. 26-50 personel çalıştıran işletmelerin oranı % 22,2 iken, 51 ve daha fazla istihdam yapanların oranı ise % 30,3’tür. İstihdam miktarları tesis türlerine göre değerlendirildiğinde, en yüksek istihdam yaratan işletmelerin tatil köyleri olduğu görülmektedir. Tatil köylerinin % 86,8’i 51 ve üzeri işçi çalıştırmaktadır. Bu oran termal otellerde % 60,7, otellerde % 35,1 ve lokantalarda ise % 11’dir. Otellerin % 41,7’si 1-25, % 22,9’u ise 26-50 arası eleman çalıştırırken, termal otellerde 1-25 eleman istihdam edenlerin oranı otellere kıyasla daha düşüktür (% 12,5). 26-50 arası eleman çalıştıran termal otellerin oranı ise % 26,8’dir. Tabloda yer alan veriler incelendiğinde, yıldız sayısı ile istihdam miktarı arasında doğrusal bir ilişki olduğu gözlemlenmektedir. Örneğin 3 yıldızlı otellerin % 5,6’sı, 4 yıldızlıların % 42,9’u ve 5 yıldızlı otellerin ise % 91,6’sı 51 ve daha fazla kişiyi istihdam etmektedir. Termal otellerde ise 3 yıldızlıların % 8,3’ü, 4 yıldızlıların % 35,3’ü ve 5 yıldızlıların ise % 100’ü 51 ve daha fazla işçi çalıştırmaktadır. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Az istihdam yapan tesisler incelendiğinde de benzer bir ilişki tespit edilmektedir. 1 yıldızlı otellerin % 100’ü 1-25 kişi çalıştırırken, 3 yıldızlılarda bu oran % 69,6’ya ve 5 yıldızlılarda ise % 3’e düşmektedir. Termal otellerde de benzer bir durum söz konusudur. 3 yıldızlı termal otellerde 1-25 işçi istihdam eden 3 yıldızlı otellerin oranı % 50, 4 yıldızda % 5,9 ve 5 yıldızda ise % sıfırdır. 58 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 38: İşletmelerin Türlerine Göre Çalışan Sayıları Çalışan Sayısı 1-25 arası 26-50 arası 51 ve üzeri Cevap yok # % # % # % # % # 565 41,7 310 22,9 476 35,1 5 0,4 1356 9 100,0 - - - - - - 2 Yıldızlı (*192) 177 92,2 13 6,8 2 1,0 - - 3 Yıldızlı (*448) 312 69,6 111 24,8 25 5,6 - - 4 Yıldızlı (*408) 58 14,2 174 42,6 175 42,9 1 0,2 5 Yıldızlı (*299) 9 3,0 12 4,0 274 91,6 4 1,3 121 73,3 28 17,0 16 9,7 - - 165 56 Otel (*1356) 1 Yıldızlı (*9) Özel konaklama tesisi (*165) Termal otel (*56) Toplam 7 12,5 15 26,8 34 60,7 - - 3 Yıldızlı (*12) 6 50,0 5 41,7 1 8,3 - - 4 Yıldızlı (*17) 1 5,9 10 58,8 6 35,3 - - 5 Yıldızlı (*27) - - - - 27 100,0 - - Butik otel (*46) 26 56,5 15 32,6 5 10,9 - - Müstakil apart otel (*43) 23 53,4 10 23,3 10 23,3 - - 43 1 2,6 4 10,5 33 86,8 - - 38 4 Yıldızlı (*8) 1 12,5 2 25,0 5 62,5 - - 5 Yıldızlı (*30) - - 2 6,7 28 93,3 - - Tatil köyü (*38) Lokanta (*173) 46 111 64,2 43 24,9 19 11,0 - - 1.Sınıf (*140) 88 62,9 36 25,7 16 11,4 - - 2.Sınıf (*33) 23 69,7 7 21,2 3 9,1 - - Özel tesis (*117) 85 72,6 21 17,9 11 9,4 - - 117 Diğer** (*84) 42 50,0 16 19,0 26 31,0 - - 84 1.Sınıf (*1) - - - - 1 100,0 - - 3 Yıldızlı (*2) 1 50,0 1 50,0 - - - - 4 Yıldızlı (*1) - - - - 1 100,0 - - 5 Yıldızlı (*6) - - - - 6 100,0 - - 981 47,2 462 22,2 630 30,3 5 0,2 Toplam 173 2078 *Görüşülen tesis sayısı. **Diğer: Kafeterya, çiftlik evi - köy evi, yayla evi, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi, özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi, otel - kamping, lokanta - yüzme havuzu, kamping , hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. Konaklama tesislerindeki istihdam miktarı yoğun sezon ve yıl ortalaması olarak değerlendirildiğinde, yoğun dönemde istihdam miktarının belirgin biçimde yükseldiği görülmektedir. Konaklama tesisleri yıl genelinde ortalama 67,9 kişi çalıştırırken, bu miktar yoğun sezonda 78,4’e yükselmektedir. Konaklama tesislerinde ön bürodan, kat hizmetlerine, idari birimlerden mutfağa ve teknik hizmetlere kadar tüm bölümlerde çalışanların sayılarında yıl ortalamasına göre yoğun dönemde bir artış görülmektedir. Yoğun dönemde çalıştırılan eleman sayısı, yıl geneline göre % 15,6 yükselmektedir. Çalışanların mesleki seviyesine göre yıl geneli ve yoğun dönemdeki istihdam değişim oranlarına bakıldığında, ilk düzey çalışanların en fazla, üst düzey yöneticilerin isen en az arttığı görülmektedir. Yoğun dönemde en fazla restaurant-bar, kat hizmetleri ve mutfakta çalışan elemana ihtiyaç duyulmaktadır. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tesis Türü 59 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 39: Yıl Geneli Ve Yüksek Sezonda Konaklama Tesislerinde Çalışanların Dağılımı Son 1 yılın yüksek sezonunda ve yıl genelindeki ortalama çalışan sayılarını çalışanların mesleki düzeylerine göre lütfen belirtiniz. (Konaklama Tesisi) Bölüm Ön Büro Housekeeping Restaurant/ Bar İdari (Muhasebe, Satış vb.) Yüksek Sezon % # % 2.784 2,1 2.694 2,3 3,3 7.009 5,1 6.405 5,4 9,4 C. İlk Düzey (Bellboy vb.) 4.436 3,2 4.031 3,4 10,0 A. Üst Düzey Ön büro müdürü, Şefi, Satış-Pazarlama Müdürü vb. B. Orta Düzey (Resepsiyonist, Rezervasyontış personeli vb.) Sa- Ön Büro Toplam 14.229 10,4 13.130 11,1 8,4 A. Üst Düzey (Housekeeper/Müdür vb.) 2.844 2,1 2.621 2,2 8,5 B. Orta Düzey ( Kat şefi vb.) 8.711 6,4 7.309 6,2 19,2 C. İlk Düzey (Housekeeping/Temizlikçi, Meydancı vb.) 14.406 10,5 12.122 10,2 18,8 Housekeeping Toplam 25.961 19,0 22.052 18,6 17,7 A. Üst Düzey (Restaurant Şefi vb.) 3.633 2,7 3.335 2,8 8,9 B. Orta Düzey (Garson, vb.) 15.789 11,5 12.929 10,9 22,1 C. İlk Düzey ( Komi vb.) 12.679 9,3 9.804 8,3 29,3 Toplam 32.101 23,5 26.068 22,0 23,1 A. Üst Düzey (Genel Müdür, Muhasebe Müdürü vb.) 4.742 3,4 4.676 3,9 1,4 4.459 3,3 4.272 3,6 4,4 2.188 1,6 2.001 1,7 9,3 11.389 8,3 10.949 9,2 4,0 4.197 3,1 3.918 3,3 7,1 B. Orta Düzey (Muhasebeci, Yönetici Asistanı, İnsan Kaynakları vb.) C. İlk Düzey A. Üst Düzey (Aşçıbaşı, Soğuk/Sıcak/Tatlı şefi vb.) B. Orta Düzey (Aşçı Yardımcısı vb.) 12.375 9,0 10.534 8,9 17,5 C. İlk Düzey (Bulaşıkçı vb.) 10.523 7,7 8.707 7,4 20,9 Toplam 27.095 19,8 23.159 19,6 17,0 727 0,5 692 0,6 5,1 BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI A. Üst Düzey (Departman sorumlusu vb.) 60 SPA/Sağlık/ Spor B. Orta Düzey (Kasiyer, Masöz, Tellak, Spor Hocası vb.) 2.017 1,5 1.797 1,5 12,2 C. İlk Düzey (Temizlikçi vb.) 1.127 0,8 1.033 0,9 9,1 Toplam 3.871 2,8 3.522 3,0 9,9 998 0,7 927 0,8 7,7 A. Üst Düzey (Güvenlik Müdürü vb.) Güvenlik Teknik Hizmetler B. Orta Düzey (Güvenlik Şefi vb.) 2.884 2,1 2.497 2,1 15,5 C. İlk Düzey (Güvenlik vb.) 2.072 1,5 1.883 1,6 10,0 Toplam 5.954 4,3 5.307 4,5 12,2 A. Üst Düzey (Teknik Müdür vb.) 1.397 1,1 1.357 1,1 2,9 B. Orta Düzey (Teknik Şefi vb.) 3.604 2,6 3.356 2,7 7,4 C. İlk Düzey (Teknik Eleman vb.) 2.889 2,1 2.729 2,3 5,9 Toplam 7.890 5,8 7.442 6,3 6,0 448 0,4 427 0,4 4,9 A. Üst Düzey Bahçe Diğer Değişim Oranı # Toplam Mutfak Yıl Ortalaması B. Orta Düzey 856 0,6 746 0,6 14,7 C. İlk Düzey (Bahçıvan vb.) 1.016 0,7 841 0,7 20,8 Toplam 2.320 1,7 2.014 1,7 15,2 A. Üst Düzey 898 0,7 821 0,7 9,4 B. Orta Düzey 2.405 1,7 1.995 1,7 20,6 C. İlk Düzey (Servis Şoförü vb.) 2.764 2,0 1.965 1,6 40,7 Toplam 6.067 4,4 4.781 4,0 26,9 Genel Toplam Konaklama tesislerinin toplam sayısı 1745’tir. 136.877 118.424 15,6 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 40: Yıl Geneli ve Yüksek Sezonda Yeme, İçme ve Eğlence Tesislerinde Çalışanların Dağılımı Son 1 yılın yüksek sezonunda ve yıl genelindeki ortalama çalışan sayılarını çalışanların mesleki düzeylerine göre lütfen belirtiniz (yeme, içme ve eğlence) Ön Büro # % A. Üst Düzey (Ön büro müdürü, Şefi, Satış-Pazarlama Müdürü vb. 175 1,8 184 1,8 -4,9 B. Orta Düzey (Resepsiyonist, RezervasyonSatış personeli vb.) 226 2,4 248 2,4 -8,9 C. İlk Düzey (Bellboy vb.) 59 0,6 45 0,4 31,1 460 4,8 477 4,6 -3,6 621 6,5 628 6,0 -1,1 B. Orta Düzey (Garson, vb.) 2.217 23,1 2.410 23,1 -8,0 C. İlk Düzey ( Komi vb.) 1.149 11,9 1.183 11,4 -2,9 3.987 41,5 4.221 40,5 -5,5 A. Üst Düzey (Genel Müdür, Muhasebe Müdürü vb.) 409 4,3 464 4,5 -11,9 B. Orta Düzey (Muhasebeci, Yönetici Asistanı, İnsan Kaynakları vb.) 346 3,6 362 3,5 -4,4 C. İlk Düzey 179 1,8 169 1,6 5,9 Toplam 934 9,7 995 9,6 -6,1 Toplam A. Üst Düzey (Aşçıbaşı, Soğuk/Sıcak/Tatlı şefi vb.) Mutfak 513 5,4 533 5,1 -3,8 1.338 13,9 1.389 13,4 -3,7 614 6,4 655 6,3 -6,3 2.465 25,7 2.577 24,8 -4,3 A. Üst Düzey (Departman sorumlusu vb.) 22 0,2 21 0,2 4,8 B. Orta Düzey (Kasiyer, Masöz, Tellak, Spor Hocası vb.) 263 2,7 255 2,5 3,1 C. İlk Düzey (Temizlikçi vb.) 34 0,4 79 0,7 -57,0 Toplam 319 3,3 355 3,4 -10,1 A. Üst Düzey (Güvenlik Müdürü vb.) 33 0,3 42 0,4 -21,4 B. Orta Düzey (Aşçı Yardımcısı vb.) C. İlk Düzey (Bulaşıkçı vb.) Toplam SPA/Sağlık/ Spor Güvenlik Teknik Hizmetler Bahçe Diğer Değişim Oranı % A. Üst Düzey (Restaurant Şefi vb.) İdari (Muhasebe, Satış vb.) Yıl Ortalaması # Ön Büro Toplam Restaurant/ Bar Yüksek Sezon B. Orta Düzey (Güvenlik Şefi vb.) 75 0,8 71 0,7 5,6 C. İlk Düzey (Güvenlik vb.) 143 1,5 176 1,7 -18,8 Toplam 251 2,6 289 2,8 -13,1 A. Üst Düzey (Teknik Müdür vb.) 43 0,5 46 0,4 -6,5 B. Orta Düzey (Teknik Şefi vb.) 69 0,7 58 0,6 19,0 C. İlk Düzey (Teknik Eleman vb.) 123 1,3 147 1,4 -16,3 Toplam 235 2,5 251 2,4 -6,4 A. Üst Düzey 10 0,1 9 0,1 11,1 B. Orta Düzey 19 0,2 16 0,2 18,8 C. İlk Düzey (Bahçıvan vb.) 31 0,3 35 0,3 -11,4 Toplam 60 0,6 60 0,6 0,0 A. Üst Düzey 133 1,4 142 1,4 -6,3 B. Orta Düzey 313 3,3 511 4,9 -38,7 C. İlk Düzey (Servis Şoförü vb. 445 4,6 524 5,0 -15,1 Toplam 891 9,3 1.177 11,3 -24,3 Genel Toplam Yeme, içme ve eğlence tesislerinin toplam sayısı 333’tür. 9.602 10.402 -7,7 BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Bölüm 61 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Yeme, içme ve eğlence hizmeti sunan işletmelerde yıl ortalaması ile yoğun dönem arasında istihdam edilen işçi sayısında belirgin bir farklılık gözlenmemiştir. Çalışan sayıları hemen hemen aynı kalmaktadır. Hatta yoğun dönemlerde bir miktar çalışan dahi kaybetmektedirler. Ancak aradaki farklar istatistiksel olarak anlamlı değildir. 4.5.İşgücü Hareketliliği Bu bölümde yer alan analizlerde öne çıkan iki temel kavram olan “istihdam artış oranı” ve “işgücü akışkanlığı” turizm işletme belgesi sahibi işyerlerinden alınan veriler doğrultusunda hesaplanmıştır. Bu değerler hesaplanırken aşağıda yer alan formüller kullanılmıştır: İstihdam Artış Oranı=(İşe Giren Sayısı-İşten Ayrılan Sayısı)/Mevcut Çalışan Sayısı İş Gücü Akışkanlığı=[(İşe Giren Sayısı+İşten Ayrılan Sayısı)/2]/Mevcut Çalışan Sayısı Turizm işletme belgesi sahibi tüm işyerleri (konaklama tesisi ve yeme, içme ve eğlence tesisleri birlikte) bazında değerlendirildiğinde, işgücü akışkanlığının % 87,3 olduğu görülmektedir. Tablo 41: Turizm İşletme Belgesi Sahibi İşyerlerinde İşgücü Hareketliliği İş Gücü Hareketi Toplam Sayı İşe Girenler 134.271 İşten Ayrılanlar 108.415 Şu Anki Mevcut 139.028 İstihdam Artış Oranı (Fark) ; 18,6 % İşgücü Akışkanlığı; 87,3 % BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Toplam 2078 işletme 62 İşgücü akışkanlığının bu kadar yüksek olmasında sadece belirli sezonlarda çalışan ve hizmetlerini yıl boyunca sürdüremeyen işyerlerinin önemli bir rolü vardır. Faaliyetlerini 4 sezon boyunca sürdüren konaklama ve yeme, içme ve eğlence kuruluşlarındaki işgücü akışkanlığı ciddi bir biçimde düşmektedir (% 68,0) Tablo 42: 4 Mevsim Çalışan İşletmelerde Işgücü Hareketliliği İş Gücü Hareketi Toplam Sayı İşe Girenler 67.911 İşten Ayrılanlar 57.355 Şu Anki Mevcut 92.097 İstihdam Artış Oranı (Fark) ; 11,5 % İşgücü Akışkanlığı; 68,0 % Toplam 1667 işletme. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Turizm işletme belgesi sahibi müesseselerden yiyecek, içecek ve eğlence hizmeti sunanları ayrıştırarak sadece konaklama tesislerindeki işgücü akışkanlığı değerlendirildiğinde, oran yükselmektedir (% 89,9). Bu bulgunun bize gösterdiği husus, konaklama tesislerindeki işgücü akışkanlığının yiyecek, içecek ve eğlence hizmeti sunanlara kıyasla daha fazla olduğudur. Tablo 43: Genel Olarak Konaklama Tesislerinde İşgücü Hareketliliği İş Gücü Hareketi Toplam Sayı İşe Girenler 128.398 İşten Ayrılanlar 103.137 Şu Anki Mevcut 128.773 İstihdam Artış Oranı (Fark) ; 19,6 % İşgücü Akışkanlığı; 89,9 % Toplam 1745 işletme Konaklama tesislerini kendi içinde ayrıştırıp, sadece yıl boyu hizmet veren işletmeler baz alındığında işgücü akışkanlığı % 69,8 olmaktadır. Bu bulgu, konaklama tesislerinin ortalama işgücü akışkanlığının % 90’lara yaklaşmasının esas nedeninin sadece belli mevsimlerde çalışan işletmeler olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Tablo 44: 4 Mevsim Hizmet Veren Konaklama Tesislerinde İşgücü Hareketliliği Toplam Sayı İşe Girenler 62.215 İşten Ayrılanlar 52.237 Şu Anki Mevcut 81.989 İstihdam Artış Oranı (Fark) ; 12,2 % İşgücü Akışkanlığı; 69,8 % Toplam 1343 işletme BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI İş Gücü Hareketi 63 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Sadece turizm işletme belgeli yiyecek, içecek ve eğlence tesislerinde işgücü hareketliliği konaklama tesislerine göre oldukça düşüktür (% 54,4). Bu durum söz konusu sektörde istihdamın daha uzun süreli olduğu ve personel sürekliliğinin konaklama tesislerine göre daha fazla sağlandığını göstermektedir. Yiyecek, içecek ve eğlence hizmeti sunan işletmelerin büyük çoğunluğu (sadece 9 işletme mevsimlik hizmet vermektedir) tüm yıl boyunca faaliyetlerini sürdürdüğü için, konaklama tesislerinde olduğu gibi 4 mevsim hizmet verenler ayrıca analiz edilmemiştir. Tablo 45: Genel Olarak Yiyecek, İçecek ve Eğlence TesislErinde İşgücü Hareketliliği İş Gücü Hareketi Toplam Sayı İşe Girenler 5.873 İşten Ayrılanlar 5.278 Şu Anki Mevcut 10.255 İstihdam Artış Oranı (Fark) ; 5,8 % İşgücü Akışkanlığı; 54,4 % Toplam 333 işletme Turizm işletme belgeli müesseselerin tesis türüne göre işgücü akışkanlığı ile ilgili bulgular aşağıdaki tabloda yer almaktadır. İşgücü akışkanlığının en yüksek olduğu müesseseler tatil köyleridir (% 115,2). En yüksek istihdama sahip olan tatil köylerinin en yüksek işgücü akışkanlığına da sahip olması şaşırtıcı değildir. Tatil köylerinden sonra en yüksek işgücü akışkanlığına sahip işletmeler ise otellerdir (% 90,9). Termal oteller işgücü akışkanlığı açısından en istikrarlı işletme türü olarak dikkat çekicidir (% 45,8). İşgücü akışkanlığı ile ilgili dikkat çeken bir diğer husus da, yıldız sayısı ile arasında doğrusal bir ilişki olmasıdır. Yıldız sayısı arttıkça, işgücü akışkanlığı da yükselmektedir. Örneğin 2 yıldızlı otellerde işgücü akışkanlığı % 36,3 iken, bu değer 3 yıldızda % 55,6 ve 5 yıldızda % 102,5’tir. 4 yıldızlı tatil köylerinde % 94,7 olan işgücü akışkanlığı, 5 yıldızlılarda % 115,2’dir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Benzer bir durum lokantalar için de söz konusudur. Konaklama tesislerine göre işgücü akışkanlığı düşük olan lokantalarda (% 45,5), ikinci sınıf müesseselerdeki işgücü akışkanlığı % 27,3 iken, bu değer birinci sınıf işletmelerde % 49’a yükselmektedir. 64 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 46: İşletmelerin Tesis Türlerine Göre İşgücü Hareketliliği İşe Girenler İşten Ayrılanlar Şu Anki Mevcut İşgücü Akışkanlığı (%) İstihdam Artış Oranı (%) Ortalama Çalışan Sayısı 101.141 81.131 100.308 90,9 19,9 74 1 Yıldızlı (*9) 56 23 114 34,6 28,9 13 2 Yıldızlı (*192) 997 786 2.454 36,3 8,6 13 3 Yıldızlı (*448) 7.066 5.261 11.085 55,6 16,3 25 4 Yıldızlı (*408) 29.446 22.249 29.890 86,5 24,1 73 5 Yıldızlı (*299) 63.576 52.812 56.765 102,5 19,0 192 Özel konaklama tesisi (*165) 2.817 2.060 4.731 51,5 16,0 29 Termal otel (*56) 2.811 2.500 5.799 45,8 5,4 104 3 Yıldızlı (*12) 129 109 355 33,5 5,6 30 4 Yıldızlı (*17) 572 558 1.188 47,6 1,2 70 5 Yıldızlı (*27) 2.110 1.833 4.256 46,3 6,5 158 Butik otel (*46) 794 726 1.350 56,3 5,0 29 Müstakil apart otel (*43) 1.287 783 1.533 67,5 32,9 36 Tatil köyü (*38) 11.550 8.570 8.730 115,2 34,1 230 653 527 623 94,7 20,2 78 10.897 8.043 8.107 116,8 35,2 270 2.201 2.041 4.658 45,5 3,4 27 1.Sınıf (*140) 1.993 1.838 3.906 49,0 4,0 28 2.Sınıf (*33) 208 203 752 27,3 0,7 23 Özel tesis (*117) 2.140 1.934 3.407 59,8 6,0 29 Diğer** (*84) 9.530 8.670 8.512 106,9 10,1 101 1.Sınıf (*1) 25 25 54 46,3 - 3 Yıldızlı (*2) 22 20 57 36,8 3,5 4 Yıldızlı (*1) 795 780 502 156,9 3,0 5 Yıldızlı (*6) 3.793 3.381 3.263 109,9 12,6 134.271 108.415 139.028 87,3 18,6 Tesis Türü Otel (*1356) 4 Yıldızlı (*8) 5 Yıldızlı (*30) Lokanta (*173) Genel Toplam 67 *Görüşülen tesis sayısı. **Diğer: Kafeterya, çiftlik evi - köy evi, yayla evi, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi, özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi, otel - kamping, lokanta - yüzme havuzu, kamping , hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. Toplam tesis sayısı 2078’dir. Ülke turizmi açısından önemli beş ilde (Ankara, Antalya, İstanbul, İzmir ve Muğla) faaliyet gösteren turizm işletme belgeli tesislerdeki işgücü akışkanlığına dair bulgular aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Ankara işgücü akışkanlığının en düşük olduğu şehir olarak dikkat çekmektedir (% 31,9). İstanbul da göreceli olarak işgücü akışkanlığının düşük olduğu bir turizm şehirdir (%51,3). İzmir, Muğla ve Antalya’daişgücü akışkanlığı % 100’lerin üzerinde seyretmektedir. Sezonluk turizm hareketlerinin bu şehirlerde fazla olması, işgücü akışkanlığının temel nedeni olabilir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI İşyerinizde son bir yıl içerisinde işe giren, işten ayrılan çalışan sayısı ile şu anki mevcut çalışan sayısını aşağıdaki belirtiniz? 65 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 47: İşletmelerin Illere Göre Işgücü Hareketliliği İşyerinizde son bir yıl içerisinde işe giren, işten ayrılan çalışan sayısı ile şu anki mevcut çalışan sayısını aşağıdaki belirtiniz? Tesis Türü İşe Girenler İşten Ayrılanlar Şu Anki Mevcut İşgücü Akışkanlığı İstihdam Artış Oranı Ankara (*178) 1.802 1.539 5.230 31,9 5,0 Antalya (*339) 69.897 55.235 55.839 112,1 26,3 İstanbul (*417) 12.683 10.520 22.631 51,3 9,6 İzmir (*160) 9.235 8.025 7.956 108,5 15,2 Muğla (*166) 20.570 15.740 16.242 111,8 29,7 *Görüşülen tesis sayısı. Araştırma esnasında işletmelere sektördeki yüksek işgücü akışkanlığının nedenleri de sorulmuştur. İşletme temsilcilerinin vermiş olduğu yanıtlar aşağıdaki tabloda görülmektedir. Tablodan da görüleceği gibi, yüksek işgücü akışkanlığına yol açmasımuhtemel 11 ayrı neden, katılımcılar nezdinde sorgulanmış ve test edilmiştir. Araştırma bulguları sorgulanan tüm nedenlerin belli ölçüde de olsa etkili olduğunu göstermektedir. Tablo 48: İşgücü Hareketliliğinin Nedenleri (%) BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No 66 Nedenler Etkili değil Kısmen etkili Etkili Fikrim yok/ cevap yok 1 Turizm sektöründeki diğer işyerlerinden gelen iş teklifleri 17,1 20,5 58,7 3,7 2 Ücretlerin düşük olması 18,3 21,4 57,9 2,4 3 Sık iş değiştirmenin sektör çalışanları için bir genel tutum haline gelmesi 18,4 21,3 54,5 5,8 4 Turizmi kariyer yapılacak bir sektör olarak görmemeleri 24,4 22,5 48,5 4,6 5 Sektör dışındaki diğer işyerlerinden gelen iş teklifleri 24,9 27,4 43,8 3,9 6 Çalışma koşullarının zorluğu 33,4 25,9 38,4 2,3 7 Eğitimlerini sürdürmek için okula dönmeleri 33,7 25,9 37,5 2,9 8 İşverenlerin süreklilik konusunu önemsememesi ve gerekli önlemleri almaması 40,5 18,0 36,8 4,7 9 İşyerinin bulunduğu yerden kaynaklanan sorunlar (barınma, ulaşım vs.) 43,6 24,6 28,8 3,0 10 İşe alım sürecinde yaşanan sorunlar, personelin kendine uygun işe yerleşmemesi 47,8 24,7 23,6 3,9 11 İşyerinde çatışma/geçimsizlik 48,4 26,1 22,3 3,2 Toplam tesis sayısı 2078’dir. Sektörün birbirinden eleman transferi en önemli neden olarak öne çıkmaktadır. Bu nedenin şu veya bu düzeyde etkili olduğunu düşünenlerin toplam oranı % 79,2’dir. İşyerleri tecrübesiz eleman alıp eğitim maliyetlerini yüklenmek yerine, başka işyerlerinde çalışanları transfer etmeyi daha pratik bir yöntem olarak görmektedirler. Sektör temsilcileri ikinci önemli neden olarak düşük ücretleri zikretmektedir. Katılımcıların % 79,3’ü düşük ücretlerin yüksek işgücü akışkanlığının belli ölçüde de olsa sebebi olduğunu düşünmektedir. Bu gerekçe aslında diğer nedenlerin de tetikleyicisi olmaktadır. “Sık iş değiştirmeyi çalışanların alışkanlık haline getirmesi (% 75,8)”, “turizmin kariyer yapılacak bir meslek olarak görülmemesi (%71,0)” ve “sektör dışından TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI gelen iş tekliflerinin kabul edilmesi (%71,2)” gerekçeleri aslında düşük ücretlerin doğal sonuçlarıdır. Bunların dışında işverenlerin adeta özeleştiri yaptıkları “işverenlerin süreklilik konusunu önemsememesi ve gerekli önlemleri almaması”nın da önemli bir sebep olarak (% 54,8) öne çıktığının altını çizmek gerekiyor. 4.6.İşgücünün Eğitim Durumu ve Mesleki Özellikleri Turizm işletme belgesi sahibi müesseselerde çalışanların eğitim düzeylerinin işlerindeki pozisyonlarına göre incelendiği aşağıdaki tablo, sektörün eğitim sorunlarını ve bilhassa örgün eğitim kurumlarında turizm eğitim almış kişilerin sektörde ne kadar az olduğunu gözler önüne sermektedir. Tüm sektörde turizmle ilgili ön lisans, lisans ve lisansüstü eğitim almış olanların oranı sadece % 7,4’tür. Turizmle ilgili lise eğitimi almış olanların oranı ise % 8,4’tür. Herhangi bir alanda lisansüstü düzeyde eğitim almış olanların oranı % 2,4’tür. Herhangi bir alanda üniversite eğitimi almış olanların oranı ise % 19,1’dir. Turizm sektöründe çalışanlar içinde en kalabalık grubu lise mezunların oluşturmaktadır (% 34,4). Ancak işgücünün içinde en kalabalık grup aslında düşük eğitimlilerdir. Çalışanların % 35,8’i lise mezunu bile değildir (mezun değil, ilkokul, ilköğretim, ortaokul). Eğitim analizlerini çalışanların işyerlerindeki pozisyonlarına göre yaptığımızda, üst düzey çalışanların oldukça iyi eğitimli oldukları görülmektedir. Turizm işletme belgeli müesseselerde üst düzey yönetici konumunda çalışan elemanların % 61,4’ü ön lisans ve üstü eğitime sahiptir. Dolayısıyla üst düzey çalışanlar açısından bir eğitim sorunundan bahsedilemez. Orta düzeye gelindiğinde ise, çalışanların % 79,3’ünün lise ve üstü eğitime sahip olduğu, ancak turizm lisesinden mezun olanların oranının % 11,1, turizmle ilgili üniversite eğitimi almış olanların ise (ön lisans, lisans, lisansüstü) % 7,8 olduğu görülmektedir. İlk düzeye inildiğinde örgün eğitim kurumlarında turizm eğitimi almış çalışanlarının toplam oranı (turizm lisesi ve üniversite) % 9,3’tür. Tablo 49: Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları Eğitim Durumu Orta Düzey İlk Düzey Toplam # Satır % Sütun % # Satır % Sütun % # Satır % Sütun % # Sütun % Turizmle ilgili lisansüstü 619 57,6 3,8 305 28,4 0,6 151 14,0 0,3 1.075 0,9 Lisansüstü Turizmle ilgili lisans/ön lisans Lisans/ön lisans 979 53,7 5,9 673 36,9 1,3 171 9,4 0,3 1.823 1,5 2.779 35,2 16,9 3.624 45,9 7,2 1.485 18,8 2,7 7.888 6,5 5.727 37,3 34,8 6.975 45,5 13,9 2.638 17,2 4,8 15.340 12,6 Turizmle ilgili lise 1.175 11,5 7,1 5.571 54,5 11,1 3.479 34,0 6,3 10.225 8,4 Lise 3.937 9,4 23,9 22.705 54,2 45,2 15.252 36,4 27,6 41.894 34,4 İlköğretim/ortaokul 712 2,8 4,3 7.207 28,4 14,3 17.417 68,7 31,6 25.336 20,8 İlkokul 484 2,8 2,9 3.032 17,4 6,0 13.909 79,8 25,2 17.425 14,3 Mezun değil Toplam 59 6,6 0,4 151 16,8 0,3 689 76,6 1,2 899 0,7 16.471 13,5 100,0 50.243 41,2 100,0 55.191 45,3 100,0 121.905 100,0 Toplam tesis sayısı 2078’dir. 23 tesis cevap vermemiştir. Coğrafi bölgelere göre sektör çalışanlarının eğitim durumu incelendiğinde, turizm eğitimi almış olanların personel içinde en yüksek orana sahip olduğu bölgeler sürpriz bir biçimde Güneydoğu Anadolu (% 18) ve Karadeniz’dir. (% 18) Diğer bölgelerdeki oranlar birbirine oldukça yakındır: Akdeniz % 15,5, Ege % 15,9, Marmara % 15,7, İç Anadolu % 15,5, Doğu Anadolu % 14,2. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Üst Düzey 67 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 50: Akdeniz Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları Üst Düzey Eğitim Durumu Orta Düzey Turizmle ilgili lisansüstü 183 Lisansüstü 353 52,6 6,5 286 42,6 1,5 32 4,8 0,1 671 1,4 Turizmle ilgili lisans/ön lisans 783 30,6 14,5 1.163 45,4 5,9 613 24,0 2,5 2.559 5,2 Lisans/ön lisans 1.560 30,0 28,9 2.382 45,9 12,2 1.250 24,1 5,1 5.192 10,5 Turizmle ilgili lise 515 10,9 9,5 2.509 53,3 12,8 1.683 35,8 6,9 4.707 9,5 1.565 9,1 28,9 8.850 51,5 45,2 6.784 39,4 27,9 17.199 34,9 İlköğretim/ortaokul 243 2,5 4,5 2.812 28,5 14,4 6.801 69,0 28,0 9.856 20,0 İlkokul 191 2,3 3,5 1.386 16,5 7,1 6.838 81,3 28,1 8.415 17,1 0,2 261 82,6 1,1 316 0,6 Lise Mezun değil Toplam # Satır % 142 36,3 13 4,1 0,2 42 13,3 5.406 11,0 100,0 19.572 39,7 Sütun % 0,7 Toplam Satır % 46,8 # Sütun % 3,4 İlk Düzey Satır Sütun % % 16,9 0,3 # 66 100,0 24.328 49,3 Sütun % 0,8 # 391 100,0 49.306 100,0 Toplam tesis sayısı 425’tir. Tablo 51: Ege Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları Üst Düzey Eğitim Durumu BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI # 68 Orta Düzey Satır Sütun % % 67,8 3,3 # 33 Satır % 18,3 İlk Düzey Sütun % 0,3 # 25 Toplam Satır % 13,9 Sütun % 0,2 # 180 Sütun % 0,6 Turizmle ilgili lisansüstü 122 Lisansüstü 159 46,1 4,3 123 35,7 1,1 63 18,3 0,5 345 1,2 Turizmle ilgili lisans/ön lisans 611 38,3 16,4 677 42,5 6,2 306 19,2 2,3 1.594 5,7 Lisans/ön lisans 1.370 41,2 36,7 1.533 46,0 13,9 426 12,8 3,2 3.329 11,8 Turizmle ilgili lise 306 11,3 8,2 1.356 49,9 12,3 1.055 38,8 7,9 2.717 9,6 Lise 817 9,4 21,9 4.544 52,3 41,3 3.320 38,2 24,7 8.681 30,8 İlköğretim/ortaokul 186 2,8 5,0 1.883 28,4 17,1 4.554 68,8 33,9 6.623 23,5 İlkokul 148 3,4 4,0 800 18,2 7,3 3.447 78,4 25,7 4.395 15,6 0,4 55 Mezun değil Toplam Toplam tesis sayısı 427’dir. 14 4,7 3.733 13,3 100,0 11.004 18,4 0,5 230 76,9 1,7 299 1,1 39,1 100,0 13.426 47,7 100,0 28.163 100,0 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 52: Marmara Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları Üst Düzey Eğitim Durumu Satır % 60,0 6,3 178 34,3 1,5 55 10,6 0,5 519 1,9 18,6 1.107 47,0 9,2 403 17,1 3,7 2.354 8,6 42,1 2.142 45,0 17,8 717 15,1 6,5 4.764 17,3 4,8 1.042 61,2 8,7 444 26,1 4,1 1.704 6,2 9,4 18,7 5.238 57,8 43,5 2.973 32,8 27,2 9.059 32,9 188 3,3 4,2 1.658 29,5 13,8 3.771 67,1 34,4 5.617 20,4 77 2,5 1,7 572 18,7 4,8 2.410 78,8 22,0 3.059 11,1 16 8,2 0,4 35 17,9 0,3 145 74,0 1,3 196 0,7 4.526 16,5 100,0 12.038 43,8 39,8 100,0 144 Lisansüstü 286 55,1 Turizmle ilgili lisans/ön lisans 844 35,9 Lisans/ön lisans 1.905 40,0 Turizmle ilgili lise 218 12,8 Lise 848 İlköğretim/ortaokul İlkokul Mezun değil # Sütun % 0,5 Toplam 66 Turizmle ilgili lisansüstü Sütun % 3,2 İlk Düzey Satır % 27,5 # Toplam Orta Düzey 30 Satır % 12,5 Sütun % 0,3 # 100,0 10.948 Sütun % 0,9 # 240 27.512 100,0 Toplam tesis sayısı 630’dur. Tablo 53: Karadeniz Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları Orta Düzey Turizmle ilgili lisansüstü 28 Satır Sütun % % 53,8 4,9 Lisansüstü 28 57,1 # Turizmle ilgili lisans/ön lisans Lisans/ön lisans 4,9 İlk Düzey 13 Satır % 25,0 Sütun % 0,8 14 28,6 0,9 # Toplam 11 Satır % 21,2 Sütun % 0,8 52 Sütun % 1,5 7 14,3 0,5 49 1,4 # # 89 27,9 15,7 193 60,5 12,4 37 11,6 2,6 319 8,9 202 39,8 35,6 234 46,1 15,0 72 14,2 5,0 508 14,2 Turizmle ilgili lise 41 15,1 7,2 130 48,0 8,3 100 36,9 6,9 271 7,6 Lise 139 10,8 24,5 717 55,5 46,0 436 33,7 30,2 1.292 36,2 İlköğretim/ortaokul 24 3,3 4,2 197 26,8 12,6 515 70,0 35,7 736 20,6 İlkokul 11 3,4 1,9 57 17,8 3,7 252 78,8 17,5 320 9,0 Mezun değil 6 25,0 1,1 5 20,8 0,3 13 54,2 0,9 24 0,7 568 15,9 100,0 1.560 43,7 100,0 1.443 40,4 100,0 3.571 100,0 Toplam Toplam tesis sayısı 133’tür. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Üst Düzey Eğitim Durumu 69 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 54: İç Anadolu Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları Üst Düzey Eğitim Durumu 120 Satır % 69,8 Lisansüstü 130 67,4 Turizmle ilgili lisans/ön lisans 304 41,1 # Turizmle ilgili lisansüstü Orta Düzey Sütun % 7,2 İlk Düzey 40 Satır Sütun % % 23,3 0,9 7,8 54 28,0 1,2 9 4,7 18,2 341 46,1 7,6 94 12,7 # # 12 Toplam Satır % 7,0 Sütun % 0,3 172 Sütun % 1,8 0,3 193 2,0 2,7 739 7,7 # Lisans/ön lisans 490 46,2 29,4 446 42,0 10,0 125 11,8 3,6 1.061 11,0 Turizmle ilgili lise 66 11,4 4,0 409 70,4 9,1 106 18,2 3,0 581 6,0 Lise 451 10,5 27,1 2.612 60,7 58,4 1.243 28,9 35,4 4.306 44,6 İlköğretim/ortaokul 52 3,1 3,1 435 25,7 9,7 1.205 71,2 34,3 1.692 17,5 İlkokul 46 5,3 2,8 124 14,4 2,8 691 80,3 19,7 861 8,9 Mezun değil 8 18,2 0,5 9 20,5 0,2 27 61,4 0,8 44 0,5 1.667 17,3 100,0 36,4 100,0 9.649 100,0 Toplam 4.470 46,3 100,0 3.512 Toplam tesis sayısı 331’dir. Tablo 55: Güney Doğu Anadolu Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları Üst Düzey Eğitim Durumu 15 Satır % 51,7 Lisansüstü 14 42,4 Turizmle ilgili lisans/ön lisans 83 41,7 Lisans/ön lisans 105 43,0 Turizmle ilgili lise 20 12,9 # BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Turizmle ilgili lisansüstü 70 Orta Düzey Sütun % 4,5 İlk Düzey 9 Satır % 31,0 4,2 14 42,4 24,8 93 46,7 31,3 104 42,6 10,7 35 6,0 90 58,1 9,2 45 # Sütun % 0,9 Toplam 5 Satır % 17,2 1,4 5 15,2 0,6 33 1,6 9,5 23 11,6 2,9 199 9,4 14,3 4,3 244 11,5 29,0 5,6 155 7,3 # Sütun % 0,6 # 29 Sütun % 1,4 Lise 77 11,9 23,0 397 61,6 40,7 171 26,5 21,2 645 30,5 İlköğretim/ortaokul 15 3,0 4,5 176 34,9 18,1 313 62,1 38,8 504 23,8 İlkokul Mezun değil 4 2 1,4 15,4 1,2 0,6 88 4 29,8 30,8 9,0 0,4 203 7 68,8 53,8 25,2 0,9 295 13 13,9 0,6 335 15,8 100,0 975 46,1 100,0 807 38,1 100,0 2.117 100,0 Toplam Toplam tesis sayısı 67’dir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 56: Doğu Anadolu Bölgesi İşletmelerinde Çalışanların Görev Düzeyleri ve Eğitim Durumları Üst Düzey Eğitim Durumu Orta Düzey İlk Düzey Toplam # Satır % Sütun % # Satır % Sütun % # Satır % Sütun % # Sütun % Turizmle ilgili lisansüstü 7 63,6 3,0 2 18,2 0,3 2 18,2 0,3 11 0,7 Lisansüstü 9 69,2 3,8 4 30,8 0,6 - - - 13 0,8 Turizmle ilgili lisans/ön lisans 65 52,4 27,5 50 40,3 8,0 9 7,3 1,2 124 7,8 Lisans/ön lisans 95 39,3 40,3 134 55,4 21,5 13 5,4 1,8 242 15,2 Turizmle ilgili lise 9 10,0 3,8 35 38,9 5,6 46 51,1 6,3 90 5,7 Lise 40 5,6 16,9 347 48,7 55,6 325 45,6 44,7 712 44,9 İlköğretim/ortaokul 4 1,3 1,7 46 14,9 7,4 258 83,8 35,5 308 19,4 İlkokul 7 8,8 3,0 5 6,3 0,8 68 85,0 9,4 80 5,0 Mezun değil - - - 1 14,3 0,2 6 85,7 0,8 7 0,4 236 14,9 100,0 624 39,3 100,0 727 45,8 100,0 1.587 100,0 Toplam Toplam tesis sayısı 65’tir. Araştırma kapsamında turizm işletme belgeli müesseselerin kaç tanesinin Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) yeterlilik belgesine sahip eleman istihdam ettiği de sorgulanmıştır. Ulusal mesleki yeterlilik belgesi sahibi personel çalıştırdığını belirten işyerlerinin toplam örneklem içindeki payı sadece % 13,8’dir. % 22,2’si de belge sahibi eleman çalıştırdıklarını ama sayısını bilmediğini belirtmiştir. Bu soruya olumsuz cevap veren veya bilgisi olmadığı için cevap veremeyenleri birlikte değerlendirdiğimizde, turizm tesislerinin yaklaşık % 65’inde henüz ulusal mesleki yeterlilik belgesine sahip personel çalıştırmadıklarını varsayabiliriz. Tablo 57: Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Ulusal Mesleki Yeterlilik Belgesine Sahip Olan Personel İstihdam Eden Tesis Sayısı # % Yok 914 44,0 MYK belgeli çalışanımız var ama sayısını bilmiyorum 462 22,2 MYK belgeli çalışanlarının sayısını belirten işletme sayısı 286 13,8 Bilgim yok 321 15,4 Cevap yok 95 4,6 2078 100,0 Toplam Ulusal mesleki yeterlilik belgesi sahibi çalışanların sayılarıyla ilgili istatistikler değerlendirildiğinde, toplamda 2354 belge sahibi çalışanın bilgisine ulaşıldığı ve çalıştırılan yeterlilik belgesi personel sayısı ortalamasının 8,2 olduğu görülmektedir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI İşyerinizde Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) ulusalmesleki yeterlilik belgesine sahip kaç çalışanınız var? 71 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 58: Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Ulusal Mesleki Yeterlilik Belgesine Sahip Olan Personele İlişkin Özetleyici İstatistikler Özetleyici İstatistikler Minimum 1 Maksimum 150 MYK belgeli çalışan sayısı 2354 Ortalama 8,2 Ortanca 3 Tepe Değeri 1 Standart Sapma 15,6 286 tesise ait sonuçlardır. Coğrafi bölgelere göre ulusal mesleki yeterlilik sahibi kişilerin belgesi istihdamı ile ilgili veriler aşağıdaki tabloda yer almaktadır. En çok belgeli personel çalıştıran tesisler Marmara ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde bulunmaktadır (yaklaşık % 15). Daha sonra Akdeniz, Karadeniz ve İç Anadolu bölgesinde yer alan işletmeler benzer oranlarla sıralanmaktadır (yaklaşık % 13,5). Ege (%12,6) ve Doğu Anadolu (%10,8) ulusal mesleki yeterlilik belgesi sahibi işgücünü en az istihdam bölgeler olarak dikkat çekmektedir. Tablo 59: Coğrafi Bölgelere Göre Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Ulusal Mesleki Yeterlilik Belgesine Sahip Olan Personel İstihdam Eden Tesis Sayısı İşyerinizde Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) ulusal mesleki yeterlilik belgesine sahip kaç çalışanınız var? Yok Bölge BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI # 72 MYK Belgeli çalışanımız var, sayısını bilmiyorum % # MYK belgeli çalışanlarının sayısını belirten işletme sayısı % # Bilgim yok Cevap yok % # % # % Akdeniz (*425) 130 30,6 162 38,1 58 13,6 53 12,5 22 5,2 Doğu Anadolu (*65) 43 66,2 9 13,8 7 10,8 5 7,7 1 1,5 Ege (*427) 181 42,4 77 18,0 54 12,6 84 19,7 31 7,3 Güneydoğu Anadolu (*67) 39 58,2 9 13,4 10 14,9 7 10,4 2 3,0 İç Anadolu (*331) 161 48,6 82 24,8 44 13,3 32 9,7 12 3,6 Karadeniz (*133) 71 53,4 19 14,3 18 13,5 18 13,5 7 5,3 Marmara (*630) 289 45,9 104 16,5 95 15,1 122 19,4 20 3,2 Genel 914 44,0 462 22,2 286 13,8 321 15,4 95 4,6 *Görüşülen tesis sayısı. Toplam tesis sayısı 2078’dir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI İşyerlerinin çalıştırdıkları toplam eleman sayısı ile çalıştırdıkları ulusal mesleki yeterlilik belgesi sahibi personel sayısı arasındaki ilişkilerin incelendiği aşağıdaki tabloda ilginç bir sonuca ulaşılmıştır. Çalıştırılan toplam personel miktarı ile, istihdam edilen belge sahibi çalışanlar arasında olumsuz bir ilişki gözlemlenmektedir. Çalışan sayısının az olduğu işletmelerde, ulusal mesleki yeterlilik belgesi sahibi eleman istihdam etme eğilimi daha yüksektir. Toplam personel sayısı arttıkça, ulusal mesleki yeterlilik belgesisahibi eleman istihdam etme eğilimi azalmaktadır. 1-25 eleman çalıştıran işyerlerinin % 16’sında ulusal mesleki yeterlilik belgeli eleman varken, bu değer 51 ve üzeri işçi çalıştıran tesislerde % 10,3’e inmektedir. Tablo 60: İşletmelerde Çalışan Sayılarına Göre Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Ulusal Mesleki Yeterlilik Belgesine Sahip Olanlar MYK Belgeli çalışanımız var, sayısını bilmiyorum Yok Çalışan Sayısı MYK belgeli çalışanlarının sayısını belirten işletme sayısı Bilgim yok Cevap yok # % # % # % # % # % 1-25 arası (*981) 531 54,1 128 13,0 157 16,0 139 14,2 26 2,7 26-50 arası (*462) 202 43,7 110 23,8 64 13,9 68 14,7 18 3,9 51 ve üzeri (*630) 181 28,7 223 35,4 65 10,3 113 17,9 48 7,6 - - 1 20,0 - - 1 20,0 3 60,0 914 44,0 462 22,2 286 13,8 321 15,4 95 4,6 Cevap yok (*5) Genel *Görüşülen tesis sayısı. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Toplam tesis sayısı 2078’dir. 73 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tesis türüne göre bakıldığında, oteller, termal oteller, özel konaklama tesisleri ve butik oteller gibi konaklama tesislerinde ulusal mesleki yeterlilik belgesi sahibi personel çalıştıran işletmelerin oranlarının birbirine çok yakın olduğu görülmektedir (% 12,5-13,5). Ama lokantalar arasında ulusal mesleki yeterlilik belgesi sahibi eleman istihdamı biraz daha yüksektir (% 20,8). Tablo 61: Tesis Türlerine Göre Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Ulusal Mesleki Yeterlilik Belgesine Sahip Olanlar İşyerinizde Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) ulusal mesleki yeterlilik belgesine sahip kaç çalışanınız var? Yok Tesis Türü Bilgim yok Cevap yok Toplam % # % # % # % # % # 584 43,1 342 25,2 170 12,5 189 13,9 71 5,2 1356 3 33,3 3 33,3 - - 3 33,4 - - 2 Yıldızlı (*192) 119 62,0 18 9,4 22 11,5 24 12,4 9 4,7 3 Yıldızlı (*448) 243 54,2 63 14,1 66 14,7 63 14,1 13 2,9 4 Yıldızlı (*408) 143 35,0 126 30,9 51 12,5 63 15,4 25 6,2 5 Yıldızlı (*299) 76 25,4 132 44,1 31 10,4 36 12,0 24 8,1 Özel Konaklama Tesisi (*165) 79 47,9 23 13,9 23 13,9 38 23,0 2 1,3 165 Termal Otel (*56) 20 35,7 12 21,4 7 12,5 12 21,4 5 9,0 56 3 Yıldızlı (*12) 6 50,0 1 8,3 3 25,0 2 16,7 - - 4 Yıldızlı (*17) 5 29,4 7 41,2 1 5,9 3 17,6 1 5,9 5 Yıldızlı (*27) 9 33,3 4 14,8 3 11,1 7 25,9 4 14,9 Butik Otel (*46) 18 39,1 6 13,0 6 13,0 11 23,9 5 11,0 46 Müstakil Apart Otel (*43) 17 39,5 10 23,3 7 16,3 8 18,6 1 2,3 43 Tatil Köyü (*38) 14 36,8 12 31,6 - - 10 26,3 2 5,3 38 4 Yıldızlı (*8) 3 37,5 - - - - 3 37,5 2 25,0 5 Yıldızlı (*30) 11 36,7 12 40,0 - - 7 23,3 - - 83 48,0 28 16,2 36 20,8 23 13,3 3 1,7 1.Sınıf (*140) 66 47,1 25 17,9 27 19,3 20 14,3 2 1,4 2.Sınıf (*33) 17 51,5 3 9,1 9 27,3 3 9,1 1 3,0 Özel Tesis (*117) 54 46,2 18 15,4 23 19,7 21 17,9 1 0,8 117 Diğer** (*84) 45 53,5 11 13,1 14 16,7 9 10,7 5 6,0 84 1.Sınıf (*1) 1 100,0 - - - - - - - - 3 Yıldızlı (*2) 2 100,0 - - - - - - - - 4 Yıldızlı (*1) - - - - - - - - 1 100,0 5 Yıldızlı (*6) 1 16,7 3 50,0 1 16,7 1 16,6 - - 914 44,0 462 22,2 286 13,8 321 15,4 95 4,6 1 Yıldızlı (*9) BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI MYK belgeli çalışanlarının sayısını belirten işletme sayısı # Otel (*1356) 74 MYK Belgeli çalışanımız var, sayısını bilmiyorum Lokanta (*173) Genel 173 2078 *Görüşülen tesis sayısı. **Diğer: Kafeterya, çiftlik evi - köy evi, yayla evi, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi, özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi, otel - kamping, lokanta - yüzme havuzu, kamping , hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Aşağıda yer alan tabloda, turizm işletme belgesi sahibi müesseselerde çalışan işgücünün mesleki bilgi ve beceri yetersizliğinde hangi faktörlerin etkili olduğu sorgulanmaktadır. Bu amaçla, daha önce yapılan araştırmalarda ortaya çıkan ve etkili olma olasılığı bulunan 10 ayrı gerekçe katılımcılar nezdinde test edilmiştir. Tabloda da görüldüğü gibi “kısmen etkili” seçeneği ile birlikte değerlendiğinde, sorgulanan tüm ifadelerin önemli ölçüde duruma tesir ettiği anlaşılmaktadır. Tabloya göre etki derecesi açısından 9 ve 10. sırada olan faktörlerin bile % 66’lar düzeyinde etkili olduğu düşünülmektedir. En çok zikredilen nedenin işçilerle ilgili olması, anketler yöneticilerce doldurulduğu için anlaşılabilir bir durumdur. Ama 6. ve 7. sırada gelen faktörler de tamamen işveren tarafı ile ilgilidir ve katılımcıların özeleştiri yapabilecek kadar objektif davrandıkları görülmektedir. Tabi bir sorunun bu kadar çok nedeninin olması, geliştirilecek politikaların kısa vadede başarı şansını düşürmektedir. Tablo 62: İşgücünün Mesleki Bilgi ve Beceri Yetersizliğinde Etkili Faktörler Sıra No Faktörler Etkili değil Kısmen etkili Etkili Fikrim yok/ cevap yok 1 Çalışanların niteliklerini yükseltme konusunda ilgisiz olmaları 9,0 16,2 71,5 3,3 2 Kaliteli eğitim programlarının eksikliği 13,1 17,1 66,6 3,2 3 Yüksek işten ayrılma oranları 15,6 23,5 54,6 6,3 4 Çeşitli alanlarda mesleki tecrübeler kazanmak için fırsatların yetersizliği 18,0 25,6 52,3 4,1 5 Eğitim programlarına erişimde sorunlar yaşanması 22,4 22,4 51,0 4,2 6 Yüksek işçi devri nedeniyle işverenlerin boşa yatırım yapmak istememeleri 26,1 17,7 50,1 6,1 7 İşverenlerin eğitim maliyetlerini üstlenmekten kaçınmaları 27,3 19,2 48,7 4,8 8 Eğitim içeriklerinin sektörün/işletmelerin ihtiyaçlarıyla uyumsuzluğu 21,8 23,5 48,3 6,4 9 İşverenlerin eğitim nedeniyle yaşanacak çalışma kayıplarını tolere etmemeleri 28,5 21,5 44,5 5,5 10 Çalışanların sektörde toplam çalışma sürelerinin yetersizliğin 29,2 22,5 43,8 4,5 Aşağıda yer alan tabloda işverenlerin çalışanlarını eğitime göndermelerinin üzerinde olumsuz etkisi olabilecek faktörlerin etki derecesi ile ilgili bulgular yer almaktadır. Her ne kadar birinci sırada “işyeri yakınlarında kaliteli eğitim olanaklarının bulunmaması” gibi makul ve rasyonel bir gerekçe dile getirilmişse de, takip eden diğer gerekçelerin bu ölçüde yüksek çıkması, en etkili faktörün gerçekte bu olmadığını göstermektedir. Çünkü diğer faktörler mevcutken yakınlarda kaliteli eğitim verecek kurumların bulunmasının ne ölçüde işvereni çalışanlarını eğitime göndermeye teşvik edeceği biraz tereddüt uyandırmaktadır. Eğitimlerin maliyeti, ayrıca eğitimli çalışanların talep ettikleri yüksek ücretler nedeniyle ortaya çıkan ekstra maliyetler zaten yeterince caydırıcıdır. Bunlara ilave olarak, işverenin çalışanlara yatırım yapmayı gereksiz bir maliyet olarak görmesi ve yeterli nitelikte eleman bulmanın mümkün olarak telakki edilmesi, işverenlerin eğitime sıcak bakmaması için yeterli gerekçelerdir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Toplam tesis sayısı 2078’dir. 75 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 63: İşverenlerin Çalışanlarını Eğitime Göndermesi Üzerinde Olumsuz Etkisi Olabilecek Faktörler (%) Sıra No Faktörler Etkilemez Kısmen etkiler Etkiler Fikrim yok/ cevap yok 1 İşyerinin yakınlarında kaliteli eğitim olanaklarının bulunmaması 19,9 19,7 56,7 3,7 2 Eğitim maliyetleri 23,0 19,3 54,7 3,0 3 Eğitimli çalışanların yüksek ücret talep etmeleri 20,6 21,7 54,6 3,1 4 İşgücünün önemli bölümünün mevsimlik veya part-time çalışan olması 24,0 16,4 52,3 7,3 5 Eğitim nedeniyle yaşanan iş kayıpları 24,7 23,4 49,2 2,7 6 Yeterli nitelikte eleman bulmanın mümkün olması 29,2 19,1 47,4 4,3 7 İşverenin çalışanlara yatırım yapmayı gereksiz bir maliyet olarak görmesi 33,2 20,8 40,1 5,9 Toplam tesis sayısı 2078’dir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI 4.7.Sektörde Eğitim Faaliyetleri 76 İşletmelerde görev yapılan düzeylere göre bir önceki yıl hizmet içi eğitim alma durumu aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Tablo değerlerine göre hizmet içi eğitim alımında görev düzeylerinin kısmi etkisinden bahsetmek mümkündür. Geçen yıl işletmelerde ilk düzeyde bulunan iş görenlerin orta düzey görevlerde yer alan çalışanlara göre göreceli olarak daha az hizmet içi eğitim almış olmaları (% 55,8 ve % 58,4), sektörde özellikle ağırlama hizmetleri, servis, bar gibi temel alanlarda eğitim programlarının gerekli olduğuna yapılan vurgu ile örtüşmemektedir. Orta düzey yöneticiler, ilk ve üst düzey çalışanlara göre daha fazla eğitim almışlardır (% 58,4 % 55,8 ve % 47, 6). Orta düzeyde görev yapanların aldığı eğitimin alt düzeye aktarılmasıyla giderilebilecek bir fark gibi görünmekle birlikte, alt düzeyin daha çok hizmet içi eğitime ihtiyaç duyduğu ortadadır. Alt düzeyin kendini mesleki bilgi ve beceri ile donatıyor olması gelecekte daha yetkin orta düzeyin oluşması açısından bir gerekliliktir. Burada dikkat çekici başka bir nokta üst düzeyde olan çalışanlarda hizmet içi eğitim almayanların oranının diğer iki gruptan çok daha yüksek olmasıdır (% 41,5). Bu yaklaşık olarak her üç yöneticiden birinin bir yıl önce hizmet içi eğitime katılmadığını göstermektedir. Hâlbuki üst düzey yöneticilerin hizmet içi eğitim programlarına katılmalarıyla alanlarında bilgi güncellemesi yapması etkin bir yönetim açısından gerekliliktir. Eğitim alınmamasının nedenleri arasında hizmet içi eğitim programlarının yoksunluğu ve üst düzey yöneticilerin ihtiyaçlarına uygun olmaması, üst düzey yöneticilerin iş yükü açısından eğitime ayıracak zamanlarının bulunmaması vb. bulunabilir. Ancak, hizmet içi eğitim programlarının alt düzey (% 34.8), orta düzey (% 32,6) ve üst düzeydeki yoksunluğu (% 41,5) (almayanların oranı) önemli bir soruna işaret etmektedir. Değişik nedenlerden dolayı işletmeler kendi hizmet içi eğitim programlarını üretmekte isteksiz olabilirler. Bunun nedenlerinin araştırılması, işletmelerin birleşerek müşterek programlar oluşturmaları, bilginin yayılmasında ve eğitim maliyetlerinin karşılanmasında etkin bir yöntem olabilir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 64: İşletmelerde Görev Yapılan Düzeylere Göre Bir Önceki Yıl Hizmet Içi Eğitim Alma Durumu Aşağıda belirten çalışan gruplarının geçen yıl herhangi bir hizmet içi eğitim alıp almadığını belirtiniz. Evet, aldı Görev Düzeyi Fikrim yok/ cevap yok Hayır, almadı Toplam # % # % # % # % Üst Düzey 990 47,6 862 41,5 226 10,9 2078 100,0 Orta Düzey 1214 58,4 677 32,6 187 9,0 2078 100,0 İlk Düzey 1160 55,8 723 34,8 195 9,4 2078 100,0 İşletmelerin coğrafi bölgelere ve görev yapılan düzeye göre bir önceki yıl hizmet içi eğitim alma durumu aşağıdaki tablodagösterilmektedir. İlgili tabloda yer alan değerler hizmet içi eğitim programlarına katılma ve katılmama dağılımında coğrafi bölgeler arasında yüzdesel farklar bulunduğunu göstermektedir. Araştırmaya dahil olan örneklem sayıları dikkate alındığında üst düzey çalışanlar açısından Akdeniz (% 58,1) ve İç Anadolu Bölgesi (% 52,3) birinci ve ikinci sırayı paylaşmaktadır. Bu bölgelerin sıralaması orta düzey ve ilk düzey çalışanların hizmet içi eğitim programlarına katılımlarında da değişmemektedir. Doğu Anadolu Bölgesi ve Karadeniz Bölgesi üst düzey çalışanların hizmet için eğitim almama sıralamasında birinci ve ikinciliği paylaşmaktadır (% 63,1 ve % 46,6). Doğu Anadolu Bölgesi orta ve ilk düzey çalışanların eğitime katılmamalarında da birinci sıradadır. Farklı görev düzeyleri ve farklı coğrafi bölgeler arasındaki oransal farklar dikkat çekicidir. Bu açıdan bölgeler arası hizmet içi eğitim alma durumunda dengesizlik göze çarpmaktadır. Bazı bölgelerde hizmet içi eğitim alınmamasının nedenleri arasında işletme kültürü, sürekli gelişme-iyileştirme stratejilerinin benimsenmesindeki yetersizlik, hizmet içi eğitimin işgören ve işletme performansına olan etkisi hakkındaki yetersiz farkındalık, bu eğitimi verebilecek kişi/kurumların yetersizliği ya da maliyetler hakkındaki hassasiyet vb. bulunabilir. Bölge Üst Düzey (%) Orta Düzey (%) İlk Düzey (%) Evet Hayır Evet Hayır Evet Hayır Akdeniz (*425) 58,1 30,8 70,1 21,2 67,5 23,8 İç Anadolu (*331) 52,3 39,3 60,7 32,6 57,7 35,0 Marmara (*630) 45,9 44,8 60,3 32,1 56,2 35,6 Ege (*427) 43,8 43,3 52,0 36,5 51,3 37,7 Karadeniz (*133) 41,4 46,6 44,4 45,9 42,9 46,6 Güneydoğu Anadolu (*67) 32,8 46,3 49,3 37,3 44,8 37,3 Doğu Anadolu (*65) 26,2 63,1 32,3 53,8 33,8 52,3 Genel 47,6 41,5 58,4 32,6 55,8 34,8 *Görüşülen tesis sayılarıdır. Çalışan gruplar için fikrim yok/cevap yok sayıları katılmıştır. Toplam tesis sayısı 2078’dir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tablo 65: İşletmelerin Coğrafi Bölgelere ve Görev Yapılan Düzeye Göre Bir Önceki Yıl Hizmet İçi Eğitim Alma Durumu 77 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Yoğun sezon doluluk oranlarının hizmet içi eğitim alımında genel olarak ve görev yapılan düzeylere göre etkili olduğu söylenebilir. Her üç görev düzeyinde de eğitim alma dolulukta yaşanan artışa paralel olarak artmaktadır. Yüksek sezon dolulukta artan müşteri sayısı, beraberinde müşterice beklentilerin karşılanması ve olası hataların azaltılması ihtiyacı hizmet içi eğitim programlarının düzenlenmesini gerekli kılmaktadır. Tablo 66: Yoğun Sezon Doluluk Oranlarına ve Görev Yapılan Düzeye Göre Bir Önceki Yıl Hizmet İçi Eğitim Alma Durumu Yoğun Sezon Doluluk Üst Düzey (%) Orta Düzey (%) İlk Düzey (%) Evet Hayır Evet Hayır Evet Hayır Düşük (%40-%60) (*263) 38,4 49,4 49,8 39,2 47,5 42,6 Orta (%61-%80) (*601) 46,4 43,9 57,2 35,1 53,6 37,3 Yüksek (%81-%100) (*815) 53,3 34,4 63,2 26,6 62,1 28,1 Cevap yok (*66) 31,8 53,0 40,9 47,0 42,4 45,5 Genel 47,6 41,5 58,4 32,6 55,8 34,8 *Görüşülen tesis sayılarıdır. Çalışan gruplar için fikrim yok/cevap yok sayıları katılmıştır. Konaklama tesisleri sayısı 1745’tir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Yıllık ortalama doluluk oranlarına ve görev yapılan düzeye göre bir önceki yıl hizmet içi eğitim alma durumuna bakıldığında yoğun sezon ile ilgili tablodakine benzer bir saptama yapılabilir. Yukarıda yer alan tabloda görüleceği üzere yıllık ortalama doluluk oranları arttıkça görev yapılan her düzeyde hizmet içi eğitimi alma durumu artmaktadır. Yüksek sezonda üst düzey yöneticilerin % 54,2’si, orta düzey çalışanların % 66,6’sı, ilk düzey çalışanların ise % 63,9’u hizmet içi eğitime katılırken, düşük yıllık ortalama dolulukta eğitim alma durumu sırasıyla % 41,6, % 52,1 ve % 49,9 dur. 78 Tablo 67: Yıllık Ortalama Doluluk Oranlarına ve Görev Yapılan Düzeye Göre Bir Önceki Yıl Hizmet Içi Eğitim Alma Durumu Yıllık Ortalama Doluluk Üst Düzey (%) Orta Düzey (%) İlk Düzey (%) Evet Hayır Evet Hayır Evet Hayır Düşük (%25-%50) (*445) 41,6 45,4 52,1 36,9 49,9 39,6 Orta (%51-%75) (*863) 49,6 40,2 59,2 32,0 57,2 34,0 Yüksek (%76-%100) (*371) 54,2 33,7 66,6 24,5 63,9 25,9 Cevap yok (*66) 31,8 53,0 40,9 47,0 42,4 45,5 Genel 47,6 41,5 58,4 32,6 55,8 34,8 *Görüşülen tesis sayılarıdır. Çalışan gruplar için fikrim yok/cevap yok sayıları katılmıştır. Konaklama tesisleri sayısı 1745’tir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI İşletmenin çalışan sayısı ve görev yapılan düzeye göre bir önceki yıl hizmet içi eğitim alma durumu yukarıdaki tabloda gösterilmektedir. Değerler çalışan sayısı ve hizmet içi eğitim alma arasında bir ilişkinin varlığına işaret etmektedir. Çalışan sayısının artması görev yapılan her düzeyde hizmet içi eğitim alma yüzdelerini yükseltmektedir. Çalışan sayısının daha yüksek olduğu işletmelerde üst ve orta düzey yöneticilerin hizmet içi eğitim alma oranlarının 1-25 çalışan grubundan daha yüksek olması, eğitimin yüksek sayıda çalışanın olduğu işletmelerde daha maliyet etkin olmasından kaynaklanmış olabilir. Çalışan sayısının “yeterince” olması işletmenin iyi uygulamalar, beceri ve bilgiler için yürüteceği hizmet içi eğitim programını maliyetine değer olarak görmesine etki etmiş olabilir. Tablo 68: İşletmenin Çalışan Sayısı ve Görev Yapılan Düzeye Göre Bir Önceki Yıl Hizmet İçi Eğitim Alma Durumu Çalışan Sayısı Üst Düzey (%) Orta Düzey (%) İlk Düzey (%) Evet Hayır Evet Hayır Evet Hayır 1-25 arası (*981) 38,1 51,2 47,2 43,4 43,3 46,8 26-50 arası (*462) 46,8 42,2 57,8 33,3 55,0 35,5 51 ve üzeri (*630) 63,0 26,0 76,2 15,4 75,7 15,9 Cevap yok (*5) 60,0 20,0 80,0 - 80,0 - Genel 47,6 41,5 58,4 32,6 55,8 34,8 *Görüşülen tesis sayılarıdır. Çalışan gruplar için fikrim yok/cevap yok sayıları katılmıştır. Toplam tesis sayısı 2078’dir. Benzer bir durum tatil köyleri açısından da geçerlidir. 5 yıldızlı tatil köyleri diğer yıldız kategorisine göre her türlü görev düzeyinde daha fazla hizmet içi eğitime katılım göstermiştir (% 70, % 83, % 83). Bunun nedenleri arasında Tablo 79’da yer alan işletmede çalışan sayısı ve hizmet içi eğitim katılımı arasındaki ilişki olabilir. Neticede, 5 yıldızlı otel ve Tatil köylerinde çalışan sayısı diğer tür işletmelerle kıyaslandığında göreceli olarak yüksektir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Aşağıdaki tabloda yer alan değerler tesis türü ve görev yapılan düzeye göre hizmet içi eğitim alma arasında ilişki olabileceğine işaret etmektedir. Otellerde hizmet içi eğitime katılma oranı, her görev düzeyinde 5 yıldızlı oteller kategorisinde yüksektir. 5 yıldızlı otellerin hizmet içi eğitim konusuna diğer yıldız kategorilerinden daha fazla önem veriyor olması kurumsal işletme politikalarından kaynaklanabileceği gibi müşteri profilinin etkisinden de kaynaklanmış olabilir. 79 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 69: Tesis Türü ve Görev Yapılan Düzeye Göre Bir Önceki Yıl Hizmet İçi Eğitim Alma Durumu Tesis Türü Otel (*1356) Üst Düzey (%) Orta Düzey (%) Evet Hayır Evet Hayır İlk Düzey (%) Evet Hayır 48,5 40,0 59,2 31,3 57,1 33,0 1 Yıldızlı (*9) 22,2 44,4 33,3 33,3 33,3 33,3 2 Yıldızlı (*192) 31,8 55,2 39,1 49,5 36,5 53,1 3 Yıldızlı (*448) 37,5 49,8 48,4 41,5 44,4 43,8 4 Yıldızlı (*408) 51,7 38,0 64,0 27,7 62,7 29,2 71,9 18,1 82,6 9,4 82,3 9,4 Özel konaklama tesisi (*165) 5 Yıldızlı (*299) 42,4 46,7 49,1 41,8 47,3 44,8 Termal otel (*56) 46,4 39,3 57,1 32,1 53,6 35,7 41,7 33,3 75,0 16,7 50,0 33,3 3 Yıldızlı (*12) 4 Yıldızlı (*17) 41,2 41,2 35,3 41,2 41,2 41,2 5 Yıldızlı (*27) 51,9 40,7 63,0 33,3 63,0 33,3 Butik otel (*46) 39,1 52,2 54,3 39,1 58,7 34,8 Müstakil apart otel (*43) 51,2 27,9 55,8 25,6 46,5 32,6 Tatil köyü (*38) 63,2 26,3 78,9 10,5 81,6 13,2 4 Yıldızlı (*8) 37,5 37,5 62,5 12,5 75,0 12,5 5 Yıldızlı (*30) 70,0 23,3 83,3 10,0 83,3 13,3 52,0 43,4 65,9 29,5 59,0 35,3 55,0 40,0 65,7 29,3 61,4 32,1 Lokanta (*173) 1.Sınıf (*140) 39,4 57,6 66,7 30,3 48,5 48,5 Özel tesis (*117) 2.Sınıf (*33) 40,2 48,7 52,1 39,3 46,2 42,7 Diğer** (*84) 42,9 51,2 52,4 41,7 52,4 41,7 Genel 47,6 41,5 58,4 32,6 55,8 34,8 BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI *Görüşülen tesis sayılarıdır. Fikrim yok/cevap yok sayıları katılmıştır. 80 **Diğer: Kafeterya, çiftlik evi - köy evi, yayla evi, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi, özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi, otel - kamping, lokanta - yüzme havuzu, kamping , hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. Toplam tesis sayısı 2078’dir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Şekil 5: İşletmelerin son 12 ay içerisinde çalışanlarına eğitim programları düzenleme durumu Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza yönelik eğitim programları düzenlediniz mi? (%) Hayır (640) 30,8% Evet (1305) 62,8% Fikrim yok/ Cevap yok (133) 6,4% Şekil 5’de yer alan bulgular her ne kadar işletmelerin büyük bir çoğunluğunun (% 62,8) eğitim programları düzenlediğini gösterse de, düzenlemeyenlerin oranı da bir hayli yüksektir (% 30,8). Bu soruya fikrim yok diyerek cevap verenler eğitim düzenlenmeyen işletmelere dahil edilmesi durumunda her üç işletmeden birinin eğitim düzenlemediği gibi bir sonuca ulaşılmaktadır. Tablo 70: İşletmelerin Coğrafi Bölgelere Göre Son 12 Ay Içerisinde Çalışanlarına Eğitim Programları Düzenleme Durumu Bölge Fikrim yok/ Cevap yok Hayır # % # % # % Doğu Anadolu 414 65,7 184 29,2 32 5,1 Akdeniz 328 77,2 73 17,2 24 5,6 İç Anadolu 229 53,6 158 37,0 40 9,4 Karadeniz 212 64,0 101 30,5 18 5,4 Güneydoğu Anadolu 69 51,9 56 42,1 8 6,0 Ege 32 47,8 29 43,3 6 9,0 Marmara 21 32,3 39 60,0 5 7,7 1305 62,8 640 30,8 133 6,4 Genel Toplam tesis sayısı 2078’dir. İşletmelerin coğrafi bölgelere göre son 12 ay içerisinde çalışanlarına eğitim programları düzenleme durumu yukarıdaki tabloda verilmiştir. Eğitim programlarının düzenlenmesi açısından tablodaki değerler Doğu Anadolu ve Akdeniz’in birinci ve ikinciliği paylaştığını göstermektedir. Eğitim programlarının düzenlenme durumu açısından Ege Bölgesi şaşırtıcı bir şekilde en az eğitim programının düzenlendiği bölgelerde ikinci sırayı (% 43), Marmara ise birinci sırayı almaktadır (% 60). Bu değerler, bu bölgelerde eğitimin önemsenmediği yorumunu akla getirmemelidir. Bu bölgelerde son bir yıl içinde daha az eğitim verilmesinin nedeni hâlihazırda çalışanların mesleki eğitim ihtiyaçlarının yüksek olmaması, istihdam edilen çalışanların profili (okul mezunlarının sayısal fazlalığı ya da ulusal mesleki yeterlilik sahibi çalışanların sayısal fazlalığı), nitelikli işgücünün ücret vb. politikaları gereği bu bölgelerdeki işletmeleri tercih etmesi olabilir. Ayrıca iki bölgede yer alan Meslek Lisesi, Meslek Yüksekokulu ve Üniversitelerin diğer bölgelere kıyasla BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Evet 81 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI göreceli fazlalığı istihdamın yeterince eğitim almış personelden sağlanmasını beraberinde daha az eğitim düzenleme gerekliliğini getirmiş olabilir. Tablo 71: Konaklama Tesislerinin Yoğun Sezon Doluluk Oranlarına Göre Son 12 Ay İçerisinde Çalışanlarına Eğitim Programları Düzenleme Durumu Evet Yoğun Sezon Doluluk Fikrim yok/ Cevap yok Hayır # % # % # % Düşük (%40-%60) 150 57,0 98 37,3 15 5,7 Orta (%61-%80) 342 56,9 226 37,6 33 5,5 Yüksek (%81-%100) 554 68,0 201 24,7 60 7,4 Cevap yok 29 43,9 29 43,9 8 12,1 1075 61,6 554 31,7 116 6,7 Genel Konaklama tesisleri sayısı 1745’tir. Konaklama tesislerinin yoğun sezon doluluk oranlarına göre son 12 ay içerisinde çalışanlarına eğitim programları düzenleme durumu yukarıdaki tabloda gösterilmektedir. Bir önceki sayfada yapılan değerlendirmelere paralel olarak hizmet içi eğitime etkisi olduğu gibi yoğun sezon doluluğu, yıllık ortalama doluluk, çalışan sayısı ve tesis türü son bir yılda işletme yönetimlerinin eğitim programı düzenleme davranışlarına etki etmektedir. Tablo 72: Konaklama Tesislerinin Yıllık Ortalama Doluluk Oranlarına Göre Son 12 Ay İçerisinde Çalışanlarına Eğitim Programları Düzenleme Durumu Evet BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Yıllık Ortalama Doluluk 82 Fikrim yok/ Cevap yok Hayır # % # % # % Düşük (%25-%50) 256 57,5 164 36,9 25 5,6 Orta (%51-%75) 536 62,1 269 31,2 58 6,7 Yüksek (%76-%100) 254 68,5 92 24,8 25 6,7 Cevap yok 29 43,9 29 43,9 8 12,1 1075 61,6 554 31,7 116 6,7 Genel Konaklama tesisleri sayısı 1745’tir. Konaklama tesislerinin yıllık ortalama doluluk oranlarına göre son 12 ay içerisinde çalışanlarına eğitim programları düzenleme durumunu gösteren yukarıdaki tabloda yer alan değerlere göre, yıllık ortalama doluluk oranının artması son bir yıl içinde işletmelerin çalışanlarına eğitim programı düzenlemelerinde motive edici bir araçtır. Düşük doluluk oranında işletmelerin ancak % 57’si eğitimi önemserken, bu oran doluluk %76-100 aralığına doğru yükseldiğinde % 68,5’lere çıkmaktadır. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 73: İşletmelerin Çalışan Sayısına Göre Son 12 Ay Içerisinde Eğitim Programları Düzenleme Durumu Evet Çalışan Sayısı Fikrim yok/ Cevap yok Hayır # % # % # % 1-25 arası 505 51,5 415 42,3 61 6,2 26-50 arası 297 64,3 135 29,2 30 6,5 51 ve üzeri 499 79,2 90 14,3 41 6,5 Cevap yok 4 80,0 - - 1 20,0 1305 62,8 640 30,8 133 6,4 Genel Toplam tesis sayısı 2078’dir. İşletmelerin çalışan sayısına göre son 12 ay içerisinde eğitim programları düzenleme durumunu gösteren yukarıdaki tabloda yer alan değerler, çalışan sayısının 50 ve üzerine çıkması durumunda işletme yönetimlerinin eğitim programı düzenleme olasılıklarının da arttığına işaret etmektedir. Çalışan sayısının 1-25 olduğu işletmelerde eğitim düzenleme oranı % 51’de iken sayısın 51 ve üzerine çıkması durumunda eğitim veren işletme oranının % 80’lere yaklaştığı görülmektedir. Benzer bir şekilde işletmelerin tesis türüne göre son 12 ay içerisinde çalışanlarına eğitim programı düzenleme durumunun yer aldığı aşağıdaki tabloda, % 88,6’lık değerle 5 yıldızlı oteller son bir yıl içinde en fazla eğitim programı düzenleyen tesis türlerinde birinci sırada bulunmaktadır. Bunu %76,7 ile 5 yıldızlı tatil köyleri izlemektedir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Bu tablolardan hareketle işletme türlerinde yıldız sayısı arttıkça eğitime verilen öneminde arttığı söylenebilir. 