TR83 İllerinin - Samsun İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü

Transkript

TR83 İLLERİNİN
(Samsun Tokat Amasya Çorum)
TARIM/SANAYİ ve
TARIMSAL SANAYİ
POTANSİYELİNİN
KIYASLANMASI
Samsun – Eylül/2014
T.C.
SAMSUN VALİLİĞİ
Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü
TR83 İLLERİNİN
(Samsun Tokat Amasya Çorum)
TARIM/SANAYİ/TARIMSAL SANAYİ
POTANSİYELİNİN KIYASLANMASI
Hazırlayanlar
Burhan HEKİMOĞLU
Mustafa ALTINDEĞER
Strateji Geliştirme Birimi
İÇİNDEKİLER
I. BÖLÜM
TR83 ALT BÖLGESİ TARIM VE TARIMSAL SANAYİ POTANSİYELİ
1. TR83 Alt Bölgesinin Genel Yapısı
2. Sosyal Yapı ve İstihdam
3. Bölgesel Gayri Safi Katma Değer
3.1.Tarım Sektörü GSKD’nin Türkiye İçindeki Payları, İBBS Düzey 2 (2011)
3.2. Sanayi Sektörü GSKD’nin Türkiye İçindeki Payları, İBBS Düzey 2 (2011)
4. TR83 Alt Bölgesi İllerin Tarımsal Potansiyelleri ve Öne Çıkan Özellikleri
4.1. TR83 Alt Bölgesi Tarım Alanlarının Dağılımı ve Kullanış Şekli (2013)
4.2. İllerin Bitkisel Üretim Miktarları ve Tarımsal Avantajları
4.2.1. Samsun İli Tarla Bitkileri, Sebze, Meyve Üretim Miktarı (ton)
4.2.2. Tokat İli Tarla Bitkileri, Sebze, Meyve Üretim Miktarı (ton)
4.2.3. Çorum İli Tarla Bitkileri, Sebze, Meyve Üretim Miktarı (ton)
4.2.4. Amasya İli Tarla Bitkileri, Sebze, Meyve Üretim Miktarı (ton)
4.3. İllerin Hayvan Varlığı
4.3.1. TR83 İllerin Hayvan Varlığı
4.3.2.TR83 İllerin Süt Üretimi
4.3.3.TR83 İllerinin Kırmızı Et Üretimi 2009 (ton/yıl)
4.3.4.TR83 Tatlı Su Ürünleri Üretim Miktarı
4.3.5.TR83 Tatlı Su Ürünleri Avlanma Miktarı
15
5. TR83 Alt Bölgesinde Gıda ve Tarıma Dayalı Sanayi
5.1. Samsun Gıda ve Tarıma Dayalı Sanayi
5.1.1. Samsun’da Tarımsal Yatırım İçin Uygun Sektörler ve Alanlar
5.1.2. Samsun İline Verilen Destekler
5.2.Tokat Gıda ve Tarıma Dayalı Sanayi
5.2.1.Tokat’ta Tarımsal Yatırım İçin Uygun Sektörler ve Alanlar
5.2.2. Tokat İline Verilen Destekler
5.3. Çorum Gıda ve Tarıma Dayalı Sanayi
5.3.1.Çorum’da Tarımsal Yatırım İçin Uygun Sektörler ve Alanlar21
5.3.2. Çorum İline Verilen Destekler
5.4. Amasya Gıda ve Tarıma Dayalı Sanayi
5.4.1. Amasya’da Tarımsal Yatırım İçin Uygun Sektörler ve Alanlar
5.4.2. Amasya İline Verilen Destekler
II. BÖLÜM
TR83 BÖLGESİ SAMSUN İLİ SANAYİ POTANSİYELİ
1. İlin Sanayi Yapısı
2. İlin Ticaret Yapısı
3. Sanayi Sicil Kayıtlarına Göre İl Sanayisinin Değerlendirilmesi
3.1. Türkiye Sanayisi ve Samsun İli Sanayisi
3.2. Samsun İlinde Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı
4. Potansiyeli Değerlendirmeye ve Talebi Karşılamaya Yönelik Yatırımlar
5. İlin Dış Ticareti
5.1.Samsun İline Ait İhracat Bilgileri
5.2. Samsun İline Ait İthalat Bilgileri
6. Samsun İlindeki OSB ve Küçük Sanayi Siteleri İle İlgili Özet Bilgiler
7. İlde Sanayi Sektörüne Yönelik Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri
4
4
6
6
6
7
7
7
7
8
10
11
12
12
14
14
14
15
15
15
16
18
18
19
20
20
21
22
23
24
24
25
25
26
26
26
27
31
31
31
31
34
III. BÖLÜM
TR83 BÖLGESİ TOKAT İLİ SANAYİ POTANSİYELİ
3. İlde Ticari Hayatı Yönlendiren Kuruluşlar
4.1. Türkiye Sanayisi ve Tokat İli Sanayisi
4.2. Tokat İlinde Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı
5. Potansiyeli Değerlendirmeye Yönelik Yatırımlar
6. Talebi Karşılamaya Yönelik Yatırımlar
7.1. Tokat İline Ait İhracat Bilgileri
7.2. Tokat İline Ait İthalat Bilgileri
8. Tokat OSB ve Küçük Sanayi Siteleri İle İlgili Özet Bilgiler
35
35
36
36
36
37
37
39
40
40
41
41
42
IV. BÖLÜM
TR83 BÖLGESİ ÇORUM İLİ SANAYİ POTANSİYELİ
3.1. Türkiye Sanayisi ve Çorum İli Sanayisi
3.2. Çorum İlinde Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı
3.3. Çalışan sayısı ve AR-GE
3.4. Genel Değerlendirme
6.1. Çorum İline Ait İhracat Bilgileri
6.2. Çorum İline Ait İthalat Bilgileri
7. Çorum İlindeki OSB ve Küçük Sanayi Siteleri İle İlgili Özet Bilgiler
46
47
48
48
48
48
48
49
49
49
49
50
50
51
V. BÖLÜM
TR83 BÖLGESİ AMASYA İLİ SANAYİ POTANSİYELİ
3.1. Türkiye Sanayisi ve Amasya İli Sanayisi
3.2. İlde Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı
3.3. Çalışan Sayısı ve AR-GE
6.1. Amasya İline Ait İhracat Bilgileri
6.2.Amasya İline Ait İthalat Bilgileri
7. Amasya İlindeki OSB ve Küçük Sanayi Siteleri İle İlgili Özet Bilgiler
52
53
54
54
54
54
55
55
55
55
55
55
56
57
Önsöz
Dünyanın küresel büyük bir pazara dönüştüğü, ekonomi başta olmak üzere
birçok alanda ülkeler arasında sınırların kalktığı ve bilginin gücü tayin ettiği
günümüz dünyasında, bilgiyi üreten ve ürettiği bilgiyi teknolojik ve
sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde ürüne dönüştüren toplumlar,
müreffeh ve güçlü ülkeler haline gelmişlerdir. Bu süreç incelendiğinde, gelişmiş
ülkelerde ilerlemenin lokomotifinin her zaman sanayi olduğu görülecektir.
Bilindiği üzere; Tarım ve sanayi sektörleri birbirine neden sonuç ilişkileri
ile bağımlıdır. Hiçbir ülkede tarımsal faaliyetlerin sanayiden bağımsız olarak
modern yöntemlerle sürdürülmesi mümkün değildir. Ekonomik gelişme
sürecinde tarım ve sanayi sektörleri arasında bir paralellik sağlanamaz ise yalnız
başına hiçbir sektör, en azından dünya piyasalarındaki konjonktürlerin karşısında
bir anlam ifade edemez.TR83 Samsun bölgesi; Sektörlerdeki entegrasyon,
pazarın genişleyerek ticaret hacminin, üretimde verimliliğin, ürünlerin dış
piyasadaki rekabet olanaklarının, yabancı sermaye yatırımlarının, yeni iş
alanlarının arttığı ve de yetişmiş ve yetişmekte olan tecrübeli insan gücüne sahip
önemli bir bölgedir.
TR83 Samsun bölgesi ili tarihi ve kültürel birikimi, doğal ve çevresel
yapısı hızla gelişen tarım, sanayi ve turizm sektörü ve bunlara bağlı yan kollar ile
birçok avantaj sağlayabilir. Ancak bilindiği üzere, ekonomide bütünleşme
kendiliğinden ortaya çıkmamakta, bu sürecin organize edilmesi gerekmektedir.
Bu bağlamda, tarım-sanayi bütünleşmesinde en önemli işlevi odalar, borsalar,
sanayiciler, ihracatçı birlikleri, tarımsal ticaret, kırsal sanayiler, kooperatifler ve
sözleşmeli tarım yöntemleri yerine getirmektedir.
Dünyada meydana gelen hızlı ekonomik ve teknolojik değişim, diğer
sektörlerde olduğu gibi tarıma dayalı sanayi sektörünü de ciddi ölçüde
etkilemiştir. Bu değişim, ülkelerin ve bölgelerin tarımda rekabet gücünü olumlu
ya da olumsuz yönde etkilemektedir. Tarımda ve tarıma dayalı sanayi
işletmelerinde ve kuruluşlarda bölgesel, ulusal ve uluslararası rekabet edebilirliği
artırmak için yenilikçiliğin, verimliliğin, kalitenin, teknik kapasitenin ve ürün
çeşitliliğinin artırılması, yurt içi ve yurt dışı pazarın ihtiyaçlarına göre sağlıklı ve
güvenli üretim yapılması büyük önem arz etmektedir. Tarımsal sanayinin
potansiyellerinin ortaya konması ve dolayısıyla Tarım ve gıda makinelerinin
sektörün ihtiyaçlarını karşılayabilecek kalitede/nitelikte olması sonucunda tarımsanayi ilişkisinin güçlendirilmesi bölgenin bu alandaki rekabet gücüne büyük
ölçüde katkıda bulunacaktır.
Tüm bunlar gerçekleştirilirken ekonomik faaliyetlerin çevreye duyarlı bir
şekilde icra edilmesi sürdürülebilir kalkınmanın başlıca gerekliliklerindendir.
Tarımsal atıkların çeşitli yöntemlerle değerlendirilerek çevreye yönelik olumsuz
etkilerinin en aza indirilmesi ve ekonomik değeri yüksek ürünlerin elde edilmesi,
tarıma dayalı sanayi sektörünün çevreye duyarlı gelişebilmesi için çok önemlidir.
İl Müdürü
Kadir GÜVEN
I
Giriş
Sanayileşme,
sosyo-ekonomik
kalkınmanın
temelini
oluşturan
vazgeçilmez bir süreç olmakla birlikte, bilgi ve teknoloji toplumuna giden yolun
da temel taşlarından biridir. Teknoloji geliştirme, sanayileşme ve sanayileşirken
de ileri teknolojiden yararlanarak yeni alanlar ve ürünler oluşturma yarışı ve bu
yarışta başarılı olmanın temel şartları sürekli kalite, ileri teknolojiye ulaşma, ürün
skalasında zenginlik, eğitimli ve nitelikli iş gücü ve ucuz maliyet olarak
belirginleşmektedir. Yani, hammadde ve emek yoğun bir sanayi yerine bilgiye,
teknolojiye, gerek üretme, geliştirme yoluyla, gerek transfer yoluyla sahip
olmaya dayalı, kalite egemen bir sanayi anlayışı hakim olmaktadır.
Dünya, son yıllarda sanayi sektöründe yaşanılan yapısal değişimlerden
dolayı hızlı bir değişim sürecine girmiştir. Bu süreç içerisinde özellikle gelişmiş
ülkelerin imalat sanayilerinde teknoloji hızlı bir gelişme göstermiş ve ar-ge
faaliyetleri ile elde edilen sonuçların ticarileştiği modern ve bilgi teknolojilerinin
uygulandığı sistemler benimsenerek, sadece ham madde ve emeğe dayalı üretim
metotları terk edilmiştir. Dolayısıyla ekonomilerin mukayeseli üstünlüğünü artık
teknolojik yapılar belirler hale gelmiştir. O halde, teknoloji üretmeyen bir
ülkenin kalkınmasını da düşünmek elbette ki artık mümkün görülmemektedir.
Teknoloji kültürü; insanların örgütlenip, diğer canlılar ve makinalardan da
yararlanarak, bilimsel veya başka bir düzenli bilgiyi sistemli bir şekilde
uygulamaya dönük işler için kullanması biçimi olup, tüm kesimler tarafından
benimsenmesi gerekmektedir. Teknoloji üretimi içinde yer alan ve teknolojik
bilgiyi üretmek, ileri teknolojilere ulaşmak, bilgi ve teknoloji yoğun üretim ve
girişimciliği desteklemek ve yenilikçi mal ve hizmet üretimi ile rekabet gücünü
artırmak için kamu, üniversite ve özel sektörün işbirliğiyle akademik, sosyal ve
ekonomik yapının bütünleştiği, gerekli alt yapı ile donatılan ve girişimcinin
hizmetine sunulan AR-GE merkez ve enstitüleriyle üretim birimlerinin yer aldığı
yerleşim alanları olan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ise son derece önemlidir.
Ülke kalkınmasında ve bölgesel potansiyellerin en iyi şekilde
değerlendirilmesinde, mevcut kaynakların verimli ve gerçekçi kullanımı ve
bunlara dayalı olarak küçük ve orta ölçekli sanayinin yurt sathında
yaygınlaştırılması, desteklenmesi ve geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır.
Bunun için de mevcut sanayi yapısı profilinin ortaya konulması, gelişme imkân
ve kabiliyetinin belirlenmesi, geleceğe yönelik yeni yatırım hedef ve stratejilerin
tasarlanması ve uygulanması da üzerinde ciddiyetle durulması gereken hususların
başında gelmektedir. Ancak, bu şekilde verileri ortaya koyarak yatırımcılarımızın
doğru teşviki, sağlıklı yatırım kararlarının alınması ve eldeki kaynakların
rasyonel bir şekilde değerlendirilmesini sağlamak mümkündür.
