2012-2013 Yılı Orman Ekosistemlerinin İzlenmesi
Transkript
2012-2013 Yılı Orman Ekosistemlerinin İzlenmesi
2012 2013 2012-2013 YILI ORMAN EKOSİSTEMLERİNİN İZLENMESİ (ICP FOREST) PROGRAMI AĞAÇLARDA TAÇDURUMU VE ZARAR ETMENLERİ DEĞERLENDİRME EĞİTİMİ VE UYGULAMA KILAVUZU Dr. Celal TAŞDEMİR – Fatih AYTAR Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitü Müdürlüğü-TARSUS 2012 2013 AĞAÇ TÜRLERİ KODLARI Sıra Kodu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Türü Acer campestre Acer monspessulanum Acer opalus Acer platanoides Acer pseudoplatanus Alnus cordata Alnus glutinosa Alnus incana Alnus viridis Betula pendula Betula pubescens Buxus sempervirens Carpinus betulus Carpinus orientalis Castanea sativa (C. vesca) Corylus avellana Eucalyptus sp. Fagus moesiaca Fagus orientalis Fagus sylvatica Fraxinus angustifolia spp. oxycarpa (F. oxyphylla) Fraxinus excelsior Fraxinus ornus Ilex aquifolium Juglans nigra Juglans regia Malus domestica Olea europaea Ostrya carpinifolia Platanus orientalis Populus alba Populus canescens Populus hybrides Populus nigra Populus tremula Prunus avium Prunus dulcis (Amygdalus communis) Prunus padus Prunus serotina Pyrus communis Quercus cerris Quercus coccifera (Q. calliprinos) Quercus faginea Quercus frainetto (Q. conferta) Quercus fruticosa (Q. lusitanica) Quercus ilex Quercus macrolepis (Q. aegilops) Quercus petraea Quercus pubescens Quercus pyrenaica (Q. toza) Sayfa 2 / 18 (Devamı-2) 101 101 102 102 103 103 Abies borisii-regis Abies cephalonica Abies grandis Sıra Kodu Türü 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 98 99 100 104 51 Quercus robur (Q. pedunculata) 52 Quercus rotundifolia 53 Quercus rubra 54 Quercus suber 55 Quercus trojana 56 Robinia pseudoacacia 57 Salix alba 58 Salix caprea 59 Salix cinerea 60 Salix eleagnos 61 Salix fragilis 62 Salix sp. 63 Sorbus aria 64 Sorbus aucuparia 65 Sorbus domestica 66 Sorbus torminalis 67 Tamarix africana 68 Tilia cordata 69 Tilia platyphyllos 70 Ulmus glabra (U. scabra, U. scaba, U. montana) 71 Ulmus laevis (U. effusa) 72 Ulmus minor (U. campestris, U. carpinifolia) 73 Arbutus unedo 74 Arbutus andrachne 75 Ceratonia siliqua 76 Cercis siliquastrum 77 Erica arborea 78 Erica scoparia 79 Erica manipuliflora 80 Laurus nobilis 81 Myrtus communis 82 Phillyrea latifolia 83 Phyllyrea angustifolia 84 Pistacia lentiscus 85 Pistacia terebinthus 86 Rhamnus oleoides 87 Rhamnus alaternus 88 Betula tortuosa 89 Ceratonia siliqua (same as 75) 90 Crataegus monogyna 91 Ilex canariensis 92 Laurus azorica 93 Myrica faya 98 Quercus petrea_or_robur 99 Diger yapraklilar 100 Abies alba 104 Abies nordmanniana Devamı-3 Sayfa 3 / 18 Sıra Kodu 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 199 201 202 203 204 205 206 207 208 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 199 201 202 203 204 205 206 207 208 Türü Abies pinsapo Abies procera Cedrus atlantica Cedrus deodara Cupressus lusitanica Cupressus sempervirens Juniperus communis Juniperus oxycedrus Juniperus phoenicea Juniperus sabina Juniperus thurifera Larix decidua Larix kaempferi (L.leptolepis) Picea abies (P. excelsa) Picea omorika Picea sichensis Pinus brutia Pinus canariensis Pinus cembra Pinus contorta Pinus halepensis Pinus heldreichii Pinus leucodermis Pinus mugo (P. montana) Pinus nigra Pinus pinaster Pinus pinea Pinus radiata (P.insignis) Pinus strobus Pinus sylvestris Pinus uncinata Pseudotsuga menziesii Taxus baccata Thuya sp. Tsuga sp. Chamaecyparis lawsonia Cedrus brevifolia Abies cilicica Cedrus libani Juniperus excelsa Juniperus foetidissima Picea orientalis Diger ibreliler Quercus hartwissiana Quercus vulcanica Quercus infectoria Quercus macranthera Quercus libani Quercus brantii Quercus ithaburensis Quercus aucheri Sayfa 4 / 18 TEPE DURUMU DEĞERLENDİRME VE İNCELEME FORMU SEVİYE-I FORM-1 Gözlem Sahası No : I. Gözlemcinin Adı : İşletme Adı : II. Gözlemcinin Adı: Şeflik Adı : Gözlem Tarihi Ağaç No Ağaç Türü (Kodu) Çıkarma ve Ölüm (Kodu) İbre/ Yaprak Kaybı (%) Değerlendir me Yapılan Tacın Yeri (Kodu) Değerlendiril ebilir Taçtaki Meyve/ Kozalak Durumu (Kod) : Tali ve Su Sürgünleri (Kodu) İbre / Yaprakta Renk Kaybı (Kodu) Diğer Gözlemler 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 AÇIKLAMALAR Ağaç Türü : (001 ile 199 arasında):013=Carpinus betulus, 015=Castanea sativa, 019=Fagus orientalis, 041=Quercus cerris, 048=Quercus petraea, 051= Quercus robur, …, 099=Diğer geniş yapraklılar, 121=Pinus brutia, 129=Pinus nigra, 134=Pinus sylvestris, …, 199=Diğer kozalaklılar. ÇIKARMA VE ÖLÜM Ağaç canlı ve ölçülebilir (çapı veya çevresi) 01-Şu anki ve önceki envanterde (değerlendirmede) ağaç canlı 02-Büyümekte olan yeni canlı ağaç 03- Canlı ağaç (önceki envanterde mevcut ama değerlendirilmedi) Sayfa 5 / 18 Ağaç örnekte yok veya en azından yıl içinde gönderilecek verisi yok 04-ağaç canlı ama ağır şartlara bağlı olarak taç değerlendirilebilir değil (örneğin; fırtına kırması vb.) 07- bu