83 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 74: İşletmelerin Tesis Türüne Göre Son 12 Ay Içerisinde Çalışanlarına Eğitim Programı Düzenleme Durumu Evet Tesis Türü % # % # % # 837 61,7 423 31,2 96 7,1 1356 4 44,4 2 22,2 3 33,3 2 Yıldızlı (*192) 82 42,7 97 50,5 13 6,8 3 Yıldızlı (*448) 218 48,7 190 42,4 40 8,9 4 Yıldızlı (*408) 268 65,7 114 27,9 26 6,4 5 Yıldızlı (*299) 265 88,6 20 6,7 14 4,7 Özel konaklama tesisi (*165) 96 58,2 63 38,2 6 3,6 165 Termal otel (*56) 34 60,7 17 30,4 5 8,9 56 3 Yıldızlı (*12) 8 66,7 4 33,3 - - 4 Yıldızlı (*17) 10 58,8 4 23,5 3 17,6 5 Yıldızlı (*27) 16 59,3 9 33,3 2 7,4 Butik otel (*46) 28 60,9 15 32,6 3 6,5 46 Müstakil apart otel (*43) 27 62,7 14 32,6 2 4,7 43 Tatil köyü (*38) 27 73,7 6 15,8 4 10,5 38 4 Yıldızlı (*8) 5 62,5 2 25,0 1 12,5 5 Yıldızlı (*30) 23 76,7 4 13,3 3 10,0 129 74,6 41 23,7 3 1,7 1.Sınıf (*140) 105 75,0 32 22,9 3 2,1 2.Sınıf (*33) 24 72,7 9 27,3 - - Özel tesis (*117) 71 60,7 36 30,8 10 8,5 117 Diğer** (*84) 55 65,4 25 29,8 4 4,8 84 1.Sınıf (*1) - - 1 100,0 - - 3 Yıldızlı (*2) 2 100,0 - - - - 4 Yıldızlı (*1) 1 100,0 - - - - 5 Yıldızlı (*6) 6 100,0 - - - - 1305 62,8 640 30,8 133 6,4 1 Yıldızlı (*9) Lokanta (*173) BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Toplam # Otel (*1356) 84 Fikrim yok/ Cevap yok Hayır Genel 173 2078 *Görüşülen tesis sayısı. **Diğer: Kafeterya, çiftlik evi - köy evi, yayla evi, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi, özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi, otel - kamping, lokanta - yüzme havuzu, kamping , hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Son 12 ay içerisinde verilen eğitimlerin konularının yer aldığı aşağıdaki tablo incelendiğinde Hijyen İş Sağlığı ve Güvenliği, Yangın ve İlk Yardım gibi mevzuatta verilmesi zorunlu eğitimlerin eğitim konuları içerisinde ilk dördü paylaştığı görülmektedir. Bunu takip eden iş başı eğitimleridir. % 15,5 oranı, iş başı eğitimlerin işletmelerce en çok tercih edilen yöntem olduğuna işaret etmektedir. İş başı eğitimlerin uygun olduğu kadar halen yoğun olarak kullanılıyor olması mevcut örgün eğitimlerin eleştirilmesini gerekli kılmaktadır. 7. sırada en çok verilen eğitim konusunun misafir memnuniyeti olması diğer dikkat çekici bir husustur. İşletme yönetimlerinin talebe dayalı eğitim programı ya da ihtiyaca dayalı eğitim programı hazırladığı varsayılırsa, çalışanların müşteriyle iletişim kurabilmeleri, memnuniyetlerine etki edebilecek konuları öğrenme konusunda istekli olmaları önemli bir işarettir. Diğer taraftan müşteri memnuniyeti konusunda işletmelerde yaşanmakta olan problemler bu eğitimlerin önemsenmesine neden olmuş olabilir. Tabloda dikkat çekici olarak Yabancı Dil eğitim konusu 12. sırada yer almasıdır. Konaklama işletmelerinin müşteri profili içinde yoğun olarak yabancı misafirlerin bulunduğu gerçeğinden hareketle 7. sırada yer alan müşteri memnuniyeti ihtiyacının giderilmesinde personelin yabancı dil biliyor olmasının önemi yadsınamaz. İşletme yönetimleri bu nedenle yabancı dil eğitim programlarına daha ağırlık vermelidir. Bununla birlikte ülkenin son dönemlerde örgün eğitim düzeyinde yabancı dil eğitimi konusunda yapmış olduğu yatırımlar neticesinde mezunların yabancı dil eğitimine ihtiyaçları eskisi kadar yoğun olmayabilir. Sıra No. # % Sıra No. # % 1 Hijyen 811 62,1 19 Davranış ve uyum 31 2,4 2 İş sağlığı ve güvenliği 677 51,9 20 Genel ağırlama 31 2,4 3 Yangın 302 23,1 21 Satış/pazarlama teknikleri 28 2,1 4 İlk yardım 267 20,5 22 Cankurtaran 27 2,1 5 Mesleki departman eğitimleri/iş başı 202 15,5 23 Lejyoner 26 2,0 6 Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum 176 13,5 24 Kimyasal kullanımı 26 2,0 7 Misafir memnuniyeti 170 13,0 25 Eğitimcinin eğitimi 24 1,8 8 Oryantasyon 74 5,7 26 Takım çalışması 21 1,6 9 Mutfak/yiyecek/içecek 73 5,6 27 Diksiyon/etkili konuşma 19 1,5 10 Ön büro/raporlama/rezervasyon 69 5,3 28 ISO 9001 ve 22000/HACCP 18 1,4 11 İletişim/halkla ilişkiler 65 5,0 29 Beden dili ve iletişim 18 1,4 12 Yabancı dil 62 4,8 30 Atık ayrıştırma/geri dönüşüm 17 1,3 13 Kat hizmetleri 61 4,7 31 Motivasyon 15 1,1 14 Servis standartları/kalite yönetimi/ marka 60 4,6 32 Bilgisayar/otel programları/ ekipman kullanımı 13 1,0 15 Kişisel gelişim/genel kültür/psikoloji 56 4,3 33 Teknik 13 1,0 16 Çevre duyarlılığı 56 4,3 34 Diğer 49 4,7 17 Yönetim/liderlik 49 3,8 18 Gıda/sanitasyon/gıda güvenliği 36 2,8 Cevap yok 13 1,0 * “Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını veren 1305 kişiyeait sonuçlardır. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tablo 75: Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları* (Çoklu Yanıt) 85 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Coğrafi bölgelere göre son 12 ay içerisinde verilen eğitimlerin konuları ise aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Görüldüğü üzere işbaşı eğitimin en az Marmara ve Karadeniz bölgesinde veriliyor olması; misafir memnuniyeti konulu eğitimlerin en az Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde veriliyor olması ve Doğu Anadolu bölgesinde hiç verilmemiş olması; BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Çevre duyarlılığı konusunda 2 bölgede (Doğu ve Güneydoğu Anadolu) hiç eğitim verilmeyişi dikkat çekici başlıklardır. Tablo 87 coğrafi bölgelere göre verilen eğitim konularının farklılaştığının açık bir göstergesidir. Bu durum işletme yönetimleri ya da çalışanlarının ihtiyaçlarından şekillenmiş olabileceği gibi, ilgili eğitimlerin alınmasında bazı bölgelerin diğerlerine göre daha az kaynağa sahip olmasından da olabilir. Eğitim verecek kurumların bulunmayışı ya da uzak oluşu bir neden olabilir. 86 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Sıra No. Akdeniz (*328) Doğu Anadolu (*21) Ege (*229) Güneydoğu İç Karadeniz Anadolu Anadolu (*69) (*32) (*212) Marmara (*414) Genel (*1305) 1 Hijyen 60,1 47,6 60,3 71,9 69,8 58,0 61,6 62,1 2 İş sağlığı ve güvenliği 64,9 38,1 48,9 31,3 45,8 36,2 51,2 51,9 3 Yangın 37,2 4,8 22,7 3,1 20,8 7,2 18,6 23,1 İlk yardım 24,4 9,5 23,6 6,3 20,3 11,6 18,8 20,5 21,6 19,0 20,5 15,6 9,4 11,6 11,4 15,5 6,1 14,3 10,5 12,5 15,6 13,0 20,0 13,5 4 5 6 Mesleki departman eğitimleri/iş başı Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum 7 Misafir memnuniyeti 8,8 - 14,8 6,3 13,7 11,6 16,4 13,0 8 Oryantasyon 11,0 - 8,3 3,1 1,4 1,4 3,4 5,7 9 Mutfak/yiyecek/içecek 4,3 9,5 5,7 9,4 5,7 2,9 6,5 5,6 10 Ön büro/raporlama/ rezervasyon 2,1 14,3 4,4 18,8 2,4 14,5 6,8 5,3 11 İletişim/halkla ilişkiler 6,4 4,8 4,4 9,4 3,3 2,9 5,1 5,0 12 Yabancı dil 4,9 - 6,1 9,4 1,9 1,4 5,8 4,8 13 Kat hizmetleri 2,4 14,3 4,8 9,4 3,8 5,8 5,8 4,7 5,2 4,8 5,2 - 1,4 4,3 5,8 4,6 6,4 - 6,1 - 0,5 2,9 4,3 4,3 14 15 Servis standartları/kalite yönetimi/marka Kişisel gelişim/genel kültür/psikoloji 16 Çevre duyarlılığı 10,4 - 3,1 - 3,8 2,9 1,2 4,3 17 Yönetim/liderlik 5,8 - 4,4 - 0,9 - 4,3 3,8 18 Gıda/sanitasyon/gıda güvenliği 4,3 - 2,6 6,3 0,9 1,4 2,7 2,8 19 Davranış ve uyum 4,0 9,5 2,2 - 0,5 2,9 1,9 2,4 20 Genel ağırlama 1,8 4,8 0,9 15,6 2,4 4,3 2,2 2,4 21 Satış/pazarlama nikleri 0,3 4,8 1,7 6,3 1,4 1,4 3,9 2,1 22 Cankurtaran 3,4 - 3,1 3,1 0,9 2,9 1,0 2,1 23 Lejyoner 4,6 - 2,6 9,4 - - 0,5 2,0 tek- 24 Kimyasal kullanımı 3,7 4,8 1,3 - 0,5 1,4 1,9 2,0 25 Eğitimcinin eğitimi 2,4 - 1,7 - 1,4 - 2,2 1,8 26 Takım çalışması 2,4 4,8 1,7 - 2,4 - 0,7 1,6 27 Diksiyon/etkili konuşma 0,6 9,5 1,7 - 1,9 1,4 1,4 1,5 28 ISO 9001 ve 22000/ HACCP 2,1 - 3,5 3,1 - - 0,5 1,4 29 Beden dili ve iletişim 3,0 - 0,4 - - - 1,7 1,4 30 Atık ayrıştırma/geri nüşüm 3,7 - 1,3 - 0,5 - 0,2 1,3 31 Motivasyon 1,8 - 2,2 - 0,5 - 0,7 1,1 32 Bilgisayar/otel programları/ekipman kullanımı 0,9 - 1,3 3,1 0,9 2,9 0,5 1,0 33 Teknik 0,6 - 1,7 3,1 0,5 - 1,2 1,0 34 Diğer 6,1 9,5 4,8 3,1 2,8 7,2 3,9 4,7 - - 2,2 - 3,8 - - 1,0 Cevap yok dö- *Görüşülen tesis sayısı ** “Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tablo 76: Coğrafi Bölgelere Göreson 12 Ay Içerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları** (Çoklu Yanıt %) 87 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Çalışan sayısına göre son 12 ay içerisinde verilen eğitimlerin konuları aşağıda yer alan tabloda verilmiştir. Değerler servis eğitiminin konu olarak daha küçük sayıda çalışanı olan işletmelerce tercih edildiğini göstermekle beraber, oryantasyon eğitimi daha yüksek sayıda çalışanı olan işletmeler tarafından verilmektedir (% 12,6). Çalışan sayısının her ne kadar mevzuatta verilen eğitimleri etkilemediği görülse de iş başı eğitimlerin çalışan sayısından etkilendiği ortadadır. Tablo 77: Çalışan Sayısına Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları* (Çoklu Yanıt %) BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. 88 1-25 arası 26-50 arası 51 ve üzeri Genel 1 Hijyen 59,8 63,6 63,9 62,1 2 İş sağlığı ve güvenliği 37,6 51,9 66,3 51,9 3 Yangın 12,9 18,2 36,7 23,1 4 İlk yardım 13,9 19,9 27,7 20,5 5 Mesleki departman eğitimleri/iş başı 10,1 13,1 22,2 15,5 6 Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum 19,2 16,2 5,8 13,5 7 Misafir memnuniyeti 14,5 11,4 12,6 13,0 8 Oryantasyon 1,2 1,3 12,6 5,7 9 Mutfak/yiyecek/içecek 6,7 7,7 3,2 5,6 10 Ön büro/raporlama/rezervasyon 5,9 7,4 3,4 5,3 11 İletişim/halkla ilişkiler 3,0 4,0 7,6 5,0 12 Yabancı dil 2,4 6,4 5,8 4,8 13 Kat hizmetleri 5,1 5,1 3,6 4,7 14 Servis standartları/kalite yönetim/marka 2,4 3,7 7,4 4,6 15 Kişisel gelişim/genel kültür/psikoloji 1,4 3,7 7,6 4,3 16 Çevre duyarlılığı 1,8 2,4 8,0 4,3 17 Yönetim/liderlik 1,8 2,7 6,4 3,8 18 Gıda/sanitasyon/gıda güvenliği 1,6 3,7 3,4 2,8 19 Davranış ve uyum 1,8 0,7 4,0 2,4 20 Genel ağırlama 4,2 1,0 1,4 2,4 21 Satış/pazarlama teknikleri 2,2 2,7 1,8 2,1 22 Cankurtaran 0,8 2,0 3,4 2,1 23 Lejyoner 0,6 0,7 4,2 2,0 24 Kimyasal kullanımı 0,4 1,0 4,2 2,0 25 Eğitimcinin eğitimi 0,4 - 4,4 1,8 26 Takım çalışması 0,6 0,7 3,2 1,6 27 Diksiyon/etkili konuşma 1,6 1,7 1,2 1,5 28 ISO 9001 ve 22000/HACCP 0,6 0,7 2,6 1,4 29 Beden dili ve iletişim 0,2 0,3 3,2 1,4 30 Atık ayrıştırma/geri dönüşüm 1,0 - 2,4 1,3 31 Motivasyon 0,8 0,7 1,8 1,1 32 Bilgisayar/otel programları/ekipman kullanımı 1,0 1,3 0,8 1,0 33 Teknik 0,4 0,7 1,8 1,0 34 Diğer 2,2 3,4 8,0 4,7 Cevap yok 2,0 0,3 0,4 1,0 *“Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını veren 1305 kişiye ait sonuçlardır. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI İşletmelerin tesis türüne göre son 12 ay içerisinde verilen eğitimlerin konuları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. İş başı eğitim, misafir memnuniyeti konulu eğitim, yabancı dil eğitimi tesis yıldız sayısı artıkça yükselmektedir. Bu beklenen bir durumdur. Ülkemize gelen yabancı ziyaretçilerin konaklama tercihlerine bakıldığında yıldız sayısı yüksek işletmelerin daha çok tercih edildiği görülmektedir. Bu tür tesislerde konaklayan misafirlerin ihtiyaçlarının giderilmesinde yabancı dilde iletişim son derece önemlidir. Bu nedenle bu tür işletmelerde verilen eğitim türleri arasında yabancı dil ve müşteri memnuniyetinin sıralamada üstte olması normal bir durumdur. Otel Sıra No. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 Hijyen İş sağlığı ve güvenliği Yangın İlk yardım Mesleki departman eğitimleri/iş başı Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum Misafir memnuniyeti Oryantasyon Mutfak/yiyecek/içecek Ön büro/raporlama/rezervasyon İletişim/halkla ilişkiler Yabancı dil Kat hizmetleri Servis standartları/kalite yönetim/ marka Çevre duyarlılığı Kişisel gelişim/genel kültür/psikoloji Yönetim/liderlik Gıda/sanitasyon/gıda güvenliği Davranış ve uyum Genel ağırlama Satış/pazarlama teknikleri Cankurtaran Kimyasal kullanımı Lejyoner Eğitimcinin eğitimi Takım çalışması Diksiyon/etkili konuşma Beden dili ve iletişim ISO 9001 ve 22000/HACCP Atık ayrıştırma/geri dönüşüm Motivasyon Bilgisayar/otel programları /ekipman kullanımı Teknik Diğer Cevap yok Genel (837) Özel Konaklama Tesisi (96) Termal Otel (34) Genel (1305) 2 Yıldız (82) 3 Yıldız (218) 4 5 Yıldız Yıldız (268) (265) 59,8 45,1 11,0 20,7 9,8 65,1 42,7 14,2 15,1 10,6 63,4 60,1 30,6 22,8 15,7 61,1 66,0 38,9 27,2 25,7 62,7 55,9 27,0 21,9 17,0 56,3 36,5 15,6 12,5 11,5 61,8 58,8 17,6 26,5 20,6 62,1 51,9 23,1 20,5 15,5 13,4 7,8 6,0 4,2 6,6 15,6 5,9 13,5 9,8 2,4 1,2 7,3 2,4 7,3 11,0 0,5 6,0 9,2 2,8 6,0 8,3 7,1 5,2 4,1 7,1 3,7 3,4 5,2 13,2 13,6 2,3 1,9 9,8 7,9 2,6 10,4 6,3 3,7 6,0 5,3 5,1 5,4 21,9 4,2 4,2 9,4 7,3 5,2 4,2 17,6 8,8 8,8 11,8 8,8 5,9 8,8 13,0 5,7 5,6 5,3 5,0 4,8 4,7 1,2 3,2 4,5 7,5 4,8 3,1 8,8 4,6 1,2 3,7 2,4 1,2 2,4 1,2 1,2 1,2 - 3,7 1,8 4,1 1,4 0,9 2,8 1,8 0,9 1,4 0,5 0,5 0,5 1,8 - 6,7 3,4 3,4 3,0 1,9 1,1 1,9 3,4 3,4 4,5 2,6 0,7 0,7 1,5 3,0 1,1 0,7 8,7 7,9 6,0 5,3 4,2 1,5 2,6 1,9 4,2 3,8 4,5 4,5 2,3 3,0 2,3 3,4 1,9 5,9 4,1 4,1 3,1 2,5 1,8 2,0 2,2 2,7 2,9 2,3 1,8 1,2 1,4 1,8 1,9 0,8 4,2 1,0 1,0 1,0 2,1 3,1 3,1 2,1 1,0 3,1 1,0 1,0 1,0 2,1 17,6 11,8 2,9 2,9 2,9 2,9 5,9 2,9 2,9 2,9 - 4,3 4,3 3,8 2,8 2,4 2,4 2,1 2,1 2,0 2,0 1,8 1,6 1,5 1,4 1,4 1,3 1,1 - 0,5 1,1 0,8 0,7 3,1 - 1,0 1,2 1,2 0,5 3,7 0,7 3,7 2,3 8,7 1,2 5,0 9,4 2,9 1,0 4,7 1,2 1,4 1,5 0,4 1,1 1,0 - 1,0 *“Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. Not: Tesis sınıflarında sayıca 30’un altında olanlar tabloda gösterilmemiştir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tablo 78: İşletmelerin Tesis Türüne Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları -1* (Çoklu Yanıt) 89 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 79: İşletmelerin Tesis Türüne Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları -2* (Çoklu Yanıt) Lokanta BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. 90 1. Sınıf Genel Özel Tesis (71) Diğer** Genel (55) (1305) (105) (129) 1 Hijyen 70,5 71,3 56,3 56,4 62,1 2 İş sağlığı ve güvenliği 34,3 36,4 45,1 49,1 51,9 3 Yangın 16,2 15,5 8,5 20,0 23,1 4 İlk yardım 15,2 15,5 11,3 23,6 20,5 5 Mesleki departman eğitimleri/iş başı 5,7 5,4 9,9 14,5 15,5 6 Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum 42,9 41,9 46,5 20,0 13,5 7 Misafir memnuniyeti 16,2 15,5 19,7 20,0 13,0 8 Oryantasyon 1,9 2,3 - 7,3 5,7 12,4 12,4 15,5 9,1 5,6 - - - 5,5 5,3 9 Mutfak/yiyecek/içecek 10 Ön büro/raporlama/rezervasyon 11 İletişim/halkla ilişkiler 1,0 0,8 2,8 3,6 5,0 12 Yabancı dil 1,9 1,6 1,4 3,6 4,8 13 Kat hizmetleri - - - 5,5 4,7 1,9 2,3 2,8 3,6 4,6 - - - 1,8 4,3 14 Servis standartları/kalite yönetim/marka 15 Çevre duyarlılığı 16 Kişisel gelişim/genel kültür/psikoloji 3,8 3,1 1,4 3,6 4,3 17 Yönetim/liderlik 2,9 2,3 1,4 3,6 3,8 18 Gıda/sanitasyon/gıda güvenliği 1,9 2,3 5,6 - 2,8 19 Davranış ve uyum 1,0 0,8 - 1,8 2,4 20 Genel ağırlama 5,7 5,4 5,6 1,8 2,4 21 Satış/pazarlama teknikleri - - 7,0 - 2,1 22 Cankurtaran - - - 5,5 2,1 23 Kimyasal kullanımı 1,0 0,8 - - 2,0 24 Lejyoner - - - - 2,0 25 Eğitimcinin eğitimi - - - - 1,8 26 Takım çalışması - 0,8 - - 1,6 27 Diksiyon/etkili konuşma 2,9 3,1 - 3,6 1,5 28 Beden dili ve iletişim 1,0 0,8 1,4 1,8 1,4 29 ISO 9001 ve 22000/HACCP - - - - 1,4 30 Atık ayrıştırma/geri dönüşüm - - - - 1,3 31 Motivasyon - 0,8 - - 1,1 32 Bilgisayar/otel programları/ekipman kullanımı 1,0 0,8 - - 1,0 33 Teknik - - - 1,8 1,0 34 Diğer 1,9 3,1 1,4 3,6 4,7 Cevap yok 1,9 1,6 - - 1,0 *“Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. **Diğer: Kafeterya, çiftlik evi - köy evi, yayla evi, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi, özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi, otel - kamping, lokanta - yüzme havuzu, kamping , hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. Not: Tesis sınıflarında sayıca 30’un altında olanlar tabloda gösterilmemiştir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI İşletmelerin tesis türüne göre son 12 ay içerisinde verilen eğitimlerin konularının gösterildiği yukarıda yer alan ikinci tabloda servis eğitimi, bar eğitimi, şarap eğitimi ve sunumunun 1. Sınıf lokantalarda zorunlu eğitimlerin ardından en sık verilen eğitim konusu olması dikkat çekicidir. Satılan ürünlerin yiyecek-içecek olması göz önünde tutulduğunda % 42, 9 oranında tüm eğitimlerin bu konularla ilgili olması beklenen bir durum olmakla birlikte, istihdam edilen elemanların bu alandaki eksikliğinin de bir işareti olarak görülebilir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Bölgelerdeki tesis türlerine göre verilen eğitimler aşağıda arka arkaya sıralanmış yedi ayrı tabloda gösterilmektedir. Değerler incelenen bazı bölgelerde yıldız sayısı arttıkça, (örneğin Akdeniz Bölgesi) mesleki departman eğitimleri, misafir memnuniyeti, iletişim ve hakla ilişkiler, genel kültür ve psikoloji gibi alanlarda verilen eğitim konularının oransal olarak arttığını, Doğu Anadolu’da ise kat hizmetleri (genel ortalama % 16,7) ve rezervasyon temelli eğitimlerin (%16,7) yıldızlı otellerde sıralamada öne çıktığını göstermektedir. Bu sonuç yüksek yıldız sayısına sahip işletmelerin benimsedikleri kurumsallık politikası gereği olabileceği gibi, gelen müşteri profilinin talepleri doğrultusunda ya da tur operatörlerinin müşteri memnuniyeti anket sonuçlarından kaynaklanmış olabilir. 91 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 80: Akdeniz Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları** (Çoklu Yanıt %) Otel BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. 92 3 Yıldız ve altı (*50) 4 Yıldız (*85) 5 Yıldız (*132) Genel (*267) Diğer*** (*61) Genel (*328) 1 İş sağlığı ve güvenliği 52,0 72,9 68,9 67,0 55,7 64,9 2 Hijyen 64,0 62,4 62,9 62,9 47,5 60,1 3 Yangın 26,0 41,2 47,7 41,6 18,0 37,2 4 İlk yardım 14,0 20,0 31,1 24,3 24,6 24,4 5 Mesleki departman eğitimleri/iş başı 18,0 18,8 28,0 23,2 14,8 21,6 6 Oryantasyon 2,0 7,1 17,4 11,2 9,8 11,0 7 Çevre duyarlılığı 4,0 14,1 12,9 11,6 4,9 10,4 8 Misafir memnuniyeti 4,0 5,9 11,4 8,2 11,5 8,8 2,0 3,5 10,6 6,7 4,9 6,4 - 4,7 10,6 6,7 4,9 6,4 9 İletişim/halkla ilişkiler 10 Kişisel gelişim / genel kültür / psikoloji 11 Servis / bar / şarap eğitimi / sunum 2,0 3,5 3,0 3,0 19,7 6,1 12 Yönetim/liderlik 2,0 7,1 6,1 5,6 6,6 5,8 4,0 5,9 6,1 5,6 3,3 5,2 - 1,2 9,1 4,9 4,9 4,9 13 Servis standartları/kalite yönetim/marka 14 Yabancı dil 15 Lejyoner 2,0 9,4 4,5 5,6 - 4,6 16 Gıda/sanitasyon/gıda güvenliği 2,0 2,4 8,3 5,2 - 4,3 17 Mutfak/yiyecek/içecek 6,0 5,9 2,3 4,1 4,9 4,3 18 Davranış ve uyum 2,0 3,5 5,3 4,1 3,3 4,0 19 Atık ayrıştırma/geri dönüşüm 4,0 2,4 5,3 4,1 1,6 3,7 20 Kimyasal kullanımı - 5,9 5,3 4,5 - 3,7 21 Cankurtaran 6,0 3,5 2,3 3,4 3,3 3,4 22 Beden dili ve iletişim - 3,5 2,3 2,2 6,6 3,0 23 Eğitimcinin eğitimi - 3,5 3,0 2,6 1,6 2,4 24 Kat hizmetleri 4,0 2,4 2,3 2,6 1,6 2,4 25 Takım çalışması - 2,4 4,5 3,0 - 2,4 26 ISO 9001 ve 22000/HACCP 27 Ön büro/raporlama/rezervasyon - 3,5 3,0 2,6 - 2,1 2,0 4,7 0,8 2,2 1,6 2,1 28 Zaman yönetimi - 2,4 3,0 2,2 1,6 2,1 29 Genel ağırlama - 1,2 2,3 1,5 3,3 1,8 30 Motivasyon - - 3,0 1,5 3,3 1,8 31 Stres yönetimi - - 3,8 1,9 - 1,5 32 Diğer 6,0 4,7 4,5 4,9 4,9 4,9 *Görüşülen tesis sayısı. ** “Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. ***Diğer: Butik otel, günübirlik tesis, lokanta, mola noktası, motel, müstakil apart otel, otel – golf tesisi, otel – personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi, özel konaklama tesisi – golf tesisi, özel tesis, pansiyon, personel eğitim tesisi (otel), tatil köyü, termal otel, turizm kompleksidir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 81: Doğu Anadolu Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay Içerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları** (Çoklu Yanıt %) Otel Sıra No. 3 Yıldız ve altı (*5) 4 Yıldız (*8) 5 Yıldız (*5) Genel (*18) Diğer*** (*3) Genel (*21) 1 Hijyen 60,0 50,0 40,0 50,0 33,3 47,6 2 İş sağlığı ve güvenliği 20,0 50,0 20,0 33,3 66,7 38,1 3 Mesleki departman eğitimleri/iş başı 20,0 12,5 40,0 22,2 - 19,0 4 Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum - 25,0 - 11,1 33,3 14,3 5 Ön büro/raporlama/rezervasyon - 37,5 - 16,7 - 14,3 6 Kat hizmetleri 40,0 12,5 - 16,7 - 14,3 7 İlk yardım - - - - 66,7 9,5 8 Mutfak/yiyecek/içecek - 12,5 - 5,6 33,3 9,5 9 Davranış ve uyum - - 40,0 11,1 - 9,5 10 Diksiyon/etkili konuşma - 12,5 20,0 11,1 - 9,5 11 Yangın - - 20,0 5,6 - 4,8 12 İletişim/halkla ilişkiler - - 20,0 5,6 - 4,8 13 Servis standartları/kalite yönetim/marka 20,0 - - 5,6 - 4,8 14 Genel ağırlama 20,0 - - 5,6 - 4,8 15 Satış/pazarlama teknikleri - - 20,0 5,6 - 4,8 16 Kimyasal kullanımı - - 20,0 5,6 - 4,8 17 Takım çalışması - - 20,0 5,6 - 4,8 18 Deprem/afet - 12,5 - 5,6 - 4,8 19 Maliyet muhasebesi/satın alma - - 20,0 5,6 - 4,8 *Görüşülen tesis sayısı. *** Diğer: Lokanta, termal oteldir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI ** “Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. 93 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 82: Ege Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları** (Çoklu Yanıt %) Otel Sıra No. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI 1 94 3 Yıldız ve altı (*43) 4 Yıldız 5 Yıldız (*53) (*42) Hijyen 55,8 69,8 2 İş sağlığı ve güvenliği 46,5 3 İlk yardım 16,3 4 Yangın 5 Genel (*138) Diğer*** (*91) Genel (*229) 54,9 60,3 64,3 63,8 52,8 57,1 52,2 44,0 48,9 32,1 23,8 24,6 22,0 23,6 11,6 37,7 26,2 26,1 17,6 22,7 Mesleki departman eğitimleri/iş başı 9,3 18,9 33,3 20,3 20,9 20,5 6 Misafir memnuniyeti 14,0 - 14,3 8,7 24,2 14,8 7 Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum 11,6 - 9,5 6,5 16,5 10,5 8 Oryantasyon - 7,5 9,5 5,8 12,1 8,3 9 Yabancı dil 7,0 1,9 11,9 6,5 5,5 6,1 10 Kişisel gelişim/genel kültür/psikoloji - 1,9 9,5 3,6 9,9 6,1 7,0 1,9 4,8 4,3 7,7 5,7 - 5,7 7,1 4,3 6,6 5,2 11 Mutfak/yiyecek/içecek 12 Servis standartları/kalite yönetim/marka 13 Kat hizmetleri 4,7 1,9 7,1 4,3 5,5 4,8 14 Ön büro/raporlama/rezervasyon 9,3 1,9 2,4 4,3 4,4 4,4 15 İletişim/halkla ilişkiler 2,3 1,9 4,8 2,9 6,6 4,4 16 Yönetim/liderlik - 3,8 7,1 3,6 5,5 4,4 17 ISO 9001 ve 22000/HACCP 2,3 7,5 2,4 4,3 2,2 3,5 18 Çevre duyarlılığı 2,3 5,7 7,1 5,1 - 3,1 19 Cankurtaran - 3,8 - 1,4 5,5 3,1 20 Havuz bakım - 5,7 2,4 2,9 3,3 3,1 21 Gıda/sanitasyon/gıda güvenliği - 1,9 4,8 2,2 3,3 2,6 22 Lejyoner 2,3 3,8 2,4 2,9 2,2 2,6 23 Davranış ve uyum 2,3 - - 0,7 4,4 2,2 24 Motivasyon 25 Satış/pazarlama teknikleri - 1,9 2,4 1,4 3,3 2,2 2,3 - - 0,7 3,3 1,7 26 Eğitimcinin eğitimi - - 2,4 0,7 3,3 1,7 27 Takım çalışması - - 2,4 0,7 3,3 1,7 28 Diksiyon/etkili konuşma - - 2,4 0,7 3,3 1,7 29 Teknik - - 2,4 0,7 3,3 1,7 30 Kimyasal kullanımı - 3,8 2,4 2,2 - 1,3 31 Atık ayrıştırma/geri dönüşüm 2,3 1,9 2,4 2,2 - 1,3 32 Bilgisayar/otel programları/ekipman kullanımı - - 2,4 0,7 2,2 1,3 33 Diğer 4,7 - 2,4 2,2 4,4 3,1 Cevap yok 2,3 3,8 - 2,2 2,2 2,2 *Görüşülen tesis sayısı. ** “Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. ***Diğer: B tipi tatil tesisi, butik otel, butik tatil villaları, eğlence yeri, günübirlik tesis, lokanta, müstakil apart otel, otel – golf tesisi, özel konaklama tesisi, özel tesis, pansiyon, tatil köyü, termal oteldir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 83: Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları** (Çoklu Yanıt %) Sıra No. 1 Hijyen Diğer*** (*6) Genel (*32) 73,1 66,7 71,9 3 Yıldız ve altı (*12) 4 Yıldız (*8) 5 Yıldız (*6) Genel (*26) 83,3 50,0 83,3 2 İş sağlığı ve güvenliği 33,3 12,5 50,0 30,8 33,3 31,3 3 Ön büro/raporlama/rezervasyon 25,0 25,0 - 19,2 16,7 18,8 4 Mesleki departman eğitimleri/iş başı 8,3 37,5 - 15,4 16,7 15,6 5 Genel ağırlama 16,7 - - 7,7 50,0 15,6 6 Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum 8,3 - - 3,8 50,0 12,5 7 Mutfak/yiyecek/içecek - 12,5 - 3,8 33,3 9,4 8 İletişim/halkla ilişkiler 8,3 - 16,7 7,7 16,7 9,4 9 Yabancı dil 16,7 - 16,7 11,5 - 9,4 10 Kat hizmetleri 8,3 12,5 - 7,7 16,7 9,4 11 Lejyoner - 25,0 16,7 11,5 - 9,4 12 İlk yardım 8,3 - 16,7 7,7 - 6,3 13 Misafir memnuniyeti 8,3 - - 3,8 16,7 6,3 14 Gıda/sanitasyon/gıda güvenliği 8,3 12,5 - 7,7 - 6,3 15 Satış/pazarlama teknikleri - 12,5 16,7 7,7 - 6,3 16 Yangın - - 16,7 3,8 - 3,1 17 Oryantasyon - 12,5 - 3,8 - 3,1 18 Cankurtaran - 12,5 - 3,8 - 3,1 19 ISO 9001 ve 22000/HACCP - - - - 16,7 3,1 20 Bilgisayar/otel programları/ekipman kullanımı - - - - 16,7 3,1 21 Teknik - 12,5 - 3,8 0,0 3,1 22 Maliyet muhasebesi/satın alma - - - - 16,7 3,1 *Görüşülen tesis sayısı. ** “Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. *** Diğer: Günübirlik tesis, lokanta, özel konaklama tesisi, özel tesistir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Otel 95 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 84: İç Anadolu Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları** (Çoklu Yanıt %) Otel BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. 96 3 Yıldız ve altı (*65) 4 Yıldız (*42) 5 Yıldız (*14) Genel (*121) Diğer*** (*91) Genel (*212) 1 Hijyen 67,7 66,7 71,4 67,8 72,5 69,8 2 İş sağlığı ve güvenliği 41,5 54,8 57,1 47,9 42,9 45,8 3 Yangın 12,3 38,1 42,9 24,8 15,4 20,8 4 İlk yardım 18,5 26,2 28,6 22,3 17,6 20,3 5 Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum 6,2 2,4 7,1 5,0 29,7 15,6 6 Misafir memnuniyeti 13,8 9,5 14,3 12,4 15,4 13,7 7 Mesleki departman eğitimleri/iş başı 9,2 11,9 7,1 9,9 8,8 9,4 8 Mutfak/yiyecek/içecek 3,1 - 7,1 2,5 9,9 5,7 9 Kat hizmetleri 4,6 2,4 - 3,3 4,4 3,8 10 Çevre duyarlılığı 4,6 4,8 - 4,1 3,3 3,8 11 İletişim/halkla ilişkiler 3,1 7,1 7,1 5,0 1,1 3,3 12 Takım çalışması - - 21,4 2,5 2,2 2,4 13 Genel ağırlama 1,5 - - 0,8 4,4 2,4 14 Ön büro/raporlama/rezervasyon 1,5 2,4 - 1,7 3,3 2,4 15 Diksiyon/etkili konuşma 1,5 2,4 - 1,7 2,2 1,9 16 Yabancı dil 3,1 4,8 - 3,3 - 1,9 17 Satış/pazarlama teknikleri - 2,4 7,1 1,7 1,1 1,4 18 Oryantasyon - 2,4 - 0,8 2,2 1,4 19 Eğitimcinin eğitimi - 2,4 14,3 2,5 - 1,4 20 Servis standartları/kalite yönetim/marka 3,1 - - 1,7 1,1 1,4 21 Diğer 10,8 14,3 14,3 12,4 5,5 9,4 Cevap yok 4,6 4,8 7,1 5,0 2,2 3,8 *Görüşülen tesis sayısı. ** “Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. ***Diğer: Butik otel, eğlence yeri, günübirlik tesis, kafeterya, lokanta, müstakil apart otel, otel – sağlık ve termal turizm tesisi, otel – kongre ve sergi merkezi, özel konaklama tesisi, özel tesis, pansiyon, termal müstakil apart otel, termal oteldir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 85: Karadeniz Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları** (Çoklu Yanıt %) Sıra No. 3 Yıldız ve altı (*31) 4Yıldız (*8) 5 Yıldız (*9) Genel (*48) Diğer*** (*21) Genel (*69) 1 Hijyen 64,5 25,0 33,3 52,1 71,4 58,0 2 İş sağlığı ve güvenliği 32,3 50,0 44,4 37,5 33,3 36,2 3 Ön büro/raporlama/rezervasyon 19,4 12,5 22,2 18,8 4,8 14,5 4 Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum 16,1 12,5 - 12,5 14,3 13,0 5 Misafir memnuniyeti 12,9 12,5 - 10,4 14,3 11,6 6 İlk yardım 9,7 12,5 11,1 10,4 14,3 11,6 7 Mesleki departman eğitimleri/iş başı 9,7 - 44,4 14,6 4,8 11,6 8 Yangın 3,2 25,0 11,1 8,3 4,8 7,2 9 Kat hizmetleri 9,7 - - 6,3 4,8 5,8 10 Genel ağırlama 3,2 - 11,1 4,2 4,8 4,3 11 Servis standartları/kalite yönetim/marka 6,5 - 11,1 6,3 - 4,3 12 Bilgisayar/otel programları/ekipman kullanımı - 12,5 11,1 4,2 - 2,9 13 Davranış ve uyum 3,2 - - 2,1 4,8 2,9 14 Mutfak/yiyecek/içecek 3,2 - - 2,1 4,8 2,9 15 İletişim/halkla ilişkiler - - 11,1 2,1 4,8 2,9 16 Kişisel gelişim/genel kültür/psikoloji - - 11,1 2,1 4,8 2,9 17 Havuz bakım 3,2 - 11,1 4,2 - 2,9 18 Cankurtaran 3,2 - 11,1 4,2 - 2,9 19 Çevre duyarlılığı 6,5 - - 4,2 - 2,9 20 Görgü kuralları/nezaket 3,2 - - 2,1 - 1,4 21 Maliyet muhasebesi/satın alma - - 11,1 2,1 - 1,4 22 Gıda/sanitasyon/gıda güvenliği 3,2 - - 2,1 - 1,4 23 Satış/pazarlama teknikleri 3,2 - - 2,1 - 1,4 24 Stres yönetimi - - - - 4,8 1,4 25 Diksiyon/etkili konuşma - - 11,1 2,1 - 1,4 26 Oryantasyon 27 Yabancı dil 28 Kimyasal kullanımı - - 11,1 2,1 - 1,4 3,2 - - 2,1 - 1,4 - 12,5 - 2,1 - 1,4 *Görüşülen tesis sayısı. ** “Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. ***Diğer: Butik otel, lokanta, özel konaklama tesisi, özel tesis, pansiyon, termal oteldir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Otel 97 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 86: Marmara Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Konuları** (Çoklu Yanıt %) Otel BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. 98 3 Yıldız ve altı (*98) 4 Yıldız (*64) 5 Yıldız (*57) Genel (*219) Diğer*** (*195) Genel (*414) 1 Hijyen 61,2 65,6 56,1 61,2 62,1 61,6 2 İş sağlığı ve güvenliği 44,9 60,9 77,2 58,0 43,6 51,2 3 Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum 12,2 14,1 3,5 10,5 30,8 20,0 4 İlk yardım 20,4 23,4 26,3 22,8 14,4 18,8 5 Yangın 14,3 14,1 35,1 19,6 17,4 18,6 6 Misafir memnuniyeti 11,2 14,1 21,1 14,6 18,5 16,4 7 Mesleki departman eğitimleri/iş başı 8,2 10,9 17,5 11,4 11,3 11,4 8 Ön büro/raporlama/rezervasyon 11,2 10,9 1,8 8,7 4,6 6,8 9 Mutfak/yiyecek/içecek 5,1 4,7 - 3,7 9,7 6,5 10 Yabancı dil 5,1 7,8 5,3 5,9 5,6 5,8 11 Kat hizmetleri 11,2 12,5 1,8 9,1 2,1 5,8 12 Servis standartları/kalite yönetim/marka 1,0 6,3 14,0 5,9 5,6 5,8 13 İletişim/halkla ilişkiler 3,1 4,7 10,5 5,5 4,6 5,1 14 Kişisel gelişim/genel kültür/psikoloji 3,1 6,3 3,5 4,1 4,6 4,3 15 Yönetim/liderlik 7,1 1,6 7,0 5,5 3,1 4,3 16 Satış/pazarlama teknikleri 2,0 4,7 7,0 4,1 3,6 3,9 2,0 3,1 14,0 5,5 1,0 3,4 - 4,7 1,8 1,8 3,6 2,7 1,0 3,1 - 1,4 3,1 2,2 18 Oryantasyon 19 Gıda/sanitasyon/gıda güvenliği 20 Genel ağırlama 21 Eğitimcinin eğitimi - 4,7 8,8 3,7 0,5 2,2 22 Davranış ve uyum 2,0 1,6 3,5 2,3 1,5 1,9 23 Kimyasal kullanımı 2,0 1,6 3,5 2,3 1,5 1,9 24 Deprem/afet 2,0 1,6 1,8 1,8 1,5 1,7 25 Beden dili ve iletişim - 1,6 8,8 2,7 0,5 1,7 26 Diksiyon/etkili konuşma - - 3,5 0,9 2,1 1,4 27 Teknik 2,0 - 5,3 2,3 - 1,2 28 Çevre duyarlılığı - 1,6 5,3 1,8 0,5 1,2 29 Zaman yönetimi 1,0 - 5,3 1,8 - 1,0 30 Cankurtaran - 3,1 1,8 1,4 0,5 1,0 31 Diğer 3,1 1,6 10,5 4,6 4,1 4,3 *Görüşülen tesis sayısı. ** “Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. ***Diğer: Bar, butik otel, eğlence yeri, günübirlik tesis, hostel, kafeterya, lokanta, mola noktası, müstakil apart otel, otel – kamping, özel bar, özel konaklama tesisi, özel tesis, tatil köyü, termal otel, yüzme havuzudur. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Son 12 ayda eğitimlere katılan personelin görev düzeyleri ile ilgili bulgular aşağıdaki tabloda verilmektedir. Son 12 ayda eğitim programı sorusuna evet yanıtı verenlerin yanıtları incelendiğinde daha önce de belirtildiği gibi, orta düzey yöneticiler ilk düzey çalışanlara göre oransal olarak daha fazla eğitime katılmaktadır. Orta düzeyde çalışanların daha çok eğitime katılmış olmaları son 12 ayda verilen eğitim konularının daha çok yönetimsel konuları ilgilendiriyor olmasından kaynaklanmış olabilir. Bununla birlikte görev düzeyi üst düzeyde olan her 4 çalışandan 3 ünün eğitime katılıyor olması aynı zamanda alt düzey çalışanların eğitime katılma motivasyonlarını etkileyecek önemli bir orandır. Tablo 87: Son 12 Ayda Eğitimlere Katılan Personelin Görev Düzeyleri* (Çoklu Yanıt) Görev Düzeyi # % Üst düzey yönetim 934 71,6 Orta düzey yönetim 1206 92,4 İlk düzey çalışanlar 1169 89,6 14 1,1 Fikrim yok/cevap yok * “Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. Konaklama tesislerinin yoğun sezon doluluk oranlarına göre son 12 ay içerisinde verilen eğitimlere katılan personelin görev düzeylerine bakıldığında, yoğun sezon doluluk oranı arttıkça orta düzey ve ilk düzey çalışanların eğitime katılma oranları artmaktadır. Daha öncede belirtildiği üzere dolulukla birlikte gelirlerin artması, hata maliyetlerinin azaltılmasında eğitimin daha da önemsenmesine neden olmuş olabilir. Tablo 88: Konaklama Tesislerinin Yoğun Sezon Doluluk Oranlarına Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlere Katılan Personelin Görev Düzeyleri* (Çoklu Yanıt) Orta Düzey Yönetim İlk Düzey Yönetim Fikrim yok/ Cevap yok # % # % # % # % Düşük (%40-%60) 100 66,7 132 88,0 131 87,3 3 2,0 Orta (%61-%80) 255 74,6 316 92,4 299 87,4 3 0,9 Yüksek (%81-%100) 391 70,6 515 93,0 501 90,4 6 1,1 Cevap yok 18 62,1 24 82,8 25 86,2 1 3,4 934 71,6 1206 92,4 1169 89,6 14 1,1 Genel *“Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. Konaklama tesislerinin yıllık ortalama doluluk oranlarına ve tesis türlerine göre son 12 ay içerisinde verilen eğitimlere katılan personelin görev düzeyleri aşağıda arka arkaya sıralanan tablolarda gösterilmektedir. Değerlere bakıldığında yüksek yıllık doluluk oranı tüm görev düzeylerinde eğitime katılımı artırmakta ve tesis türü yıldız sayısı arttıkça verilen eğitim ya da eğitime katılma oranı tüm düzeylerde artmaktadır. Bu sonuç daha önceki tablolarla örtüşmektedir. Otelin yıldız sayısının artması eğitime daha profesyonel bir bakışla yaklaşmasına sebebiyet vermektedir. Kurumsallığın bir parçası olan eğitim yıldız sayısı yükseldikçe her düzey çalışan için bilgi-beceri artırmada kullanılabilecek bir kaldıraç olarak değerlendirilmektedir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Yoğun Sezon Doluluk Üst Düzey Yönetim 99 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 89: Konaklama Tesislerinin Yıllık Ortalama Doluluk Oranlarına Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlere Katılan Personelin Görev Düzeyleri* (Çoklu Yanıt) Yıllık Ortalama Doluluk Üst Düzey Yönetim Orta Düzey Yönetim İlk Düzey Yönetim Fikrim yok/ Cevap yok # % # % # % # % Düşük (%25-%50) 175 68,4 231 90,2 219 85,5 2 0,8 Orta (%51-%75) 383 71,5 495 92,4 485 90,5 6 1,1 Yüksek (%76-%100) 188 74,0 237 93,3 227 89,4 4 1,6 Cevap yok Genel 18 62,1 24 82,8 25 86,2 1 3,4 934 71,6 1206 92,4 1169 89,6 14 1,1 *“Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. Tablo 90: İşletmelerin Tesis Türüne Göre Son 12 Ay Içerisinde Verilen Eğİtimlere Katılan Personelin Görevdüzeyleri** (Çoklu Yanıt) Üst Düzey Yönetim Orta Düzey Yönetim # % # 597 71,3 3 75,0 2 Yıldızlı (*82) 50 3 Yıldızlı (*218) Tesis Türü Genel # % # % # 767 91,6 749 89,5 10 1,2 837 3 75,0 3 75,0 - - 61,0 67 81,7 70 85,4 - - 147 67,4 196 89,9 190 87,2 2 0,9 4 Yıldızlı (*268) 193 72,0 248 92,5 238 88,8 7 2,6 5 Yıldızlı (*265) 1 Yıldızlı (*4) 204 77,0 253 95,5 248 93,6 1 0,4 Özel konaklama tesisi (*96) 62 64,6 83 86,5 85 88,5 2 2,1 96 Termal otel (*34) 26 76,5 33 97,1 27 79,4 - - 34 4 50,0 8 100,0 4 50,0 - - 4 Yıldızlı (*10) 8 80,0 9 90,0 7 70,0 - - 5 Yıldızlı (*16) 14 87,5 16 100,0 16 100,0 - - Butik otel (*28) 20 71,4 27 96,4 24 85,7 - - 28 Müstakil apart otel (*27) 23 85,2 25 92,6 23 85,2 1 3,7 27 Tatil köyü (*28) 23 82,1 28 100,0 26 92,9 - - 28 4 Yıldızlı (*5) 4 80,0 5 100,0 5 100,0 - - 5 Yıldızlı (*23) 19 82,6 23 100,0 21 91,3 - - 98 76,0 125 96,9 123 95,3 - - 84 80,0 101 96,2 99 94,3 - - 3 Yıldızlı (*8) BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Fikrim yok/ Cevap yok % Otel (*837) 100 İlk Düzey Yönetim Lokanta (*129) 1.Sınıf (*105) 2.Sınıf (*24) 129 14 58,3 24 100,0 24 100,0 - - Özel tesis (*71) 49 69,0 68 95,8 63 88,7 1 1,4 71 Diğer*** (*55) 36 65,5 50 90,9 49 89,1 - - 55 3 Yıldızlı (*2) - - 2 100,0 1 50,0 - - 4 Yıldızlı (*1) 1 100,0 1 100,0 1 100,0 - - 5 83,3 6 100,0 6 100,0 - - 934 71,6 1206 92,4 1169 89,6 14 1,1 5 Yıldızlı (*6) Genel 1305 * Görüşülen tesis sayısı. ** “Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. ***Diğer: Kafeterya, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi, özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi, otel - kamping, hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 91: Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlere KatılanlarIn Görev Düzeyleri ve Eğitim Konuları* Personelinize hangi konularda eğitim verildi (Çoklu yanıt) Hangi personeliniz bu eğitimlere katıldığını lütfen belirtiniz. (Çoklu yanıt %) Üst Düzey Yönetim Orta Düzey Yönetim İlk Düzey Yönetim Genel 1 Hijyen 65,8 63,8 63,3 62,1 2 İş sağlığı ve güvenliği 57,0 53,6 53,2 51,9 3 Yangın 26,3 24,5 24,3 23,1 4 İlk yardım 23,6 21,4 21,0 20,5 5 Mesleki departman eğitimleri/iş başı 16,5 15,8 16,4 15,5 6 Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum 13,1 13,4 14,4 13,5 7 Misafir memnuniyeti 13,6 13,2 13,5 13,0 8 Oryantasyon 6,2 6,0 5,9 5,7 9 Mutfak/yiyecek/içecek 5,9 5,6 5,7 5,6 10 Ön büro/raporlama/rezervasyon 5,0 5,2 5,6 5,3 11 İletişim/halkla ilişkiler 5,9 5,0 5,2 5,0 12 Yabancı dil 4,4 4,7 4,6 4,8 13 Kat hizmetleri 3,9 4,5 4,9 4,7 14 Servis standartları/kalite yönetim/marka 4,7 5,0 4,7 4,6 15 Kişisel gelişim/genel kültür/psikoloji 5,0 4,6 4,5 4,3 16 Çevre duyarlılığı 5,7 4,6 4,7 4,3 17 Yönetim/liderlik 4,9 3,9 3,2 3,8 18 Gıda/sanitasyon/gıda güvenliği 3,4 3,0 2,9 2,8 19 Davranış ve uyum 2,2 2,3 2,5 2,4 20 Genel ağırlama 2,5 2,5 2,5 2,4 21 Satış/pazarlama teknikleri 1,9 2,1 2,1 2,1 22 Cankurtaran 2,1 2,1 2,1 2,1 23 Lejyoner 2,4 2,2 2,1 2,0 24 Kimyasal kullanımı 2,0 2,1 2,2 2,0 25 Eğitimcinin eğitimi 2,1 1,9 1,6 1,8 26 Takım çalışması 2,2 1,7 1,8 1,6 27 Diksiyon/etkili konuşma 1,8 1,6 1,5 1,5 28 ISO 9001 ve 22000/HACCP 1,8 1,5 1,5 1,4 29 Beden dili ve iletişim 1,7 1,5 1,5 1,4 30 Atık ayrıştırma/geri dönüşüm 1,5 1,2 1,4 1,3 31 Motivasyon 1,6 1,2 1,2 1,1 32 Bilgisayar/otel programları/ekipman kullanımı 1,1 1,1 0,9 1,0 33 Teknik 1,3 1,1 1,0 1,0 34 Diğer 5,5 4,8 4,8 4,7 Cevap yok 0,9 0,9 1,0 1,0 *“Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. Not: Kolon yüzdesi verilmiştir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. 101 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Son 12 ay içerisinde verilen eğitimlere katılanların görev düzeyleri ve eğitim konuları ise yukarıda yer alan tabloda görülmektedir. Görev düzeyleri açısından alınan eğitim konularında çok belirgin farklar olmamakla birlikte iş başı eğitimde üst düzey yönetimin diğer görev düzeylerine göre daha yüksek oluşu dikkat çekicidir. Bu durum orta düzeyden üst düzey yöneticiliğe geçişte yeni pozisyon sorumluluklarına hazırlamada üst düzeyde de olsa işbaşı eğitimin yoğun olarak tercih edildiğini göstermektedir. Benzer bir durum misafir memnuniyeti konusunda da görülmektedir. Misafir memnuniyetinin üst düzey yöneticiler tarafından önemsendiğinin bir göstergesi olarak kabul edilebilecek bu bulgu aynı zamanda üst düzey yöneticilerin, özellikle işgören yetkilendirmesinin eksik uygulandığı işletmelerde şikayet çözüm sürecine dahil olmasının doğal bir sonucu da olabilir. İletişim ve halkla ilişkilerde diğer düzeylere göre göreceli olarak yüksek alınan eğitim bu alanın çalışanları motive etmede kullanılabilecek önemli bir unsur olmasındandır. Şekil 6: İşletmelerin son 12 ay içerisinde verilen eğitimlerin verimliliğe katkısı* Aldıkları eğitimin çalışanların niteliklerine ve verimliliklerine ne ölçüde katkısı olduğunu düşünüyorsunuz? Katkısı oldu (984) 75,4% Fikrim yok/ cevap yok (11) 0,9% Katkısı olmadı (20) 1,5% Kısmen katkısı oldu (290) 22,2% BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI *“Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını veren 1305 kişiye ait sonuçlardır. 102 Yukarıda yer alan Şekil 6, son 12 ay içinde eğitim programı düzenleyen işletmelerde yürütülen eğitim programlarının kişilerin verimliklerine etkisi hakkında fikir vermektedir. Burada katılımcılar katkı olduğunu ifade etmekle birlikte bu katkının minimum-maksimum aralığında nerde olduğu tam olarak bilinmemektedir. Diğer dikkat çekici konu ise kısmen katkısı oldu diyenlerin oranıdır (%22). Katkının kısmen düzeyinde kalmış olmasının değişik nedenleri olabilir. Eğitim programlarının içeriği, eğitim veren kişi/kurumların niteliği, verilme yöntemi, yeri ve zamanı vb. bir sürü değişken burada etkin durumda olabilir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 92: İşletmelerin Çalışan Sayılarına Göre Son 12 Ay Içerisinde Verilen Eğitimlerin Verimliliğe Katkısı* Çalışan Sayısı Katkısı olmadı Katkısı oldu Kısmen katkısı oldu Fikrim yok/ Cevap yok # % # % # % # % 1-25 arası 14 2,8 121 24,0 365 72,3 5 1,0 26-50 arası 4 1,3 62 20,9 226 76,1 5 1,7 51 ve üzeri 1 0,2 107 21,4 390 78,2 1 0,2 Cevap yok 1 25,0 - - 3 75,0 - - 20 1,5 290 22,2 984 75,4 11 0,9 Genel *“Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını veren 1305 kişiye ait sonuçlardır. İşletmelerin çalışan sayılarına göre son 12 ay içerisinde verilen eğitimlerin verimliliğe katkısını gösteren yukarıdaki tabloya göre, eğitimin katkısı çalışan sayısına kısmen bağlı olabilir. Çalışan sayısı artıkça eğitimlerin katkısı olduğunu düşünenlerin sayısındaki nispi artış, eğitim alan kişilerin işletmede diğerlerine bu eğitimleri gerek konuşma gerekse uygulamalarla aktarmasıyla daha da artabilir. İşletmelerin illere göre son 12 ay içerisinde verilen eğitimlerin verimliliğe katkısını gösteren aşağıdaki tabloya göre Ankara ve İstanbul’da verilen eğitimlerin katkısı nispeten daha yüksektir. Ankara ve İstanbul’da verilen eğitimlerin katkı açısından daha yüksek bulunuşu burada düzenlenen eğitimleri yürüten kurum/kişilerin niteliğinden, tecrübesinden ya da eğitim konularının verilme şekli ve içeriğinden kaynaklanmış olabilir. Bu illerde verilen eğitimlerin bu boyutlarıyla diğer yerlerle kıyaslanması yapılarak eğitimde iyi uygulamaların tespit edilmesi yerinde olacaktır. Tablo 93: İllere Göre Son 12 Ay Içerisinde Verilen Eğitimlerin Verimliliğe Katkısı * Aldıkları eğitimin çalışanların niteliklerine ve verimliliklerine ne ölçüde katkısı olduğunu düşünüyorsunuz? Ankara Katkısı oldu Kısmen katkısı oldu Fikrim yok/ Cevap yok # % # % # % # % 1 0,8 18 13,7 110 84,0 2 1,5 Antalya 4 1,5 67 24,6 200 73,5 1 0,4 İstanbul 4 1,4 53 18,7 224 79,2 2 0,7 İzmir 1 1,1 27 28,4 65 68,4 2 2,1 Muğla 1 1,3 15 18,8 63 78,8 1 1,1 Genel 20 1,5 290 22,2 984 75,4 11 0,9 *“Son 12 ay içerisinde eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Katkısı olmadı İl 103 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 94: İşletmelerin Tesis Türlerine Göre Son 12 Ay Içerisinde Verilen Eğitimlerin Verimliliğe Katkısı** Katkısı olmadı Tesis Türü Fikrim yok/ Cevap yok Toplam % # % # % # % # 14 1,7 195 23,3 620 74,1 8 1,0 837 1 Yıldızlı (*4) - - 1 25,0 3 75,0 - - 2 Yıldızlı (*82) 3 3,7 19 23,2 59 72,0 1 1,2 3 Yıldızlı (*218) 7 3,2 60 27,5 150 68,8 1 0,5 4 Yıldızlı (*268) 3 1,1 60 22,4 200 74,6 5 1,9 5 Yıldızlı (*265) 1 0,4 55 20,8 208 78,5 1 0,4 Özel konaklama tesisi (*96) 4 4,2 26 27,1 65 67,7 1 1,0 96 Termal otel (*34) - - 7 20,6 27 79,4 - - 34 3 Yıldızlı (*8) - - 2 25,0 6 75,0 - - 4 Yıldızlı (*10) - - 3 30,0 7 70,0 - - 5 Yıldızlı (*16) - - 2 12,5 14 87,5 - - Butik otel (*28) - - 5 17,9 23 82,1 - - 28 Tatil köyü (*28) - - 5 17,9 23 82,1 - - 28 4 Yıldızlı (*5) - - - - 5 100,0 - - 5 Yıldızlı (*23) - - 5 21,7 18 78,3 - - Müstakil apart otel (*27) - - 6 22,2 20 74,1 1 3,7 27 Lokanta (*129) 1 0,8 30 23,3 98 76,0 - - 129 1 1,0 23 21,9 81 77,1 - - 1.Sınıf (*105) 2.Sınıf (*24) - - 7 29,2 17 70,8 - - Özel tesis (*71) 1 1,4 9 12,7 60 84,5 1 1,4 71 Diğer*** (*55) - - 7 12,7 48 87,3 - - 55 3 Yıldızlı (*2) - - - - 2 100,0 - - 4 Yıldızlı (*1) - - 1 100,0 - - - - 5 Yıldızlı (*6) - - - - 6 100,0 - - 20 1,5 290 22,2 984 75,4 11 0,9 Genel BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Katkısı oldu # Otel (*837) 104 Kısmen katkısı oldu 1305 *Görüşülen tesis sayısı. **“Son 12 ay içerisinde eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. ***Diğer: Kafeterya, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi, özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi, otel - kamping, hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 95: Konularına Göre Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin Verimliliğe KatkısI* Aldıkları eğitimin çalışanların niteliklerine ve verimliliklerine ne ölçüde katkısı olduğunu düşünüyorsunuz? Kısmen katkısı oldu Katkısı oldu # % # % 1 2 3 Hijyen İş sağlığı ve güvenliği Yangın 182 160 61 62,8 55,2 21,0 611 503 239 62,1 51,1 24,3 4 İlk yardım 62 21,4 201 20,4 5 Mesleki departman eğitimleri/iş başı 32 11,0 167 17,0 6 Servis eğitimi/bar/şarap eğitimi/sunum 26 9,0 149 15,1 7 Misafir memnuniyeti 26 9,0 142 14,4 8 Oryantasyon 13 4,5 61 6,2 9 Mutfak/yiyecek/içecek 10 3,4 62 6,3 10 Ön büro/raporlama/rezervasyon 10 3,4 59 6,0 11 İletişim/halkla ilişkiler 8 2,8 56 5,7 12 Yabancı dil 10 3,4 50 5,1 13 Kat hizmetleri 8 2,8 51 5,2 14 Servis standartları/kalite yönetim/marka 9 3,1 51 5,2 15 Kişisel gelişim/genel kültür/psikoloji 9 3,1 46 4,7 16 Çevre duyarlılığı 13 4,5 42 4,3 17 Yönetim/liderlik 10 3,4 39 4,0 18 Gıda/sanitasyon/gıda güvenliği 10 3,4 26 2,6 19 Davranış ve uyum 4 1,4 27 2,7 20 Genel ağırlama 2 0,7 29 2,9 21 Satış/pazarlama teknikleri 5 1,7 23 2,3 22 Cankurtaran 6 2,1 21 2,1 23 Lejyoner 8 2,8 18 1,8 24 Kimyasal kullanımı 6 2,1 20 2,0 25 Eğitimcinin eğitimi 6 2,1 18 1,8 26 Takım çalışması 2 0,7 19 1,9 27 Diksiyon/etkili konuşma 2 0,7 17 1,7 28 ISO 9001 ve 22000/HACCP 4 1,4 14 1,4 29 Beden dili ve iletişim 7 2,4 11 1,1 30 Atık ayrıştırma/geri dönüşüm 7 2,4 10 1,0 31 Motivasyon Bilgisayar/otel programları/ekipman kullanımı Teknik 3 1,0 12 1,2 2 0,7 11 1,1 3 1,0 10 1,0 Diğer 10 3,4 50 5,1 1 0,3 11 1,1 32 33 34 Cevap yok *“Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. Not: Kolon yüzdesi verilmiştir. Konularına göre son 12 ay içerisinde verilen eğitimlerin verimliliğe katkısı yukarıda yer alan tabloda görülmektedir. Zorunlu eğitimlerin dışında iş başı eğitim, servis eğitimi, misafir memnuniyeti, oryantasyon ve yabancı dil gibi gelişmesi durumunda işletmenin karlılığına doğrudan etki edecek eğitimlerin tam BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. Personelinize hangi konularda eğitim verildi (Çoklu yanıt) 105 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI katkı yapamıyor olarak değerlendirilmesi üzerinde düşünülmesi gerekilen bir konudur. Tabloda yer alan değerlere tekrar dikkat çekmek gerekirse, iş başı eğitimlerin eğitimde en uygun yaklaşım olduğu söylenebilir. Bu eğitim yönteminin verimliliğe katkısının olduğunu düşünenlerin oranı % 28’dir. “Kısmen katkı” vurgusu eğitim konularında tam katkıdan genelde daha yüksektir. Bu alanlarda verilen eğitimlerin tür, şekil, yöntem, içerik açısından masaya yatırılması, daha katkı verebilir hale dönüştürülmesi elzemdir. Mevzuat gereği verilmesi gereken eğitimlerin performansı da endişe verici olmamakla birlikte yeniden yapılandırılmaya işaret etmektedir Tablo 96: Son 12 Ay İçerisinde Verilen Eğitimlerin SayısIile Eğitimlerin Verimliliğe Katkısı Arasındaki İlişkiler* Verilen Eğitim Sayısı Katkısı olmadı Kısmen katkısı oldu # % Fikrim yok/ Cevap yok Katkısı oldu # % # % # % 1 Eğitim 9 34,6 1 3,8 15 57,7 1 3,8 2 Eğitim 6 2,4 74 29,5 165 65,7 6 2,4 3 Eğitim 4 1,2 94 28,6 229 69,6 2 0,6 4 Eğitim 1 0,3 63 19,2 263 80,2 1 0,3 5 Eğitim - - 32 14,7 185 84,9 1 0,5 6 Eğitim - - 13 17,6 61 82,4 - - 7 ve üzeri eğitim - - 7 16,7 35 83,3 - - *“Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. Verilen eğitime “cevap yok” ve “yok” cevabını verenler tabloda gösterilmemiştir. Çalışanların görev düzeyleri ve son 12 ay içerisinde verilen eğitimlerin verimliliğe katkısı incelendiğinde görev düzeyleri alınan eğitimin verimliliğe katkısında arasında anlamlı bir ilişki olmadığı görülmektedir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tablo 97: ÇAlışanların Görev Düzeyleri Ve Son 12 Ay İÇerisinde Verilen Eğitimlerin Verimliliğe Katkısı* 106 Hangi personeliniz bu eğitimlere katıldığını lütfen belirtiniz (Çoklu Yanıt) Aldıkları eğitimin çalışanların niteliklerine ve verimliliklerine ne ölçüde katkısı olduğunu düşünüyorsunuz? Katkısı olmadı Kısmen katkısı oldu Katkısı oldu Fikrim yok/ Cevap yok # % # % # % # % Üst düzey yönetim 14 1,5 183 19,6 734 78,6 3 0,3 Orta düzey yönetim 16 1,3 263 21,8 923 76,5 4 0,3 İlk düzey çalışanlar 18 1,5 256 21,9 891 76,2 4 0,3 - - 2 12,5 6 50,0 6 37,5 20 1,5 290 22,2 984 75,4 11 0,9 Fikrim yok/cevap yok Genel *“Son 12 ay içerisinde eğitim programı düzenlediniz mi?” sorusuna “Evet” cevabını verenlere ait sonuçlardır. 4.8.Sektörün Eğitim İhtiyaçları ve Beklentiler İş görenler açısından sadece mesleki bilgi ve beceri geliştirme, güncelleme katkısı olmayıp aynı zamanda sosyalleşme ve kendini geliştirme ihtiyaçlarını da gideren önemli bir sosyal olgudur. Bu araştırmada hizmet içi eğitim konusunda hangi alanlarda ihtiyaç duyulduğuna yönelik soruların yanıtları sektörün içinde bulunduğu mesleki yeterlilik darboğazına işaret etmektedir. Şöyle ki “en çok ihtiyaç duyuyor” seçeneğinin TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI işaretlendiği seçenek “Yabancı Dildir” (% 72,5 İngilizce). Ülkemizdeki mevcut turizm müşterisi yapısı, İngilizcenin yanı sıra, Almanca ve Rusçayı da rehberler, seyahat acenteleri ve otel çalışanları için bir zorunluluk haline getirmiştir. Ama liselerde ve üniversitelerde verilen eğitim, İngilizceyi öğretmek konusunda bile yetersizdir. Bunu servis eğitimi (% 63), genel ağırlama eğitimi (% 61), iş güvenliği eğitimi (% 60), hijyen ve temizlik eğitimi (% 59) ve ileri mutfak eğitimi (% 56) izlemektedir. Kat hizmetleri eğitimi (%52) ve Bar eğitimi (%51) de en çok ihtiyaç duyulan eğitim alanları olarak saptanmıştır. Bu sonuçlar İşgücü Eğitim İhtiyacı araştırmasının ve derinlemesine görüşme sonuçlarıyla örtüşmektedir. Burada belirtilenler müşterisine daha iyi hizmet üretmeyi amaçlayan, etkileşimde gördüğü eksikliğinden dolayı tamamlanması durumunda iş performansı ve müşteri memnuniyetinin artırılacağı deneyimle sabit alanlardır. Özetle iş gören müşterisiyle iletişim kurabilmek, talep, beklenti ve isteklerini böylelikle anlayabilmek bunları yerine getirebilmek istemektedir. Yine müşteri-iş gören etkileşimin yüksek olduğu bir alan olan servis eğitimine duyulan ihtiyaç saptaması iş gören açısından müşteri tatmini yaratma da iletişimsel temasın ne kadar önemli olduğunun bir göstergesidir. Bu sadece müşteri tatminin artırılmasına değil aynı zamanda iş gören tatminin de artırılmasına katkı yapacak bir alandır. Müşterinin memnuniyeti çalışana yansıyacak, duygusal bulaşma işyerinde daha olumlu çalışma atmosferinin pekiştiricisi olacaktır. Servis eğitimine yönelik ihtiyaç son 10 yıldır yaygınlaşan her şey dahil sisteminin mesleğin icrasına getirdiği kısıtlamalar neticesinde vuku bulmuş olabilir. Katılımcılar ileri mutfak eğitimine yüksek ihtiyaç duyulduğunu belirterek bu alandaki yetersizliği dile getirmiştir. Yiyecek-içecek konusu müşteriler açısından da tatil tatmininde oldukça önemsenen bir alandır. Burada eğitime ihtiyaç duyulan alanların belirlenmesi mesleki eğitim veren kurumlar açısından öğretim programlarının hazırlamamasında yönlendirici olmalıdır. Sıra No Eğitim Alanları İhtiyaç duymuyor Kısmen ihtiyaç duyuyor İhtiyaç duyuyor Fikrim yok/ cevap yok 1 Temel İngilizce 13,0 11,8 72,5 2,7 2 Servis eğitimi 18,5 15,3 63,3 2,9 3 Genel ağırlama eğitimi 20,8 15,2 61,5 2,5 4 İş güvenliği eğitimi 22,3 14,8 60,3 2,6 5 Hijyen ve temizlik eğitimi 21,9 16,6 59,6 1,9 6 İleri mutfak eğitimi 24,1 14,8 56,9 4,2 7 Temel mutfak eğitimi 24,0 17,7 55,6 2,7 8 Ön büro/resepsiyon hizmetleri eğitimi 21,1 16,7 54,6 7,6 9 Kat hizmetleri eğitim 22,1 16,4 52,1 9,4 10 Bar eğitimi 26,7 15,0 51,1 7,2 11 Temel Almanca 34,0 20,2 39,5 6,3 12 Temel Rusça 44,9 16,8 30,1 8,2 13 Temel Arapça 48,3 16,5 26,1 9,1 14 Temel Japonca 59,7 12,7 17,7 9,9 Toplam tesis sayısı 2078’dir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tablo 98: Çalışanların Hizmet Içi Eğitime Ihtiyaç Duydukları Konular (%) 107 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Aşağıda arka arkaya 7 ayrı tabloda yer alan bulgulara göre, farklı coğrafi bölgelerdeki turizm işletme belgeli müesseselerinin ihtiyaç duyduğu eğitim konuları arasında ve konuların sıralamasında çok belirgin fark olmadığı görülmektedir. Temel İngilizcenin tüm bölgelerde birinci sırada, servis eğitimi, genel ağırlama eğitimi ve iş güvenliği eğitimi ilk dört içinde yer aldığını göstermektedir. Verilen eğitim konuları genel olarak düşünüldüğünde eğitimi planlayan bölüm yöneticilerinin sektörde var olan yabancı dil problemini yakından takip ettikleri, genel ağırlama eğitimi vererek müşteri memnuniyetini önemsedikleri görülmektedir. Tesis türleri açısından ihtiyaç duyulan eğitim konuları oranlarının düşük ve yüksek yıldızlı işletmelere göre değişiyor olması bu işletmelerde konaklayan müşteri profillerinin talep, beklenti ve istekleriyle yakından ilgilidir. Daha düşük bir yıldız kategorisinde mesleki bilgi yetersizliği (genel ağırlama) hoş görülebilir bir durum olabilirken, daha yüksek kategorideki işletmeleri tercih eden misafirlerin bu konudaki toleransı aynı olmayacaktır. Dikkat çekici bir şekilde 5 yıldızlı işletmeler her bölgede verilen farklı eğitim konularına ihtiyacı en yüksek olan tesis türüdür. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde özellikle servis konusunda duyulan hizmet içi eğitim ihtiyacı yüksek düzeydedir (genel ortalama % 83, 3). Doğu Anadolu bölgesinde ise bu konuya duyulan ihtiyaç % 69 düzeyindedir. İç Anadolu’da ise bu oran % 40’lara düşmektedir. Tablo 99: Akdeniz Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%) BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No 108 Eğitim Alanları İhtiyaç duymuyor Kısmen ihtiyaç duyuyor İhtiyaç duyuyor Fikrim yok/ cevap yok 1 Temel İngilizce 8,9 15,8 71,1 4,2 2 Servis eğitimi 8,9 19,1 69,2 2,8 3 Hijyen ve temizlik eğitimi 12,7 17,6 67,8 1,9 4 Genel ağırlama eğitimi 9,6 20,0 67,3 3,1 5 İş güvenliği eğitimi 13,9 16,5 67,3 2,3 6 İleri mutfak eğitimi 11,1 17,9 67,1 3,9 7 Temel mutfak eğitimi 12,0 20,5 65,4 2,1 8 Ön büro/Resepsiyon hizmetleri eğitimi 10,1 21,2 64,5 4,2 9 Kat hizmetleri eğitim 11,5 20,5 64,0 4,0 10 Bar eğitimi 12,7 19,8 61,9 5,6 11 Temel Almanca 17,9 16,5 60,5 5,1 12 Temel Rusça 28,2 15,3 50,1 6,4 13 Temel Arapça 50,6 17,9 20,0 11,5 14 Temel Japonca 64,7 11,1 12,0 12,2 Toplam tesis sayısı 425’tir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 100: Akdeniz Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %) Otel Sıra No. 3 Yıldız ve altı (*96) 4 Yıldız (*103) 5 Yıldız (*145) Genel (*344) Diğer** (*81) Genel (*425) 1 Temel İngilizce 57,3 76,7 79,3 72,4 65,4 71,1 2 Servis eğitimi 46,9 74,8 82,1 70,1 65,4 69,2 3 Hijyen ve temizlik eğitimi 51,0 73,8 75,2 68,0 66,7 67,8 4 Genel ağırlama eğitimi 49,0 74,8 77,9 68,9 60,5 67,3 5 İş güvenliği eğitimi 49,0 72,8 75,9 67,4 66,7 67,3 6 İleri mutfak eğitimi 46,9 80,6 73,8 68,3 61,7 67,1 7 Temel mutfak eğitimi 54,2 72,8 71,7 67,2 58,0 65,4 8 Ön büro/resepsiyon hizmetleri eğitimi 58,3 68,9 71,7 67,2 53,1 64,5 9 Kat hizmetleri eğitim 46,9 68,9 80,7 67,7 48,1 64,0 10 Bar eğitimi 35,4 64,1 80,7 63,1 56,8 61,9 11 Temel Almanca 40,6 66,0 75,2 62,8 50,6 60,5 12 Temel Rusça 38,5 51,5 60,0 51,5 44,4 50,1 13 Temel Arapça 27,1 27,2 9,7 19,8 21,0 20,0 14 Temel Japonca 14,6 17,5 6,2 11,9 12,3 12,0 *Görüşülen tesis sayısı. **Diğer: Butik otel, günübirlik tesis, lokanta, mola noktası, motel, müstakil apart otel, otel – golf tesisi, otel – personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi, özel konaklama tesisi – golf tesisi, özel tesis, pansiyon, personel eğitim tesisi (otel), tatil köyü, termal otel, turizm kompleksi, yayla evidir. Doğu Anadolu bölgesinde çalışanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları konular arasında ilk sıralarda Temel İngilizce, İş güvenliği eğitimi, Servis eğitimi ve Genel ağırlama eğitimi yer almaktadır. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Akdeniz bölgesinde tesis türlerine göre çalışanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları konular arasında ilk üçü Temel İngilizce, Servis eğitimi ve Genel ağırlama eğitimidir. Servis eğitiminde 5 yıldızlı oteller daha fazla ihtiyaç belirtirken, ileri mutfak eğitiminde 4 yıldızlı oteller daha yüksek ihtiyaç belirtmişlerdir. 109 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 101: Doğu Anadolu Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%) Sıra No Eğitim Alanları İhtiyaç duymuyor Kısmen ihtiyaç duyuyor İhtiyaç duyuyor Fikrim yok/ cevap yok 1 Temel İngilizce 6,2 6,2 86,2 1,4 2 İş güvenliği eğitimi 20,0 6,2 73,8 - 3 Servis eğitimi 13,8 13,8 70,8 1,6 4 Genel ağırlama eğitimi 15,4 10,8 70,8 3,0 5 Ön büro/Resepsiyon hizmetleri eğitimi 13,8 13,8 64,6 7,8 6 Hijyen ve temizlik eğitimi 20,0 13,8 64,6 1,6 7 Temel mutfak eğitimi 13,8 21,5 63,1 1,6 8 Kat hizmetleri eğitim 23,1 10,8 61,5 4,6 9 İleri mutfak eğitimi 24,6 15,4 56,9 3,1 10 Bar eğitimi 26,2 20,0 47,7 6,1 11 Temel Almanca 50,8 9,2 36,9 3,1 12 Temel Rusça 55,4 3,1 36,9 4,6 13 14 Temel Arapça Temel Japonca 60,0 66,2 3,1 3,1 32,3 27,7 4,6 3,0 Toplam tesis sayısı 65’tir. Tablo 102: Doğu Anadolu Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %) Otel BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. 