Bu çalışmanın hedeflediği başlıklar
1-Tarım ve Sanayi potansiyellerinin yatırımcılara, ihracatçılara,
araştırmacılara, sanayicilere tanıtılması, tarıma dayalı sanayi sektöründe
pazarlama, ihracat ve yenilikçilik kapasitesinin artırılması
2-Tarıma ve tarıma dayalı sanayi sektörüne yönelik modern makine,
ekipman, malzeme üreten ve kullanan işletmelerin rekabet güçlerinin artırılması
II
3-Tarımda ve tarıma dayalı sanayi sektöründeki uygulamalarla çevresel
sürdürülebilirliğe katkı sağlanması ve yenilenebilir enerji kullanımının
yaygınlaştırılması
4-Tarım ve tarıma dayalı sanayide ihracat, yenilikçilik, pazarlama
kapasitesinin artışına katkıda bulunacak ortak kullanım alanlarının geliştirilmesi
5-Tarıma dayalı sanayi sektöründe pazarlama, ihracat ve yenilikçilik
kapasitesinin artırılması, ürünlerin butik ambalajlarda paketlenmesiyle katma
değerinin ve pazarlanma kabiliyetinin artırılmasına yönelik projeler.:
Samsunda Tarımsal Sanayiye Yönelik Olası Proje Başlıkları
1-Katma değeri yüksek ve raf ömrü uzun ürünlerin geliştirilmesi, üretimi
ve pazarlanmasına yönelik projeler
2-Yenilikçi, besin değerleri yüksek, sağlıklı fonksiyonel gıda üretimine
yönelik projeler
3-İşletmelerin ve kuruluşların uluslararası kalite standartları ile uyumlu
üretim yapabilmeleri için teknik altyapının geliştirilmesine yönelik projeler
3-Tarıma ve tarıma dayalı sanayi sektörüne yönelik makine, ekipman ve
malzeme üreten işletmelerin rekabet güçlerinin artırılması
4-Gıda sanayine yönelik paketleme, soğutma, pastörizatör, seperatör,
evaporatör gibi makineleri üreten işletmelerin geliştirilmesine yönelik projeler
5-Tarım makinesi üreten işletmelerin geliştirilmesine yönelik projeler
6-Tarıma dayalı sanayiye yönelik ambalaj malzemesi üreten işletmelerin
geliştirilmesine yönelik projeler
7-Gıda ürünlerinin analizine yönelik malzeme ve ekipman üreten
işletmelerin geliştirilmesine yönelik projeler
8-Basınçlı sulama sistemleri gibi tarımda verimliliği artırıcı sistemler
üreten işletmelerin geliştirilmesine yönelik projeler
9-Tarım ve tarıma dayalı sanayideki uygulamalarla çevresel gelişmeye
katkı sağlanması ve yenilenebilir enerji kullanımının yaygınlaştırılması
10-Gıda sanayi ve tarım sektöründe atık yönetim sistemlerinin kurulması
ve/veya modernizasyonuna yönelik projeler
11- Çevreyle dost hammadde ve üretim teknolojilerinin kullanımına
yönelik projeler
12-Enerji kullanımında verimliliğin artırılması ve atık oranının
azaltılmasına yönelik projeler
13-Gıda sanayi yan ve atık ürünlerinin katma değeri yüksek ürünlere
dönüştürülmesine yönelik projeler
14-Enerji tarımı ve Atıklardan biyogaz üretimine yönelik projeler
15-Tarımda ve tarıma dayalı sanayide ihracat, yenilikçilik, pazarlama
kapasitesinin artışına katkıda bulunacak ortak kullanım alanlarının geliştirilmesi
16-İnovasyon, kalite ve yenilikçilik düzeyini artırmaya yönelik projeler
17-Bölgesel ürünlerin ortak alanda toplandıktan sonra standardize edilip,
ihraç edilmesine yönelik projeler
III
I. BÖLÜM
TR83 ALT BÖLGESİ TARIM
VE TARIMSAL SANAYİ POTANSİYELİ
1. TR83 Alt Bölgesinin Genel Yapısı
TR83 Bölgesi (Samsun, Tokat, Çorum, Amasya) tarımsal alan ve üretim
bakımından oldukça zengindir. Birçok bitkinin ve hayvan ırkının yetiştirilmesine uygun
koşullar bulunmaktadır. Bölgesel gayrisafi katma değer incelendiğinde tarım sektörünün
bölge ekonomisi içindeki payının 2008 yılında yüzde 18,6 olduğu görülmektedir. TR83
Bölgesi 2011 yılında tarımsal istihdam sayısı bakımından 3., tarımsal istihdam oranı
bakımından ise 5. sırada yer almaktadır. Bölgede orta ve büyük işletme olarak
tanımlanabilecek tarımsal işletmelerin oranı ülke genelinden daha azdır. Bölgedeki
tarım işletmelerinin birçoğu küçük işletmelerdir. TR83 Bölgesi, bitkisel üretim miktarı
ve verimlilik açısından Türkiye’de ilk sıralarda yer almaktadır. Bölge bitkisel üretimi
2011’de 9,69 milyon ton olarak gerçekleşmiş ve ülke toplam üretiminin yüzde 6,83’ünü
karşılamıştır.TR83 Bölgesi'nde 26 bölge arasında tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin
üretiminde 4., sebze üretiminde 2. ve meyve üretimi bakımından 16. sıradadır.
Bölgede üretimi yoğunlaşan ürünler; arpa (biralık), buğday (diğer), kaplıca,
tritikale, çeltik, mercimek (yeşil), nohut, haşhaş (tohum), kenevir (tohum), soya, fiğ
(yeşil ot), fiğ (dane), haşhaş (kapsül), tütün, şekerpancarı, ayçiçeği (yağlık), kenevir
(lif), soğan (kuru), pırasa, kırmızı pancar, turp (bayır), domates (sofralık), biber
(dolmalık, salçalık ve sivri), fasulye (taze), barbunya fasulye (taze), karnıbahar, lahana
(beyaz, kırmızı, karayaprak), marul (kıvırcık), ıspanak, üzüm (sofralık, şaraplık), kivi,
elma (Amasya, golden, grannysmith, diğer), armut, ayva, muşmula, şeftali (diğer), erik,
kiraz, vişne, kızılcık, bade, iğde, dut, Trabzon hurması, fındık ve cevizdir.
Bölge, organik ürünler üretiminde ülke üretiminin binde 3’lük bir kısmını
karşılamaktadır. Bölge organik tarım için gerekli olan ekolojik yapıya sahiptir. Bölgenin
uygun iklim şartları ve zengin bitki örtüsü hayvancılık açısından büyük bir potansiyel
yaratmaktadır. Bölge, sığır sayısı yönüyle önemli bir potansiyele sahiptir. Kültür
melezi ve yerli sığır sayısı yönünden Düzey 2 Bölgeleri arasında 3. sırada yer almasına
karşın, kültür ırkı sığır sayısı yönünden 9. sırada yer almaktadır. Bölge sığır sütü
üretiminde 4., toplam et üretiminde ise 7. sırada yer almaktadır. Bölgede, yumurta
tavuğu üretiminde Çorum, broyler üretiminde ise Samsun Türkiye’nin önde gelen
üretim merkezleridir. Bölge, yumurta tavuğu sayısı yönünden Düzey 2 bölgeleri
arasında 3. ve broyler sayısı yönünden 13. sırada yer almaktadır.
Bölgede su ürünleri üretimini geliştirebilmek için önemli bir potansiyel
bulunmaktadır. Samsun, Karadeniz’de yaşayan her tür balığın rahatça avlanabilmesi
avantajına sahip olması ve bölgede elde edilen balıkların bu ilden iç kesimlere
pazarlanması nedeniyle su ürünleri üretimi ve pazarlanması yönünden önemli bir il
konumundadır. Yüzölçümünün %35,2’si orman alanı olan TR83 Bölgesi zengin bir
orman varlığına sahiptir. Bölge ormanları değerlendirilmesi gereken birçok ürünü
içermektedir. Bölgedeki köylerin %81’i orman köyü statüsündedir.
2. Sosyal Yapı ve İstihdam
2012 yılında TR83 Bölgesi’nin nüfusu 2.717.970’dir. Samsun en fazla nüfusa
sahip il iken, bu ili sırasıyla Tokat, Çorum ve Amasya izlemektedir. Nüfusu 50.000
üzeri başlıca merkezler,
4
• Amasya, Merzifon
• Çorum, Sungurlu
• Samsun, Atakum, İlkadım, Canik, Çarşamba, Bafra, Vezirköprü, Terme
• Tokat, Erbaa, Niksar, Turhal ve Zile’dir.
TR83 İlleri Nüfus Dağılımı 2012
Nüfus (adet)
75.627.384
1.251.722
613.990
529.975
322.283
2.717.970
TÜRKİYE
Samsun
Tokat
Çorum
Amasya
TR83 TOPLAMI
TR83 Bölgesi İl Bazında İş Gücü Göstergeleri
İş Gücüne Katılma (%)
İşsizlik (%)
TR831 Samsun
50.5
6.6
TR832 Tokat
49.9
6.6
TR833 Çorum
52.0
5.9
TR834 Amasya
50.7
6.6
TUİK2013
İstihdam (%)
47.2
46.7
48.9
47.4
26 alt bölge içinde işsizlik oranı en düşük olan il (%4.2) Karaman iken en
yüksek olan il Batman’dır (%23.4). Yine istihdam oranı en düşük olan il Batman’dır
(%27.8). İstihdamı en yüksek olan il ise Ardahan’dır (%59.1).TR83 Bölgesi’nin çalışma
çağındaki nüfus toplamı 2.004.000’dir. Bu sayı, Türkiye’nin toplam çalışma çağındaki
nüfusunun %3,73’üne karşılık gelmektedir. İşsizlik rakamlarına bakıldığında, TR83
Bölgesindeki toplam işsizliğin Türkiye genelinin altında olduğu görülmektedir. Bölgede
cinsiyete göre işsizlik oranları incelendiğinde ise yine işsizliğin hem kadınlarda hem
erkeklerde ayrı ayrı Türkiye genelinin altında olduğu görülmektedir. Ancak kırsal
alanda özellikle kadın işgücü için istihdam, ücretsiz aile işçiliği biçiminde olmaktadır.
Bölge, Türkiye yüzölçümünün yüzde 4,8’ini oluşturmaktadır. Km²’ye düşen
nüfus 73’dür. Nüfus yoğunluğu en fazla olan il km²’ye 133 kişi ile Samsun olup Türkiye
(96) ortalamasının üzerindedir. Tüm bölge için çok önemli bir olgu olan göç, Amasya,
Çorum, Samsun, Tokat illerinden bölge dışındaki iş, eğitim ve sosyal olanakların daha
gelişmiş olduğu şehirlere doğru yaşanmaktadır. Bölgenin verdiği göç aldığı göçten
fazla, dolayısıyla net göçü eksi değerdedir.
Türkiye ve TR83 İllerinin Yüzölçümleri
Yüzölçümü (km²)
785.347
9.352
10.073
12.797
5.702
37.294
TÜRKİYE
Samsun
Tokat
Çorum
Amasya
TR83 TOPLAMI
5
3. Bölgesel Gayri Safi Katma Değer
Bölgesel GSKD, bir bölgede yerleşik ekonomik birimlerin belli bir dönemde bu
bölgedeki ekonomik faaliyetleri sonucunda ürettikleri mal ve hizmetlerin (çıktı)
değerinden, bu üretimde bulunabilmek için kullandıkları mal ve hizmetler (ara tüketim)
değerinin çıkarılması sonucu elde edilir. İBBS Düzey 2 için 2004 ve 2011 yıllarında
yaratılan katma değerin Türkiye içindeki payları yer almaktadır. Bölgeler aldıkları pay
oranlarına göre beş gruba ayrılmıştır:
1. Bölge : %4 ve üzeri paya sahip olan bölgeler
2. Bölge : %3-4 paya sahip olan bölgeler
2004 ve 2011 yılları için, İBBS Düzey 2 bölgelerinin yarattığı toplam katma
değerin dağılımında çok büyük bir değişiklik gözlenmemektedir. TR83 Alt bölgesinde
2004 yılında GSKD payı %2.8 iken 2011 yılında %2.7 olmuştur.
Türkiye’nin doğusunda yer alan bölgelerin, gayri safi katma değer içindeki payı,
batı bölgelerine göre daha düşüktür. Türkiye’de yaratılan katma değerin önemli bir
kısmı (yaklaşık %55’i), ilk beş sırada yer alan TR10 (İstanbul %27.2), TR51 (Ankara)
ve TR31 (İzmir), TR41 (Bursa, Eskişehir, Bilecik) ve TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce,
Bolu, Yalova) bölgelerinde üretilmektedir.
3.1.Tarım Sektörü GSKD’nin Türkiye İçindeki Payları, İBBS Düzey 2
(2011)
Türkiye’de tarım sektörünün toplam GSKD içindeki payı2004 yılında %10,7;
2005’te %10,6; 2006’da %9,4; 2007 ve 2008’de %8,5; 2009’da %9,1; 2010’da %9,5 ve
2011’de %9,0’dur. Tarım sektörü payında yıllar itibariyle düşüş gerçekleştiği
gözlenmektedir. İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması Düzey 2 için tarım sektöründe
2004 ve 2011 yıllarında yaratılan katma değerin Türkiye içindeki payları yer almaktadır.
Bölgeler aldıkları pay oranlarına göre beş gruba ayrılmıştır: Bölgeler %2 ve altı, %2-3,
%3-4, %4-5, %5 ve üzeri ve üzeri olmak üzere, aldıklara paya göre 5 gruba ayrılmıştır.