değerlendirme yılında veri yok (örneğin; arazide ölçmede unutuldu) 08- ağaç canlı ama münavebeli ağaç seçimi nedeniyle değerlendirilmedi (örneğin; ağaç ölçülebilir çapa sahip olmayabilir) Ağaç kesip çıkarıldı sadece dip kütüğü mevcut(ağaç ortadan kaldırılmış, ortadan kaybolmuş) 11- planlı faydalanma (örneğin aralama kesimleri) 12- biyotik sebeplere dayalı faydalanma (örneğin; böcek hasarı) 13- abiyotik sebeplere dayalı faydalanma (örneğin; kar kırması, rüzgâr devriği) 14-Kesik, sebebi bilinmiyor 18-ortadan kalkma sebebi bilinmiyor 19- ortadan kalkma sebebi belirlenmedi/gözlemlenmedi Ağaç hala canlı ve ayakta, ama taç durumu parametreleri artık değerlendirilmiyor 21- yana yatık veya askıda ağaç 22-ağır taç kırılması (tacın % 50’den fazlası) veya gövde kırılması 23-ağaç artık Kraftın 1, 2 veya 3 sınıfında değil 29- diğer sebepler (belirt) Dikili kuru ağaç (en az 1,30 m boyunda olacak) 31- biyotik sebepler, taç sağlam (örneğin; kabuk böceği tasallutu) 32- biyotik sebepler, taç sağlam (örneğin; yıldırım, kuraklık) 38- bilinmeyen ölüm sebepleri 39-sebebi belirlenmedi/gözlemlenmedi Devrik ağaçlar (canlı veya ölü) (boy 1,30 m nin altında veya gövde veya taç yere değmiş olacak) 41-abiyotik sebepler (örneğin; fırtına) 42-biyotik sebepler (örneğin; kunduzlar) 48- bilinmeyen sebep 49- sebebi belirlenmedi/gözlemlenmedi Yaprak/İbre Kaybı : Yaprak/ibre kaybı bir referans ağaçla kıyaslandığında değerlendirilebilir tepede ibre/yaprak kaybı olarak tanımlanmıştır. Yaprak/ibre kaybı sebebine bakılmaksızın puanlanacaktır. % 5’lik basamaklar halinde kaydedilecektir. (% 0, 5, 10, 15… 95, 99, 100) 0=% 0, 1=% 1–10, 2=% 11–20, 3=% 21–40, 4=% 41–60, 5=% 61–80, 6=% 81–99, 7=% 100 Değerlendirme Yapılan Tacın Yeri: 1=Tacın üstten 3’te biri, 2=Tacın üst yarısı, 3=Tacın en geniş noktası alt limit olacak şekildedir, 4=Rekabet etkisinin görülmediği taç kısmı, 5= Bütün taç, 9=Diğer (Lütfen belirtin ve veri merkezi ile irtibata geçin) Değerlendirilebilir Taçtaki Meyve/Kozalak Durumu : 1.1=Yok 1.2= Çok az, 2=Normal/alışılmış- meyve tutma açıkça görülmektedir, 3=Bol- meyve tutma ağacın görünüşünü etkilemiş Tali ve Su Sürgünleri: 1= Yok veya çok az, 2=Normal, 3=Bol Yaprakta Renk Kaybı : Yapraklarda/ibrelerde renk kaybı (solma) bir ağacın genel olarak bilinen yaprak/ibre renginden daha açık bir renk alması renginin azalması veya alışılagelen renkten sapmadır. (0=yok- %0-10, 1=hafif- %10-25, 2=orta %25-60, 3=ciddi %60’dan fazla, 4=ölü/kuru) Diğer Gözlemler: (metin) Sayfa 6 / 18 I. SEVİYE İÇİN ZARAR (HASAR) PARAMETRELERİ FORM-2 Gözlem Sahası No: I. Gözlemcinin Adı: İşletme Adı: II. Gözlemcinin Adı: Şeflik Adı: Gözlem Tarihi: Sıra Ağaç No No Etkilenen Kısmın Tanımı Taçtaki Yeri Tablo 4.2/ 1.Sütünu Tablo 4.2/ 2.Sütünu Belirti (Semptom) Tablo 4.3/ 1. Sütünu Belirtinin (Semptomun) Tanımı Tablo 4.3/ 2. Sütünu Zararın Sebep Sebebin (Hasarın) (Etmen) (Etmenin) Yaşı Tablo 4.5,6, Bilimsel 7, 8A-B, Adı 9,10,11,12 Tablo 4.14 Zararın Boyutu (KapsamıEtkileme Derecesi) Diğer Gözlemler Tablo 4.13 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 AÇIKLAMALAR Etkilenen Kısmın Tanımı: (Yapraklar/İbreler; Dallar, Sürgünler, Tomurcuklar; Gövde veya Kök Boğazı, Diğer), Dikili kuru: 04, Ağacın herhangi bir kısmında bulgu yok: 00, Değerlendirme yok: 09 Belirti (Semptom): ((Yapraklar/İbreler= renk veya boyut değişiklikleri; Dallar, Sürgünler, Tomurcuklar= kırık, ölü, nekrozlu, reçine veya sakız akıntılı, çürük, kayıp, deforme olmuş vs.; Diğer: böcek, mantar izleri veya diğer izler) ) Belirtinin (Semptomun) Tanımı (Yaprak/ibre-kısmen veya tamamen yenik/kayıp; Yaprakta/İbrede Renk Değişikliği, Yaprakta/İbrede Şekil Bozuklukları/Deformasyonlar; Yaprakta/İbrede Böcek/Mantar izleri; Dallarda, Sürgünlerde veya Tomurcuklarda Yaralar, Çatlaklar veya Deformasyonlar, Böcek veya Mantar İzleri, Yuvalar vs.) Taçtaki (Tepedeki) Yeri: (1=tepenin (tacın) üst kısmında, 2= tepenin (tacın) alt kısmında, 3=parçalar/yamalar şeklinde, 4=tepenin tamamında) Zararın (Hasarın) Yaşı: (1=Yeni- Zarar geçen yılın envanterinden sonra başlamış, 2=Eski-Zarar daha önceki tarihlerde başlamış, 3=Yeni ve Eski-Hem yeni hem de eski zarar görülebilir) Sebep (Etmen): (100=Yabani hayvanlar ve otlak hayvanları, 200=Böcekler, 300= Mantarlar, 400= Abiyotik faktörler, 500= İnsanların doğrudan etkileri, 600= Yangın, 700= Atmosferik kirleticiler, 800=Diğer faktörler, 999=İncelenmiş fakat ne olduğu tespit edilememiş) Sebebin (Etmenin) Bilimsel Adı: Zararlı böcek veya mantarın Latince adı Zararın Boyutu(Kapsamı/Etkileme Derecesi): Zararın etkileme derecesi sebep amillerinin veya faktörünün faaliyeti yüzünden ağacın etkilenen kısmının miktarını (%) gösterir. Dallara verilen zarar etkilenen dalların %’si olarak, gövdeye verilen zarar gövde çevresinin %’si olarak ifade edilir. (0, 1=%1-10, 2=% 11 – 20, 3=% 21- 40, 4=% 41 – 60, 5=% 61 – 80, 6=% 81 – 99, 7=% 100) Diğer Gözlemler: (metin) Sayfa 7 / 18 FORM-2’NİN DOLDURULMASINDA KULLANILACAK TABLOLAR TABLO 4.2: AĞACIN ETKiLENEN KISIMLARI VE TAÇTAKi YERi Etkilenen kısım Etkilenen kısmın tanımlanması Kod Tepe tacındaki yeri Kod Bu yılın ibreleri .................................. 