110 3 Yıldız ve altı (*41) 4 Yıldız (*11) 5 Yıldız (*6) Genel (*58) 86,2 Diğer** (*7) Genel (*65) 85,7 86,2 1 Temel İngilizce 87,8 72,7 100,0 2 İş güvenliği eğitimi 73,2 63,6 100,0 74,1 71,4 73,8 3 Servis eğitimi 73,2 54,5 66,7 69,0 85,7 70,8 4 Genel ağırlama eğitimi 73,2 63,6 66,7 70,7 71,4 70,8 5 Ön büro/resepsiyon hizmetleri eğitimi 73,2 54,5 83,3 70,7 14,3 64,6 6 Hijyen ve temizlik eğitimi 70,7 45,5 100,0 69,0 28,6 64,6 7 Temel mutfak eğitimi 63,4 54,5 66,7 62,1 71,4 63,1 8 Kat hizmetleri eğitim 68,3 63,6 66,7 67,2 14,3 61,5 9 İleri mutfak eğitimi 53,7 54,5 83,3 56,9 57,1 56,9 10 Bar eğitimi 43,9 54,5 33,3 44,8 71,4 47,7 11 Temel Almanca 36,6 45,5 33,3 37,9 28,6 36,9 12 Temel Rusça 31,7 45,5 66,7 37,9 28,6 36,9 13 Temel Arapça 29,3 36,4 50,0 32,8 28,6 32,3 14 Temel Japonca 26,8 27,3 33,3 27,6 28,6 27,7 *Görüşülen tesis sayısı. **Diğer: Lokanta, özel tesis, termal oteldir. Doğu Anadolu bölgesinde tesis türlerine göre çalışanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları konular arasında bazı farklar bulunmakla birlikte, Temel İngilizce ve ileri mutfak eğitiminde 5 yıldızlı otellerde duyulan eğitim ihtiyacı dikkat çekicidir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 103: Ege Bölgesindeki Işletmelerin Hizmet Içi Eğitime Ihtiyaç Duydukları Konular (%) Sıra No Eğitim Alanları İhtiyaç duymuyor Kısmen ihtiyaç duyuyor İhtiyaç duyuyor Fikrim yok/ cevap yok 1 Temel İngilizce 8,7 9,8 79,4 2,1 2 Servis eğitimi 9,6 15,9 72,8 1,7 3 Genel ağırlama eğitimi 13,8 15,0 69,8 1,4 4 İleri mutfak eğitimi 15,0 14,3 67,9 2,8 5 Ön büro/Resepsiyon hizmetleri eğitimi 10,5 14,8 67,0 7,7 6 Temel mutfak eğitimi 13,8 18,3 66,0 1,9 7 İş güvenliği eğitimi 14,5 17,1 66,0 2,4 8 Kat hizmetleri eğitim 10,1 15,5 64,6 9,8 9 Hijyen ve temizlik eğitimi 14,8 18,7 64,6 1,9 10 Bar eğitimi 14,1 17,3 62,3 6,3 11 Temel Almanca 28,8 23,4 40,0 7,8 12 Temel Rusça 43,3 18,3 27,6 10,8 13 Temel Arapça 55,5 15,7 17,6 11,2 14 Temel Japonca 61,8 11,9 15,0 11,3 Toplam tesis sayısı 427’dir. Ege Bölgesindeki turizm işletme belgeli tesislerde çalışanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları konular diğer bölgelerden farklılık arz etmemektedir. Temel İngilizce en çok ihtiyaç duyulan eğitim konuları arasındadır. Bölgenin yabancı ziyaretçiler tarafından tercih edilmesi paralelinde bu konunun ilk sıralarda yer alması normal olarak karşılanmalıdır. Servis ve genel ağırlama eğitimine ihtiyacın yüksekliği ise dikkat çekicidir. Hizmet içi eğitime ihtiyaç duyulan konular tesis türlerine göre azda olsa farklılık göstermektedir. Temel İngilizce ve Servis eğitimi 5 yıldızlı oteller daha yüksek ihtiyaç duymaktadır. Tablo 104: Ege Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %) Sıra No. 3 Yıldız ve altı (*120) 4 5 Yıldız (*93) Yıldız (*50) Genel (*263) Diğer** (*164) Genel (*427) 1 Temel İngilizce 79,2 78,5 90,0 81,0 76,8 79,4 2 Servis eğitimi 72,5 74,2 80,0 74,5 70,1 72,8 3 Genel ağırlama eğitimi 68,3 75,3 72,0 71,5 67,1 69,8 4 İleri mutfak eğitimi 64,2 74,2 74,0 69,6 65,2 67,9 5 Ön büro/resepsiyon hizmetleri eğitimi 71,7 82,8 66,0 74,5 54,9 67,0 6 Temel mutfak eğitimi 65,0 74,2 78,0 70,7 58,5 66,0 7 İş güvenliği eğitimi 70,8 69,9 66,0 69,6 60,4 66,0 8 Kat hizmetleri eğitim 70,0 73,1 76,0 72,2 52,4 64,6 9 Hijyen ve temizlik eğitimi 70,0 65,6 72,0 68,8 57,9 64,6 10 Bar eğitimi 60,0 71,0 76,0 66,9 54,9 62,3 11 Temel Almanca 33,3 36,6 52,0 38,0 43,3 40,0 12 Temel Rusça 25,8 28,0 36,0 28,5 26,2 27,6 13 Temel Arapça 20,0 16,1 18,0 18,3 16,5 17,6 14 Temel Japonca 19,2 15,1 10,0 16,0 13,4 15,0 *Görüşülen tesis sayısı. **Diğer: B tipi tatil sitesi, butik otel, butik tatil villaları, günübirlik tesis, çiftlik evi – köy evi, eğlence yeri, kamping, lokanta, müstakil apart otel, otel – golf tesisi, özel konaklama tesisi, özel tesis, pansiyon, tatil köyü, termal oteldir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Otel 111 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Güneydoğu Anadolu bölgesine göre çalışanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları konular aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. %77,6 ile ilk sıraları Servis ve Temel İngilizce paylaşmaktadır. Genel ağırlama ve Ön Büro eğitimi hizmet içi eğitimin ihtiyaç olduğu diğer alanlardır. Tablo 105: Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%) Sıra No Eğitim Alanları İhtiyaç duymuyor Kısmen ihtiyaç duyuyor İhtiyaç duyuyor Fikrim yok/ cevap yok 1 Servis eğitimi 10,4 9,0 77,6 3,0 2 Temel İngilizce 10,4 7,5 77,6 4,5 3 Genel ağırlama eğitimi 14,9 13,4 67,2 4,5 4 Ön büro/Resepsiyon hizmetleri eğitimi 20,9 10,4 65,7 3,0 5 İş güvenliği eğitimi 13,4 16,4 65,7 4,5 6 Hijyen ve temizlik eğitimi 14,9 17,9 64,2 3,0 7 İleri mutfak eğitimi 22,4 11,9 62,7 3,0 8 Temel mutfak eğitimi 19,4 17,9 61,2 1,5 9 Kat hizmetleri eğitim 20,9 17,9 55,2 6,0 10 Bar eğitimi 37,3 9,0 46,3 7,4 11 Temel Arapça 29,9 14,9 43,3 11,9 12 Temel Almanca 38,8 13,4 37,3 10,5 13 Temel Rusça 46,3 9,0 32,8 11,9 14 Temel Japonca 53,7 10,4 23,9 12,0 Toplam tesis sayısı 67’dir. Tablo 106: Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %) Otel BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No. 112 Diğer** (*13) Genel (*67) 77,6 3 Yıldız ve altı (*28) 4 Yıldız (*19) 5 Yıldız (*7) Genel (*54) 75,0 89,5 100,0 83,3 53,8 1 Servis eğitimi 2 Temel İngilizce 82,1 78,9 71,4 79,6 69,2 77,6 3 Genel ağırlama eğitimi 60,7 84,2 85,7 72,2 46,2 67,2 4 Ön büro/resepsiyon hizmetleri eğitimi 71,4 84,2 85,7 77,8 15,4 65,7 5 İş güvenliği eğitimi 64,3 63,2 57,1 63,0 76,9 65,7 6 Hijyen ve temizlik eğitimi 60,7 73,7 71,4 66,7 53,8 64,2 7 İleri mutfak eğitimi 46,4 78,9 85,7 63,0 61,5 62,7 8 Temel mutfak eğitimi 42,9 84,2 85,7 63,0 53,8 61,2 9 Kat hizmetleri eğitim 50,0 73,7 100,0 64,8 15,4 55,2 10 Bar eğitimi 35,7 52,6 71,4 46,3 46,2 46,3 11 Temel Arapça 42,9 42,1 42,9 42,6 46,2 43,3 12 Temel Almanca 35,7 42,1 28,6 37,0 38,5 37,3 13 Temel Rusça 32,1 31,6 42,9 33,3 30,8 32,8 14 Temel Japonca 21,4 21,1 28,6 22,2 30,8 23,9 *Görüşülen tesis sayısı. **Diğer: Günübirlik tesis, lokanta, özel konaklama tesisi, özel tesis, termal oteldir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI İç Anadolu bölgesinde çalışanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları konular sırasıyla Temel İngilizce, servis eğitimi, genel ağırlama eğitimi ve iş güvenliği eğitimidir. Bunu temel mutfakla ilgili eğitimin izlediği görülmektedir. Tablodaki değerlere bakıldığında diğer bazı bölgelerde olduğu gibi bazı tesis türlerinde ihtiyaç duyulan eğitim konularının farklı olduğu görülmektedir. Örneğin servis eğitimi ve genel ağırlama eğitiminde 4 yıldızlı otellerin duydukları ihtiyaç daha fazladır. Tablo 107: İç Anadolu Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%) Sıra No Eğitim Alanları İhtiyaç duymuyor Kısmen ihtiyaç duyuyor İhtiyaç duyuyor Fikrim yok/ cevap yok 1 Temel İngilizce 13,3 13,9 71,3 1,5 2 Servis eğitimi 37,2 13,3 47,7 1,8 3 Genel ağırlama eğitimi 39,3 12,7 47,1 0,9 4 İş güvenliği eğitimi 38,7 12,1 47,1 2,1 5 Hijyen ve temizlik eğitimi 40,8 13,9 44,4 0,9 6 Temel mutfak eğitimi 40,8 13,6 43,2 2,4 7 Ön büro/Resepsiyon hizmetleri eğitimi 38,4 15,1 40,5 6,0 8 İleri mutfak eğitimi 43,8 13,0 39,9 3,3 9 Kat hizmetleri eğitim 37,2 15,7 37,5 9,6 10 Bar eğitimi 46,2 10,6 33,8 9,4 11 Temel Almanca 46,2 21,1 26,9 5,8 12 Temel Japonca 57,7 13,9 18,7 9,7 13 Temel Arapça 56,8 16,0 18,1 9,1 14 Temel Rusça 58,6 15,4 16,9 9,1 BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Toplam tesis sayısı 331’dir. 113 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 108: İç Anadolu Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet Içi Eğitime Ihtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %) Otel Sıra No. Diğer** (*128) Genel (*331) 3 Yıldız ve altı (*118) 4 Yıldız (*68) 5 Yıldız (*17) Genel (*203) 83,8 82,4 73,4 68,0 71,3 1 Temel İngilizce 66,1 2 Servis eğitimi 33,9 61,8 41,2 43,8 53,9 47,7 3 Genel ağırlama eğitimi 36,4 57,4 35,3 43,3 53,1 47,1 4 İş güvenliği eğitimi 40,7 55,9 47,1 46,3 48,4 47,1 5 Hijyen ve temizlik eğitimi 39,0 52,9 52,9 44,8 43,8 44,4 6 Temel mutfak eğitimi 33,9 54,4 41,2 41,4 46,1 43,2 7 Ön büro/resepsiyon hizmetleri eğitimi 39,0 58,8 41,2 45,8 32,0 40,5 8 İleri mutfak eğitimi 28,8 47,1 41,2 36,0 46,1 39,9 9 Kat hizmetleri eğitim 39,0 52,9 47,1 44,3 26,6 37,5 10 Bar eğitimi 16,1 44,1 47,1 28,1 43,0 33,8 11 Temel Almanca 22,0 35,3 35,3 27,6 25,8 26,9 12 Temel Japonca 13,6 20,6 23,5 16,7 21,9 18,7 13 Temel Arapça 22,0 22,1 17,6 21,7 12,5 18,1 14 Temel Rusça 16,1 22,1 17,6 18,2 14,8 16,9 *Görüşülen tesis sayısı. **Diğer: Butik otel, eğlence yeri, günübirlik tesis, kafeterya, lokanta, mola noktası, müstakil apart otel, otel – sağlık ve termal turizm tesisi, otel – kongre ve sergi merkezi, özel konaklama tesisi, özel tesis, pansiyon, termal müstakil apart otel, termal oteldir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tablo 109: Karedeniz Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%) 114 Sıra No Eğitim Alanları İhtiyaç duymuyor Kısmen ihtiyaç duyuyor İhtiyaç duyuyor Fikrim yok/ cevap yok 1 Temel İngilizce 6,0 12,8 78,2 3,0 2 Servis eğitimi 11,3 16,5 65,4 6,8 3 Genel ağırlama eğitimi 9,8 18,8 65,4 6,0 4 Hijyen ve temizlik eğitimi 17,3 15,8 64,7 2,2 5 İş güvenliği eğitimi 18,0 15,8 63,2 3,0 6 İleri mutfak eğitimi 18,0 15,0 60,9 6,1 7 Ön büro/Resepsiyon hizmetleri eğitimi 12,8 18,8 60,2 8,2 8 Temel mutfak eğitimi 18,0 20,3 59,4 2,3 9 Kat hizmetleri eğitim 16,5 18,8 54,9 9,8 10 Bar eğitimi 24,8 16,5 44,4 14,3 11 Temel Almanca 21,8 27,8 44,4 6,0 12 Temel Arapça 31,6 25,6 37,6 5,2 13 Temel Rusça 33,1 28,6 33,1 5,2 14 Temel Japonca 39,8 22,6 30,1 7,5 Toplam tesis sayısı 133’tür. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Karadeniz bölgesinde en çok ihtiyaç duyulan eğitim konuları Temel İngilizce, Servis eğitimi ve Genel ağırlama eğitimi olarak sıralanmıştır. Karadeniz bölgesinde tesis türlerine göre çalışanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları bazı farklılıklar göstermektedir. 4 Yıldızlı otellerde ileri mutfak eğitimi konusundaki ihtiyaç 3 ve 5 yıldıza göre oldukça yüksektir. Tablo 110: Karedeniz Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet Içi Eğitime Ihtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %) Otel Sıra No. 3 Yıldız ve altı (*68) 4 Yıldız (*16) 5 Yıldız (*10) Genel (*94) Diğer** (*39) Genel (*133) 1 Temel İngilizce 82,4 68,8 90,0 80,9 71,8 78,2 2 Servis eğitimi 60,3 81,3 70,0 64,9 66,7 65,4 3 Genel ağırlama eğitimi 63,2 68,8 60,0 63,8 69,2 65,4 4 Hijyen ve temizlik eğitimi 63,2 68,8 50,0 62,8 69,2 64,7 5 İş güvenliği eğitimi 61,8 68,8 60,0 62,8 64,1 63,2 6 İleri mutfak eğitimi 57,4 75,0 60,0 60,6 61,5 60,9 7 Ön büro/resepsiyon hizmetleri eğitimi 60,3 75,0 70,0 63,8 51,3 60,2 8 Temel mutfak eğitimi 57,4 68,8 40,0 57,4 64,1 59,4 9 Kat hizmetleri eğitim 55,9 68,8 70,0 59,6 43,6 54,9 10 Bar eğitimi 36,8 75,0 50,0 44,7 43,6 44,4 11 Temel Almanca 47,1 56,3 30,0 46,8 38,5 44,4 12 Temel Arapça 42,6 43,8 50,0 43,6 23,1 37,6 13 Temel Rusça 39,7 37,5 20,0 37,2 23,1 33,1 14 Temel Japonca 32,4 37,5 10,0 30,9 28,2 30,1 *Görüşülen tesis sayısı. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI **Diğer: Butik otel, lokanta, özel konaklama tesisi, özel tesis, pansiyon, termal oteldir. 115 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 111: Marmara Bölgesindeki İşletmelerin Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (%) Sıra No Eğitim Alanları İhtiyaç duymuyor Kısmen ihtiyaç duyuyor İhtiyaç duyuyor Fikrim yok/ cevap yok 1 Temel İngilizce 21,0 10,3 66,2 2,5 2 Servis eğitimi 24,1 14,0 58,4 3,5 3 Genel ağırlama eğitimi 27,0 13,3 57,0 2,7 4 Hijyen ve temizlik eğitimi 24,9 16,0 56,7 2,4 5 İş güvenliği eğitimi 26,7 14,1 56,0 3,2 6 İleri mutfak eğitimi 30,0 14,1 50,2 5,7 7 Bar eğitimi 33,7 12,2 47,5 6,6 8 Temel mutfak eğitimi 32,9 16,5 46,2 4,4 9 Ön büro/Resepsiyon hizmetleri eğitimi 29,2 16,5 43,5 10,8 10 Kat hizmetleri eğitim 30,8 14,6 41,4 13,2 11 Temel Arapça 41,7 16,0 35,2 7,1 12 Temel Almanca 42,4 20,2 31,1 6,3 13 Temel Rusça 51,3 17,5 23,7 7,5 14 Temel Japonca 60,2 12,7 18,6 8,5 Toplam tesis sayısı 630’dur. Marmara bölgesinde %66 ile yine Temel İngilizce birinci sırada, servis eğitimi ve genel ağırlama eğitimi diğer ilk sıralarda yer alan konulardır. Marmara bölgesinde tesis türlerine göre çalışanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları konular bazı farklılıklar arz etmektedir. Oteller ve diğer işletme türleri arasında belirgin bir fark bulunmaz iken, oteller kendi aralarında bazı farklara haizdir. Örneğin, İleri Mutfak Eğitimi ve Bar Eğitimi konusunda 5 yıldızlı oteller diğer 3 ve 4 yıldızlı otellere göre daha çok hizmet içi eğitime ihtiyaç duymaktadır. Tablo 112: Marmara Bölgesinde Tesis Türlerine Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular (İhtiyaç Duyuyor %) BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Otel 116 Sıra No. 1 Temel İngilizce 3 Yıldız ve altı (*178) 4 Yıldız (*98) 5 Yıldız (*64) Genel (*340) 66,3 67,3 79,7 69,1 Diğer** (*290) Genel (*630) 62,8 66,2 2 Servis eğitimi 53,4 63,3 70,3 59,4 57,2 58,4 3 Genel ağırlama eğitimi 55,6 60,2 65,6 58,8 54,8 57,0 4 Hijyen ve temizlik eğitimi 52,8 58,2 67,2 57,1 56,2 56,7 5 İş güvenliği eğitimi 58,4 55,1 57,8 57,4 54,5 56,0 6 İleri mutfak eğitimi 44,4 57,1 62,5 51,5 48,6 50,2 7 Bar eğitimi 42,1 55,1 59,4 49,1 45,5 47,5 8 Temel mutfak eğitimi 43,3 49,0 46,9 45,6 46,9 46,2 9 Ön büro/resepsiyon hizmetleri eğitimi 50,6 57,1 57,8 53,8 31,4 43,5 10 Kat hizmetleri eğitim 42,1 61,2 71,9 53,2 27,6 41,4 11 Temel Arapça 36,0 42,9 35,9 37,9 32,1 35,2 12 Temel Almanca 32,6 35,7 23,4 31,8 30,3 31,1 13 Temel Rusça 26,4 28,6 15,6 25,0 22,1 23,7 14 Temel Japonca 21,3 16,3 20,3 19,7 17,2 18,6 *Görüşülen tesis sayısı. **Diğer: Bar, butik otel, eğlence yeri, günübirlik tesis, hostel, kafeterya, lokanta, lokanta – yüzme havuzu, mola noktası, müstakil apart otel, otel – kamping, özel bar, özel konaklama tesisi, özel tesis, pansiyon, tatil köyü, termal otel, yüzme havuzudur. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tesis türü ve sınıfına göre çalışanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları konular aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Tesis türü ve sınıfına göre çalışanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları konular açısından oteller ve diğer tür konaklama işletmeleri açısından farklar açıkça ortadadır. Temel İngilizce eğitimin en çok ihtiyaç duyulduğu işletme türü Termal Otel kategorisidir (% 87, 4). Bunu 5 yıldızlı otel kategorisi ve butik oteller takip etmektedir. Genel ağırlama eğitimi konusunun en çok ihtiyaç duyulduğu işletme türü ise % 76 ile Termal otel kategorisidir. % 86,1 ile İleri Mutfak Eğitimin en ihtiyaç duyulduğu tesis türü yine Termal Otel kategorisidir. Kuruldukları yer itibariyle termal otellerin daha vasıflı çalışanların tercih ettiği kıyı bölgelere kıyasla bu alanda eğitimli personel bulamadığına işaret eden bu veri aynı zamanda ülke genelinde eğitim planlaması yapılırken termal otellerin yapısına daha dikkat edilmesine de işaret etmektedir. Yabancı dil eğitimin önemsenmesi bu otel kategorisinin sağlık turizmi içinde giderek daha fazla sayıda yabancı ziyaretçiye hizmet vermeye başladığının da bir göstergesidir. Genel ortalamalara bakıldığında Lokanta grubunda yer alan tesislerin dil konusunda daha az eğitime ihtiyaç duymaları bu alanda yeterince vasıflı elemanları istihdam etmelerinden kaynaklanmış olabilir. Diğer bir neden ise yiyecek-içecek alanı konaklama alanına göre yabancı dilde daha sınırlı bir kabiliyetle yapılabilecek bir meslek olması olabilir. Tablo 113: Tesis Türü ve Sınıfına Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular -1* (%) Sıra No Eğitim Alanları 2 Yıldız 3 Yıldız 4 Yıldız 5 Yıldız (192) (448) (408) (299) Genel Özel Konaklama Tesisi (1356) (165) Termal Otel Butik Otel (56) (46) Genel (2078) 1 Temel İngilizce 67,7 73,2 75,7 81,9 74,9 75,8 87,5 80,4 72,5 2 Servis eğitimi 50,5 58,3 70,1 76,6 64,5 65,5 76,8 73,9 63,3 3 Genel ağırlama eğitimi 53,1 57,1 68,4 71,2 62,9 61,8 76,8 63,0 61,5 4 İş güvenliği eğitimi 57,8 58,3 64,2 68,2 61,9 67,3 66,1 58,7 60,3 5 Hijyen ve temizlik eğitimi 56,8 56,0 63,7 71,2 61,6 61,2 66,1 58,7 59,6 6 İleri mutfak eğitimi 40,6 50,7 66,9 69,6 58,3 55,2 82,1 65,2 56,9 7 Temel mutfak eğitimi 45,3 52,2 64,2 64,9 57,5 53,9 66,1 60,9 55,6 8 Ön büro/Resepsiyon hizmetleri 51,0 59,8 68,1 66,6 62,4 59,4 78,6 65,2 54,6 9 Kat hizmetleri eğitim 46,4 52,9 65,4 75,9 60,8 53,3 69,6 58,7 52,1 10 Bar eğitimi 38,0 40,2 59,8 71,2 52,4 53,3 60,7 54,3 51,1 11 Temel Almanca 33,3 34,8 44,9 54,5 41,7 37,0 55,4 45,7 39,5 12 Temel Rusça 31,3 27,5 34,1 42,5 33,1 20,6 35,7 30,4 30,1 13 Temel Arapça 32,3 29,2 29,2 20,1 27,4 24,2 41,1 26,1 26,1 14 Temel Japonca 23,4 19,0 18,4 12,0 17,8 21,8 25,0 21,7 17,7 *Tesis sınıflarında sayıca 30’un altında olanlar tabloda gösterilmemiştir. Tesis türü ve sınıfına göre çalışanların hizmet içi eğitime ihtiyaç duydukları konuların ikinci kısmı da aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Farklı eğitim konularına duyulan ihtiyaç Tatil köylerinde diğer tesis türlerinde duyulan ihtiyaçtan daha yüksektir. İleri mutfak eğitimleri, bar eğitimi ve resepsiyon hizmetleri konularında tatil köylerinde duyulan eğitim ihtiyacı alarm verir düzeylerdedir (% 80 ve üzeri). BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Otel 117 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 114: Tesis Türü ve Sınıfına Göre Çalışanların Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duydukları Konular -2* (%) Tatil Köyü Sıra No Eğitim Alanları 5 Yıldız (30) Genel Müstakil Apart Otel (38) (43) Lokanta 1. 2. Sınıf Sınıf (33) 48,5 Genel (173) Özel Tesis (117) Diğer** Genel (84) (2078) 1 Temel İngilizce 76,7 73,7 76,7 (140) 59,3 57,2 59,8 59,5 72,5 2 Servis eğitimi Genel ağırlama eğitimi İş güvenliği eğitimi Hijyen ve temizlik eğitimi İleri mutfak eğitimi 76,7 76,3 65,1 50,7 45,5 49,7 59,0 53,6 63,3 73,3 73,7 62,8 48,6 57,6 50,3 54,7 52,4 61,5 56,7 57,9 60,5 42,1 60,6 45,7 54,7 56,0 60,3 66,7 68,4 60,5 43,6 45,5 43,9 53,8 57,1 59,6 86,7 81,6 58,1 46,4 48,5 46,8 46,2 41,7 56,9 73,3 71,1 60,5 41,4 57,6 44,5 46,2 44,0 55,6 3 4 5 6 7 86,7 81,6 60,5 9,3 18,2 11,0 12,0 31,0 54,6 9 Temel mutfak eğitimi Ön büro/Resepsiyon hizmetleri Kat hizmetleri eğitim 80,0 78,9 65,1 5,7 12,1 6,9 9,4 28,6 52,1 10 Bar eğitimi 86,7 84,2 58,1 38,6 36,4 38,2 44,4 34,5 51,1 11 Temel Almanca 76,7 76,3 46,5 26,4 30,3 27,2 19,7 27,4 39,5 12 Temel Rusça 53,3 52,6 18,6 22,1 24,2 22,5 15,4 28,6 30,1 13 Temel Arapça 6,7 7,9 9,3 27,9 30,3 28,3 22,2 15,5 26,1 14 Temel Japonca 6,7 7,9 7,0 19,3 24,2 20,2 13,7 11,9 17,7 8 *Tesis sınıflarında sayıca 30’un altında olanlar tabloda gösterilmemiştir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI **Diğer: Kafeterya, çiftlik evi - köy evi, yayla evi, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi, özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi, otel - kamping, lokanta - yüzme havuzu, kamping, hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. 118 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 115: Hizmet İçi Eğitime İhtiyaç Duyulan Diğer Konular (Çoklu yanıt) Sıra Eğitim Alanları No Kısmen ihtiyaç duyulanlar İhtiyaç duyulanlar Çok ihtiyaç duyulanlar # % # % # % 1 Yok 432 65,8 395 58,1 376 56,5 2 İletişim/halkla ilişkiler Mesleki departman/mesleki eğitim/ hizmet Davranış 29 4,4 46 6,8 56 8,4 24 3,7 41 6,0 33 5,0 25 3 4 3,8 22 3,2 32 4,8 18 2,7 19 2,8 28 4,2 15 2,3 22 3,2 23 3,5 7 Diğer diller Misafir memnuniyeti/güleryüz/misafir ilişkileri Diksiyon/etkili konuşma 15 2,3 19 2,8 22 3,3 8 Beden dili 9 1,4 11 1,6 18 2,7 5 6 9 Kişisel gelişim 16 2,4 19 2,8 16 2,4 10 Görgü kuralları/genel kültür/ahlak 6 0,9 8 1,2 15 2,3 11 Satış pazarlama 8 1,2 14 2,1 11 1,7 12 Konuşma/üslup 1 0,2 1 0,1 10 1,5 13 Yönetim/organizasyon/oryantasyon 7 1,1 6 0,9 9 1,4 14 Ekip çalışması 1 0,2 9 1,3 9 1,4 15 Eğitimcinin eğitimi 5 0,8 5 0,7 8 1,2 16 İlk yardım/cankurtaran 7 1,1 11 1,6 4 0,6 17 Yangın 12 1,8 7 1,0 3 0,5 18 Diğer 48 7,3 65 9,6 57 8,6 Tablo 116: Önümüzdeki bir yılda çalışanlar için eğitim programı gerçekleştirme durumu # % Şu an belli değil, henüz kararlaştırmadı 569 27,4 Hayır, eğitim yapılmayacak 199 9,6 Evet, fakat henüz detayları planlamadı 938 45,1 Evet, bütün detaylarıyla planladı 286 13,8 Fikrim yok/cevap yok 86 4,1 2078 100,0 Toplam Yukarıdaki tabloda, araştırmaya katılan işletmelerde önümüzdeki yıl çalışanlar için eğitim programı gerçekleştirilmesi hakkındaki düşünceleri gösterilmektedir. Şaşırtıcı bir şekilde işletmelerin % 9,6’sı eğitim yapmayacaklarını, % 27,4 ü henüz kararlaştırılmadığını, % 45’i düşündüklerini ancak henüz detaylarının planlanmadığını beyan etmiştir. Eğitim programı konusunda fikri olmayanların oranı % 4,1’dir. Bütün detaylarını bu yıldan planlayarak eğitim verileceğini ifade eden işletme sayısı ise 286’dır (% 13,8). Henüz detayları planlamayan işletmelerin tamamının eğitim vereceği düşünülse dahi araştırmaya katılan örneklemin % 40’lık (3 te 1) kısmı bünyelerinde herhangi bir eğitim programı sunmayacak olmaları endişe vericidir. Eğitim talep ve planlaması ile ilgili bir yıl önceden hazırlık yapılmamasıyla ilgili bu durum da merak uyandırıcıdır. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Yukarıda yer alan tabloda da ihtiyaç duyulan diğer eğitim konuları görülmektedir.İletişim/halkla ilişkileri, mesleki eğitim, davranışı müşteri memnuniyeti, beden dili gibi konular ihtiyaç duyulan diğer eğitim alanları olarak ön plana çıkmaktadır. 119 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 117: Coğrafi Bölgelere Göre Önümüzdeki Bir Yılda Çalışanlar İçin Eğitim Programı Gerçekleştirme Durumu Şu an belli değil, henüz kararlaştırmadı Bölge Evet, fakat henüz detayları planlamadı Hayır, eğitim yapılmayacak Evet, bütün detaylarıyla planladı Fikrim yok/ Cevap yok # % # % # % # % # % Akdeniz 91 21,4 21 4,9 218 51,3 79 18,6 16 3,8 Doğu Anadolu 20 30,8 7 10,8 26 40,0 7 10,8 5 7,7 Ege 109 25,5 35 8,2 199 46,6 62 14,5 22 5,2 14 20,9 6 9,0 33 49,3 7 10,4 7 10,4 İç Anadolu 109 32,9 38 11,5 134 40,5 35 10,6 15 4,5 Karadeniz 41 30,8 13 9,8 70 52,6 6 4,5 3 2,3 Marmara 185 29,4 79 12,5 258 41,0 90 14,3 18 2,9 Genel 569 27,4 199 9,6 938 45,1 286 13,8 86 4,1 Güneydoğu Anadolu Coğrafi bölgelere göre önümüzdeki bir yılda çalışanlar için eğitim programı gerçekleştirme durumu yukarıdaki tabloda yer almaktadır. Değerler, Marmara’nın (% 12,5) ve İç Anadolu’nun (% 11,5) gelecekte eğitim programı düzenlemeyi düşünmediğini göstermektedir. Yapmayı düşünen ancak planların detaylarının belirlenmesinde bölgeler arasında farklılık çok büyük olmamakla birlikte Karadeniz bölgesinin bütün detaylarıyla planlama yapma konusunda diğer bölgelerin gerisinde olduğu görülmektedir. Tablo 118: Konaklama Tesislerinde Yıllık Ortalama Doluluk Oranına Göre Önümüzdeki Bir Yılda Çalışanlar İçin Eğitim Programı Gerçekleştirme Durumu BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Yıllık Ortalama 120 Doluluk Şu an belli değil, henüz kararlaştırmadı Hayır, eğitim yapılmayacak Evet, fakat henüz detayları planlamadı Evet, bütün detaylarıyla planladı Fikrim yok/ Cevap yok # % # % # % # % # % Düşük (%25-%50) 130 29,2 53 11,9 195 43,8 43 9,7 24 5,4 Orta (%51-%75) 248 28,7 72 8,3 389 45,1 118 13,7 36 4,2 Yüksek (%76-%100) 79 21,3 20 5,4 195 52,6 68 18,3 9 2,4 Cevap yok 24 36,4 9 13,6 23 34,8 7 10,6 3 4,5 569 27,4 199 9,6 938 45,1 286 13,8 86 4,1 Genel Konaklama tesislerinde yıllık ortalama doluluk oranına göre önümüzdeki bir yılda çalışanlar için eğitim programı gerçekleştirme durumu yukarıdaki tabloda gösterilmektedir. Tabloda yer alan değerlere bakıldığında konaklama tesislerinde önümüzdeki bir yılda çalışanlar için eğitim programı gerçekleştirme durumunun yıllık ortalama doluluktan etkilendiği söylenebilir. Düşük Yıllık Ortalama Doluluk kategorisinde “eğitim yapılmayacak kararı” % 12 iken, yüksek Yıllık Ortalama Doluluk kategorisinde bu oran daha düşüktür (% 5). TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Aşağıda yer alan tabloda ise, çalışan sayısı ile eğitim planlaması arasındaki ilişkiyi sorgulamaktadır. Tabloda yer alan değerler çalışan sayısının yüksek olduğu işletmelerde detayla planlama oranının yükseldiğini göstermektedir. Tablo 119: İşletmelerde Çalışan Sayısına Göre Önümüzdeki Bir Yılda Çalışanlar Için Eğitim Programı Gerçekleştirme Durumu Çalışan Sayısı Şu an belli değil, henüz kararlaştırmadı Hayır, eğitim yapılmayacak Evet, fakat henüz detayları planlamadı Evet, bütün detaylarıyla planladı Fikrim yok/ Cevap yok # % # % # % # % # % 1-25 arası 337 34,4 160 16,3 372 37,9 70 7,1 42 4,3 26-50 arası 135 29,2 28 6,1 210 45,5 61 13,2 28 6,1 51 ve üzeri 96 15,2 11 1,7 354 56,2 153 24,3 16 2,5 Cevap yok 1 20,0 - - 2 40,0 2 40,0 - - 569 27,4 199 9,6 938 45,1 286 13,8 86 4,1 Genel Aşağıdaki tabloda, tesis türüne göre önümüzdeki yıl çalışanlar için bir eğitim programı planlanıp planlanmadığı sorgulanmaktadır. Otel, termal otel ve lokantaların % 14’ü bu soruya evet yanıtı vermektedirler. Tatil köylerinin ise % 21,1’i önümüzdeki yıl için çalışanlara verilecek eğitimleri planlamış durumdadırlar.Bu rakamların dışında, otellerin % 45’i, termal otel ve tatil köylerinin ise % 55’i eğitime karar vermekle birlikte, henüz detayları planlamadan geçirmediğimizin göstergesidir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Daha çok kalifiye elemana ihtiyaç duymaları nedeniyle 5 yıldızlı otel ve termal otellerin eğitim planlayanlarının oranı ortalamaların çok üzerindedir. 5 yıldızlı otellerin % 29,4’ü ve 5 yıldızlı termal otellerin % 29,6’sı eğitimlerini planlamışlardır. 121 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 120: Tesis Türüne Göre Önümüzdeki Bir Yılda Çalışanlar İçin Eğitim Programı Gerçekleştirme Durumu Tesis Türü Otel (*1356) 1 Yıldızlı (*9) Evet, fakat henüz detayları planlamadı Evet, bütün detaylarıyla planladı Fikrim yok/ Cevap yok Toplam # % # % # % # % # % # 378 27,9 114 8,4 613 45,2 191 14,1 60 4,4 1356 3 33,3 3 33,3 1 11,1 1 11,1 1 11,1 72 37,5 42 21,9 48 25,0 14 7,3 16 8,3 3 Yıldızlı (*448) 173 38,6 48 10,7 177 39,5 30 6,7 20 4,5 4 Yıldızlı (*408) 90 22,1 19 4,7 225 55,1 58 14,2 16 3,9 5 Yıldızlı (*299) 40 13,4 2 0,7 162 54,2 88 29,4 7 2,3 Özel konaklama tesisi (*165) 53 32,1 26 15,8 72 43,6 10 6,1 4 2,4 165 Termal otel (*56) 11 19,6 2 3,6 31 55,4 8 14,3 4 7,1 56 5 41,7 2 16,7 5 41,7 - - - - 4 Yıldızlı (*17) 4 23,5 - - 9 52,9 - - 4 23,5 5 Yıldızlı (*27) 2 7,4 - - 17 63,0 8 29,6 - - Butik otel (*46) 13 28,3 2 4,3 20 43,5 8 17,4 3 6,5 46 Müstakil apart otel (*43) 12 27,9 5 11,6 21 48,8 5 11,6 - - 43 Tatil köyü (*38) 9 23,7 - - 21 55,3 8 21,1 - - 38 4 Yıldızlı (*8) 1 12,5 - - 5 62,5 2 25,0 - - 5 Yıldızlı (*30) 8 26,7 - - 16 53,3 6 20,0 - - 46 26,6 24 13,9 74 42,8 25 14,5 4 2,3 40 28,6 16 11,4 58 41,4 23 16,4 3 2,1 Lokanta (*173) 1. Sınıf (*140) 2. Sınıf (*33) BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Hayır, eğitim yapılmayacak 2 Yıldızlı (*192) 3 Yıldızlı (*12) 122 Şu an belli değil, henüz kararlaştırmadı 173 6 18,2 8 24,2 16 48,5 2 6,1 1 3,0 Özel tesis (*117) 27 23,1 14 12,0 49 41,9 18 15,4 9 7,7 117 Diğer** (*84) 20 23,8 12 14,3 37 44,0 13 15,5 2 2,4 84 1. Sınıf (*1) - - 1 100,0 - - - - - - 3 Yıldızlı (*2) - - 1 50,0 1 50,0 - - - - 4 Yıldızlı (*1) - - - - 1 100,0 - - - - 5 Yıldızlı (*6) - - - - 3 50,0 3 50,0 - - 569 27,4 199 9,6 938 45,1 286 13,8 86 4,1 Genel 2078 * Görüşülen tesis sayısı. **Diğer: Kafeterya, çiftlik evi - köy evi, yayla evi, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi, özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi, otel - kamping, lokanta - yüzme havuzu, kamping, hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. Aşağıdaki tabloda, işletmelerde iş başı eğitimlerinin hangi kurum tarafından verilmesinin istendiğine dair bulgular yer almaktadır. Tabloda yer alan veriler incelendiğinde Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın iş başı eğitim alınabilecek kurumlar arasında ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Sırasıyla Turem, SEM, Meslek Örgütleri ve en son sırada ise Sendikalar bulunmaktadır. Tablo verilerine göre eğitim kurumlarına yönelik beklenti incelendiğinde oldukça ilginç bir sıralama ortaya çıkmaktadır. Bulgulara göre eğitim piramidin üst sırasında yer alan Üniversitelerin Sürekli Eğitim Merkezleri’nin, mesleki eğitim programları açısından TUREM ya da Bakanlığa göre daha az rağbet görmektedir. Turem’in artık kapanmış olmasına rağmen halen tercih ediliyor olması şaşırtıcıdır. Derinlemesine görüşmelerde de paydaşlar, üniversitelerin genel olarak yönetici personel yetiştirmeye yönelik planlandığı, bu nedenle TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI mezunların çalıştıkları pozisyonlardan tatmin olmadıkları, öte yandan sektörün birçok alanda ara eleman ihtiyacının devam ettiğini belirtmişlerdir. Bu mesleki eğitim alanında yüzbinlere varan öğrenciye öğrenim imkanı sunan ve mesleki formasyon kazandırarak mezunlarına iş vaadinde bulunan meslek yüksekokulları ve hocalarının destek verdiği sürekli eğitim merkezlerinin birinci tercih edilen kurum olmaması bu kurumların eğitim vermedeki yetersizliklerinin bir ifşasıdır. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın işbaşı eğitimlerine yönelik tercihle kıyaslandığında özel sektörün de turizm eğitim programlarında çok başarılı bulunmadığı, % 24 ile 5. sırada tercih edildiği görülmektedir. Tablo 121: İşbaşı Eğitimi Vermesi Istenen Kurumlar (%) Sıra No Bu kurumlardan mutlaka sağlanmalıdır Bu kurumlardan Bu kurumlardan sağlanması gerekli Cevap yok sağlanabilir değil 1 TC Kültür ve Turizm Bakanlığı 56,6 30,8 7,5 5,1 2 Turem 33,2 38,9 12,9 15,0 3 Üniversitelerin sürekli eğitim merkezleri 29,8 39,5 19,7 11,0 4 Sektörel/mesleki örgütler 29,3 41,9 19,1 9,7 5 Eğitim şirketleri ve özel kurslar 24,4 36,7 29,2 9,7 6 Sendikalar 10,4 17,3 48,1 24,2 Toplam tesis sayısı 2078’dir. Tablo 122: Tesis Türleri ve Sınıflarına Göre Mutlaka Işbaşı Eğitimi Vermesi Istenen Kurumlar -1*(%) Otel Sıra No 2 Yıldız 3 Yıldız 4 Yıldız 5 Yıldız Genel Özel Konaklama Tesisi (1356) (165) Termal Otel Butik Otel (56) (46) Genel (2078) (192) (448) (408) (299) 1 TC Kültür ve Turizm Bakanlığı 58,9 55,8 63,5 56,9 58,8 55,2 62,5 63,0 56,6 2 Turem 31,8 29,9 35,8 37,1 33,6 33,9 30,4 28,3 33,2 24,0 25,0 33,1 36,1 29,6 33,9 28,6 37,0 29,8 24,5 27,0 30,4 31,8 28,7 33,9 30,4 30,4 29,3 17,2 21,0 27,7 26,4 23,7 22,4 32,1 30,4 24,4 11,5 10,0 8,1 8,4 9,3 12,7 12,5 6,5 10,4 3 4 5 6 Üniversite sürekli eğitim merkezleri Sektörel/mesleki örgütler Eğitim şirketleri ve özel kurslar Sendikalar * Tesis sınıflarında sayıca 30’un altında olanlar tabloda gösterilmemiştir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Aşağıda arka arkaya yer alan iki tabloda tesis türlerine göre işletmelerin işbaşı eğitimlerinin hangi kurum tarafından verilmesi gerektiğine dair kanaatleri yer almaktadır. Bütün tesis türleri için Kültür ve Turizm Bakanlığı en çok tercih edilen kurum konumundadır. Butik oteller ve müstakil apart oteller dışındaki diğer tüm tesis türlerinde Turem ikinci, üniversitelerin sürekli eğitim merkezleri ise üçüncü sırada zikredilen kurumlar olmuşlardır. 123 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 123: Tesis Türleri ve Sınıflarına Göre Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar -2*(%) Tatil Köyü Sıra No 5 Yıldız (30) Genel Müstakil Apart Otel (38) (43) Lokanta 1. 2. Sınıf Sınıf (140) (33) Genel (173) Özel Tesis (117) Diğer** Genel (84) (2078) 1 TC Kültür ve Turizm Bakanlığı 63,3 60,5 58,1 52,1 54,5 52,6 40,2 45,2 56,6 2 Turem 36,7 34,2 25,6 35,0 24,2 32,9 28,2 40,5 33,2 3 Üniversite sürekli eğitim merkezleri 33,3 28,9 25,6 30,0 24,2 28,9 25,6 32,1 29,8 4 Sektörel/mesleki örgütler 26,7 28,9 25,6 28,6 27,3 28,3 29,1 32,1 29,3 5 Eğitim şirketleri ve özel kurslar 43,3 39,5 25,6 26,4 21,2 25,4 23,1 23,8 24,4 6 Sendikalar 10,0 7,9 4,7 18,6 9,1 16,8 12,8 11,9 10,4 * Tesis sınıflarında sayıca 30’un altında olanlar tabloda gösterilmemiştir. **Diğer: Kafeterya, çiftlik evi - köy evi, yayla evi, personel eğitim tesisi, özel konaklama tesisi - golf tesisi, özel bar, otel-kongre ve sergi merkezi, otel - sağlık ve termal turizm tesisi, otel - personel eğitim tesisi, otel - kamping, lokanta - yüzme havuzu, kamping, hostel, butik tatil villaları, bar, B tipi tatil sitesi, pansiyon, eğlence yeri, günübirlik tesis, mola noktası, otel - golf tesisi, motel, yüzme havuzu, turizm kompleksi, termal müstakil apart otellerdir. Çalışan kişi sayısına göre işletmelerin tasnif edildiği aşağıda yer alan tabloya göre, işletmede çalışan kişi sayısı ile işbaşı eğitimleri vermesi arzulanan kurum arasında bir ilişki belirlenmemiştir. Çalışan kişi sayısına göre belirlene üç grup işletmenin eğitim verecek kurum konusundaki tercih yüzdeleri ve sıralamaları birbirine paraleldir. Tablo 124: İşletmelerde Çalışan Sayısına Göre Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar (%) BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No 124 1-25 arası 26-50 arası 51 ve üzeri Cevap yok Genel 1 TC Kültür ve Turizm Bakanlığı 55,4 60,0 56,0 80,0 56,6 2 Turem 32,8 32,7 34,1 40,0 33,2 3 Üniversitelerin sürekli eğitim merkezleri 29,2 29,2 31,1 60,0 29,8 4 Sektörel/mesleki örgütler 28,4 31,4 28,9 40,0 29,3 5 Eğitim şirketleri ve özel kurslar 21,9 24,5 28,3 20,0 24,4 6 Sendikalar 13,0 9,7 6,8 - 10,4 Toplam tesis sayısı 2078’dir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Aşağıda arka arkaya beş ayrı tabloda ülkemiz açısından önemli bazı destinasyonlarda (Ankara, Antalya, İstanbul, İzmir ve Muğla) işbaşı eğitimi vermesi istenen kurumlarla ilgili tercihler görülmektedir. Söz konusu beş ilde de birinci sıradaki tercih aynıdır (Kültür ve Turizm Bakanlığı). Ama onun dışındaki tercihlerde birbirinden farklılıklar gözlenmektedir. Ankara ve işletmelerin tercihleri büyük ölçüde Türkiye geneliyle örtüşmektedir. Ancak Ankara’daki işletmeler sektörel/mesleki örgütlerin verecekleri eğitimleri, üniversitelerin sürekli eğitim merkezlerine kıyasla daha fazla tercih etmektedir. Tablo 125: Ankara’daki İşletmelerde Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar (%) Sıra No Bu kurumlardan mutlaka sağlanmalıdır Bu kurumlardan sağlanabilir Bukurumlardan sağlanması gerekli değil Cevap yok 1 TC Kültür ve Turizm Bakanlığı 67,4 15,7 11,8 5,1 2 Turem 60,1 15,2 12,4 12,3 3 Sektörel/mesleki örgütler 45,5 17,4 21,9 15,2 4 Üniversitelerin sürekli eğitim merkezleri 42,1 19,7 21,9 16,3 5 Eğitim şirketleri ve özel kurslar 39,9 20,8 28,1 11,2 6 Sendikalar 26,4 11,2 39,3 23,1 Toplam tesis sayısı 178’tir. Antalya’daki turizm işletme belgeli tesislerin işbaşı eğitimlerle ilgili tercihleri oranlar değişse bile sıralama açısından Türkiye geneli ile paraleldir. Sıra No Bu kurumlardan mutlaka sağlanmalıdır Bu kurumlardan sağlanabilir Bu kurumlardan sağlanması gerekli değil Cevap yok 1 TC Kültür ve Turizm Bakanlığı 58,7 28,0 6,8 6,5 2 Turem 40,7 35,7 10,6 13,0 3 Üniversitelerin sürekli eğitim merkezleri 34,2 33,6 18,0 14,2 4 Sektörel/mesleki örgütler 31,6 39,8 17,1 11,5 5 Eğitim şirketleri ve özel kurslar 27,4 37,5 23,0 12,1 6 Sendikalar 10,3 12,4 41,6 35,7 Toplam tesis sayısı 339’dur. İstanbul’daki işletmeler, Türkiye genelinden farklı olarak ikinci sırada üniversitelerin sürekli eğitim merkezlerini tercih etmektedir. Anlaşılan İstanbul’daki turizm eğitimi veren üniversitelerle sektör arasında diğer şehirlere kıyasla daha iyi bir işbirliği ortamı söz konusudur. Ancak ikinci sırada yer alan üniversitelerin sürekli eğitim merkezlerinin, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın neredeyse yarısı kadar tercih edildiğini gözden uzak tutmamak gerekir. BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tablo 126: Antalya’daki İşletmelerde Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar (%) 125 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 127: İstanbul’daki Işletmelerde Mutlaka Işbaşı Eğitimi Vermesi Istenen Kurumlar (%) Sıra No Bu kurumlardan mutlaka sağlanmalıdır Bu kurumlardan sağlanabilir Bu kurumlardan sağlanması gerekli değil Cevap yok 1 TC Kültür ve Turizm Bakanlığı 53,0 28,3 11,0 7,7 2 Üniversitelerin sürekli eğitim merkezleri 27,6 38,1 26,1 8,2 3 Sektörel/mesleki örgütler 25,2 42,7 24,9 7,2 4 Turem 20,9 37,2 19,4 22,5 5 Eğitim şirketleri ve özel kurslar 18,0 32,1 41,5 8,4 6 Sendikalar 9,1 15,3 53,0 22,6 Toplam tesis sayısı 417’dir. İstanbul’un tersine İzmir’deki işletmelerle üniversiteler arasındaki iletişim pek de arzu edilen düzeyde değildir. İzmirli işletmeler üniversitelerin sürekli eğitim merkezlerini dördüncü sırada tercih etmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Turem’in ardından sektörel ve mesleki örgütlerin organize ettiği eğitimler daha fazla zikredilmiştir. Tablo 128: İzmir’deki Işletmelerde Mutlaka Işbaşı Eğitimi Vermesi Istenen Kurumlar (%) BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Sıra No 126 Bu kurumlardan mutlaka sağlanmalıdır Bu kurumlardan sağlanabilir Bu kurumlardan sağlanması gerekli değil Cevap yok 1 TC Kültür ve Turizm Bakanlığı 48,1 44,4 3,8 3,7 2 Turem 34,4 51,3 8,8 5,5 3 Sektörel/mesleki örgütler 26,9 48,1 15,6 9,4 4 Üniversitelerin sürekli eğitim merkezleri 23,8 49,4 18,1 8,7 5 Eğitim şirketleri ve özel kurslar 19,4 42,5 30,6 7,5 6 Sendikalar 7,5 15,0 58,8 18,7 Toplam tesis sayısı 160’tır. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Muğla’daki işletmelerin tercihleri hem Türkiye genelinden, hem de incelenen diğer illerden farklıdır. Tablo 129: Muğla’daki İşletmelerde Mutlaka İşbaşı Eğitimi Vermesi İstenen Kurumlar (%) Sıra No Bu kurumlardan mutlaka sağlanmalıdır Bu kurumlardan sağlanabilir Bu kurumlardan sağlanması gerekli değil Cevap yok 1 TC Kültür ve Turizm Bakanlığı 64,5 29,5 4,2 1,8 2 Eğitim şirketleri ve özel kurslar 35,5 41,6 15,1 7,8 3 Üniversitelerin sürekli eğitim merkezleri 30,7 44,0 12,0 13,3 4 Sektörel/mesleki örgütler 27,1 46,4 15,7 10,8 5 Turem 19,9 50,6 14,5 15,0 6 Sendikalar 4,2 16,3 50,0 29,5 Toplam tesis sayısı 166’dır. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ardından Muğla’daki turizm işletme belgesi sahibi müesseseler işbaşı eğitimleri için eğitim şirketleri ve özel kursları tercih etmektedir. Bu durumun, özel eğitim şirketlerinin bugüne kadar Muğla’daki işletmelerin takdirini kazanacak bir faaliyet sürdürmüş olmalarından kaynaklanması mümkündür. Muğla’daki turizm işletmeleri üçüncü sırada ise üniversitelerin sürekli eğitim merkezlerini ifade etmişlerdir. Turizm işletme belgesi sahibi müesseselere, yukarıdaki tablolarda sıralan Kültür ve Turizm Bakanlığı, Turem, üniversitelerin sürekli eğitim merkezleri, sektörel/mesleki örgütler, eğitim şirketleri ve özel kurslar ile sendikaların dışında, işletmelerde işbaşı eğitimi vermesi istenen başka kurumlar olup olmadığı sorusu da yöneltilmiştir. Turizm işletmelerinin % 64,8’i bu soruya olumsuz yanıt vermişlerdir. İsmi zikredilen kuruluşların da tercih oranları oldukça düşüktür. En fazla eğitim verebileceği belirtilen halk eğitim merkezleri ve İŞKUR’un bile tercih oranları % 3,3’tür. Sıra No. Eğitim Kurumları # % 1 Halk eğitim merkezleri 69 3,3 2 İŞKUR 68 3,3 3 Ticaret odaları 27 1,3 4 Turizm otelcilik liseleri 24 1,2 5 Belediye 20 1,0 6 Meksa vakfı 15 0,7 7 Sağlık Bakanlığı/Müdürlüğü 13 0,6 8 Milli Eğitim Müdürlüğü/Bakanlığı 11 0,5 9 Meslek odaları 11 0,5 10 KOSGEB 10 0,5 11 Meslek yüksekokulları 10 0,5 12 Turizm Otelciler Birliği (TUROB) 8 0,4 13 Diğer 49 2,4 14 Yok 466 22,4 15 İşbaşı eğitim verecek kurum belirtmemiş 1346 64,8 24 1,2 Fikrim yok/cevap yok BÖLÜM II: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ ANALİZİ ARAŞTIRMASI Tablo 130: İşletmelerde Işbaşı Eğitimi Vermesi Istenen Diğer Kurumlar (Çoklu Yanıt) 127 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 128 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI BÖLÜM III: BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRASI TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 130 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 5. Araştırma Hakkında 5.1.Araştırmanın Amacı ve Kapsamı Turizm sektörü son yıllarda dünya genelinde artışında en fazla ivme gözlenen sektör olarak dikkat çekmektedir. Ülkemizde de 1980’li yıllarda başlayan yatırımlarla günümüzde gerek doğrudan veya dolaylı yarattığı istihdamla, gerekse kazandırdığı dövizle ekonomimizi kurtaran sektör konumundadır. Nitekim her yıl gözlenen ciddi artışlar neticesinde 2013 yılında 39,2 milyon yabancı ziyaretçi ülkemize 32,3 milyar dolar bırakırken bu rakamlar 2014 yılı için sırasıyla 36.837.900ziyaretçi ve 34,3 milyar dolar, 2015 yılında ise yaşanan konjonktürel azalma ile 36.244.632 turist ve 31,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Turizm sektöründe rakip diğer ülkelere göre göreli avantajlarımızın olduğu genel kabul görmüş bir durumdur. Ancak Türkiye’nin turizm sektöründeki üstünlüklerini artması için fiziki yatırımların yanı sıra insan ya da iş gücüne yatırımın da önemli olduğu tartışılmaz bir gerçektir. Ülkemizde turizm sektöründe faaliyet gösteren işgücünün mesleki bilgi ve becerilerinin yükseltilmesi hedefiyle Bakanlık tarafından başlatılmış olan proje kapsamındaki “Turizm İşletme Belgeli Tesisler İş Gücü Araştırması”nın amaç ve hedefleri aşağıda verilmiştir. 5.1.1. Araştırmanın Amacı Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Eğitim İhtiyaçları Araştırması’nın temel amacı Kültür ve Turizm Bakanlığı belgeli tüm işletmelerde (otel, restoran vd.) çalışanlar ile ilgili olarak sektörün sorunlarına ışık tutacak, sektörel bazda analizlere imkân sağlayacak güvenilir veriler temin etmektir. - İşletmelerin mevcut istihdam durumları, personel profil ve politikaları konusunda veri ve bilgi, - İşletmelerin iş gücü temini konusundaki sıkıntıları ve gelecekte personel konusu ile ilgili olarak beklenti ve politikaları konusunda veri ve bilgi, - Sektörde çeşitli düzeylerde çalışan personelin istihdamı ile ilgili sorunlar, çalışanların mesleki bilgi ve beceri düzeyi, bu güne kadar alınan hizmet içi eğitimler, başta mesleki eğitim olmak üzere eğitim ihtiyaçları konusunda bilgi, - Turizm sektörünün geleceğine ilişkin görüşler, beklentiler, sektörün gelişmesi önündeki engellerin belirlenmesi konularında bilgi. 5.1.2. Araştırmanın Kapsamı ve Hedefleri Araştırmanın evreni, Kültür ve Turizm Bakanlığı yatırım veya işletme belgesine sahip ve Türkiye genelinde 78 ile dağılmış, yaklaşık 4500 konaklama ve yeme-içme (restoran, bar, kulüp vb.) tesisidir. Bu tesislerde hizmet üreterek ülkemiz turizmine hizmet veren, yerli ve yabancı ziyaretçilere tatil ortamı yaratarak onların dinlenmelerini sağlayan ve yabancı ziyaretçilerden elde edilen gelirlerle cari açığın kapanmasına katkı sağlayan bu tesislerin yöneticilerinin yanı sıra; turizm sektörü ile ilgili üniversite/yüksekokul öğretim elemanlarından, turizm meslek lisesi öğretmenlerinden, turizm meslek kursları düzenleyen kurumların eğiticilerinden, turizmle ilgili STK ve medya temsilcilerinden turizm sektörü ile ilgili başta istihdam ve iş gücü eğitimi olmak üzere çeşitli konularda ayrıntı ve güvenilir bilgiler toplamak bu araştırmanın ana amacıdır. Bu kapsam dâhilinde söz konusu turizm tesislerinin mevcut istihdam durumlarının ortaya konması, iş gücü, özellikle nitelikli ya da yarı nitelikli iş gücü temini konusunda karşılaştıkları sıkıntı ve dar boğazların neler olduğunun ortaya konması ve ihtiyaç duyulan nitelikli eleman yetiştirilmesi konusunda öncelikli branşlarının belirlenmesi de bu araştırmada öngörülen hedeflerdir. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Bu amaçlar doğrultusunda aşağıda sıralanan hususlarda veri derlenmiştir: 131 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Ayrıca tesis yöneticilerinin istedikleri ve öncelik verdikleri eğitimlerin konuları, eğitimi vermesini istedikleri kurum, eğitim verilecek yer ve eğitimin verilme ayı, günü ve süresinin belirlenmesi de bu projenin hedefleri arasındadır. 5.2.Metodoloji Bu araştırma projesi yüzyüze görüşmelerde anket uygulanması yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Ancak birincil kaynaktan (sahadan) veri toplanması çalışmalarından, bir başka değişle saha çalışmalarına başlamadan önce; başta ayrıntılı kaynak (literatür) taraması olmak üzere, ikincil kaynaktan (kayıtlar) derlenen verilerden yararlanılarak geleceğe yönelik modelleme çalışmaları ve çeşitli senaryolar çerçevesinde projeksiyonlar yapılmasını içeren masa başı araştırmalar da gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmanın hedef kitlesi (anket uygulanacak katılımcıların bulunduğu kurumlar), başta Kültür ve Turizm Bakanlığı yatırım veya işletme belgesine sahip ve Türkiye genelindeki konaklama ve yeme-içme (restoran, bar, kulüp vb.) tesislerinin yöneticileri olmak üzere; turizm sektörü ile ilgili üniversite/yüksekokul öğretim elemanları, turizm meslek lisesi öğretmenleri, turizm meslek kursları düzenleyen kurumların eğiticileri ile ilgili STK ve medya temsilcileridir. 5.2.1. Örneklem TUYUP projesinin bir ayağı olan eğitim ihtiyaçları analizleri (Traning Needs Analysis - TNA) için kullanılmak üzere yapılan bu saha araştırmasının örneklem genişliği ve örnekleme yöntemi proje şartnamesinde önceden belirlendiği için istatistiksel ve olasılıksal yöntemlerle değil, bir anlamda yargısal ya da keyfi örnekleme olarak ifade edilen yöntemle belirlenmiştir. Buna göre oteller için Türkiye genelini temsil eden 26 ilde Turizm Bakanlığı İşletme Belgesi sahibi dokuz otel türü arasında mevcut bulunan her otel türü için birer görüşme planlanmıştır. Proje sorumlularının talebi üzerine Bursa bölgesini temsil eden Bursa’nın yanı sıra Eskişehir’in eklenmesiyle görüşme planlanan toplam il sayısı 27 olup, toplam görüşme sayısı 107 olarak planlanmıştır. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Restoranlar için ise önceden belirlenmiş olan İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Samsun, Eskişehir, Gaziantep, Antalya, Erzurum illerinde en az ikişer olmak üzere işletme belgesi sahibi toplam 18 restoran yöneticisi ile görüşme hedeflenmiştir. Bu örneklem birimlerine ulaşmada; bu işletmelerin adres, telefon vb. iletişim bilgileri T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı kayıtlarından temin edilmiş, bu listede yer alan işletmeler üzerinden oteller ve restoranlar belirlenirken konvansiyonel yöntemlerden yararlanılmıştır. 132 Turizm eğitimcileri ile yapılacak olan görüşmelere dair konvansiyonel yöntemlerle belirlenen illerde üniversite, turizm lisesi ve turizm meslek kurslarının ön büro, mutfak, servis ve oda hizmeti branşlarında ders veren eğitimcilerle, her bir branş için üçer görüşme olmak üzere toplam 36 görüşme örnekleme dahil edilmiştir. Turizm sektörünün bir diğer ayağını oluşturan sivil toplum kuruluşları ve medya temsilcileri için ise örneklem şartnamede belirtildiği üzere Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen TUROB, AKTOP, ALTSO, TUROFED, TURYİD, TURSAB, İŞKUR, TOLEYİS, OLEYİS, TYD ve TUREB olmak üzere 11 STK ve “Turizm Gazetesi”, “Turizm Güncel”, “Turizmde Bu Sabah” gibi WEB sitelerinde yazarlık yapan 3 medya temsilcisi ile yapılan görüşmeleri içermektedir. Bu saha araştırmasının örneklemi için toplamda 175 yüz yüze görüşme planlanmıştır. Örneklemin her bir ayağının detaylarının bulunduğu tablolar ekte verilmiştir. Aşağıda yer alan Tablo 1 ve Tablo 2’de ise gerçekleşen örneklem sayıları il ve kurum bazında yer almaktadır. Araştırma bağlamında hedef kitle üzerinde toplam 196 görüşme gerçekleştirilmiştir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI İller Öngörülen Örneklem Gerçekleşen Örneklem (Sayı) Gerçekleşen Örneklem (%) Afyon 3 3 1,5 Ankara 23 32 16,1 Antalya 13 14 7,1 Aydın 9 10 5,1 Balıkesir 3 4 2,0 Bursa 5 5 2,5 Diyarbakır 3 3 1,5 Erzurum 4 5 2,6 Eskişehir 5 5 2,6 Gaziantep 5 5 2,6 Hatay 3 3 1,5 İstanbul 26 27 13,8 İzmir 11 17 8,6 Kars 3 3 1,5 Kastamonu 3 3 1,5 Kayseri 3 3 1,5 Kocaeli 3 3 1,5 Konya 3 4 2,0 Malatya 3 3 1,5 Mardin 3 3 1,5 Mersin 12 14 7,1 Muğla 9 8 4,0 Nevşehir 3 3 1,5 Samsun 5 5 2,6 Tekirdağ 3 3 1,5 Trabzon 3 3 1,5 Van 3 3 1,5 Zonguldak 3 3 1,5 175 196 100,0 Toplam Tablo 132: Anket Uygulanan Kurumları Kurum Türü Sayı % Otel 109 55,6 Üniversite 21 10,7 Restoran 18 9,2 Meslek Lisesi 18 9,2 Meslek Kursu 15 7,7 STK 11 5,6 Medya 4 2,0 Toplam 196 100,0 BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Tablo 131: Öngörülen ve Gerçekleştirilen Anket Sayılarının İllere Göre Dağılımı 133 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 5.2.2. Soru Formunun Tasarımı Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Eğitim İhtiyaçları Araştırması’nda elde edilen veriler, hazırlanan bir anket formu yardımıyla toplanmıştır. Anket soru formunun tasarımından önce teorik bir çalışma yapılarak turizm sektörünün günümüzdeki durumu, başta istihdam olmak üzere bugüne değin sektörle ilgili yapılan çalışmalar, araştırmalar akademisyen danışman tarafından ayrıntılı bir biçimde taranmıştır. Bu teorik çalışmanın sonucu olan bilgiler ışığında araştırmaya dâhil edilebilecek sorular için bir havuz oluşturulmuştur. Bu havuzdan yararlanılarak projenin turizm konusundaki akademisyen danışmanının liderliğinde, araştırmadan elde edilmek istenen bilgilerin içeriği belirlenerek elektronik tabanlı, yüz yüze ankete uyumlu ve derinlemesine görüşmelerde kullanışlı taslak soru formu hazırlanmış, proje sorumluları ile tartışılarak nihai haline getirilmiştir. 5.2.3. Saha Uygulaması Anket uygulama öncesinde, projede görevli uzman saha araştırmacılarına projenin amacına ve işleyişine dair eğitimler verilmiştir. Sahada karşılaşılan bir takım sorunlar nedeniyle İstanbul’da üniversitelerin mutfak ve servis branşları hocalarıyla gerçekleştirilmesi planlanan görüşmeler ile Mersin’de üniversite kat hizmetleri hocası ile gerçekleşmesi planlanan görüşmeler Ankara’daki aynı branşta uzman hocalar ile gerçekleştirilmiştir. Yine İstanbul’da meslek kurslarının Ön Büro branşlarında görevli iki hoca ile yapılması planlanan görüşmeler Aydın’daki meslek kurslarındaki hocalar ile gerçekleştirilmesi uygun görülmüştür. Muğla’da herhangi bir termal otelde görüşme gerçekleştirilememesi nedeniyle bu termal otel görüşmesi İzmir’de yapılmıştır. Antalya’da yapılması planlanan ancak gerçekleştirilemeyen bir lokanta görüşmesi de yine İzmir’de tamamlanmıştır. Medya temsilcileri ile İstanbul’da yapılacak olan görüşmelerin ikisi ise Antalya’daki yazarlar üzerinde uygulanmıştır. 18 Kasım 2014 tarihinde başlatılan saha uygulaması 19 Aralık 2014 tarihinde bitirilmiştir. Yapılan görüşmelerde toplanan anketlerin kalitesi telefonla yapılan kontroller ile teyit edilmiştir. Elektronik ortama aktarılacak tüm veri, alanında uzman istatistikçiler tarafından denetlenerek ayrıntılı kontrolleri yapılmıştır. Geçerliliğinden ve güvenirliğinden emin olunan anketler aynı anda bilgisayar ortamına aktarılmış, bilgisayar ortamına aktarılma aşamasında da gerekli kontroller titizlikle uygulanmıştır. 5.3.Katılımcı Profilleri BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI 5.3.1. Kurum Türü 134 196 katılımcının %56’sını otellerdeki yönetici veya yetkilileri, %9’u restoran yönetici veya yetkilileri, %11’i üniversitelerdeki, %9’u meslek liselerindeki ve %8’i meslek kurslarındaki turizm eğitimcilerinden oluşmaktadır. Araştırmaya katılan sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin oranı %6, medya temsilcilerinin oranı ise %2’dir. Şekil 7: Katılımcıların Bağlı Olduğu Kurum Türü TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 5.3.2. Turizm Eğitimcilerinin Branşları Araştırmaya üniversite, meslek lisesi ve meslek kurslarından toplam 54 eğitimci katılmıştır. Dört ana branş eşit oranda dağıtılmaya çalışılmış, mutfak branşından 15, ön büro branşından 14, oda/kat hizmetleri ve servis branşlarından 12’şer kişi ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Katılımcılardan biri turizm alanında farklı bir branşta eğitim verdiğini belirtmiştir. Tablo 133: Eğitimcilerin Branşlara Göre Dağılımı Branş Mutfak Sayı % 15 27,8 Ön büro 14 25,9 Oda hizmetleri/kat hizmetleri 12 22,2 Servis 12 22,2 Diğer branşlar 1 1,9 54 100,0 Toplam 5.3.3. Otel Türleri Araştırma kapsamında 109 otelin temsilcileri ile görüşülmüştür. Bu oteller arasında bir yıldızlı otel sayısı 5, iki yıldızlı otel sayısı 19, üç yıldızlı otel sayısı 25, dört yıldızlı otel sayısı 21, beş yıldızlı otel sayısı 22’dir. Butik otellerden 6, özel konaklama tesislerinden 4, termal otellerden ve tatil köylerinden 3’er, resort otellerden ise 1 yetkili ile görüşülmüştür. Otel Sayı % 1 yıldız 5 4,6 2 yıldız 19 17,4 3 yıldız 25 22,9 4 yıldız 21 19,3 5 yıldız 22 20,2 Butik otel 6 5,5 Özel konaklama tesisi 4 3,7 Termal otel 3 2,8 Tatil köyü 3 2,8 Resort otel 1 0,9 109 100,0 Toplam 5.3.4. Çalışma Türüne Göre İşletmelerdeki Çalışan Sayısı Araştırma amacıyla görüşülen turizm belgesi sahibi işletmelerdeki toplam çalışan sayısı 6274’tür. Bu çalışanların 6084’ü tam zamanlı, 190’ı yarı zamanlı çalışmaktadır. Yarı zamanlı çalışanların toplamdaki oranı %3’tür. Yarı zamanlı çalışanlar otel personelinin %3’ünü oluştururken restoranlarda bu oran %1’düşmektedir. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Tablo 134: Otel Türleri 135 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 135: İşletme ve Çalışma Türüne Göre Çalışan Sayısı İşletme ve çalışma türüne göre çalışan sayısı Otel Restoran Genel Sayı % Sayı % Sayı % Yarı zamanlı 182 3,4 8 0,9 190 3,0 Tam zamanlı 5234 96,6 850 99,1 6084 97,0 Toplam 5416 100,0 858 100,0 6274 100,0 Araştırmaya katılan 127 otel ve restoranın 107’sinde yarı zamanlı çalışmayan bulunmazken, tam zamanlı çalışanı olmayan bir işletme ile görüşülmüştür. Bünyesinde yarı zamanlı çalışan bulunduran işletmelerin küçük ölçekli işletmeler olduğu görülmektedir, çalışan sayısı yirmiden fazla olan işletmelerde yarı zamanlı çalışan bulunmamaktadır. Tablo 136: Çalışma Türüne ve Sayısına Göre İşletmelerin Dağılımı Çalışma Türüne ve Sayısına göre İşletme Dağılımı Yarı Zamanlı Sayı % Sayı % Tam/Yarı zamanlı çalışanı olmayan 107 84,3 1 0,8 1-20 kişi 20 15,7 49 38,6 21-50 kişi - - 40 31,5 51-100 kişi - - 20 15,7 101-200 kişi BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Toplam 136 Tam Zamanlı - - 17 13,4 127 100,0 127 100,0 5.3.5. İşçi Devri İşletmelere son 12 ayda işten ayrılan personel sayısı 2620 iken işe alınan personel sayısı 2504’tür; işten ayrılanların işe alınanlara kıyasla nispeten daha fazla olduğu görülmektedir. Tablo 137: Son 12 Ayda İşe Alınan ve İşten Ayrılan Personel Sayısı Son 12 ayda yeni işe alınan ve işten ayrılan personel sayısı Sayı % Yeni işe alınan 2504 48,9 İşten Ayrılan 2620 51,1 Toplam 5124 100,0 Otellerde son bir yılda işten ayrılanların işe yeni alınanlardan daha fazla olduğu görülürken restoranlar için bu durumun tersi söz konusudur; işe yeni alınan personelin sayısının ayrılanlardan daha fazladır. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 138: İşletme Türüne Göre İşe Alınan ve İşten Ayrılan Personel Sayısı İşletme türüne göre yeni işe alınan ya da işten ayrılan personel sayısı İşten Ayrılan Yeni İşe Alınan Sayı % Sayı % Otel 2328 88,9 2199 87,8 Restoran 292 11,1 305 12,2 Toplam 2620 100,0 2504 100,0 BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI 137 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 6. Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Eğitim İhtiyaçları Araştırması Bulguları 6.1.Turizm Çalışanlarının Mesleki Eğitim Düzeylerine Dair Kanaatler 6.1.1. Çalışanların Mesleki Eğitimlerinin Yeterliliği Araştırmaya katılan yetkili ve temsilcilere turizm çalışanlarını mevcut mesleki eğitim açısından nasıl buldukları sorulmuştur. Katılımcıların %10’u mevcut turizm çalışanlarını eğitimli bulurken en büyük grubu oluşturanlar %68 ile “kısmen eğitimliler” diyenlerdir. Katılımcıların %19’u turizm çalışanlarını mesleki eğitim konusunda eğitimli bulmazken %3’u turizm çalışanları için “hiç eğitimli değiller” demiştir. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Şekil 8: Çalışanların Mesleki Eğitim Düzeylerinin Yeterliliği 138 6.1.2. Çalışanların Eğitimlerinin Yetersiz Kalmasında Etkili Olan Nedenler Katılımcılara turizm çalışanlarının yeterli düzeyde mesleki eğitime sahip olmamasında etkili olabilecek bazı konulardan bahsedilmiş ve her bir konunun eğitimin yetersizliğinde ne ölçüde etkili olduğu sorulmuştur. Tüm nedenler katılımcıların çoğunluğu tarafından personelin mesleki eğitiminin yetersizliğinde etkin neden olarak görülmüştür. Katılımcıların %86’sı “kaliteli eğitim programlarının eksikliği”ni turizm çalışanlarının eğitimlerinin yetersizliğinde etkili olduğunu söylemiştir. Bu kanaat tüm katılımcılar arasında en yaygın olanıdır. Bunu yine yaklaşık %84 ile “çalışanların vasıf düzeylerini yükseltmek konusunda ilgisiz kalmaları” takip etmektedir. “İşverenlerin eğitim maliyetlerini üstlenmekten kaçınmaları”nı mevcut çalışanların eğitimlerinin yetersizliğinde etkili bulanların ve “yüksek işçi devri nedeniyle işverenlerin boşa yatırım yapmak istememeleri”nin etkisinden bahsedenlerin oranları %73’tür. Personelin eğitiminin yetersizliğinde etki eden bir diğer neden olarak “işverenlerin eğitim nedeniyle yapılacak çalışma kayıplarını tolere etmemeleri”nden bahsedenlerin oranı %72’dir. “Çeşitli alanlarda mesleki tecrübeler kazanmak için fırsatların yetersizliği”ni mesleki eğitimin yetersizliğinde etkili bulanların oranı %68, “yüksek işten ayrılma oranları”nı etkili bulanların oranı %67, “eğitim programlarına erişmede sorunlar yaşanması”nı etkili bulanların oranları %65’tir. Katılımcıların %58’i için “çalışanların sektörde toplam çalışma sürelerinin yetersizliği,” %57’si için ise “eğitim içeriğinin sektörün ve işletmelerin ihtiyaçlarıyla uyumsuzluğu” personelin eğitiminin yetersizliğinde etkili faktörlerdir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 139: Çalışanların Eğitiminin Yetersiz Kalmasında Etkili Olan Nedenler Sıra No. Etkili değil Kısmen etkili Etkili Fikrim yok/ Cevap yok Toplam 1 Kaliteli eğitim programlarının eksikliği 4,0 9,1 85,8 1,1 100,0 2 Çalışanların vasıf düzeylerini yükseltmek konusunda ilgisiz olmaları 4,0 11,4 83,5 1,1 100,0 3 İşverenlerin eğitim maliyetlerini üstlenmekten kaçınmaları 11,9 13,1 73,3 1,7 100,0 4 Yüksek işçi devri nedeniyle işverenlerin boşa yatırım yapmak istememeleri 14,2 11,4 72,7 1,7 100,0 5 İşverenlerin eğitim nedeniyle yaşanacak çalışma kayıplarını tolere etmemeleri 15,9 10,8 71,6 1,7 100,0 6 Çeşitli alanlarda mesleki tecrübeler kazanmak için fırsatların yetersizliği 9,1 20,5 68,2 2,2 100,0 7 Yüksek işten ayrılma oranları 12,5 18,8 67,0 1,7 100,0 8 Eğitim programlarına erişimde sorunlar yaşanması 18,2 14,2 65,3 2,3 100,0 9 Çalışanların sektörde toplam çalışma sürelerinin yetersizliği 26,7 13,6 58,0 1,7 100,0 10 Eğitim içeriklerinin sektörün/işletmelerin ihtiyaçlarıyla uyumsuzluğu 21,0 18,2 56,8 4,0 100,0 Katılımcılara, yukarıdaki tabloda sıralananlar dışında eğitim eksikliğinin başka gerekçeleri de olup olmadığı da sorulmuştur. Bu soruya evet cevabı veren 43 katılımcıya çalışanların eğitiminin yetersiz kalmasında etkili olan diğer nedenlerin neler olabileceği açık uçlu soru formatında yöneltilmiştir. Soruyu cevaplayanların %35’i eğitim yetersizliğinin nedenleri arasında “Turizm sektörünün ciddiye alınmaması”nı dile getirmişlerdir. Bunu %23’lük bir oranla “sektörde eğitime gereken önemin verilmemesi” takip etmektedir. Mesleki eğitimin yetersiz kalmasının nedenleri arasında “eğitim kurumlarının sektörle işbirliği yapmaması”nı sayanların oranı %9’dur. Yine aynı oranda bir katılımcı “maddi yetersizlikler”den bahsetmiştir. “Yasal yaptırımlar” ve “uygulama otellerinin azlığı”nı dile getirenlerin oranları %7, “eğitim kurslarının yetersizliği”nden ve “çalışanların ilgili lise veya üniversite mezunu olması”ndan bahsedenlerin oranları %5’tir. Tablo 140: Çalışanların Eğitiminin Yetersiz Kalmasında Etkili Olan Diğer Nedenler Bu sıraladıklarım dışında size göre eğitim eksikliğinin başka gerekçeleri var mıdır? (Çoklu Yanıt - Evet) Sıra No. 1 % Turizm sektörünün ciddiye alınmaması 34,9 2 Sektörde eğitime gereken önemin verilmemesi 23,3 3 Eğitim kurumlarının sektörle iş birliği yapmaması 9,3 4 Maddi yetersizlik 9,3 5 Yasal yaptırımlar 7,0 6 Uygulama otellerinin azlığı 7,0 7 Eğitim kurslarının az olması 4,7 8 Çalışanların ilgili lise ya da üniversite mezunu olması 4,7 9 Alternatif eğitim programlarının olması 2,3 10 Alternatif iş olanaklarının olması 2,3 * Eğitim eksikliğinin başka gerekçeleri var mı sorusuna <<evet>> cevabını veren 43 kişiye ait sonuçlardır. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Şimdi size okuyacağım gerekçelerin Turizm İşletme Belgeli Tesislerde çalışan işgücünün eğitim yetersizliğinde ne derece etkili olduğunu düşünüyorsunuz? (%) 139 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 6.2.Turizm Çalışanları ve Mesleki Eğitim İhtiyaçları 6.2.1. Çalışanlar İçin Mesleki Eğitim İhtiyacı Turizm sektörü çalışanlarının hangi alanlarda hizmet içi eğitime ihtiyacı olduğunun tespit edilmesi amacıyla, katılımcılardan önceden belirlenmiş bazı alanları değerlendirmeleri istenmiştir. Buna göre “hijyen ve temizlik eğitimi”nin bir ihtiyaç olduğunu düşünen katılımcıların oranı %94’tür. Hijyen ve temizlik tüm eğitim ihtiyaçları arasında ilk sırada görülmüştür. İkinci sırada en fazla ihtiyaç görülen eğitim ise %91’lik bir oranla “genel ağırlama eğitimi”dir. Katılımcıların %90’ı ayrıca “servis” “iş güvenliği” ve “temel İngilizce”yi ihtiyaç duyulan eğitimler arasında saymıştır. “İleri mutfak eğitimi”nin bir ihtiyaç olduğunu düşünen katılımcıların oranı %88, “temel mutfak eğitimi”ne ihtiyaç duyulduğunu düşünen katılımcıların oranı ise %86’dır. Ön büro ve resepsiyon hizmetleri” katılımcıların %83’ü için çalışanların hizmet içi eğitim alması gereken bir alandır. “Kat hizmetleri” ve “bar eğitimi”ni bir eğitim ihtiyacı olarak görenlerin oranları sırasıyla %80 ve %79’dur. Katılımcıların beşte üçü temel dil eğitimlerinde Almanca ve Rusçayı gerekli görürken, temel Arapça ve Japoncanın hizmet içi eğitim içeriği için gerekli olduğunu düşünenler %50’nin altında kalmaktadır. Tablo 141: İhtiyaç Duyulan Meslek İçi Eğitim Alanları Size okuyacağım alanlarda turizm sektörü çalışanlarının hizmet içi eğitime ne ölçüde ihtiyaç duyduğunu düşünüyorsunuz? (%) BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Sıra No. 140 İhtiyaç duymuyor Kısmen ihtiyaç duyuyor İhtiyaç duyuyor Fikrim yok/ cevap yok Toplam 1 Hijyen ve temizlik eğitimi 1,5 3,6 94,4 0,5 100,0 2 Genel ağırlama eğitimi 3,1 5,6 90,8 0,5 100,0 3 Servis eğitimi 2,6 6,6 90,3 0,5 100,0 4 İş güvenliği eğitimi 4,6 4,6 90,3 0,5 100,0 5 Temel İngilizce 3,1 6,6 90,3 0,0 100,0 6 İleri mutfak eğitimi 3,6 7,1 87,8 1,5 100,0 7 Temel mutfak eğitimi 3,6 9,2 86,2 1,0 100,0 8 Ön büro/Resepsiyon hizmetleri eğitimi 8,2 6,6 83,2 2,0 100,0 9 Kat hizmetleri eğitim 9,7 8,7 80,1 1,5 100,0 10 Bar eğitimi 5,1 14,8 78,6 1,5 100,0 11 Temel Almanca 10,2 25,5 63,3 1,0 100,0 12 Temel Rusça 13,3 27,0 58,7 1,0 100,0 13 Temel Arapça 22,4 30,1 46,4 1,1 100,0 14 Temel Japonca 29,1 29,1 40,8 1,0 100,0 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Belirtilen alanların yanı sıra, eğitime ihtiyaç duyulan diğer alanların olup olmadığı sorulmuş ve katılımcıların %58’i bunların dışında başka eğitimlere ihtiyaç olmadığını belirtilmiştir. Kendilerine bahsedilen eğitimlerin dışında farklı eğitim ihtiyaçlarından bahseden 76 kişi için %25 oranıyla “iletişim eğitimi” diğer eğitim ihtiyaçları arasında ilk sırada dile getirilmiştir. Bunu %21 ile “kişisel gelişim eğitimi” ve %16 ile “diksiyon ve adab-ı muaşeret” eğitimi takip etmektedir. %9 oranındaki genel kültür eğitimi,” %7 oranındaki “davranış bilimleri eğitimi” ve %4 oranlarındaki “misafir ağırlama,” “protokol kuralları,” “beden dili” ve “psikolojik eğitim” konuları ile bir arada değerlendirildiğinde eğitim konuları arasında psiko-sosyal konularda eğitim ihtiyacı olduğu görülmektedir. Diğer konulardaki eğitim ihtiyaç oranları %3’ten daha az bulunmuştur. Tablo 142: İhtiyaç Duyulan Diğer Meslek İçi Eğitim Alanları Yukarıda size sıraladıklarım dışındaki başka alanlarda da turizm sektöründe çalışanların eğitim ihtiyacı olduğunu düşünüyor musunuz? (Çoklu Yanıt - Evet) % 1 İletişim eğitimi (empati, davranış vb.) 25,0 2 Kişisel gelişim eğitimi/NLP 21,1 3 Diksiyon/Adab-ı muaşeret eğitimi 15,8 4 Genel kültür eğitimi 9,2 5 Yabancı dil eğitimi 9,2 6 Davranış bilimleri eğitimi 6,6 7 Yeni teknoloji/otomasyon kullanım eğitimi 3,9 8 Misafir ağırlama eğitimi 3,9 9 Protokol kuralları eğitimi 3,9 10 Beden dili eğitimi 3,9 11 Psikolojik eğitim 3,9 12 Kriz yönetimi eğitimi 2,6 13 Mesleki branş eğitimi 2,6 14 Uluslararası işletme/OEL işletmeciliği eğitimi 2,6 15 Can kurtaran eğitimi 2,6 16 Çalışan ve iş hayatıyla ilgili yasal düzenlemeler eğitimi 2,6 17 İşletme eğitimi 2,6 18 Rehberlik eğitimi 2,6 19 Animasyon eğitimi 2,6 20 Müşteri ilişkileri/memnuniyet eğitim 2,6 21 Diğer 19,7 * “Turizm çalışanlarının yukarıda size sıraladıklarım dışındaki başka alanlarda da eğitim ihtiyacı olduğunu düşünüyor musunuz?” sorusuna <<evet>> cevabını veren 76 kişiye ait sonuçlardır. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Sıra No. 141 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Araştırma kapsamında sadece çalışanların yanı sıra, yöneticiler için de ihtiyaç duyulan eğitim türleri sorgulanmıştır. Katılımcılara önceden belirlenmiş, yönetici ve süpervizörler için ihtiyaç olabilecek bazı eğitim alanları tek tek sorulmuş ve her bir alanda ne ölçüde eğitim ihtiyacı olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Belirtilen tüm alanlarda ciddi bir eğitim ihtiyacı olduğu tespit edilmiştir. Buna göre, katılımcıların %90’ı yöneticilerin “personel yönetimi ve motivasyon” konusunda eğitime ihtiyacı olduğunu düşünmektedir. Bunu %89 ile “turizm sektöründe sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk ve %88 ile “iletişim” eğitimleri takip etmektedir. “Yönetim ve organizasyon”un ve “hizmet sektöründe toplam kalite yönetimi”nin ihtiyaç olduğunu düşünenlerin oranları da yine %88’dir. Katılımcıların %87’si “çevre dostu otel ve restoran yönetimi”, “hizmet sektöründe müşteri odaklılık”, “engelsiz turizm”, “problem ve çatışma yönetimi”, “ürün geliştirme“ ve “strateji ve liderlik” konularında yöneticilerin eğitime ihtiyaç duyduğunu düşünmektedir. “İş hayatıyla ilgili yasal düzenlemeler” katılımcıların %86’sı için bir eğitim ihtiyacı iken “satış ve pazarlama” eğitimini gerekli görenlerin oranı %83, “gelir yönetimi” eğitimini gerekli görenlerin oranı %82’dir. “e-Pazarlama” her ne kadar diğer alanlara kıyasla daha az bilgi eksikliği hissedilen bir alan olsa da, her dört kişiden biri bu alanda eğitim ihtiyacı olduğunu belirtmiştir. Tablo 143: Yönetici ve Süpervizörler İçin Eğitime İhtiyaç Duyulan Alanlar Turizm sektöründe yönetici/süpervizör* konumunda çalışanların şimdi size okuyacağım alanlarda eğitime ne ölçüde ihtiyaç duyduğunu düşünüyorsunuz? (%) BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Sıra No. 142 İhtiyaç duymuyor Kısmen ihtiyaç duyuyor İhtiyaç duyuyor Fikrim yok/ cevap yok Toplam 1 Personel yönetimi ve motivasyon 4,1 5,6 90,3 - 100,0 2 Sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk 5,1 6,1 88,8 - 100,0 3 İletişim 5,1 6,6 88,3 - 100,0 4 Yönetim ve organizasyon 5,6 5,6 87,8 1,0 100,0 5 Hizmet sektöründe toplam kalite yönetimi 3,1 9,1 87,8 - 100,0 6 Çevre dostu otel ve restoran yönetimi 6,1 6,1 87,2 0,6 100,0 7 Hizmet sektöründe müşteri odaklılık 5,1 7,1 87,2 0,6 100,0 8 Engelsiz turizm 3,6 8,7 87,2 0,5 100,0 9 Problem ve çatışma yönetimi 5,1 6,6 87,2 1,1 100,0 10 Ürün geliştirme 4,6 8,2 86,7 0,5 100,0 11 Strateji ve liderlik 5,1 7,7 86,7 0,5 100,0 12 İş hayatıyla ilgili yasal düzenlemeler 3,6 10,2 86,2 - 100,0 13 Satış ve pazarlama 6,1 9,7 83,2 1,0 100,0 14 Gelir yönetimi 7,1 8,2 82,1 2,6 100,0 15 e-Pazarlama 9,2 14,8 75,0 1,0 100,0 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Katılımcılara çalışanlar için olduğu gibi yöneticiler için de başka eğitim alanlarına ihtiyaç duyulup duyulmadığı sorulmuş, katılımcıların %72’si başka konularda ihtiyaç olmadığını söylemiştir. Başka alanlarda da eğitimlere ihtiyaç olduğunu söyleyenler ise çalışanlar için ayrıca bahsettikleri eğitim alanlarını yönetici ve süpervizörler için de dile getirilmiştir. %15 oranındaki “iletişim eğitimi” ve %13 oranındaki “kişisel gelişim eğitimi/NLP” %11 oranındaki “psikolojik eğitim” çalışanlar için ihtiyaç duyulan eğitimlere benzer şekilde dile getirilirken, “yabancı dil eğitimi” %13 oranıyla çalışanlara kıyasla yöneticiler için daha fazla öne çıkan bir ihtiyaç olarak görülmüştür. Finans ve uluslararası işletmecilik eğitimlerine ihtiyaç olduğunu söyleyenlerin oranı %7 olup, diğer ifadelerle birlikte değerlendirildiğinde yöneticiler için idari alanlara dair eğitim ihtiyaçları göze çarpmaktadır. Tablo 144: Yönetici ve Süpervizörler İçin Eğitime İhtiyaç Duyulan Diğer Alanlar Turizm sektöründe yönetici/süpervizör olarak çalışanların yukarıda size sıraladıklarım dışındaki başka alanlarda da eğitim ihtiyacı olduğunu düşünüyor musunuz? (Çoklu Yanıt - Evet) % Sıra No. % 1 İletişim eğitimi (empati, davranış vb.) 15,2 17 İnsan hakları eğitimi 15,2 2 Yabancı dil eğitimi 13,0 18 Bilgisayar eğitimi 13,0 3 Kişisel gelişim eğitimi/NLP 13,0 19 Yeni teknoloji/otomasyon kullanım eğitimi 13,0 4 Psikolojik eğitim 10,9 20 Misafir ağırlama eğitimi 10,9 5 Finans/muhasebe eğitimi 6,5 21 Ön büro eğitimi 6,5 6 Uluslararası işletme/OEL işletmeciliği eğitimi 6,5 22 Beden dili eğitimi 6,5 7 İnsan kaynakları yönetimi eğitimi 4,3 23 İş hayatıyla ilgili yasal düzenlemeler 4,3 8 Girişimcilik eğitimi 4,3 24 Liderlik eğitimi 4,3 9 Kriz yönetimi eğitimi 4,3 25 Oryantasyon eğitimi 4,3 10 Mesleki branş eğitimi 4,3 26 Sosyal medya yönetimi eğitimi 4,3 4,3 4,3 11 Protokol kuralları eğitimi 4,3 27 Performans ölçme, değerlendirme eğitimi 12 Diksiyon/adab-ı muhaşeret eğitimi 4,3 28 İşletme eğitimi 13 Koçluk eğitimi 4,3 29 Rehberlik eğitimi 4,3 14 Toplantı yönetimi eğitimi 2,2 30 Satış-pazarlama 2,2 15 Sitres/öfke yönetimi eğitimi 2,2 31 Müşteri ilişkileri/memnuniyet eğitim 2,2 16 Zaman yönetimi eğitimi 2,2 BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Sıra No. 143 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 6.2.2. İşyerlerinin Çalışanlarına Yönelik Eğitim Programları Araştırmaya katılan 127 işletme yetkilisine son on iki ayda çalışanlara yönelik bir eğitim programı düzenlenip düzenlenmediği sorulmuş, yetkililerin %72’si işletmelerinin eğitim programı düzenlediğini söylerken %27’si düzenlemediklerini belirtmiştir. Şekil 9: Son Bir Yılda Çalışanlara Yönelik Eğitim Verilmesi Son 12 ay içerisinde çalışanlarınıza yönelik eğitim programları düzenlediniz mi ? (%) Evet 72,4% Hayır 26,8% BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Fikrim yok/bilmiyorum 0,8% 144 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 145: Son Bir Yılda Çalışanlara Yönelik Verilen Eğitimlerin İçeriği Personelinize hangi konularda eğitim verildiğini lütfen belirtiniz (Çoklu Yanıt) % 1 Hijyen eğitimi 76,1 2 İş güvenliği eğitimi 57,6 3 İlk yardım eğitimi 30,4 4 Yangın eğitimi 27,2 5 İş sağlığı eğitimi 25,0 6 Oryantasyon eğitimi 14,1 7 Mesleki branş eğitimi 13,0 8 Servis eğitimi 13,0 9 İletişim eğitimi (empati, davranış vb.) 12,0 10 Satış-pazarlama 10,9 11 Müşteri ilişkileri/memnuniyet eğitim 10,9 12 Mutfak eğitimi 9,8 13 İş akışı yönetimi eğitimi 8,7 14 Kişisel gelişim eğitimi/NLP 6,5 15 Kat hizmetleri eğitimi 5,4 16 Misafir ağırlama eğitimi 5,4 17 Ön büro eğitimi 5,4 18 Yabancı dil eğitimi/İngilizce 5,4 19 Ergonomi eğitimi 3,3 20 Kimyasal kullanım eğitimi 3,3 21 Şarap eğitimi 3,3 22 Gıda eğitimi/HCCAP 2,2 23 Yeni teknoloji/otomasyon kullanım eğitimi 2,2 24 Beden dili eğitimi 2,2 25 Çevre duyarlılığı eğitimi 2,2 26 Genel kültür eğitimi 2,2 27 Davranış bilimleri eğitimi 2,2 28 Koçluk eğitimi 2,2 29 Diğer 8,7 İşletmelerindeki çalışanlara son bir yıl içinde eğitim verildiğini söyleyen 92 işyerine, verilen eğitimin hangi konuları kapsadığı sorulmuştur. Katılımcıların %76’sı çalışanlarına “hijyen eğitimi” verdiğini söylemiştir. Bunu %58 ile “iş güvenliği eğitimi” takip etmektedir. “İlk yardım eğitimi” verildiğini söyleyenlerin oranı %30, “yangın eğitimi” diyenlerin oranı ise %27’dir. Çalışanlarına eğitim veren işletmelerin dörtte biri (%25) “iş sağlığı” konusunda eğitim verdiğini belirtmiştir. Son bir yılda “Oryantasyon eğitimi” veren işletmelerin oranı %14, “mesleki branş eğitimi” veren işletmelerin oranı ise %13’tür. Ayrıca eğitim verdiğini söyleyen işletmelerin %13’ü “servis,” %12’si “iletişim eğitimi,” %11’i “satış-pazarlama” ve “müşteri ilişkileri/memnuniyet eğitimi,” %10’u “mutfak eğitimi” ve %9’u ise “iş akışı yönetimi” alanlarında eğitim verdiklerini belirtmişlerdir. Son bir yılda işletmelerindeki çalışanlara eğitim verildiğini söyleyen 92 işletme yetkilisine eğitimlere katılan personelin işletmedeki görevleri sorulmuştur. Buna göre eğitim alan personel arasında ilk sırada %96’lık bir oranla yönetimin dışında kalan çalışanlar gelmektedir. Bunu %91’lik bir oranla orta kademe yönetim takip etmektedir. Üst kademe yönetimin eğitim aldığı işletmelerin oranı ise %75’tir. Her bir personel kitlesinin yüksek katılım oranları verilen eğitimin tüm personele yönelik olduğu görüşünü güçlendirmektedir. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Sıra No. 145 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 146: Son Bir Yılda Verilen Eğitimlere Katılan Personel Türü Hangi personeliniz bu eğitimlere katıldığını lütfen belirtiniz (Çoklu Yanıt) % Diğer çalışanlar 95,7 Orta kademe yönetim 91,3 Üst kademe yönetim 75,0 * Son 12 ay içinde çalışanlara yönelik eğitim veren92 adet otel ve restorana ait sonuçlardır. Son bir yılda çalışanlarına eğitim veren işletmelerin yetkililerine bu eğitimlerin çalışanların vasıf düzeylerine ve verimliliklerine ne ölçüde faydalı olduğu sorulmuştur. Şekil 10: Son Bir Yılda Verilen Eğitimlerin Çalışanlara Katkısı Aldıkları eğitimin çalışanların vasıf düzeylerine ve verimliliklerine ne ölçüde katkısı olduğunu düşünüyorsunuz ? (%) Katkısı oldu 73,9% Katkısı olmadı 3,3% BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Kısmen katkısı oldu 22,8% 146 * Son 12 ay içinde çalışanlara yönelik eğitim veren 92 adet otel ve restorana ait sonuçlardır. Her dört yetkiliden üçünün (%74) eğitimlerin çalışanlara katkı sağladığını söylediği görülmüştür. Bu yetkililerin %23’ü eğitimlerin kısmen katkı sağladığını düşünürken, “hiçbir katkısı olmadı” diyenlerin oranı ise %3’te kalmaktadır. 6.2.3. Mevcut Çalışanlara Yönelik Mesleki Eğitim İhtiyacı Araştırmaya katılan otel ve restoran işletmesi yetkililerine mevcut çalışanlarının eğitime ihtiyaç duyup duymadıkları sorusuna katılımcıların %70’i “evet, ihtiyaç duyuyor” derken, kısmen ihtiyaç duyduğunu söyleyenlerin oranı %24’tür. Çalışanları için eğitime ihtiyaç duymadığını söyleyen işletme yetkililerinin oranları ise %6’da kalmaktadır. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Şekil 11: İşyerindeki Mevcut Çalışanlar İçin Duyulan Şu an işyerinizde çalışan kişilerin gerekli bazı vasıflarının eksik ya da yetersiz olduğunu ve eğitime ihtiyaç duyduklarını düşünüyor musunuz? Evet 70,1% Kısmen 23,6% Hayır 6,3% * Otel ve restoran çalışanları 127 işletmeye ait sonuçlardır. Çalışanlarının kısmen de olsa eğitime ihtiyaç duyduğunu söyleyen 119 işletme yetkilisine, soru formunda belirlenmiş bazı alanlarda eğitim programlarına ne ölçüde ihtiyaç olduğu sorulmuştur. İşletmelerindeki çalışanların eğitim ihtiyacı olduğunu düşünen yetkililerin en fazla dile getirdiği eğitim konusu %80 ile “Temel İngilizce”dir. Diğer dillere bakıldığında ise kısmen gerekli bulunan Almancanın dışında belirtilen dillerin eğitimine ihtiyaç duymayanların oranları duyanlardan daha fazladır. Bu durumun nedeninin katılımcılar arasında temel İngilizce eğitimi ile çalışanlarının çeşitli ülkelerden müşterilerle iletişim kurabileceği kanaatinin hâkim olması nedeniyle ortaya çıktığı düşünülebilir. Size okuyacağım alanlarda işyerinizde çalışanların meslek içi eğitime ne ölçüde ihtiyaç duyduğunu düşünüyorsunuz? (%) Sıra No. İhtiyaç duymuyor Kısmen ihtiyaç duyuyor İhtiyaç duyuyor Fikrim yok/ cevap yok Toplam 1 Temel İngilizce 9,2 10,9 79,8 - 100,0 2 Servis eğitimi 14,3 17,6 67,2 0,8 100,0 3 Genel ağırlama eğitimi 17,6 16,0 66,4 - 100,0 4 İleri mutfak eğitimi 20,2 16,8 62,2 0,8 100,0 5 Hijyen ve temizlik eğitimi 25,2 14,3 60,5 - 100,0 6 Temel mutfak eğitimi 24,4 19,3 55,5 0,8 100,0 7 İş güvenliği eğitimi 28,6 18,5 52,9 - 100,0 8 Kat hizmetleri eğitim 32,8 14,3 52,1 0,8 100,0 9 Ön büro/resepsiyon hizmetleri eğitimi 31,1 18,5 49,6 0,8 100,0 10 Bar eğitimi 37,0 15,1 47,1 0,8 100,0 11 Temel Almanca 31,9 20,2 47,1 0,8 100,0 12 Temel Rusça 41,2 23,5 35,3 - 100,0 13 Temel Arapça 52,1 15,1 32,8 - 100,0 14 Temel Japonca 54,6 16,8 28,6 - 100,0 * “Şu an işyerinizde çalışan kişilerin gerekli bazı vasıflarının eksik ya da yetersiz olduğunu ve eğitime ihtiyaç duyduklarını düşünüyor musunuz?” sorusuna <<evet>> ve <<kısmen>> diyen 119 kişiye ait sonuçlardır. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Tablo 147: İşyerindeki Mevcut Çalışanlar İçin İhtiyaç Duyulan Eğitim Alanları 147 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Eğitim ihtiyacı konusunda İngilizceyi %67 ile “servis eğitimi,” %66 ile “genel ağırlama eğitimi” takip etmektedir. İşletmesinde çalışanları için “ileri mutfak eğitimi”ne ihtiyaç duyduklarını söyleyen yetkililerin oranı %62 olup %56 oranında ise “temel mutfak eğitimi” ihtiyacı dile getirilmiştir. Çalışanlarının “iş güvenliği” eğitimine ihtiyacı olduğunu düşünenlerin oranı %53’tür. Mesleki eğitime giren “kat hizmetleri eğitimi” ihtiyacı duyanların oranı %52, “ön büro/resepsiyon hizmeti eğitimi” ihtiyacı duyanların oranı %50, “bar eğitimi” ihtiyacı duyanların oranı ise %47’dir. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI İşyerlerindeki çalışanların eğitime ihtiyacı olduğunu düşünen yetkilere belirtilen ifadelerin yanı sıra eğitime ihtiyaç duyulan diğer alanların olup olmadığı sorulmuş ve yetkililerin %76’sı bu ihtiyaçların dışında bir ihtiyaç olmadığını belirtilmiştir. Kendilerine bahsedilenler dışında farklı eğitim ihtiyaçlarından bahseden 27 işletme için %33 oranıyla “kişisel gelişim eğitimi, NLP” diğer eğitim ihtiyaçları arasında ilk sırada dile getirilmiştir. Bunu %15 oranıyla “iletişim eğitimi” takip etmektedir. %11’lik “beden dili eğitimi” %7’lik “diksiyon ve adab-ı muaşeret eğitimi”nin yanı sıra “genel kültür eğitimi” “davranış bilimleri eğitimi” “misafir ağırlama eğitimi,” “protokol kuralları eğitimi” ve “psikolojik eğitim” oranları da göz önüne alındığında çalışanların daha çok sosyo-kültürel alanlarda eğitimlere ihtiyacı olduğuna dair kanaatler dikkat çekmektedir. İhtiyaç duyulan eğitimler arasında bir diğer öne çıkan alanı ise %7’lik oranla “toplam kalite yönetimi”dir. “İlkyardım eğitimi” de aynı orana sahiptir. İhtiyaç duyulan diğer alanlar ise teknoloji, bilgisayar kullanımı gibi alanlar ile farklı dil eğitimleri olarak gruplandırılabilir. 148 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 148: İşyerindeki Mevcut Çalışanlar İçin İhtiyaç Duyulan Diğer Eğitim Alanları İşyerinizde çalışanların yukarıda size sıraladıklarım dışındaki başka alanlarda da eğitim ihtiyacı olduğunu düşünüyor musunuz? (Evet %) % 1 Kişisel gelişim eğitimi/NLP 33,3 2 İletişim eğitimi (empati, davranış) 14,8 3 Beden dili eğitimi 11,1 4 Toplam kalite yönetimi eğitimi 7,4 5 İtalyanca eğitimi 7,4 6 Diksiyon/adab-ı muaşeret eğitimi 7,4 7 İlk yardım eğitimi 7,4 8 Flemenkçe eğitimi 3,7 9 Ergonomi eğitimi 3,7 10 İnsan kaynakları yönetimi eğitimi 3,7 11 Motivasyon/verimlilik eğitimi 3,7 12 Zaman yönetimi eğitimi 3,7 13 Mesleki branş eğitimi 3,7 14 Finans/muhasebe eğitimi 3,7 15 Bilgisayar eğitimi 3,7 16 Yeni teknoloji/otomasyon kullanım eğitimi 3,7 17 Servis eğitimi 3,7 18 İstatistik eğitimi 3,7 19 İspanyolca eğitimi 3,7 20 Müşteri profili eğitimi 3,7 21 Havuz işletimi eğitimi 3,7 22 Genel kültür eğitimi 3,7 23 Davranış bilimleri eğitimi 3,7 24 Temel İtalyanca eğitimi 3,7 25 İş sağlığı eğitimi 3,7 26 Temel Fransızca eğitimi 3,7 27 Psikolojik eğitim 3,7 28 Satış-pazarlama 3,7 29 Müşteri ilişkileri/memnuniyet eğitim 3,7 * “İşyerinizde çalışanların yukarıda size sıraladıklarım dışındaki başka alanlarda da eğitim ihtiyacı olduğunu düşünüyor musunuz?” sorusuna <<evet>> cevabını veren 27 kişiye ait sonuçlardır. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Sıra No. 149 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Otel ve restoranlarda görüşülen yetkililere önümüzdeki yıl için herhangi bir eğitim programı gerçekleştirmeyi düşünüp düşünmedikleri de sorulmuştur. 127 yetkilinin %9’u eğitim vereceklerini ve eğitim programının hazır olduğunu belirtirken, %48’i eğitim verileceğini, ancak detayların henüz planlanmadığını söylemiştir. Önümüzdeki yıl çalışanlarına eğitim vermeyeceğini söyleyen işletme yetkililerinin oranı %12’dir. Eğitim verip vermeme konusunda henüz bir karar vermemiş olanların oranı ise %30’dur. Tablo 149: Önümüzdeki Yıl İçin Çalışanlara Yönelik Eğitim Çalışmaları Önümüzdeki bir yıl içinde çalışanlarınız için bir eğitim programı gerçekleştirmeyi düşünüyor musunuz? Sayı % Şu an belli değil, henüz kararlaştırmadık 38 29,9 Hayır, eğitim yapmayacağız 15 11,8 Evet, fakat henüz detaylarını planlamadık 61 48,0 Evet, bütün detaylarıyla planladık 12 9,4 Fikrim yok/bilmiyorum 1 0,8 127 100,0 Toplam BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI * Otel ve restoran yetkililerine ait sonuçlardır. 150 Turizm sektöründeki tüm paydaşlara işverenlerin çalışanların eğitime göndermemesini etkileyebilecek nedenler okunmuş ve bunların her birinin ne derece etkili olduğu hakkında kanaat belirtmeleri istenmiştir. Katılımcıların %68’i işverenlerin çalışanları eğitime göndermeme nedeni olarak “işyerinin yakınlarında kaliteli eğitim olanaklarının bulunmaması”nın etkili olduğunu belirtmiştir. “Eğitim maliyetleri”ni ve “işgücünün önemli bir kısmının mevsimlik işçi veya part-time çalışan olmasını” dile getirenlerin oranı %65’tir. Katılımcıların %57’si de “işverenlerin çalışana yatırım yapmayı gereksiz bir maliyet olarak görmesi”nin etkili olduğunu düşünmektedir. “Eğitim nedeniyle yaşanan iş kayıpları” ve “eğitimli çalışanların yüksek ücret talep etmesi”nin de katılımcıların %54’ü tarafından işverenlerin çalışanları eğitime göndermemesini etkilediği belirtilmiştir. “Yeterli vasıf seviyesinde eleman bulmanın mümkün olması”nın işverenlerin çalışanları eğitime göndermesine engel olduğunu belirtenlerin oranı ise %38 olarak tespit edilmiştir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 150: İşverenlerin Çalışanları Eğitime Göndermemesinde Etkin Nedenler Şimdi size okuyacağım gerekçeler işverenlerin çalışanlarını eğitime göndermesi üzerinde ne ölçüde olumsuz etki yapabilir? (%) Sıra No. Etkilemez Kısmen etkiler Etkiler 1 İşyerinin yakınlarında kaliteli eğitim olanaklarının bulunmaması 17,3 14,8 67,9 2 Eğitim maliyetleri 20,4 14,8 64,8 3 İşgücünün önemli bölümünün mevsimlik veya part-time çalışan olması 24,5 10,2 64,8 4 İşverenin çalışanlara yatırım yapmayı gereksiz bir maliyet olarak görmesi 27,6 15,3 57,1 5 Eğitim nedeniyle yaşanan iş kayıpları 29,6 16,3 54,1 6 Eğitimli çalışanların yüksek ücret talep etmeleri 27,0 18,9 54,1 7 Yeterli vasıf seviyesinde eleman bulmanın mümkün olması 46,9 14,8 38,3 6.3.Çalışanlar İçin En Uygun Eğitim Planı İleride düzenlenecek eğitimleri, işverenler açısından en uygun özelliklere sahip olacak şekilde organize edebilmek amacıyla işyeri yetkililerine kendileri açısından en uygun eğitim mekanının neresi olduğu sorusu yöneltilmiştir. Katılımcıların %67’si en uygun eğitim mekânı olarak kendi iş yerlerini adres göstermişlerdir. Yetkililerin %29›u ise işyerlerine yakın bir eğitim merkezini çalışanlara yönelik eğitim için uygun mekân olarak değerlendirilmişlerdir. Yetkililerin sadece %3’ü çalışanlara verilebilecek bir eğitim için uygun mekân olarak “Türkiye’nin herhangi bir yerindeki eğitim merkezi” demişlerdir. Turizm İşletme Belgeli Tesislerin yetkilileri için, mesafenin önem teşkil edeceği görülmektedir. Tablo 151: Çalışanlara Yönelik Eğitim İçin En Uygun Mekân Çalışanlarınız eğitim alacak olsalardı, size göre en uygun eğitim mekânı hangisidir? Sayı % İşyerimiz 85 66,9 İşyerine yakın bir eğitim merkezi 37 29,1 Türkiye’nin herhangi bir yerindeki eğitim merkezi 4 3,1 Fikrim yok/bilmiyorum 1 0,9 Toplam 127 * Otel ve restoran yetkililerine ait sonuçlardır. 100,0 BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI 6.3.1. İşyeri Yetkilileri Açısından Çalışanlara En Uygun Eğitim Mekânı 151 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 6.3.2. İşyeri Yetkilileri Açısından Çalışanlara En Uygun Eğitim Zamanı İşletme yetkililerine çalışanlarına yönelik bir eğitim verilmesi durumunda bu eğitim için en uygun zaman diliminin ne olduğu sorulduğunda, yetkililerin %57’si eğitimlerin çalışanların vardiyasına göre ayarlanmasını daha uygun bulduklarını belirtmişlerdir. Yetkililerin %32’sinin “öğleden sonra”,%9’unun ise “öğleden önce” dediği görülmüştür. %2’lik bir grup eğitimlerin tüm gün olmasını uygun bulurken %1’lik bir kesim ise “fark etmez” yanıtını vermiştir. Şekil 12: Eğitim İçin En Uygun Zaman Dilimi Çalışanlarınız eğitim alacak olsalardı, size göre gün içinde eğitim için en uygun zaman dilimi hangisidir? (%) Öğlenden sonra 32,3% Öğlenden önce 8,7% Vardiyasına göre 56,7% Tüm gün eğitim 1,6% Fark etmez 0,7% * Otel ve restoran yetkililerine ait sonuçlardır. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI İşyeri yetkililerine zaman diliminin yanı sıra çalışanlara yönelik bir eğitim için en uygun günlerin hangileri olduğu da sorulmuştur. İşletme yetkililerinin %47’si hafta içini tercih ederken %21’i hafta sonunu tercih etmektedir. Her üç yetkiliden biri ise eğitimlerin günleri için “fark etmez” cevabını vermişlerdir. 152 Şekil 13: Eğitim İçin En Uygun Günler Çalışanlarınız eğitim alacak olsalardı, size göre eğitim için en uygun günler hangisidir? (%) Fark etmez 33,0% Hafta içi 46,5% Hafta sonu 20,5% * Otel ve restoran yetkililerine ait sonuçlardır. Senenin hangi ayının eğitim için en uygun olduğu sorusunda, işletme yetkililerinin en fazla %48’lik bir oranla Ocak ve %43’lük bir oranla Şubat aylarını tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Aralık ayı yetkililerin %30’u için uygun bir zaman olarak değerlendirilirken eğitimlerin Temmuz ayında yapılmasını uygun bulanların oranı %31’dir. Eğitimler için tercih edilmeyen aylar ise Eylül, Ekim, Nisan ve Mayıs aylarıdır. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Şekil 14: Eğitim İçin En Uygun Aylar 6.3.3. Çalışanlara En Uygun Eğitim Metodu İşletme yetkililerine çalışanlarına eğitim verilmesi durumunda hangi eğitim metodlarını tercih edecekleri sorgulanmış ve yetkililerden farklı metodları tek tek değerlendirmeleri istenmiştir. Toplamda %94’lük bir oranla “işbaşı eğitim” metodu işletme yetkilileri tarafından en çok tercih edilen yöntem olmuştur. Bunu %92,9’luk bir oranla sınıfta yüz yüze eğitim metodu takip etmektedir. En uygun görülmeyen metod ise %67’lik bir oranla internet üzerinden eğitimler olmuştur. Video üzerinden eğitimler ise yetkililerin bir kısmı tarafından eğitim metodu olarak olumlu değerlendirilirken, önemli bir kısmı tarafından çalışan eğitimi için uygun bulunmamıştır. Size okuyacağım eğitim metotlarının çalışanlarınız için ne ölçüde uygun olduğunu lütfen belirtiniz? Sıra No. Hiç uygun değil Uygun değil Kısmen uygun Uygun Çok uygun Toplam 3,1 1,6 1,6 30,7 63,0 100,0 - 3,1 3,9 38,6 54,3 100,0 1 İşbaşı eğitim 2 Sınıfta yüz yüze eğitim 3 Video 13,4 23,6 19,7 24,4 18,9 100,0 4 İnternet üzerinden (online) 37,0 29,9 18,9 11,0 3,1 100,0 * Otel ve restoran yetkilisi olan 127 kişiye ait sonuçlardır. 6.3.4. Çalışanların Eğitimi İçin En Uygun Kurum Turizm sektörü çalışanlarını eğitecek en uygun kurum olarak işletme yetkililerinin %48’i “Mesleki Yeterlilik Kurumu”nu belirtmişlerdir. Bunu ise %26’lık bir oranla “sektörel/mesleki örgütler” takip etmektedir. Eğitimlerin “Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı özel kurslar” ve “üniversiteler” tarafından verilebileceği kanaatinde olan yetkililerin oranları ise %24’tür. Eğitim şirketleri tarafından çalışanlara yönelik mesleki eğitim verilebileceğini söyleyenlerin oranı ise %17’dir. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Tablo 152: Farklı Eğitim Metotlarının Çalışanlar İçin Uygunluğu 153 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 153: Eğitim Vermesi Beklenen Kurum Sektör çalışanlarının ihtiyaç duyduğu eğitimler sizce hangi kurum tarafından verilmelidir? (Çoklu yanıt) Sıra No. % 1 Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) 48,0 2 Sektörel/mesleki örgütler 26,0 3 Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı özel kurslar 24,4 4 Üniversiteler 24,4 5 Eğitim şirketleri 17,3 6 Diğer 3,9 * Otel ve restoran yetkilisi olan 127 kişiye ait sonuçlardır. 6.4.Çalışanların Performanslarının Değerlendirilmesi 6.4.1. İşletmelerde Çalışanların Performansını Değerlendirme Sisteminin Varlığı BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Turizm İşletme belgeli otel ve restoranların yetkililerine, çalışanların performansını ve verimliliğini ölçmek için herhangi bir değerlendirme sistemlerinin bulunup bulunmadığı sorulmuştur. Yetkililerin %21’i böyle bir sistemleri olduğunu ve titizlikle uygulandığını söylerken yine %21’lik bir grup bir performans değerlendirme sistemleri olduğunu ancak uygulamada aksaklıklar yaşadıklarını belirtmişlerdir. Yetkilerin %57’si ise herhangi bir performans değerlendirme sistemlerinin olmadığını dile getirmişlerdir. İşletmelerin yarısından fazlasının personelinin performansını sistemli bir şekilde değerlendiremediği görülmektedir. 154 Şekil 15: İşyerlerinde Çalışan Performansı Değerlendirme Sisteminin Varlığı İş yerinizde çalışanlarınızın verimlilik ve performansını ölçmek için kullanılan bir performans değerlendirme sistemi mevcut mu ? (%) Cevap yok 0,8% Yok 57,4% Var ve titizlikle uygulanıyor 20,5% Var ama uygulamada aksaklık yaşanıyor 21,3% * Otel ve restoran yetkilisi olan 127 kişiye ait sonuçlardır. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 6.5.Mesleki Yeterlilik Kurumu’na Dair Bilgi Düzeyi ve Kanaatler 6.5.1. Mesleki Yeterlilik Kurumu’na Dair Bilgi Düzeyi İşletme yetkililerinin Mesleki Yeterlilik Kurumu’na dair bilgi düzeyleri ve kurum hakkındaki kanaatler de bu araştırmanın bir parçası olarak sorgulanmıştır. Her üç yetkiliden yaklaşık birinin (%32) Mesleki Yeterlilik Kurumu hakkında hiç bilgi sahibi olmadığını söylemiş olması dikkat çekicidir. Yetkililerin %30’u ise MYK’yı çok az bildiğini dile getirmiştir. MYK hakkında yeterli bilgiye sahip olarak değerlendirilebilecek olan yetkililerin toplamdaki oranı %13’tür. Bu oranın sadece %2’si MYK’nu “çok iyi biliyorum” demiştir. Her dört yetkiliden biri (%24) ise MYK hakkında kısmen bilgi sahibi olduğunu belirtmiştir. Tablo 154: Mesleki Yeterlilik Kurumuna Dair Bilgi Düzeyi Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) ve çalışmaları hakkında ne ölçüde bilgi sahibisiniz? Sayı % Hiç bilmiyorum 41 32,3 Çok az biliyorum 38 29,9 Kısmen biliyorum 31 24,4 Biliyorum 15 11,8 Çok iyi biliyorum Toplam 2 1,6 127 100,0 * Otel ve restoranlara ait sonuçlardır. Mesleki Yeterlilik Kurumu’na dair kısmen de olsa bilgi sahibi olan toplam 48 işletme yetkilisine sektöre ilişkin çalışan ve yöneticilere yönelik meslek standartları ve yeterlilikleri ile ilgili ulusal mesleki yeterlilik seviyelerini bilip bilmedikleri sorulmuştur. Yetkililerin %69’unun sektör çalışanları ve yöneticileriyle ilgili standart ve yeterliliklerden haberdar olduğu görülmüştür. Şekil 16: Turizm Sektörünün Mesleki Standartları Yeterlilikleri ve Ulusal Yeterlilik Seviyelerinden Haberdarlık Sektörünüze ilişkin çalışanlara ve yöneticilere yönelik meslek standartları ve yeterlikler ile mesleki yeterlilik seviyelerini biliyor musunuz? (%) Hayır 31,2% Evet 68,8% * Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) ve çalışmaları hakkında ne ölçüde bilgi sahibisiniz? sorusuna <<kısmen biliyorum>>, <<biliyorum>> ve <<çok iyi biliyorum>> cevabını veren 48 kişiye ait sonuçlardır. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI 6.5.2. Ulusal Mesleki Yeterlilik Seviyelerinin Bilinirliği 155 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 6.5.3. Mesleki Yeterlilik Kurumunun Sektöre Katkısı Mesleki Yeterlilik Kurumu’ndan haberdar olan katılımcılara, turizm sektörü için meslek standartlarının MYK tarafından belirleniyor olmasının sektör için gerekli ve faydalı bir çalışma olup olmadığı sorusu da yöneltilmiştir. MYK çalışmalarını sektör için gerekli ve faydalı bulanların oranı %88’dir. %12 ise bu çalışmaları gereksiz ve faydasız olarak değerlendirmektedir. Şekil 17: MYK’nın Mesleki Standartlar Belirlemesinin Turizm Sektörü Açısından Gerekli ve Faydalı Olup Olmadığına Dair Kanaatler Size göre Mesleki Yeterlilik Kurumu’nun (MYK) sektörünüzün meslek standartlarını belirlenmesi için gerekli ve sektöre fayda sağlayacak bir çalışma mıdır? (%) Hayır 12,5% Evet 87,5% * Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) ve çalışmaları hakkında ne ölçüde bilgi sahibisiniz? sorusuna <<kısmen biliyorum>>, <<biliyorum>> ve <<çok iyi biliyorum>> cevabını veren 48 kişiye ait sonuçlardır. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI 6.5.4. Mesleki Yeterlilik Kurumu Belgeli Çalışan Sayısı 156 Mesleki Yeterlilik Kurumu’na dair bilgi sahibi olan 48 işletme yetkilisine işyerlerinde MYK belgeli kaç çalışanları olduğu sorusu yöneltilmiştir. Tablo 155: Mesleki Yeterlilik Kurumu Belgeli Çalışan Sayısı İşyerinizde MYK (Mesleki Yeterlilik Kurumu) belgeli kaç çalışanınız var? Sayı % Hiç yok 14 29,2 1 - 4 arası 6 12,5 5 - 9 arası 4 8,3 10 - 24 arası 3 6,3 25 ve üzeri 7 14,6 Bilmiyorum/cevap yok 14 29,2 Toplam 48 100,0 * Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) ve çalışmaları hakkında ne ölçüde bilgi sahibisiniz? sorusuna <<kısmen biliyorum>>, <<biliyorum>> ve <<çok iyi biliyorum>> cevabını veren 48 kişiye ait sonuçlardır. Soruyu cevaplayan katılımcıların %29’u “hiç yok” yanıtını verirken, bir diğer %29’u MYK belgeli çalışanları olup olmadığına dair bilgi sahibi olmadığını söylemiştir. 48 işletme arasında 1 ile 4 arasında MYK belgeli çalışanları bulunanların oranı %13, 5 ile 9 arasında MYK belgeli çalışan bulduranların oranı %8’dir. MYK’dan haberdar işletme yetkililerinin %6’sı 10 ile 24 arasında MYK belgeli çalışanları olduğunu belirtirken 25 ve üzeri çalışanı bulunan işletmelerin oranı %15’tir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 6.6.Turizm Sektörünün Geleceği 6.6.1. Turizm Sektörünün Geleceğine Dair Kanaatler İşletme yetkililerine turizm sektörünün geleceğine dair beklentilerinin ne yönde olduğu sorulduğunda %69’unun sektörün geleceğine olumlu baktığı görülmüştür. Bu grup içerisinde “çok olumlu bakanların oranı %13’tür. İşletme yetkililerinin %15’i turizm sektörünün geleceğine dair olumsuz kanaatler beslerken bu grup içinde “çok olumsuz” diyenlerin oranı %1’de kalmaktadır. Sektörün geleceğine dair ne olumlu ne olumsuz beklentileri olduğunu söyleyenlerin oranı %16’dır. Şekil 18: Turizm Sektörünün Geleceğine Dair Kanaatler Genel değerlendirdiğinizde turizm sektörünün geleceğiyle ilgili nasıl bir beklentiye sahipsiniz? (%) Olumlu 55,9% Nötr 15,7% Olumsuz 14,2% Çok olumlu 13,4% Çok olumsuz 0,8% * Otel ve restoran yetkilisi olan 127 kişiye ait sonuçlardır. İşletme yetkililerine turizm sektörünün bugünden daha iyi bir konuma gelmesi için gerekli olan en önemli üç faktörün ne olduğu sorulmuştur. Buna göre verilen cevaplar arasında %36’lık bir oranla “nitelikli/ vasıflı eleman” ilk sırada gelmektedir. %33 oranındaki “kapsamlı/kaliteli turizm eğitiminin verilmesi,” %15 oranındaki “çalışanlara yönelik hizmet içi eğitim ve seminerler ile personelin kendisini geliştirmesi,” %6 oranındaki “Sektörde bilgi sahibi/bilinçli/profesyonel yöneticilerin olması” ve %4’lük “çalışanların yabancı dillerini geliştirmesi” ifadeleri ile beraber değerlendirildiğinde işgücü politikalarının ve mesleki ve hizmet içi eğitimin sektörün gelişmesinde en önemli faktörlerden biri olarak algılandığı görülmektedir. Yetkililerin ayrıca %34’lük bir oranla “yerli/yabancı turiste ülke ve şehir tanıtım/satış/pazarlama faaliyetlerinin yapılması”nı önemsedikleri göze çarpmaktadır. Yetkililerin personelin performansının ve turizm tanıtımlarının yanı sıra devletten doğrudan beklentiler de bulunmaktadır. Yetkililerin %17’si “devletin turizm yatırımlarını teşvik etmesi”nin sektörün gelişmesine katkı sağlayacağını söylerken %11’i “turizm politikalarının iyileştirilmesi” gerektiğini, %10’u “konaklama ücret politikalarının düzenlenmesi”ni, %3’ü ise “devlet tarafından denetimlere ihtiyaç olduğu”nu dile getirmiştir. İşletme yetkilileri devletten dolaylı olarak da beklenti içerisindedir; buna %11’lik bir oran ile “bölgelere göre planlı yatırımların yapılması”nın yanı sıra %7’lik oranlarla “ulaşım ağının genişletilmesi” ve “ülkede politik istikrarın sağlanması,” %6’lık bir oranla “tarihi eser/ kültür turizminin geliştirilmesi”, %3’lük oranlar ile “ülke ekonomisinin istikrarı “ ve “turistlerin güvenliğinin sağlanması” gibi ifadeler dâhil edilebilir. Yetkililer sektörün gelişmesinde ayrıca özeleştiri sayılabilecek şekilde işletmelere düşen sorumluluklara da dikkat çekmektedir: %15’lik bir oranla dile getirdikleri “hizmet kalitesinin arttırılması”na ek olarak %4’lük oranla diğerlerine örnek olabilecek “kaliteli hizmet veren işyerlerinin sayısının arttırılması” ve %3’lük oranla “çalışanların sürekliliğinin sağlanması” gibi sorumluluklar yüklemektedir. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI 6.6.2. Turizm Sektörünün Gelişmesinde Önemli Olan Faktörler 157 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 156: Turizm Sektörünün Gelişmesi İçin Gereken Faktörler Turizm sektörünün bugünkünden daha iyi bir seviyeye gelmesi için size göre en önemli üç faktör hangileridir? (Çoklu yanıt) Sıra No. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI 1 158 % Nitelikli/vasıflı eleman 36,2 2 Yerli/yabancı turiste ülke ve şehir tanıtım/satış/pazarlama faaliyetlerinin yapılması 33,9 3 Kapsamlı/kaliteli turizm eğitiminin verilmesi 33,1 4 Yatırımlara/yatırımcılara devlet teşviki verilmesi 17,3 5 Hizmet kalitesinin arttırılması 15,0 6 Çalışanlara yönelik seminer/hizmet içi eğitim vererek personellerin kendini geliştirmesi 15,0 7 Bölgelere göre planlı yatırımların yapılması 11,0 8 Devletin turizm politikalarını iyileştirilerek turizm potansiyelini arttırması 11,0 9 Konaklama ücret politikasının düzenlenmesi 9,4 10 Ulaşım ağının genişletilmesi 7,1 11 Ülkede politik istikrarın sağlanması 7,1 12 Sektörde bilgi sahibi/bilinçli/profesyonel yöneticilerin olması 6,3 13 Tarihi eder/kültür turizminin geliştirilmesi 5,5 14 Çevre/doğanın korunması/temiz tutulması 5,5 15 Turizm alt yapısının iyileştirilmesi 4,7 16 Çalışanların yabancı dillerini geliştirmesi 3,9 17 Kaliteli hizmet veren işyerlerinin sayısının arttırılması 3,9 18 Halkta turizm bilincinin geliştirilmesi 3,1 19 Turistlerin güvenliğinin sağlanması 3,1 20 İletişim 3,1 21 Çalışanların sürekliliğinin sağlanması 3,1 22 Ülke ekonomisinin istikrarı 3,1 23 Devlet tarafından sektörün denetiminin yapılması 3,1 24 İşletmelerde hijyen/temizlik kurallarına uyulması 2,4 25 Sektörde arz-talep dengesi baz alınarak yeni yatırımların yapılması 2,4 26 Yöneticiler tarafından sektördeki gelişmelerin takip edilmesi 2,4 27 Diğer 7,9 Fikrim yok/cevap yok 1,6 6.6.3. Turizm Sektörünün Gelişmesine Engel Olan Faktörler Turizm sektörü yetkililerine sektörü geliştirecek faktörlerin yanı sıra gelişmenin önünde engel teşkil eden konular da sorulmuştur. Bu soruya verilen cevaplar arasında en yüksek oranlarla ilk iki sırada bulunan “sektörde çalışan personelin eğitimsiz olması” (%35) ve “sektörde kalifiye eleman yetersizliği” (%21) ifadelerine ek olarak dile getirilen “yönetici ve patronların eğitimsizliği” (%6) sektörün önündeki en büyük engelin eğitim sorunu olduğunu göstermektedir. %20’lik oranla üçüncü sırada gelen “reklam, tanıtımın olmaması ve eksikliği” ifadesi ile %8’lik bir orana sahip olan “insanlarda turizm kültürünün/bilincinin olmayışı” ve az bir oranda olan “Türkiye’nin yurtdışındaki olumsuz imajı” ifadeleri tanıtım sorununu sektörün önünde bir başka problem olarak ortaya koymaktadır. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Tablo 157: Turizm Sektörünün Gelişmesi Etkileyen Sorunlar Turizm sektörünün genel olarak yaşadığı ve sektörün geleceğini olumsuz etkileyen en önemli üç sorun hangileridir? (Çoklu yanıt) % 1 Sektörde çalışan personelin eğitimsiz olması 35,4 2 Sektörde kalifiye eleman yetersizliği 21,3 3 Reklam, tanıtımın olmaması ve eksikliği 19,7 4 Haksız rekabet/ fiyat istikrarsızlığı 17,3 5 Terör, iç karışıklık, huzursuzluk, güvenlik 13,4 6 Ülkenin içinde bulunduğu politik durum 10,2 7 Dünyada yaşanan ekonomik ve siyasi belirsizlik, savaşlar 9,4 8 Hizmet kalitesinin düşük olması 9,4 9 Turizm politikasının belirsizliği 8,7 10 Devlet desteğinin olmaması 8,7 11 İnsanlarda turizm kültürünün bilinçlendirilmesi 7,9 12 Ulaşımın yetersizliği 7,9 13 Ekonomik sorunlar 7,9 14 Ücret yetersizliği 7,1 15 Yanlış ve plansız yatırımların yapılması 6,3 16 Yönetici ve patronların eğitimsizliği 6,3 17 Çevresel faktörler (temizlik, düzen, doğa) 5,5 18 Otel girdilerinin/maliyetinin yüksek olması 5,5 19 Denetimlerin yetersizliği/standartların uygulanamaması 4,7 20 Sektör içi iletişimsizlik, koordinasyonsuzluk 4,7 21 Yabancı dil eksikliği 4,7 22 Kalitesiz tesislerin olması 4,7 23 Kültürel ve tarihi yerlerin bakımı, onarımı ve ziyarete açılması 3,1 24 Çok fazla tesisin olması 3,1 25 İklim şartlarının düzensizliği 3,1 26 Turizm türlerinin çeşitliliğinin arttırılması 2,4 27 Tesislerin belli bölgelerde yoğunlaşması 2,4 28 Belediye hizmetlerinin eksikliği, hizmetlerin zamansız yapılması 2,4 29 Dış ülkelerde Türkiye’nin olumsuz imajı 2,4 30 Diğer 6,3 Fikrim yok/cevap yok 1,6 Yetkililerin %17’si tarafından bahsedilen “Haksız rekabet/ fiyat istikrarsızlığı” ve %9’u tarafından dile getirilen “turizm politikasının belirsizliği” ile %6’lık “yanlış ve plansız yatırımların yapılması” %5’lik “denetimlerin yetersizliği/standartların uygulanamaması” ifadeleri turizm plan ve politikalarının sektörün ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kaldığına dair kanaatleri desteklemektedir. Katılımcıların turizm sektörünü dolaylı olarak etkileyen sorunları da dile getirdikleri, bunlar arasında %13 ile “terör, iç karışıklık, huzursuzluk, güvenlik” sorunlarını, %10 ile “Ülkenin içinde bulunduğu politik durum”ları, %9 ile “dünyada yaşanan ekonomik ve siyasi belirsizlik, savaşlar”ı saydıkları görülmektedir. Ayrıca %8 tarafından dile getirilen “ekonomik sorunlar”a ek olarak %7’lik “ücret yetersizliği” ve %6’lık “otel girdilerinin/ maliyetinin yüksek olması” maddi sorunlar altında değerlendirilebilir. İşletmelerin kendilerine yönelik eleştirilerinde ise %9’luk oranla “hizmet kalitesinin düşük olması” %5’lik oranlarla “sektör içi iletişimsizlik, koordinasyonsuzluk” ve “kalitesiz tesislerin olması”na ek olarak “tesislerin belli bölgelerde yoğunlaşması” “çok fazla tesisin olması”ndan bahsetmektedir. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Sıra No. 159 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 7. Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Eğitim İhtiyaçları Araştırmasının Sonuç ve Önerileri Elde edilen yıllık gelirin 30 milyar doları aştığı turizm sektörü, Türkiye için önemini sürdürmektedir. Ekonomik olarak kabuk değiştirdiği ve dünyaya entegre olmaya başladığı 1980’li yıllardan bu yana Türkiye ekonomisi içerisinde turizm sektörü hep özel bir konuma sahip olmuştur. Dünyanın ilk 10 ekonomisinden biri olma hedefinin de yer aldığı 2023 vizyonunun gerçekleştirilmesinde de turizm yine kritik bir role sahiptir. Bu nedenle turizmde verimliliğin ve kalitenin artmasını sağlayacak tüm çalışmalar ve bunlardan elde edilecek katma değer, sadece turizm sektörünün değil, ülkenin geleceği açısından da oldukça önemlidir. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Turizm sektörünün geleceği dünya konjonktüründeki gelişmelere bağlı olmakla birlikte, Dünya Turizm Örgütünün öngörüleri uluslararası turizm hareketlerinin istikrarlı bir şekilde artacağı yönündedir. Artan turizm pazarından turist kabul eden ilk 10 ülke arasına girmeyi başaran Türkiye’nin ziyaretçi sayısını ve gelirlerini artırması sunmakta olduğu ürünün niteliğini rakip ürünlere kıyasla yükseltmesine bağlıdır. Yüksek oranda soyutluk içeren turizm ürününde, ürünü sunan personel, ürün niteliğinin ayrılmaz bir parçasıdır. Bu nedenle personelin vasıflı olması sunulan ürünün kaliteli olarak algılanmasında önemli rol oynamaktadır. Öneminden dolayı hizmet kalitesinin artırılması 2023 Turizm Stratejik Planlaması içinde benimsenen amaçlardan birisi olmuştur. Personelin vasıf seviyesinin tespiti, eğitim ihtiyaçlarının sadece çalışanlar için değil aynı zamanda yöneticiler için de saptanması, mevcut verilen eğitim türlerinin tespiti, işgören devir hızının belirlenmesi, turizmin geleceğine etki edecek faktörlerin saptanması amacını taşıyan bu çalışma Stratejik Plan çerçevesinde önemsenen hizmet kalitesinin artırılması hedefine katkı yapacaktır. Çalışmadan elde edilen bulgular sektörün mevcut durumuna ışık tutmakla birlikte, kısa, orta ve uzun vadede yapılması gerekenler hakkında da fikir vermektedir. Bulgular, yöneticilerin eğitimi, sektör-eğitim kurumları işbirliği, eğitim-kalite departmanlarının yaygınlaşması, Bakanlıklar arası işbirliği ve imaj geliştirme kampanyaları, yasal düzenlemeler ve sürekli eğitim politikalarının geliştirilmesi yönünde önemli etkilere sahiptir. 160 Aşağıda, araştırmadan elde edilen önemli bulgular çeşitli başlıklara ayrılarak irdelenmektedir. Çalışma Türlerine Göre İşletmelerdeki Çalışan Sayısı Toplam çalışan sayısı içinde yer alan yarı zamanlı çalışan sayısı otel işletmelerinde %3 restoran işletmelerinde ise %1’dir (Tablo 5 ). Yarı zamanlı çalışan sayısının göreceli azlığı ilk bakışta sektörün tam zamanlı çalışana önem verdiği veya çalışanlar açısından mesleğin kariyer yapılabilecek meslek olarak algılandığı şeklinde yorumlanabilir. Ancak, veri toplama döneminin Kasım-Aralık aylarına denk gelmiş olması bulgunun yorumlanmasında dikkatli olunmasını gerektirmektedir. Bununla birlikte, yarı zamanlı çalışanların daha çok küçük ölçekli işletmelerce tercih ediyor oluşu, mevcut istihdam uygulamaları açısından dikkate değer bir bulgudur. Otelcilik sektöründe toplam arzın önemli bir bölümünü oluşturan küçük ölçekli işletmelerin çalışanlarını tam zamanlı olarak istihdam edememesinin doğuracağı olumsuz sonuçlar bulunmaktadır. Küçük işletmelerde hizmet standartlarının sürdürülebilirliği, yarı zamanlı çalışanların mevcut yüksek oranından etkilenebilecektir. Alternatif ve daha iyi koşullarda iş olanağının oluşması durumunda yeni iş için yarı zamanlı işin bırakılması olasıdır. Böyle bir durumda bir önceki çalışanın performansına son derece bağlı olan hizmet kalitesinin yeni çalışan tarafından devam ettirilmesi muhtemelen mümkün olmayacaktır. Yarı zamanlı işler için istihdam edilen çalışanların mesleki yeterlilik açısından uygunluğu ise tartışmalı olan ve hizmet standardının sürekliliğini etkileyecek diğer bir sorundur. İşletmeci açısından, hizmet kalitesi standardının yarı zamanlı çalışanlarla sürdürülmesinin ek bir maliyet olarak algılanma olasılığı yüksektir. Bu nedenle, küçük işletmelerde hizmet içi eğitim, seminer, oryantasyon vb. tekniklerle yarı zamanlı çalışanların eğitilmesi yaygın olmayan bir durumdur. Bu tür işletmelerde eğitime yapılacak herhangi bir harcama geri dönüşü olmayan bir maliyet olarak değerlendirilmeye devam etmektedir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI İşçi Devri Araştırma bulgularından elde edilen ve işletmelerde işten ayrılanların sayısını gösteren bulgu şaşırtıcı değildir (Tablo 7). Dünya genelinde ve Türkiye özelinde otelcilik sektöründe işgören devir hızının yüksekliği sektörün karakteristik bir özelliği olarak değerlendirilmektedir. Otelcilik sektöründe çalışanların genel yaş ortalamasına bakıldığında ve otelcilik sektörüne atfedilen “imaj” düşünüldüğünde işgören devir hızının yüksekliği beklenen bir sonuçtur. Otelcilik kişilerin daha çok gençken tercih ettiği ve genelde “yıpratıcı” özelliklerinden dolayı “kariyer” olarak görülmeyen, çoğunlukla “geçici” olarak değerlendirilen bir meslek türüdür. A-sosyal saatlerde çalışma, müşterilerin tatilleri esnasında çalışıyor olmanın yarattığı psikolojik baskı, fiziksel anlamda kötü çalışma koşulları, ücretlerin yetersizliği, sunulan sosyal imkânların yetersizliği, toplumun otelcilik sektörü çalışanlarına bakış açısı vb. unsurlar toplandığında ortaya çıkan işten ayrılma tablosu beklenmedik bir sonuç değildir. Bu sonuç beklenmekle birlikte, bulguda iki önemli ayrıntı dikkat çekmektedir. Bunlardan birincisi işten ayrılan kişi sayısı ile aynı iş için alınan kişi sayısı arasındaki farktır. Bulgular son 12 ayda işten ayrılanların sayısı 2620 iken işe alınanların sayısının %5 daha az olduğunu göstermektedir. Bu sonuç “ilgili iş için aranan vasıftan” kaynaklanacağı gibi işletmelerin aynı işi daha az sayıda çalışana yaptırma eğiliminden de kaynaklanmış olabilir. Otelcilik sektörünün uzun saatler çalıştırma, mesai ödememe gibi kötü şöhreti düşünüldüğünde ayrılandan daha az sayıda kişinin işe alınıyor olması normal bir sonuç olabilir. Bununla birlikte ayrılanların yerine aynı sayıda çalışan bulamama önemli bir istihdam sorununa işaret etmektedir. Bulgu otelcilik sektöründe vasıflı eleman sayısının azlığına yönelik giderek yükselen eleştirilerle örtüştüğü gibi, sektörden başka sektörlere kaçışın bir işareti olarak da değerlendirilebilir. Bulguda dikkate değer ikinci ayrıntı ise otelcilik sektöründen farklı olarak yiyecek içecek sektöründe ayrılanların sayısı işe alınanların sayısından daha azdır. Bu durum rastlantısal olabileceği gibi medyada (TVvb.) yiyecek-içeceğe yönelik son dönemlerde artan ilgiden de kaynaklanmış olabilir. Çalışmaya katılanların sadece %10,2’si sektörde çalışanların eğitimlerinin yeterli olduğu görüşündedir. Geri kalan %90’lık kısmı faklı derecelerde de olsa turizm sektöründe çalışanların (sorudaki tam tanımı ile Turizm İşletme Belgeli Tesislerde çalışanların) yeterli eğitime sahip olmadığı kanaatindedir. Anket yapılan kurum ve kuruluşların dağılımı dikkate alındığında sektörün ve sektörü çevreleyen yapıların hemen hepsinin eğitim yetersizliği konusunda hemfikir oldukları görülebilir. Ankete katılanların bir kısmının turizm eğitimi veren kurumlardan olduğu düşünüldüğünde bu derece yüksek düzeyde “eğitimsiz” oranı şaşırtıcıdır. Bu aynı zamanda mesleki eğitim verilen kurumlarda sunulan eğitimin ve kazandırılan mesleki donanımın bizzat bu eğitimi verenlerce yetersiz bulunduğuna yönelik bir öz eleştiri şeklinde de değerlendirilebilir. Mesleki eğitim yeterliğine yönelik sorudan sonra katılımcılara bu sonucun nedeni sorulmuştur. Nedenleri üç kategoride toplamak mümkündür: Eğitim programı, işveren ve işgörenin kendisinden kaynaklanan nedenler. Mesleğin kariyer olarak değil atlama taşı ve geçici bir dönem yapılacak bir iş olarak düşünülmesi ilgisizliğin temel nedeni olabilir. Ancak, her ne kadar çalışanların eğitim programlarına yüksek düzeyde ilgisiz olduğu tespit edilmiş olsa da (Tablo 9) çalışanın daha önce yer aldığı bir eğitim programının “kalitesizliği” bu ilgisizliği yaratmış olabilir. Tabloda yer alan bulgular dikkatle incelenirse gerek eğitim programlarının kalitesi, gerekse bu programlara erişimdeki sorunlar ve program içeriklerinin çalışan ihtiyaçlarına uyumsuz oluşu yetkililerce daha çok eğitim programının hedeflenmesi (niceliksel artış) yerine daha nitelikli eğitim programı oluşturma gerekliğini ortaya koymaktadır. Ankete yanıt veren kişilerin profilleri dikkate alındığında yüksek işçi devir hızının turizme maliyetinin düşünüldüğünden daha farklı boyutlarda olduğu görülmektedir. Yüksek devir hızı eğitim engelleyici bir unsurdur. Nasıl olsa işten ayrılacaklar ve yapılan maliyetin geri dönüşü olmayacağı kanaatiyle işletmecilerin eğitimi boşa yatırım olarak gördükleri ifade edilmektedir. İşletme özelinde düşünüldüğünde, eğitim almış olan personelin işten ayrılmasıyla işletmeye doğrudan faydası olmayacağı ilk bakışta yerinde bir görüştür. Bununla birlikte eğitim almış personelin başka bir turizm işletmesinde görev alıyor olması ve aldığı eğitim sayesinde müşterilere daha nitelikli hizmet veriyor olması otelcilik sektörüne ve işletmeye dolaylı fayda sağlayacaktır. Ayrıca eğitimin çarpan etkisi düşünüldüğünde, eğitim almış personelin hiç eğitim almamış personele işbaşındaki uygulamalarıyla örnek teşkil edeceği de unutulmamalıdır. Bu sonuçlardan eğitimin bir maliyet olarak görülmekten çıkarılıp uzun dönemli bir yatırım olarak görülmesine yönelik farkındalık çalışmalarına ihtiyaç duyulduğu anlaşılmalıdır. Yanıtlar içinde dikkat çekici bir ayrıntı kurumlar arası işbirliğinin zayıflığıdır. Yanıtlayıcıların yaklaşık %10 u bu eksikliğe işaret etmektedir (Tablo 10). Eğitim kurumları algısal pozisyon olarak kendilerini sektörden uzak olarak konumlandırmaktadır. Sektörle ilişkiler yılın belli dönemlerinde yoğunlaşmakta (stajyer ihtiyacı) ancak diğer dönemlerde işbirliğine gidilmemektedir. Bu durum eğitim kurumlarının izlediği politikaların sonucu olduğu kadar işletmelerin eğitim kurumlarına olan bakış açılarından da kaynaklanmaktadır. Kendisine eğitilmiş eleman yetiştiren kurumlara sektör herhangi bir destekte bulunmamaktadır (finansal, ekipman, beşeri BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Çalışanların Mesleki Eğitimlerinin Yeterliği ve Eğitim İhtiyacı 161 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI sermaye vb.). Yılda sadece bir-iki defa görüşen ortakların başarılı sonuçlar üretmesi, verimli ve her iki tarafı da memnun edecek niteliksel artışlara neden olması beklenemez. Tablo 11 de yer alan bulgular otelcilik jargonunda sıklıkla kullanılan “otel temizlik satar” ifadesini doğrular niteliktedir. Eğitime ihtiyaç duyulan alanlar içinde birinci sırayı hijyen ve temizlik eğitimi almaktadır. Çalışanların otelcilik gibi yüksek düzeyde hijyen ve temizlik gerektiren bir meslekte yetersiz oldukları ve eğitime ihtiyaç duydukları saptaması sektör açısından alarm verir niteliktedir. Otelcilik sektörünün mevsimsel özelliği ve işletmelerin geleneksel istihdam politikaları (vasıfsız ucuz işgücü) düşünüldüğünde bu konuya yönelik eğitim ihtiyacı saptaması şaşırtıcı olmaktan uzaktır. Tablo 11 yakından incelenirse hizmet üretiminde ve müşteriye sunumunda sorunlar olduğu söylenebilir. Şöyle ki; mutfak ve ileri mutfak eğitimi, ön büro, kat hizmetleri ve bar eğitimine yönelik ihtiyaç bu alanlardaki üretim becerilerinin eksikliğine işaret etmektedir. Bu alanlarda sadece üretim becerilerine değil sunum becerilerine de ihtiyaç duyulduğu genel ağırlama ve servis eğitimindeki ihtiyaç vurgusundan anlaşılmaktadır. Temel İngilizce eğitiminin birçok üretim becerisinin de önünde yer alarak 5. en çok ihtiyaç duyulan eğitim alanı olması otelcilik çalışanlarının sadece üretim, sunum becerisi değil aynı zamanda iletişim becerisi de kazanmak istediklerinin bir göstergesidir. Tablo 12 de benzer bir şekilde iletişim konusuna vurgu yapan bulgular içermektedir. Müşteriyle, özellikle yabancı müşterilerle etkileşebilmek ve mesleğinden haz alabilmek için çalışanların ortak bir dünya dili haline gelen İngilizceye ihtiyaç duydukları bunun yanında ülkemize gelen turist milliyetleri sıralamasına uygun olarak yeterli düzeyde Almanca, Rusça, Arapça ve Japoncaya ihtiyaç duyduklarını vurgulanması doğaldır. Son olarak iş güvenliği eğitimine yüksek düzeyde ihtiyacın belirtilmesi işletmelerin bu alandaki yetersizliklerine ışık tutmaktadır. Çalışandan verim beklenmektedir. Bunun için kendisine kazandırılan becerileri iş güvenliği açısından sağlıklı bir ortamda kullanmasının sağlanması gerekmektedir. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Yöneticilerin Mesleki Eğitim İhtiyaçları 162 Personel yönetimi ve motivasyon eğitimine ihtiyaç duyulması yöneticilerin zamanlarının büyük bir bölümünü satış-pazarlama kontratları gerçekleştirmeye ayırmalarından, yönetimde yetki ve sorumluluklarını yeterli ve doğru bir şekilde delege etmemiş olmalarından kaynaklanmış olabilir (Tablo 13). Çalışan motivasyonu işletmenin en önemli kaynağıdır. Buna rağmen yöneticilerin motivasyonu göz ardı ettikleri saptamasına neden olabilecek Tablo 13’deki bulgular, özellikle iletişim eğitimine yönelik ihtiyaç (%88), Tablo 7 ve 8’de yer alan yüksek devir hızının başat sebepleri arasında sayılabilir. Tablo 13’den de anlaşılacağı üzere çalışmaya katılanlar, yöneticilerin kendi kozalarından dışarıya çok çıkmadıkları, yönetimsel (kağıt, bürokrasi) işlevlere boğuldukları ve müşterilerle ilgilenmedikleri ya da istenilen nitelikte bir iletişim kurmadıklarına işaret etmektedirler. Müşteri odaklılık ve toplam kalite yönetimi eğitimine yapılan vurgu, sadece fuarlar aracılığıyla yeni müşteri değil mevcut müşterinin tekrarcı müşteriye dönüştürülmesinin önemine işaret etmekte ve bu hedefe yöneticilerin ofislerden alana inerek, uygulamaya aktif katılmasının katkı sağlayacağını ifade etmektedir. Liderlik, çatışma yönetimi vb. alanlarda ifade edilen yüksek eğitim ihtiyacı, yöneticilerin eğitim aldıkları okulların bu alandaki yetersizliklerini ortaya koymaktadır. Bu alanda belirtilen eğitim ihtiyacı mevcut olası çatışmalara uygulanan çözüm yöntemlerinin çalışanları tatmin etmekten uzak olduğunu göstermektedir. Dikkat çekici bir şekilde sürdürülebilirlik ve çevre dostu otelcilik konularında ankete katılanlar tarafından yöneticilerin geliştirmesi gereken yönleri olduğu vurgulanmıştır. Turizm talebinde yükselen eğilimler arasında yer alan yeşili koruma isteği sadece işletmenin satış yapabilmesi için değil aynı zamanda katılımcıların kendi çevreci tutumlarından kaynaklanmış olabilir. En az bunlar kadar önemli diğer bir bulgu ise ürün geliştirmeye yönelik saptamadır. Katılımcılar yöneticilerin ürün geliştirme yönünün geliştirilmesi gerektiğine inanmaktadır. Bu yerinde bir saptamadır. Otelcilik sektörü sıradanlaşmaktadır. Özellikle sunulan ürünler hızla kopyalanmakta ve aynılaşmaktadır. Rekabet üstünlüğü sağlayacak yenilikçi uygulamalara, ürünlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla süreçlerde yalınlaştırma, mevcut enerji tüketimlerinde verimliliği artıracak yenilikçi uygulamalar, müşteride olumlu sürpriz etkisi yaratacak teknolojik uygulamalar vb. tasarlanmalı ve uygulanmalıdır. Daha çok internet üzerinden ve doğrudan yapılan rezervasyonlardaki artış, sosyal medyada yer alan müşteri yorumlarının etkisi gözetildiğinde, Tablo 13 de yer alan elektronik pazarlama konusundaki uyarı yerinde bir uyarıdır. İşgörenin tüm performansına etki eden çalışma motivasyonunu artırmakla ilgili profesyonel girişimlere acilen ihtiyaç bulunmaktadır. Burada yöneticilere önemli bir görev düşmektedir. Ülkemiz yönetim kültüründe güç uzaklığı yüksek olduğundan yöneticilerin çalışanlar üzerindeki etkisi başka kültürlere kıyasla daha fazladır. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Yöneticilerin çalışanları nasıl motive edeceği konusunda daha çok eğitim alması, bulgulara yansıyan işten ayrılma gibi önemli olumsuz sonuçların oluşmasında gerilemeye neden olabilecektir. Yönetmenin inceliklerinin öğrenilmesi ve uygulanması daha nitelikli yeni yöneticilerin yetişmesinde kaldıraç görevi görecektir. Sektörde öğrenme daha çok tecrübeyle olduğundan iyi yönetişim örneklerinin yaygınlaşması bu kültürün yeşermesine fırsat verebilir. Bulgulara göre yöneticilerin eğitiminde sadece çalışana yönelik davranışları değil yönetici-müşteri ilişkilerinin de mercek altına alınması önemli bir katkı sağlayacaktır. Yönetim, yükselen rekabet dolayısıyla yeni müşteriler yaratabilmenin gayreti içinde zamanının büyük bir bölümünü işletme dışında geçirmektedir. Oysa ki, var olan müşterinin sürekli müşteriye dönüştürülmesinde yöneticilerin işletme içindeki davranışları son derece önemlidir. Çalışanların motivasyonlarını artırma için işletmeler küçük adımlarla anlamlı sonuçlar elde edebilir. Örneğin Satış-Pazarlama Departmanının adı Business Development, Müşteri İlişkileri Departmanının adı Guest Recognition, Oda Servisi Departmanının adının Inroom Dining, Güvenlik Departmanı adının Loss Prevention Departmant vb. değiştirilmesi çalışan veriminde son derece etkili olabilir. Profesyonel Yönetici Derneklerinin bölgesel olarak yaygınlaşması, fikirlerin geliştirilmesinde ve uygulanmasında etkin olacaktır. Son 12 ay içinde çalışanlarına eğitim verdiğini belirten işletme oranı %72 olmakla birlikte Grafik 2, Tablo 9 ve 11’deki bulgular verilen bu eğitimin içeriğinin, kalitesinin yeterliği ve niteliğini şüpheli kılmaktadır. Üçte bir oranında işletmenin hiçbir eğitim düzenlemiyor oluşu Tablo 10’da sektörde eğitime gereken önemin verilmediği bulgusuyla örtüşmektedir. İlginç bir biçimde katılımcılar ilk beş eğitim ihtiyacı alanlarını hijyen, genel ağırlama, servis eğitimi, iş güvenliği eğitimi, temel İngilizce olarak belirtmekteyken (Tablo 11), işletmelerce verilen eğitimler bunların sadece bir kısmıyla uyuşmaktadır (Tablo 15). Yabancı dil eğitimine ihtiyaç %90 düzeylerindeyken işletmelerin sadece %5 düzeyinde bu eğitimi vermeleri izah edilebilir bir durum değildir. Bunun bir nedeni eğitim planlaması yapılırken hangi alanlarda eğitim verileceğine yönelik bir ihtiyaç saptamasının ve planlamasının yapılmamış olmasıdır. Yasal düzenlemelerde meydana gelen değişiklikler neticesinde verilen eğitimlerin hariç tutulması durumunda, işletmelerde verilen eğitimlerin çalışana beceri kazandırmaktan daha ziyade işletmeyi koruma amaçlı tasarlandığı düşünülebilir. Şöyle ki gerek hijyen gerekse yangın ve kimyasal kullanım eğitimleri, olası yanlış uygulamalar sonucunda çalışanlar kadar işletmelerin zarar görmesini engellemek için düzenlenmektedir. Özellikle oryantasyon eğitiminin %14’lerde kalmış olması, iş gören devir hızının yükselmesinde, motivasyon eksikliğinin tetiklenmesinde etkili olmuş olabilir. Her ne kadar Grafik 4’de eğitimlerin vasıf düzeylerine ve verime etkisi olduğunu belirtenlerin oranı %73 olsa da, kısmen etkili olduğunu ifade edenlerin oranı % 23’lerde kalmıştır. Bu bulgu eğitimlerin içeriğine yönelik çalışmaların gerekli olduğunu ortaya koymaktadır. Mevcut Çalışanlara Yönelik Eğitim İhtiyacı Çalışanların eğitime ihtiyacı olmadığını söyleyen katılımcı sayısı %6’dır (Grafik 5). Geri kalan katılımcılar sektör çalışanlarının büyük bir kısmının vasıflarında eksiklik olduğu ve eğitime ihtiyaç duyduklarını belirtmektedir. Anket uygulamasının yapıldığı bölgelerdeki işletmelerin hizmet verdiği müşteri kitlesi düşünüldüğünde yabancı dil eğitiminin birinci sırada çıkması normal bir sonuçtur. Tablo 17’de yer alan bulgulardan hareketle çalışanlara temel otelcilik donanımının (ön büro, yiyecek-içecek, kat hizmetleri) kazandırılması acil olarak ilgilenilmesi gereken önemli bir gerekliliktir. Yabancı dil ihtiyacı, giderek daha fazla sayıda yabancı ziyaretçinin ülkemizi tercih edeceği projeksiyonundan hareketle üzerinde önemle durulması, klasik öğretim yöntemlerinin tartışmaya açılması gereken bir konudur. Tablo 18 yer alan kişisel gelişim eğitimi alanındaki vurgu bizlere çalışanların motivasyonunda sadece mesleki beceri kazanma değil, kişisel gelişimin de önemli olduğunu hatırlatmaktadır. Kat hizmetleri eğitimine olan ihtiyaç ayrıca altı çizilmesi gereken bir saptamadır. Ülkemizde turizmde eğitim veren kurumların hemen hemen bir çoğunda kat hizmetleri ayrı bir bölüm olarak görülmemektedir. Bu nedenle sadece bir ya da iki dersle bu önemli departmanın fonksiyonları hakkında üstün körü eğitim verilmektedir. Servis eğitimi hakkındaki saptama önemli bir başka eksikliğin yansımasıdır. Özellikle turizmde eğitim veren kurumlar düşünüldüğünde birçoğunun uygulamalı eğitim alanlarının kısıtlı olduğu ya da hiç olmadığı görülmektedir. Politika olarak uygulamalı eğitim verilebilir alanların bir koşul olarak kabul edilmesi ve eğitim kurumlarının bu şekilde tasarlanması yerinde bir katkı olacaktır. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Çalışanlara Yönelik Eğitim Programları 163 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Yanıtlayıcıların önemli bir bölümü (%40) gelecek yıl eğitim vermeyi düşünmediklerini ya da belli olmadığını belirtmişlerdir. Bütün detaylarıyla eğitimlerini planlayanların oranı %9 dur (Tablo 19). Bu tablo eğitimin ciddiye alınmadığı, önemsenmediği bulgusuyla örtüşmekle birlikte, eğitim vermeme tutumunun zor kırılacak bir alışkanlık olduğuna da işaret etmektedir. Eğitime göndermeme nedenleri arasında ilk üç sırayı maliyetler, çalışanların statüleri (kısmi-tam zamanlı) ve eğitim olanaklarının bulunmaması almaktadır. Özellikle işgücünün mevsimlik olması ve part-time çalışan olması her ne kadar Tablo 6’daki bulguyla çelişse de yarı zamanlı çalışan olgusunun işletmeciyi eğitim vermekten uzaklaştırdığını iddia etmek yanlış olmayacaktır. Eğitim bir maliyet olarak görülmektedir. Tabloya göre eğitim alan personelin daha yüksek ücret talep edeceği, eğitime katılan personelin işgücü kaybı yaratarak maliyet artıracağı tartışmalı ancak yaygın düşüncelerdir. Ayrıca, bir taraftan vasıflı eleman yok diyen bulgular varken, yeterli vasıf seviyesinde eleman bulmanın mümkün olması (?) eğitime gönderilmeme sebebi olarak karşımıza çıkması şaşırtıcıdır (Tablo 20). Çalışanlar İçin Uygun Eğitim Planı BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Tablo 21’e bakıldığında yetkililerin kendi işletmelerini eğitim için en uygun yer olarak değerlendirdikleri, işyerine mesafe olarak yakın yerin ikinci bir tercih olabileceği görülmektedir. Bu bulgu bile tek başına yetkililerin eğitimi işgücü kaybı olarak gördüklerine işaret edebilir. Şöyle ki, mesafe olarak eğitimin işletmenin kendi içinde ya da yakın yerinde yapılıyor olması, ihtiyaç olması durumunda işgörenin vazifesine devam etmemesi engelini ortadan kaldırmaktadır. Bu tercihin altında yatan başka bir neden eğitim kalitesinin birebir denetlenmesi arzusu da olabilir. Yetkili işletmesinde eğitime dahil olarak yakından eğitimin içeriği görme imkanına sahip olacaktır. Sebep ne olursa olsun işletme atmosferinden bağımsız olmayan aynı mekanda eğitim alınıyor olmasının işgörende psikolojik olumsuz etkileri olabilir. Check-in check-out zamanları, yeme-içme hizmetinin verildiği saatler düşünüldüğünde eğitimlerin daha çok öğleden sonra verilmesinin istenmesi yine (%32) (Grafik 6) eğitime maliyet olarak bakmanın bir doğal sonucu olabilir. Böylelikle yoğun zamanlarda işgören mesaisini yapar, antrakt zamanlarda ise eğitimini alabilir. Doğal olarak müşteri yoğunluğunun az olduğu dönemler (Ocak-Şubat) eğitim için uygun aylar olarak önerilmektedir (Grafik 8). 164 Katılımcılar Tablo 21’deki bulgularla örtüşen bir biçimde yetkililer en uygun eğitim metodunun işbaşında eğitim olduğunu belirtmektedir (Tablo 22). İşbaşı eğitim birçok açıdan önemli bir araç olmakla birlikte, genelde tecrübelinin yeni gelene öğretmesine dayandığından dolayı ve işin doğal akışında yapılıyor, dolayısıyla vazife yerine getiriliyor olmasından dolayı maliyet etkin bir seçimdir. Mesleki Yeterlilik Kurumu’nun eğitim vermede en çok tercih edilen kurum olması bir yandan sevindirici, diğer yandan düşündürücü bir durumdur. Özellikle yarım asırdır devam eden Üniversitelerde yer alan turizm eğitiminin niteliği hakkında derin şüphe uyandıran bu tercih yeni politikaların oluşturulmasında yönlendirici olacaktır. Tablo 24’deki bulgu mesleki Eğitim Kurumu’nun katılımcıların yarısından fazlası tarafından çok az bilinmesine karşın kuruma bu derece güven duyulması imaj yönetimi konusunda kurumun başarısına işaret etmektedir. Turizm Sektörünün Geleceği Katılımcılar genel olarak turizm sektörünün geleceğine olumlu bakmaktadır (%70) (Grafik 12). Bununla birlikte nötr ve olumsuz olanların oranı %30 civarındadır. Geleceğin bugünden daha iyi hale gelebilmesi için nitelikli işgücü ilk sırada önerilmektedir. Ürün ne kadar değerli olsa da bu ürünü sunan personelin vasıfsızlığı, ürünün algılanan değerinde önemli düşüşe neden olacaktır (Tablo 26). Bu nedenle vasıflı eleman ihtiyacı bilincinin sektörde çalışan yetkililerce ifade ediliyor olması önemli bir avantajdır. Yanıtlayıcılar pazarlama faaliyetlerinin geliştirilmesine işaret etmekle birlikte daha çok eğitim konusuna dikkat çekmektedir. Bu yaşanmış tecrübelerin önemli bir yansımasıdır. Turizmin daha iyiye gitmesinin yolunun yapısal düzenlemeler (planlama, pazarlama, teşvik, ücret politikası, ulaşım ağı, altyapı), mekânsal düzenlemeler (çevre doğa koruma, kültür ve tarih) ve eğitimsel düzenlemelerle (turizm eğitimi, vasıflı personel) mümkün olabileceğine yönelik üçlü bir sacayağı oluşmuş görünmektedir. Tablo 27 yaşanan ve sektörün gelişmesini olumsuz etkileyecek sorunları sırasıyla eğitimsiz ve vasıfsız personel, reklam ve tanıtım eksikliği ve haksız rekabet olarak belirtmektedir. Sektör-Eğitim Kurumları İşbirliği Bu bağlamda, şartları uygun yöneticilerin özellikle Lisansüstü (tezsiz) öğrenime devam etmeye özendirilmeleri, sektör ve eğitim kurumları arasında kurulması gereken köprünün ayaklarını oluşturabilir. Diğer bir işbirliği modeli ise işletmelerin eğitim kurumlarını kendi insan kaynakları havuzu gibi görerek TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI işletme-eğitim kurumu arasında protokollerin oluşturulmasıdır. Örneğin bir otel zinciri bir üniversite ile protokol yapabilir ve bu protokol çerçevesinde zaten ana amacı nitelikli eleman yetiştirmek olan eğitim kurumu bu otel zincirinin uygulamalarından bir bölümünü (örnek oda, örnek menü, örnek ön büro programı, örnek restoran vb.) kendi bünyesine çekebilir. İşletme bu örnek alanların oluşumunu gerçekleştirdikten sonra, eğitim kurumundan yeterli sayıda aday öğrenciyi temel mesleki donanımları ortak olmak üzere kendi işletme felsefesine uygun olarak yetiştirilmesini isteyebilir. Otel zincirinin, mezuniyet sonrasında gerekli şartlara haiz öğrencilere 1 yıl istihdam garantisi vermesi daha nitelikli ve işletme felsefesine göre yetişmiş elemanlar bulma imkanı kazanmasını sağlayacaktır. Eğiticilerin Eğitimi ve Eğitim-Kalite Departmanlarının Oluşması Kısa-orta vadede yapılabilecek diğer bir öneri ise işletme içinde Eğitim ve Kalite Departmanlarının oluşturulması, işletmenin çalışanları için kendi eğiticilerini yetiştirmesidir. Mevcut durumda, önemine rağmen, birçok işletmede Eğitim ve Kalite departmanı bulunmamaktadır. Bu konu büyük ölçekli işletmelerde İnsan Kaynakları Departmanının bir alt görevi olarak ele alınmaktadır. Oysa ki eğitim yoluyla sürdürülebilir gelişme yılda birkaç taneyle sınırlandırılabilecek, etkileşimin az olduğu seminerlerin düzenlenmesinden daha çok kişiye özelleştirilmiş eğitim (kariyer) planlamasını gerekli kılmaktadır. Yetkililerin büyük bir çoğunluğunun eğitimlerin işletmede verilmesini mekan olarak daha uygun buldukları düşünüldüğünde orta vadede işletmelerin eğiticilerin eğitimi türünde geliştirilen programlar aracılığıyla kendi eğiticilerin yetiştirmesi önerilmektedir. Bu programların içeriği, süresi ve şekli ilgili Bakanlık uzmanları, mesleki eğitim kurumları ve sektör temsilcilerinin yer aldığı bir komisyonda ele alınmalı, hazırlanan taslak programlar pilot uygulamalarla değerlendirilerek geliştirilmelidir. Ulusal Ajans, Kalkınma Ajansları vb. kurumlar aracılığıyla “Hayat boyu öğrenme” felsefesinin orta vadede özel sektör içine yerleşmesi, bulgulara göre maliyet olarak görülmekte olan eğitimin dışarıdan bir kaynakla fonlanmasına imkan yaratacak, ayrıca bu programlar aracılığıyla çalışanlar mesleki beceri, bilgi ve kültürlerini diğer ülkelerde var olan iyi uygulamaları görerek artıracak, istihdam edilebilirlikleri yükselecektir. İşten ayrılma oranı oldukça yüksektir. Artarak devam etmesi sektörü darboğaza sürükleyecektir. Bunun azaltılması kısa vadede mümkün görünmemekle birlikte uygun politikalarla orta vadede nispi iyileşmeler sağlanabilir. Çalışanın başka bir sektöre geçmesi durumunda otelcilik sektöründe 1 kişilik istihdam yaratmak için katlanılan maliyet bir nevi heba olmaktadır. İşletmeler kısa vadede ayrılma mülakatları uygulayabilir (exit interviews). Böylelikle işten ayrılmaların yapısal, kişisel ve çevresel nedenlerini belirlenebilir. Bazı Bakanlıkların bu uygulamayı yaptıkları bilinmektedir. Belirlenen nedenlerin çözümü için kısa ve orta vadeli çözüm stratejileri, oluşturulacak komisyon aracılığıyla üretilebilir. İşe alımlarda uygunluk testlerinin uygulanması önerilmekle birlikte, işletmelerin vasıflı eleman azlığından hareketle böyle bir eleme sistemini kısa vadede uygulanması çok da kolay değildir. Kısa sürede Bakanlıklar arasında koordinasyon sağlanması, işyeri denetimlerinden sorumlu Bakanlığın tespitlerini Kültür ve Turizm Bakanlığıyla daha eşgüdümlü bir çalışmayla paylaşması, böylelikle kötü çalışma koşullarından kaynaklanan işten ayrılmaların önüne geçilmesi önerilmektedir (sigortasız, uzun saatler, mesaisiz vb.). İmaj İyileştirme Kampanyası İşten ayrılma oranları ve eğitime ilgisizlik bulgusu düşünüldüğünde otelcilik sektörünün yerleşik imajına yönelik iyileştirici/geliştirici faaliyetlerin planlanması elzemdir. Otelciliğin bir kariyer olarak görülmesi, sevdirilmesi, zorunluluktan dolayı yapılan bir meslek algısından çıkarılması için itibar kazandırma stratejileri ve eylemleri ilgili Bakanlık tarafından tasarlanmalı ve uygulanmalıdır. Otelcilik sektöründe adayı sektöre kazandırmanın birinci adımı kontrolsüzlük ve yıpratıcılıkla ünlenen staj mefhumunun ciddi bir yasal düzenlemeyle ele alınmasıdır. Normalde bir gözleme/öğrenme süreci olan staj, stajyerin normal bir çalışan gibi iş yaptırıldığı emek sömürüsüne dönmüş, plansız yapılan ve stajyeri meslek ve sektörden soğutan bir uygulama haline gelmiştir. Liseden Üniversiteye geçerken yapılan staj yeterli görülmemektedir. Üniversitede de aynı sayıda staj yapma zorunluluğu adayı sektörden koparmaktadır. Son sınıfların birinci sınıflara göre sektöre daha olumsuz bakmalarının altında stajda karşılaştıkları kötü muameleler yatmaktadır. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Bakanlıklar arası işbirliği 165 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Yasal Düzenlemeler Yarı-zamanlı çalışanlar daha çok küçük ölçekli işletmeler tarafından tercih ediliyor bulgusuna rağmen çalışanların tamamı düşünüldüğünde mesleki eğitim açısından yetersizlik katılımcıların hemfikir olduğu bir saptamadır. Kısa-orta vadede yarı ya da tam zamanlı çalışanların mesleki yeterliliklerine yönelik yasal düzenlemeler hızla devam etmeli, bunların denetimleri sıklaştırılmalıdır. İlginç bir şekilde turizm sektörü çalışanlarının önemli bir kısmının tahsilli olmasına karşın, mesleki yeterlilikleri açısından olumsuz düşünülmektedir. Burada orta vadede eğitim kurumlarının öğretim programları gözden geçirilmeli, teorik bilgi ve uygulama arasındaki denge kurulmalı, eğitim kurumlarının uluslararası kuruluşlara akredite olmaları sağlanmalıdır. Her ne kadar Üniversiteler Bologna süreciyle ders kredilerini Avrupa Birliği normlarına ulaştırma gayretinde olsalar da içerikler ve derslerden beklenen çıktılar gerçekle örtüşmemektedir. YÖK ve Milli Eğitim Bakanlığı turizm eğitimi veren okullarında sadece öğrencilerin seçiminde değil, öğretmen ve öğretim elemanlarının seçimi ve iş yenileme kontratlarında radikal değişime gitmelidir. Orta vadede yapılacak ve belirli öğretim elemanının bir yılda sektörde bulunma ve uygulama yapmasını düzenleyecek bu yönetmelik sektör-okul arasında kopuk olan bağları onarabilir. Diğer açıdan mevcut yasal düzenlemeler gereği sektörde tecrübeye sahip ancak lisans mezunu olmayan özel sektör çalışanlarının Üniversitelerde ders vermesi olanaklı değildir. Tecrübeli bir mutfak şefinin ya da ön büro müdürünün öğrenciyle eğitim kurumunda teması ve tecrübesini aktarmasının önü açılmalıdır. Çevre ve Sürdürülebilirlik Son dönemlerde farklı sektörlerde gözlemlenen ve müşterilerce olumlu değerlendirilen sosyal sorumluluk projeleri, sürdürülebilir turizm ve çevre dostu yaklaşımların işletmeciler tarafından ihtiyaç olarak belirtilmesi turizmin geleceği adına sevindiricidir. Bu bağlamda Bakanlığın uygulamakta olduğu ve çevreciliği özendiren düzenlemelerin güncellenmesi, çevreye duyarlılık ve enerjinin verimli kullanımı konusunda eğitimlerin planlanması kısa ve orta vadede işletmelere rekabetçi avantaj sağlayacaktır. BÖLÜM III: TURİZM BELGELİ İŞLETMELER İŞGÜCÜ EĞİTİM İHTİYAÇLARI ARAŞTIRMASI Sürekli Eğitim Politikası 166 Bulgular eğitimin bir zaman önce sonlanmış olmasının (yıllar önce ortaokul, lise ve üniversiteden mezun olmak) sektörde yaşanmakta olan vasıf sorununun temelinde yattığına işaret etmektedir. Bu nedenle orta ve uzun vadede sürekli eğitim modellerinin tasarlanması ve uygulanması önerilmektedir. Bu eğitimler sadece işbaşında değil gelişen teknolojiye uygun olarak aplikasyonlar aracılığıyla da verilebilir olmalıdır. Bulgulara göre mesleki eğitimler olmakla birlikte bunlar içerik, uygulanış ve beklenen etki açısından tartışmalıdır. Özellikle en uygun eğitim kurumları arasında özel sektör eğitim şirketlerinin ve Üniversitelerin alt sırada yer alması bu alanlarda orta vadeli politikaların oluşturulmasını gerekli kılmaktadır. Bakanlık işletmelerce uygulanabilecek performans değerlendirme kriterleri oluşturmalıdır. Bulgulara göre işletmelerin eğitimi maliyet olarak görmelerinin altında performansa ne kadar olumlu etki yapıldığının sağlıklı ölçülmemiş olması yatabilir. Performans değerlendirme kriterleri içinde alınan eğitimlerin niceliksel yönü kadar verim üzerine olan etkileri uygun dolaylı yöntemlerle ölçülebilir olmalıdır. Genel performans değerlendirmesi için Turizmde Ulusal Hizmet Kalitesi Barometresi kurulması önerilebilir. Bu barometreyle şirketler ulusal, bölgesel, kentsel ortalamalara göre mevcut performanslarını kıyaslayabilir, gerekli önleyici ve düzeltici faaliyetlerde bulunabilir. Veriye dayalı karar almak için değişik Bakanlıklarca turizm ve çalışanlarını ilgilendiren verilerin ortak bir portalda toplanması, buna dayalı olarak eğitim ihtiyaç analizlerinin sürekli yapılabilmesi, sektörde hizmet kalitesinin yükselmesine anlamlı katkı sağlayacaktır. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI BÖLÜM IV: BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 167 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 168 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 8. Araştırma Hakkında Bu araştırma ANAR Ankara Sosyal Araştırmalar Merkezi tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkililerince belirlenen listede yer alan kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşu yöneticileri, üniversite ve meslek liselerinde görevli eğitimciler ile otellerde turizm sektöründe görülen eğitim ihtiyaçlarına dair söz sahibi kimselerle yarı-yapılandırılmış derinlemesine görüşmeler şeklinde gerçekleştirilmiştir. Derinlemesine görüşmeler 18 Kasım - 19 Aralık 2014 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında İstanbul, Ankara, Antalya, Muğla, Erzurum, Gaziantep, Diyarbakır ve Samsun’da turizm sektöründe söz sahibi 43 kişi ile görüşülmüştür. Tablo 158: Derinlemesine Görüşmelerin Yapıldığı Meslek Grupları Sıra No. Görüşülen Meslek Grubu Toplam 1 STK Yöneticileri 13 2 Üniversite Öğretim Görevlileri 20 3 Otel Yöneticisi 8 4 Kamu Kurumu Yöneticisi 7 5 Lise Müdürü 2 6 Restoran Yöneticisi 2 7 Seyahat Acentesi Yöneticisi Toplam 1 43 Tablo 159: İllere Göre Yapılan Görüşme Sayısı İl Görüşme Sayısı 1 Ankara 20 2 Antalya 9 3 İstanbul 7 4 Muğla 2 5 Diyarbakır 1 6 Erzurum 1 7 Adıyaman 1 8 Gaziantep 1 9 Samsun 1 Toplam 43 Araştırmada turizm sektörü işgücünün eğitim ihtiyaçları üzerine önceden hazırlanmış on üç soru katılımcılara yöneltilmiş, katılımcılar da bu sorulara kanaatlerini yansıtacak şekilde, gerekli gördükleri detaylar ile cevaplamışlardır. Araştırmanın sonucu kendilerine yöneltilen her bir soru için katılımcıların verdiği cevapların değerlendirilmesi ile elde edilen bulgular soru sırası ile aşağıda belirtilmiştir. Her bir soru için benzer kurum veya kuruluş temsilcilerinin cevapları birlikte değerlendirilmiştir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Sıra No. 169 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 9. Anahtar Bilgi Kaynakları Araştırmasının Bulguları 9.1.Turizm Sektörünün Bugünkü Durumu 9.1.1. Kamu Kurumları Temsilcileri Turizm sektörüne dair söz sahibi kamu kurumlarının temsilcileri, sanayi ve tarım gibi sektörlere kıyasla, turizm sektörünün daha önemli bir gelir kaynağı olduğu ve gelişme konusunda ciddi bir potansiyelinin bulunduğu kanaatindedir. Yetkililerin bir kısmı sektörde son 10-12 yılda ciddi gelişmeler yaşandığını doğrudan dile getirirken, diğer katılımcılar ise, mevcut durumun kötü olmadığını, ancak turizm sektörünün potansiyelini hakkıyla değerlendiremediğini düşünmektedirler. Kamu kurumu yetkilileri öncelikle kitle turizmi dışında kalan farklı turizm türlerine yeterince ilgi gösterilmediğini düşünmektedir. Türkiye misafir ettiği turist sayısı olarak tüm ülkeler arasında ilk onda olmasına rağmen yoğun geçen sezon dışında otellerin 8 ile 10 ay arasında boş durduğu dile getirilmiştir. Türkiye’nin özellikle kültürel mirası açısından zengin bir ülke olduğu ve otellerin boş kaldığı dönemlerde kültür turizminin canlandırılmasının ülkeye gelir olarak fayda sağlayacağını ifade eden kamu yetkililerinin bir kısmı bu mevsimsellik sorununun giderilmesinin istihdam boyutuna olan etkisine de dikkat çekmişlerdir. Mevsimsellik nedeniyle nitelikli ve niteliksiz iş gücünde süreklilik sağlayamamanın sektör için bir sorun olduğu vurgusu yapılmıştır. Kültürel turizmin yanı sıra, sağlık ve ekoturizm gibi Türkiye’nin mevcut kaynaklarının daha verimli değerlendirilebileceği bir planlamanın yapılmasının işletmeler ve nitelikli çalışanlar açısından da faydalı olacağı düşünülmektedir. Ayrıca, “her şey dâhil” programların daha çok alt gelir grubundaki yabancı turistleri cezbettiği, bunun müşteri yapısını bozduğu, yüksek gelirli ve yüksek harcama yapabilecek turistlerin bu sistem nedeniyle kaybedildiğine de dikkat çekilmiştir. Aynı zamanda her şey dâhil programlar, müşterinin otel dışındaki kaynaklara erişimine engel olmakta ve yöre halkını turizm getirilerinden mahrum bırakmaktadır. Bunun sonucunda turizmden elde edilen gelirlerin, bölgede yaşayan insanların ekonomik düzeyine olumlu katkıları sınırlı kalmaktadır. Aynı zamanda, müşteri profilleri belirlenirken yerli turistlerin de erişebileceği bir sistemin gelişimine ihtiyaç olduğu vurgulanmıştır. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 9.1.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri 170 Bu grupta yer alan katılımcıların çoğunluğu, daha önce Turizm Şurası’nda gündeme gelen yatak sayısının arttırılması çalışmaları neticesinde gelen turist sayısında ve gelirde artışlar sağlandığını belirtmektedir. Bu nedenle sektör yükselme trendini sürdürmektedir. Ama bu grupta yer alan bazı katılımcılar bu görüşle hemfikir değildir. Onlara göre sektör üst seviyelerde olmadığı gibi, hatta gerilemektedir. Kamu kurumları yetkililerinin ifadelerine benzer bir şekilde eğitimciler de turizm sektörünün potansiyelini iyi görmekle birlikte gelişmesi gereken noktalara vurgu yapmaktadırlar. Bazı eğitimciler sektörün gelir düzeyinde hedeflerin yakalanamadığını belirtirken, bazı eğitimciler de turistik alanları bölge olarak turizme kazandırmanın gerekliliğinden bahsetmişlerdir. Otelciliğin hiçbir zaman disipline olamaması bir diğer dikkat çekilen konudur. Bununla ilgili olarak, işe alma konusunda belli kriterlerin uygulamaya konmasının gerekli olduğu; sadece yabancı dil bilgisi ve dış görünüşe bakılmasının yeterli olamayacağı ifade edilmiştir. Bilhassa ucuz olması nedeniyle “kendi yöre halkından başka insanları görmemiş kimseleri” işletmelerde çalıştırmanın hem yerli hem de yabancı turist için sorun oluşturduğu dile getirilmiştir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Eğitimciler turizm konusunda eğitim almış kimselerin sayıca yeterli olduğunu ancak turizm okulları mezunlarının kendi alanlarında çalışamadıkları veya çalışmak istemediklerini söylemişlerdir. Eğitimcilere göre kurumsal olan işletmelerin haricinde kalan işletmelerde de çalışma koşullarının düzeltilmesi ve çalışan hakları için belli mevzuatların oluşturulması, alanında eğitimli personelin sektörden kopmasının önüne geçilmesi için gereklidir. Eğitimcilerden biri yabancı ortakların arttırılmasının da bu soruna bir çözüm olacağını söylemiştir. Sektörün kötüye gittiği kanaatinde olan katılımcılar, personelin eğitimi ve sektörün hizmet kalitesinin yetersizliğinin yanı sıra tanıtım filmlerinin özellikle yabancı hedef kitle için akıl karıştırıcı ve başarısız olduğunu belirtmişlerdir. Türkiye’nin tarih ve kültürel zenginliklerinin oldukça fazla olduğu ve bunların dünyaya doğru tanıtılmasının gerekliliği dile getirilmiştir. Bazı eğitimciler çevresel faktörlerin sektörü olumsuz etkilediğini dile getirirken, örneğin Güneydoğu’da oldukça fazla turistik alan bulunduğu, ancak terör gibi nedenlerin etkisiyle sektörün buralarda gelişemediği ifade edilmiştir. Bu grupta yer alan bazı katılımcılar sektördeki yükselişin yanlış yönde olduğu, kıyıların ve doğa özelliklerinin tahrip edildiğinden bahsetmiş; yapılan planların uygulanması yerine sık sık yeni planlar yapıldığı, ya da ileriye yönelik planlar yapmak yerine günü kurtarmak ile meşgul olunduğu yönünde değerlendirmelerde bulunmuşlardır. Ayrıca, 2012 yılında Turizm Meslek Yasası’nın çıktığına ancak bunun da hala çözülemeyen önemli sorunları beraberinde getirdiğine vurgu yapılmıştır. Önemli bir sorun alanı olarak, turist rehberleri ile ilgili problemlere de dikkat çekilmiştir. Sadece herhangi bir yabancı dil bildiği için fırsatçılık yapan kimseler yüzünden profesyonel rehberler taban yevmiyesinin çok daha altında ücretlerle çalışmak zorunda kalmaktadır. Turist gruplarıyla birlikte gelen rehberler de ayrı bir sorun alanıdır. Bunlar hiçbir denetime tabi olmadığı için, turistlere hangi bilgileri aktardıkları tamamen kontrolsüzdür. 9.1.3. Otel Yöneticileri - Fiyatların uygunluğunun yanı sıra, sunulan hizmetten memnuniyetin de yüksek olması, sektörün gelişimi üzerinde olumlu sonuçlar yaratmıştır. Hatta bu iki gerekçe, Türkiye’nin turizmde Yunanistan ve İspanya’dan daha iyi durumda olması neticesini doğurmuştur. - Şehir otelciliğinin yanı sıra, din, kültür ve deniz turizminde gelişme kat edilmiştir. Ayrıca, yeterli tanıtım ve pazarlama yapılması durumunda, kıyı turizmi dışındaki alanların da gelişebileceği düşünülmektedir. - Turizmle ilgili eğitim kurumlarının sayısının artması, hem sektörün genel anlamda öneminin farkına varıldığını göstermekte, hem de sektöre ivme kazandırmaktadır. - Çoğu otel yöneticisi mevsimlik çalışmanın kalifiye çalışanın sektörde devam etmesine engel olduğuna vurgu yapmıştır. Otelcilik eğitimi konusunda olumlu gelişmeler yaşanmasına rağmen, Türkiye’de turizmin İstanbul, Antalya ve Anadolu olmak üzere üç farklı bölgede birbirinden farklı şekilde işlediği ve eğitimli çalışanların İstanbul’da yoğunlaştığı belirtilmektedir. Antalya’da da nispeten kalifiye çalışan bulunabildiği, ancak Ankara ve İzmir gibi illerde mesleki eğitim almış çalışan eksikliği yaşandığı dile getirilmiştir. - Kongre ve fuarların İstanbul’da toplanmaları nedeniyle, başta Ankara ve İzmir olmak üzere Anadolu şehir otellerinin yeterli geliri sağlayamadığı ve neticede buna bağlı olarak da nitelikli çalışanlara İstanbul’daki oteller kadar cazip ücretler öneremedikleri dile getirilmiştir. Bu olumlu gelişmelerin yanı sıra, turizm sektöründe bazı yapısal sorunlar olduğuna da vurgu yapılmaktadır: BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Derinlemesine görüşmelere katılan otel yöneticilerinin çoğunluğu sektörün olumlu yönde ilerlediğini düşünmektedir. Bunun gerekçeleri sıralanırken kullanılan argümanlar şunlardır: 171 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI - Son yıllarda hızla ve kontrolsüz bir şekilde otellerin açılmasının sektör için bir sorun teşkil ettiği, yerel otellerin uluslararası zincir oteller ile rekabet oluşturamadıkları belirtilmektedir. Ayrıca farklı sektörlerdeki holdinglerin turizmcilik girişimlerinde bulunmasının da sektör için sorun olduğu ifade edilmiştir. - Sektörün mevcut durumunda, kültür turizminde sorunlar yaşanmaktadır ve deniz turizmi kültür alanını gölgede bırakmıştır. Özellikle ören yerleri ve müzelerin ücret politikalarının yeniden gözden geçirilmesinin, kültür turizminin canlanmasına katkı sağlayacağı kanaati dile getirilmiştir. 9.1.4. Restoran İşletmecileri Sektörün mevcut hali henüz orta seviyede olmakla birlikte, müşteri beklentilerinin karşılanması/müşteri memnuniyeti ve gelirlerde iyileşme gözlenmektedir. Turizm personelinin eğitim eksikliği olduğu bilhassa vurgulanmıştır. Personelin özellikle de sezon başlamadan eğitime tabi tutulmasının önemli olduğu belirtilmiştir. 9.1.5. SeyahatAcentesi Turizm sektörünün bugünkü durumu konusunda kötümser değerlendirmeler yapılmıştır. Türkiye’de bir turizm havuzunun olmadığı ve sektör çalışanlarının turizm türüne göre nasıl hizmet vermeleri gerektiği konusunda bilgilerinin yetersizliği vurgulanmıştır. Ayrıca, turizm sektörünün yabancı ülkelerin Türkiye’ye genel olarak bakışına, ekonomiye, devalüasyonlara ve hükümetin tutumuna endeksli olduğu; bu durumun sektörün kırılganlığını arttırdığı belirtilmiştir. 9.1.6. Sivil Toplum Kuruluşları Turizm sektörüne dair sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin tamamı turizm sektöründe olumlu gelişmeler yaşandığını söylemiş, ancak her bir temsilci sektördeki sorunlardan biri veya birkaçına dikkat çekmiştir. Bazı sivil toplum kuruluşu temsilcileri sayısal olarak değerlendirildiğinde turist sayısında gelişmeler olduğunu, otel sayısının arttığını, havayollarının hızla büyüdüğünü, Türkiye’deki acentelerin dünyaya yayıldığını söylemiş, ancak gelir açısından bakıldığındaysa pek çok ülkenin gerisinde kalındığından bahsetmiştir. Sektörde yıllardır süregelen gelişmenin hala devam ettiği, fakat bu seyrin dünya genelindeki gelişmelerin altında olduğu vurgulanmıştır. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Altı çizilen bir diğer husus, arz-talep dengesizliğidir. Yatak sayısının sürekli artması, arz fazlalığı oluşturmakta ve bu nedenle ürün ve hizmetler ancak ucuz fiyatlarla pazarlanabilmektedir. Bu dengesizlik kâr oranlarının düşmesi ve neticede de hizmet kalitesinden taviz vermeyi beraberinde getirmektedir. 172 Mevcut turizm gelirlerinin olması gerekenden daha az olduğunu belirten sivil toplum kuruluşu temsilcileri, bunun önemli bir nedeni olarak “her şey dâhil” paketlerini görmektedir. Bu paketlerin ilk çıktığı yıllarda güzel başarılarla sonuçlandığı, ancak döngüsel bir şekilde fiyat ve kalitenin düşüklüğü nedeniyle hitap ettiği turist kalitesi ve harcama olanaklarının aşağı çekildiği, bunun da sektörde kaliteyi düşürdüğü ifade edilmiştir. Yeterli gelir sağlanamadığından nitelikli personelin de elde tutulamadığı belirtilmektedir. Her ne kadar, yemek ve hizmet kalitesinde turizm sektörünün diğer ülkelerle kıyaslandığında iyi bir noktada olduğunu belirtseler bile, otellerin aralarında rekabet olduğundan, rekabeti devam ettirebilmek adına konaklama fiyatları düşürülürken hizmet kalitesinden de ödün verilmektedir. Hizmet kalitesi konusunda en fazla dile getirilen sorun ise nitelikli elemanlarla ilgilidir. Turizm eğitimine sahip kimselerin sektörden kopması ve niteliksiz, taşeron çalışanlar ile sektörde hizmetlerin yürütülmeye çalışılması STK temsilcileri tarafından eleştirilmiştir. STK temsilcilerine göre, bu konuda en büyük problem turizmin mevsimsel olmasıdır. Kültür turizmi, gastronomi turizmi, kongre turizmi gibi yılın on iki ayına yayılabilecek turizm türlerine ağırlık verilmesiyle, yeterli mesleki eğitim almış personelin sektörden kopmasının önüne geçilebileceği düşünülmektedir. Mevsimsellik sorunu, nitelikli personeli sektör dışına itmesinin yanı sıra taşeron ve kayıt dışı personel çalıştırmayı da teşvik etmektedir. Örgütlenmenin hâlihazırda TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI zayıf olduğu turizm sektöründe, uzun mesai saatleri, kötü çalışma koşulları ve eksik sosyal güvencelerin hizmet kalitesine olumsuz etkisi olduğu dile getirilmiştir. STK temsilcileri bu konuda yasal düzenlemelere ihtiyaç olduğunu düşünmektedirler. STK temsilcileri, Bakanlığın hazırladığı 2023 Vizyon Belgesi’ni çok faydalı bulduklarını ancak bu belgeye uyulmadığını dile getirmiştir. Sektörde yasal düzenleme yapılması ihtiyacına vurgu yapan STK temsilcileri, çalışanların çalışma koşullarının iyileştirilmesinin yanı sıra, turizm sektörünün önünü açacak çalışmaların olması, insan kaynağı ve tanıtımların kalitesinin arttırılması gibi konuların da mevzuatlarda yer almasını istemişlerdir. 9.2.Turizm Sektörünün Geleceğine Dair Beklentiler 9.2.1. Kamu Kurumları Temsilcileri Kamu temsilcilerinin tamamı sektörün geleceğinin parlak olduğu kanaatindedir, hatta Türkiye’deki mevcut büyümenin Dünya Turizm Örgütü tarafından belirtilen sektörün dünyadaki %3-5 aralığındaki büyüme ortalamasından fazla olduğu ve bunun daha da gelişmesinin beklendiğini dile getirmişlerdir. Katılımcılar arasında turizm sektörünün Türkiye’nin ekonomisinde önemli bir yer teşkil ettiği kanaati hâkimdir; ülkenin döviz kaynaklarının sınırlı olduğu gerçeği ile turizm sektörünün cari açığın kapatılmasında önemli rol oynadığı düşünülmektedir. Doğru politikaların uygulanması halinde sektörün ülkedeki işsizliğin azaltılmasında önemli bir rol oynayacağı, hatta dünyadaki turizm pazarında ise diğer ülkelere rehberlik edecek bir potansiyeli bulunduğu belirtilmiştir. Kamu temsilcileri sektörün gelecekte daha iyi bir yerde olması için turizm çeşitlerinin arttırılması gerektiğinden bahsetmişlerdir. Türkiye’nin sadece yaz aylarına değil 12 aya yayılabilen kongre turizmi, kış turizmi, din turizmi ve medikal turizm türlerinin güçlendirilmesiyle çok önemli bir destinasyon haline gelebileceği dile getirilmiştir. Ama ülkede turizm sektörü ve alanları gelişirken çevre ve doğal kaynakların korunması konusunda dikkatli davranılmasına da vurgu yapılmaktadır. Kamu kurumu temsilcileri turizm sektöründe mevsimselliğin azaltılması???ile istihdam edilecek kimselerin eğitiminin de öneminin artacağı kanaatindedir. Sektör çalışanlarına geçici bir çalışan gözüyle değil, yatırım yapılan, uzun vadeli destek alınacak ve sektörün gelişimine katkıda bulunacak bir kitle olarak değerlendirilmesi gerektiği dile getirilmiştir. Bu bağlamda, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın giderek yoğunlaşan ve hem müfredatı, hem de uygulamaları değiştirecek nitelikte olan girişimlerinin yavaş yavaş gündemde yerini aldığı dile getirilmiştir. Eğitimciler sektörün geleceği konusunda olumlu beklentiler içinde olmakla birlikte bunun ancak doğru plan ve yatırımlarla yapılabileceği kanaati taşımaktadırlar. Eğitimciler turizmi gelecekte Türkiye’nin en önemli sektörü olarak görmekle birlikte, sektörün geleceği için trendlerin iyi takip edilmesi, Türkiye’nin bu pazarda ne kadar yerinin olduğunun tespit edilmesi ve buna göre stratejilerin belirlenmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. Turizm sektörünün daha da geliştirilmesi sürecinde sürdürülebilirliği sağlayacak adımlar atılması eğitimciler için ayrı bir önem teşkil etmektedir. Eğitimcilere göre hem dünyada sektörün pazar payının giderek artması, hem de ülkemizin doğal ve tarihi kaynaklarının zengin olması turizm sektörü için ciddi bir potansiyel oluşturmaktadır. Bu potansiyelden yüksek verimlilikle yararlanabilmek için turizm sezonunun on iki aya yayılması, kültür, inanç, sağlık turizmlerini geliştirebilecek eko-çeşitlilik ve biyo-çeşitliliklerin iyi değerlendirilmesi gerektiği dile getirilmiştir. Eğitimciler güzel otel ve tesislerin yapılmasının sektör için yeterli olmadığı, turistlerin ancak hizmet kalitesinin artmasıyla tatminkâr şekilde para harcamalarının mümkün olduğunu ifade etmişlerdir. Bunun için ise çalışanların eğitim ve standardizasyonunun sağlanmasının gerekliliği dile getirilmiştir. Bir eğitimci, yapılan bir araştırmada nitelikli personelin sektörde ancak beş yıl kalabildiği bulgusunu paylaşmıştır. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 9.2.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri 173 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Nitelikli eğitim konusunda ise sektördeki işletmeler ve eğitim kurumları arasında bir iletişimsizlik olduğundan bahsedilmektedir. İşletmelerin hangi alanlarda taleplerinin olduğunun eğitimciler tarafından bilinmediği ve buna rağmen müfredat hazırlığı yapılıp eğitimlerin verildiği belirtilmiştir. Sektöre faydalı olması amacıyla eğitim verdiklerini, ancak sektörün beklenti ve ihtiyaçları doğrultusunda eğitim vermenin zorunluluğuna vurgu yapılmış ve bunun da ancak karşılıklı işbirliği ile gerçekleşebileceği ifade edilmiştir. 9.2.3. Otel Yöneticileri Otel yöneticileri, turizm sektörünün geleceğinden ümitli olduklarını belirtmişler, özellikle tatil ihtiyaçları arttıkça sektörün daha da büyüyeceği kanaatindedirler. En büyük handikap ise potansiyelin pozitif yönde bir ivme kazanmasına rağmen fiyatların düşmesidir. Otel yöneticileri turizm açısından Türkiye’nin zengin bir ülke olduğu ve bu değerlerin daha fazla çalışmayla gün yüzüne çıkarılarak turizme kazandırılması gerektiği kanaatindedirler. Öncelikle tatil zamanını 365 güne yayacak bir yaklaşıma geçilebilmelidir. Kültür turizmi hem genç, hem de orta yaş ve üzerine hitap edebilme potansiyeline sahiptir ve tanıtım (reklamasyon = şikayet demek Fransızca)konusunda kitle turizminden daha etkili olabileceği dile getirilmiştir. Turizmin gelişmesinde yurtdışından katılımcı sağlayabilecek uluslararası fuarların etkili olacağı belirtilerek, ülkemizin uluslararası fuar organizasyonlarına yönelmesinin turizm üzerine yapacağı olumlu etkiye dikkat çekilmiştir. Turizm sektörünün gelişmesi adına güvenlik ve ulaşım sorununun çözülmesi; hem yerli hem yabancı turiste alternatif ulaşım imkanlarının sunulmasının, charter seferlerinin çoğalmasının, gemi turizmine destek verilmesinin pazar içinde payın artması için elzem olduğu vurgulanmıştır. Son olarak, sektörün gelişmesinin ancak insana yatırım yapılmasıyla mümkün olacağı, eğitimli çalışana çok fazla ihtiyaç duyulduğu ve bunun karşılanabilmesi için devlet desteği gerektiği belirtilmiştir. 9.2.4. Restoran İşletmecileri Diğer paydaşlar gibi, restoran işletmecileri de sektörün geleceği konusunda olumlu beklentilere sahiptir. Ama geleceğin yönetilmesi adına, devletin sanayi sektörüne verdiği düzeyde turizm sektörüne de değer vermesi gerektiği vurgulanmıştır. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Turizmle ilgili büyüme hedeflerinin tutturulabilmesi için sektörün disipline edilmesi gerektiği, bu doğrultuda işletmelerin birkaç farklı kurum tarafından denetlenmesinin fayda sağlayacağı dile getirmiştir. 174 9.2.5. Seyahat Acentesi Yakın gelecek için iyimser beklentileri olmadığı ve turist potansiyelinde bir yükselme beklenmediği ifade edilmiştir. Bölgemizde yaşanan güvenlik sorunları nedeniyle potansiyel turistlerin tercihlerini farklı destinasyonlara kaydırmaları iyimser olmayan beklentilerin ana nedenidir. Türkiye’de ağırlıklı olarak kitle turizmi yapıldığı için, sektör savaş-terör gibi gelişmelerden daha yoğun etkilenmektedir. 9.2.6. Sivil Toplum Kuruluşları Sivil toplum kuruluşu temsilcileri turizm sektörünün geleceği konusunda, diğer görüşmecilerin ifadelerine benzer şekilde şu anki haliyle iyi bir noktada olduğu ve doğru stratejilerin belirlenip uygulanması halinde hızla gelişme potansiyeli taşıdığını belirtmişlerdir. Turizm sektörünün dünya genelinde büyüme gösterdiğini söyleyen STK temsilcileri, Türkiye’nin kültürel varlıklarını, gelenek-göreneklerini, değerlerini ve doğasını koruyabildiği ve sunabildiği ölçüde pastadan pay alabileceğini düşünmektedir. Sektör tur operatörlerinden havayollarına, tesislerden acentelere kadar TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI farklı ayaklarında önemli gelişmeler yaşamaktadır. Spor turizmi, kongre turizmi gibi alternatif modellerin de dâhil edilmesiyle sektör çok daha iyi bir seviyeye gelebilecektir. Ayrıca, tanıtımlarının daha iyi yapılmasıyla sektörün gelecekte daha fazla güçleneceği belirtilmiştir. Bir günde dört mevsim yaşanan bu ülkenin tanıtımının yeterince yapılmamasının sektörü olumsuz etkilediği, iyi tanıtımlarla geleceğe yatırım yapılabileceği ifade edilmiştir. Avrupa’daki çok turist çeken şehirlerin imajını henüz yakalayamadığımız, bu imajın oluşturulması için tüm tarafların ortak çabasına ihtiyaç duyulduğu, bu bağlamda bilhassa büyükşehir belediyelerinin sektörle işbirliği yapmasının önemi vurgulanmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı, sendikalar gibi sektörün ilgili kurum ve kuruluşlarının bir araya gelerek proje oluşturmaları gerektiği, görüşülen sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri arasında yaygın bir görüştür. Bir STK temsilcisi özellikle komşu ülkelerdeki siyasi gelişmelerin Türkiye’nin turizm sektörünü etkilememesi adına devletin bazı politikalar geliştirmesi ve eksikleri tamamlaması gerektiğini vurgulamıştır. Bir diğer sivil toplum temsilcisi ise sektörün gelişimi için 2023 planlarının yapıldığını, ancak alınan kararların takibinin yapılmamasından duyduğu rahatsızlığı dile getirmiştir. Bir katılımcı ise Türkiye’nin şu anda içine girdiği politikaların İspanya gibi ülkelerin geri dönüş yaptıkları politikalar olduğunu söylemiştir. Mevcut stratejiler ile ülkeye döviz bırakacak turistlerin ilgisini çekemediğimizi ifade etmiştir. STK temsilcileri sektördeki insan faktörüne dikkat çekmiş, teknoloji ne kadar gelişse de hizmet sektöründe her zaman insana ihtiyaç duyulacağını ve bu nedenle insana yatırım yapılması gerektiğini vurgulamışlardır. Bunun ise ancak nitelikli çalışanlar ile mümkün olacağı kanaati hâkimdir. Geçmiş zamanlarda turizm sektöründe çalışanların ikinci sınıf muamele gördüğünü ve sektörün bugünkü tutumlarının da bu ifadeyi destekler nitelikte olduğunu söyleyen bir temsilci, restoranlarda yemeklere iyi paralar ödenmesine rağmen servisin part-time çalışan meslek okulları öğrencileri tarafından yapılmasının yanlışlığına dikkat çekmiştir. Bu STK temsilcisi, öğrencilerin servis yapmasını değil sadece izlemesi gerektiğini, çünkü sektörde okullarda öğretilenlerden farklı şeyler gördüklerini de ifade etmiştir. Turizmin bir hizmet sektörü olduğunu vurgulayan STK temsilcileri insan kaynakları ve iş gücü ihtiyaçlarının farklılaşmaya başladığını ve hizmet standartlarının da şeklini değiştirmesinin bir gereklilik olduğunu, bunun turizm sektörünün nasıl bir geleceğe sahip olacağı üzerinde önemli bir rol oynayacağını belirtmektedirler. 9.3.Turizm Sektörünün Gelişmesine Katkı Sağlayacak Faktörler 9.3.1. Kamu Kurumları Temsilcileri Sektörün geleceğinde kamu kurum temsilcileri tarafından önemli bulunan ikinci faktör ise planlama ve iyileştirme çalışmalarıdır. Ancak katılımcılar yeni projeler ve planlar yapılmasından değil, hâlihazırdaki planların hayata geçirilmesinden bahsetmişlerdir. Üçüncü önemli faktör ise standartların belirlenmesi ile ilgilidir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yanı sıra mahalli idareler tarafından da otellere belge/ruhsat verilmekte ve bir kurum oteli birinci sınıf sayarken diğeri ikinci sınıf olarak değerlendirebilmektedir. Dolayısıyla bir standardizasyon eksikliği söz konusudur. Konaklama tesislerinin tek elden kayıt altına alınıp takibinin yapılması sektörün geleceği için önemli bulunmaktadır. Dördüncü olarak, bir gelenin bir daha gelmesini sağlayabilmek için, turistlerin şu an karşılaştıkları olumsuzlukların giderilmesi gerektiği, bu nedenle çeşitli alanlarda iyileştirmelere ihtiyaç duyulduğunu söylemişlerdir. Bu konuda dünya trendlerinin çok yakından takip edilmesi, turistlerin hangi ülkeyi neden tercih ettiğinin kapsamlı analizinin yapılarak gerekli alanlarda iyileştirmelerle turist çekmede başarı elde edilebileceğini ifade etmişlerdir. Bu kapsamda, işletmecilerin kâr ve niteliği düşürerek ucuza hizmet sunmaktansa hizmet ve niteliğin gereklerine yerine getirip maliyeti çerçevesinde bir satış stratejisi oluşturmaları gerektiği, “her şey dâhil” sisteminin gözden geçirilmesinin de bunun bir parçası olduğunu belirtmişlerdir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Kamu kurumu temsilcilerinin hemen hemen hepsi sektörün gelişiminde önem arz eden birinci faktör olarak, iş gücünün iyileştirilmesinden bahsetmişlerdir. Bu çerçevede temsilciler ifadelerinin detaylarında çalışanların nitelikli olması, nitelikli kimselerin sektöre kazandırılması, yeterli ücret ve sosyal güvence sağlanması, çalışma saatlerinin makul şekilde yeniden belirlenmesi, çalışan haklarına değer verilmesi gibi konulara değinmişlerdir. 175 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Kamu kurum temsilcileri arasında en fazla dile getirilen ve sektörün geleceğinde etkisi olacak beşinci faktör ise turizm türlerinin çeşitlendirilmesidir. Özellikle kültür ve kongre turizminin yanı sıra, ev pansiyonculuğu, yerel-yöresel ürünlerin pazarlanması gibi alanlarla toplumun turizm sektörüne dâhil edilmesinin de faydalı olacağı belirtilmiştir. Mevcut turizm anlayışının yerli turiste hitap etmediği, yerli turisti de ülkenin turizm zenginliklerinden yararlandıracak bir sisteme de ihtiyaç duyulduğu kamu temsilcileri tarafından dile getirilmiştir. Son olarak, ulusal ve uluslararası tanıtım ve pazarlamadan bahsedilmiş, uluslararası pazarda markalaşmanın önemine değinilmiştir. 9.3.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri Turizm sektörünün gelişimine katkı sağlayacak ilk ve en önemli faktör olarak eğitimciler “tanıtım”ı dile getirmektedirler. Eğitimciler ülkenin tanıtımının doğru şekilde yapılması gerektiğini, farklı turizm türlerinin geliştirilip her bir turizm türüne göre farklı tanıtım stratejilerinin belirlenmesinin, bu bağlamda gerekirse bütçe dahi arttırarak, tanıtım filmlerinin çekilmesinin gerekli olduğunu söylemişlerdir. Türkiye’nin değerleri tanıtılırken ülke imajının ayrı, destinasyonların imajının ise ayrı ele alınması gerektiği ifade edilmiştir. Mesela, İstanbul’un kendi başına bir destinasyon olduğunu belirten eğitimciler, insanların “Türkiye’ye gidiyorum” değil “İstanbul’a gidiyorum” dediklerini, bu nedenle diğer bölgelerin de kendi kaynakları ile turizme katkıda bulunmasına fırsat sağlamak gerektiğini dile getirmişlerdir. Mevcut tanıtımların turist için kafa karıştırıcı olduğu, Türkiye’nin otantik post-modern bir ülke imajının verildiği, bu nedenle turistlerin Türkiye’den ne tür bir beklenti içinde olmaları gerektiğini bilemediklerini söylemişlerdir. Eğitimcilerin dile getirdiği ikinci faktör ise sektör işletmecilerinin, çalışanların ve halkın turistin “tek seferlik ziyaretçi” olduğu algısının değiştirilmesinin gerekliliğidir. Turisti kandırıp para alma düşüncesi sektörü geriletmektedir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Eğitim konusu ise eğitimciler tarafından en fazla dile getirilen üçüncü konudur. Otellerde birçok kategoride uzman eleman eksikliği yaşandığını belirterek, eğitim sisteminin kapsamlı biçimde değişmesi gerektiğini söylemişlerdir. Sektörün çok dinamik olduğu, okullarda verilen bilgilerin ise yıllarca hiç değişmediği vurgulanmıştır. Sektörle bir araya gelinmediği sürece, öğrenciler yıllar boyu aynı hocalar tarafından, aynı kitaplarla eğitilecek ve sektörün ihtiyaçları hiçbir zaman tam olarak karşılanamayacaktır. Dolayısıyla YÖK, MEB ve sektördeki işverenler bir araya gelip eğitim için bir yol haritası çizmelidirler. Liselerde eğitimin uygulama ağırlıklı olduğu, uzun dönemli stajlar yaptırıldığı, ancak öğrencilere teorik bilgiler aktarma konusunda yeterince başarılı olunamadığı görülmektedir. Mesela lise öğrencilerinin Türkçe’nin telaffuzu, müşteri ile iletişim, hesaplamada kullanacakları temel matematik, yabancı dil gibi konularda önemli eksiklikleri vardır. Bu nedenlerle, hangi eğitim kademesinde hangi düzeyde teori ve uygulamanın öğretilmesi gerektiğini Milli Eğitim Bakanlığı, üniversiteler ve sektör bir araya gelerek planlamalıdır. 176 Eğitimciler için dördüncü önemli faktör ise, turizm planlamasında doğru hedefler ve yeni stratejiler belirlenmesinde kullanılmak üzere sektöre ait verilerin toplanması ve depolanmasında sürekliliğin sağlanması, farklı ülkelerdeki hızlı gelişmelerin nasıl gerçekleştiğinin düzenli biçimde takip edilmesidir. Eğitimciler ayrıca turizm planlamalarının yapılırken çevrenin ve tarihi yerlerin korunmasına önem verilmesi gerektiğini, bununla beraber kamuoyunu bu konuda bilinçlendirmenin de önemli olduğunu ifade etmişlerdir. 9.3.3. Otel Yöneticileri Otel yöneticileri tarafından sektörün geleceği için en fazla dile getirilen konu insana yatırım yapılması olmuştur. Çalışanların nitelikli eğitim sahibi olmaları, eğitim sisteminin yeniden düzenlenmesi, üniversite stajyerlerinin sayısının arttırılması gibi talepler eğitimcilerin de vurguladığı sektör ve eğitim kurumları arasındaki iletişimsizliği tasdik eder niteliktedir. Otel yöneticileri ayrıca yabancı dil konusuna dikkat çekmişlerdir; iyi eğitim veren devlet okullarından mezun olmalarına rağmen çalışanların dil sorunu nedeniyle doğru yerlerde konumlanamadığı ifade edilmiştir. Bir otel yöneticisi ise işverenlerin ve işletme sahiplerinin de turizm konusunda eğitime ihtiyaç duyduğunu dile getirmiştir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Otel yöneticilerinin sektör için önemli bulduğu bir diğer faktör ise fiyat politikalarının yeniden düzenlenmesidir. “Her şey dâhil” programların ya tamamen terk edilmesi veya turist profilini üst seviyelere çekecek şekilde düzenlenmesi gerektiği dile getirilmiştir. Bazı otel yöneticileri arasında gelişmelerin sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi için devletin daha fazla sektöre dâhil olması kanaati mevcuttur. Özellikle işverenlere devlet destek ve teşvikleri gerektiği otel yöneticileri tarafından dile getirilmiştir. Hem şehir içi, hem de şehirlerarası ulaşımın arttırılması otel yöneticilerinin önem verdiği bir diğer konudur. Özellikle acentelere teşvikler verilerek hava ulaşımının canlandırılması gerektiği ifade edilmiştir. 9.3.4. Restoran İşletmecileri Yöneticileri Restoran işletmecileri de diğer paydaşlar gibi sektörün geleceği konusunda en önemli faktör olarak eğitimden bahsetmişlerdir. Bununla beraber turizmciliğin bir meslek olarak algılanmasının sağlanması, yapılan işin sevilerek yapılması ve sektörün nitelikli kalıcı personelle çalışmasının gerekliliği vurgulanmıştır. Temizliğe dikkat edilmesi ve denetimlerin yapılması ise dile getirilen diğer faktörlerdir. 9.3.5. Seyahat Acentası Seyahat acentası yetkilisi sektörün geleceği için öncelikle otellerin daha iyi bir şekilde denetlenmesi gerektiğini belirtmiştir. İkinci bir faktör ise sistem içindeki konseptlerin belli bir standarda oturması ihtiyacıdır; mevcut halde üç ve beş yıldızlı otellerin her ikisinin de “her şey dâhil” konsepti oluşturabilmesi önemli bir sorun olarak dile getirilmiştir. Acente yetkilisi için sektör açısından önemli bulunan bir diğer konu ise turistlere olan bakış açısının değiştirilmesi ve turisti dolandırma ve kandırma fırsatçılığının ortadan kaldırılması gerektiğidir. 9.3.6. Sivil Toplum Kuruluşları Ayrıca konaklama, seyahat acenteleri ve rehberlik üçgeninde bir plan ve koordinasyonun gerekliliğinden de bahsedilmiştir. İhtiyaç duyulan yasal düzenlemelerin yanı sıra hedeflenen planların takiplerinin ve denetimlerin düzenli olarak yapılması STK temsilcilerinin önem verdiği bir diğer konudur. Denetimlerin yılbaşı ve sevgililer günü gibi günlerde yapıldığı; ayrıca belli üyelikleri bulunan işletmelerin sigara yasağı gibi kurallara uymasına rağmen diğer işletmelerin uymadığı, denetimlerin yapılmaması nedeniyle de bir haksız rekabet yaşandığı belirtilmiştir. STK temsilcilerinin sektörün gelişimi için dile getirdiği bir diğer konu ise sektördeki hizmet kalitesinin yükseltilmesidir. Bunun için ise personel eğitiminin yanı sıra turizm sektöründeki yöneticilerin bu alanda eğitim almış, diplomalı ve yabancı dil bilen kimseler olması gerektiği düşüncesi dile getirilmiştir. Bir STK temsilcisi müteahhitlerin otel yapıp genel müdür olarak tanıdıklarını otelin yönetimine yerleştirmelerinin hizmet kalitesinin önünde engel teşkil ettiğini söylemiştir. Hizmet kalitesi açısından yeni açılan işletmelerin devlet ve STK’lar tarafından denetlenmesinin ardından sertifika uygulamasının getirilmesinden bahsedilmiştir. Sektördeki yöneticilerin turizm konusunda eğitimli olmamasına bağlı olarak devamlılığının sağlanamaması nedeniyle mesleki eğitim almış kimseler de sektörden kopmaktadır. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Sivil toplum temsilcilerinin sektörün geleceği için önemli buldukları faktörlerin başında devlet politikalarının güncellenmesi gelmektedir. Katılımcılar 3621 sayılı kıyı kanunu ve 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanununun gözden geçirilmesi gerektiğini, bu kanunun 1983 yılında yürürlüğe girdiğindeki davranış biçimlerinin internet ve cep telefonunun insan hayatına girmesiyle çok değiştiğini ve buna ayak uydurmanın önemini vurgulamıştır. Kamu, STK ve özel sektörün bir araya gelerek turizm sektörünün önünü açacak yasal düzenlemeleri ve politikaları geliştirmesinin bir ihtiyaç olduğu kanaatindedirler. Katılımcılar ihtiyaç duyulan düzenlemelerin başında insan kaynaklarını dile getirirken bunu ekonomi politikaları, sosyal ve kültürel politikalar takip etmektedir. 177 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Ayrıca, turizm sezonunun on iki aya yayılması gerektiği, bunun yeni yatırımlar yapılmasına bağlı olduğu ve bu nedenle sezonu uzatacak yatırımlara devlet desteğinin gerekliliği ifade edilmiştir. Turizm gelirinin 32 milyar dolar olduğu, ancak tanıtım için sadece 130 milyon dolar ayrılmasının yeterli olmadığı dile getirilmiştir. Tanıtımlara yatırım yapılmasının daha fazla turisti Türkiye’ye çekeceği, bunun da sektörün büyümesine katkı sağlayacağı ifade edilmiştir. 9.4.Sektörün Gelişimini Etkileyen Sorunlar ve Çözümleri 9.4.1. Kamu Kurumları Temsilcileri Kamu kurumu temsilcileri sektörün gelişimini olumsuz etkileyen 6 önemli faktör sıralamışlardır: 1. Nitelikli iş gücünün yetersizliği: Bu durumun temel nedeni mesleki ve meslek içi eğitimin sektörün ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak olmasıdır. Turistler ile doğrudan iletişim içinde olan personelin eğitiminin eksikliğine ise özellikle vurgu yapılmaktadır. 2. Sertifikasyon, denetleme ve belgelendirme konusunda yaşanan sıkıntılar: Turizm işletmeleri ile ilgili belgelendirme problemi sektörü olumsuz etkileyen faktörlerin başında gelmektedir. Bu kurumların belge almak zorunda olmaması ya da farklı kurumlardan alınan ruhsatlarla turistik faaliyetlerin yürütülmesinin yanı sıra, bu kurumların ya denetlenmemesi ya da farklı kurumlarca denetleniyor olması sorunu iyice derinleştirmektedir. Ayrıca denetimlerin hem fiziki şartları, hem de hizmet kalitesini kapsaması önerilmektedir. Kokartsız rehberlerin ve kaçak acentelerin varlığı sektörü olumsuz etkileyen faktörlerdendir. 3. Her şey dâhil sistemi: Bu sistem nedeniyle turist otel içine kapanmakta ve o yöredeki diğer turistik değerlerden yoksun kalmaktadır. Ayrıca yöre halkı da bu kapalı sistem yüzünden kendi şehrindeki turizm potansiyelinin dışında kalmakta ve döviz gelirlerinden yararlanamamaktadır. “Her şey dâhil” anlayışı, otellerde konaklamanın ötesinde aşırı bir tüketime de neden olmaktadır. Kamu kurumu temsilcileri “her şey dâhil” sisteminin yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini düşünmektedirler. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 4. Planlamaların yetersizliği: Ülkemizdeki birçok turizm kaynaklarından yeterince yararlanılmamakta, özellikle arkeolojik bölgeler doğru değerlendirilip, buralarda turizmin geliştirilmediği ifade edilmektedir. Bu bağlamda destinasyon yönetiminin zayıflığına da dikkat çekilmektedir; bir noktada tek bir turizm aktivitesi yerine aynı bölgedeki birden fazla tarihi ve turistik yerin cazibesinin arttırılması gerektiği belirtilmektedir. Planlama sorununun arkasında yatan en önemli neden “yönetişim” eksikliğidir ve bunun kamu kurumları ile turizm işletmeleri ve sektör STK’larının ortak çalışmalarıyla giderilebileceği değerlendirilmektedir. Tıpkı sanayi sektöründe olduğu gibi, turizm sektöründe de kitle turizmi dışındaki girişimleri destekleyebilecek ve projeler üretebilecek bir “turizm platformu”nun kurulması önerisinde bulunulmuştur. 178 5. Turizm bilinci: Ülkede turizm konusunda yeterince farkındalık olmadığı, taksicisinden esnafına kadar turistik bölgelerdeki herkesin bilinçlendirilmesinin turistlerin daha uzun süreli ve sorunsuz tatil yapmasına olanak sağlayacağı belirtilmiştir. Toplumu turizm konusunda bilinçlendirmek amacıyla yazılı ve görsel medyadan destek alınabileceği, çeşitli kamu spotları hazırlanabileceği değerlendirilmiştir. 