Tarım sektöründe (bitkisel üretim, hayvancılık, balıkçılık ve ormancılık)
yaratılan katma değerin dağılımında 2011 yılında 2004 yılına göre çok büyük bir
değişiklik gözlenmemektedir. Tarım sektöründe Türkiye’nin güneyi ve batısı, kuzeyi ve
doğusuna kıyasla daha büyük paya sahiptir. 2004 yılında tarım sektöründe yaratılan
GSKD TR83 alt bölgesinde %6 iken 2011 yılında %5.5 olmuştur. Yüzdelik alt gruba
göre TR83 alt bölgesi ilk 5 grup içinde 5. grupta yer almaktadır.
Buradan bölgenin tarımsal üretim gayrı safi katma değerinin yüksek olduğu
anlaşılmaktadır. GSKD TR83 alt bölgesi ile aynı grupta olan alt bölgeler: TR33
(Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak illerinde %7.3), TR32 ( Aydın, Denizli, Muğla illeri
%6.8), TR62 (Adana, Mersin %6.6), TR61 (Antalya, Isparta, Burdur %5.9), TR52
(Konya, Karaman %5.5), TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır %5.2) alt bölgeleridir.
3.2. Sanayi Sektörü GSKD’nin Türkiye İçindeki Payları, İBBS Düzey 2
(2011)
Türkiye’de sanayi sektörü için sıralamada bölgeler 5 gruba ayrılmıştır. Bu
bölgeler %0-1, %1-2, %2-3, %3-4, %4 ve üzeri olmak üzere, aldıklara paya göre 5
gruba ayrılmıştır. Sanayi sektörünün bölgeler arasındaki dağılımında, yıllar itibariyle
6
önemli bir yapısal değişim gözlenmemektedir. Türkiye’de sanayi sektöründe yaratılan
katma değerin önemli bir kısmı (yaklaşık %64’ü) TR10 (İstanbul), TR51 (Ankara) ve
TR31 (İzmir) üçgeninde yer alan bölgelerde üretilmektedir. Sanayi sektörü payı en
düşük olan bölgeler ise Türkiye’nin doğusunda yer alan TRA1 (Erzurum, Erzincan,
Bayburt), TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) ve TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkari)
bölgeleri ile TR82’dir (Kastamonu, Çankırı, Sinop).
TR83 bölgesi %2.3 lük pay ile 3. Grup bölgelerin dahil olduğu 7 bölgeden
birisi konumundadır. Bunlar: TR83 (Samsun, Tokat, Çorum, Amasya %2.1), TR90
(Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane illeri %2),TR72 (Kayseri, Sivas,
Yozgat illeri %2.5),TR63 (Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye illeri %2.6), TRC1
(Gaziantep, Adıyaman, Kilis illeri %2.1), TR52 (Konya, Karaman illeri %2), TR32
(Aydın, Denizli, Muğla illeri %2.9) alt bölgeleridir. 2004-2011 yılları itibariyle kendi
GSKD’si içinde sanayi sektörü payı en yüksek olan bölge TR41 (Bursa, Eskişehir,
Bilecik) bölgesidir.
4. TR83 Alt Bölgesi İllerin Tarımsal Potansiyelleri ve Öne Çıkan Özellikleri
4.1. TR83 Alt Bölgesi Tarım Alanlarının Dağılımı ve Kullanış Şekli (2013)
İl Adı
Toplam
Tarım
Alanı (ha)
TR (Türkiye)
TR83 (Samsun, Tokat,
23.810.671
1.450.218
Tahıllar ve
Diğer
Bitkisel
Ürünlerin
Ekilen Alanı
(ha)
15.618.059
983.373
369.241
304.521
552.920
223.536
223.336
237.492
343.670
178.874
Nadas
Alanı (ha)
Sebze
Bahçeleri
Alanı
(ha)
İçecek ve
Baharat
Bitkilerinin
Alanı (ha)
Süs
Bitkileri
Alanı
(ha)
4.147.586
266.389
8.084.876
75.203
3.232.034
125.150
4.503
103
19.113
32.710
190.220
24.345
33.158
19.691
8.253
14.100
93.568
14.589
10.776
6.217
65
38
-
Çorum, Amasya)
TR831 (Samsun)
TR832 (Tokat)
TR833 (Çorum)
TR834 (Amasya)
4.2. İllerin Bitkisel Üretim Miktarları ve Tarımsal Avantajları
4.2.1. Samsun İli Tarla Bitkileri, Sebze, Meyve Üretim Miktarı (ton)
Türkiye’nin en büyük akarsularından Yeşilırmak ve Kızılırmak’ın can kattığı,
Çarşamba ve Bafra Ovaları’nın verimli topraklarıyla Samsun, Türkiye’nin önde gelen
önemli tarım bölgelerindendir. Bu ovalarda yetişen tarımsal ürünler, bölgemizin ticari
ve sınaî varlığının da temel faktörleridir.
Samsun’da toplam arazinin %40’ını oluşturan tarım alanı 369.241 hektardır.
Bafra İlçesi 67.787, Çarşamba İlçesi 54.041 hektarlık tarım alanına sahiptir. İldeki
toplam tarım alanlarının %62’si sulanabilir alanlardır. Samsun fasulye, Soya, mısır,
pırasa, lahana, biber, kıvırcık, pancar, ıspanak, çeltik, domates, karpuz, kavun, fındık,
şeftali, kivi üretiminde ilk sıralardadır.
Samsun "Ekolojik Yaşam Planlama ve Koordinasyon Kurulu” ile birlikte,
“Ekolojik Yaşam ve Ekolojik Turizmde Öncü İl” ideali doğrultusunda tüm tarafların
yanında olarak diğer iller için model oluşturmaktadır.
7
ÜRÜNLER
Soya
Çeltik
Mısır
Tütün
Buğday
Lahana
Fasulye
Domates
Biber
Hıyar
Kavun
Karpuz
Karnabahar
Ispanak
Pırasa
Fındık
Kivi
Şeftali
Armut
TR831Samsun
10.740
122.710
81.209
7.764
308.412
216.539
116.251
313.622
269.239
51.121
51.595
121.475
15.205
23.559
23.648
69.392
2.293
20.493
8.399
TR832Tokat
833
24.322
2.102
302.663
8.964
54.517
482.766
44.968
26.233
16.189
40.236
180
9.854
6.530
2.918
14.958
5.366
TR833Çorum
65.523
990
487.172
2.207
4.559
44.790
1.314
7.721
14.932
8.953
1.441
616
1.243
3.615
TR834Amasya
218
1.208
55.068
816
308.412
1.659
7.654
106.174
7.236
52.747
2.993
6.575
3.765
4.070
6
14.715
3.856
TR83
10.958
190.274
161.589
10.682
1.406.659
229.369
182.981
947.352
322.757
177.239
15.385
38.619
34.864
72.316
2.293
51.409
21.236
TR
180.000
900.000
5.900.000
90.000
22.050.000
718.439
632.301
11.820.000
2.159.348
1.754.613
1.699.550
3.887.324
158.996
220.274
240.391
549.000
41.635
637.543
461.826
Kaynak: TÜİK 2013-ton
Samsun’un Tarımsal Avantajları
1. Bafra ve Çarşamba Ovaları gibi verimli ova arazilerinin varlığı, toprak ve
iklim özelliklerinin ayrıca 2. ürün yetiştiriciliğine de uygun olması,
2. Ekolojik açıdan organik tarıma ve iyi tarıma elverişli olması,
3. Meyve, sebze, şekerpancarı, hububat gibi tarım ürünlerinin çeşitliliği ve
hayvancılık imkânlarının her açıdan oldukça müsait olması,
4. Kışlık sebze üretiminde stratejik olarak avantajlı ve mukayeseli üstünlüğe
sahip olması,
5. Son yıllarda belirlenen havzalarda kurulan kapama bodur ve yarı bodur meyve
bahçesi tesislerinin ekonomik anlamda yığınlaşma göstermesi,
6. Su ürünleri sektöründe; Karadeniz, barajlar ve balık gölleri ile güçlü bir doğal
üretim ve aynı zamanda kültür balıkçılığı altyapısına sahip olması,
7. Büyük ve küçük sulama projeleri, barajları, göletleri ve sulanabilir arazi
potansiyelleriyle tarımsal altyapısının güçlü olması,
8. Yeraltı ve yerüstü sulama kaynaklarının zengin olması,
9. Havayolu, denizyolu ve karayolu taşımacılığı imkânlarının olması, Türk
Cumhuriyetleri, Rusya Federasyonu, Bağımsız Devletler Topluluğuna yakınlığı,
10. Ticareti kolaylaştırıcı ve sanayicileri cezbedici özellikteki coğrafi konuma
sahip olması.
4.2.2. Tokat İli Tarla Bitkileri, Sebze, Meyve Üretim Miktarı (ton)
İlin ticari potansiyelini genellikle tarım ve tarımda dayalı sanayi ürünleri
oluşturmaktadır. Bölgenin yerleşim yerlerinin 200 m’den 2000 metreye kadar değişik
yükseltilerde bulunması hemen her türlü tarımsal ürünlerin yetişmesine ve ayrıca mayıs
ayından kasım ayına kadar tarım ürünlerinin pazarlanmasına imkân vermektedir.
Dolayısıyla il genelindeki tarım ürünlerine yönelik ticari para dolaşımı yılın 8 ayında
devam etmektedir.
Tokat ilinin bulunduğu coğrafi konumu itibariyle uygun bir iklim yapısına sahip
olması nedeniyle turunçgiller hariç diğer bütün tarımsal ürünlerin büyük bir potansiyelle
yetiştirilerek Tokat'ta bulunan meyve ve sebze değerlendiren sektörlerin ihtiyaçları
karşılanmakta komşu illere yaş meyve ve sebze satışı yapılmakta özellikle ceviz ve
8
mahlep yurt dışına ihraç edilmektedir. Domates, kuru soğan, şeker pancarı, bamya, gibi
ürünlerin üretimi TR83 illerinden çok fazladır. Özellikle taze fasulye, biber, karpuz gibi
ürünlerde Samsun İli ile rekabet edecek potansiyele sahiptir. Şeker pancarı, tütün, yaş
sebze ve meyve ile diğer endüstriyel tarım ürünleri, buğday ve diğer tahıl ürünleri, ilde
bulunan kamu ve özel sektör kuruluşlarında değerlendirilmektedir. Meyvecilik
açısından şeftali, kiraz, vişne ve ceviz ilin iddialı olduğu ürünler arasındadır.
ÜRÜNLER
Buğday
Soğan(Kuru)
TR831Samsun
308.412
1.470
TR832Tokat
302.663
90.775
TR833Çorum
487.172
109.865
TR834Amasya
308.412
315.073
TR83
1.406.659
TR
22.050.000
1.904.846
7.764
2.102
-
816
10.682
90.000
Ş.pancarı
80.427
490.016
187.085
288.285
Domates
313.622
482.766
44.790
106.174
51.595
16.189
14.932
2.993
121.475
116.251
40.236
54.517
8.953
4.559
6.575
7.654
460
669
449
1.708
Hıyar
51.121
26.233
7.721
52.747
Biber
269.239
44.968
1.314
7.236
Elma
16.259
15.710
8.610
51.595
Şeftali
20.493
14.958
1.243
14.715
Kiraz
2.342
7.395
2.700
28.880
494.325
Vişne
865
7.729
1.050
2.861
179.752
Ceviz
2.903
5.270
6.423
3.289
212.140
Tütün
Kavun
Karpuz
Taza Fasulye
Bamya
16.483.306
947.352
11.820.000
1.699.550
177.239
182.981
3.887.324
632.301
33.545
1.754.613
322.757
2.159.348
3.128.450
51.409
637.543
Kaynak: TÜİK 2013-ton
Tokat’ın Tarımsal Avantajları
1. Tokat ili bazı tarım ürünlerinde gen kaynağı ve üretim merkezi
konumundadır. Bu ürünlerin (kuşburnu, bağ yaprağı, madımak, domates, biber, vişne,
karayaka koyunu, karagül koyunu vs.) sertifikalandırılarak ülke çapında tanıtılmaları
ilin ticaret hacmini daha da artıracaktır. Tokat ili Karadeniz Bölgesi ile İç Anadolu
Bölgesi iklimi arasında geçiş bölgesi iklimine sahip olup, 230 metreden başlayıp 1500
metre rakımları arasında tarım yapılan zengin bir üretim alanına sahiptir.
2. İlin ekolojik şartları ürün çeşitliliğine, ikinci ürün ve kışlık sebze
yetiştiriciliğine imkan tanımaktadır. İlde çok çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilmesi,
tarıma dayalı sanayi için önemli bir hammadde kaynağıdır.
3. Tokat ilinde gıda sanayi, taş ve toprağa dayalı sanayi, orman ürünleri, tekstil
sektörleri il ekonomisinde önemli rol oynamaktadır. Şeker pancarı, tütün, yaş sebze ve
meyve, buğday ilde bulunan kamu ve özel sektör kuruluşlarında işlenmektedir. Yıllar
itibari ile verilen teşvik tedbirleri ile sanayi sektöründe önemli gelişmeler yaşanmıştır.
1985 yılından sonra uygulanan teşvik tedbirleri ile Tokat ilinde toprak sanayinden tuğla
ve kiremit fabrikaları, gıda sanayinden un, unlu mamuller ve yem fabrikaları, orman
ürünleri sanayinden parke ve kereste fabrikaları ve tarım makineleri gibi tarım ve
toprağa dayalı yatırımlarda artış olmuş ve yavaş yavaş sanayinin ağırlığı yükselmiştir.
4. İlin hava yolu, demir yolu ve duble yollar ile geniş ulaşım imkanlarına sahip
olması ve hammadde temininde ve ürün pazarlanmasında kolaylık sağlanması, Organize
Sanayi Bölgesinin il merkezine yakın olması
5. Organize Sanayi Bölgesinde yatırım yapacak firmalarla yakından ilgilenilmesi
ve bu bölgelerin alt yapı problemlerinin olmayışı,
9
6. Tokat ili akarsu, gölet ve baraj gibi doğal kaynaklar açısından zengin bir ildir.
Kara ve kafes balıkçılığı açısından alt yapısının müsait olması.