11 Tacın yukarısında….. 1 Yaşlı ibreler .................................... 12 Tacın daha aşağısında.................. 2 Yamalar halinde......... 3 Yapraklar/ibreler Tüm yaşlardaki ibreler ...................... 13 Geniş yapraklılar (herdem yeşilleri de kapsar).............................................. Bu yılın sürgünleri............................ 14 21 Tacın tamamında........ Tacın yukarısında....... 4 1 İnce dallar (çap 2 cm den küçük)................................................ 22 Tacın daha Aşağısında................. 2 Yamalar halinde.......... 3 Tacın Tamamında...... 4 Dallar çapı 2 cm den büyük 10 cm den küçük........................................... Dallar, sürgünler Dallar çapı 10 cm ve 10 cm’den ve tomurcuklar büyük…………………………………. 23 24 Farklı çaplarda .................................. 25 Tepe sürgünü...................................... 26 27 Gövde ve kök boğazı Tomurcuklar..................................... Taç gövdesi: esas gövde veya tacın içerisindeki ağaç gövdesi................... 31 Ağaç gövdesi: taç ve kök boğazı arasındaki gövde ............................ 32 Kökler (Açığa çıkmış) ve kök boğazı (25 cm fazla yükseklikte) ................. 33 Bütün gövde ..................................... Ölü ağaç Bu ağacın yaprak/ibre kaybı puanlaması “100” ve renk kaybı/renk bozulması puanlaması “4” tür. Ölüm sebebi sebep amili/faktörü sütununda belirtilmelidir. Ağacın herhangi bir kısmında bulgu yok Değerlendirme yok 34 04 00 09 Sayfa 8 / 18 TABLO 4.3: BULGULAR VE BULGULARIN AYRINTILI AÇIKLANMASI Etkilenen kısım Yapraklar/İbreler Dallar, sürgünler ve tomurcuklar Gövde / Kök boğazı Bulgu/Belirti Kod Bulgu/Belirtinin ayrıntılı olarak açıklanması Kod Kısmen veya tamamen yok olmuş/kayıp.......... 01 Delikler veya kısmen yok olmuş/kayıp........................... Çentikler (yaprak/İbre kenarları etkilenmiş)................... Tamamen yok olmuş/kayıp............................................ İskeletleşmiş.................................................................. İçleri oyulmuş................................................................. Olgunlaşmadan dökülme............................................... 31 32 33 34 35 36 Açık yeşilden sarıya renk kaybı........................ 02 Bir uçtan bir uca............................................................... 37 Kırmızıdan kahverengiye renk kaybı (nekrozu kapsar)............................................................. Bronzlaşma...................................................... Diğer renkler.................................................... 03 04 05 Noktalı, benek................................................................. Pek az............................................................................. Şerit şeklinde.................................................................. Araya girmiş.................................................................... Uç, uçta........................................................................... Kısmi, kısmen................................................................. Damarlar boyunca.......................................................... 38 39 40 41 42 43 44 Mikrofili (küçük yapraklar)................................. Diğer anormal boyutlar..................................... Şekil bozuklukları.............................................. 06 07 08 Büklüm büklüm................................................................ Kıvrılmış.......................................................................... Yuvarlanmış.................................................................... Sapı bükülmüş................................................................. Katlanmış........................................................................ Galler.............................................................................. Solmuş........................................................................... Diğer şekil bozuklukları.................................................. 45 46 47 48 49 50 51 52 Diğer bulgular.................................................. 09 Böceklerin belirtileri........................................... 10 Mantarların belirtileri......................................... 11 Diğer belirtiler.................................................. 12 Yapraklar üzerinde siyahlıklar......................................... Yuva................................................................................ Erginler, larva, nimf, pupa, yumurta kümeleri.................. Yapraklar üzerinde beyazlıklar........................................ Mantara ait üreme organları............................................ 