6. Önyargılar: Türkiye turizm sektörü açısından büyük avantaj sahibi olmasına rağmen bulunduğumuz coğrafyadaki istikrarsızlıklardan etkilenmektedir. Bunun dışında da turizm sektörü açısından hedef ülke toplumlarının Türkiye hakkında da çeşitli önyargılara sahip oldukları, bunun ise doğru ve etkili tanıtım stratejileri ile üstesinden gelinebileceği ifade edilmiştir. Özellikle bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanılmalı ve e-turizm gibi fırsatlarla dünya pazarlarına açılabilmelidir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 9.4.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri Üniversite ve mesleki eğitim liselerinde görev yapan katılımcılar turizm sektörünün gelişimini olumsuz etkileyen faktörleri ve çözüm önerilerini aşağıdaki gibi sıralamaktadırlar: 1. Turizmcilerin sektör algıları: Eğitimcilere göre sektörün gelişmesine engel teşkil eden sorunların başında turizm konusundaki algı gelmektedir. İşletmelerin turisti tek seferlik misafir olarak görmesi ve bu nedenle çalışan kalitesini ve yemek kalitesini düşük tutarak müşterileri tatminsizliklerle ülkelerine göndermeleri, Türkiye konusunda olumsuz kanaatler oluşmasına neden olmaktadır. 2. Turizm eğitimi: Eğitimciler, sektördeki eğitimli personel eksikliğinin sektörün gelişiminde engel teşkil ettiğini düşünmektedir. Turizmin günü kurtarmaya yönelik geçici bir meslek olduğu algısının toplumda yaygın olduğu, özellikle turizm öğrencilerinin aldıkları eğitimin halk nezdinde önemsiz görülmesinin öğrencilerin motivasyon ve meslekte tutunma çabalarını olumsuz etkilediği belirtilmiştir. Turizm eğitimi gören öğrencilerin kendileri ile ilgili bir algı problemi de söz konusudur. Öğrencilerin liseden aldıkları eğitimin üzerine sınavsız geçişle üniversiteye devam etmesi, kendi eğitimlerini lisenin uzantısı olarak görmelerine neden olmakta ve bunun da mesleğe bakışlarını olumsuz etkilediğinden bahsedilmiştir. Bu sorunun önüne geçmek için ise sınavlı sisteme geçilmesi veya meslek yüksekokullarının bir yıl zorunlu dil hazırlık derslerine tabi tutulması gerektiği değerlendirilmiştir. Özellikle dil konusunda eksiklik olduğu dile getirilmiş, işletmelerden gelen personel taleplerinin öğrencilerin dil sorunları nedeniyle eğitim kurumlarınca karşılanamadığının altı çizilmiştir. Yabancı dil eğitimi eksikliğinin öğrencileri dile ihtiyaç olmayan alanlarda çalışmaya yönlendirdiği ve bu nedenle istihdam dengesizliğine yol açtığı ifade edilmiştir. Ayrıca öğrencilerin eğitim amacıyla gittikleri staj ortamlarında ucuz iş gücü olarak görülüp kendilerini geliştirecek fırsatların verilmemesi de öğrencileri sektörde çalışmaktan soğutmaktadır. 3. Vasıfsız işgücü: İşletmecilerin ucuz iş gücü arayışı, niteliksiz personel çalıştırması sorununun en önemli nedenidir. Turizmin bir hizmet sektörü olduğu, her müşterinin ihtiyacına cevap verebilmenin ancak kişinin sürekli olarak kendisini geliştirmesiyle mümkün olacağını dile getirilmiştir. Servis, bar, kat gibi eğitimlerin yanı sıra görgü ve protokol eğitimlerinin verilmesi gerektiği, ayrıca sektörün 24 saatlik bir sirkülasyonda olması nedeniyle stresle başa çıkma ve boş zaman değerlendirme konularında da eğitim ve desteğe ihtiyaç duyulduğu ifade edilmiştir. Meslek içi eğitimi teşvik edebilmek için, Mesleki Yeterlilik Kurumu’nun birkaç ay eğitim ile vereceği sertifikanın hizmet içi eğitim olarak değerlendirilmesinin etkili olabileceğini belirtilmiştir. Ayrıca, gerektiğinde yurtdışına öğrenci göndermenin de sektöre katkı sağlaması açısından etkili olacağı düşünülmektedir. 5. Yanlış yatırımlar: Doğru yatırımların yapılamaması eğitimcilerin dile getirdiği bir diğer sorundur. Turizm bölgelerinde aşırı yoğunlaşma ve kapasitesinin üzerinde tesisin yapılmış olmasıyla bölgenin turistik dokusunun yıprandığı ve sürdürülebilirliğin ortadan kalktığı ifade edilmiştir. Tarihi yerlere otellerin yapılması ve turizmi geliştirmek adına doğanın ve sosyo-kültürel yapının bilinçsizce tahrif edilmesi en önemli sorunlardır. Bu tür yanlışları engellemek için her bir bölgede turizm adına nelerin ve nasıl yapılabileceğine dair detaylı çalışmaların yapılması gerekmektedir. 6. Paydaşlar arası işbirliği: Sektörün geleceği ile ilgili planların işbirliği içinde yapılması gerektiği vurgulanmıştır. Turistlerin bir bölgedeki sadece tarihi yerleri değil, yemek kültüründen bitki örtüsüne, geleneklerden günlük davranış biçimlerine kadar bütün bir dokuyu hissetme taleplerinin artması paydaşların işbirliği yapmasını zorunlu kılmaktadır. Belediyeler ve turistik destinasyondaki eğitim kurumları ortak çalıştaylar düzenleyerek bölge halkının da turizm konusunda bilinçlendirilmesini sağlayabilirler. Bilhassa, sektörle eğitim kurumlarının işbirliği yapması gerektiğine dikkat çekilmiştir; sektörün ihtiyacını karşılayacak müfredatın yanı sıra mezunların niteliklerinin ve çalışma şartlarının değerlendirilmesi ve iyileştirilmesi için paydaşların bir araya gelmesinin önemi vurgulanmıştır. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 4. Bölgesel sorunlar ve kriz yönetimi: Eğitimciler tarafından sıkça dile getirilen bir başka sorun ise komşu ülkelerde yaşanan olumsuz gelişmeler ve terör gibi nedenlerle Türkiye’nin riskli bir bölgede olduğu şeklindeki turist algısıdır. Bu nedenle kriz dönemlerinin iyi yönetilmesi gerektiği belirtilmiş, bunun için ise ihtiyaç anında kullanılabilecek aktif stratejilerin geliştirilmesi önerilmiştir. Kriz dönemlerinde potansiyel turisti çekebilmek için cazip teklif ve indirimlerin olduğu alternatif turizm politikalarının belirlenmesinin faydalı olacağına inanılmaktadır. 179 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 7. Tanıtım: Ülkenin tanıtımının yeterince yapılamaması eğitimcilerin dile getirdiği sorunlar arasında yer almaktadır. Tek bir tanıtım filmi yerine her turist kitlesi için farklı farklı tanıtımların yapılmasının daha faydalı ve etkili olacağı dile getirilmiştir. 8. Her şey dahil modeli: Eğitimciler hizmet kalitesinin düşüklüğü konusunda işletmelerin ticari kaygılar içinde olduğundan da bahsetmiş, “her şey dâhil” gibi paketleri eleştirmişlerdir. 9. Alternatif turizm türleri: Eğitimciler alternatif turizm türlerinin geliştirilmesi gerektiğini dile getirmişlerdir. Dünya üzerinde 126 tane özel ilgi turizmi olduğu ve Türkiye’de bu turizm türlerinden her birinin yapılabileceği yerlerin bulunduğu ifade edilmiştir. Eğitimciler farklı turizm türlerine yoğunlaşmanın mevsimsellik sorununu da ortadan kaldıracağı görüşündedirler. Özellikle otellerde yapılabilecek hafta sonu etkinlikleri mevsimselliği azaltmak açısından büyük işlev görebilir. 9.4.3. Otel Yöneticileri Turizm sektörünün gelişmesi üzerinde olumsuz etkileri olan faktörleri otel yöneticileri aşağıdaki gibi sıralamaktadırlar: BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 1. Vasıflı personel açığı: Otel yöneticileri sektörün gelişiminin önündeki en büyük engelin vasıflı personel açığı olduğunu düşünmektedir. Sektörde herkesin garsonluk yapabileceği gibi bir algı olduğu, hayatında hiç tatile gitmemiş kimselerin dahi çalışan olarak işe alındığı, bunun da sektörü olumsuz etkilediği dile getirilmiştir. Çalışma süresinin sezonluk olması, maaşların düşüklüğü ve çalışma süreleri/konaklama gibi diğer koşulların da kötü olması nedeniyle eleman kaybı yaşandığı ve sürekli bir personel ihtiyacı duyduklarını ifade etmişlerdir. Bu nedenle personelin çalışma şartlarının iyileştirilmesinin personel sirkülasyonunun da önüne geçeceği kanaatindedirler. Ayrıca, sektörde çalışanların devamlılığı için kişisel gelişim ve sektöre yönelik eğitim alabilmelerinin desteklenmesi önerilmiş, işverenlerin bu tür eğitimlerin maliyetinden kaçınmaması gerektiği söylenmiştir. Çalışanların mesleki eğitim eksikliklerinin yanı sıra dil sorunu da yaşamaları vasıflı personel sorununu daha da büyütmektedir. Sorunun çözümü için dil eğitimine turizm liselerinden itibaren başlanması gerektiği vurgulanmıştır. Yanı sıra öğrencilerin yurtdışında eğitim veya staj için gönderilmesinin hem dil, hem mesleki, hem de özgüven açısından öğrencileri geliştireceği düşünülmektedir. Turizmde belirli bir ivmenin gerçekleştirilebilmesi için sadece otel ve restoranlarda değil, taksi şoförleri gibi turistlere hizmet sunan herkesin yabancı dil düzeyinin arttırılması gerektiği de ifade edilmiştir. İngilizce bilen taksicilerden oluşan bir turizm taksiciliğinin oluşturulabileceği düşünülmektedir. 180 2. Ulaşım sorunları: Otel yöneticileri sektörün önündeki engeller arasında ikinci sırada ulaşım sorununu saymışlardır. Özellikle şehir içi ulaşım ve yönlendirmelerin yetersiz kaldığını belirten otel yöneticileri “her şey dâhil” paketlerinin de konukları otelde kalmaya teşvik ettiğini, bu nedenlerle turistlerin şehirde gezmediklerini, alışveriş yapmadıklarını ifade etmişlerdir. Farklı tatil paketleri ile turistlerin şehir içinde de vakit geçirmelerini sağlayacak ortam oluşturulmasının, mevsimsellik sorununu azaltmasının yanı sıra turizmden elde edilen gelirleri de arttıracağı düşünülmektedir. Ayrıca deniz ulaşımının turizmin gelişmesi açısından önemi vurgulanmış, limanların geliştirilmesiyle seyahat gemilerinin limanlarımızı konaklama amacıyla kullanılabilmesinin gerektiği ifade edilmiştir. 3. Güvenlik: Öte yandan dolandırıcılık ve kapkaç sorunu otel yöneticileri tarafından büyük bir handikap olarak dile getirilmiştir. Yabancı dil bilen turizm polislerinin ve sivil polislerin sayısının artması gerektiği düşünülmektedir. 4. Yanlış yatırımlar: Otel yöneticileri doğru yerlere doğru yatırımların yapılmamasının sektör için sorun olduğunu söylemişlerdir. Turizm sektörünün geleceği açısından doğru teşviklerin verilmemesi önemli bir eksikliktir. Ayrıca, devletin misafirhane, kamp, sosyal tesis vs. gibi yerler açarak özel sektörle bir tür rekabet etmesi de turizm sektörünü olumsuz etkilemektedir. Bazı otel yöneticileri, Bakanlığın sektörle daha fazla içiçe olmasının, sektörün işleyişini yerinde gözlemlemesinin ve yapacağı düzenlemeler yahut uygulamalara dair sektörle düzenli iletişim kurmasının sektördeki plansızlık sorununu azaltacağını düşünmektedir. 5. Altyapı sorunları: Turizmin yaygın olduğu şehirlerde ve özellikle turizm tesislerinin bulunduğu TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI bölgelerdeki altyapı eksiklikleri de sektöre zarar vermektedir. Belediyelerle ortak çalışmalar yürüterek altyapı sorunlarının giderilebileceği düşünülmektedir. 6. Sektör içi rekabet: Turizm kuruluşları arasında yaşanan sert rekabet konusu otel yöneticileri tarafından bir sorun olarak dile getirilmiştir. Bakanlık tarafından bir fiyat standardı belirlenmiş olsa da, her bir otelin kendince bir yapısı vardır ve ona göre hizmet sunmaktadır. Bu nedenle belirlenen fiyatların tesislerin özgün koşulları açısından uygunluğunu sağlamak çok da mümkün olmamaktadır. Ancak herşeye rağmen, aynı seviyedeki otellerde birbirine yakın fiyat belirlenmesi konusunda daha titiz davranılması gerektiği düşünülmektedir. 7. Ülke imajı: Otel yöneticilerinin bir kısmı ise çevresel faktörlere ve Türkiye’nin yurtdışındaki imajına değinmişlerdir. Türkiye’deki siyasi gelişmelerin turistlerin ülkemize gelme fikrini olumsuz etkileyebildiği ifade edilmiştir. Otel yöneticileri uluslararası reklam piyasasında yetersiz kalındığını dile getirmiş ve Büyükelçiliklerin Kültür ve Turizm Ataşeliklerinin/Müşavirliklerinin daha aktif çalışması gerektiğini söylemişlerdir. 9.4.4. Restoran İşletmecileri Restoran işletmecileri, turizmciliğin bir meslek olarak algılanmaması ve geçici/mevsimsel görülmesinin sektörün gelişiminin önündeki esas sorun olduğunu düşünmektedirler. Bunun yanı sıra; - - personelin eğitiminin eksikliği/yetersizliği işletmelerin yeterince denetlenmemesi sektörün geleceğini etkileyen diğer önemli sorun alanlarıdır. Sektör ve eğitimcilerin işbirliği ile meslek içi eğitimlerin verilmesi, turizmin meslek olarak kabul görmesini sağlayacak çalışmalar yapılması, tarihi ve kültürel mirasa sahip çıkılması, müşteri memnuniyetinin hedef olarak tüm sektörce benimsenmesi ve her mevsim için farklı turizm imkânlarının oluşturulması gibi öneriler dile getirilmiştir. Seyahat acentası yetkilisi kontrolsüz interaktif tatil ve interaktif turizm çalışmalarının sektörün geleceğini tehdit ettiğini belirtmiştir. Acente dahi olmadan şirket kurarak internet üzerinden tatil sitesi oluşturan kimselerin hem turistleri mağdur ettiğini, hem de acentelerin güvenilirliğini sarstığını ifade etmiştir. Yaptırım eksikliğinin bir diğer ayağı olarak tatil sigortasının zorunlu olmamasını da dile getiren acente yetkilisi, sektörün önündeki en büyük sorunun ise yalancılık ve müşteriyi aldatma olduğunu söylemiştir. Bu soruna çözüm olarak inceleme ve denetlemelerin sıkı ve caydırıcı bir şekilde yapılmasını önermiş, belgelendirmelerde daha titiz davranılması gerektiğini ve kaçak acenteler ile mücadele edilmesinin gerekliliğini vurgulamıştır. Ayrıca turizm alanında üniversite mezunu olan kimselerin sektörden uzaklaşmasının önüne geçilmesinin gerektiğini ifade etmiştir. 9.4.6. Sivil Toplum Kuruluşları Sivil toplum kuruluşu temsilcileri, diğer paydaşlarla örtüşen bazı değerlendirmeler yapmakla birlikte, özgün bazı tesbitler ve önerilerde de bulunmaktadırlar. Turizm sektörünün gelişmesi üzerinde olumsuz etkileri olan faktörleri STK temsilcileri aşağıdaki gibi değerlendirmektedir: 1. Devlet politikalarının yetersizliği: Sektörün geleceğini en fazla olumsuz etkileyecek husus, turizm konusunda devlet politikalarının iyileştirilme ihtiyacı, yasal düzenlemelerin güncel ihtiyaçları karşılamaması, kamu iradesinin standart belirleme ve düzenleyicilikte daha fazla çaba göstermesinin gerekliliğidir. STK temsilcileri Bakanlık, yerel yönetimler, valilikler ve sektörün katılımıyla “her şey dâhil” gibi planlar, yatak sayısı, insan kaynakları gibi konuların da tartışıldığı bir ortamda yasal BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 9.4.5. Seyahat Acentası 181 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI düzenlemelerin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Bir başka STK temsilcisi ise yerli turistin aynı otel odası için bir yabancıdan daha fazla ücret ödemesini eleştirmiş ve fiyat standardının sağlanması gerektiğini söylemiştir. Yerel ve merkezi yönetimler arasında ruhsat ve belgelendirmelerde entegrasyon problemi olduğu ve bunun da sürdürülebilirliği etkilediğinin altı çizilmiştir. STK temsilcileri özellikle otel yıldızları konusunda denetlemelerin daha sık ve adil bir biçimde yapılmasının sektördeki haksız rekabetin de önüne geçeceği kanaatindedirler. 2. Planlama eksikliği: Turizm bölgelerinde henüz doğru bir planlama yapılmadığı, yeni ve acil planlara ihtiyaç duyulduğu öne sürülmüştür.Planlamaların detaylı yapılması gerektiği konusunda Antalya’daki altyapının yeni açılacak tesislerin ihtiyacını karşılayacak nitelikte olmayışı örnek olarak gösterilirken, hangi ilde-hangi yıllarda-kaç tane-kaç yıldızlı otel yapılacağına dair bir “master plan”a ihtiyaç duyulduğu belirtilmiştir. Bu STK temsilcisi 2634 sayılı kanunda yatırım için her zaman teşvik belgesi alınabildiğini, ancak bir düzen sağlamak adına hâlihazırda fazla yatak olan yerlerde yapılacak otel yatırımları için teşviklerin üç yılda bir verilmesi önerisinde bulunmuştur. Bir STK temsilcisi ise yabancı işçi çalıştırılması mevzuatında kışın iş verilmeyen çalışanların maliyetleriyle ilgili birçok konuda yeni çözüm önerilerinin bulunduğunu ancak Bakanlık bürokratları, sektör ve STK temsilcileri bir araya geldiği takdirde bunların konuşulabileceğini söylemiştir. STK temsilcileri sektörün gelişmesinde planlama ihtiyacı olduğu kadar, alınan kararların takibinin sıkı bir şekilde yapılmasının gerektiğini pek çok kez vurgulamışlardır. 3. Vasıflı personel açığı: Turizm sektörüne olumsuz etki eden faktörler arasında STK temsilcileri nitelikli personel sıkıntısını sıkça dile getirmiştir. Personel kalitesini hizmet kalitesi ile bir arada ele alan STK temsilcileri, turizmin gelişmesi için turistlere sadece yüksek fiyatlarla konaklama sağlamanın yeterli olmadığını, turistlerin sadakatini kazanabilmek için, ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik profesyonel yaklaşımların gerektiğini belirtmişlerdir. Lüks otellerde dahi çalışanların kılık kıyafetlerine varıncaya kadar hizmet kalitesine yeterince dikkat edilmediği ifade edilmiştir. Turistik tesis yöneticilerinin de sektörel eğitim almış kimselerden oluşmasının hem personel hem de hizmet kalitesinin artmasında etkili olacağı kanaati hakimdir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 4. Mesleki eğitimin yetersizliği: Turizm alanında verilen eğitimin içeriği STK temsilcileri tarafından eleştirilen bir başka konudur. Sektörde yabancı ağırlıklı bir turist kitlesinin olduğu ve eğitim sisteminde yabancı dil ve kültürlerin eğitimine önem verilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Bir başka STK temsilcisi rehberlik bölümlerinde bile rehberlik yapacak düzeyde İngilizce eğitim verilmediğinden yakınmıştır. Aynı bölüm ve alanlarda eğitim veren okulların müfredatlarının birbirinden farklı olduğuna değinen STK temsilcileri, bu sorunun ise turizmciler, eğitimciler ve Bakanlığın bir araya gelerek oluşturacağı politikalar ile çözülebileceğini belirtmişlerdir. 182 5. Çalışanların sorunları: STK temsilcileri personele sunulan çalışma koşullarının beklenildiği gibi olmadığı ve mevsimsel işgücü devrinin sorun teşkil ettiğini söylemişlerdir. İşlerin yoğun olduğu günlerde part-time çalışmanın önünün açılması insanların daha kolay iş bulmasını sağlayacak ve başka sektörlere kaymasını bir nebze olsa azaltacaktır. Özellikle sendika temsilcileri sendikalı işyerlerinde çalışanların haklarının korunmasına yönelik yaptırımlarda bulunsalar dahi, sendikasız işletmelerin çalışan haklarını istismar ederek haksız bir rekabet içine girdiklerine dair sık sık şikâyetler duyduklarını dile getirmişlerdir. Bu nedenle sektörün sendikalaşmasını yavaşlatan düzenlemelerin esnetilmesi, çalışanların haklarının korunmasına büyük katkıda bulunacaktır. 6. Turizm çeşitliliği: STK temsilcileri ülkemizde az sayıda turizm çeşitliliğinin mevcudiyetini, sektörün gelişiminde engel olarak görmektedir. Kültür, doğa ve gastronomi turizmleri gibi alternatif seçeneklerin geliştirilmesi gerekmektedir. Örneğin kültür turizmini 12 aya yaymak mümkün olmadığı için, bunun yanı sıra, mutfak kültürü açısında zengin bazı bölgelerimizde gastronomiye ağırlık verilmesi gibi alternatifler üretilmesinin sürdürülebilirliğin sağlanmasına katkıda bulunacağı ifade edilmiştir. 7. Tanıtımların yetersizliği: Ülkemizin turizm potansiyelinin pazarlanması için yürütülen tanıtım faaliyetlerinin yetersiz kaldığı yönündeki kanaat STK temsilcileri arasında da mevcuttur. STK temsilcileri özellikle kültür turizmi, doğa, yöresel yiyecekler gibi alanlarda tanıtımlara ağırlık verilmesi gerektiğini söylemiştir. Bir temsilci kendi kültürümüzü başka kültürler ile tanıtmanın yanlışlığına dikkat çekmiş, yemek kültürümüzün bir parçası olan mantıyı “Turkish ravioli” şeklinde tanıtmak TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI yerine “mantı” olarak sunmak gerektiğini söylemiştir. Bu STK temsilcisi sadece Türkiye’ye has olan Türk kahvesi ve ayran gibi içeceklerin açık büfelerde yer alması gerektiğini dile getirmiştir. 8. “Riskli ülke algısı”: STK temsilcileri bölgemizdeki güvenlik sorunlarının turistler açısından caydırıcı etki yapacağına dikkat çekmiş, turistlerde güvenlik algısının oluşturulması için çözüm üretilmesine ve istikrara ihtiyaç duyulduğunun altı çizilmiştir. 9.5.Nitelikli Eleman Temini ve İstihdamın Sürekliliğinin Sağlanması 9.5.1. Kamu Kurumları Temsilcileri Kamu kurum temsilcileri hem nitelikli personel istihdamının, hem de turizm sektöründe istihdamın sürekliliğinin önündeki en büyük engel olarak turizm sezonunun on iki aya yayılmamış olmasını görmektedirler. Özellikle otellerin tatil sezonu dışında kapalı olması veya uygun fiyatlarla pazarlanamamasının personel sayı ve niteliği üzerinde olumsuz etki yaptığı belirtilmektedirler. Turizmin “sezonluk” bir iş olması, turizm eğitimi alan gençleri de turizm sektörü dışında işlere yönelmeye itmektedir. Genel olarak değerlendirildiğinde, kitle turizminin sektör çalışanlarının sürekli istihdamı için yeterli olmadığı; yayla, kültür, sağlık veya gastronomi gibi çok sayıda alternatif turizm türlerinin gelişmesine yönelik turizm politikalarına ihtiyaç vardır. Çalıma koşulları kamu kurumları temsilcilerinin nitelikli eleman istihdamı konusunda dile getirdikleri bir diğer önemli sorundur. İş kaybetme korkusuyla pek çok elemanın uygun olmayan şartlarda çalıştıkları öne sürülmüştür. İşverenlerin sadece sezon döneminde 2-3 ay yüksek maaş teklifleri ile kaçak çalışmanın önünü açtığından bahsedilmiştir. Eğitimli/vasıflı elemanların işsiz kalmasının bir diğer önemli sebebi de eğitim planlamalarının yapılmamasıdır. Sektörün talep ve ihtiyaçları bilinmeden eğitim kurumlarından çok sayıda mezun verilmesi nedeniyle sektörde “eğitimli işsizler” sorunu ortaya çıkmaktadır. 9.5.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri Bir başka eğitimci Bakanlığın turizm yönetmeliğindeki eğitimli eleman zorunluluğu yüzdesini düşük bulmaktadır. Ancak konuya ilişkin düzenlemeler yapılırken bölgelere göre farklılık göstermesine dikkat edilmesi gerektiğine de dikkat çekmektedir. Eğitimciler mevsimsellik sorununun sürdürülebilir istihdam ile çeliştiği, bu nedenle yıl içine yayılan farklı turizm etkinliklerine ihtiyaç olduğunu söylemişlerdir. Ama etkinlikler arttırılsa bile 12 ay yoğun çalışılmayacağı, arada oluşacak ölü dönemlerde verilecek eğitimler ile sektörde çalışanların mesleki bilgi ve becerilerinin arttırılabileceği ifade edilmiştir. Mevsimsellikten kaynaklanan yüksek işgücü devri işletmelerde sadece zaman kaybına ve ilave maliyetlere yol açmamaktadır. Aynı zamanda, personel sürekli olarak işten çıkarılma endişesi taşıdığı ve sık sık yeni gelen personeli eğitmek zorunda kaldığı için motivasyon kayıplarına da neden olmaktadır. Eğitimli gençlerin sektöre kazandırılması için daha eğitim sürecinden başlayan bir dizi tedbire ve politikaya ihtiyaç duyulduğunu belirten eğitimciler, öncelikle sektör ve eğitim kurumları arasında işbirliğinin zorunlu olduğunun altını çizmektedirler. Öğrencilere ilk günden itibaren sektörü tanıma imkânının tanınması ve geleceğe yönelik fırsatların doğru anlatılması gerekmektedir. Bu nedenle staj sürelerinin arttırılması ve BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Eğitimciler eğitimli eleman istihdamının garanti altına alınması, çalışan haklarının korunması ve geliştirilmesi gerektiği kanaatindedirler. Maddi olarak çalışanların tatmin edilmesi ve çalışma saatlerinin daha uygun hale getirilmesi eğitimli elemanı sektörde tutmak için önemli unsurlar olarak görülmüştür. Sosyal güvencenin sağlanmaması da eğitimciler tarafından nitelikli elemanların sektörden ayrılmasında etkili bir faktör olarak değerlendirilmiştir. İşletmeler eğitimli personel ile eğitimsiz personel arasında bir fark gözetmedikleri için, eğitimli personeli de en alt seviyelerden başlatmaktadırlar. Bu da, eğitimli personelin sektörden kopmasına ve alternatifler aramasına yol açmaktadır. 183 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI denetimlerinin doğru yapılması büyük önem taşımaktadır. Ayrıca öğrencilerin aşçılık vs. gibi uzmanlaşacakları alanların belirlenip stajların da bu yönde düzenlenmesi lazımdır. Bu tedbirlerin yanı sıra, öğrencilerin yaptıkları işin önemini kavramalarına yardımcı olması amacıyla, mesleki rehberlik eğitimi almaları yararlı olacaktır. Sınavsız geçiş sistemi nedeniyle öğrencilerde bir çaba eksikliği gözlendiği, bunun da öğrencilerin kendi mesleklerine değer vermemesine yol açtığı belirtilmiştir. Verilen eğitimin sektörün ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikte olması öncelikli meselelerden biridir, bilhassa yabancı dil sorununun çözümüne ağırlık verilmesi sektör açısından büyük önem taşımaktadır. 9.5.3. Otel Yöneticileri Otel yöneticileri eğitimli personelin çeşitli yöntemlerle sektörde tutulmasının önemine dikkat çekmişlerdir. Bu bağlamda, işverenlere büyük sorumluluklar düştüğü, bilhassa nitelikli personele maddi olarak uygun imkânlar sunulması gerektiği ifade edilmiştir. Uzun mesailer gibi zor çalışma koşullarının yanı sıra, kariyer planı dahi yapamamalarının nitelikli elemanları gelecek kaygısına sürüklediği ve sektörden kopardığı; bu nedenle çalışma şartlarının iyileştirilmesinin bir zorunluluk olduğu vurgulanmıştır. Mutlu çalışanın mutlu misafir demek olduğunun unutulmaması gerektiği ve işyerlerinde bir takım ruhu ve aidiyet bilincinin oluşturulmasına ihtiyaç duyulduğu ifade edilmiştir. İşçi devir oranlarının düşürülmesinde çalışanların işlerinden memnuniyet düzeylerinin önemli bir rolü olduğu bilinmektedir. Bu nedenle düzenli olarak bağımsız bir kuruluş tarafından çalışan memnuniyetinin ölçülmesi ve sonuçlar kapsamında gerekli düzenlemelerin yapılmasının sektörde bir alışkanlık haline gelmesi büyük yarar sağlayacaktır. Çalışanların vasıf düzeyini şekillendiren en önemli faktörün örgün eğitim kurumlarından aldıkları eğitim olduğunu hatırlatan otel yöneticileri, bu teorik donanımlarını iş yerinde sergileyebilecek olanakların sağlanması gerektiğini vurgulamışlardır. Öncelikle öğrencilerin yeteneklerine göre branşlarda uzmanlaşmasını sağlamak lazımdır. Buna paralel olarak, öğrencinin kendisine en uygun alanda staj yapması, stajlar sırasında stajdan sorumlu hocanın öğrenciyi daha sık ziyaret etmesi, öğretmen ile staj yapılan birimin sorumlusunun koordineli bir şekilde çalışması gerektiği de vurgulanmıştır. Ayrıca staj sürelerinin uzatılmasının da personelin sektöre girdiğinde daha verimli çalışmasına katkı sağlayacağı kanaati hakimdir. Otel yöneticileri turizm sektörünün sürekli olarak yenilendiğini hatırlatmış, sektör içinde de sürekli olarak eğitime önem verilmesi gerektiğini belirtmişlerdir. Ayrıca, işverenlerin çalışanlarına eğitim imkânları sunmasının ve bu alanda yatırım yapmasının çalışanda değer gördüğü için işyerine karşı bir bağlılık geliştireceği de unutulmamalıdır. Okulların kapanma tarihi ile sektörün eleman alım sezonunun uyuşmazlığı da bir diğer sorun alanıdır. Öğrencilerin mezun olduğu tarihlerde sektör personel ihtiyacı duymadığından mezunlar iş bulamamakta ve bu nedenle sektörden kopup başka alanlara kaymaktadırlar. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 9.5.4. Restoran İşletmecileri 184 Restoran işletmecileri sektörde eğitimli personel istihdamı konusunda bir motivasyonsuzluk gözlemlendiğini ve bunun önüne geçilmesi gerektiğini ifade etmektedirler. Sektörün gelişimi için eğitimli personele ihtiyaç duyulduğu, bu nedenle vasıflı çalışanların gelirlerinin arttırılmasının yanı sıra, yasal ve sosyal hakların güvence altına alınması ve işverenlerin keyfi davranışlarının kısıtlanmasının büyük önem taşıdığını belirtmişlerdir. 9.5.5. Seyahat acentası Seyahat acentası yetkilisi nitelikli eleman çalıştırmanın masraflı olsa da işletmeye başarı getireceğini söylemiş; ancak İspanya ve İtalya gibi sektörde %65 turizm eğitimi almış çalışan kotası gibi yaptırımların olmaması nedeniyle, Türkiye’de eğitimli personel çalıştırma oranlarının düşük olduğunu ifade etmiştir. Eğitimli personel istihdamı için öncelikle “her şey dâhil” paketlerinin kaldırılması gerekmektedir. Çünkü bu paketler sadece tüketime dayalıdır ve kaliteli servise, dolayısıyla da nitelikli elemana ihtiyaç duyulmamaktadır. Acente yetkilisi bu paketlerin işverenleri daha az ücret ile ve sigortasız çalışan niteliksiz eleman istihdamına teşvik ettiğini belirtmiştir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 9.5.6. Sivil Toplum Kuruluşları STK temsilcilerinin çoğu, çalışma şartlarının iyileştirilmesinin ve eğitimli personelin hak ettiği ücreti almasının bu personelin sektörde kalmasının ilk şartı olarak değerlendirmektedir. Ancak Türkiye’nin düşük fiyatla hizmet sunma ve ucuza personel çalıştırma şeklinde bir kısır döngü içinde olduğu kanaati STK temsilcileri arasında oldukça yaygındır. Bir STK temsilcisi Avrupa’da turistlerin kişi başı 1500 dolardan fazla gelir bıraktığını, Türkiye’deyse bu gelirin 700 doların altında kaldığını, bu gelir azlığının da sektördeki kötü çalışma koşullarının temel nedeni olduğuna dikkat çekmiştir. Hizmet kalitesinin personel kalitesiyle doğrudan bir ilişki içinde olduğunu söyleyen STK temsilcileri, işyerlerinin sezon bitimiyle personeli işten çıkarmasının sürdürülebilir bir hizmet kalitesi anlayışına ters düştüğünü belirtmişlerdir. Sürekliliğin sağlanması için sektörün 12 ay hizmet verecek duruma gelmesi gerektiği STK temsilcileri tarafından sıkça dile getirilmiştir. “Her şey dahil” sisteminin kaliteli hizmete olanak tanımadığı ve servislerin ucuz iş gücü ile yürütüldüğü öne sürülmüştür. Bir STK temsilcisi de şehir otellerindeki eğitimli personel sıkıntısının diğer otellere kıyasla daha büyük olduğunu hatırlatmıştır. Sezonluk çalışma realitesinin yol açtığı sorunların, istihdam ve sigorta mevzuatında yapılacak düzenlemelerle tamamen ortadan kaldırılamasa bile hafifletilebileceğini ileri süren STK temsilcileri, çeşitli öneriler getirmişlerdir. Sezonluk çalışma konseptinin tamamen ortadan kaldırılması ve uygulayanlara yönelik ceza sisteminin getirilmesi gibi sert önerilerin yanı sıra, STK temsilcileri daha rasyonel ve uygulanabilir projelere de sahiptirler. İşten ayrılan çalışanlara işsizlik maaşı ödemek yerine bu tür bir ödemenin işletmelere yapılması halinde çalışanın aynı iş yerinde sezon dışında da tutulabilecektir. Böyle bir çalışmanın çalışanı sezon başında yeniden iş arama stresinden kurtardığı gibi işverene de yatırım yaptığı eleman ile işe devam etme fırsatı sağlayacağını ifade etmiştir. Benzer bir başka öneri ise, sezon dışındaki aylarda asgari düzeyde bir maaş verilerek personelin bu süreyi eğitim ve gelişim için kullanmasının sağlanmasıdır. Kış dönemlerinde turizm kuruluşlarına vergi kolaylıkları getirilerek istihdamda sürekliliğin sağlanabileceği de bu konudaki bir diğer öneridir. STK temsilcileri, sektöre vasıflı eleman hazırlayan eğitim kurumları ile ilgili de değerlendirmeler yapmaktadırlar. Özellikle, yüksek kademe yerine ara kademede görev alabilecek eğitimli personele daha fazla ihtiyaç olduğu ve bu nedenle üniversitelerdeki turizm eğitimlerinden daha çok, meslek liselerine ağırlık vermek gerektiğine dair görüşler dikkat çekicidir. 9.6.Turizm Sektöründeki Eğitim Sistemi Hakkında Kanaatler 9.6.1. Kamu Kurumları Temsilcileri Kamu kurumları temsilcileri eğitim sistemini çok parlak bulmadıklarını, hatta ihtiyacı cevaplamak konusunda yetersizlikleri olduğunu belirtirmişlerdir. Bu eğitim faaliyetinin ana paydaşları olan Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında bir iletişim kopukluğu gözlenmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın turizm sektöründeki işgücü ihtiyacını analiz edip Milli Eğitim Bakanlığı, YÖK ve üniversiteler ile bu çerçevede stratejiler belirlemesi gerekmektedir. Bunun yanı sıra, Türkiye’de turizm sektörü ile ilgili en sık dile getirilen sorunlardan biri ara elaman ihtiyacıdır. Bu nedenle üniversite ve yüksekokullardan çok meslek liselerine ağırlık verilmesi ve sayılarının arttırılmaması gerekmektedir. Eğitim içeriklerinin hem yeterli ve güncel olduğu konusunda kamu kurumlarının temsilcileri arasında ortak bir kanaat söz konusudur. Ama uygulama konusunda yetersiz kaldığı kanaati de kamu temsilcileri arasında oldukça yaygındır. Özellikle stajların sadece belli aylarda yapılması eleştirilmekte ve teorik eğitim ile uygulamanın daha iç içe olduğu bir yaklaşıma ihtiyaç duyulduğu dile getirilmektedir. Bir başka kamu kurumu temsilcisi ise eğitim içeriğinde yabancı dil sorununa dikkat çekmiştir; Türkiye’ye gelen turist BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Sektör içi eğitimlere ise daima ihtiyaç olduğu ifade edilmekte; Mesleki Yeterlilik Kurumu ve TURSAB Akademi gibi çalışmaların başarılı uygulamalar olarak değerlendirildiği belirtilmektedir. Yanı sıra, İŞKUR’un sektörün hem işgücü taleplerini karşıladığı ve hatta kendi işyerlerinde eğitimler dahi düzenlediğine dikkat çekerek, bu tür eğitimler iş başında yapıldığından personelin beceri kazanmasında oldukça etkili olduğu vurgulanmıştır. 185 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI profiline bakıldığında Almanca, Japonca, Rusça ve Çincenin de bilinmesi gereken diller arasında olduğu ancak İngilizce eğitiminin dahi henüz çözülmemiş bir sorun olduğunu söylemiştir. 9.6.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri Eğitimciler kendi uzmanlık alanları olan “turizm sektörü ve eğitim” başlığı altında çok detaylı değerlendirmeler yapmışlardır. Eğitimciler konuyu 6 farklı başlık altında irdelemektedirler: 1. Eğitimcilerin eğitimi: Turizm sektörü ile ilgili eğitim sistemi hakkında en fazla dile getirilen konu “eğitimcilerin eğitim düzeyi” olmuştur. Turizm eğitimi veren hocaların sektörde tecrübeleri olmamaları nedeniyle teori ve uygulama arasında uyuşmazlığa dikkat çekmişlerdir. Nitelikli personel yetiştirme konusunda ancak sektörün ve eğitimcilerin ortak çalışmasıyla başarıya ulaşılabileceği düşüncesi yaygındır. Tüm eğitimciler, eğitimcilerin sektörü iyi tanıması gerektiği konusunda ve mevcut sistemde sektör ve eğitim kurumları arasında iletişimsizlik olduğu konusunda hemfikirdirler. Eğitim Fakültelerindeki turizm bölümlerinin kapatılmasının turizm konusunda ders verecek akademisyen yetiştirmeye engel olduğunun altı çizilmektedir. Özeleştiri yapan eğitimciler, öğrencilere yeterli dil, bilgi, yetenek ve tecrübe sunumunda başarılı olamadıklarını kabul etmekte ve eğitimcilerin eğitimi için yurtdışı olanaklarının değerlendirilmesini önermektedirler. 2. Stajlar: Mevcut eğitim sistemiyle ilgili olarak sıkça dile getirilen bir başka konu ise stajlar olmuştur. Staj dönemlerinde öğrencilerin Antalya gibi uzak yerlere gönderildikleri, mesafenin bazı aileler için sorun olduğu ve bu nedenle yerinde uygulamalı eğitim olanaklarının sağlanmasının etkili olacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla, turizm eğitimi veren okulların (lise/ön lisans/lisans) staj yapılabilecek otellere uzak yerlerde açılmaması önerilmektedir. Ayrıca, meslek liselerinde Nisan ayından itibaren başlayıp yaz boyunca yaptıkları stajlarda doygunluğa ulaşan öğrencilerin, üniversiteye geldiklerinde yeniden yapmaları gereken 45 günlük staj konusunda isteksiz/motivasyonsuz oldukları gözlenmektedir. Bunların dışında, işverenlerin stajyer öğrencileri ucuz işgücü olarak görmeleri nedeniyle yıpratıcı şekilde çalıştırmalarından dolayı da öğrencilerin bıktırıldığı ve dinamizmlerini kaybettikleri ifade edilmiştir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 3. Eğitim ve öğrenci kalitesi: Eğitim kurumlarında verilen eğitimin içeriği de eğitimciler tarafından gündeme getirilmiştir. Sektörle uyumsuzluğun yanı sıra sınavsız geçişler nedeniyle öğrenci kalitesinin ve eğitim algısının değiştiğine dikkat çekmektedirler. Eğitimde kilit nokta olarak lisenin konumu vurgulanmaktadır. Meslek liselerinde sadece iş odaklı eğitim verildiğinden, öğrenciler gelişimsel konularda zayıf kalmakta ve üniversite ortamında bunu telafi edememektedirler. Öğrencilerin büyük bir kısmı Türkçeyi bile iyi kullanamamakta ve kendilerini ifade etmekte zorlanmaktadırlar. Sektörün en önemli kriterlerinden birinin iletişim olduğuna dikkat çekerek, öğrencilerin kısa bir e-posta yazımında dahi zorlandıklarını belirtmektedirler. Bunun en önemli nedeni ise kitap okumamaları, matematik eğitimi almamaları ve genel kültür konularında bir şeyler öğrenmek için çaba sarf etmemeleridir. 186 4. Yabancı dil eğitimi: Eğitim sistemiyle ilgili dile getirilen bir diğer konu ise yabancı dildir. Ülkemizdeki mevcut turizm müşterisi yapısı, İngilizcenin yanı sıra, Almanca ve Rusçayı da rehberler, seyahat acenteleri ve otel çalışanları için bir zorunluluk haline getirmiştir. Ancak dil eğitiminin, en azından mutfak dersi kadar ders saati ile öğretilmesi gerektiği, oysa ki mevcut sistemde öğrencilerin lisede İngilizceyi yeterince öğrenemeden üniversiteye geldiği ifade edilmektedir. Liselerde iyi bir dil eğitimi verilmemesine rağmen, meslek yüksekokullarında zorunlu hazırlık sınıflarının kaldırılması bu nedenle eleştirilmektedir. Öte yandan meslek liselerinde yabancı dili kötü olan öğrenciler, sınavsız olarak Rehberlik Bölümünü tercih edebilmektedir. Bazı öğretmenlerin lisede Sıcak Mutfak veya Pastacılık eğitimi almış çocukları dahi Rehberlik Bölümüne yönlendirmesi bu nedenle eleştirilmektedir. Hatta rehberlik için yabancı dile hâkim olmanın yanı sıra sanat tarihi, tarih, mimari yapılar, doğa ve eko-turizm konusunda da donanımlı olmak gerektiği, oysa ki bu birikimin liselerde çocuklara temel düzeyde dahi aktarılmadığı vurgulanmaktadır. Rehberlik Bölümünde ise İngilizce, Almanca ve Fransızcanın hali hazırda belli bir düzeyde de olsa öğrencilere verilebildiği, ama Rusça, İspanyolca ve İtalyanca gibi dillerde rehberler yetiştirme konusunda zayıf kalındığı ifade edilmiştir. 5. Meslek içi eğitim: Eğitimin sadece okullarla sınırlı olmadığı, sektör içinde de sürekli bir eğitime TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI ihtiyaç duyulduğu eğitimciler arasında yaygın bir kanaattir. Sektörde sadece profesyonel işletmelerin hizmet içi eğitime önem verdiklerini, diğer işletmelerde ise böyle bir kültürün oluşmadığı vurgulanmıştır. Sektördeki firmaların ve meslek kuruluşlarının yanı sıra, üniversite ve devlet kurumlarının da hizmet içi eğitimi teşvik etmesi gerekmektedir.Ama daha önce hiç turizm eğitimi almamış vasıfsız bir kişinin de sadece 2 aylık kurs sonunda sektörde çalışmaya başlamasının da engellenmesi gerektiği ifade edilmiştir. 6. Sektörün eğitime yaklaşımı: Turizm sektöründe faaliyet gösteren firmaların eğitim konusunda çok bilinçsiz olduğu ve eğitimli personel arayışında olmadıkları konusunda eğitimcilerin kanaati ortaktır. Eğitimli personeli işe aldıklarında asgari ücret veya daha düşük ücretler ile çalıştırma eğiliminde oldukları yahut eğitimli ve eğitimsiz personele aynı işleri yaptırdıkları için, bir süre sonra vasıflı çalışanlar sektörden ayrılmakta ve yerlerine düşük ücretle çalışmaya hazır eğitimsiz kişiler işe alınmaktadır. İşverenlerin gerekli ücretleri ödememesinin, eğitimli personelin sektörden ayrılmasıyla sonuçlandığı uzun yıllardır sektörün yaşadığı bir realitedir. Bir eğitimci ise turizmciliğin bir meslek olarak algılanmadığını, bir meslek odasının dahi olmadığını ifade etmiştir. Bu nedenle işverenlerin meslek bilinci konusunda eğitilmesi gerektiği, böylelikle vasıflı çalışana saygı duyulabileceği belirtilmektedir. Ama sorunun giderilmesi için sadece işverenlerin bilinçlenmesini beklemek yanlış olacaktır. Nitelikli personelin istihdamı konusunda teşvikler verilebileceği, ama bunun öncesinde mutlaka turizm okulları mezunlarının hangi oranda sektörde kaldığını, ne kadarının ise hangi süreler sonunda sektörü terkettiğinin iyi analiz edilmesi gerektiğini ifade etmektedirler. 9.6.3. Otel Yöneticileri Otel yöneticileri arasında turizm okullarının eğitimlerinin kısmen başarılı olduğu kanaati yaygınsa da, tam tersi kanaate sahip olanlar da mevcuttur. Otel yöneticilerinin büyük bir kısmı bütün okulları bir arada değerlendirmenin yanlış olacağı, farklı okulların değişik avantajları olduğunu belirtmişlerdir. Turizm eğitiminde en büyük ayrım devlet okulları ve özel okullar arasındadır. Özel okula devam edenler genellikle iyi bir İngilizceyle, sunum teknikleri ve beden dili ile kendini çok iyi ifade edecek şekilde mezun olmakta, oysa ki devlet okullarında ise yabancı dil sorunu dahi çözülmeden öğrenciler mezun edilmektedir. Ama her durumda, meslek eğitimi veren örgün eğitim kurumlarının sayısının artmış olması, ülke açısından bir başarı olarak değerlendirilmektedir. Eğitim sisteminin yeterince başarılı olmadığını düşünen bazı otel yöneticileri sektör ve eğitim kurumlarının işbirliğinin zayıf olduğunu ifade etmişlerdir. Bu sorunu hafifletebilmek için öneri olarak sektörün önde gelen isimlerinin üniversitelerde sık sık seminerler verebileceği belirtilmiştir. Böyle bir çalışma öğrencilerin henüz okul sıralarındayken sektöre hazırlanmalarına katkıda bulunacak ve vasıflı çalışanların sektörde kalma oranını arttıracaktır. Otel yöneticilerine göre sektör ancak eğitim sürecinde sevdirilebilir. Sektör ve eğitim kurumları arasındaki iletişimsizlik nedeniyle eğitim kurumlarında özellikle teoriye ağırlık verildiğini belirten diğer otel yöneticileri, uygulama konusundaki eksikliklere de dikkat çekmektedir. Mesleki eğitim veren okullarda eğitim içeriği de otel yöneticilerinin eleştirileri arasında dile getirilmiştir. Ara personeli yetiştiren meslek liselerinin en önemli kurumlar olduğu, ancak buralarda da eğitim ve müfredatın bozulduğu ifade edilmektedir. Bulaşık yıkama, tabak silme, sandalye taşıma gibi becerilerin yanı sıra kriz yönetimi, sorumluluk alma, farklı şeyler üretme gibi konuları öğretmede eksik kalındığı belirtilmektedir. Ayrıca, sektör için elzem olan yabancı dilin meslek liselerinden üniversitelere geçişlerde hala devam eden bir sorun olduğuna dikkat çekilmiştir. Bazı otel yöneticileri meslek içi eğitime vurgu yaparak, eğitimin sektörde çalışılan süre boyunca devam BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Turizm eğitiminin mevcut durumuna dair otel yöneticilerinin en sık dile getirdiği konu stajlardır. Otel yöneticileri sektörde ne olup bittiğinin ancak stajlar ile öğrenilebileceği, zorunlu stajların öğrencilere önemli meziyetler kattığı ve desteklenmesi gerektiğine inanmaktadır. Ancak, stajlar süresince yeterince denetim yapılmadığı, bazı işletmelerde staj sürelerinin kısa tutulduğu yahut sadece kağıt üzerinde yapıldığı ve staj yapılmadığı halde yapılmış gibi gösterildiği sıkça dile getirilmiştir. Otel yöneticileri, öğrencilerin bilinçli ve azimli oldukları takdirde yaptıkları stajları kendileri için bir kariyer avantajına çevirebileceklerini ifade etmiştir. Öte yandan bazı otel yöneticilerinin stajyerleri yazları çalıştırdıkları bir işçi olarak görmesinin öğrencilerin zihninde sektöre dair olumsuz algılar oluşturduğuna da dikkat çekmişlerdir. 187 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI etmesi gerektiğinin altı çizilmiştir. Hatta bazı otel yöneticileri işletmelerin kendi içlerinde eğitim birimleri oluşturmalarını ve bu uygulamanın belirli ölçeğin üzerindeki otellerde, özellikle zincir işletmelerde zorunlu hale getirilmesi önerisinde bulunmuşlardır. Bazı otel yöneticileri eğitimli personel istihdamında sürdürülebilirliğin önündeki bir engel olarak turizm okulları mezunlarının beklentileri ile sektörün sunduğu imkânlar arasındaki farklardan bahsetmişlerdir. Aslında nitelikli personele önerilen ücretlerin az olmadığı ama diğer sektörlere kıyasla düşük kaldığı için sektörden kopmalar yaşandığı düşünülmektedir. Eğitimli kimseler için sektörün emekli olana kadar çalışabilecek bir yapıya sahip olmadığı sürece başka iş alanlarına yönelmelerin önüne geçilemeyeceği de dile getirilmiştir. 9.6.4. Restoran İşletmecileri Restoran işletmecileri sadece teorik bilgilerin öğretilmesinin yeterli olmadığı, uygulamalara daha fazla ağırlık verilmesi gerektiğini belirtmiştir. Bu nedenle yeni mezunların eğitim eksikliklerini gidermek üzere başlangıçta alt seviye işlerde çalıştırmak zorunda kaldıklarını, bunun da eğitimli çalışanlarda hayal kırıklıkları yarattığını ifade etmişlerdir. 9.6.5. Seyahat Acentası Seyahat acentası yetkilisi eğitim sisteminin mevcut halinin başarısız olduğu kanaatindedir. Eğitim sisteminin teorik olarak verildiğini, çalışma ortamındaysa teori ve uygulamayı birleştiremeyip bocaladıklarını söylemiştir. Üniversitelerin uygulama otelleri olduğunu ancak haftada üç saatin öğrencilere eğitim için yetmemesinin yanı sıra, öğrencilerin buralarda gerçek misafirler ile değil kendilerini değerlendirmeye alan hocaları ile muhatap olduklarını, bununsa öğrencileri gerçek hayata hazırlamadığını ifade etmiştir. Acente yetkilisi ayrıca yıl boyunca istihdamın sürdürülebilirliğin sağlanamaması ve ekonomik açıdan iyi bir getirisi olmaması nedeniyle öğrencilerin ve ailelerinin turizm okullarını talep etmediklerini dile getirmiştir. Sürdürülebilirliğin ise ancak turizmciliğin bir meslek olarak yeniden gözden geçirilip, turizmin de yıl boyunca yayılmasını sağlamak ile mümkün olabileceğini belirtmiştir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 9.6.6. Sivil Toplum Kuruluşları 188 Sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin çoğu mevcut turizm mesleki eğitim sistemi ile ilgili olumsuz kanaat taşımaktadırlar. Genel olarak değerlendirildiğinde, eğitimlerin tamamen yönetici personel yetiştirmeye yönelik planlandığı, bu nedenle mezunların çalıştıkları pozisyonlardan tatmin olmadıkları, öte yandan da sektörün birçok alanda ara eleman ihtiyacının devam ettiğini belirtmişlerdir. STK temsilcileri eğitim sisteminin en önemli parçası olarak meslek liselerini görmektedir. Ancak, sektör-Kültür ve Turizm BakanlığıMilli Eğitim Bakanlığı arasındaki işbirliğinin yeterli düzeyde olmaması nedeniyle verilen eğitimin sektörün ihtiyaçlarını karşılamadığını dile getirmişlerdir. Öğrenciler stajlar sırasında okulda öğrendikleri ile çelişen veya teoride hiç öğrenmedikleri ve uygulamada karşılaştıkları pek çok konu olduğunu söylemektedir. Bu beyanlar da eğitim sistemi ile sektör uygulamaları arasındaki kopukluğu teyit etmektedir. Bir STK temsilcisi, ders müfredatlarının öğrenciye sektörün bir parçası olduklarını hissettirecek şekilde yeniden düzenlenmesi gerektiğini, bunun için de turizm şuralarının iyi bir fırsat olduğunu belirtmiştir. Sektörden insanların üniversitelerde ders vermelerinin bu kopukluğu gidereceğini düşünenlerin yanı sıra, hocaların sahaya inerek sektörü daha yakından tanıması gerektiğini önerenler de söz konusudur. Bir STK temsilcisi ise değişik eğitim kurumlarının birbirinden farklı yaklaşımları olduğundan bahsetmiş, tüm okullardaki eğitim kalitesinin aynı düzeye getirilmesi gerektiğini söylemiştir. Eğitim sistemi ile ilgili sorunlar arasında en sık dile getirilen konu ise stajların niteliği ve süresidir. Bazı STK temsilcileri başarılı bir teori ve uygulama sentezi için stajların eğitim boyunca devam etmesi önerisinde bulunmuşlardır. Ayrıca staj yapacak yer bulma sıkıntısına dikkat çekenler de olmuştur. Daha önce işverenlerin çoğu stajyerlere ücret ödemiyordu, ancak asgari ücretin 2/3’ü oranında bir ücret ödeme zorunluluğunun getirilmesiyle pek çok işyeri öğrencileri staja kabul etmemeye başlamıştır. Bu nedenle, çözüm olarak TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI staj yaptırmanın işletmeler için zorunlu hale getirilmesi gerekmektedir. Ayrıca iş yerlerinde hali hazırda uygulanan stratejinin 10 kişinin yapabileceği işi 5 kişiye yaptırmak olduğu, bunun ise stajyer öğrencilerde bir yılgınlığa yol açtığı ve meslekten kopmalarına neden olduğu vurgulanmıştır. Eğitim içeriğine de değinen STK temsilcileri müfredatın teknolojiyi takip etmede zayıf kaldığını, bazı yeni bilgisayar programlarının eğitimine ihtiyaç duyulduğunu ve yabancı dil eğitiminin yetersizliğini dile getirmişlerdir. Bir STK temsilcisi ise yabancı dil ve bazı mesleki dallarda eğitim süresinin uzatılabileceğini ifade etmiştir. Sektör içinde eğitim sürekliliğinin olmaması da STK temsilcileri tarafından dile getirilmiştir. Otellerin eğitimli personel istediği, ancak personellerine eğitim vermeye yanaşmadığı ifade edilmiştir. Buna yönelik olarak, tıpkı iş sağlığı uzmanları bulundurma zorunluluğu gibi işyerlerinde eğitim ile ilgilenecek birinin de bulundurulması önerisini getirenler olmuştur. Turizm bakanlığı belgesi verilmeden önce işyerlerine bakanlık tarafından eğitim verilmesi de bir başka öneri olarak dile getirilmiştir. Bazı STK temsilcileri, sektörün sürekli güncellendiğini, bu nedenle eğitim ihtiyaçları belirlenirken İŞKUR, işverenler, işçi örgütleri veya çalışanların temsilcilerinin bir araya gelmeleri gerektiği ifade edilmiştir. Çok paydaşlı bu tür çalışmaların hem strateji belirlemede, hem de hayat boyu eğitimi sürdürülebilir hale getirmede önemli olduğu belirtilmiştir. Ayrıca çalışanların mesleki yeterliliklerinin ulusal bazda meslek standartları kapsamında belgelendirilmesi gerektiği, böylece çalışanın yurtiçi ve yurtdışı iş başvurularında becerilerini kanıtlayabileceği de dile getirilmiştir. Turist kalitesinin düşük olması nedeniyle özellikle mutfak alanında mesleki eğitim almış kimseler yerine daha ucuz oldukları için “alaylı”ların istihdam edildiği ileri sürülmüştür. Son olarak, otellerin yıldızlandırılması esnasında eğitimli personel çalıştırma ve çalıştırılan personelin niteliğinin de belirleyici faktörlerden olması gerektiği ifade edilmiştir. 9.7.Nitelikli Eleman Yetiştirilmesi İçin Eğitim Modeli Önerileri 9.7.1. Kamu Kurumları Temsilcileri Kamu kurumlarının temsilcilerine göre nitelikli personel yetiştirme konusunda ilk yapılması gereken iş, sektörün ihtiyaçlarının doğru tespit edilmesidir. Bu amaçla kamu kesimi, sektör temsilcileri, eğitim kurumları ve sektörel STK’lar gibi tüm paydaşlar bir araya gelerek sektörün eğitim ihtiyaçlarını belirlemeli ve eğitim/ öğretim programlarının içeriklerini hazırlamalıdır. Bu işbirliğinin sağlanması konusunda en büyük sorumluluk da Kültür ve Turizm Bakanlığı’na düşmektedir. Üçüncü olarak eğitimlerin içeriğine dair değerlendirmeler yapılmış, bilhassa bilgi/iletişim teknolojilerinin daha etkin bir şekilde kullanılması ve online eğitim, uzaktan eğitim, iş başı eğitim gibi farklı alternatif eğitim metotlarından yararlanılması gerektiği ifade edilmiştir. Teorik eğitimin yanı sıra, uygulamalı eğitim imkânlarının önemi ve bu bağlamda stajların en etkili unsur olduğu dile getirilmiştir. Bunlara ilaveten, eğitim sisteminde ekolojik turizmden kırsal turizme ve ev pansiyonculuğuna kadar farklı alanları kapsayacak eğitim modüllerinin geliştirilmesi önerisinde bulunulmuştur. Dördüncü olarak, meslek içi eğitim ihtiyaçları üzerinde durulmuştur. Bir kamu temsilcisi bu konuda yeni modeller geliştirmek yerine hali hazırda var olan modellerden yararlanılabileceğini belirterek, örnek olarak da İŞKUR’un İşbaşı Eğitim Programı (İEP)’ndan bahsetmiştir. İEP ile sektörün ihtiyaçlarını giderecek eğitimler personele verilebilir. Halihazırdaki diğer meslek kurslarının da tekrar gözden geçirilmesi ve etkin bir şekilde kullanılması gerektiği de ifade edilmiştir. Hizmet içi eğitimin bir sektör standardı haline gelebilmesi için işverenlerin öncelikle kendi personellerini veya stajyerleri sadece “ucuz” işgücü olarak değil, katma değer üreten ve işletmeye değer katan asli faktörler olarak görmeleri gerekir. Dolayısıyla temel sorun “bakış açısı”nın değişmesidir. Beşinci olarak, eğitimlerin daha çok teknik konularda kalması eleştirilmiştir. Bir çarşafın nasıl katlandığından ziyade, koridorda karşılaşılan müşteriye günaydın demeyi, telefonda hitap tarzını öğretebilecek eğitimlere BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Kamu kurum temsilcileri ikinci olarak, özellikle turizm sektöründe ara eleman ihtiyacına vurgu yapmışlar ve bu nedenle lise eğitimine önem verilmesi ve turizm meslek liselerinin sayısının arttırılması gerektiğini öne sürmüşlerdir. 189 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI ihtiyaç duyulmaktadır. Turistlerin ülkeye geldikten sonra sektör çalışanları ile ilk temaslarındaki izlenimleri, seyahatten genel memnuniyetleri üzerinde çok etkili olmaktadır. Bu nedenle ön-büro çalışanları veya rehber gibi kişilerin turistlerle kurdukları iletişimdeki performansları kritiktir. Müşteri ile ilk muhatap olan kişilerin güler yüz ve nezaket, iletişim ve kişisel gelişim alanlarında eğitim almaları ve küresel yaklaşımlara adapte olabilecek beceriler edinmeleri gerektiği vurgulanmıştır. Bu eğitimlerin profesyonellerce ve sertifikalı bir şekilde verilmesinin de çok önemli olduğu belirtilmiştir. 9.7.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri Eğitimciler, sektörün nitelikli eleman ihtiyacını karşılamak için eğitim modelinin total biçimde değiştirilmesi yerine farklı noktalarda iyileştirmeler yapılmasını daha gerekli görmüşlerdir. İyileştirme alanlarının belirlenmesi konusunda en fazla öne çıkan kanaat, sektör ve eğitimcilerin işbirliği yapmasındaki ortak faydadır. Sektör ve eğitim kurumları bir araya gelerek, işyerlerinin ihtiyaçlarının doğru tespiti, eğitim içeriklerinin yeniden düzenlenmesi ve sektörde işverenlerin eğitimli personelin daha fazla katkı sağlayacağına dair farkındalığının yükseltilmesi hedeflerini gerçekleştirebilirler. Eğitimciler ilk önce özeleştiri yapmaktadırlar. Kendilerinin sektörden uzak olduklarını, bu nedenle piyasanın ihtiyaçlarına uygun mezunların yetiştirilmesinde yetersiz kalabildiklerini ve eğitimci eğitimine ağırlık verilmesi gerektiğini vurgulamışlardır. Eğitimcilerin “ulusal mesleki yeterlilik düzeylerinin belirlenmesi” dile getirilen öneriler arasındadır. Eğitimcilerin ikinci olarak, sektörün yanı sıra eğitim kurumlarının kendi aralarındaki işbirliğinin de nitelikli eleman yetiştirme konusunda önemli olduğunu belirtmektedirler. Meslek liseleri ile üniversiteler arasında bir bağ olması gerektiği ve bu kurumlar arasında birbirini tamamlayan bir işbölümüne ihtiyaç olduğu değerlendirilmiştir. Mesleki eğitimi asla kenara itmeden, hizmet bilinci ve kişisel donanımın öğrencilere işlenmesi gerektiği, bunun ise ancak meslek liselerinden yüksekokullara kadar uzanan bir zamana yayılmasıyla gerçekleştirilebileceği ifade edilmiştir. Eğitimcilerin üzerinde durduğu üçüncü husus, uygulamalı eğitimdir. Okullardaki uygulama derslerinin yanı sıra, stajların da nitelikli eleman yetiştirilmesindeki önemine dikkat çekilmiştir. Ancak özellikle staj sisteminde bazı sorunlar yaşanmaktadır. Stajyerlere ücret ödenmesi zorunlu olduğu için, birçok işletme bu mali külfetten kaçınmakta ve stajyer kabul etmemektedir. Bu durum uygulamalı eğitimi zora sokmaktadır. Staj imkânlarının kısıtlı olması nedeniyle öğrencilerin uygun olmayan koşullarda çalışmayı kabul ettiklerini, bununsa olumsuz tecrübelere neden olduğu dile getirilmiştir. Eğitimciler stajların amacının “ne” olduğunun ve hedeflerinin öğrenci ve işletmeler tarafından iyi bilinmesinin nitelikli personel yetiştirmede çok önem taşıdığını ifade etmişlerdir. Ayrıca, stajların denetiminin yapılması da öğrencinin gerçekten iyi yetişmesi üzerinde etkili olacaktır. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Dördüncü iyileştirme alanı olarak belirtilen husus yabancı dil eğitimidir. Gramerden başlayarak yabancı dil öğretme modelinin başarılı olmadığı, bu nedenle daha çok konuşma odaklı bir dil eğitimi modeline geçilmesi gerektiğini ifade edilmiştir. 190 Eğitimciler son olarak, nitelikli personel eğitimi konusunda sektörün üzerine düşen paydan da bahsetmişlerdir. Bir eğitimci öncelikle sektörün nitelikli personelin donanımının ve işletmeye katacağı artı değerin farkına varması ve turizm eğitimi almış mezunları işyerinde görmek istediği mesajını verebilmesi gerektiğini söylemiştir. Bazı eğitimciler ise sektörde sürekliliğin sağlanması için çalışan personele yönelik eğitimlere olan ihtiyacı dile getirmişlerdir. Özellikle zincir işletmelerin öğrencileri uygulamanın içinde tutacak şekilde kendisine personel yetiştirmesini, hatta devlet ile birlikte okullar açması önerisinde bulunmuşlardır. 9.7.3. Otel Yöneticileri Otel yöneticileri nitelikli personel eğitimi konusunda mevcut öğrencilerin “Y Kuşağı” olduğunu vurgulamış, bu kuşağın klasik eğitim metodlarını çok ağır bulduğunu ve işyerlerine gittiklerinde kendilerine eğitim vermekten bahsedildiğinde bunaldıklarını söylemişlerdir. Bu nedenle uygulama ve rol-play ile tecrübe aktarımının sağlandığı daha proaktif eğitim modellerine geçilmesi önerisinde bulunmuşlardır. Sınav niteliğinden uzak, yaratıcılıkları çok daha fazla arttırıcı, gelişim ve yenilikleri takip etmeye yönelik bilinç TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI oluşturacak nitelikte eğitimler verilmesinin önemine dikkat çekmişlerdir. Ayrıca, öğrencilere mesleklerini sevdirme amacı güden eğitim çalışmaları olması gerektiği de ifade edilmiştir. Öğrencilerin yeteneklerinin eğitim sürecinin başında belirlenip, bu alanlara ağırlık verilmesi otel yöneticilerince önerilen bir diğer husustur. Üniversitelerdeki turizm eğitiminde branş ayrımlarının çok genel olması ise eleştirilmektedir. Üniversite ortamında branşların liselere kıyasla daha fazla detaylandırılarak, gerçek bir rehberlikle öğrencilerin kendi yetenek ve becerilerine en uygun branşlarda uzmanlaşmalarının sağlanması gerektiği ifade edilmiştir. Eğitim ihtiyaç analizinin yapılmasının bir gereklilik olduğu da otel yöneticileri tarafından gündeme getirilmiştir. Otel yöneticileri kendi gözlemlerine dayalı olarak, teorik eğitimlerin -özellikle ön büro ve kat hizmetleri derslerinin- güncellenmesi gerektiğini, yabancı dile ağırlık verilmesini ve daha kapsamlı bir bilgisayar eğitimine ihtiyaç olduğunu düşündüklerini belirtmektedirler. Uygulama eğitimleri ve stajlar otel yöneticileri tarafından da nitelikli personel yetiştirilmesinde oldukça önemli bulunmaktadır. Ayrıca öğrencilerin, Erasmus gibi programlarla yurtdışında eğitim ve tecrübe edinmeleri de sağlanmalıdır. Bazı otel yöneticileri stajların sadece üç ay olmasını yeterli bulmadığını dile getirmiş, daha uzun sürelerde zorunlu staj yapılması, stajların sıkı denetlenmesi ve stajyerlere mutlaka ücret ödenmesi gerektiğini vurgulamışlardır. Tüm bunların ötesinde, daha iyi bir eğitim modelinin hayata geçirilmesi için üniversiteler ve sektörün koordineli çalışmasının bir ihtiyaç olduğu ifade edilmektedir. 9.7.4. Restoran İşletmecileri Ölü sezonlarda üniversiteler ve sektörün ortaklaşa organize edeceği ve sektörde çalışanların hem bilgilerini tazeleyeceği, hem de daha yüksek bir motivasyonla sezona başlamalarını sağlayacak eğitimler organize edilmesi önerilmektedir. Ayrıca sektörel denetimlerin kapsamına meslek içi eğitimlerin de dahil edilmesi ve iş başında eğitimin zorunlu hale getirilmesi gerektiği de öne sürülmüştür. 