7. Organik hayvancılığın yaygınlaştırılmasına imkân sağlayan çayır ve mera
alanları mevcuttur. Organik ürünlere artan talep doğrultusunda uygun organik tarım
alanları potansiyeli bulunmaktadır. Tıbbi ve aromatik bitkilerin üretimi için uygun
ekolojik ortamın mevcut olması.
8. Endemik bitki (madımak, tokat biberi, asma yaprağı, barbunya fasulye,
bamya, kiraz ve vişne) varlığı, marka değeri taşıyan tarımsal ürünlerin varlığı,
9. Topografya (toplam 183.000 ha ova alanı), gelişen sulama altyapısı, bilinçli
üretici profili, arazi toplulaştırma konusundaki kararlılık, son yıllarda OT, İTU ve
EKÜY gibi izlenebilir ve sertifikalı üretim modellerini tercih eden üreticiler ile üretici
örgütlerinin kurulması, salça, turşu, konserve ve kurutulmuş ürün işletmelerinin
bulunması, hazır fide kullanımındaki kararlılık, üretim ağırlığı olan türlerde amaca
uygun hibrit çeşitlerle yapılan üretim, yaş sebze ve meyve ürünlerinin standardizasyon,
paketleme ve ambalajlamasında tesis ihtiyacının bilinmesi, sanayiye yönelik tür ve
çeşitlerle yapılan üretimin yaygınlaşması,
10. Komşu iller ve Doğu Anadolu pazarına hakim konumda olan Erbaa ilçesinde
tuğla ve orman ürünlerini değerlendiren özel sektör işletmelerinin faaliyet göstermesi.
Son yıllarda tekstil sektörünün de ilçede önemli ölçüde gelişmiş olması.
4.2.3. Çorum İli Tarla Bitkileri, Sebze, Meyve Üretim Miktarı (ton)
Çorum, Ekiliş alanları itibariyle buğday ve arpa önemli bir üretim potansiyeline
sahiptir. Kızılırmak’ın suladığı alanda çeltik tarımı yapılır. Bunlardan başka patates,
mısır, fasulye, çavdar, kendir, yem bitkileri ve diğer sebzeler de ekilmektedir.
Türkiye genelinde tarım arazilerinin oranı %31 iken, yüzölçümü bakımından
Türkiye’nin 20. büyük İli olan Çorum’un topraklarının %44’ü yani 552.920 ha tarım
arazisidir. Tarım arazilerinin 475.817 ha kuru, 77.103 ha ise sulu tarım arazisidir.
Yapımı devam etmekte olan 3 baraj tamamlandığında sulanan arazı miktarı artacak ve
yeni yatırımlar için uygun tarım arazileri oluşacaktır. Çorum’da yetişen başlıca ürünler
buğday, arpa ve çeltik tarımsal sanayinin en önemli girdilerindendir. Bu ürünlerin
yanında yetiştirilen başlıca ürünler; nohut, şeker pancarı, yağlık ayçiçeği, kuru soğan
gibi tarla bitkileri yanında üzüm, elma, ceviz, kiraz gibi önemli meyve ürünleri ve
ağırlıklı olarak iç pazarda tüketilen sebze ürünleridir. Son yıllarda sebze yetiştiriciliği
açık alanlardan örtü altı alanlara kaymakta, plastik örtülü sera alanları
yaygınlaşmaktadır.
ÜRÜNLER
Buğday
Arpa
Çeltik
Ş.pancarı
Ayçiçeği
Kuru soğan
Domates
Hıyar
Elma
Üzüm
Kiraz
Ayva
Ceviz
TR831Samsun
308.412
18.572
122.710
80.427
33.018
1.470
313.622
51.121
16.259
1.124
2.342
1.957
2.903
TR832Tokat
302.663
59.574
833
490.016
47.096
90.775
482.766
26.233
15.710
35.902
7.395
5.366
5.270
TR833Çorum
487.172
200.756
65.523
187.085
47.739
109.865
44.790
7.721
8.610
27.493
2.700
2.014
6.423
10
TR834Amasya
308.412
84.785
1.208
288.285
35.446
315.073
106.174
52.747
51.595
7.188
28.880
1.947
3.289
TR83
1.406.659
190.274
947.352
TR
22.050.000
7.900.000
900.000
16.483.306
1.523.000
1.904.846
11.820.000
1.754.613
3.128.450
4.011.409
494.325
139.311
212.140
2- Samsun, Amasya, Çorum ve Tokat Tarımsal Danışmanlık ve Proje
Çorum, ülkemiz tarımsal ve hayvansal üretiminde hatırı sayılır bir yere sahiptir.
İldeki buğday üretimi 2013 TUİK verilerine göre Türkiye‘deki payı %2.2 olarak
gerçekleşmiştir. Çeltik (pirinç) üretiminin %7‘si, kuru soğan üretiminin %5,7’si, nohut
üretiminin ise %2,78’i, yumurta üretiminin ise %7,3’ü Çorum ilimizden sağlanmaktadır.
Çorum’un Tarımsal Avantajları
1. İlde teşviklerin oldukça yoğun olması. (IPARD SSK, Vergi indirimi)
2. Ulaşım ağının çok kolay olması üretilen ürünlerin ulaşım açısından en kolay
bir şekilde iletilmesine imkan sağlayacak şekilde olması
3. İş gücü maliyetinin düşük olması
4. Büyükbaş, küçükbaş ve arıcılık açısından geniş mera ve tarıma elverişli
arazilerin varlığı
5. Temiz toprak, su ve hava imkânlarının organik tarıma avantaj sağlaması
6. Tarıma dayalı yatırım potansiyelinin fazla olması üretime teşvik açısından
önem arz etmektedir.
7. Yem fabrikalarının bölgede yoğun olması nedeniyle yem fiyatlarının ucuz
olması zaten var olan hayvancılık potansiyelinin artmasına vesile olmaktadır.
8. Organize sanayi Bölgenin nüfusuna göre oldukça gelişmiş olduğundan yatırım
için uygun bir potansiyele sahiptir.
9. İstihdam açısından kalifiye eleman ve uzman teknik personel bulmada güçlü
bir potansiyele sahip olduğundan istihdam sorunu olmamaktadır.
10. Sanayisi uzun yıllara dayalı bir durum olduğundan tecrübeli iş adamlarının
güçlü şirket yapılarıyla Ar-Ge çalışmalarına oldukça uygundur.
4.2.4. Amasya İli Tarla Bitkileri, Sebze, Meyve Üretim Miktarı (ton)
Amasya’da ticaretle uğraşanların büyük bir çoğunluğu perakende ticaret ile
iştigal etmektedir. Amasya ili gelirinin büyük bölümünü, tarımsal ürünlerin
satışlarından sağlanan gelirler oluşturmaktadır. Tarım ürünlerinin alım-satımına
dayanan il ticareti, küçük ölçekli olup, en çok İstanbul-Ankara ve Samsun illeri ile
yapılmaktadır.
Amasya’da; elma, kiraz, şeftali, armut, ayva, erik, kayısı, üzüm ile meyvecilikte,
soğan, şeker pancarı, ayçiçeği, mısır, buğday, haşhaş, yeşil mercimek, patates ile tarla
ziraatında, sera domatesi ve salatalığı, biber, patlıcan, marul, karnabahar, lahana, Yeşil
fasulye, bamya, kabak vb. sebzeler de sebzecilikte önemli bir yer tutmaktadır. Bu
ürünler ülkemizin iç pazarına pazarlandığı gibi kiraz, soğan, elma, vb dış ülkelere de
ihraç edilmektedir. Amasya, arazi varlığı ve bitkisel ürün çeşitliliği bakımından tarımsal
potansiyeli yüksek iller arasında yer almaktadır.
Amasya’da topografya; iklim ve jeolojik yapı ile üretim sezonundaki çeşitlilik
nedeniyle önemli bir potansiyele sahiptir. Ekolojinin sağladığı avantajlarla dünyaca ün
yapan Misket Elması ve Çiçek Bamyası gibi ürünlerinin lezzet ve aroması Amasya
dışında aynı kalitede yetiştirilmelerini de olanaksızlaştırmaktadır.
İlin toplam yüzölçümü 570.200 hektardır. Bu alanın yaklaşık %40’na karşı gelen
223.536 hektarı tarım arazilerinden oluşmaktadır. 2011 yılı tarımsal üretim değeri
1.318.672.606 TL’ye ulaşan Amasya’da hayvancılık da önemli bir potansiyele sahiptir.
2013 yılı verilerine göre Amasya’da 174.667 adet büyükbaş, 142.124 adet küçükbaş,
1.245.019 kanatlı ve 17.575 adet arı kovanı bulunmaktadır.
11
ÜRÜNLER
Buğday
Arpa
Ayçiçeği
Ş.pancarı
Haşhaş(kapsül)
Kuru soğan
Domates
TazaFasulye
Bamya
Üzüm
ceviz
Kiraz
Şeftali
Elma
TR831Samsun
308.412
18.572
33.018
80.427
1.470
313.622
116.251
460
1.124
2.903
2.342
20.493
16.259
TR832Tokat
302.663
59.574
47.096
490.016
90
90.775
482.766
54.517
669
35.902
5.270
7.395
14.958
15.710
TR833Çorum
487.172
200.756
47.739
187.085
293
109.865
44.790
4.559
449
27.493
6.423
2.700
1.243
8.610
TR834Amasya
308.412
84.785
35.446
288.285
769
315.073
106.174
7.654
1.708
7.188
3.289
28.880
14.715
51.595
TR83
1.406.659
947.352
182.981
51.409
TR
22.050.000
7.900.000
1.523.000
16.483.306
19.244
1.904.846
11.820.000
632.301
33.545
4.011.409
212.140
494.325
637.543
3.128.450
İlde toplam 28.880 ton kiraz üretimi yapılmakta ve dış ülkelere ihracat
edilmektedir. Amasya, Türkiye soğan üretiminde %16 paya sahip olup ihracatında da
önemli bir konumdadır. Yılda 1.708 ton bamya üretilmekte olup Türkiye’de kuru
bamyanın %30’u Amasya’dan karşılanmaktadır.
olması,
Amasya’nın Tarımsal Avantajları
1. Tarımsal üretim için uygun ekolojik koşullar ile mikro klima alanların var
2. İlde bulunan Geldingen, Merzifon, Suluova ve Gümüş ovalarının, verimli
arazi yapıları ve sulama imkânları yanında arazi toplulaştırma çalışmaları ile üretim
potansiyelinin artırılması,
3. İlin kiraz, elma, kuru soğan, kırmızı et, bamya gibi ürünlerde üretim değeri ve
verimlilik açısından ülke çapında söz sahibi olması,
4. Özellikle son yıllarda yumurta tavukçuluğu, damızlık hayvancılık, meyvecilik
gibi alanlarda profesyonelce yatırımlar yapılması,
5. İlin Türkiye’nin kuzey-güney ve doğu-batı arasında karayolu ve demir yolu
ulaşımında geçiş bölgesinde bulunması,
6. İlde şeker fabrikası, maya fabrikası, ayçiçeği fabrikası, un ve yem fabrikaları
gibi tarımsal sanayinin bulunması,
7. Mevcut ve alternatif imkânlar değerlendirildiğinde yeterli su kaynaklarının
bulunması,
8. Meyve, sebze, endüstri bitkileri, hububat gibi tarımsal ürün çeşitliliğinin fazla
olması,
9. Tohumculuk ve meyve fidanı üretimi için çok uygun ekolojik koşullara ve
uygun tarımsal alanlara sahip olması,
10. İlin yayla turizmi ve ekolojik turizm gibi güçlü turizm potansiyelinin
bulunması,
4.3. İllerin Hayvan Varlığı
4.3.1. TR83 İllerin Hayvan Varlığı
Türkiye İstatistik Kurumunun 2013 yılı verilerine göre büyükbaş hayvan sayısı
bir önceki yıla göre %3,6 artarken küçükbaş hayvan sayısı ise %7,6 arttı. Yılsonu
12
itibariyle sığır sayısı 14 milyon 415 bin baş, koyun sayısı 29 milyon 284 bin baş, keçi
sayısı ise 9 milyon 226 bin baş olarak gerçekleşmiştir.
Samsun’da 2013 yılı itibariyle 344.765 adet büyükbaş, 198.048 adet küçükbaş,
2.542.862 adet kanatlı ve 78.526 adet arı kovanı vardır. Samsun alt bölge illeri içinde en
fazla büyük baş hayvana sahip iken küçükbaş hayvan sayısı bakımından ise 299.977
küçükbaş ile Tokat ili ön sıradadır. Hayvancılık alanında Tokat, komşu illere göre daha
yüksek bir potansiyele sahiptir. Süt ve et sığırcılığı, küçük ve büyük baş hayvancılık,
arıcılık ve tavukçuluk yapılmaktadır.
Cinsi
Büyük
Baş
Kültür
Melez
Yerli
∑ Sığır
∑ Manda
∑ BB
Küçük Koyun
Baş
Keçi
∑ KB
Kanatlı
Arı kovanı
Samsun
78.669
168.130
83.642
330.441
14.324
344.765
178.029
20.019
198.048
2.542.862
78.526
Tokat
65.921
124.286
71.307
261.514
8.125
269.639
245.477
54.500
299.977
236.236
37.333
Çorum
78.739
120.394
39.189
238.322
2.152
240.474
151.993
38.772
190.765
4.133.956
31.453
Amasya
44.934
71.225
54.507
170.666
4.001
174.667
110.013
32.111
142.124
1.245.019
17.575
TR83
268.263
484.035
248.645
1.000.943
28.602
1.029.545
685.512
145.402
830.914
8.158.073
164.887
TR
5.954.333
6.112.437
2.348.487
14.415.257
117.591
14.532.848
29.284.247
9.225.548
38.509.795
270.202.034
6.641.348
Çorum hayvancılık yönünden de önemli bir potansiyele sahiptir. İlde; 2013 yılı
itibariyle 240.474 adet büyükbaş, 190.765 adet küçükbaş, 4.133.956 adet kanatlı ve
31.453 adet arı kovanı vardır. İlde AB standartlarında üretimle yapılan yumurta üretimi
önemli bir yer tutmaktadır. Türkiye’de üretilen yumurtaların %7,3’ü Çorum’da
üretilmektedir. İlden aynı zamanda 8.306.779 $ yumurta ihracatı yapılmıştır. Yumurta
üretiminde Türkiye genelinde Çorum 8. sırada yer almaktadır.