53 54 55 56 57 Tamamen yok olmuş/kayıp.............................. Kırılmış............................................................ Ölü/Ölmüş.......................................................... Düşmüş/Kesilmiş.............................................. Nekroz (nekrotik parçalar).............................. Yaralar (kabuk soyulması çatlaklar vb.)............ 01 13 14 15 16 17 Kabuk soyulması............................................................ Çatlaklar.......................................................................... Diğer yaralar................................................................... 58 59 60 Reçine akışı (İbrelilerde)............................... Soymuk akışı/Özsu akışı (Geniş yapraklılarda) Çürüme/Çürümüş......................................... Şekil bozuklukları............................................. 18 19 20 08 Solmuş........................................................................... Eğik, sarkık, bükük......................................................... Kanserler...................................................................... Tümörler........................................................................ Cadısüpürgesi............................................................... Diğer şekil bozukluklar................................................. 51 61 62 63 64 52 Diğer bulgular............................................... 09 Böceklerin belirtileri.......................................... 10 Mantarların belirtileri.......................................... Diğer belirtiler............................................... 11 12 Ağaç kurdu delikleri/ve öğüntüleri.................................. Yuva............................................................................... Beyaz noktalar veya kaplamalar.................................... Erginler, larva, nimf, pupa, yumurta kümeleri................ Mantara ait üreme organları.......................................... 65 54 66 55 57 Yaralar (kabuk soyulması çatlaklar vb.)............ 17 Kabuk soyulması............................................................ Çatlaklar (don çatlağı, vb.)............................................. Diğer yaralar................................................................... 58 59 60 Reçine akışı (İbrelilerde).................................. Soymuk akışı/Özsu akışı (Geniş yapraklılarda) Çürüme/Çürümüş.............................................. Şekil bozuklukları............................................. 18 19 20 08 Kanserler......................................................................... Tümörler........................................................................... Uzunlamasına sırtlar........................................................ Diğer şekil bozuklukları................................................... 62 63 68 52 Yatmış, eğilmiş.................................................. Devrilmiş (kökleriyle)......................................... Kırılmış.............................................................. Nekroz (nekrotik kısımlar)................................. Diğer bulgular.................................................... Böceklerin belirtileri........................................... 21 22 13 16 09 10 Mantarların belirtileri....................................... 11 Ağaç kurdu delikleri/ve öğüntüleri............................. Beyaz noktalar veya kaplamalar............................... Erginler, larva, nimf, pupa, yumurta kümeleri........... Mantara ait üreme organları..................................... Sarıdan turuncuya kabarcıklar............................ 65 66 55 57 67 Diğer bulgular ................................................... 12 Sayfa 9 / 18 TABLO 4.4: ETMENLERİN ANA KATEGORİLERİ Etmen grupları Kod Av / av hayvanı ve otlak............................. 100 Böcekler..................................................... 200 Mantar........................................................ 300 Abiotik faktörler.......................................... 400 İnsanların doğrudan etkileri........................ 500 Yangın.......................................................... 600 Atmosferik kirleticiler.................................. 700 Diğer faktörler.............................................. 800 İncelenmiş fakat ne olduğu saptanmamış... 999 TABLO 4.5: ETMEN GRUBU 100 (AV HAYVANI VE OTLAK) İÇİN KODLAR Etmen Kod Sınıf Kod Tür Grubu Geyikgiller............. 110 Karaca................................. Alageyik................................ Ren Geyiği............................ Kanada Geyiği (Alces alces). Diğer geyikgiller.................... Domuzgiller........... 120 Yaban domuzu...................... Diğer domuzgiller.................. Kemirgenler............ 130 Tavşan.................................. Yabani tavşan...................... Sincap v.s............................. Tarla faresi........................... Av Kunduz................................... hayvanı 100 Diğer kemirgenler.................. ve Otlak Kuşgiller.................. 