9.7.5. Seyahat Acentası Seyahat acentası daha radikal bir öneri de bulunmaktadır. Buna göre okullardaki öğrenciler iki yıl boyunca “okul eğitimi” alıp, son iki yılda ise tamamıyla “işyeri eğitimi” almalıdır. Mezun olduklarında ise başarılı öğrenciler, staj yaptıkları kurumda asli kadroya alınarak istihdam edilmelidir. Böylece öğrencilerin stajlarını ciddiye almaları için bir motivasyonları olacak, işyerleri ise stajyerlerle daha fazla ilgilenecektir. Sivil toplum kuruluşu temsilcileri de diğer katılımcılara benzer konulara temas etmişlerdir. Eğitim ve sektörün birbiri ile sıkı bir iletişim ve işbirliği içinde olması zorunluluğu STK temsilcileri tarafından dile getirilen ilk konudur. Sektörün paydaşlarının bir araya gelerek eğitimle ilgili ihtiyaç analizi yapmaları ve eğitim müfredatlarının bu çerçevede oluşturulması fikri STK temsilcileri tarafından da ifade edilmiştir. Uygulama ve yaptırımlar konusunda ise sorumluluk Bakanlık tarafından üstlenilmelidir. Okullarda ders veren eğitimcilerin sektör tecrübelerinin olmasının sisteme büyük katkıda bulunacağı görüşü hakimdir. Ayrıca, üniversitelerin düzenleyecekleri panel, seminer ve konferanslara sektörün önemli aktörlerini davet ederek öğrencilere rol modeller sunmalarının önemi vurgulanmıştır. Dile getirilen ikinci husus yabancı dil eğitimidir. STK temsilcileri de diğer paydaşlar gibi, yabancı dil konusundaki yetersizliklere dikkat çekmiş ve eğitim modelinin en önemli boyutunun yabancı dil öğretimi olması gerektiği üzerinde ittifak etmişlerdir. STK temsilcileri üçüncü olarak staj konusuna vurgu yapmaktadır. Stajlarla ilgili çeşitli öneriler sunulmuştur. Bunlar aşağıda sıralanmaktadır: BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 9.7.6. Sivil Toplum Kuruluşları 191 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI - Staj sürelerinin yetersizliğinden bahseden STK temsilcileri, belirli bir süre ile staj yapmak yerine, stajların tüm eğitim süresine yayılması gerektiğini belirtmektedirler. Sağlık meslek liselerini örnek vererek turizm öğrencilerinin de haftanın belli günlerini okulda teorik eğitimle geçirirken diğer günlerini işletmelerde uygulama eğitimi ile geçirmeleri önerisinde bulunmuşlardır. Bazı STK temsilcileri ise liselerde stajların 3 ve 4’üncü eğitim yıllarında dönem boyunca yapılması önerisini getirmiştir. - Meslek yüksekokullarında stajların son yılda yapılmasının mezuniyetin ardından istihdam olanaklarını arttıracağı ifade edilmiştir. - Stajyer alma konusunda işyerlerinin teşvik edilmesi gerektiği dile getirilmiştir. Bu teşvik sistemi neticede nitelikli personel istihdamı konusunda işyerlerinin farkındalığını yükseltecektir. - Üniversite öğrencileri için özellikle başarılı işletmelerde stajların ayarlanması önerilmektedir. Böylece öğrencilerin sektörde iş aramaları teşvik edilecek ve başka sektörlere geçmeleri önlenebilecektir. 9.8.Turizm Sektörünün Gelişmesinde Öncelikli Yatırım Alanları 9.8.1. Kamu Kurumları Temsilcileri Kamu kurumları temsilcileri turizmin gelişmesi için dört alana yatırımın öncelikli olduğunu belirtmektedirler. Bunlardan birincisi ve en fazla dile getirileni, turizm türlerinin çeşitlendirilmesidir. İnanç turizminin geliştirilmesinin yanı sıra kültür, sağlık, doğa, kış ve yayla turizmleri en fazla önerilen turizm türleri arasındadır. Ayrıca turizm sezonunun 12 aya yayılmasına da vurgu yaparak tatil dönemleri dışında kongre turizminin geliştirilmesi de önerilmektedir. Kamu kurumu temsilcileri ikinci öncelikli yatırım alanı olarak eğitimi görmektedirler. Sektör açısından en kritik ve stratejik kaynak nitelikli personeldir ve bunların eğitilmesi için yapılacak harcamalar bir yatırım olarak değerlendirilmelidir. Personelin niteliğini ve kalifikasyonunu yükseltebilmek için, örgün eğitimin yanı sıra iş başında eğitim ve Bakanlık-İŞKUR gibi kurumların düzenleyeceği eğitimlerin de gerekli olduğu bildirilmektedir. Turizm eğitimleri hem sektör kuruluşları, hem de çalışanlar açısından cazip koşullar ve fırsatlarla özendirilmelidir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Turizmin gelişmesi açısından üçüncü önemli yatırım alanı yeni destinasyonların geliştirilmesidir. Sadece belirli turistik zenginliklere sahip bir bölgenin destinasyon haline dönüşmesi mümkün değildir. Bunun için, bölgenin çevresel, fiziki ve altyapısal koşullarının iyileştirilmesi ve turizme uygun hale getirilmesi gerekir. Merkezden yapılan girişimler olsa bile, yereldeki kaynakların doğru yönetilmemesi nedeniyle çok iddialı projeler atıl kalabilmektedir. Bunun için ise hangi alanda, nereye ve ne tür bir yatırım yapılması gerektiğinin iyi planlanması zorunludur. Bu bağlamda dikkat çekilen bir diğer husus da ulaşımdır. Turistleri ulaşım olanakları yetersiz destinasyonlara çekebilmenin çok güç olduğu, bu nedenle turizme açılması istenen yerlerin öncelikle ulaşım altyapısının güçlendirilmesi gerektiği belirtilmiştir. 192 Turizmin gelişmesinde dördüncü yatırım alanı mevcut tesislerin yenilenmesidir. Daha fazla tesis inşa etmek yerine, mevcut tesislerin günümüz turizm değerlerine göre yenilenmesi daha büyük bir önceliktir. Mesela tesislerin yaşlı ve engelliler için uygun hale getirilmesi ertelenemez bir zorunluluk olarak sektörün önünde durmaktadır. 9.8.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri Eğitimcilerin turizmin gelişmesi için öngördükleri yatırım alanları, kamu kesimi temsilcilerinin belirttikleriyle aynıdır. Eğitimciler, turizmin gelişmesi için yapılması gereken ilk ve öncelikli yatırımların turizm türlerini çeşitlendirecek projeler olduğunu düşünmektedirler. Turizm türlerinden bahsederken ise en fazla kültür turizmi dile getirilmiştir. Türkiye’de kültür zenginliği olduğu ve bunun bir fırsata çevrilerek gelir getirici şekilde turistlere sunulması gerektiği; aynı zamanda da kültür turizminin daha çok zengin turist çektiği ve bu nedenle de getirisinin daha fazla olacağı öne sürülmüştür. Bazı eğitimciler doğal güzelliklere değinip TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI rafting gibi sporların yapılabileceği doğa turizmi potansiyeline vurgu yaparken, bazıları ise Türkiye’de hem Müslümanlar, hem de gayrimüslimler tarafından kutsal sayılan yerlerde din turizminin canlandırılmasını önermektedir. Kış turizmi ve yayla turizminin yanı sıra kongre turizminden de bahseden eğitimciler bu alanlara yatırım yapmanın sektörün yıl boyunca aktif olmasına da fırsat tanıyacağı kanaatini taşımaktadır. Özellikle Antalya gibi yerlerde yeterli yatak sayısına erişildiği için, otel yatırımları yerine, yatak kapasitesinin daha fazla kullanılmasını sağlayacak yatırım ve politikalara ihtiyaç vardır. Ayrıca termal turizm, av ve golf turizmlerinin yanı sıra gastronomiye özellikle vurgu yapılması da dikkat çekicidir. Tema müzelerinin sayısının arttırılmasının turizme önemli katkılarda bulunacağı da bazı eğitimciler tarafından dile getirilmiştir. Ulaşım ve trafik ise eğitimcilerin yatırım yapılmasını istedikleri ikinci alandır. Bazı eğitimciler genel olarak ulaşımın sorun olduğunu, özellikle tarihi yerlere ulaşmak konusunda sorunlar yaşandığına dikkat çekmişlerdir. Avrupa’da bir tren biletiyle farklı destinasyonların olduğu belli bir güzergâhta yolculuk edildiği hatırlatılarak benzer şekilde üç, beş ve on günlük bölgesel tur ve güzergâhların hazırlanması önerisinde bulunulmuş ve “insanlar ancak kendilerine bir harita, bir yol verildiğinde onu kullanabilirler” diyerek turistlerin kendi gezi planlarını ayarlayabilecekleri ulaşım ağlarına yatırım yapılması gerektiği ifade edilmiştir. Eğitimcilerin değindikleri üçüncü yatırım alanı ise kendi uzmanlık alanları olan eğitimdir. Nitelikli personel yetiştirilebilmesi için tek yöntem olarak “eğitime yatırım yapılmalı” şeklinde kanaat belirten eğitimciler, genellikle konuyu fazla detaylandırmadan dile getirmiştir. Ancak, deniz turizmi dışındaki çeşitlere gün geçtikçe artan ilgi nedeniyle, bu alanlara yönelik personel, rehber ve acente yetkilisi yetiştirmenin önemli bir ihtiyaç olduğu ifade edilmiştir. Turizmin ana kaynağı olan tarihsel, kültürel ve doğal kaynakların muhafazası hususunda turizm eğitimi esnasında bir bilinç oluşturulmasının gereğine de vurgu yapılmıştır. Eğitimcilere göre dördüncü yatırım alanı tanıtımdır. Birbirinden farklı yapısal özelliklere sahip pazarlar için farklı ürünlerin tanıtım ve reklamlarına ağırlık verilmesinin altı çizilmektedir. Kültürel değerlerin ortaya çıkarılması kadar, bunların tanıtımının da isabetli yapılması, doğru hedef kitleye ulaşılması için elzemdir. Eğitimcilerin yatırımlarla ilgili vurguladıkları beşinci husus ise, turizm yatırımlarının yine turizmciler tarafından yapılmasının büyük önem taşıdığıdır. Yatırımcıların sektör içinden olması durumunda, bina inşa etmenin ötesinde çevresel faktörlerin daha fazla dikkate alınacağı ve sürdürülebilir bir şekilde tarihi, kültürü, denizi ve doğayı koruyan, çevreyle iletişim halinde bir otelciliğin gelişeceği yönünde kanaat bildirilmiştir. Otel yöneticileri yatırım yapılması gereken alanlar sorulduğunda öncelikle “insana yatırım yapılması” gerektiğini söylemişlerdir. Bazı otel yöneticilerinin ifadeleri bununla kısıtlı kalırken bazıları ise kasıtlarının “eğitim” olduğunu belirtmiştir. Doğru kişilere, doğru alanlarda, doğru eğitimlerin verilmesinin sektöre büyük getirilerinin olacağı düşünülmektedir. Bir otel yöneticisi her bölgenin ihtiyaçlarının farklı olduğunu, otel yapısından seyahat acentesinin çalışma şekline kadar bölgesel farklılıklar olduğunu ve eğitimlerin bu bölgesel farklılıklar göz önünde bulundurularak verilmesi gerektiğini söylemiştir. Kültürlü, eğitimli, vizyon sahibi bir nesil yetiştirildiği takdirde, bu kimselerin doğayı ve tarihi koruyacağı, kendini doğru ifade edeceği ve gelecek olan misafire en üst kalitede hizmeti sunacağı; bu yüksek kalite anlayışı sebebiyle de ülkenin turistler tarafından daha fazla tercih edileceği konusunda otel yöneticileri arasında mutabakat vardır. Otel yöneticileri tarafından sıkça dile getirilen ikinci yatırım alanı ise turizm türlerinin yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar olmuştur. Otel yöneticileri diğer türlere kıyasla kış turizminden daha fazla bahsetmiş, karın topluma sevdirilmesi ve özellikle Kayak Federasyonu tarafından kayak sporunun tanıtılması gerektiğini söylemişlerdir. Diğer turizm türleri arasında ise spor ve sağlık turizmleri ve bu bağlamda da kaplıca turizmine dikkat çekmişlerdir. Ancak bilhassa kaplıca turizminin devre mülk kültürüyle yürütülmeye çalışıldığı, ancak insanların devre mülk konseptini çok iyi bilmemeleri nedeniyle sıkıntı yaşadıklarını ifade etmişlerdir. Bunların dışında, hem zengin bir yemek kültürümüz, hem de yetişmiş aşçıların varlığından hareketle, gastronomiye daha fazla yatırım yapılması önerilmiştir. Kongre turizmi, otel yöneticilerince yatırım yapılması gereken alanlardan biri olarak değerlendirilmektedir. Ama bunun için yeni ve yüksek standartlı kongre merkezlerinin yapılması zorunluluktur. Otel yöneticileri turizm türlerinin arttırılmasının turizmi yılın 12 ayına yayacağını ve bunun sektör için büyük bir ihtiyaç olduğunu dile getirmişlerdir. Otel yöneticileri sektörün ilerleyebilmesi üçüncü yatırım alanı olarak ulaşımı zikretmektedirler. Tren ve ucuz BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 9.8.3. Otel Yöneticileri 193 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI uçak biletleri ile yolculuk imkânlarının arttırılmasının sadece turistler için değil sektör çalışanları için de iyi olacağı, daha fazla seyahat ettikçe turizme bakışın gelişeceği, bilgi ve birikimlerin artacağı ifade edilmiştir. Otel yöneticileri için turizmin gelişmesi üzerinde etkili olacak dördüncü yatırım alanı, yeni destinasyonların sektöre kazandırılmasıdır. Yeni destinasyonlara ilgiyi arttırabilmek için, farklı yörelerdeki tabii güzellikleri ve oradaki kültürel dokuyu bozmadan “hem dokusu, hem tadı, hem görüntüsüyle her şey en iyi yerinde güzel olur” anlayışının yayılması gereklidir. Çevrenin ve tarihi dokunun korunmasına yönelik yatırımların yapılmasında, tarihi değerlerin ortaya çıkarılıp otantik yapısını bozmadan turizm amaçlı değerlendirilmesinde belediyelerin daha etkin çalışması gerekir. Belediyelerin yanı sıra, illerin ticaret odaları, ticaret borsaları ve il turizm müdürlüklerinin de yeni destinasyonların oluşturulması ve tanıtımında sorumluluk üstlenmeleri gerekmektedir. 9.8.4. Restoran İşletmecileri Restoran işletmecileri de turizmin gelişmesi için en öncelikli yatırım alanının, işgücünün eğitimli hale getirilmesi olduğu kanaatindedirler. Eğitim sürecinde üniversiteler ve sektör profesyonellerinin birlikte yer almalarının, öğrencilerin yetişmesi üzerinde daha olumlu katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Hatta insan kaynağına yapılan yatırımın sadece vasıf düzeyini yükseltmekle sınırlı kalmamalıdır. Bunun yanı sıra çalışma saatleri, ücretler, mevsimlik çalışmadan kaynaklanan sorunlar ve diğer çalışma koşullarının da birlikte iyileştirilmesi gerekir. Ulaşım olanaklarının arttırılması ve tesis kalitesinin yükseltilmesi diğer öncelikli yatırım alanları olarak tesbit edilmiştir. 9.8.5. Seyahat Acentası Turizmin gelişmesinde öncelikli iki faktör vardır. Bunlardan birincisi, işgücünün eğitilmesi ve mesleki vasıf/ becerilerinin yükseltilmesidir. İkinci önemli faktör ise planlamadır. Ülkeye gelen turist sayısı değişmediği halde yatak sayısının arttırılması sektörde dengeleri bozmakta, gereksiz ve sert rekabete yol açmakta, neticede ise fiyatları düşürmekte ve “her şey dahil” gibi sektöre irtifa kaybettiren uygulamaların yaygınlaşmasına neden olmaktadır. O nedenle yeni yatırımların miktarı, tesis türü ve lokasyonu mutlaka turist sayısındaki projeksiyonlar baz alınarak planlanmalıdır. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 9.8.6. Sivil Toplum Kuruluşları 194 STK temsilcileri turizmin gelişmesi için gerekli ilk yatırım alanının yeni turizm türlerinin yaygınlaşması olduğunu düşünmektedirler. Mevcut turizm yapımız deniz, kum ve güneş üçgenine sıkışmış durumdadır. Bu yüzden alternatif turizm türlerine yatırım yapmak gerekmektedir. Çeşitli turizm alternatifleri için önümüzde büyük fırsatlar bulunmaktadır, örneğin Avrupa halkları giderek yaşlandığı için sağlık turizmine ilgi ve ihtiyaç önümüzdeki dönemde daha da artacaktır. Ancak sağlık turizmi hali hazırda belediyelere bağlı 5-10 kişi ile işletilen yerlerde yürütülmektedir ve bu tesisler turistler için hiç cazip değildir.Sağlık turizminin yanı sıra, özellikle Karadeniz bölgesinde avcılık ve dağcılık, kültür, spor ve gastronomi turizmleri STK temsilcileri tarafından yatırım yapılması gerekli görülen türlerdir. STK temsilcilerine göre ikinci yatırım alanı yeni destinasyonların turizme kazandırılması olmalıdır. Halihazırda turizm yatırımları Türkiye’de belli noktalarda yoğunlaşmaktadır. Ancak Anadolu’nun her bir noktası turizm açısından önemli zenginliklere ve potansiyellere sahiptir. Ulaşım olanaklarının eskiye kıyasla çok gelişmiş olması, Anadolu’nun çeşitli bölgelerinin düşük maliyetlerle turistik alanlar haline gelmesine imkan tanımaktadır. Bu tür yeni destinasyonlar farklı kültürleri tanımayı arzu eden turistler için oldukça caziptir. Üçüncü olarak, eğitime yatırım yapılması, diğer gruplarda olduğu gibi STK temsilcileri tarafından da dile getirilmiştir. Turizm okullarının turizmin gelişmekte olduğu yerlere yapılmasına özen gösterilmesi eğitimle ilgili öncelikli hususlardandır. Ayrıca eğitim müfredatlarının tek tip olmaktan çıkarılıp güncellenmesi ve okulun bulunduğu bölgedeki hakim turizm türüne göre farklılaştırılması da gerekmektedir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Dördüncü olarak, konaklama ve ziyaret süresini uzatacak yan cazibe unsurlarının geliştirilmesi önerisinde bulunulmuştur. Temalı parklar ve eğlence merkezlerinin yanı sıra, Anadolu turizminin geliştirilmesi için bu bölgelerde güzel restoranlara ve alışveriş merkezlerine ihtiyaç olduğu belirtilmiştir. Mevcut otellerin yenilenmesi gerektiği, çünkü görselliğin turistler için önemli olduğu da bazı STK temsilcileri tarafından ifade etmiştir. STK temsilcileri son olarak, turizmi geliştirecek yatırımların “nasıl” yapılması gerektiği üzerinde de ısrarla durmuşlardır. Yatırımların bilgi ve analiz temeline dayalı planlara göre yapılması, turizm sektöründe başarıyı getirecektir. Gelişen turizm trendlerinin takibinin yapılması da turizm planlaması için önemli bir girdi olacaktır. 9.9.Turizmde Yeni Trendler ve Türkiye 9.9.1. Kamu Kurumları Temsilcileri Kamu kurumu temsilcileri, turizm sektöründeki en önemli ve temel trendin yeni turizm türlerine yöneliş olduğu konusunda fikir birliği içerisindedirler. Dünyada kitle turizminin popülerliğini yitirmeye başladığı, ama Türkiye’de bu turizm türüne hizmet edecek daha fazla otel yapılmaya devam edilmesinin bir süre sonra turizm sektörünün tıkanmasına neden olacağı, bu nedenle kitle turizmi ile diğer türler arasındaki dengenin yeniden şekillendirilmesi gerektiği dile getirilmiştir. Tarihi ve kültürel değerlerin pazarlandığı kültür turizmi, Türkiye’nin en avantajlı olduğu alan olarak pek çok kamu kurumu görevlisi tarafından ifade etmiştir. Sağlık ve kongre turizmlerinin dünya genelinde arttığı belirtilirken, Türkiye’nin bu turizm türlerine elverişli olduğu ve özellikle büyükşehirlerde kongre turizminin yapılabileceği belirtilmiştir. Ülkelerin nitelikli turist çekme amacında olduğu ve bunun sağlık turizm gibi spesifik kitlelere hitap ederek gerçekleştirildiği vurgulanmıştır. Dünyada 65 yaş ve üzeri emekli turistin yeni hedef kitle olması sağlık turizmin gelişmesinin bir başka göstergesi olarak dikkat çekmektedir. Türkiye’de sağlık sektöründe hizmet kalitesi dünya standartlarının üstündedir ve fizik tedavi, rehabilitasyon, kaplıca gibi çok sayıda alanda sağlık turizmi potansiyeli mevcuttur. Bu potansiyelin iyi değerlendirilmesinin sektöre yüksek bir katma değer kazandıracağı düşünülmektedir. 9.9.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri Turizmde yeni trendlerin neler olduğu konusunda eğitimciler, kamu kurumlarının temsilcileriyle fikir birliği içindedir. Eğitimcilere göre de, tüm dünyada turizm sektörü ile ilgili ana trend, yeni turizm türlerinin gelişmesi ve bu yeni alanların toplam turizm pastası içindeki payının gün geçtikçe artmasıdır. Önümüzdeki süreçte turizmdeki rekabetçi üstünlük, bu yeni türler üzerinden sağlanacaktır. Farklı yaş gruplarına göre değişen, alternatif turizm türleri söz konusudur. Genç yaş grupları için spor, dağ, eğlence ve gençlik turizmleri yaygınlaşırken, ekoturizm, sağlık turizmi, gastronomi ve yayla turizmi gibi daha ileri yaşlara hitap eden turizm türleri de hızla gelişmektedir. Günümüzde ve gelecekte farklı sosyo-demografik gruplar için farklı turizm ihtiyaçları belirginlik kazanmaktadır. Eğitimcilerin büyük kısmı dünyada gelişmekte olan turizm türlerinin başında kültür turizminin olduğundan ve bundan yararlanmamız gerektiğinden bahsetmiştir. Bilhassa Mezopotamya kültürünün daha fazla öne çıkarılarak farklı inanç ve dinlerin kardeşliklerinin yaşandığı yerlerin turizme kazandırılabileceği belirtilmiştir. Bazı eğitimciler ise kültür turizmi ile genç kitlelere de ulaşılabileceğini; dünya barışına da katkı sağlayacak biçimde kültürümüzü tanıtıp diğer kültürlerle kaynaştıracak devlet destekli gençlik projeleri BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Başka bir trend olarak, turistlerin artık daha bireysel veya küçük gruplar halinde tatil yapmayı tercih ettiği de belirtilmiştir. Turistler şehirle daha içi içe olmayı tercih etmektedir ve bu nedenle Türkiye’nin artık havaalanından otele, otelden havaalanına giden turist anlayışından kurtulması gerekir. Ayrıca “toplum temelli turizm” konusuna vurgu yapılarak, turistlerin tercihlerinin köy evinde kendi yiyeceğini ürettiği kırsal turizm yönüne kaydığı da ifade edilmiştir. Bu tür ekoturizm uygulamalarının Türkiye’nin her yerinde uygulanabilir olduğu düşünülmektedir. Özellikle yenilenebilir enerji ve organik tarım gibi alanları turizm sektörüyle harmonize etmenin yararlı olacağı dile getirilmiştir. 195 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI ile gençlik turizminin canlandırılabileceğini öne sürmüşlerdir. Din turizminin de kültür turizmi altında değerlendirilebileceği, ülkemizin Hristiyanlık tarihi açısından önemli bir merkez olduğu ve bu alana da yatırım yapılması gerektiği bir diğer öneridir. Turizm türleri arasında doğa ile ilgili turizm çeşitleri sıkça dile getirilmiştir. Bazı eğitimciler ülkemizde spor turizmine elverişli zorlu parkurların ve akarsuların olduğunu; dağ turizmi, yamaç paraşütü ve sky-diving gibi alanlarda Türkiye’nin tercih edilebileceğini belirtmişlerdir. Bazı eğitimciler ise ekoturizme yönelik bitki örtüsünün çeşitliliğinden bahsetmiş ve ülkenin organik ürünler turizmi konusunda da potansiyeli olduğunu dile getirmişlerdir. Dünyanın doğal beslenme konusunda daha fazla farkındalık kazanması ve gelir seviyesinin yükselmesiyle paralel yeme içme konusunda daha çok para harcandığı, gastronomi turizminin dünya genelinde artmaya başladığı ve Türkiye’nin de bu konuya önem vermesi gerektiği ifade edilmiştir. Alternatif turizm türleri arasında sağlık ve kaplıca turizmleri de dile getirilmiştir. Özellikle Sivas, Çorum ve Kırıkkale gibi İç Anadolu şehirlerinde termal kaynaklar olduğu, bunların değerlendirilmesiyle bölgede turizmin canlanacağı öne sürülmüştür. Türkiye’deki sağlık sektörünün gelişmesiyle özellikle Ortadoğu’dan turistlerin belli süreler için tedavi amaçlı olarak ülkemize gelmekte olduğu, cerrahi operasyonlarda Türkiye’nin özellikle tercih edildiği ifade edilmiştir. Yeni gelişen turizm türleri arasında “deneyim turizmi”ne de dikkat çekilmiştir. İnsanların gittikleri yerlerde farklı tecrübeler edinme ihtiyacı duydukları, bu nedenle İsviçre’de çikolata imalatına katılmak, İspanya’da dans etmeyi öğrenmek, Uzakdoğu’da balık tutup yemek pişirme eğitimleri almak gibi turizme katkısı olan etnikliklerin yapıldığı belirtilmiştir. Türkiye’de ise daha önce yapılan çiftlik hayatını tecrübe etme imkânı sunan Tatuta projesine de atıfta bulunan eğitimciler, Türkiye’de çiftlik turizminin çok yüksek potansiyele sahip olduğu, ama buna rağmen yeterince geliştirilmediği ve pazarlanmadığını öne sürmüşlerdir. Ayrıca, eğitim ve kongre turizmleri üzerinde de durulmuş ve bu alanda yeni yatırımlara ihtiyaç duyulduğu ifade edilmiştir. Turistlerin farklı deneyim arayışları içinde olduğundan hareketle, bazı eğitimciler turistik şehirleri pek çok farklı yönüyle turistlere sunmak için yenilikler yapılması önerisinde bulunmuşlardır. Yerel değerler ve zenginliklere vurgu yapılmalı, bölge bölge veya şehir şehir markalaşmaya gidilmelidir. Farklı turizm türlerinin, farklı plan ve programlarla turistlere sunulması ve turistlerin farklı nedenlerle ülkeye birden çok defa gelmesiyle sürdürülebilirliğin sağlanacağının altı çizilmiştir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 9.9.3. Otel Yöneticileri 196 Otel yöneticileri de kamu kurumlarının temsilcileri ve eğitimciler gibi, turizm türlerinde çeşitliliğinin çoğalmasını tüm dünyadaki en güçlü trend olarak nitelendirmektedirler. Kültür, din, gençlik, sağlık, spor, gastronomi, doğa, kongre ve fuar vs. gibi yukarıda zikredilen turizm türlerinin yanı sıra, otel yöneticileri daha spesifik başka turizm türlerinin de sektörün geleceğinde önemli olabileceğini düşünmektedir. Kruvaziyer turizmi dünyada hızla gelişen önemli bir trend olmakla birlikte, Türkiye’de sadece İstanbul Karaköy ve Kuşadası’nda kruvaziyerlerin yanaşabileceği uygun limanlar vardır. Başta Antalya olmak üzere daha çok sayıda destinasyonu kruvaziyer turizmine açacak yatırımlara ihtiyaç vardır. Bazı otel yöneticileri de tüm dünyada yat turizminin yaygınlaştığını ve bu alana yatırım yapılması önerisinde bulunurken, kamping ve karavan turizminin Türkiye’de zayıf kaldığını ve geliştirilmesi gerektiğini dile getirenler de olmuştur. Bir diğer öneri ise kış turizmi olmuştur. Ülkemizin çok sayıda şehrinde kış turizmi yapılabilecek doğal pistler bulunduğu, bunlardan çok yetersiz düzeyde yararlanıldığı, önemli olanın bu potansiyelin yabancı turistlere de açılması olduğu ifade edilmiştir. Kış turizmi, sektördeki sezonluk etkisinin azalmasına da katkıda bulunacaktır. Bazı otel yöneticileri de dünyada yaygınlaşan trendler arasında kumarhane turizminin de olduğuna dikkat çekmiştir. Türkiye’de tasvip edilmese de, yasaklansa da bu trendin gelişmekte olduğunun bilinmesi TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI gerektiğine vurgu yapılmıştır. 9.9.4. Restoran İşletmecileri Dünyada tarih ve kültür turizminin artışına değinilmiş, bunun Türkiye’de de doğru bir şekilde değerlendirilmesi gerektiğini dile getirilmiştir. Ayrıca doğa turizmi ve gastronomi turizminin de Türkiye’de geliştirilebileceği belirtilmiştir. 9.9.5. Seyahat Acentası Seyahat acentası yetkilisi dünyada gelişen ve Türkiye’ye de uygulanabilir olan turizm trendleri arasında sağlık ve av turizminden bahsetmiştir. Sağlık turizminde en yüksek potansiyelin kaplıca/termal turizminde olduğunu, Türkiye’nin jeolojik yapısı nedeniyle termal cenneti sayılabileceğini, ancak Macaristan ve Bulgaristan gibi Türkiye’deki potansiyelin yarısına sahip ülkelerin termal turizm gelirlerinin Türkiye’nin on katı olduğunu vurgulamıştır. Av turizmi konusunda ise ülkenin “üç yanının deniz, her tarafının dağ” olduğunu ancak denizlerin kirletilmesi ve kaçak avcılık nedeniyle av turizmi potansiyelinin gün geçtikçe kaybedildiğini belirtmiştir. 9.9.6. Sivil Toplum Kuruluşları Tüm diğer paydaşlar gibi, sivil toplum kuruluşu temsilcileri de turizm konusunda dünyadaki trendin turizm türlerinin çeşitlendirilmesi olduğunu düşünmektedirler. STK temsilcileri dünyada yaş ortalamasının gittikçe arttığını ve bu nedenle de sağlık turizmine ihtiyaç duyulduğunu belirtmişlerdir. Öte yandan Türkiye’de Anadolu şehirlerindeki kamu hastaneleri de dâhil olmak üzere ileri teknoloji sahip olan sağlık sektörünün turist çekecek bir potansiyeli olduğunu ve bunun iyi değerlendirilmesi gerektiğini söylemişlerdir Tedavi maliyetleri açısından da Türkiye diğer ülkelere kıyasla daha uygundur. Bazı STK temsilcileri spa ve termal turizm türlerinin de geliştirilmesi gerektiğinin altını çizmiştir. STK temsilcileri dünya genelinde gelişen bir trend olarak kültür turizmini de sıklıkla dile getirmişlerdir. Türkiye’de Roma İmparatorluğu’na ait tarihi eserlerin İtalya’dakilerden bile daha fazla olduğu, Türkiye genelinde 135 tane antik tiyatro bulunduğu belirtilmiştir. Bazı STK temsilcileri ise Anadolu medeniyetlerinin daha fazla gün yüzüne çıkarılması, İstanbul’da ise tarihi yarımadanın zenginliklerinin korunması ve tanıtımlarının daha iyi yapılması gerektiğini söylemiştir. Sahip olduğu tarihi değerler ile Türkiye’nin kültür turizmine dair potansiyelinin yüksek olduğunu söyleyen STK temsilcileri doğal ve tarihi dokuya zarar vermeden bu bölgelere yönelik yatırımlar yapılması yönünde önerilerde bulunmuşlardır. Pek çok STK temsilcisi dünyadaki gelişmelere uyum sağlamak adına kongre turizmine de yatırım yapmak gerektiğini söylemişlerdir. Kongre merkezlerinin sayısının arttırılması, mevcut merkezlerin ise geliştirilmesi önerilerinde bulunmuşlardır. İstanbul ve Antalya kongre turizmi açısından diğer illere kıyasla daha öndedir, ancak farklı konseptlerle ve farklı ölçekli yapılarla diğer bölgelere de kongre turizmine yatırım teşvik edilmelidir. Türkiye’deki zengin yemek kültüründen bahseden STK temsilcileri gastronomi turizminin yaygınlaştırılması gerektiğini söylemişlerdir. Dünyada insanların farklı tatlar arayışına girdikleri dile getirilmiş, yerel yemeklerin otellerde sunulması tavsiye edilmiştir. Bazı STK temsilcileri özellikle büyük otellerde bir Türk Mutfağı Restoranı açmanın zorunlu hale getirilmesini, bunu yapamasalar dahi menülere belli standartlar BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Sivil toplum kuruluşu temsilcileri yaşlıların turizme kazandırılmasının yanı sıra dünya genelinde engellilere yönelik turizm imkânlarının arttırıldığına dikkat çekmişlerdir. Günümüzde dünyada engellilerin rahat seyahat edebildiği, Türkiye’de ise ne konaklama tesislerinin, ne de tarihi ve turistik alanların engellilere uygun olmadığını ifade etmişlerdir. Ayrıca Avrupa ülkelerinden gelen turistlerin devlet yardımı aldıklarını ve bakıcıları ile seyahat etmeleri nedeniyle günlük harcamalarının standart bir turistin iki buçuk katı olduğunu belirterek, engellilere yönelik yatırımların turizm gelirlerine önemli katkılarda bulunacağını ileri sürmüşlerdir. 197 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI getirilmesini, yemeklerin kendi isimleriyle turistlere tanıtılmasını öneri olarak dile getirmiştir. İnsanların doğa yönelik ilgisinin de arttığını söyleyen STK temsilcileri doğa turizmi, yayla turizmi ve kış turizmi konusunda Türkiye’deki zenginliklerin değerlendirilmesi gerektiğinden bahsetmişlerdir. Ancak yatırımların doğru şekilde ön analizler ve etütler ile doğru yerlere doğru şekilde yapılması gerektiğine de vurgu yapmışlardır. Bazı STK temsilcileri gençlere yönelik yatırımlara değinmiş, spor ve macera turizmlerine yatırım yapılması gerektiğinden bahsetmişlerdir. Bir başka STK temsilcisi ise farklı sosyoekonomik sınıfları da gözeterek eğlence merkezlerinin açılması önerisinde bulunmuştur. Bir yandan yeni alanlarda turizm canlandırılırken, Türkiye’nin en avantajlı olduğu deniz turizminin hala popülerliğini koruduğunu ve plajların iyileştirilmeye ihtiyacı olduğu da dile getirilmiştir. Ayrıca, yat ve gemi turizminin de revaçta olduğu belirtilmiş ve yatırım için uygun bir alan olarak değerlendirmişlerdir. 9.10. Turizmde 2023 Hedefleri 9.10.1. Kamu Kurumları Temsilcileri Kamu kurumu temsilcilerinin tamamı sektörün büyümeye devam edeceğini, turizmdeki genel trendin hem turist sayısında, hem de elde edilen gelirlerde artış yaşanacağı yönünde olduğunu düşünmektedirler. Sektörün ülkemizdeki seyrini gösteren istatistikler paylaşılmış, buna göre 2012 yılındaki 29 milyar dolar olan turizm gelirleri, 2013’te 32 milyar dolara yükselmiş, yani gelirde %10’un üzerinde bir büyüme gerçekleşmiştir. 2013 yılında ülkemizi ziyaret eden turist sayısı 30 milyon civarında gerçekleşmiştir. Dolayısıyla 2023 için 50 milyon turist ve 50 milyar $ gelir hedefini gerçekçi ve erişilebilir olarak değerlendirmektedirler. Bazı kamu kurumu temsilcileri özellikle turizm geliri konusunda mevsimselliğe değinmiş, kitle turizmi ağırlıklı olması nedeniyle otellerin yazın tam kapasite dolu olduğunu ancak rezervasyonların ve satışların kış aylarında yapılması nedeniyle özellikle yurtdışına çok ucuza satışlar yapıldığını hatırlatarak, tüm sezonlarda otelleri dolduracak çalışmalara ihtiyaç olduğu ve ancak bu şekilde hedeflerin yakalanabileceğini belirtmişlerdir. Bazı kamu kurumu temsilcileri ise turist sayısı ve gelirini iki ayrı hedef olarak değerlendirmek gerektiğini ver iki hedefin gerçekleştirilmesi için farklı politikalara ihtiyaç duyulduğunu vurgulamışlardır. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Bazı temsilciler sektörün gelirinin mevcut durumda hala kitle turizmine bağlı olduğunu, 2023 hedeflerine ulaşabilmek ise diğer turizm türlerine yatırım yapılması gerektiği; alternatif turizm seçenekleri ve destinasyon yönetimi gibi konularda mevcut bakış açısıyla hedeflenen gelire erişmenin kolay olmadığına vurgu yapmışlardır. Dolayısıyla 2023 hedeflerinin yakalanması için devletin sektöre daha fazla destek olması gerektiği de belirtilmiştir. 198 9.10.2. Üniversiteler ve Meslek Liseleri Eğitimcileri Eğitimciler 2023 hedeflerine erişme konusunda farklı görüşlere sahiptirler. Bir kısmı her iki hedefi de gerçekleştirilebilir bulurken, bazıları da turist sayısı hedefinin makul olduğunu ama turizm gelirine yönelik hedefin ulaşılabilir olmadığını düşünmektedir. Bir kaç eğitimci ise iki hedefi de gerçekçi bulmadığını söylemiştir. Ancak bütün eğitimciler bu hedeflere ulaşabilmek için belli şartların yerine getirilmesi gerektiğinde hemfikirdirler. 2023 hedeflerini makul bulan eğitimciler, tüm paydaşların aynı vizyona sahip olması ve dünyadaki turizm trendlerine göre sektörün kendini sürekli güncellemesi ve geliştirmesi koşuluyla bu hedeflerin gerçekleşeceğine inanmaktadırlar. Türkiye diğer ülkelere kıyasla kültür, tarih, doğa ve deniz gibi çok sayıda turizm zenginliğine sahip olması, dolayısıyla farklı beklentileri olan turistlere hitap edebilmesi nedeniyle 2023 hedeflerini yakalayabilir. Bu hedeflere ulaşmak için giderilmesi gereken eksiklerin fazla olmaması da bir başka avantajdır, ama sektörün bütün unsurları arasında işbirliği ve koordinasyona ihtiyaç duyulmaktadır. Gerekli adımlar atılırsa bu hedefleri 2023 öncesinde dahi yakalayabilmek mümkündür. 50 milyon turist hedefini erişilebilir görmelerine rağmen, gelir hedeflerini gerçekçi bulmayan eğitimciler de mevcuttur. Bu grupta yer alan eğitimciler, Türkiye’ye gelen turist profilini “para harcamayan turist” olarak tanımlarken, bu tür turistlerin sayısının daha da artmasının turizmin gelişmesine ve elde edilen gelirlerin TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI artmasına bir katkısı olmayacağını düşünmektedirler. Kendi ülkelerinde neredeyse işsizlik maaşıyla geçinen kimselerin bile, Türkiye’de ucuz turizm imkânları nedeniyle 600 dolar gibi fiyatlarla tatile gelebilmesi, daha çok para harcamaya hazır turistler üzerinde olumsuz etki yapmakta ve bu “kaliteli” turistin Türkiye’yi tercih etmemesine yol açmaktadır. Turistlerin kişi başı harcamalarının beş yıl önce 700 $ iken, iki yıl önce 600 $ düzeyine indiğini hatırlatan bazı eğitimciler, bu trendin devam etmesi halinde 50 milyar $ turizm geliri hedefinin gerçekleşmesinin mümkün olmadığını ileri sürmüşlerdir. Hedeflerin yakalanamayacağını düşünen eğitimcilerin bir kısmı, küresel krizler ve Türkiye’nin çevresindeki politik sorunları sebep olarak göstermişlerdir. Özellikle teröre vurgu yapılarak, iç istikrarın sağlanması gerektiği, ancak o zaman turistlerin Türkiye’yi tercih edeceği belirtilmiştir. Bazı eğitimciler ise, sektörün güzel binalar ve tesislere sahip olduğunu ancak nitelikli personel ve hizmet konusunda eksiklikler bulunduğunu dile getirerek, kalifiye insan kaynağı olmadan 2023 hedeflerinin gerçekleşmesinin mümkün olmadığını ileri sürmektedirler. Bunların dışında, alternatif turizm türlerinin eksikliği nedeniyle bu hedeflere ulaşılamayacağını düşünen eğitimciler de söz konusudur. Mevcut turizm politikaları, bu hedeflere ulaşma konusundaki en büyük engeller olarak değerlendirilmiştir. Sektörün 2023 hedeflerine erişebilmesi için gerçekleştirilmesi gereken şartlar arasında eğitimciler turizme bakış açısının değiştirilmesinden, işletmecilik anlayışının mevcut halinden kurtulmasından ve eğitilmiş personelin ve çalışan haklarının daha fazla ön plana alınmasından bahsetmişlerdir. Özellikle sektörde çalışanların çok fazla sorunu olduğuna vurgu yapılmaktadır. Personelin çoğunun sezonluk çalışmaları nedeniyle emeklilik primlerini kendileri ödemek zorunda kalmaktadır. Bu durum vasıflı çalışanların ilk fırsatta başka sektörlere yönelmesine neden olmaktadır. Otellerde, acentelerde çalışan hatta rehberlik yapan kimselerin sosyal güvenceleri ve emeklilik hakları garanti altına alınmalıdır. Aksi takdirde, nitelikli işgücü olmadan sektörün 50 milyon turiste hizmet verebilecek kapasiteye ulaşması imkansızdır. Benzer problemler eğitim aşamasında da yaşanmaktadır. Öğrencilerin sektörde ucuz iş gücü olarak algılanmaları nedeniyle, staj esnasında çok sayıda sıkıntı yaşanmaktadır. Yaşadıkları kötü tecrübeler nedeniyle eğitimlerini tamamlayan öğrencilerin sektörden kopmaları bir sistem sorunu olarak sektörün önünde durmaktadır. Nitelikli personelin sektörde tutulması konusunda işletmecilik anlayışının sorun olduğunu söyleyen bazı eğitimciler de hamile personelin işten çıkarıldığını, fakat nitelikli personelin sektörden uzaklaştırılmasının bir handikap olduğunu belirterek, bunun yerine otel bölgesinde veya otelde kreşlerin açılması gerektiğini ifade etmişlerdir. 9.10.3. Otel Yöneticileri Otel yöneticilerinin çoğu 2023 hedeflerinin gerçekleştirilebileceğini düşünmektedir. Turist sayısının yıllardır arttığını söyleyen otel yöneticileri, ancak yine de sektörün çeşitli alanlarında geliştirilmesi gereken noktalar olduğu ikazında bulunmuşlardır. “50 milyon turist, 50 milyar dolar gelir” hedefine ulaşmanın 2023’te mümkün olmadığını düşünen yöneticiler de söz konusudur. Ancak, bunlar da ilk gruptakiler gibi sektörde çeşitli alanlarda iyileştirmeye ihtiyaç duyulan zayıf noktaları dile getirmişlerdir. 2023 hedeflerini ister gerçekçi bulsun, ister bulmasın otel yöneticilerinin giderilmesi gereken sorunlar olarak değerlendirdikleri hususlar şunlardır: - Turizm türlerinin arttırılması, her şey dâhil sisteminin dışında yeni programlar geliştirilmesi, - Uygulanacak yeni teşvik ve desteklerle doğru yatırımlar yapılması, - Ülkede huzurun sağlanması, sosyal gerilimler ve terörün sona ermesi, BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Bazı eğitimciler de hedeflere yönelik planlama yapılmasının bir zorunluluk olduğunu, bunun ise ancak sektöre dair daha sağlıklı bilgi toplanması ile mümkün olabileceğinin altını çizmektedirler. Sektörel istatistikler sık sık güncellenmeli ve bu bilgiler herkes için erişilebilir olmalıdır. Sağlıklı veri toplanması ve istatistik üretilmesi için de devletle sektör kuruluşları arasında tam bir işbirliği ve sağlam bir alt yapının oluşturulması gerekmektedir. 199 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI - Ülke tanıtımların arttırılması ve pazarlama faaliyetlerinin güçlendirilmesi, - Nitelikli personelin bir süre sonra sektörden ayrılmasına neden olan mevcut ücret politikasının değiştirilmesi, nitelikli personele tatminkar ücretler ödenmesini sağlayacak bir işletmecilik anlayışına ulaşılması. - Mesleki eğitimin güçlendirilmesi, özellikle yabancı dil sorununun çözülmesi ve sektörün ihtiyaç duyduğu donanımda personelin yetiştirilmesi, 9.10.4. Restoran İşletmecileri Görüşülen restoran işletmecileri şu anki altyapı ve eğitimsiz personel ile 2023 hedeflerinin yakalanmasının zor olduğunu, ancak eğitim desteği ve yasal güvencelerin tanınmasıyla, aynı zamanda da fiyat denetimlerinin yapılmasıyla bu açığın kapatılabileceğini ifade etmişlerdir. Sektörün bakış açısının, turizm politikalarının güncellenmesi ve yeni standartların geliştirilmesiyle tüm turizm değerlerinin harekete geçirilebileceğini belirten restoran işletmecileri, iyi bir koordinasyon ve tanıtımla “50 milyon turist, 50 milyar dolar gelir” hedefinin gerçekleştirilebilir olduğunu söylemişlerdir. 9.10.5. Seyahat Acentası Seyahat acentası yetkilisi ülkedeki siyasi ve ekonomik istikrarın sürmesiyle, Türk Lirasının Dolar ve Avro karşısında korunabilmesiyle bu hedeflere ulaşılabileceğine inandığını söylemiştir. Öte yandan acente yetkilisi Bakanlığın sektörle ve sektörü etkileyen diğer alanlarla daha yakın ilişkiler içinde olması gerektiğine değinmiştir. 9.10.6. Sivil Toplum Kuruluşları STK temsilcilerinin çoğu 2023 hedeflerini ulaşılabilir olarak görmektedir. Türkiye bu hedeflere ulaşabilmesi için yeterli altyapıya, coğrafi ve kültürel değerlere sahiptir. 2023 hedeflerini gerçekçi bulmayan STK temsilcilerinin, bazı şartların gerçekleşmesi durumunda bu hedeflere ulaşılabileceğine dair açıklamaları da göstermektedir ki, bu kanaatleri o kadar da keskin değildir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI STK temsilcileri “50 milyon turist” hedefini “50 milyar dolar gelir” hedefinden daha gerçekçi bulmaktadır. Bazı STK temsilcileri Türkiye’ye hali hazırda yılda 30 milyon turistin geldiğini, bu sayının giderek artan bir trend izlediğini ve 2023 hedeflerinin gerçekleştirilebilmesi için daha 8-yıl olduğunu söylemişlerdir. Bu şartlar altında 50 milyon turist hedefi makul görülmektedir. Hatta bazı STK temsilcileri kendi beklentilerinin 50 milyonun üstünde olduğunu belirtmektedirler. 200 Ancak şu an olduğu gibi önümüzdeki yıllarda da sadece deniz turizmine yatırım yapıldığında 50 milyon turiste erişilse bile turist harcamalarının 50 milyar $ olmayacağı kanaati yaygındır. Bazı STK temsilcileri ise sektördeki kalitenin gittikçe düştüğünü ve bu nedenle turist sayısı artsa dahi gelirin artmayacağını ileri sürmektedirler. Her durumda, turistlerin harcama potansiyellerinin arttırılması gerektiği konusunda geniş bir ittifak vardır. Avrupa’daki benzer turizm bölgeleriyle kıyaslandığında, Türkiye’de kişi başına gerçekleşen harcama miktarı düşük kalmaktadır. Turist başına ortalama gelirin 2023 vizyonunda 1000 $ olarak hedeflendiği (50 milyar/50 milyon) aslında bunun 1200 $ olması gerektiğini belirten STK temsilcileri de söz konusudur. Bazı STK temsilcileri ise turistlerin ülkeye döviz bırakmasının aldıkları hizmetin seviyesine bağlı olduğunu ve gelirleri arttırabilmek için öncelikle hizmet kalitesinin arttırılması gerektiğini ifade etmektedirler. 2023 hedeflerine ulaşabilmek için sektörün yapması gereken işleri şu şekilde sıralamaktadırlar: - Anadolu’nun farklı şehirlerine ve farklı turizm türlerine yatırım yapılmalıdır. Özellikle kültür turizmi, inanç turizmi ve kongre turizmine yatırım yapılmasıyla gelirlerde büyük artışlar gerçekleştirilebilir. - İnsan kaynaklarıyla ilgili sorunlar giderilmeli, nitelikli çalışan ihtiyacı karşılanabilmeli ve personel - Sektör paydaşları arasında işbirliği ve koordinasyon güçlendirilmeli; Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yanı sıra, Dışişleri Bakanlığı da sektörle daha yakın çalışmalıdır, TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI - Sektördeki işletmelerin fiyat ve rekabet politikaları değişmelidir. Daha fazla turist çekmek adına fiyat rekabetine giren işletmeler, başta ücret olmak üzere bütün çalışma koşullarını kötüleştirmektedir. Bu durum hizmet kalitesini olumsuz etkilemekte ve dolayısıyla döviz bırakacak müşterinin memnuniyet düzeyini düşürmektedir, - Türkiye’nin içinde bulunduğu coğrafyada yaşanan sorunlar turizmi oldukça derinden etkilemektedir. Türkiye’nin bu sorunlarla daha başarılı mücadele etmeyi öğrenmesi ve istikrarı muhafaza etmeyi başarması gerekir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI kaybının önüne geçilmelidir, 201 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 10. Anahtar Bilgi Kaynakları Araştırmasının Sonuçları Derinlemesine görüşmelerde kritik paydaşların sektör hakkındaki genel kanaatlerinin yanı sıra, ülke turizmi ile ilgili kapsamlı, detaylı ve analitik tesbitleri de alınmıştır. Aynı zamanda katılımcılar, sektörü çeşitli açılardan olumsuz etkileyen ve arzu edilen ölçüde büyümesini yavaşlatan sorun alanları ile ilgili de çok sayıda değerli öneri sunmuşlardır. Katılımcıların tüm sorulara verdiği cevaplar incelendiğinde, ortaya çıkan bazı ortak noktalar dikkat çekmektedir. Bunları 5 ana başlıkta toplamak mümkündür: İlk olarak, çeşitli paydaşları temsil eden katılımcıların tamamının turizmle ilgili tüm konularda yüksek bir farkındalık ve bilgi düzeyine sahip oldukları gözlemlenmiştir. Tesadüfi olarak erişilen katılımcıların sektör meselelerinde vukuf sahibi olmaları turizmimiz açısından hem büyük bir avantajdır, hem de turizmin emekleme evresini çoktan geçmiş olgun bir sektör olduğunun göstergesidir. İkinci olarak, sektörle ilgili konuların neredeyse tamamında paydaşlar arasında fikir ve yaklaşım birliği vardır. Masanın farklı taraflarında olan kamu kurumu temsilcileri, eğitimciler, STK temsilcileri ve otel yöneticileri turizmin bugünü/yarını, sektörün gelişimini olumlu/olumsuz etkileyen faktörler, vasıflı işgücü, eğitim, trendler vs. gibi çok tartışmalı olabilecek konularda, pozisyonları gereği birbirlerinden tamamen farklı düşünebilecekken, tersine çok paralel kanaatlere ve yaklaşımlara sahiptirler. Bu durum, çeşitli avantajlar doğurabilir. Bir kere paydaşların bir araya geldikleri her durumunda, üzerinde konuştukları konularda veya sektörün temel meseleleri üzerinde mutabakata ulaşmaları olasılığı oldukça yüksektir. Ayrıca taraflar arasındaki bu fikri birliktelik, hayata geçirilmesi muhtemel yapısal reformların başarı şansını da yükseltmektedir. Herhangi bir muhalif tutum ya da direnç gelişmeyeceği için, yapısal dönüşümler hızla gerçekleştirilebilecektir. Üçüncü olarak, turizmin bugünü ve yarını konusunda sektör genelinde bir iyimserlik söz konusudur. Halihazırda sorun olarak ifade edilen tüm faktörler mevcut olmasına rağmen, turizmin son yıllarda aldığı mesafeyi tecrübe eden paydaşlar, iddialı sayılabilecek 2023 hedeflerinin gerçekleştirilebileceği hususunda da büyük ölçüde hemfikirdirler. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Dördüncü olarak, paydaşların değerlendirmeleri baz alındığında sektörde halen yaşanmakta olan sorunlar, aslında ya kolayca üstesinden gelinebilecek türdendir, ya da aslında tek bir temel problemden kaynaklanmaktadır. 202 Paydaşların sıkça dile getirdiği tanıtım eksikliğinin yanı sıra, ilgili taraflar(devlet, sektör STK’ları, üniversiteler, yatırımcılar, yerel yönetimler vs.) arasındaki diyalog ve işbirliği eksikliği ile bunun kaçınılmaz sonucu olan politika ve planlama hataları aslında gösterilecek bir siyasi irade ile tamamen ortadan kaldırılabilir. Yine tüm paydaşlarca çok sık dile getirilen eğitimli elemanların başka sektörlere geçmesi, dolayısıyla kalifiye işgücü ihtiyacı, “her şey dahil sistemi” nedeniyle fiyat/hizmet kalitesi/gelirlerin azalması problemlerinin tamamı aslında tek bir temel sorundan kaynaklanmaktadır: Alternatif turizm türlerinin yetersiz olması nedeniyle deniz turizminin sektörü domine etmesi ve kısa süren sezon dışında otellerin boş kalması. Alternatif turizm türlerini geliştirmek bugünden yarına mümkün olmayabilir, ancak tüm katılımcılar Türkiye’nin bu konuda çok yüksek bir potansiyele sahip olduğu konusunda mutabıktırlar. Dolayısıyla atılacak doğru adımlarla kısa sürede mesafe alınabileceğine inanılmaktadır. Beşinci olarak ortaya çıkan ortak değerlendirme ise, zikredilen tüm sorunlar arasında üstesinden gelmekte en zorlanılacak husus ülkemizin imajı ile ilgilidir. Türkiye, yer aldığı bölgede yaşanan gerilimler ve çatışmalar nedeniyle zaman zaman “riskli ülke” şeklinde algılanmaktadır. Türkiye’nin bunu kendi başına ve kısa sürede değiştirmesi pek mümkün görünmemektedir. Etrafımızda yaşanan çatışmalar şiddetlendikçe veya ülkemizde terör saldırıları gerçekleştikçe bu algı daha da güçlenmektedir. Dolayısıyla İtalya, İspanya, Fransa ve Yunanistan gibi rakip ülkelerle mukayese edildiğinde, Türkiye’nin kırılganlığı oldukça yüksektir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Rapor boyunca paydaşların alt gruplar bazında ayrı ayrı incelenen görüşleri bir arada değerlendirildiğinde aşağıdaki sonuçlar ortaya çıkmaktadır: 1. Bazı Olumsuzluklarına Rağmen, Turizmde Başarı Elde Edilmiştir Katılımcılar, turizm sektörünün ülkemizdeki mevcut durumu ile ilgili olarak, genellikle olumlu kanaatlere sahiptirler. Hatta bunun da ötesine geçerek, bir başarı elde edildiğini düşünenler de azımsanmayacak kadar fazladır. Turizm Şurası’nda gündeme gelen yatak sayısının arttırılması vizyonu neticesinde sektörde son 10-12 yılda ciddi gelişmeler yaşanmış; turistik tesis sayısında, ülkemizi ziyaret eden turist miktarında ve toplam gelirlerde artışlar sağlanmıştır. Sektör halihazırda da yükselme trendini sürdürmektedir. Ancak, ülkemizin turizm potansiyelinin hakkıyla değerlendirilmediği konusunda da bir fikir birliği vardır. Ayrıca, bahsedilen dönem içerisinde sektör dünya genelinde büyük gelişme göstermiştir. Türkiye’de de önemli atılımlar yapılmıştır ama ülkemizde gerçekleştirilen ilerlemeler dünyanın gerisindedir. Özellikle turist başına elde edilen gelir açısından değerlendirildiğinde, pek çok ülkenin gerisinde kalındığı görülmektedir. Bunların yanı sıra, yaşanan bunca olumlu gelişmeye rağmen, turizm sektöründeki bazı yapısal sorunlar halen varlığını sürdürmektedir. Bu kanaate sahip katılımcılar, sektördeki yükselişin yanlış yönde olduğundan, kıyıların ve doğal zenginliklerin tahrip edildiğinden bahsetmektedirler. Yapılan planların uygulanması yerine sık sık yeni planlar yapıldığı, ya da ileriye yönelik planlar yapmak yerine günü kurtarmak ile meşgul olunduğu yönünde değerlendirmelerde de bulunmuşlardır. 2. Sektörün Geleceğiyle İlgili Beklentiler Olumludur Katılımcıların tamamının ortak kanaati, sektörün geleceğinin parlak olacağıdır. Hatta dünya ortalamasının üzerinde bir büyüme yakalayacağımızı düşünenler de vardır. Sektör tur operatörlerinden havayollarına, tesislerden acentelere kadar farklı ayaklarında önemli gelişmeler yaşamaktadır. Önümüzdeki süreçte kültürel varlıklarını, gelenek-göreneklerini, değerlerini ve doğasını koruyabildiği/sunabildiği ölçüde, Türkiye pastadan alacağı payı büyütecektir. 3. Sektörün Hızlı Gelişmesi, Gerekli Adımların Atılmasına Bağlıdır - İşgücünün niteliği artırılmalı, vasıflı personelin sektörden ayrılmasının önüne geçmek için çalışma koşulları iyileştirilmeli, - Hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyeti sürekliliğin ilk koşuludur. Her şey dahil gibi, kaliteden ödün verilen sistemler terk edilmeli ve yeni pazarlama stratejileri geliştirilmeli, - Genel olarak ülkemizin, kültürümüzün ve destinasyonların tanıtımları daha iyi yapılmalı ve çeşitli alanlarda uluslararası pazarlarda markalaşmaya gidilmeli, - Sektörün trendleri iyi takip edilmeli, bu doğrultuda planlar yapılmalı, yatırımlar gerçekleştirilmeli, - Kültür, sağlık, spor, kongre, gençlik, kış, doğa, gastronomi vb. gibi alternatif turizm modellerinin gelişmesi sağlanmalı, - Sektörün alt yapısını oluşturan mevzuat ne bugünün, ne de geleceğin ihtiyacını karşılayamayacak durumdadır. Kamu, STK ve yatırımcılar bir araya gelerek turizm sektörünün önünü açacak yasal düzenlemeleri ve politikaları geliştirmeli, - Konaklama, seyahat acenteleri ve rehberlik üçgeninde bir plan ve koordinasyon sağlanmalı, - Denetimler tavizsiz sürdürülmelidir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Sektörün gelişimini hangi hızla sürdüreceğini, şüphesiz ki bundan sonra atılacak adımların neler olduğu belirleyecektir. Sektörün daha sağlıklı ve istikrarlı şekilde büyüyebilmesi için: 203 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 4. Sektörün Gelişimini Tehdit Eden Faktörler Elimine Edilmelidir Turizmin gelişimini yavaşlatan ve uluslararası rekabette dezavantaj yaratan bazı yapısal sorunların ve yaklaşım hatalarının giderilmesi gerekir. Çözülmesi gereken sorunların öncelikli olanları aşağıda sıralanmıştır: - Nitelikli işgücünün yetersizliği ve işçi devri oranının yüksekliği: Mesleki ve meslek içi eğitimin sektörün ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak olması, sezonluk çalışma, ücretlerin düşüklüğü, çalışma süreleri/ konaklama gibi diğer koşulların da kötü olması nedeniyle eleman kaybı yaşandığı ve sürekli bir personel ihtiyacı duyulduğu ifade edilmiştir. - Her şey dâhil sistemi: Bu sistem yüzünden turist otele kapanmakta ve o yöredeki diğer turistik değerlerden yoksun kalmaktadır. Ayrıca yöre halkı da bu kapalı sistem yüzünden kendi şehrindeki turizm sektörünün avantajlarından yararlanamamaktadır. - Turizm kaynaklarından yeterince yararlanmama: Bu bağlamda destinasyon yönetiminin zayıflığına dikkat çekilmektedir; bir noktada tek bir turizm aktivitesi yerine aynı bölgedeki birden fazla tarihi ve turistik yerin cazibesinin arttırılması gerektiği belirtilmektedir. - Turizmcilerin sektör algıları: Sektörün gelişmesine engel teşkil eden sorunların başında, işletmelerin turisti tek seferlik misafir olarak görmesi gelmektedir. Bilhassa otellerin çalışan kalitesini ve yemek kalitesini düşük tutarak müşterilerini memnuniyetsiz bir biçimde ülkelerine göndermeleri nedeniyle, Türkiye hakkında olumsuz kanaatler oluşmaktadır. - Bölgesel sorunlar ve riskli ülke imajı: Komşu ülkelerde yaşanan olumsuz gelişmeler ve terör gibi nedenlerle yurtdışında Türkiye’nin riskli bir ülke olduğu algısı güçlenmektedir. - Tanıtım ve markalaşma eksikliği. - Ülkemizdeki turizm sektörü, bir miktar kültür ve din, büyük oranda ise deniz ve güneş turizmine dayalı olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Alternatif turizm türlerinin yeterince gelişmemesi, sektörün en büyük handikapıdır. - Güvenlik: Dolandırıcılık ve kapkaç gibi güvenlik sorunları turizm açısından büyük bir tehdittir. Yabancı dil bilen turizm polislerinin ve sivil polislerin sayısı da yeterli değildir. - Turizm alanındaki mevzuat: Turizmle ya da turizmin faydalandığı doğal alanlarla ilgili doğrudan ya da dolaylı olarak mevzuat yürüten farklı kurumlar bulunmaktadır. Sektörün geleceğini en fazla olumsuz etkileyecek husus, son derece dinamik bir yapıya sahip olan turizm alanındaki yasal düzenlemelerin sektörel değişimle aynı süratte güncellenememesidir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI 5. Turizm Eğitimi, Sektörün İhtiyaçlarını Karşılayamıyor, Köklü Biçimde Reforme Edilmelidir 204 Paydaşların tamamı, turizm eğitim sistemini ihtiyacı cevaplamak konusunda yetersiz bulmaktadırlar. Eğitim konusunda Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında da bir iletişim kopukluğu gözlenmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın turizm sektöründeki işgücü ihtiyacını analiz edip Milli Eğitim Bakanlığı, YÖK ve üniversiteler ile bu çerçevede stratejiler belirlemesi gerekmektedir. Turizm eğitimi sisteminde yapılması gereken reformlar şunlardır: - Türkiye’de turizm sektörü ile ilgili en sık dile getirilen sorunlardan biri ara elaman ihtiyacıdır. Bu nedenle üniversite ve yüksekokullardan çok meslek liselerine ağırlık verilmelidir. - Eğitimcilerin eğitimi: Turizm eğitimi veren hocaların genellikle sektör tecrübesi yoktur, bu nedenle teori ve uygulama arasında çelişkiler ortaya çıkmaktadır. Özeleştiri yapan eğitimciler, öğrencilere yeterli dil, bilgi, yetenek ve tecrübe sunumunda başarılı olamadıklarını kabul etmekte ve eğitimcilerin eğitimi için yurtdışı olanaklarının değerlendirilmesini önermektedirler. - Stajlar: Staj sürelerinin yetersizliği, staj yapılan kurumların ilgisizliği ve stajyer öğrencinin denetlenmemesi önemli sorun alanlarıdır. Bunların dışında, işverenlerin stajyer öğrencileri ucuz işgücü olarak görmeleri nedeniyle yıpratıcı şekilde çalıştırmalarından dolayı da öğrencilerin bıktırıldığı ve dinamizmlerini TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI kaybettikleri ifade edilmiştir. - Yabancı dil eğitimi: Ülkemizdeki mevcut turizm müşterisi yapısı, İngilizcenin yanı sıra, Almanca ve Rusçayı da rehberler, seyahat acenteleri ve otel çalışanları için bir zorunluluk haline getirmiştir. Ama liselerde ve üniversitelerde verilen eğitim, İngilizceyi öğretmek konusunda bile yetersizdir. Gramerden başlayarak yabancı dil öğretme modelinin başarılı olmadığı, bu nedenle daha çok konuşma odaklı bir dil eğitimi modeline geçilmesi gerektiğini ifade edilmiştir. - Meslek içi eğitim: Sektör içinde sürekli eğitime ihtiyaç duyulduğu halde, sektörde sadece profesyonel işletmeler hizmet içi eğitime önem vermektedir. Diğer işletmelerde ise böyle bir kültürün oluşmadığı vurgulanmıştır. Hizmet içi eğitimin bir sektör standardı haline gelebilmesi için işverenlerin öncelikle kendi personellerini veya stajyerleri sadece “ucuz” işgücü olarak değil, katma değer üreten ve işletmeye değer katan asli faktörler olarak görmeleri gerekir. Dolayısıyla temel sorun “bakış açısı”nın değişmesidir. - Sektörün eğitime yaklaşımı: Turizm sektöründe faaliyet gösteren firmalar eğitim konusunda çok bilinçsizdirler. Eğitimli personeli düşük ücretler ile çalıştırmak istemeleri yahut eğitimli ve eğitimsiz personele aynı işleri yaptırmaya çalışmaları, eğitimli personelin sektörden ayrılmasına neden olmaktadır - Eğitimlerin içeriği ve eğitim yöntemleri: eğitimlerin daha çok teknik konularda kalması eleştirilmiştir. Bir çarşafın nasıl katlandığından ziyade, koridorda karşılaşılan müşteriye günaydın demeyi, telefonda hitap tarzını öğretebilecek eğitimlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bilhassa bilgi/iletişim teknolojilerinin daha etkin bir şekilde kullanılması ve online eğitim, uzaktan eğitim, iş başı eğitim gibi farklı alternatif eğitim metotlarından yararlanılması gerektiği ifade edilmiştir. 