Çorum’un ekonomik yapısında, hayvancılık önemli bir yer işgal eder. Tarımla
uğraşan her ailede hayvancılık da yapılır. Bunun haricinde toplu işletmeler kurulmakta,
özellikle tavukçuluk her geçen gün ilerlemektedir. 10.000 tavuk kapasiteli 5 işletme,
15.000 tavuk kapasiteli 2 işletme, 20.000 tavuk kapasiteli 2 işletme, 50.000 tavuk
kapasiteli bir işletme açılmıştır. Koyun, kıl keçisi, tiftik keçisi, manda ve sığır beslenir.
Çorum ilinde arıcılık günden güne gelişme göstermektedir. Çorum için hayvancılığın
tarımdan ileri olduğu il olarak bahsedilir.
Amasya hayvancılık yönünden de önemli bir potansiyele sahiptir. İlde
hayvancılık genelde aile işletmesi şeklindedir. Son yıllarda yapılan bazı çalışmalar ve
destekler sonucu Kültür hayvancılığında önemli ilerlemeler olmuştur.
İlde hayvan ticaretinin de önemli bir yeri vardır. Ayrıca, süt ve besi amaçlı
büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık, Amasya ekonomisin de önemli bir yer tutmaktadır.
Son dönemlerde hayvancılık ve kanatlı hayvancılık sektörüne yapılan yatırımların
artmasıyla yumurta üretiminde de bir canlılık gözlemlenmektedir. Bu sektörün
canlanması sağlayan Suluova’da hizmete açılan 20.000 m2 kapalı alanda faaliyet
gösteren, günlük 1.000.000 yumurta/gün kapasiteye sahip üretim tesisinin kurulmuş
olmasıdır. Söz konusu tesis Türkiye yumurta üretiminin %2,5’ini tek başına
karşılayacak kapasitededir. İlin 2013 yılı toplam büyükbaş hayvan sayısı 174.667’dir.
Suluova ilçesinde hayvan ticareti önemli bir yer tutmaktadır. Türkiye’nin
ilklerinden olan Suluova Besi OSB’nin hizmete verilmesi ve işletmelerin üretime
geçmesi ile birlikte, ilde hayvancılık ve yan sektörlerinde büyük bir canlılık olacağı ve
Ticaretin daha da artacağı düşünülmektedir.
13
4.3.2.TR83 İllerin Süt Üretimi
2000’li yıllardan sonra sağılan büyükbaş hayvan sayılarını incelediğimizde
sağılan kültür sığırı sayısında her yıl düzenli artış meydana geldiği, sağılan sığır melezi
sayısının 2009, 2010 ve 2011 yıllarında artış gösterdiği, yerli sığır sayısının ise her yıl
giderek azaldığı görülmektedir. Sağılan manda sayısında ise 2005-2007 yılları arası
düşüş yaşanırken, 2007 yılından itibaren artış olduğu görülmektedir. 2013 yılında 18
milyon tondan fazla süt üretilmiştir. Her geçen gün kültür ve kültür melezi sığır
sayısında artış yaşandıkça büyük tarımsal işletmelerin faaliyete geçmesiyle süt üretimiz
devamlı artacağı görünmektedir. TR83 bölgesi 1.024.383 ton süt üretimi ile ülke
üretiminin %5,6’sını karşılamaktadır. TR83 Bölgesi en fazla süt üreten ili Samsun’dur.
Cinsi
Sığır
Kültür
Melez
yerli
∑ Sığır Süt Üretimi
Manda Sütü
∑ BB Süt Üretimi
Küçük
Koyun
Baş
Keçi
∑ KB Süt Üretimi
∑BB+KB Süt Üretimi
Samsun
109.963
172.844
37.377
320.184
6.735
326.919
7.405
836
8.241
335.160
Kaynak: TÜİK 2013
Tokat
104.855
117.725
36.564
259.144
2.858
262.002
8.423
1.674
10.097
272.099
Çorum
106.876
127.394
22.100
256.370
874
257.244
5.701
1.527
7.228
264.472
Amasya
64.988
56.465
24.694
146.147
1.531
147.678
3.708
1.266
4.974
152.652
TR83
386.682
474.428
120.735
981.845
11.998
993.843
25.237
5.303
30.540
1.024.383
TR
8.946.132
6.531.571
1.177.304
16.655.007
51.944
16.706.951
1.101.013
415.743
1.516.756
18.223.707
Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan 2013 yılı 4.dönem kırmızı et
üretimi et üretimi 996.125 ton olmuştur. Geçen yıl yani 2012 de bu rakam 915.845,
2011 yılında ise 776.915 ton idi. Yani 2012 yılına göre üretimde %9, 2011 yılına göre
ise %28 artış oldu. Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan kırmızı et üretim
istatistikleri 2010 yılına kadar; mezbahalarda kayıt altına alınan büyükbaş-küçükbaş
hayvan kesimleri ile derisi Türk Hava Kurumuna ulaşan kurban derilerinden elde edilen
verilere dayanmaktaydı. 2010 yılından sonra ülkesel et üretimi TUIK tarafından
yayınlanan dönemsel bültenler ile açıklanmaktadır. Bu tarihlerden sonra illerin et üretim
bilgilerine ulaşılamamaktadır. 2013 yılı Türkiye et üretimini 2009 yılı kendisi ile de
kıyaslandığında yarı yarıya fark görülmektedir.
Cinsi
BB Hayvan
KB Hayvan
Toplam
Samsun
4.046
393
4.439
Tokat
1.297
428
1.725
Çorum
3.140
640
3.780
Amasya
7.841
326
8.167
TR83
16.324
1.787
18.111
TR
326.292
86.309
412.601
4.3.4.TR83 Tatlı Su Ürünleri Üretim Miktarı (ton)
TR831 TR832 TR833 TR834
TR83
TR
Türler
Samsun Tokat Çorum Amasya
İç Su
2.041,0 3.714,0
14,8
24,6
5.794,4 122.873,3
Alabalık
Deniz
795,3
795,3 5.186,2
Levrek
Deniz
851,2
851,2 67.912,5
Diğer İç Su ve Deniz Su Ürünleri Üretimi
233.393,9
14
4.3.5.TR83 Tatlı Su Ürünleri Avlanma Miktarı-ton
Türler
Akbalık
Alabalık
Çapak
Gümüş
Kayabalığı
Kefal
Kerevit
Kızılkanat
Levrek (Sudak)
Salyangoz
Sazan
Siraz
Turna
Yayın
Toplam
TR831
Samsun
TR832
Tokat
4,0
7,5
1,0
TR833
Çorum
3,0
TR834
Amasya
3,0
TR83
2,0
2,0
5,0
1,0
34,2
11,0
2,0
11,6
2,0
14,0
1,5
1,0
1,0
352,0
50,0
140,0
75,0
45,0
11,0
2,6
22,0
236,9
10,0
96,5
2,0
61,0
9,0
26,0
457,0
TR
4,0
54,0
15,5
437,5
3,0
106,0
5,0 5.012,3
1,0
37,4
50,2 1.094,4
11,0
532,1
4,5
161,0
12,6
491,2
352,0 1.430,5
310,0 8.276,6
11,0
735,5
11,6
213,2
60,0
617,9
851,4 19.199,6
5. TR83 Alt Bölgesinde Gıda ve Tarıma Dayalı Sanayi
5.1. Samsun Gıda ve Tarıma Dayalı Sanayi
Samsun hiç kuşkusuz Karadeniz Bölgesi’nin en önemli yatırım merkezidir.
Ulusal ve uluslar arası karayolu bağlantıları, üç ticaret limanı, uluslararası havaalanı ve
demiryolu gibi tüm ulaşım imkânlarının varlığının sağladığı avantajların yanında
Samsun, gelişmiş altyapısı, yatırım alanları ve kalifiye işgücü potansiyeli ile bölgenin
en önemli yatırım merkezidir.
Samsun İlinde bulunan sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına baktığımızda,
%23 gıda ürünlerinin %9 kauçuk ve plastik ürünleri imalatı, ilk sırada yer alır. Arsa
tahsisleri yapılmakta olan Gıda OSB ve yapımı yeni tamamlanan Havaalanı Kargo
Ünitesi ile birlikte Samsun Gıda ürünlerinin işlenmesi, paketlenmesi konularında da
yatırım merkezi olma konumuna gelecektir. Samsun, İl Gelişme Strateji Planında ortaya
çıkan 3 gelişme ve kalkınma alanından birisi olarak “Tarım ve Tarıma Dayalı Sanayi”
sektörü belirlenmiştir. Samsun’da arsa tahsisleri tamamlanıp yatırımları başlayan Gıda
OSB ve isim değiştirerek Tarımsal Ürün İşleme ve Tarım Makineleri İhtisas OSB adını
alan Havza OSB tamamlandığında bölgedeki tarımsal potansiyel değerlendirilerek bu
alanda yatırımlar artacaktır.
Bafra OSB ve Kavak OSB’de de yeni yatırımlar devam etmektedir. Havza
Organize Sanayi Bölgesi’nin de faaliyete geçmesiyle bu bölgede de sektörden pek çok
firmanın faaliyet göstermesi beklenmektedir. Samsun’da; il merkezi, Havza ve
Bafra’da; un fabrikaları, Çarşamba ve Terme’de; fındık fabrikaları, Merkezde; helvaşekerleme ve reçel fabrikaları, İl merkezinde ve Bafra’da; salça-bakliyat-gıda işleme
tesisleri, Terme ve Bafra’da; pirinç fabrikaları, Yakakent ve merkezde balık işleme
tesisleri faaliyettedir. Bu üretim konularının her birinde çok sayıda ve orta-büyük
ölçekte firmalar yer almaktadır.
15
Tarım ve Tarıma Dayalı Sanayi
Konusu
Süt ve Süt Ürünleri
Et ve Et Ürünleri
Tahıl, Un ve Unlu Mamuller
Meyve-Sebze İşleme- Paketleme
Konserve ve Salça
Bitkisel Yağ
Su Ürünleri
Şekerli Mamuller
Pastacılık Ürünleri ve Tatlılar
Nişasta ve Nişasta Mamulleri
Yumurta ve Yumurta ürünleri
Kuruyemiş ve Çerezler
Hazır Yemek ve yemek fabrikası
Tütün ve Mamulleri
Yem
Diğer
(İşletme sayıları)
Sayısı
48
26
228
3
1
1
5
12
153
1
20
23
30
2
1
-
5.1.1. Samsun’da Tarımsal Yatırım İçin Uygun Sektörler ve Alanlar
Sektör Adı
Açıklama
Entegre Su Karadeniz’e kıyısı olmasının yanında, barajlar ve balık göletleri ile güçlü bir
doğal üretim ve kültür balıkçılığı altyapısına sahiptir. Samsun İli Su ürünleri
Ürünleri
İşleme ve konusunda; stratejik konumu, limanları, balıkçı barınakları, modern balıkçı
Paketleme tekneleri, kalifiye elemanları, birikimleri, kullanılabilir dinamikleri ve
modern kent kimliği ile bölgesinin belirleyicisidir.
Sektörü
Samsun ili, toplamda 22.559 ton üretimi yapılan su ürünleri varlığına
sahiptir. Yıllara bağlı olarak ülke ekonomisine, dış ticaretine deniz, kültür
ve iç su balıkçılığı yoluyla artan oranda ekonomik katkı sağlamaktadır. Son
yıllarda kabuklu ve yumuşakça sektöründe bir durağanlık yaşanırken, kültür
balıkçılığına eğilim artmaktadır. Kıta sahanlığının uygunluğu nedeniyle
Karadeniz’deki “dip trol balıkçılığının, buna bağlı olarak “orta su trol
balıkçılığının yaygın olarak yapıldığı tek il olan Samsun, baraj gölleri ve
akarsularının fazla olması nedeniyle, iç su balıkçılığı bakımında da önemli
bir konumdadır. Kuzey Karadeniz kıyılarından başlayan hamsi akınının
Sinop’tan sonra hemen Samsun’a yönelmesi, avcılık bakımından avantajlar
sağlamakta, avlanma mevsiminin başında Samsun bölgesi hamsi akınına
uğramaktadır. Su ürünleri sektöründe mevsimsel olarak hem avlanma ve
yetiştirme miktarı hem de yeteri miktarda işleme tesislerinin varlığı Samsun
iline Su ürünleri açısından önemli ihracat potansiyeli sunmaktadır.
Ülkemizde denizlerden ve iç sulardan avlanılan 500.000 ton su ürünlerinin
yaklaşık 60.000 tonu Samsun iline aittir.
Samsun İlinde gerek denizlerden alınan ve gerekse yetiştiriciliği yapılan
balık üretimi mevsimlere göre bazen ihtiyaçtan fazla olmaktadır. Bu konuda
ihtiyaçtan fazla Hamsi başta olmak üzere bazı balıklar genelde hayvan yemi
16
olarak değerlendirilmek üzere bölgemizdeki balık unu fabrikalarına
gönderilmektedir. Bazı zamanlarda Palamut, Sardalye, İstavrit gibi diğer
balıkların avlanması tüketimden daha çok olmaktadır. Yani avlanma
sezonunda çok miktarda avlanan ve fiyatı çok uygun olan Hamsi, İstavrit,
Sardalye ve Palamut gibi türlerin bölgemizde kurulacak işleme tesislerinde
soğutma, dondurma, tuzlama, konserve, tütsüleme, kurutma ve salamura
gibi işleme ve muhafaza teknolojilerine tabi tutularak tüketicilere diğer
zamanlarda sunulması oldukça önemli bir yaklaşımdır.