140 Orman tavuğugiller................ Kargagiller............................. Ağaçkakangiller.................... İspinozgiller............................. Diğer kuşgiller......................... Evcil hayvanlar....... 150 Sığırlar..................................... Keçiler..................................... Koyunlar................................... Diğer evcil hayvanlar............... Diğer omurgalılar.... 190 Ayı............................................ Diğer omurgalı......................... Sayfa 10 / 18 Kod 111 112 113 114 119 121 129 131 132 133 134 135 139 141 142 143 144 149 151 152 153 159 191 199 TABLO 4.6: ETMEN GRUBU 200 (BÖCEKLER) İÇİN KODLAR: İĞNE YAPRAKLILAR İĞNE YAPRAKLILAR Etmen Grubu Kod Sınıf 200 Kod 210 Yaprakların dökülmesin e sebep olanlar Ana Türler R E C E K L 230 240 Meyve Delen Böcekler 250 Emici Böcekler İbreler üzerinde böceğin pislikleri ve ipek gibi ipliklerden oluşan barınağı İbrelerde bir merkez delik ile ince benekler ve ibrelerin kınlarında küçük deliklerin varlığı Branchonyx pineti Pinus Branchyderes suturalis Pinus Kalın testere dişi şeklinde yenmiş ibreler Diprion pini Pinus Yazın yapraklar dökülmüş. Yalancı tırtıllar, kahverengi-turuncu renkli başı ile yeşilimsi. Yumurtalar ibre kenarında ve pupa toprakta. Gelechia senticetella Juniperus, Cupressus Larix, Picea, Pinus Pinus Sarıdan siyaha doğru renkleri ile karakteristik, sırtında mavi ve kırmızı iki sıra benekler Kabuktaki çatlaklara yumurtalar yerleştirilmiştir. Ağaç gövdesinde çizgiler içerisinde son zamanlarda doğan tırtıllar yerleştirilmiştir. Abies Picea Larix Pinus Pinus Hylobius abietis Pinus Ips acuminatus Pinus İps sexdentatus Pinus İps typographus Picea Magdalis sp. Pinus Orthotomicus sp. Pinus Phaenops cyanea Pinus Pissodes castaneus Pinus Pityogenes chalcographus Picea, Larix, Abies, Pseudotsu ga Pityokteines curvidens Abies Retina resinella Pinus Semanotus laurasi Juniperus Tomicus destruens Pinus Rhyacionia buoliana Rhyacionia duplana Kuru ince dallar/(sürgünler) içerisinde ipek gibi iplikler Pinus Dioryctria sylvestrella Ö B Tomurcuk Delen Böcekler Bulgular Pinus Limantria monacha Bupalus piniarius Choristoneura murinana Cephalcia abietis Cephalcia lariciphila Dendrolimus pini Gövde, dal ve ince dal, sürgünde açılan delikler (sürgünlerd e açılan galerileri de kapsar) Etkilenen Cins Acantholyda sp. Limantria dispar 220 Kod Pinus Pinus Dioryctria mendacella Pinus Pissodes validirostris Pinus Haematoloma dorsatum Pinus, Juniperus Leucaspis pini Pinus Matsucoccus sp. Pinus Sayfa 11 / 18 Ağaç gövdesi boyunca reçine parçaları içerisine açılmış delikler ve testere talaşı şeklinde arta kalan kırmızımsı dışkılar İnce dal, sürgün ve genç çamlarda derine inmeyen yüzeysel ısırıklar Kabuk altında yıldız şeklinde galeriler. Ağaçlar seyrek seyrek birbirine yakın gruplarda zarar görmüş durumda. Ağaçların ölmesi yaz mevsiminde. Kabuk altında yıldız şeklinde galeriler. Ağaçlar birbirine yakın gruplarda zarar görmüş durumda. Ağaçların ölmesi yaz mevsiminde. Ergin İps sexdentatus erginlerinden daha büyüktür. Kabuk böceği, delici, kırmızı ladin de öldürücü, tüm ormanlar için öldürücü Tomurcuklar ve genç ince dalları deler. Kuru ve oyuk genç sürgünler. Kabuk altında uzun yıldız biçiminde galeri sistemleri. Çok küçük boyutta erginler Kalın kabuklar ile gövdenin iç kısımlarında larvanın zararları, dalgalı, açılan deliklerdeki tozlar ile eski larva galerileri, yeşil parıltı ile koyu mavi kınkanatlı böcek Tomurcuk ve sürgünlerde reçine damlaları içerisinde çok küçük delikler. Kalın odun yongaları ile pupa odaları ve kabuk altında galeriler. Küçük dallar ve/veya tomurcuklarda kalın ve büyük iç kısımları oyulmuş reçine parçaları boyunca dışkılar Dallar ve ince dallar içinde galeriler ve pupa odaları. Tepe tacı içerisinde dağılmış kırmızımsı küçük alanlar Kuru ve içleri oyulmuş uç sürgünler. Ağaç gövdesinde bir giriş deliği ile reçine parçaları. Kabuk altında balık dikenleri şeklinde galeriler. İlkbaharda ağacın ölümü. İçi oyulmuş tomurcuklar ve genç sürgünler (süngü biçiminde sürgünler) İçi oyulmuş tomurcuklar ve genç sürgünler (süngü biçiminde sürgünler) reçine parçacıkları dışında Meyve içinde (çam kozalakları) reçine ile doldurulmuş düzensiz şekillerde delinmiş delikler. Dışkılar ve ipeğimsi iplikler ile galerilerin varlığı. Çam kozalaklarında yuvarlak ve düzgün delinmiş delikler. Çam kozalağı pullarında yumurtalar yerleştirilir ve üzeri koyu tıkaçla örtülür. Yumurtalar çimler üzerine şiş şeklinde serilir. İbreler kırmızılaştırılır. Erginlerin vücutları eliptik şeklinde ve beyaz (ibrelere beyaz pullar gibi saplanmış) Sap veya gövdelerde pulların kırılması ve şekillenmesi. Kabuk altında eliptik sesil (sapsız yaprak gibi doğrudan doğruya yapışık olan) gövdeleri ile erginler. Kazıcı Böcekler 