6. Turizmin Gelişmesi Belirli Alanlarda Yapılacak Yatırımlara ve İyileştirmelere Bağlıdır - Turizm türleri mutlaka çeşitlendirilmelidir. Turizm sezonunu 12 aya yayacak şekilde yeni turizm türleri mutlaka canlandırılmalıdır. - Turizm eğitimi reforme edilmelidir. Sektör açısından en kritik ve stratejik kaynak nitelikli personeldir ve bunların eğitilmesi için yapılacak harcamalar bir yatırım olarak değerlendirilmelidir. - Yeni destinasyonlar geliştirilmelidir. Sadece belirli turistik zenginliklere sahip bir bölge kendiliğinden destinasyon haline gelemez. Bunun için, bölgenin çevresel, fiziki ve altyapısal koşullarının iyileştirilmesi ve turizme uygun hale getirilmesi gerekir. Merkezin yanı sıra, yerel yönetimlerin de bu sürece katkı vermesi gerekir. - Mevcut tesisler mutlaka yenilenmelidir. Daha fazla tesis inşa etmek yerine, mevcut tesislerin günümüz turizm değerlerine göre yenilenmesi daha büyük bir önceliktir. Tesislerin yaşlı ve engelliler için uygun hale getirilmesi ertelenemez bir zorunluluk olarak sektörün önünde durmaktadır. - Ulaşım olanakları turizm baz alınarak düzenlenmelidir. Son dönemlerde çok mesafe kat edilmiş olmasına rağmen ulaşım da turizm açısından hala yeni yatırım ihtiyacı söz konusudur. Özellikle tarihi yerlere ulaşmak konusunda sorunlar yaşanmaktadır. Yurtdışı örneklerinde olduğu gibi, bir tren biletiyle farklı destinasyonlara ulaşma olanağı sağlayan rota uygulamalarının henüz ülkemizde mevcut değildir. Turistlerin kendi gezi planlarını ayarlayabilecekleri ulaşım ağlarına yatırım yapılması gerekir. - Tanıtım faaliyetleri gözden geçirilmelidir. Birbirinden farklı yapısal özelliklere sahip pazarlar için farklı ürünlerin tanıtım ve reklamlarına ağırlık verilmeli, sadece şehir/mekanlar değil, aynı zamanda kültür ve değerler de tanıtılmalı, uluslararası alanda çok sayıda marka geliştirilebilmelidir. BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Türkiye almış olduğu kararlar ve atılan somut adımlar ile son 10-12 yılda turizmde belirli mesafeler almıştır. Önümüzdeki dönemde turizmin gelişme potansiyeli çok güçlü bir biçimde mevcuttur. Ancak belirli alanlarda somut sonuçlar doğuracak yeni yatırımlara ve iyileştirmelere ihtiyaç vardır. Bunların gerçekleşmesi durumunda turizm sektörü dünya ortalamalarının üstünde bir büyüme hızına ulaşabilir: 205 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 7. Dünya Turizminin Yükselen Trendlerine İyi Anlaşılmalı ve Bu Alanlarda Rekabetçi Üstünlük Elde Edilmelidir BÖLÜM IV: ANAHTAR BİLGİ KAYNAKLARI ARAŞTIRMASI Tüm dünyada turizm sektörü ile ilgili ana trend, yeni turizm türlerinin gelişmesidir. Önümüzdeki süreçte turizmdeki rekabetçi üstünlük, bu yeni türler üzerinden sağlanacaktır. Günümüzde ve gelecekte farklı sosyodemografik gruplar için farklı turizm ihtiyaçları belirginlik kazanmaktadır. Öncelikle farklı yaş gruplarına göre değişen, alternatif turizm türleri söz konusudur. Genç yaş grupları için spor, dağ, eğlence ve gençlik turizmleri yaygınlaşırken, ekoturizm, sağlık turizmi, gastronomi ve yayla turizmi gibi daha ileri yaşlara hitap eden turizm türleri de hızla gelişmektedir. Türkiye’nin geniş potansiyele sahip olduğu ve önümüzdeki dönemde uluslararası düzeyde rekabetçi olacak kadar geliştirilmesi gereken yeni turizm alanları şunlardır: 206 - Kültür ve din turizmi, - Ekoturizm, - Sağlık ve kaplıca turizmi, - Kongre turizmi, - Yat turizmi, - Doğa ile ilgili turizm çeşitleri (dağ turizmi, yamaç paraşütü, sky-diving, rafting, trekking vs.) - Gastronomi, - Deneyim turizmi, - Kruvaziyer turizmi, - Kış turizmi TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI BÖLÜM V: BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER SONUÇ VE ÖNERİLER TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 11. Sonuçlar 11.1. İşgücünün Demografik Profili Turizm İşletme Belgeli Tesisler İşgücü Analizi Araştırması, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı işletme belgeli toplam 4058 konaklama, yiyecek, içecek ve eğlence tesisinden 2078’i ile yapılmıştır. Bu oran her ne kadar işletme belgeli tesisler içinde %51.2’ye tekabül ediyor olsa da, belediye ruhsatlı yaklaşık 5.900 konaklama ve 19.000’e yakın yiyecek, içecekve eğlence tesisinin örneklem içinde temsil edilmediği gözden uzak tutulmamalıdır. Coğrafi dağılım olarak turizm işletme belgeli tesislerin % 62,1’i sadece 5 ilde toplanmış bulunmaktadır (İstanbul % 21.5, Antalya % 18.4,Muğla % 9.4, Ankara % 7ve İzmir % 5.8). Dolayısıyla gerek tesis, gerekse de işgücü talebinin dağılımı anlamında, Türkiye sathına yayılma söz konusu olmayıp az sayıdailde bir yoğunluk görülmektedir. Yukarıda belirtilen kısıtların yanı sıra, İşgücü Analizi Araştırmasının soru formunun hazırlanması aşamasında gerçekleştirilen çalıştayda, özellikle büyük otellerde yüzlerce çalışan için tek tek yaş ve cinsiyet bilgileri girmenin mümkün olmaması nedeniyle anket formunda çalışanların yaş ve cinsiyet bilgilerinin sorgulanmasına sektör temsilcileri itiraz etmişlerdir. Yapılan değerlendirmeler sonunda sektör temsilcilerinin önerisi kabul edilerek, yaş ve cinsiyet soruları anket formundan çıkartılmıştır. Bu konudaki verilerin ÇSGB ve İŞKUR tarafından sağlanması öngörülmüş ve bu kurumlardan gelen veriler temel alınmıştır. İŞKUR 2015 verilerine göreturizm sektöründe çalışanların % 71,7’si erkek, % 28,3’ü kadındır. Bu rakamlar, İŞKUR tarafından turizm sektörü olarak tanımlanan alana ilişkin olup, Turizm Bakanlığı işletme belgeli tesislerle sınırlı değildir. Bu oranın da içinde farklı dağılımlar mevcuttur. Örneğin, otel ve benzeri konaklama yerlerinde erkek çalışanlar % 70, kadın çalışanlar % 30 iken, lokantalar ve seyyar yemek hizmetleri kategorisinde bu oran %77 erkek, %23 kadın şeklindedir. Çalışanların yaşlarına ilişkin veriler de 15 ile 65 yaş arası 5’er yıllık yaş dilimleri baz alınarak hesaplanmıştır. Buna göre erkeklerde ve kadınlarda 20-39 yaşlar arası 4 dilimde (20-24, 25-29, 30-34 ve 35-39) en fazla yığılma görülmektedir. 35-44 yaş arası 2 dilimde de %10’lar nispetinde görülen yaş dağılımı ileriki yaş gruplarında hızlı şekilde düşmektedir. Bu noktada, dikkate değer bir husus, diğer tüm kategorilerde kadınların oranı erkeklere göre daha düşük iken 35-54 arası 5 yaş kategorisinde kadınların oranının erkeklere göre daha yüksek olmasıdır. 11.2. İşgücünün Kalifikasyonu Orta düzey çalışanlarda lisansüstü mezuniyet toplamı %1,9’a düşerken, lisans/ön lisans toplamı %21.1’e inmekte, ilköğretim mezuniyeti %20,3’e çıkmaktadır. Her kategoride geride kalanlar lise mezunudur. Her 2 kategoride turizm lisesi mezunu oranı, diğer lise mezuniyetine oranla ¼ kadardır. İlk düzey çalışanlarda lisansüstü mezuniyet toplamı %0,6 iken, lisans/ön lisans %7,5, lise toplamı %33,9 (sadece %6,3’ü turizm lisesi) ve %56,8’i ilköğretim mezunudur. Bu kategoride %1,2 de hiçbir mezuniyeti olmayan çalışan mevcuttur. Bu çalışmanın toplam 121.905 kişiyi kapsadığı ve yine Tablo 58’de toplam beyan edilen MYK’lı çalışan sayısının 2354 olduğu dikkate alınırsa, hayat boyu öğrenme kapsamında, sektör içinde yetişerek öğrenen ve bu bilgilerini belgeleyebilen çalışan sayısı da %1.9 civarındadır. BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER Mevcut işgücünün kalitesini görmek için Tablo 49 oldukça açıklayıcıdır. Üst düzey yönetici pozisyonunda çalışanlarda dahi lisansüstü eğitim %9,7 iken bunun sadece % 3,8’i turizmle ilgili lisansüstü eğitim almıştır. Lisans/ön lisans mezuniyeti toplamı üst düzey çalışanlarda % 51 iken bunun sadece %16,9’u turizmle ilgili lisans ve ön lisanstır. Bunun yanında turizm sektöründe Bakanlık işletme belgeli tesislerde üst düzey yönetici olarak çalışanlardan %7.2’si halen ilköğretim mezunudur. 209 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Özetle, sektörün hem üst düzey, hem orta, hem de alt düzey çalışanlarında eğitim profili olması gerekenden veya beklenenden çok düşüktür. Tahmin edilebileceği gibi otel yıldızları ile eğitim oranı arasında bir korelasyon mevcuttur. Yıldız sayısı arttıkça, eğitimli personel sayısı da göreceli olarak artmaktadır. Çalışanların ne tür niteliklerinin eksik olduğu ve buna göre hangi eğitimlere ihtiyaç duyulduğu 2 farklı çalışma ile incelenmiştir. Bu soru hem daha önce 196 sektör temsilcisi ile gerçekleştirilen İşgücü Eğitim İhtiyaçları Araştırmasında (EİA),hem de İşgücü Analizleri Araştırmasında (İAA)katılımcılara yöneltilmiştir. Her iki çalışmanın da sonuçları oldukça yakındır ve ilk 5 eğitim konusu sıralamaları dışında tamamen aynıdır. EİA’da ilk 5; Hijyen %94,4, Genel Ağırlama %90,8, Servis %90,3, İSG %90,3 ve Temel İngilizce %90,3 şeklinde oluşurken, İAA’da ilk 5; Temel İngilizce %72,5, Servis % 63,3, Genel Ağırlama Eğitimi %61,5, İSG %60,3 ve Hijyen %59,6 olarak sıralanmaktadır (bu oranlara kısmen ihtiyaç duyuyor seçeneği de eklenirse her biri yaklaşık %15 daha yükselmektedir). Bunlarla beraber İleri Mutfak, Temel Mutfak, Kat Hizmetleri, Ön Büro gibi temel alanlardaki eğitim ihtiyacı da EİA’da % 80’lerin üzerinde, İAA’da da %60’lar düzeyindedir. Ayrıca EİA’da işverenlere “şu an işyerinizde çalışan kişilerin gerekli bazı vasıflarının eksik ya da yetersiz olduğunu ve eğitime ihtiyaç duyduklarını düşünüyor musunuz?” sorusuna %70,1 oranında evet, %23,6 onanında kısmen cevabı verilmiştir. Veriler ve bulgular bir arada incelendiğinde sektörde önemli ölçüde nitelikli eleman açığı olduğu, bu açığın hem mezuniyet durumlarına göre, hem de en temel turizm hizmet konuları olan müşteri ilişkileri, genel ağırlama, servis, ön büro, kat hizmetleri gibi alanlarda%80’ler düzeyinde çalışan personelin hizmet içi eğitime ihtiyacı olmasında görmek mümkündür. EİA bulgularına göre, yönetici ve süpervizör düzeyinde çalışanlar için en çok ihtiyaç duyulan eğitim türlerinin ilk 5 sırasını % 90,3 ile personel yönetimi ve motivasyon, % 88,8 ile turizm sektöründe sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk, % 88,3 ile iletişim, % 87,8 ile yönetim ve organizasyon ve % 87,3 ile toplam kalite yönetimi konularının oluşturduğu görülmektedir. 2. sıradaki başlık hariç hepsi normal şartlar altında turizm sektöründe bir yöneticinin biliyor olması gereken temel konulardır. Bu anlamda bakıldığında, üst yönetimde de büyük ölçüde gerekli niteliklerin eksikliği gözlemlenmektedir. Tüm bu veriler ile ortaya çıkan ve hatta anketlerin sektör temsilcileri ve tesis yöneticileri ile yapılması nedeni ile bizzat onlar tarafından kabul ve beyan edilen nitelik ve eğitim eksikliklerine rağmen, bu alanda hemen hiçbir ciddi adımın atılmadığı da görülmektedir. İAA anketinde son 1 yılda verilen hizmet içi eğitimlere bakıldığında ilk 5 sırayı alan Hijyen, İSG, Servis, İlkyardım ve Yangın eğitimlerinin 4 tanesinin kanunen alınması zorunlu olan ve eksikliği cezaya tabi eğitimler olduğu görülür. Bir fikir vermesi açısından ilk 2 sıradaki Hijyen (%61,2) ve İSG (%43,6) eğitimlerinden sonra bu oran 3. Sırada %20’ye, 7. Sırada %10’a düşmekte ve takip eden 24 konuda tek haneli rakamlarla yüzdelenmektedir. Bu da açıkçası zorunluluk dışı eğitimlerin sektör tarafından pek de fazla yapılmadığını göstermektedir. BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER Yine bunun yanında İAA’da son 12 ayda alınan eğitimlerin verimliliğe katkısı sorulmuş ve % 75,4 katkısı oldu, %22,2 ise kısmen katkısı oldu cevabını vermiştir. Buna rağmen önümüzdeki 1 yılda personel için eğitim gerçekleştirme durumu sorulduğunda işletmelerden sadece %13,8’i “evet gerçekleştirilecek ve bütün detayları ile planlandı” seçeneğini işaretlemiştir. Geri kalanlar ya olumsuz ya da belli değil, planlanmadı şeklinde cevaplar vermiştir. Tabloların beraber okunması, sektör yöneticilerinin eleman yapısını bildikleri, eksiklikleri de bildikleri, eğitime olan ihtiyacı da bildikleri ve kabul ettikleri ama gerçekleştirmek anlamında somut bir faaliyetin ancak %14’ler seviyesinde olduğunu göstermektedir. 210 Bunun yanında Anahtar Bilgi Kaynakları ile yapılan derinlemesine görüşmelerde de eğitimin önemi detaylı şekilde dile getirilmiştir. Kamu temsilcileri, otelciler, restoran işletmecileri, STK’lar, turizm acenteleri ve eğitim temsilcileri (turizmle ilgili üniversite ve meslek okulları) nitelikli eleman açığının sektörün en öneli sorunlarından birisi olduğunu dile getirirken en çarpıcı tespitlerden birisi eğitim kurumlarının temsilcilerinden gelmiştir. Buna göre üniversite ve meslek liseleri ve yüksekokullarında verilen turizm eğitimi tamamen çağdışıdır ve acilen bütünüyle yenilenmelidir. Diğer bir ilginç bulgu da İAA yaygınlaştırma toplantısında katılımcıların katkıları ile belirmiştir. Zincir oteller ve diğer büyük (4 ve 5 yıldızlı) otel temsilcilerine sorulduğunda, otellerdeki yönetici oranının en fazla %10 (orta ve üst düzey yönetici) olduğu ortaya çıkmış, buna karşılık Turizm Fakültelerinden gelen eğiticiler, Türkiye’de 100’e yakın Turizm Fakültesi ve Yüksek Okul olduğunu ve bu kurumların eğitim yapısının ara kademe çalışan yerine akademisyen ve idareci yetiştirmeye yönelik olduğu belirtilmiştir. Bu bulgular da yukarıda sözü edilen sistem değişikliğinin ne derece acil ve zorunlu olduğuna işaret etmektedir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 11.3. İşgücünün Akışkanlığı ve Dalgalanma İAA’nın ilgili bölümünde ayrıntıları ile anlatıldığı üzere turizm sektöründe %87,3 düzeyinde yani çok yüksek bir akışkanlık oranı tespit edilmiştir. Son 1 yıl içinde istihdamdaki artış oranı %18,6 iken akışkanlık %87,3 olarak gerçekleşmiştir. 134.271 kişi işe girerken 108.415 kişi işten ayrılmıştır. Anket sırasındaki toplam mevcut işgücü ise 139.028 kişidir. Bu durum yüksek eleman ihtiyacı olmasına rağmen çok hızlı bir eleman giriş çıkışına işaret etmektedir. Bu durumun nedenini mevsimsellik olgusuna bağlamak ise, rakamlara bakıldığında pek olanaklı gözükmemektedir. IAA araştırmasında yer alan verilere göre 2078 işletme mevsimsellik sorusuna %80,2 oranında 4 mevsim çalıştığını beyan ederek cevap vermiştir. 3 mevsim çalışanların oranı ise %6,6’dır. Yani %80 oranında tüm sezon çalışılan bir sektörde %87 oranındaki akışkanlık oranı pek makul gözükmemektedir. Diğer bir önemli veri de otellerin yıldız sayısı arttıkça akışkanlık oranının da neredeyse doğru orantılı olarak artmasıdır. Doluluk oranı ve akışkanlık oranı tabloları çapraz değerlendirildiğinde de durum tam aksidir. İAA’da yer alan verilere göre doluluk oranı yıldız sayısına paralel olarak artmaktadır. Buna rağmen akışkanlık oranı da yıldız sayısına paralel olarak artmaktadır. Doluluk oranı, yani müşteri sayısı ve dolayısıyla eleman ihtiyacı artmasına rağmen eleman akışkanlığı çok yüksektir. Nihai durumda istihdamın yıl içinde %18,6 arttığı da düşünülürse, yoğun ve dolu sezonda eleman ihtiyacı karşılanmasında bir sıkıntı gözükmemekte, sıkıntı aynı elemanın aynı işletmede kalmasında yaşanmaktadır. İşgücü hareketliliğinin nedenleri de İAA’da sorgulanmıştır. Buna göre en yüksek oranlı neden “Turizm Sektöründe diğer işyerlerinden gelen iş teklifleri” (%58,7) olarak belirmektedir. Yani aslında akışkanlığın önemli bir kısmı sektör içinde gerçekleşmektedir. Elemanların sektör dışında başka bir işe gitme oranları ise %43,8’dir. Özellikle ilk neden dikkate alındığında, işgücü akışkanlığının sektör içinde ve otel yıldızlarına göre yukarı doğru olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumun, eğitim ihtiyacı ve mevcut eğitim planlama verileri ile karşılaştırılması ile varılabilecek muhtemel bir sonuç, sektördeki tesislerin elemanların nitelikleri konusunda sıkıntılar yaşamaları, bunu gidermek için eğitimin maliyetine katlanmak yerine diğer tesislerden yetişmiş eleman almak yönüne gittikleridir. İkinci en önemli neden ise düşük ücretlerdir (%57,9). Tabloda belirtilen bu nedenlerin yönetici ve işverenler tarafından seçildiği göz önüne alındığında aslında durum herkesçe malum gibidir. Diğer önemli nedenler işverenlerin süreklilik konusunu önemsememesi ve gerekli önlemleri almaması (%36,5), çalışanın barınma ve ulaşım sorunları (%23,6)çalışma koşullarının zorluğu (%38,4) olarak belirmiştir. Dünya genelinde ve Türkiye özelinde otelcilik sektöründe işgören devir hızının yüksekliği sektörün karakteristik bir özelliği olarak değerlendirilmektedir. Otelcilik sektöründe çalışanların genel yaş ortalamasına bakıldığında ve otelcilik sektörüne atfedilen “imaj” düşünüldüğünde işgören devir hızının yüksekliği beklenen bir sonuçtur. Otelcilik kişilerin daha çok gençken tercih ettiği ve genelde “yıpratıcı” özelliklerinden dolayı “kariyer” olarak görülmeyen, çoğunlukla “geçici” olarak değerlendirilen bir meslek türüdür. A-sosyal saatlerde çalışma, müşterilerin tatilleri esnasında çalışıyor olmanın yarattığı psikolojik baskı, fiziksel anlamda kötü çalışma koşulları, ücretlerin yetersizliği, sunulan sosyal imkânların yetersizliği, toplumun otelcilik sektörü çalışanlarına bakış açısı vb. unsurlar toplandığında ortaya çıkan işten ayrılma tablosu beklenmedik bir sonuç değildir. Dünya turizminde en önemli kavramlardan birisinin “Müşteri bağlılığı/sadakati” (Customer Loyalty) olduğu ve hemen tüm kurumların bunu sağlamaya çalıştıkları bir sektörde (özel hizmetler, loyalty kartlar vb.) ülkemizde %87 gibi bir oranda personel hareketliliği/dalgalanması yaşanmaktadır. Bu koşullarda, personel bağlılığı ve sadakatini sağlayamayan bir sektörün müşteri sadakatini sağlayabilmesi biraz zor gözükmektedir. 11.4. İşgücünün Kısa, Orta ve Uzun Dönem Arz ve Talebi Türkiye turizm alanında, sürekli artan yatak arzı, yapılan yatırımlar, açılan destinasyonlar, hava taşımacılığı başta olmak üzere artan ve gelişen taşımacılık ile birlikte sürekli büyüyen bir sektörden söz etmek olanaklıdır. TİSOYAB verilerine göre sadece Antalya’da yıllık ortalama 40.000 yatak artışı olurken, TÜRSAB Çözüm BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER Diğer bir husus da kıdem tazminatı ve sigorta gibi hususlar yüzünden tesislerin 12 aydan daha kısa süreli eleman çalıştırmak istemeleri şeklinde yorumlanabilir. 211 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Süreci ve Bölgesel Turizm Raporuna göre (2014) “2013’te Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerini 2 milyon kişi ziyaret etti. Ziyaretçi sayısında ilk sırada 605 bin kişiyle Şanlıurfa var. 2000 yılında bu bölgelerde en çok rağbet gören 8 ilde toplam belgeli turizm tesisi sayısı 102 iken, bu rakam 2013 yılı sonunda 188’e yükseldi, yani neredeyse 2 katına çıktı. Yatak sayısı da 11 bin 272’den yüzde 165’lik bir artışla 29 bin 935’e çıktı. Son 13 yılda en hızlı tesis artışı Şanlıurfa’da yaşandı. Tesis sayısı 3 katına çıkan Şanlıurfa’yı Mardin izledi. En çok tesis ve yatak kapasitesine bakıldığında bölgenin lideri açık ara Gaziantep. Gaziantep’te 55 tesisin toplam 9 bin 259 yatak kapasitesi var. 2001-2014 yılları arasında bölgedeki iller için alınan teşvik belgesi sayısı 324 oldu. Toplam 3 milyar liralık yatırım için teşvik belgesi alınırken, toplam istihdam sözü de 12 bin 525 kişi oldu. Turizmcilerin yatırım yapmak için en istekli olduğu bölge ise Gaziantep, Mardin, Hatay olarak öne çıktı.” Bütün bu veriler Türkiye’de sürekli gelişen bir hizmet yatırımı ve arzı ile buna paralel olarak da ortaya çıkan nitelikli eleman ihtiyacına işaret etmektedir. 2015 sonu ve 2016 yılı itibari ile bölgesel güvenlik, Suriye’deki savaş ve Rusya ile yaşanan kriz sebebi ile turist sayısında önemli bir azalma görülse de Türkiye’deki genel turizm trendi hep artış yönünde gelişmiştir. Bu gibi dönemlik düşüşler kısa vadede istihdamda bir daralmaya yol açsa da orta ve uzun vadede artan bir istihdam talebi söz konusudur. İAA sonuçlarında da görüldüğü üzere son 12 ayda istihdamda %18,6’lık bir artış yaşanmıştır. Türkiye genelinde %10 oranlarında dolaşan genel işsizlik oranı da göz önüne alındığında işgücü arzında da bir sıkıntı görülmemektedir. Yukarıdaki bölümlerde ve farklı anketlerden çıkan temel sonuç, işgücü arzı ve talebi konusunda kısa dönemde dalgalanmalar olmakla birlikte orta ve uzun vadede arz ve talep yönlü bir eksikliğin olmadığıdır. Asıl problem, nitelikli eleman bulunması ve istihdam edilen elemanların devamlılığının sağlanması olarak belirmektedir. 11.5. Beklenen Bölgesel ve Mesleki İşgücü Eksikliği BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER İşgücü eksikliği ülke genelinde sadece konaklama ve yiyecek içecek faaliyetleri alanında değil, tüm sektörlerde kendisini hissettiren bir sorundur. TUİK (2015) tarafından yapılan il bazlı analizlere göre Türkiye genelinde işyerlerinin %26,9 u aradığı elemanı bulmakta oldukça sıkıntı çekmektedir. Eleman bulunsa bile elemanın sahip olduğu bilgi-beceri istenilen seviyede olmamakta, dolayısıyla eğitimler aracılığıyla bu eksiklikler giderilmektedir. Tablo 76 coğrafi bölgelere göre son 12 ayda verilen eğitim konularını göstermektedir. Bu tabloda yer alan değerler müşterilerin yoğun kullandıkları yiyecek-içecek alanlarında çalışan personelin servis-bar-şarap eğitimi ve sunumu hakkında eğitimlerin genel toplamda tüm eğitimlerin %13’ünü oluşturduğunu göstermektedir. Bununla birlikte Akdeniz bölgesi ve diğer bölgeler arasında bu konuda verilen eğitimlerin oransal farkı iki kat ve üzeridir. Antalya İşgücü Piyasası Araştırmasında (TUİK, 2015) Konaklama ve Yiyecek-İçecek işletmelerinin %44 ünün eleman temininde sıkıntı çektiği belirtilmektedir. İzmir İşgücü Piyasası Araştırma verilerine göre (TUİK, 2015) temininde güçlük çekilen pozisyonların üçte ikisinin lokantalar, pastaneler ve benzeri yerlerde çalışacak garsonlar ve barmenler olduğu görülmektedir. Bu nedenle Ege bölgesinde zorunlu eğitim konularının dışında 3. en yoğun alanın servis eğitimi-barşarap ve sunumuyla ilgili eğitimlerin olması bu alanda ihtiyaç duyulan personelin piyasadaki yetersizliğini göstergesidir. 212 Eğitimlerin konuyla ilgili çalışanların mesleki yetersizlik ve eksikliklerini gidermek için verildiği düşünüldüğünde Akdeniz Bölgesi’nin servis-bar-şarap bilgisi ve sunum becerisi donanımı yüksek işgücü açısından en düşük eksikliğin olduğu bölge, İç Anadolu ve Marmara’nın ise bu konularda verdiği eğitimlerin yoğunluğundan hareketle bu konuda yeterli donanıma sahip olmayan işgücünün en yüksek olduğu bölgeler çıkarımı yapılabilir. İstanbul bazlı yapılan İşgücü Piyasası Analizi de bu sonucu destekler bulgular vermektedir. TUİK 2015 İstanbul Analizine göre Konaklama ve Yiyecek İçecek Faaliyetleri alanında yer alan işletmelerin %44’ü eleman temin etmekte zorluk yaşamaktadır. Gerekli Mesleki Beceriye/Niteliğe Sahip Eleman Bulunamaması” nedeni temin güçlüğünde ilk sırada yer almaktadır. İç Anadolu’yu temsilen seçilen Ankara’da Konaklama ve Yiyecek İçecek faaliyet alanındaki işletmelerin yaklaşık %30 u eleman temininde zorluk yaşamaktadır (TUİK, 2015). “Gerekli Mesleki Beceriye/Niteliğe Sahip Eleman Bulunamaması” nedeni Ankara’da da ilk sırada yer almaktadır. Bunu, “Yeterli İş Tecrübesine Sahip Eleman Bulunamaması” ve “Bu Meslekte İşe Başvuru Yapılmaması” takip etmektedir. IAA Tablo 76’da verilen eğitim konularının mevcut işgücü profilinin ihtiyaç ve eksikliklerine göre düzenlendiği varsayımından hareketle Ege bölgesinin (%14,8) misafir memnuniyeti yaratacak beceriler TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI yönünden diğer bölgelere kıyasla daha yoğun eksiklik yaşadığı ortadadır. İzmir il bazlı TUİK tarafından gerçekleştirilen analizde Konaklama ve Yiyecek İçecek Sektörü eleman temininde zorluk yaşayan sektörler içinde 3. sıradadır. Konaklama ve yiyecek hizmetleri faaliyetleri sektöründe “Çalışma Ortam ve Koşullarının Beğenilmemesi” ve “Yeterli iş tecrübesinin bulunmaması” temin güçlüğünde %56 ve %50’lik bir oranla etki etmektedir. Tüm bölgelerde %5,3 düzeyinde ortalaması bulunan ön büro konulu eğitimlerin Güneydoğu Anadolu’da %18,8 düzeyinde gerçekleşiyor olması, bu bölgemizin Ön Büro işlemleri hakkında yeterli donanıma sahip personel açısından diğer bölgelere kıyasla daha ihtiyaç duyduğu sonucuna götürmektedir. Bölgeler arasında mesleki işgücü eksikliği farklılığı en çok mutfak becerileri, yabancı dil, İletişim ve halkla ilişkiler, kat hizmetleri alanlarındadır. Eğitimlerin verilme nedeni iş görenlerin ilgili alandaki eksiğini gidermektir. 11.6. Çalışanların ve İşverenlerin Mesleki Eğitim Beklentileri EİA çalışmasına katılanların sadece %10,2’si sektörde çalışanların eğitimlerinin yeterli olduğu görüşündedir. Geri kalan %90’lık kısmı faklı derecelerde de olsa turizm sektöründe çalışanların (sorudaki tam tanımı ile Turizm İşletme Belgeli Tesislerde çalışanların) yeterli eğitime sahip olmadığı kanaatindedir. Anket yapılan kurum ve kuruluşların dağılımı dikkate alındığında sektörün ve sektörü çevreleyen yapıların hemen hepsinin eğitim yetersizliği konusunda hemfikir oldukları görülebilir. Ankete katılanların bir kısmının turizm eğitimi veren kurumlardan olduğu düşünüldüğünde bu derece yüksek düzeyde “eğitimsiz” oranı şaşırtıcıdır. Bu aynı zamanda mesleki eğitim verilen kurumlarda sunulan eğitimin ve kazandırılan mesleki donanımın bizzat bu eğitimi verenlerce yetersiz bulunduğuna yönelik bir özeleştiri şeklinde de değerlendirilebilir. Mesleki eğitim yeterliğine yönelik sorudan sonra katılımcılara bu sonucun nedeni sorulmuştur. Nedenleri üç kategoride toplamak mümkündür: Eğitim programı, işveren ve işgörenin kendisinden kaynaklanan nedenler. Mesleğin kariyer olarak değil atlama taşı ve geçici bir dönem yapılacak bir iş olarak düşünülmesi ilgisizliğin temel nedeni olabilir. Ancak, her ne kadar çalışanların eğitim programlarına yüksek düzeyde ilgisiz olduğu tespit edilmiş olsa da, çalışanın daha önce yer aldığı bir eğitim programının “kalitesizliği” bu ilgisizliği yaratmış olabilir. Araştırmada yer alan bulgular dikkatle incelenirse gerek eğitim programlarının kalitesi, gerekse bu programlara erişimdeki sorunlar ve program içeriklerinin çalışan ihtiyaçlarına uyumsuz oluşu yetkililerce daha çok eğitim programının hedeflenmesi (niceliksel artış) yerine daha nitelikli eğitim programı oluşturma gerekliğini ortaya koymaktadır. Ankete yanıt veren kişilerin profilleri dikkate alındığında yüksek işçi devir hızının turizme maliyetinin düşünüldüğünden daha farklı boyutlarda olduğu görülmektedir. Yüksek devir hızı eğitimi engelleyici bir unsurdur. Nasıl olsa işten ayrılacaklar ve yapılan maliyetin geri dönüşü olmayacağı kanaatiyle işletmecilerin eğitimi boşa yatırım olarak gördükleri ifade edilmektedir. İşletme özelinde düşünüldüğünde, eğitim almış olan personelin işten ayrılmasıyla işletmeye doğrudan faydası olmayacağı ilk bakışta yerinde bir görüştür. Bununla birlikte eğitim almış personelin başka bir turizm işletmesinde görev alıyor olması ve aldığı eğitim sayesinde müşterilere daha nitelikli hizmet veriyor olması otelcilik sektörüne ve işletmeye dolaylı fayda sağlayacaktır. Çalışanların eğitime karşı isteksizliklerinin bir diğer nedeni de TUYUP projesi kupon programı uygulamasında eğitim verilen 5000’e yakın çalışandan alınan geri dönüşler ile belirlenmiştir. Buna göre işverenler, eğitimlerin mesai saatleri (ya da sektörde kullanılan deyimle vardiya/shift) dışında yapılmasını ve böylelikle eğitimin işgücü kaybına yol açmamasını istemektedirler. Bu olgu EİA’da elde edilen sonuçlara göre %56,7 talep edilmektedir. Çok uzun ve yorucu çalışma saatleri olan sektörde, bu tercih çalışanın kendi istirahat saatinden feragat ederek eğitim almasını, hatta çoğu durumda zorunda bırakılmasını beraberinde getirmektedir. Bu durum da çalışanlar nezdinde eğitime olan ilgi ve isteği azaltmaktadır. Yine proje kapsamında yapılan eğitimlerde çalışanlardan alınan geri bildirimler doğrultusunda özellikle belgelendirebilecekleri eğitimler almak istedikleri, pratik bilgiler ve uygulamaya dönük eğitimleri teorik eğitimlere tercih ettikleri, mesai saatleri içinde ve hizmet içi/işbaşı eğitimleri tercih ettikleri gözlemlenmiştir. Ayrıca hem çalışanlar, hem de işverenler uzun programlardan ziyade kısa ve modüler eğitim programlarını BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER İAA anketinde de her ne kadar çalışanlar doğrudan katılmamışlar ise de, onlar adına en fazla tercih edilen eğitimler konaklama/ağırlama sektörü temel alan eğitimleri (ön büro, kat hizmetleri, servis, mutfak) ve bunların yanında genel ağırlama/müşteri ilişkileri/ iletişim ile yabancı dil olarak belirmiştir. 213 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI tercih etmişlerdir. Son olarak özellikle Mesleki Yeterlilik Kurumu’nun sektöre ilişkin yeterlilikleri belirlemiş olması ve daha da önemlisi bu yeterlilikleri sınamaya ve belgelendirmeye yönelik kurum ve kuruluşların akredite edilmiş ve çalışır durumda olmaları, bundan sonra öncelikle orta ve alt kademe elemanların, özellikle de herhangi bir mezuniyeti veya belgesi bulunmayanların alacakları eğitimlerin MYK yeterliliklerine paralel olarak hazırlanması ve uygulanmasının önemini artırmıştır. İşverenler de temel olarak kısa süreli, modüler ve modern eğitim programlarını tercih etmektedirler. EİA çalışması bulgularına göre, Personel yönetimi ve motivasyon eğitimine ihtiyaç duyulması yöneticilerin zamanlarının büyük bir bölümünü satış-pazarlama kontratları gerçekleştirmeye ayırmalarından, yönetimde yetki ve sorumluluklarını yeterli ve doğru bir şekilde delege etmemiş olmalarından kaynaklanmış olabilir. Çalışan motivasyonu işletmenin en önemli kaynağıdır. Buna rağmen yöneticilerin motivasyonu göz ardı ettikleri saptamasına neden olabilecek bulgular, özellikle iletişim eğitimine yönelik ihtiyaç (%88), yüksek devir hızının başat sebepleri arasında sayılabilir. Araştırma sonuçları, yöneticilerin kendi kozalarından dışarıya çok çıkmadıkları, yönetimsel (kağıt, bürokrasi) işlevlere boğuldukları ve müşterilerle ilgilenmedikleri ya da istenilen nitelikte bir iletişim kurmadıklarına işaret etmektedirler. Müşteri odaklılık ve toplam kalite yönetimi eğitimine yapılan vurgu, sadece fuarlar aracılığıyla yeni müşteri değil, mevcut müşterinin tekrarcı müşteriye dönüştürülmesinin önemine işaret etmekte ve bu hedefe yöneticilerin ofislerden alana inerek, uygulamaya aktif katılmasının katkı sağlayacağını ifade etmektedir. Liderlik, çatışma yönetimi vb. alanlarda ifade edilen yüksek eğitim ihtiyacı, yöneticilerin eğitim aldıkları okulların bu alandaki yetersizliklerini ortaya koymaktadır. Bu alanda belirtilen eğitim ihtiyacı, mevcut olası çatışmalara uygulanan çözüm yöntemlerinin çalışanları tatmin etmekten uzak olduğunu göstermektedir. Dikkat çekici bir şekilde sürdürülebilirlik ve çevre dostu otelcilik konularında ankete katılanlar tarafından yöneticilerin geliştirmesi gereken yönleri olduğu vurgulanmıştır. Turizm talebinde yükselen eğilimler arasında yer alan yeşili koruma isteği sadece işletmenin satış yapabilmesi için değil aynı zamanda katılımcıların kendi çevreci tutumlarından kaynaklanmış olabilir. En az bunlar kadar önemli diğer bir bulgu ise ürün geliştirmeye yönelik saptamadır. Katılımcılar yöneticilerin ürün geliştirme yönünün geliştirilmesi gerektiğine inanmaktadır. Bu yerinde bir saptamadır. Otelcilik sektörü sıradanlaşmaktadır. Özellikle sunulan ürünler hızla kopyalanmakta ve aynılaşmaktadır. Rekabet üstünlüğü sağlayacak yenilikçi uygulamalara, ürünlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla süreçlerde yalınlaştırma, mevcut enerji tüketimlerinde verimliliği artıracak yenilikçi uygulamalar, müşteride olumlu sürpriz etkisi yaratacak teknolojik uygulamalar vb. tasarlanmalı ve uygulanmalıdır. Daha çok internet üzerinden ve doğrudan yapılan rezervasyonlardaki artış, sosyal medyada yer alan müşteri yorumlarının etkisi gözetildiğinde, araştırma sonuçlarında ortaya çıkan elektronik pazarlama konusundaki uyarı yerinde bir uyarıdır. 11.7. Gelecek Projeksiyonu Kamu temsilcilerinin tamamı sektörün geleceğinin parlak olduğu kanaatindedir, hatta Türkiye’deki mevcut büyümenin Dünya Turizm Örgütü tarafından belirtilen sektörün dünyadaki %3-5 aralığındaki büyüme ortalamasından fazla olduğu ve bunun daha da gelişmesinin beklendiğini dile getirmişlerdir. BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER Kamu temsilcileri sektörün gelecekte daha iyi bir yerde olması için turizm çeşitlerinin arttırılması gerektiğinden bahsetmişlerdir. 214 Eğitimciler sektörün geleceği konusunda olumlu beklentiler içinde olmakla birlikte bunun ancak doğru plan ve yatırımlarla yapılabileceği kanaati taşımaktadırlar. Eğitimciler turizmi gelecekte Türkiye’nin en önemli sektörü olarak görmekle birlikte, sektörün geleceği için trendlerin iyi takip edilmesi, Türkiye’nin bu pazarda ne kadar yerinin olduğunun tespit edilmesi ve buna göre stratejilerin belirlenmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. Eğitimciler güzel otel ve tesislerin yapılmasının sektör için yeterli olmadığı, turistlerin ancak hizmet kalitesinin artmasıyla tatminkâr şekilde para harcamalarının mümkün olduğunu ifade etmişlerdir. Bunun için ise çalışanların eğitim ve standardizasyonunun sağlanmasının gerekliliği dile getirilmiştir. Bir eğitimci yapılan bir araştırmada nitelikli personelin sektörde ancak beş yıl kalabildiği bulgusunu paylaşmıştır. Otel yöneticileri turizm sektörünün geleceğinden ümitli olduklarını belirtmişlerdir, özellikle tatil ihtiyaçları arttıkça sektörün daha da büyüyeceği kanaatindedirler. En büyük handikap ise potansiyelin pozitif yönde TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI bir ivme kazanmasına rağmen fiyatların düşmesidir. Turizm sektörünün gelişmesi adına güvenlik ve ulaşım sorunun çözülmesi; hem yerli hem yabancı turiste alternatif ulaşım imkanlarının sunulmasının, charter seferlerinin çoğalmasının, gemi turizmine destek verilmesinin pazar içinde payın artması için elzem olduğu vurgulanmıştır. Diğer paydaşlar gibi, restoran işletmecileri de sektörün geleceği konusunda olumlu beklentilere sahiptir. Ama geleceğin yönetilmesi adına, devletin sanayi sektörüne verdiği düzeyde turizm sektörüne de değer vermesi gerektiği vurgulanmıştır. Sivil toplum kuruluşu temsilcileri turizm sektörünün geleceği konusunda, diğer görüşmecilerin ifadelerine benzer şekilde şu anki haliyle iyi bir noktada olduğu ve doğru stratejilerin belirlenip uygulanması halinde hızla gelişme potansiyeli taşıdığını belirtmişlerdir. Sektörün aktörleri içinde bir tek seyahat acenteleri aynı iyimser beklentide değildir. Seyahat acenteleri yakın gelecek için iyimser beklentileri olmadığı ve turist potansiyelinde bir yükselme beklenmediklerini ifade etmişlerdir. Bölgemizde yaşanan güvenlik sorunları nedeniyle potansiyel turistlerin tercihlerini farklı destinasyonlara kaydırmaları iyimser olmayan beklentilerin ana nedenidir. Türkiye’de ağırlıklı olarak kitle turizminin yapıldığı için, sektörün savaş-terör gibi gelişmelerden daha yoğun etkilendiği belirtilmiştir. Ülkemize gelen turistlerin (incoming) ve ülke dışına çıkan turistlerin (outgoing) ilk durak işlemlerini yapan kesimin seyahat acenteleri olduğu düşünüldüğünde ve acentelerin özellikle yurtdışından gelen turistlerin nabzını ilk ve en yakın tutan grup oldukları düşünüldüğünde bu grubun yorumları biraz daha ağırlık kazanmaktadır. Sektörün tüm paydaşlarının üzerinde mutabık oldukları hususlar ise mutlak surette insan kalitesine ve dolayısı ile hizmet kalitesine yatırım yapılması gerekliliği, turizmde deniz-kum-güneş arzının dışına çıkılarak çeşitlendirilmeye gidilmesi, daha iyi tanıtım yapılması, sektörün teşviklerle desteklenmesi ve sektörün tüm taraflarının bir araya gelerek yapacakları planlamaların önemidir. 11.8. Sezonsallık ve Kayıt Dışı İstihdam Oranları IAA’ya göre 2078 işletme mevsimsellik sorusuna %80,2 oranında 4 mevsim çalıştığını beyan ederek cevap vermiştir. 3 mevsim çalışanların oranı ise %6,6’dır. Bunun yanında, yoğun sezonda dahi konaklama tesislerinin doluluk oranlarında yüksek doluluk (%81-100) %46,7 olarak çıkmaktadır. Orta doluluk (%61-80) %34,4’dür. Yani yoğun sezonda dahi yüksek doluluk yarıdan azdır. Yıllık ortalama doluluk oranlarında ise yüksek (%76-100) %21,3 ortalamadadır. Orta doluluk ise (%51-75) %49,5’dur. Kayıt dışı istihdam verilerini ise yapılan 3 çalışmada da işverenlerden edinmek pek mümkün olmamıştır. İlk aşamada İAA soru seti hazırlanırken kayıtdışı istihdama, hatta taşeron çalıştırmaya yönelik sorular anketin taslak halinde yer alırken, anket çalışmasının odak grup toplantısı ile sektör temsilcilerine açıldığı ve tartışıldığı toplantıda, sektör temsilcileri bu soruya hiçbir işletmenin cevap vermeyeceği hususunu dile getirmiş ve diğer sorulara doğru yanıtlar alabilmek ve ankete katılanları tedirgin etmemek maksadı ile bu sorular anketten çıkartılmıştır. Bununla beraber 2015 yılı SGK kayıtdışı istihdam verileri genel anlamda sorunun bu boyutuna ışık tutabilir niteliktedir. Her ne kadar doğrudan turizm sektörüne özel bir veri bulunmasa da hizmet sektörü başlığı altında verilere yer verilmiş ve kayıtdışı istihdamın diğer boyutları da ele alınmıştır. (http://www.sgk.gov.tr/ wps/portal/tr/sigortalilik/kayitdisi_istihdam/kayitdisi_istihdam_oranlari/) BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER Veriler beraber değerlendirildiğinde her ne kadar mevsimsellik durumu artık eskisi gibi geçerli bir faktör değilse de, henüz tam anlamı ile çözülebilmiş değildir. 4 mevsim çalışan işletmelerin özellikle sahil işletmelerinin çoğu, yüksek sezon dışı dönemlerde kısmi toplantı ve kongre gibi kısa süreli hizmetler vermekte ve yıllık doluluk ortalaması kümülatifte düşük çıkmaktadır. Bu da tesislerin büyük kısmı açık kalsa da eleman azaltılması durumunun halen söz konusu olduğuna işaret etmektedir. Bu olgu, yüksek akışkanlık oranı ile de (%87) doğrulanmaktadır. Hal böyle olunca, sezonsallık olgusu ne kadar eskisi kadar etkili gözükmese de konaklama tesislerinin bulundukları yerler ve hizmet tipleri (deniz, dağ, termal vb.) itibari ile halen yüksek sezonları dışındaki dönemlerde açık olmakla birlikte tam randımanlı ve sürekli dolu olmadıkları ve bu nedenle de personel azaltma yoluna gittikleri anlaşılmaktadır. 215 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Buna göre kayıtdışı istihdama ilişkin 2015 verileri şöyledir: Şekil 19: Yıllara Göre Kayıt Dışı İstihdam Oranları (%) Şekil 20: Sektörlere Göre Kayıt Dışı İstihdam Oranları 2014 (%) Görüldüğü gibi kayıtdışı istihdam oranı, hizmet sektöründe %21,9 olarak tespit edilmiştir ve diğer sektörlerle beraber yıllar içinde devlet tarafından alınan önlemlere paralel olarak düşme eğilimindedir. Şekil 21: Cinsiyete Göre Kayıt Dış İstihdam Oranları Şekil 22: Yaş Dağılımına Göre Kayıt Dışı İstihdam Oranları 2014 (%) BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER Kayıtdışı istihdam kadınlarda daha yüksek iken, 19 yaş altında ve 50 yaş üstünde diğer yaşlara nispeten daha yüksektir. Bunun temel nedeni, 19 yaş altında staj ve benzeri uygulamalar adı altında, 50 yaş üzerinde ise emeklilerin istihdamı ve emekli maaşlarından kesinti yapılmasından kaçınılması sonucudur. 216 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Şekil 23: Eğitime Göre Kayıt Dışı İstihdam Oranları 2014 (%) BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER Şekil 24: NUTS II Bölgelerine Göre Kayıt Dışı İstihdam Oranları 2014 (%) 217 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Görüldüğü üzere kayıtdışı istihdam oranı, ilköğretim istisnası dışında eğitim azaldıkça artmaktadır. İl ve bölgelere göre dağılımda ise Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu başı çekmektedir. Şekil 25: Hizmet Sektöründe İllere Göre Kayıtdışı İstihdam Oranları 11.9. İşe Alım ve İşçi Bulma Zorlukları İşe alım ve işçi bulma zorluklarına ilişkin doğrudan verilerin yapılan 3 çalışmada da işverenlerden edinmek pek mümkün olmamıştır. İlk aşamada İAA anketi soru seti hazırlanırken kayıtdışı istihdama hatta taşeron çalıştırmaya yönelik sorular anketin taslak halinde yer alırken, anket çalışmasının odak grup toplantısı ile sektör temsilcilerine açıldığı ve tartışıldığı toplantıda, sektör temsilcileri bu sorulara çoğu işletmenin cevap veremeyeceği hususunu dile getirmiş ve diğer sorulara doğru yanıtlar alabilmek ve ankete katılanları gereğinden fazla soru ile bıkkınlığa sürüklememek maksadı ile bu sorular anketten çıkartılmıştır. Gazi Üniversitesi, Turizm Fakültesi tarafından Kasım 2014’de TÜBİTAK, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Ankara Kalkınma Ajansı’nın katkıları ile düzenlenen “15. Ulusal Turizm Kongresi”nin bildiriler bölümünde yapılan tespitler şu şekildedir: (https://books.google.com.tr/books?id=oBmyCQAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=tr#v=onepage&q&f=f alse ) Alanya’da 173 konaklama işletmesi ile gerçekleştirilen bir araştırmada, nitelikli çalışan bulmada en çok zorlanılan departmanların, sırasıyla; Mutfak Departmanı, Satış ve Pazarlama Departmanı, Ön büro ile Yiyecek ve İçecek Departmanlarının olduğu görülmektedir. Elde edilen bu sonuçlara göre tüm departmanlarda nitelikli işgören bulmakta zorluk yaşanıldığı görülmektedir (s.1035). BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER Tüm konaklama işletmelerinde nitelikli işgören bulmada en çok zorlanılan departmanların ortak olduğu belirlenmiştir. Bu departmanların başında öncelikli olarak mutfak departmanı gelirken, sonra sırasıyla ön büro departmanı, yiyecek ve içecek departmanı ile satış-pazarlama departmanı gelmektedir. Nitelikli işgören bulmada zorluk derecesi en düşük olan departmanın tüm otellerde kat hizmetleri departmanı ile diğer departmanların (teknik servis, bahçe bakım hizmetleri, güvenlik vb.) olduğu sonucuna ulaşılmıştır. İnsan kaynakları, muhasebe ve müşteri ilişkileri departmanlarına tüm otellerde nitelikli işgören bulmada orta derece zorluk yaşandığı görülmektedir. 218 Araştırma sonuçlarına göre Alanya bölgesinde faaliyet göstermekte olan konaklama işletmelerinin %64,2 ile büyük çoğunluğu işletmeye yapılan kişisel başvurular üzerinden, %57,2’si ise iş yerinde çalışan kişilerin tavsiyelerini değerlendirerek çalışanlarını bulduklarını ifade etmişlerdir. Elde edilen bu sonuçlardan bölgedeki konaklama işletmelerinin işgören bulmada tercih ettikleri en önemli kaynağın işletmeye yapılan kişisel başvurular ile iş yerinde çalışan kişilerin tavsiyeleri olduğu anlaşılmaktadır. Üniversite ve meslek odalarının işgören bulmada çok fazla tercih edilmediği görülmektedir. Beş yıldızlı, dört yıldızlı ve üç yıldızlı otellerin öncelikli personel tedarik kaynaklarını sırasıyla; doğrudan kişisel başvurular, işletme çalışanlarının tavsiyeleri ve internet ilanları oluşturmaktadır. Benzer şekilde, 5 yıldızlı tatil köyleri ve apart oteller de personel tedarikinde ilk üç sırada aynı kaynakları belirtmişlerdir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI Sadece 2 yıldızlı otellerin personel tedarikinde internet ilanlarını kullanmadıkları bunun yerine iş ve işçi bulma kurumundan yararlandıkları görülmektedir. BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER Çalışma Türkiye için tam bir örnek teşkil etmemekle beraber anlamlı bir kesit vermesi bakımından önemlidir. Sektörde, ulusal mesleki yeterlilik belgelerinin ve diplomaların yokluğunda temel referans sistemi bir önceki işyerinden alınan bonservisler olarak ortaya çıkmakta ve genelde kişisel başvuru veya referans ile gelme/gönderilme şeklinde bir işe alım söz konusu olmaktadır. Bunların yanında özellikle ilk işe başlayanlar için staj önemli bir işe geçiş basamağını oluşturmaktadır. Yine kesin ölçümlenmemekle beraber mevsimsellik olgusunun yüksek olduğu bölgelerden (örneğin kış/dağ turizmi) 3 veya 4 mevsim çalışılan bölgelere doğru sezon dışlarında bir kayma olduğu da sektörün gerçekleri arasındadır. 219 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI 12.Öneriler İşgücü Piyasası Analizi çalışmaları sırasında hem Anahtar Kişi derinlemesine görüşmelerinde, hem Eğitim İhtiyaç Analizi çalışması kapsamında hem de İPA sonuçlarının paydaşlar ile paylaşımı toplantısında katılımcıların konu ile ilgili politika üretiminde kullanılmak üzere önerileri alınmıştır. Alınan bu öneriler birkaç konu başlığı altında derlenerek aşağıda sunulmuştur: 1. İNSAN KAYNAKLARI Turizm alanındaki insan kaynaklarının geliştirilmesi, araştırmaya katılan tüm grupların öncelikli önerisini oluşturmaktadır. Bu alanda iki konu ön plana çıkmaktadır; eğitim ve özendirme. 1.1 EĞİTİM Turizm alanında çalışan tüm personelin eğitimi ve kalifikasyonunun artırılması en önemli politika önerilerinden birisini teşkil etmektedir. Bu konuda farklı çalışmalarda katılımcı ve paydaşlardan alınan öneriler şöyledir: a) Paydaşların tamamı, turizm eğitim sistemini ihtiyacı cevaplamak konusunda yetersiz bulmaktadırlar. Eğitim konusunda Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı arasındaki iletişim ve işbirliğinin artırılması önerilmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın turizm sektöründeki işgücü ihtiyacını analiz edip Milli Eğitim Bakanlığı, YÖK ve üniversiteler ile bu çerçevede stratejiler belirlemesi gerektiği belirtilmiştir. b) Türkiye’de turizm sektörü ile ilgili önemli sorunlardan biri ara elaman ihtiyacı olarak belirtilmiş ve bu nedenle üniversite ve yüksekokullardan çok meslek liselerine ağırlık verilmesi önerilmiştir. c) Turizm eğitimi veren hocaların genellikle sektör tecrübesi yoktur, bu nedenle teori ve uygulama arasında çelişkiler ortaya çıkmaktadır. Özeleştiri yapan eğitimciler, öğrencilere yeterli dil, bilgi, yetenek ve tecrübe sunumunda başarılı olamadıklarını kabul etmekte ve eğitimcilerin eğitimi için yurtdışı olanaklarının değerlendirilmesini önermektedirler. d) Staj sürelerinin yetersizliği, staj yapılan kurumların ilgisizliği ve stajyer öğrencinin denetlenmemesi önemli sorun alanları olarak tespit edilmiştir. Bunların dışında, işverenlerin stajyer öğrencileri ucuz işgücü olarak görmeleri nedeniyle yıpratıcı şekilde çalıştırmalarından dolayı da öğrencilerin bıktırıldığı ve dinamizmlerini kaybettikleri ifade edilmiş ve bu durumun düzeltilmesine ilişkin politikalar geliştirilmesi önerilmiştir. BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER e) Ülkemizdeki mevcut turizm müşterisi yapısının, İngilizcenin yanı sıra, Almanca ve Rusçayı da rehberler, seyahat acenteleri ve otel çalışanları için bir zorunluluk haline getirdiği ama liselerde ve üniversitelerde verilen eğitimin, İngilizceyi öğretmek konusunda bile yetersiz kaldığı ifade edilmiştir. Gramerden başlayarak yabancı dil öğretme modelinin başarılı olmadığı, bu nedenle daha çok konuşma odaklı bir dil eğitimi modeline geçilmesi gerektiğini ifade edilmiştir. 220 f) Sektör içinde sürekli eğitime ihtiyaç duyulduğu halde, sektörde sadece profesyonel işletmelerin hizmet içi eğitime önem verdiği, diğer işletmelerde ise böyle bir kültürün oluşmadığı vurgulanmıştır. Hizmet içi eğitimin bir sektör standardı haline gelebilmesi için işverenlerin öncelikle kendi personellerini veya stajyerleri sadece “ucuz” işgücü olarak değil, katma değer üreten ve işletmeye değer katan asli faktörler olarak görmeleri gerektiği vurgulanmış ve bu “bakış açısı”nın değişmesi yönünde çalışılması gerektiği vurgulanmıştır. g) Turizm sektöründe faaliyet gösteren firmalar eğitim konusunda yeterli bilince sahip olmadıkları, eğitimli personeli düşük ücretler ile çalıştırmak istemelerinin, yahut eğitimli ve eğitimsiz personele aynı işleri yaptırmaya çalışmalarının, eğitimli personelin sektörden ayrılmasına neden olduğu belirtilmiştir. Bu anlamda personel eğitiminin hem özendirilmesi hem de özellikle otel sınıflandırması (yıldızlama) gibi standartların içine eğitimli personel kotalarının, MYK belgesi gibi hususların TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI belirleyici kriterler olarak yer alması önerilmiştir. h) Eğitimlerin daha çok teknik konularda kalması eleştirilmiştir. Bir çarşafın nasıl katlandığından ziyade, koridorda karşılaşılan müşteriye günaydın demeyi, telefonda hitap tarzını öğretebilecek eğitimlere ihtiyaç duyulduğu vurgulanmıştır. Bilhassa bilgi/iletişim teknolojilerinin daha etkin bir şekilde kullanılması ve online eğitim, uzaktan eğitim, iş başı eğitim gibi farklı alternatif eğitim metotlarından yararlanılması gerektiği ifade edilmiştir. i) Turizm eğitimi reforme edilmelidir. Sektör açısından en kritik ve stratejik kaynak nitelikli personeldir ve bunların eğitilmesi için yapılacak harcamalar bir yatırım olarak değerlendirilmesi gerekliliği vurgulanmış ve özendirme amacı ile gerekirse bu konudaki harcamalarda vergi muafiyeti gibi desteklerin getirilmesi önerilmiştir. 1.2 ÖZENDİRME İnsan Kaynakları alanında bir diğer önemli öneri de personelin sektörde kalmasını, turizm sektörünü bir kariyer alanı olarak görmesini ve bu alanda yükselebileceğine inanarak çalışmasının ve mesleki doyum elde edebilmesinin sağlanması hususundadır. Bu alandaki öneriler ise şöyledir: a) Eğitimli personelin çeşitli yöntemlerle sektörde tutulmasının önemine dikkat çekilmiştir. Bu bağlamda, işverenlere büyük sorumluluklar düştüğü, bilhassa nitelikli personele maddi olarak uygun imkânlar sunulması gerektiği ifade edilmiştir. Uzun mesailer gibi zor çalışma koşullarının yanı sıra, kariyer planı dahi yapamamalarının nitelikli elemanları gelecek kaygısına sürüklediği ve sektörden kopardığı; bu nedenle çalışma şartlarının iyileştirilmesinin bir zorunluluk olduğu vurgulanmıştır. b) Diğer işletme alanlarında olduğu gibi turizm alanında da çalışanların “iç müşteri” olarak değerlendirilmesi gerektiği hususu vurgulanmış ve sektördeki sürdürülebilirliğin en önemli ögelerinden birisi olan “müşteri sadakati” kavramının hem otel misafirleri için hem de “iç müşteri” olan çalışanlar için söz konusu olduğu ve bunu sağlayıcı politikalar geliştirilmesi gerektiği vurgulanmıştır. 2. ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRMESİ Turizmde istihdam artışı yaratmanın en önemli yolu, turizm gelirlerinin artırılması ve bu sayede yatırımların da artırılarak işgücüne olan talebin artması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Katılımcılardan gelen politika önerilerinin önemli bir kısmı da bu anlamda turizm sektörünün büyütülmesi hedefine yöneliktir. a) Kruvaziyer turizminin Dünyada hızla gelişen önemli bir eğilim olmakla birlikte, Türkiye’de sadece İstanbul Karaköy ve Kuşadası’nda kruvaziyerlerin yanaşabileceği uygun limanların olduğu belirtilmiştir. Başta Antalya olmak üzere daha çok sayıda destinasyonu kruvaziyer turizmine açacak yatırımlara ihtiyaç olduğu ve bu yönde politikalar geliştirilmesi önerilmiştir. c) Bir diğer öneri ise kış turizmi olmuştur. Ülkemizin çok sayıda şehrinde kış turizmi yapılabilecek doğal pistler bulunduğu, bunlardan çok yetersiz düzeyde yararlanıldığı, önemli olanın bu potansiyelin yabancı turistlere de açılması olduğu ifade edilmiştir. Kış turizminin, sektördeki sezonluk etkisinin azalmasına da katkıda bulunacağı belirtilmiştir. d) Anadolu’nun farklı şehirlerine ve farklı turizm türlerine yatırım yapılması gereği üzerinde durulmuştur. Özellikle kültür turizmi, inanç turizmi ve kongre turizmine yatırım yapılmasıyla gelirlerde büyük artışlar gerçekleştirilebileceği öngörülmüştür. e) Her şey dâhil sistemi yüzünden turistlerin otele kapanmakta olduğu ve o yöredeki diğer turistik değerlerden yoksun kaldıkları belirtilmiş ve ayrıca yöre halkının da bu kapalı sistem yüzünden kendi şehrindeki turizm sektörünün avantajlarından yararlanamadığı saptaması ile bu konuda sayı veya bölge bazlı sınırlamalara gidilmesi önerilmiştir. BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER b) Bazı otel yöneticileri de tüm dünyada yat turizminin yaygınlaştığını ve bu alana yatırım yapılması önerisinde bulunurken, kamping ve karavan turizminin Türkiye’de zayıf kaldığını ve geliştirilmesi gerektiğini dile getirmişlerdir. 221 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI f) Turizm türleri arasında doğa ile ilgili turizm çeşitleri sıkça dile getirilmiştir. Ülkemizde spor turizmine elverişli zorlu parkurların ve akarsuların olduğunu; dağ turizmi, yamaç paraşütü ve sky-diving gibi alanlarda Türkiye’nin tercih edilebileceğini belirtmiş ve bu konuda planlı bir gelişme yaşanması gereği üzerinde durulmuştur. g) Ekoturizme yönelik bitki örtüsünün çeşitliliğinden bahsedilmiş ve ülkenin organik ürünler turizmi konusunda da potansiyeli olduğunu dile getirilmiştir. Bunun yanında uygulanmaya başlanan Yeşil Yıldız Programının devamı ile doğaya duyarlı turizmin desteklenmeye devam edilmesi önerilmiştir. h) Dünya’nın doğal, yerel ve farklı kültürlere özgü beslenme şekilleri konusunda daha fazla farkındalık kazanması ve gelir seviyesinin yükselmesiyle paralel yeme içme konusunda daha çok para harcandığı, gastronomi turizminin dünya genelinde artmaya başladığı ve Türkiye’nin de bu konuya önem vermesi gerektiği ifade edilmiştir. i) Alternatif turizm türleri arasında sağlık ve kaplıca turizmleri de dile getirilmiştir. Özellikle Sivas, Çorum ve Kırıkkale gibi İç Anadolu şehirlerinde termal kaynaklar olduğu, bunların değerlendirilmesiyle bölgede turizmin canlanacağı öne sürülmüştür. Türkiye’deki sağlık sektörünün gelişmesiyle özellikle Ortadoğu’dan turistlerin belli süreler için tedavi amaçlı olarak ülkemize gelmekte olduğu, cerrahi operasyonlarda Türkiye’nin özellikle tercih edildiği ifade edilmiştir. j) Yeni gelişen turizm türleri arasında “deneyim turizmi”ne de dikkat çekilmiştir. İnsanların gittikleri yerlerde farklı tecrübeler edinme ihtiyacı duydukları, bu nedenle İsviçre’de çikolata imalatına katılmak, İspanya’da dans etmeyi öğrenmek, Uzakdoğu’da balık tutup yemek pişirme eğitimleri almak gibi turizme katkısı olan etnikliklerin yapıldığı belirtilmiştir. Türkiye’de ise daha önce yapılan çiftlik hayatını tecrübe etme imkânı sunan Tatuta projesine de atıfta bulunularak, Türkiye’de çiftlik turizminin çok yüksek potansiyele sahip olduğu, ama buna rağmen yeterince geliştirilmediği ve pazarlanmadığını öne sürülmüş ve bu konuda uzun dönemli politikalar geliştirilmesi önerilmiştir. k) Ayrıca, eğitim ve kongre turizmleri üzerinde de durulmuş ve bu alanda yeni yatırımlara ihtiyaç duyulduğu ifade edilmiştir. l) Turistlerin farklı deneyim arayışları içinde olduğundan hareketle, turistik şehirleri pek çok farklı yönüyle turistlere sunmak için yenilikler yapılması önerisinde bulunmuşlardır. Yerel değerler ve zenginliklere vurgu yapılması, bölge bölge veya şehir şehir markalaşmaya gidilmesinin gerekliliği üzerinde durulmuştur. Farklı turizm türlerinin, farklı plan ve programlarla turistlere sunulması ve turistlerin çeşitli nedenlerle ülkeye birden çok defa gelmesiyle sürdürülebilirliğin sağlanacağının altı çizilmiştir. m) Dünya’da turizm trendlerinin her geçen yıl değiştiği belirtilerek, bu trendlerin izlenerek hızlı şekilde uygulamaya geçirilebilmesine yönelik bir altyapının oluşturulması gereği vurgulanmıştır. 3. MEVZUAT BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER Gerek desteklemeler, gerek düzenleme, denetleme ve standardizasyon alanındaki mevzuatın geliştirilmesi ve sadece kağıt üzerinde kalmayıp sıkı bir denetim ve gözetim ile uygulanmasının sağlanması sektörün ortak görüş ve önerileri arasında yer almaktadır. 222 a) Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın “Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik” inde aranan “eğitim almış personel” koşullarının, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı meslek liselerinin ilgili bölüm mezuniyeti, Üniversitelerin ilgili bölüm mezuniyeti ya da Ulusal Mesleki Yeterlilik Belgesi sahibi olma koşullarından birinin aranacağı şekilde güncellenmesi önerilmektedir. Ayrıca bu yönetmeliğe göre işletmelerde aranan “eğitim almış personel”oranları arttırılmalıdır. b) Sektörün alt yapısını oluşturan mevzuatın ne bugünün, ne de geleceğin ihtiyacını karşılayacak durumda olmadığı belirtilmiş ve öneri olarak Kamunun, sektör örgütlerinin ve yatırımcıların bir araya gelerek turizm sektörünün önünü açacak yasal düzenlemeleri ve politikaları geliştirmesi önerilmiştir. TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI c) Turizme yönelik konaklama ve yeme-içme ile eğlence tesislerinden bir kısmının Kültür ve Turizm Bakanlığı denetimine tabi olup diğer önemli bir kısmının Belediyelerin denetimine tabi oluşunun sektörde bir iki başlılık ve çifte standart getirdiği belirtilerek, turizm bölgeleri başta olmak üzere tüm ülkede özellikle konaklama tesislerinin tamamen Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın denetimine tabi olması konusunda gerekli yasal düzenlemelerin yapılması önerisinde bulunulmuştur. d) Sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikli elemanların yetişmelerini sağlamak üzere Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Üniversiteler ve hatta YÖK’ün işbirliği ve koordinasyon içinde çalışabilmeleri için gerekli olan yasal düzenlemelerin yapılması önerilmiştir. e) Yine yukarıdaki öneriye paralel olarak, sektörün tüm ilgililerini bir çatı altında buluşturacak ve sürekli birlikte çalışmalarına olanak tanıyacak, 2023 stratejisinde de yer bulan “Türkiye Turizm Konseyi” yapısının bir an önce hayata geçirilmesi önerilmiştir. f) Sektördeki ve onu doğrudan etkileyen tüm diğer sektörlerdeki denetimlerin tavizsiz sürdürülmesinin gerekliliği vurgulanmıştır. g) Konaklama, seyahat acenteleri ve rehberlik üçgeninde bir plan ve koordinasyon sağlanması gerekliliği de yine bu kapsamda dile getirilmiştir. 4. TANITIM Diğer bir önemli başlık olarak Türkiye’nin tanıtımı ve markalaşma çalışmalarına sektörün hemen tüm paydaşları tarafından değinilmiş ve bu konunun sistemli ve planlı bir şekilde ele alınması gereği üzerinde durulmuştur. Gelen görüş ve öneriler şöyledir: a) Türkiye’nin hem genel anlamda ülke olarak hem de turizm alanında markalaşması ve konuda sürekli ve tutarlı bir politika oluşturulması gereği vurgulanmıştır. b) Tanıtım faaliyetleri gözden geçirilmelidir. Birbirinden farklı yapısal özelliklere sahip pazarlar için farklı ürünlerin tanıtım ve reklamlarına ağırlık verilmesi, sadece şehir/mekanlar değil, aynı zamanda kültür ve değerler de tanıtılması, uluslararası alanda çok sayıda marka geliştirilebilmesi gereği belirtilmiştir. c) Genel tanıtım faaliyetlerinin yanı sıra, destinasyon bazlı tanıtımlara ve yönetim planlamasına da ihtiyaç olduğu vurgulanmış ve bunu sağlamaya yönelik önlemler alınması önerilmiştir. Destinasyon yönetiminin zayıflığına dikkat çekilmiştir; bir noktada tek bir turizm aktivitesi yerine aynı bölgedeki birden fazla tarihi ve turistik yerin cazibesinin arttırılması gerektiği belirtilmiştir. d) Internet ve sosyal medyanın mutlaka pazarlama faaliyetlerinde etkili olarak kullanılmasının gereği üzerinde durulmuştur. a) Yeni destinasyonların geliştirilmesi gereği üzerinde durulmuştur. Sadece belirli turistik zenginliklere sahip bir bölge kendiliğinden destinasyon haline gelemeyeceği, bunun için, bölgenin çevresel, fiziki ve altyapısal koşullarının iyileştirilmesi ve turizme uygun hale getirilmesi gerektiği ve bu merkezin yanı sıra, yerel yönetimlerin de bu sürece katkı vermesi gerektiği vurgulanmıştır. b) Mevcut tesislerin mutlaka yenilenmesi gereği belirtilmiştir. Daha fazla tesis inşa etmek yerine, mevcut tesislerin günümüz turizm değerlerine göre yenilenmesinin daha büyük bir öncelik olduğu üzerinde durularak, tesislerin yaşlı ve engelliler için uygun hale getirilmesinin ertelenemez bir zorunluluk olduğu, bu konunun da devletin uygun teşvikleri ile desteklenmesi gereği vurgulanmıştır. c) Ulaşım olanaklarının turizm baz alınarak düzenlenmesi gereği belirtilmiştir. Son dönemlerde çok BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER 5. YATIRIMLAR 223 TURİZM SEKTÖRÜNDE İŞVERENLERİN VE ÇALIŞANLARIN UYUM YETENEKLERİNİN ARTIRILMASI PROJESİ (TUYUP) TURİZM İŞLETME BELGELİ KONAKLAMA VE YEME İÇME TESİSLERİ İŞGÜCÜ ARAŞTIRMASI mesafe kat edilmiş olmasına rağmen ulaşım da turizm açısından hala yeni yatırım ihtiyacı söz konusu olduğu, özellikle tarihi yerlere ulaşmak konusunda sorunlar yaşandığı belirtilmiştir. Yurtdışı örneklerinde olduğu gibi, bir tren biletiyle farklı destinasyonlara ulaşma olanağı sağlayan rota uygulamalarının henüz ülkemizde mevcut olmadığı saptaması yapılmış ve turistlerin kendi gezi planlarını ayarlayabilecekleri ulaşım ağlarına yatırım yapılması gerekliliği vurgulamıştır. 6. DİĞER HUSUSLAR Yukarıda değinilen hususlardan başka, çeşitli konularda da politika önerileri yapılmıştır. Bunlar aşağıdaki gibidir: a) Türkiye’nin içinde bulunduğu coğrafyada yaşanan sorunlar turizmi oldukça derinden etkilemektedir. Türkiye’nin bu sorunlarla daha başarılı mücadele etmeyi öğrenmesi ve istikrarı muhafaza etmeyi başarması gerekir. b) Bölgesel sorunlar ve riskli ülke imajı; Komşu ülkelerde yaşanan olumsuz gelişmeler ve terör gibi nedenlerle yurtdışında Türkiye’nin riskli bir ülke olduğu algısının güçlenmekte olduğu belirtilmiş ve bunun giderilmesine ilişkin politikalar üretilmesi istenmiştir. c) Türkiye’nin turizm alanında 2023 Stratejik hedefleri olmasına rağmen bu hedeflerin gerçekleşmesine ilişkin bir uygulama planı ve bunu destekleyecek gerekli tüm yasal ve altyapısal düzenlemelerin hayata geçirilemediği düşünülmektedir ve ivedilikle bunların hayata geçirilmesi ve izlenmesi önerilmektedir. d) Kamu iradesinin, Sektör temsilcileri ile birlikte, turizm sektöründe standartları belirleme ve düzenleyicilikte daha aktif rol alması gereği vurgulanmıştır. BÖLÜM V: SONUÇ VE ÖNERİLER e) Yerel yönetimlerin mutlaka turizm yatırım ve uygulamalarının içine dahil edilmeleri ve uygulamalara destek sağlamalarının önemi vurgulanmıştır. 224