Yaş Sebze- Kışlık sebze üretiminde stratejik olarak avantajlı ve mukayeseli üstünlüğe
sahiptir. Bafra ve Çarşamba Ovaları 2. ürün yetiştiriciliğine uygundur.
Meyve
Ayrıca Samsun’da kapama bodur ve yarı bodur meyve bahçesi tesisleri
Ürünleri
ekonomik anlamda yığınlaşma göstermektedir. Samsun ilinde
İşleme ve
Paketleme SEBZE-2013 yılı TÜİK verilerine göre yaklaşık 444.117 dekar alanda
1.361.729 ton sebze üretimi gerçekleştirilmiştir. Türkiye’de Samsun ili
Sektörü
sebze üretimiyle yıllar ve ürünler itibariyle 1. veya 6. sırada yer almıştır.
Samsun lahana, taze fasulye ve kabak üretiminde 1. sırada yer alırken, biber
üretiminde 2. sırada ve patlıcan üretiminde 6. sırada yer almıştır.
Samsun’da en çok yetiştirilen ürünler biber, yeşil fasulye, lahana, pırasa,
patlıcan, domates, kabak, karpuz, kavun, marul, ıspanak, karnabahar gibi
sebzelerdir. Bu sebzelerin çoğu Türkiye ihracat tablosunda görülen, ihracat
potansiyeli olan ve Yaş Sebzede en fazla İhracat Yapılan İlk 10 Ürün içine
giren sebzelerdir.
MEYVE- 935.683 dekar alanda 138.538 ton üretim yapılan Samsun’da,
Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ilimizde Tarım havzaları
oluşturulmasına öncülük ederek ve önemini daha önceden tespit ederek İl
Özel İdare kaynakları başta olmak üzere Bakanlık ve diğer kaynaklardan
önemli miktarlarda projeli kapama meyve bahçesi tesis ettirmiştir. Son
yıllarda özel sektörde SAMMEY başta olmak üzere birçok üretici/yatırımcı
Samsun ilinde yöreye uygun çeşitlerle oluşturulan bodur ve yarı bodur
meyve bahçeleri meyve ihracatçısına ve meyve suyu sektörüne önemli
üretim potansiyeli ve hammadde kaynağı oluşturmaya başlamıştır.
Bitkisel ürünler ve su ürünleri ile dondurulmuş gıda sektörüne 4 mevsim
Dondurul
hammadde sağlayabilecek büyük bir potansiyele sahiptir. Sektörde temel
muş Gıda
olarak üç farklı ürün grubunda Dondurulmuş sebze ve meyve, Su Ürünleri
Sektörü
ve Unlu Mamuller üretim yapılmasına karşın dondurulmuş gıda
denildiğinde tüm dünyada ve ülkemizde akla dondurulmuş sebze ve meyve
gelmektedir.
Sebze ve meyve üretim ve tüketimi toplam dondurulmuş gıda sektörü içinde
yaklaşık % 70-80 dolayındadır. Bu Samsun için önemli avantajlardan
biridir.
Özellikle Samsun ilimizde üretilen yeşil ve kırmızı kapya biber, domates,
pırasa, bezelye, ıspanak, karnabahar, brokoli, beyazlahana, kırmızılahana,
domates ve taze fasulye gibi yoğun üretilen sebzelerde Samsun ilinin
dondurulmuş ürün olarak pazarlama ağı içerisinde yer alması oldukça
önemlidir.
Un ve Unlu Un, ekmek, simit, jips, pide ürünleri, kuru pasta, yaş pasta ve tatlı
Mamuller tüketiminde önemli artış yaşanmakta olup, bu sektörler için yeterli
hammadde ve kalifiye eleman varlığı mevcuttur. Sektörde Samsun ilinde
17
önemli yığınlaşma vardır.
Organik
Tarım ve
İyi Tarım
Sektörü
Enerji
Tarımı
Organik fındık, beyaz et, yumurta ve süt üretimde yığınlaşmanın olduğu ve
bu ürünlere yönelik üretim ve tüketim bilincinin arttığı bir ildir. “Organik
Tarımın Güneşi Samsun’dan Doğacak” sloganı ile yola çıkan İlimiz organik
tarım konusunda oldukça önemli çalışmalara imza atmış ve ülkemizde bu
konunun da öncüsü olmuştur. İlimizde Organik Tarım üretimi başta Fındık,
Yumurta, Beyaz Et, Süt olmak üzere bazı meyve ve sebze türlerinde olmak
üzere bir çok üründe sertifikalı olarak yapılmaktadır
Enerji bitkileri ekimi yaygınlaşmasının yanında, Biyo-enerji tüketimi bilinci
de giderek artmaktadır. Ayrıca Türkiye’nin tek Enerji Tarımı Bitkileri
Araştırma Merkezi Samsun’da kurulmuş olup, bu merkez tarafından önemli
araştırmalar yürütülmektedir.
5.1.2. Samsun İline Verilen Destekler (TL)
HAYVANCILIK DESTEKLERİ
2002-2011
HAYVANCILIK
522.894.066,00
46.039.305,00
ALAN BAZLI DESTEKLEMELER
522.894.066,00
2012
2013
2014
TOPLAM
42.561.462,87 3.360.009,88
258.957.035,81
88.268.290,00 102.009.060,58
-
713.171.416,58
72.244.243,00
72.244.243,00
23.975.526,00
-
119.804.277,00
TELAFİ EDİCİ ÖDEMELER
(fındık-ARİP)
9.938.496,00
37.796,00
111.626,00
-
10.087.918,00
TELAFİ EDİCİ ÖDEMELER (sertfk.
tohum)
3.024.926,00
929.581,00
1.077.622,81
-
5.032.129,81
608.101.731,00 161.479.910,00 127.173.835,39
-
848.095.741,39
FARK ÖDEMESİ DESTEKLERİ
TELAFİ EDİCİ ÖDEMELER –GEN.
TOPL.
KKYDP
EKONOMİK YATIRIMLAR
3.750.199,00
6.101.790,00 4.598.347,00
28.010.849,00
MAKİNA EKİPMAN
1.510.639,00
4.520.509,00 2.946.000,00
23.057.103,00
5.260.838,00
10.622.299,00 7.544.347,00
51.067.952,00
TOPLAM
27.640.468,00
-
DİĞER TARIMSAL AMAÇLI
DESTEKLER
YILLAR
GENEL TOPLAM
-
8.619.372,00
3.836.706,00
5.067.244,00
-
17.523.322,00
2002-2011
2012
2013
2014
TOPLAM
811.357.829,06 216.616.759,00 185.424.841,26 7.544.347,00 1.220.943.776,32
Kaynak:Samsun GTHB
5.2.Tokat Gıda ve Tarıma Dayalı Sanayi
İlde öne geçen sektörler genel olarak hammadde ve işgücü potansiyeline dayalı
imalat sanayi kollarıdır. Gıda ve içki sanayi, taş ve toprak sanayi (tuğla kiremit),
mermer ve maden sanayi, tekstil ve konfeksiyon sanayi ilde yoğunlaşmıştır. Tokat
İlinde bulunan sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına baktığımızda, %25 ile gıda
ürünleri imalatı, %15 ile diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı, %11 giyim
eşyası imalatı sektörlerinin ilk sıralarda olduğu görülmektedir.
Erbaa ilçesinde taş ve toprağa dayalı sanayiden Tuğla ve kiremit fabrikaları,
Konfeksiyon yatırımları, Turhal ilçemizde mermer ve maden sanayi, Tokat merkez
ilçede tarım makineleri, hazır giyim ve gıda işletmeleri, Niksar ilçesinde yaş sebze ve
meyve işleme ve değerlendirmeye yönelik kuruluşlar, Zile ilçesinde gıda ve makine ile
ilgili yatırımlar yoğunluktadır. İlde en fazla işletme sayısına sahip sektör gıda
sanayidir. Gıda sanayi işletmeleri Turhal, Merkez, Zile ve Niksar’da yoğunlaşmaktadır.
İlde öne geçen sektörler genel olarak hammadde ve işgücü potansiyeline dayalı imalat
sanayi kollarıdır. Gıda ve içki sanayi, taş ve toprak sanayi (tuğla kiremit ), mermer ve
18
maden sanayi, tekstil ve konfeksiyon sanayi ilde yoğunlaşmıştır.
Tokat’ta kamu ve özel sektör tarafından kurulan tesislerle, tarıma dayalı sanayi
gelişmiştir. İlde sahip olduğu verimli tarım arazilerinden elde edilen kaliteli tarım
ürünlerini değerlendiren işletmeler yer almaktadır. 1934 yılında kurulan ve Türkiye’nin
ilk şeker fabrikaları arasında yer alan Turhal Şeker Fabrikası, 1958 yılında kurulan,
Türkiye’nin ilk meyve suyu üreticisi ve Türkiye’nin ilk 500 şirketinden biri olan Dimes,
kentin sanayileşme sürecindeki önemli aktörledir.
İlde en fazla istihdam sağlayan (1839 kişi ile) üçüncü sektör konumundaki gıda
sanayinin en fazla istihdam sağlayan işletmeleri Muammer Tuksavul Turhal Şeker
Fabrikası, Dimes Gıda A.Ş. ve Birsan Un A.Ş. işletmeleridir. Bu işletmeler toplam
istihdamın %49.5’ini oluşturmaktadır. Meyve suyu ve gıda sanayi ürünleri de yurtiçi ve
yurtdışı pazarlarında rekabet edebilecek düzeye gelmiştir.
Sektörün ilin ihracatındaki payı %10’dur. Dimes bu sektördeki ihracatın %95’ini
gerçekleştirmektedir. Sektörde ihracatçı 14 işletme bulunmaktadır. İhraç edilen ürünler
meyve suyu, ceviz, süt ürünleri, Asma yaprağı, pekmez, şeker, un ve bakliyattır.
Sektörde faaliyet gösteren 13 firma 2012 yılında toplam16.550.076 $’lık ihracat
yapmıştır.
Tokat İli Tarım ve Tarıma Dayalı Sanayi
Konusu
Et ve Et Ürünleri
Meyve-Sebze işleme- paketleme
Konserve ve Salça
Şekerli Mamuller
Yumurta ve Yumurta Ürünleri
Diğer
İşletme Sayısı
25
12
112
21
2
6
7
189
5.2.1.Tokat’ta Tarımsal Yatırım İçin Uygun Sektörler ve Alanlar
Sektör Adı
Açıklama
Hayvansal ürün işleme Tokat; Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvancılığın yoğun olarak
ve buna yönelik sanayi yapıldığı illerden birisidir. Coğrafi konumu, iklim ve sosyal
yapısı hayvancılık faaliyetlerinin elverişli bir şekilde
yapılmasına imkân vermektedir.
Meraları, otlakları ve yaylaları ile hayvancılık için güçlü
alanları bulunmaktadır. Tokat ilinde Hayvansal ürün işleme
ve buna yönelik Sanayi potansiyeli yüksektir. Damızlık et ve
süt sığırcılığı, yatırım yapılabilecek alanlardandır.
Özellikle fide üretim açığı Tokat'ta bu potansiyelin
Fide ve Fidan üretimi
kullanılabileceğini göstermektedir. Bu açıdan Tokat dışa
bağımlıdır
Tarımsal ürünlerin işlenmesine yönelik yatırımlara uygun bir
Tarıma Dayalı Sanayi
potansiyele sahiptir.
Dünyaca ünlü Tokat bağ yaprağı işleme ve paketleme
Bağ Yaprağı işleme
tesislerindeki eksiklik ürünlerin hammadde olarak il dışına
gönderilmesini önleyecektir.
19
Entegre Su Ürünleri
İşleme ve Paketleme
Sektörü
Yaş Sebze-Meyve
Ürünleri İşleme ve
Paketleme Sektörü
Dondurulmuş Gıda
Sektörü
Unlu Mamuller
Organik Tarım
Sektörü
İl, su ürünleri sektöründe; barajlar ve balık göletleri ile güçlü
bir doğal üretim ve kültür balıkçılığı altyapısına sahiptir.
İl, çok çeşitli sebze ve meyve üretim potansiyeline sahip
olup üretilen ürünlerin çok az bir miktarı paketlenmektedir.
Meyve suyu (konsantre) üretim tesisi , reçel ve marmelat
üretim tesisi,kurutulmuş meyve ve sebze üretim tesisi, hazır
sebze çorbaları üretimi alanlarında açık vardır.
İlde Dondurulmuş Gıda Sektörü açığı mevcuttur.
Unlu Mamuller üretim potansiyeli yüksektir
İlin organik tarım potansiyeli yüksektir.
5.2.2. Tokat İline Verilen Destekler
Bakanlık Desteklemeleri
1999-2011
2012(TL)
2013(TL)
Toplam Bitkisel Üretim Desteklemeleri
238.844.129,10
25.891.957,19
27.679.947,78
Toplam Hayvancılık Desteklemeleri
110.847.145,33
20.930.133,03
22.368.285,59
KKYD Ekonomik Yatırımlar Verilen Hibe
10.650.574,00
3.742.717,00
428.281,00
KKYDP Toplu Basınçlı Sulama yatırımları
Verilen Hibe
6.337.575,00
1.730.887,00
0,00
KKYDP Makine Ekipman Alımları Verilen Hibe
9.050.833,11
1.086.744,05
4.033.675,00
İl Özel İdaresi Kaynaklı Projeler
6.094.064,50
510.098,86
768.489,58
Genel Bütçe Kaynaklı Projeler
4.952.573,36
1.192.237,06
914.539,17
Tarımsal Yayım ve Danışm. Hizm.Destekl.