260 Gal Yapıcılar 270 Diğer Böcekler 290 Epinotia subsequana Abies Delinen bir delik ile kahverengi ve kıvrılmış ibreler TABLO 4.7. ETMEN GRUBU 200 (BÖCEKLER) İÇİN KODLAR: GENİŞ YAPRAKLILAR GENİŞ YAPRAKLILAR EtmenGrubu Kod Sınıf Kod Ana Türler Abraxas pantaria Fraxinus Agelastica alni Alnus Altica quercetorum Epirrita autumnata Yaprakların dökülmesine sebep olan (iskeletleşmeyi yaprakların sarılmasını vb. de kapsar) 210 Betula Yapraklar bir çırpıda yenip bitirilir. Gonipterus scutellatus Eucalyptus Leucoma salicis Populus, Salix, Betula Melolontha spec. Operophthera fagata Thaumetopoea processionea Melasoma populi (Chrysomela populi) Quercus Quercus Ö B Beyaz yumurtalar ağaç gövdesi ve dallara bırakılır. Bu yılın yapraklarına saldırır ve ekstrem durumlarda bir yaşından daha yaşlı yapraklara saldırır Bu yılın sürgün uçlarına saldırır. Yuva, genç yapraklar ipek gibi ipliklerle birbirine bağlanarak yapılır. Fagus Quercus Populus, Salix Yapraklar uçlardan başlayarak yenip bitirilmiş. Turuncu yumurtalar-yaprak üzerine bırakılmış. Çok tipik larva (kolaylıkla tanınır). Tortrix viridana Quercus Bu yılki sürgünlerin uçlarına saldırır. Yuvayı, genç yaprakları ipek gibi ipliklerle birbirine bağlayarak yapar. Yeşilimsi tırtıllar ipek gibi iplikler vasıtasıyla kendilerini aşağıya bırakırlar. Xanthogaleruca luteola Ulmus Kahverengi görünen yapraklar iskeletleşme yüzündendir. Agrilus grandiceps Quercus Cerambyx sp. Quercus Coreobus florentinus Quercus Agrilus biguttatus Agrilus viridis Crematogaster scutellaris Cryptorrhynchus lapathi Melanophilla picta Paranthrene tabaniformis Phoracantha semipunctata Platipus cylindrus Sesia apiformis Tomurcuk Damarlara dokunulmadan iskeletleşen yapraklar ve tomurcuklarda zararlar. Yumurtalar yaprağın arka tarafına konulmuş. Yapraklar yenip bitirilmiş, yaprak kenarları dar ve derin testere dişi gibi görülür. Quercus, Fagus, Betula u.a. Quercus u.a. R E L K E 220 C Gövde, dal ve ince dal oyucuları (sürgün delicileri kapsar) Yapraklara yaz boyunca saldırır. Tırtıllar kendilerini ipeğimsi ipliklerle ağacın tacından aşağı bırakırlar Yapraklar düzensiz olarak iskeletleştirilir ve yenip bitirilir. Yumurtalar sarıdır ve yumurta yaprak üzerine bırakılır. Kahverengi görünen yapraklar iskeletleşme yüzündendir. Populus, Salix Lymantria dispar Archips xylosteana Bulgular Quercus Galerucela linneola Lymantria monacha 200 Kod Zarar Gören Bitkinin Cins Kemer şeklinde galerilere sahip olan ince dal ve sürgünlerin ölümü, yuvarlak çıkış delikleri Büyük eliptik delikler esasında ağaç gövdesi ve kalın dallar boyunca testere talaşı gibi döküntüler, büyük ebatta galeriler Küçük ve orta boyuttaki dalların ölümü, ince dalların galerilerle çevrilmesi yüzünden ince dalların ölümü, tüm tepe tacı boyunca kırmızı şimşek yayılmış gibi görünen zarar. Quercus Fagus Quercus Mantarların içinde büyük miktarlarda küçük delikler. Karıncalar Populus, Salix Ağaç gövdesi boyunca küçük odun kıymıkları dökülen yuvarlak delikler. Derine gitmeyen yüzeysel çevrelenen zararlar Ağaç gövdesinin tabanında yoğun koyu kahverenkli yeniklerle açılmış eliptik delikler Ağaç gövdesinde yuvarlak delikler yuvarlak odun kıymıkları döküntüleri. Deliklerde krizalit kalıntıları. Gençleri etkiler Ağaç gövdesinde eliptik delikler. Kabuğun altında geniş galeriler Ağaç gövdesinde yuvarlak delikler, ağaç gövdesinin tabanında testere talaşı gibi biriken öğüntüler Ağaç gövdesinin tabanına yakın yerlerde yuvarlak delikler ve testere talaşından yapılmış krizalit kozaları. Kök seviyesinden 10-15 cm yükseklikte ağacı etkiler. Populus Populus, Salix Eucalyptus Quercus Populus, Salix 230 Sayfa 12 / 18 delen böcekler Meyve delen böcekler Emici böcekler Kazıcı/delici böcekler 240 Diğer böcekler Quercus Ctenaritaina eucalypti Eucalyptus Kermes sp. Quercus Rhynchaenus fagi Fagus Cynips tozae Quercus Dryomyia Qurcus Eriophyes ilicis Mikiola fagi Quercus Fagus Meşe palamudunda delikler açar 250 260 Gal yapıcılar Curculio glandium 270 Genç sürgünler üzerinde küçük yaprak bitleri. Kıvrılmış sürgünler ve özsu akışı Parlak siyah kırmızımsı balmumu ile kaplanmış küresel gövdeler, yaprak ve tomurcukların saplarına bitiştiği yerde bulunur. Yapraklarda birçok küçük delikler, delikler yaprağın merkezindeki damardan başlar ve yaprak kenarına kadar devam eder. Ağacın tepesinde grimsi-kahverenginde kaplanmış büyük küresel galler, küçük veya ince dallarda Yaprağın arka tarafında yarı küresel veya çarpık şekilde şişkinlikler Yaprağın arka yüzünde kırmızımsı kahverengi saçlı alanlar Yaprak üzerinde su damlası şeklinde küçük pembe galler 290 TABLO 4.8(A): ETMEN GRUBU 300 (MANTARLAR) İÇİN KODLAR: İĞNE YAPRAKLILAR İĞNE YAPRAKLILAR Etmen Grubu Sınıf Kod Ana Türler 301 Lophodermium piniLeptostroma pinostri Cyclaneusma minusNaemacyclus minor Phaeocryptopus gaeumannii Rhabdocline pseudotsugae Mycosphaeella laricina Naemacyclus nivens Thyriopsis halepensis Mycospherella piniDothistroma septospora