1.250.675,00
318.600,00
779.400,00
27.707.748,00
2.939.746,00
2.238.676,35
Dernek Vakıf
447.484,41
0,00
0,00
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı
604.859,00
0,00
0,00
26.930,00
0,00
0,00
402.776.844,81
58.343.120,19
59.211.294,47
Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri
Köylere Hizmet Götürme Birliği
TOPLAM
5.3. Çorum Gıda ve Tarıma Dayalı Sanayi
Çorum, bölgenin sanayileşmekteki en dinamik kenti olarak gelişimini
göstermektedir. Anadolu Kaplanları olarak tabir edilen illerden biri olan il kendi öz
kaynakları ile sanayileşmesini gerçekleştirmekte olup Şeker Fabrikası dışındaki sanayi
kuruluşlarının tümü özel sektöre ait bulunmaktadır.
Çorum ilinde bulunan sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına baktığımızda,
%26 gıda ürünlerin imalatı, %15 diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatının ilk
sıralarda olduğu görülmektedir.
Genel anlamda Çorum sanayisinin; gıda ve içecek sanayi, metal eşya ve makine
sanayi, taş ve toprağa dayalı sanayi, orman ürünleri ve ağaca dayalı sanayi, kimya ve
plastik sanayi, tekstil sanayi, kâğıt sanayi ile diğer sanayi kollarından oluşmaktadır.
1898 yılında kurulan ilk un fabrikası su gücü ile çalışmaktaydı. Ankara- Samsun
yolunun açılması ile birlikte ulaşım kolaylaşmış ve böylece un ve buğday ticareti
gelişmiş ve Çorum buğday ile un üretiminde Türkiye’nin önde gelen merkezlerinden
biri haline gelmiştir. Un üretiminde Çorum marka haline gelmiş ve Çorum Unu markası
oluşmuştur. Sanayileşme açısından geri kalmış illerimizdendir. İmalat sanayinin il
20
ekonomisindeki payı çok önemli değildir. 19 adet un fabrikası vardır. 1960 yılından
sonra toprak sanayi hayli gelişmiştir. Çorum’da 46 adet tuğla ve kiremit fabrikası
mevcuttur.
İlde ticarete konu olan başlıca ürünler ise tarım ürünlerinden buğday, pirinç,
nohut, arpa, fiğ, mercimek, canlı hayvan ürünlerinde yumurta; sanayi ürünlerinde ise,
un, bulgur, şeker, ateş tuğlası, kiremit, konfeksiyon, toprak sanayi makineleri, ayakkabı,
şırınga, ilaç ampulü, oluklu mukavva, parke ve ağaç, un ve yem sanayi makineleri,
değirmen makineleri ve aksamları, oto yan sanayi başlıca ticarete konu olan ürünlerdir.
Yine ülkemiz yumurta tavukçuluğunda, 1980’li yıllarda uygulanan yatırım
teşvik tedbirleri sayesinde “yumurta tavukçuluğu” yatırımına başlanmıştır. Buna paralel
olarak yem fabrikaları kurulmuş ve yurtdışına ihraç başlamıştır. Iç piyasada önemli bir
role sahip üretimi ile 500 milyon yumurta bir yıllık kapasitesi vardır bu sektörde. İlde
AB standartlarında üretimle yapılan yumurta üretimi önemli bir yer tutmaktadır.
Türkiye’de üretilen yumurtaların %7,3’ü Çorum’da üretilmektedir. İlden aynı zamanda
2012 yılında 8.306.779 $ yumurta ihracatı yapılmıştır.
Konusu
Et ve Et Ürünleri
Şekerli Mamuller
Bisküvi
Makarna
Gıda ile Temas Eden Maddeler
Baharatlar
Gazlı İçecekler ve Meyve Suyu
Yem
Diğer
Sayısı
7
11
243
4
4
54
1
4
1
1
15
2
15
1
16
71
5.3.1.Çorum’da Tarımsal Yatırım İçin Uygun Sektörler ve Alanlar
Sektör Adı
Küçükbaş
Hayvancılık
Büyükbaş
Hayvancılık
Açıklama
İl de toplamda 190.765 adet Küçükbaş hayvan varlığı vardır. Buna
mukabil il deki meralardan tahdit çalışması yapılan 14.756 ha
alanı bulunmaktadır. İl de aynı zamanda kısa bir süre içinde
kurulup faaliyet alanı genişleyen Koyun keçi yetiştiricileri Birliği
çalışmalarıyla Küçükbaş hayvan varlığı hızla artmaktadır.
İl de toplamda 240.474 adet Büyükbaş hayvan varlığı vardır.
Hayvanların besin kaynağını teşkil eden yem sektörü il için
oldukça genişlemiş bir potansiyel arz etmektedir. Geniş yem
bitkileri ekiliş alanları mevcuttur. İlde ayrıca entegre tesisler
21
oluşumu için çalışmalar yapan büyük işletmeler mevcuttur.
Arıcılık Sektörü
Su Ürünleri
Organik Tarım
İl de büyük çapta arı koloni kapasitesi mevcut olup 31.453 adet arı
kovanı vardır. Mera alanları zengin bir floraya sahiptir. Gerek
coğrafik yapı gerekse il genelinde yapılan bitkisel üretimde
kimyevi gübre ve ilaç kullanımının az oluşu organik arı ürünleri
üretimi için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır
İl de obruk barajı gibi büyük potansiyele sahip bir baraj
bulunmaktadır. Henüz bir su ürünleri tesisi olmamasına rağmen
ciddi çalışmalar yapılmaktadır.
İl de konvansiyonel tarımın az yapılışı, temiz üretim alanlarının
bulunuşu organik tarım kapsamında yapılacak alt üretim alanları
için önemli bir potansiyeldir. Organik ürüne geçişteki sürelerin
kısa olması yatırımcılara ilave gelir artışı sağlayacaktır. İl de
organik tarım üretimi Organik bal üretimi olarak yapılmakta olup
toplamda 1.800 kg bal üretimi yapılmıştır.
5.3.2. Çorum İline Verilen Destekler
DESTEKLEMELER
Mazot Desteklemesi
Kimyevi Gübre Desteklemesi
Toprak Analiz Desteklemesi
Yem Bitkileri Desteklemesi
Sertifikalı Tohum Üretim Desteklemesi
Sertifikalı Tohum Kullanım Desteklemesi
Sertifikalı Fidan Desteklemesi
Yağlı Tohumlar Desteklemesi
Anaç Sığır Desteklemesi
Buzağı Desteklemesi
Koyun-Keçi Desteklemesi
Halk Elinde Koyun Islah Desteklemesi
Manda Desteklemesi
Halk Elinde Manda Islah Desteklemesi
Çiğ Süt Desteklemesi
Brucella Aşılama Desteklemesi
Besi Sığırı Desteklemesi
Arıcılık Desteklemesi
Organik Arıcılık Desteklemesi
Sun’i Tohumlama Desteklemesi
Doğrudan Gelir Desteklemesi
Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Desteklemesi
Kuraklık Afet Desteklemesi
Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Desteklemesi
Hububat Desteklemesi
KKYDP Ekonomik Yatırımlar
KKDYP Makine Ekipman
KKDYP Sulama
Hayvan Hastalıkları Tazminat ödemeleri
2011
10.749.871
13.273.051
354,255
1.639.373
261,67
1.092.945
46,648
5.270.744
6.463.948
1.116.671
1.203.705
180,78
151,8
2012
11.169.221
13.544.196
347,664
1.732.928
195,229
1.215.644
21,499
7.768.205
7.731.135
1.403.730
1.611.000
291,98
3,28
615,55
2.140.522 2.490.729
125.228
526,2 2.082.798
127,862
151,888
1,106
2,156
2013
12.015.463
14.624.660
329,363
2.356.015
363,699
1.779.698
23,16
12.071.880
7.086.370
1.233.815
2.131.920
459,79
29,4
617,5
2.600.407
2.919.357
160,072
1,184
2.456.844 3.707.868 1.030.250
230
315,6
472,8
30.824.304 17.808.099 17.077.462
1.997.805 1.292.393
3.809.003 1.063.410 3.246.654
52,337
782,543 1.539.509 2.790.193
22
TOPLAM
98.068.764
96.115.743
1.591.579
27.565.981
1.237.212
7.282.212
353,956
38.492.248
28.591.198
7.776.151
6.096.463
932,55
384,305
1.233.050
12.019.942
300,184
5.528.355
521,368
4,446
2.157.208
230.470.735
29.906.723
100.921.672
1.147.380
171.443.588
7.870.223
13.804.477
52,337
9.539.816
ÇATAK Desteklemesi
TOPLAM
151,234
540,215
711,772
84.978.112 78.698.263 86.132.964
1.403.221
902.813.087
5.4. Amasya Gıda ve Tarıma Dayalı Sanayi
Amasya ili GSYİH’si Türkiye GSYİH'sinin 0,4'ünü oluşturmakta; GSYİH’nin
%63’ünü hizmetler, %30’unu tarım ve %7’sini ise sanayi sektörü değerleri
oluşturmaktadır. Amasya İlinde bulunan sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına
baktığımızda, %27 gıda ürünleri imalatı, %16 ile diğer madencilik ve taşocakçılığı
ürünleri imalatı, sektörlerinin ilk sıralarda olduğu görülmektedir.
Amasya İlinde Öne Çıkan Sektörler
1. Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı. Bunların çoğunluğu öğütülmüş tahıl ürünleri
imalatı ve Çiftlik Hayvanları İçin Hazır Yem İmalatıdır.
2. Madencilik ve Taşocakçılığı. Bunların çoğunluğu Kum ve Çakıl Ocakçılığı
Linyit Madenciliği ve Briketlenmesi
3. Başka Yerlerde Sınıflandırılmamış Makine, diğer Tarım ve Ormancılık
Makinelerinin İmalatı, tarımsal Amaçlı Traktör Kabin İmalatıdır.
2006-2011 yılları arasında ilde firmaların yaptığı yatırımlar incelendiğinde de
aynı sektörlerin öne çıktığı, bu sektörlerden farklı olarak enerji üretimi için (HES)
yüksek bütçeli yatırımların başlatıldığı dikkat çekmektedir.
Konusu
Et ve Et Ürünleri
Bitkisel Yağ
Şekerli Mamuller
Gıda Katkı ve Yardımcı Maddeleri
Baharatlar
Yem
Diğer
Sayısı
16
16
94
4
2
3
79
4
1
4
1
10
4
102
Amasya’da sanayi; 1926 yılında kurulan Eski Çeltek Kömür İşletmesi ve 1955
yılında kurulan Yeni Çeltek Kömür İşletmesi ile fabrika ölçeğindeki sanayileşme
hareketi ise 1954 yılında Suluova’da Şeker Fabrikası’nın kurulması ile başlamıştır.
Pancar ekiminin artırılması ve Amasya Şeker Fabrikasının kurulması ile başta şeker
sanayi olmak üzere gıda sanayinde gelişmelerin başlangıcını oluşturmuştur.
Amasya ilinde Amasya OSB, Merzifon OSB, Suluova Karma OSB ve Suluova
Besi İhtisas OSB olmak üzere 4 OSB bulunmaktadır. OSB’lerde gıda sanayine hizmet
veren firma sayısı 17'dir. Tarım aletleri sanayine hizmet veren firma sayısı 7'dir.
23
5.4.1. Amasya’da Tarımsal Yatırım İçin Uygun Sektörler ve Alanlar
Sektör Adı
Açıklama
Amasya ili elma adı ile özdeşleşmiş bir il olup, uygun ekolojisi ile
Meyvecilik
özellikle kiraz üretiminde marka olabilecek seviyededir. İlin iklimi
ve topak yapısı başta elma ve kiraz olmak üzere, armut, badem,
ceviz, bağcılık, erik meyveleri ağırlıklı olarak birçok alanda
kapama meyve bahçesi (bodur ve yarı bodur) kurulmaya
elverişlidir.
İl özellikle Akdeniz bölgesinde yaş sebze üretiminin bittiği ara
Sebze, Örtü Altı
dönemdeki boşluğu doldurmaya yönelik olarak örtü altı sebze
Yetiştiriciliği
yetiştiriciliği için önemli bir iklimsel avantaja sahiptir. ilde rakımı
200-400 metre arasından değişen alanlarda 2011 yılı verilerine göre
1.380 dekar sera alanı mevcuttur.
İlde tohumculuk için uygun tarımsal alanlar mevcut olup, ülke
Tohumculuk
şekerpancarı tohumu üretiminin yarıdan fazlası Amasya ilinde
yapılmaktadır. İlde ayrıca mısır, buğday vb. tohum üretimi de
sürmektedir.
Amasya ili özellikle büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yönü ile öne
Et ve Et Ürünleri
çıkmakta olup, et ve et ürünleri sektörü alanında yatırım
imkanlarına sahiptir.
İlde son yıllarda süt hayvancılığı hızla gelişmektedir ve gerek süt
hayvancılığı, gerekse süt işleme tesisleri açısından önemli bir
potansiyel mevcuttur.
Amasya ili özellikle Karadeniz bölgesi ile Doğu Anadolu
Yaş Sebze-Meyve
bölgesinin yaş sebze meyve ihtiyacını karşılamak adına önemli bir
Ürünleri İşleme ve
potansiyele sahiptir.
Paketleme Sektörü
İlde ve bölgedeki mevcut büyükbaş hayvan besiciliği, deri
Dericilik
sektöründe yatırım yapmayı cazip hale getirmektedir.
İlde ve bölgedeki hayvansal varlık, hayvansal atıkların ekonomiye
Hayvansal Gübre
kazandırılmasına önemli katkı sağlamaktadır.
İlde özellikle yüksek kesimlerde bulunan ve işlenmemiş tarım
Organik Tarım
alanları organik tarıma oldukça elverişlidir.