Chrysomyxa abietis A R İbre dış görünüşleri/(ibre atması) ve ibre pas mantarı Kod T Melampsora pinitorqua Gövde ve sürgün pasları 302 M A N 300 Uçtan itibaren kuruma ve Cronartium ribicola Coleosporium tussilaginisColeosporium pinea Cronartium flaccidum Peridermium pini Kod Zarar Gören Bitkinin Cins Pinus İbrenin üst yüzeyine yerleşmiş parlak siyah uzun karpofor (mantarın şapkası/şapka) lar. Pinus (sylvestris, radiata) Kırmızımsı kahverengi çizgilerin çapraz oluşumu ve eliptik karpofor (mantarın şapkası/şapka) ların varlığı (açık kahverengi veya ibreyle aynı renkte) Pseudotsuga Pseudotsuga Larix Pinus Pinus İbrelerde “kırmızı şerit” olarak ta adlandırılır. Picea Olgunlaşmadan dökülen ibreler üzerinde sarıdan turuncukahverengiye kadar olan renklerde benekler Pinus “C” veya “S” şeklinde kıvrılmış sürgünler. Kavak ve/veya çam cinslerine ait ağaçlarda konukçu olduğunda ibrelerde biyolojik döngüsünü tamamlamış. Pinus strobus Pinus İbrelerde “Kabarcık şeklinde pas”. Kabarcıklar boş olduğu zaman beyaz, dolu olduğu zaman turuncu renklidir. Pinus Kabukta “Kabarcık şeklinde pas”. Dallarda kemer şeklinde veya ağaç gövdesinde bol reçine akışı. Kabarcıklar boş olduğu zaman beyaz, dolu olduğu zaman turuncu renklidir. Pinus mantarı Cenangium ferruginosum Pinus Küf Shaeropsis sapineaDiploida pinea Sirococcus conigenus Çürüme-kök çürüklük mantarı 309 303 304 Hafif renklenmiş karpofor (mantarın şapkası/şapka) lar. Onlar meydana geldiğinde ibrelerde delikler bırakır. Kahverengi merkezi ile ibrelerde yuvarlak siyah karpofor (mantarın şapkası/şapka) lar Pinus (radiata, nigra, halepensis) Gremmeniela abietina pamukçuk Bulgular Kabuk üzerinde siyah karpofor (mantarın şapkası/şapka) ile tomurcuk ve dalların ölümü. Olgunlaştığı zaman pembe konik şeklindeki yuvasından çıkar. Dalların ve tomurcukların ölümü. Kabuk üzerinde siyah karpofor (mantarın şapkası/şapka) lar Pinus Sürgünlerin yan tarafı kıvrılmış, şekil bozukluğu mevcut, reçine akışı ve siyah karpofor (mantarın şapkası/şapka) lar Pinus (halepensis) Sürgünlerin ölümü ve kırmızımsı kahverengi sarkan ibreler Fomes piniTrametes pini Pinus Armillaria mellea Birçok ağaç türlerinde Heterobasidion annosum Pinus, Abies, Picea, Grimsi kahverengi “At toynağı” şeklinde düz odunsu karpofor (mantarın şapkası/şapka) lar Kökler ve kök boynu soyulduğunda artar ve beyaz deri ile örtülmüş gibi görülür. Dipte küçük gruplar halinde bal renginde mantarlar formunda Kök ve kök boynu kabuğu soyulduğu zaman beyaz deri ile kaplanmış gibi görülür fakat Armillaria”dan daha az yoğunluktadır. Kök boğazı yüzeyine batırılmış beyaz kenarları ile grimsi kahverengi Sayfa 13 / 18 Larix, mantarlar Pseudotsuga Diğer mantarlar 390 TABLO 4.9(B): ETMEN GRUBU 300 (MANTAR) İÇİN KODLAR GENİŞ YAPRAKLILAR GENİŞ YAPRAKLILAR Etmen Grubu Kod Sınıf 300 Kod Ana Türler 305 Drepanopeziza punctiformisMarssonina brunea Rhytisma spp. Taphrina aurea Mycosphaerella maculiformis Septoria populi Harknessia eucalypti Mycosphaerella eucalypti Yaprak benek mantarı Yapraklarda sürgünlerde ve taze gövdelerde görülen hastalık (Antraknoz) Külleme 302 N Salix, Acer Populus Castanea Populus Küçük yuvarlak lekeler, kenarlar kahverengi, merkez grimsi beyaz Büyük siyah düzensiz şekillerde yara gibi kabuk kabuk lekeler Yeşilimsi şişkinlikler veya urlar Kestane pası. Tüm yaprak boyunca dağılmış kırmızımsı kahverengi noktalar Nekrotik sınırlar tarafından sınırlandırılmış gri noktalar. Eucalyptus Düzensiz kırmızımsı kahverengi noktalar Eucalyptus Kırmızı noktalar Apiognomonia spp. Quercus Juglans Damarlara zarar verir. Uncinula spp. Populus, Salix Tomurcuk ve/veya yapraklar üzerinde grimsi beyaz toz Microsphaera alphitoides Quercus Yapraklar üzerinde beyaz toz Ophiostoma novo-ulmi Ulmus Ceratocystis fagacearum Venturia populinaPollaccia elegans Solma T A R 308 Pas 303 Küf M A Populus, Salix Bulgular 306 307 309 Pamukçuk, aft 304 Çürüme, kök çürüğü Kod Zarar Görmüş Cins Mellampsora allii-populina Melampsoridium betulinum Botryosphaeria stevensiiDiplodia mutila Hypoxilon mediterraneum Fusicoccum quercus Dothichiza populea Cryphonectria parasiticaEndothiella parasitica Pezicula cinnamomea Stereum rugosum Cytospora crysospermavalsa sordida Nectria spp. Fomes fomentarius Ganoderma applanatum Ungulina marginata Armillaria mellea Phytophthora spec. Tomurcuklar ve ince dallar kesildiği zaman sürgün ve tomurcuklarda solma. Bitkilerde su iletim sisteminin çökmesine benzer nekrotik halkalar görebilirsiniz. Quercus Populus Yapraklar kahverengileşmiş ve saptan kıvrılmış Populus Yaprakların arkasında sarıdan turuncu renge kadar noktalar Betula Zamanından önce dökülen yapraklar üzerinde küçük beneklerin hızla çoğalması Quercus Nekroza uğramış kabuk ve karpofor (şapka) ların ortaya çıktığı boylamasına çatlaklar ile sürgünlerin kıvrılması ve kuruması Quercus Ağaç gövdesinde ve dallarda kabuk dökülmesi, plakaların görünmesi Quercus Populus Castanea Tomurcuklar ve dallardaki kabuklarda siyah karpofor (şapka) lar Kabukların çatlakları arasısında yeşilimsi deri ile örtülmüş gibi (üçgen şeklinde) Quercus Quercus, Fagus Populus Kabuk üzerinde turuncu karpofor (şapka) ar Quercus Kabuk çatlakları arasında kırmızı karpofor (şapka) lar Fagus Fagus Fagus Bir çok türlerde Alnus, Castanea Quercus, Betula,Fagus “At toynağı” şeklinde düz odunumsu karpofor (şapka) lar. Üst kısımlarda ortak merkezli düz alan grimsi kahverengi renge sahip “At toynağı” şeklinde düz odunumsu karpofor (şapka) lar. Üst kısımlar kırmızımsı kahverenginde tozlar ile örtülüdür. “At toynağı” şeklinde düz odunumsu karpofor (şapka)lar. Üst kısımlar kenarları sarımsı kırmızımsı kahverengi, alt kısımlar sarımsıdır. Kenarları dişli ile siyah benekler kabuk üzerinde ve siyahımsı akıntılar Sayfa 14 / 18 Şekil bozuklukları 310 Diğer mantarlar 390 Taphrina kruchii Quercus Cadısüpürgesi, birçok tomurcuklarda klorotik ve anormal bir şekilde küçük boyutta yapraklar mevcut TABLO 4.9: ETMEN GRUBU 400 (ABİYOTİK FAKTÖRLER) İÇİN KODLAR İBRELİLER/GENİŞYAPRAKLILAR Etmen Grubu Sınıf Kod Tür Kod 400 410 Kod Beslenme bozuklukları, besin yetersizliği 411 Deniz tuzu, surfaktanslar (Yüzey aktif maddeleri) 412 Çığ Kuraklık Sel, taşkın, fazla su Ayaz, don 421 422 423 424 Dolu Sıcaklık/güneş yanığı Yıldırım Çamur/heyelan Kar/buz Rüzgâr/kasırga Kış yaralanmaları/kış kurumaları Sığ/zayıf toprak Kaya döküntüleri 425 426 427 429 430 431 432 İ K Kimyasal faktörler A B İ O T 420 Fiziksel faktörler Diğer abiotik faktörler Özel faktörler Kod Cu-eksikliği Fe-eksikliği Mg- eksikliği Mn- eksikliği K- eksikliği N- eksikliği B- eksikliği Mn-zehirliliği Diğer 41101 41102 41103 41104 41105 41106 41107 41108 41109 Kış donu Geç don 42401 42402 Bulgular 433 434 490 TABLO 4.10: ETMEN GRUBU 500 (İNSANLARIN DOĞRUDAN DOĞRUYA EYLEMLERI) İÇİN KODLAR Etmen Grubu İnsanların doğrudan doğruya olan eylemleri Kod 500 Sınıf Tür Kod Gömülen Nesneler 510 Uygunsuz dikim teknikleri 520 Arazi kullanım Değişikliği 530 Silvikültürel işlemler veya üretim........................... 540 Mekanik/araç zararları 550 Yol yapımı 560 Toprak sıkışması 570 Kimyasal maddelerin uygunsuz kullanımı.......... 580 Diğer doğrudan doğruya insanların eylemi ............. Kod Kesimler Budama Reçine üretimi Mantar üretimi Birbirine yakın ağaçlarda yapılan silvikültürel işlemleri ve diğer silvikültürel işlemler......... 541 542 543 544 Böcek ilaçları Buzlanmayı engellemek için tuz kullanımı......................... 546,581 590 Sayfa 15 / 18 545 547,582 Bulgul ar TABLO 4.11: ETMEN GRUBU 700 (ATMOSFERİK KİRLETİCİLER) İÇİN KODLAR Etmen Grubu Kod Sınıf Kod Atmosferik kirleticiler 700 SO2 701 H2S 702 O3 703 PAN 704 F 705 HF 706 Diğer 790 TABLO 4.12: ETMEN GRUBU 800 (DİĞER) İÇİN KODLAR Etmen Grubu Diğer Kod Sınıf 800 Parazit/Epifit/Tırmanıcı bitkiler Bakteriler Kod 810 820 Tür Kod 81001 81002 Pinus Juniperus 81003 81004 81005 Tüm türler Tüm türler Tüm türler Bacillus vuilemini 82001 Brenneria quercinea 82002 Pinus halepensis Quercus Dallarda farklı boyutlarda şişkinlikler Meyveler üzerinde akıntı Pinus Tacın hızla kırmızılaşması ve ağacın ani ölümü Quercus Yaprağın arka tarafında kırmızımsı kahverengi saçlar, bulunduğu alanda bol miktarda 830 Nematotlar 840 Bursaphelenchus xylophilus 84001 Rekabet 850 Işık eksikliği Fiziksel etkileşim Genel rekabet (sıklık) Diğer 85001 85002 85003 Eriophyes ilicis 87001 860 Akarlar 870 Diğer (bilinen nedenler fakat listedekileri kapsamaz) 890 Bulgular Viscum album Arceuthobium oxycedri Hedera helix Lonicera sp. Clematis sp. Virüs Vejetatif değişim Zarar gören Bitki Sayfa 16 / 18 85004 TABLO 4.13: ZARARIN BOYUTU (KAPSAMI/DERECESİ) Sınıflar Kod %0 0 %1–10 1 %11–20 2 %21–40 3 %41–60 4 %61–80 5 %81–99 6 %100 7 TABLO 4.14. ZARARIN YAŞI Kod Zararın yaşı Tanımlama 1 Yeni……………….. Zarar geçen/son yılın envanterinden sonra başlamış 2 Eski………………. Zarar daha evvel başlamış 3 Eski ve yeni…........ Yeni ve eski zararın her ikisi de görülür FOTO -Formu -5 Sayfa 17 / 18 Fotografı çekilen ağacın özelliklerini kaydetmek için form İncelemeyi Yapanın Adı/ Kodu: Sahanın/ Yerin Özellikleri Ülke Kodu: 7 2 Saha No: Tarih: Enlem: Boylam: Yükselti: Ağaç Özellikleri Ağaç Türü: Tür Kodu: Sosyal Ağaç Sınıfı: Tepenin Siperlenme Durumu Yaprak Kaybı: Görünebili rlik: Etkilenen Kısmın Özelliği: Bulgu: Bulgunun Açıklanması: Taçtaki Konumu: Sebebin Bilimsel Adı: Sebep: Çiçeklenme Boyut Yapraklarda ki Şeffaflık: Meyvelenme Değerlendirilebilir Taçta Tüm taçtaki Taç Formu: Tali Sürgünler Değerlendirilebilir Taçta Fotograf Renk kaybı Tüm taçtaki Gözlemler: Ağaca olan mesafe (m) Açıklama:Fotografı çektiğin nokta ile ağaç arasındaki mesafe Ağaçla olan açı (°) Açıklama:Fotografı çektiğin nokta ile ağaç arasındaki açı Yerin Tanıtımı: Fotoğraflanan Ağacın ve tacın Tanıtımı: (Ayrıntılı (yakınlaştırarak) fotoğraflanmak ve ayrı bir sayfada belgelenmek üzere) Özel ayrıntıları içeren Değerlendirme puanlamasının gerekçesi: Diğer Notlar: Sayfa 18 / 18