Amasya ilinde son yıllarda yumurta tavukçuluğuna önemli
Yumurta
yatırımlar yapılmış olup, yeni yatırımlar için pazarlama altyapısı
Tavukçuluğu
mevcuttur.
5.4.2. Amasya İline Verilen Destekler
DESTEKLER
Bitkisel üretim
Hayvancılık
KKYP Ekonomik Yat.
KKYP Makine ekipman
TOPLAM
2003-2011
324.099.310
84.482.049
2012
42.663.944
15.399.900
2013
45.221.993
21.906.585
6.490.000
688.000
2.576.000
TOPLAM
411.985.247
121.788.534
13.072.000
9.754.000
556.599.781
24
II. BÖLÜM
TR83 BÖLGESİ SAMSUN İLİ SANAYİ POTANSİYELİ
OSB’leri, Serbest Bölgesi, OMÜ TEKMER’i, Kuruluş çalışmaları önemli bir
mesafe alan TEKNOPARK’ı ve Büyükşehir Belediyesince yeni girişimciler için
oluşturulan İŞGEM İş Geliştirme Merkezi ile Samsunun sanayileşme hamlesi büyük bir
mücadele ile devam etmekte ve sanayisi hızla gelişmektedir.
Samsun kenti, sahip olduğu her türlü altyapı olanaklarını ve mevcut
potansiyelini yatırımcılarla buluşturabilme becerisini gösterdiğinde iyi bir gelecek
projeksiyonunda büyük fırsatlar yaratacaktır.
Pompa, vana, döküm imalatı, tıbbi cerrahi el aletleri imalatı, demir-bakır levhaçubuk-tel vb. üretimi, oto yedek parça, rejenere kauçuk-plastik enjeksiyon imalatı,
mobilya-yaylı yatak oturma grupları imalatı, kömür eleme-paketleme tesisleri, kireççimento hazır beton tesisleri, gıda-helva-şekerleme imalatı, dondurma yoğurt vb. süt
ürünleri üretimi, un imalatı, çeltik-pirinç üretimi, gibi sektörler samsunda imalat
sanayinin öncü sektörleridir.
Tıbbi Cerrahi el aletleri üretiminde; Almanya’nın Tutlingen, Pakistan’ın Sailkot
kentlerinden sonra 3. büyük kümelenme ve üretim merkezi olarak
değerlendirilmektedir.
Tüm bu sektörlerde üretilen sanayi ürünleri 100 ülkeye ihraç edilmekte olup
ihracat her yıl artarak devam etmektedir.
İstanbul Sanayi Odası’nca her yıl hazırlanan ISO ilk 500 ve 2. 500 listelerinde
Samsunlu firmalar her geçen yıl sayıları artarak yer almakta olup 2009 yılında açıklanan
2008 yılı verilerine göre ISO ilk 500 de 3, ikinci 500 de 8 Samsun firması yer almıştır.
Arsa tahsisleri yapılmakta olan Gıda OSB ve yapımı yeni tamamlanan Havaalanı
Kargo Ünitesi ile birlikte Samsun Gıda ürünlerinin işlenmesi, paketlenmesi konularında
da yatırım merkezi olma konumuna gelecektir.
İlde son dönemde başlayan gemi inşa sanayi yatırımları ve devam eden projeler
ile samsun tersane yatırımları konusunda ülkemizde belli başlı merkezlerden olacaktır.
Gelemen Bölgesi ve Terme ilçesinde tersane bölgeleri belirlenmiş olup;
Gelemen bölgesinde mendirek ve altyapı inşaatları devam etmektedir. Terme’de bir
firma faaliyete geçmiş olup; Gelemen bölgesinde yatırıma başlayacak olan 2 firma proje
çalışmalarına devam etmektedir.
Samsun tarihte Bölgenin Ticaret Merkezi konumunda idi. Bugün de Limanları,
Gümrüğü, Serbest Bölgesi ve hizmetler sektöründeki gelişmiş altyapısı ile Lojistik üs
konumundadır.
Ülkemizde İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgelerinin bir bölümü ve Karadeniz
Bölgesinde, dışta kuzey ülkeleri, Orta Asya, Doğu Karadeniz, Kafkaslar, Orta Doğu,
Akdeniz, Afrika ve Batı Karadeniz, Balkanlar, Avrupa ülkelerinin büyük bölümü ile
ticaret yapılmaktadır.
Ticarete konu her türlü, tüketim vb. maddelerin Bölge Müdürlükleri ve dağıtım
merkezleri Samsunda bulunmaktadır.
Samsun için çok büyük eksiklik olan Uluslararası Fuar ve Kongre Merkezi için
çalışmalar da sona gelinmiştir. Samsun geçmişinde Türkiye’nin en önemli fuarlarından
25
birine ev sahipliği yapmış fuar geleneği olan bir şehir olarak ürünlerimizi dünyaya
tanıtmak için TSO, Valilik ve Büyükşehir belediyesi ile Uluslararası Fuar ve Kongre
Merkezinin kurulması yönünde ortak çalışmalar devam etmektedir.
Samsun Jeopolitik konumu itibarıyla Ülkemizin Karadeniz’e, Doğu Avrupa’ya,
Rusya – Kafkaslar- Orta Asya Ülkelerine açılan Penceresi ve Ülkemizin Kuzey Kapısı
durumundadır.
Deniz-Kara-Hava-Demiryolu gibi her türlü ulaşım olanağına sahip merkez
konumundadır. Samsun-Ankara-Mersin Demiryolu Projesi hayata geçmeyi bekliyor.
Geçmişten günümüze liman kentidir. Biri Türkiye’nin 7. Büyük limanı olmak
üzere 3 limanı ile Bölgenin Deniz Taşımacılığı Merkezidir. Ege, Akdeniz bölgesinden
gelen üzüm, incir, domates vb. gibi ürünler Samsun Limanından ihraç edilmektedir.
Yine Kömür, Buğday, demir cevheri gibi ürünler de Samsun limanından girerek İç ve
Doğu Anadolu Bölgelerine dağılmaktadır.
3.1. Türkiye Sanayisi ve Samsun İli Sanayisi
Kayıtlara göre sanayi işletmelerinin, başta İstanbul (%31) olmak üzere, Bursa
(%8), Ankara(%7), İzmir(%5), Konya(%4), Gaziantep (%3), Denizli(%3), Kocaeli(%2),
Adana (%2), Tekirdağ (%2), Kayseri (%2 ), Mersin (%2) olmak üzere, toplam %71’i,
on iki ilimizdedir
Bölgelere göre bir değerlendirme yaptığımızda, sanayi işletmelerinin %48
Marmara Bölgesinde, %17 İç Anadolu Bölgesinde, %14 Ege Bölgesinde, %8 Akdeniz
Bölgesinde, %6 Karadeniz Bölgesinde, %5 Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, %2 Doğu
Anadolu Bölgesinde olduğu görülmektedir.
Samsun İlinde sanayi siciline kayıtlı sanayi işletmesi sayısı 868 dir. Toplam
sanayi işletmesi içerisinde %1’lik bir oran ile sanayisi gelişmiş İllerimiz arasında yer
almaktadır. Karadeniz Bölgesi’ndeki İllerin sanayisine göre bir değerlendirilmesi
yapıldığında, bölge illeri arasında %19’luk bir oran ile Samsun ilk sırada yer
almaktadır. Sırasıyla, %10 ile Düzce, %10 Trabzon, %10 Çorum, %7 Bolu, %6
Kastamonu, %5 Ordu, %5.0 Rize, %4 Amasya, %4 Tokat, %4 Zonguldak, %4 Karabük,
%3 Sinop, %3 Giresun, %3 Bartın, %1 Gümüşhane, %1 Artvin, %1 Bayburt illeri takip
etmektedir.
3.2. Samsun İlinde Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı
Samsun İlinde bulunan sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına baktığımızda,
%23 gıda ürünlerinin %9 kauçuk ve plastik ürünleri imalatı, ilk sırada yer alırken, diğer
sektörler de sırasıyla;
%7 Diğer Metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı,
%7 Mobilya imalatı;
%6 Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (Mobilya hariç )
%6 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı
%5 Ana metal sanayi,
%5 Diğer madencilik ve taş ocakçılığı,
%4 Giyim eşyası imalatı; kürkün işlenmesi ve boyanması
%4 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı, makine teçhizatı hariç;
%3 Kimyasalları ve kimyasal ürünlerin imalatı,
%3 Diğer imalatlar,
26
%3 Elektrikli teçhizat imalatı,
%2 Tekstil ürünleri imalatı,
%2 Kâğıt ve kâğıt ürünlerin imalatı,
%2 Motorlu Kara Taşıtı treyler, ( römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı,
%1 Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı
%1 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı,
%7 Diğer ( Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve cihazların
imalatı, Elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı, Kömür ve
linyit çıkartılması, Bilgisayarların, elektronik ve optik ve ürünlerin imalatı, Diğer ulaşım
araçların imalatı,)
Çalışan Sayısı ve AR-GE Sanayi sicil kayıtlarına göre, Samsun ilinde kayıtlı
işletmelerde çalışan personel sayısı Toplam: 18.457 dir.58 sanayi işletmesinde AR-GE
birimi, 140 sanayi işletmesinde Kalite kontrol birimi bulunmaktadır.
Genel Değerlendirme: Samsun İlinde sanayi sektörlerinde çalışanların %19’i
Gıda Ürünleri imalatı, %10’i Giyim eşyası imalat; kürkün işlenmesi ve boyanması
sektöründe istihdam edilmektedir. Sanayideki istihdamın %78’i işçi, %4’ü Mühendis.
Samsun İlinde bulunan sanayi işletmelerinin %54 ü Mikro Ölçekli, %38 u
Küçük Ölçekli, %7 si Orta Ölçekli, %1 i Büyük Ölçekli işletmelerdir.
Personel sayısına göre büyük işletmeler;
- British Amerikan Tobacco Tütün Mamulleri Sanayi Ticaret Samsun Sigara
Fabrikası
- Samsun Makina Sanayi
- Eti Bakır (Küre)
- Yeşilyurt Demir Çelik Endüstrisi ve Liman İşletmeleri (şube)
4. Potansiyeli Değerlendirmeye ve Talebi Karşılamaya Yönelik Yatırımlar
Samsun ilinde; hazırlanan “İl Gelişim Planı”, “İl Strateji Planı”, “İl Çevre
Düzeni Planı”, “Temel Gelişme ve Kalkınma Alanları” “Rekabet Gücü Yüksek
Sektörler Analizi” ve en son yapılan “Kümelenme Oluşturabilecek Sektörlerin
Belirlenmesi” çalışması vb. tüm plan ve raporlar ile ülkemizdeki ilgili kurumlarca
hazırlanan hemen her raporda ve sunumlarda Samsun’un öncelikli ve gelişmeye açık
sektörleri olarak;
• Balıkçılık
• Tıbbi Cihazlar ve Cerrahi El Aletleri – Sağlık Hizmetleri
• Ana Metal Sanayi
• Lojistik
• Tarım Ürünlerinin İşlenmesi, Tarıma Dayalı Sanayi ve Gıda Sanayi
• Turizm
• Enerji
• Tersane gibi sektörler potansiyel oluşturan ve Samsun ilinin geleceğini
yönlendirecektir.
Balıkçılık: Samsun çevresinde bulunan Yeşilırmak ve Kızılırmak nehirleri,
göller, baraj gölleri ve denizi ile çok önemli bir zenginliğe sahip olmanın avantajlarıyla
deniz ve tatlı su ürünleri ve kültür balıkçılığında hatırı sayılır düzeyde yatırımlara
sahiptir. Samsun deniz balıkçılığında ve özellikle son yıllarda kültür ve tatlı su
balıkçılığında Devlet desteklerinin artmasıyla; yapılan teşvik belgeli yatırım sayısı hızla
artmaktadır. Bu alanda yapılan yatırımların artması ile su ürünlerinin işleneceği
27
tesislerin ve soğuk hava depolarının açılmasına vesile olacaktır.
Tibbı Cihazlar ve Cerrahi El Aletleri - Sağlık Hizmetleri: Samsun cerrahi el
aletleri üretiminde Almanya Tutlingen ve Pakistan Sailcot’tan sonra 3. Kümelenme
merkezi olarak anılmaktadır. Halen Türkiye’de bu alanda faaliyette olan yaklaşık 180200 firmadan 40 civarında irili ufaklı firma Samsun’da bulunmaktadır. Cerrahi el
aletleri üretimindeki potansiyelini çeşitlendirerek her tür tıbbi cihaz ve sağlık sektörüne
yönelik diğer tüm konularda yatırım yapılması durumunda tamamen dışa bağımlı olan
bu konuda katma değer ve istihdam yaratılarak İl, bölge ve ülke ekonomimize büyük
katkı sağlanacaktır.
Tıbbi cihaz sektörü son dönemde kümelenme çalışmalarına başlamış olup
MEDİKÜM adı altında dernekleşmiştir. 2011 Yılında yapılan ulusal Tıbbi cihazlar
İmalat Kongre ve Sergisi ile her geçen gün büyümekte olan sektörde kümelenmeye
önem verilmesi ve İhtisas Organize Sanayi Bölgesi kurulmasının önemi vurgulanmış
olup bu konuda ilgili kurumlarca çalışmalara başlanması kararlaştırılmıştır.
Orta Karadeniz Bölgesinin sağlık merkezi konumunda olan Samsun’da;
üniversite hastanesi, Bölge Araştırma Hastanesi ve diğer devlet hastanelerinin yanı sıra
özel sektöre ait irili ufaklı birçok hastane ve tıp merkezi bulunmaktadır.
Samsun Sağlık Bakanlığınca yapılan planlamada Bölgesinin Sağlık Merkezi
olarak belirlenmiş ve Bakanlığın Markalaştırmayı Planladığı 20 Şehirden biri-geleceğin
sağlık kenti-olarak açıklanmıştır.
Halen yapımı devam eden ve yapılacak olan Hastaneler ve tıp merkezleri ile
Samsun sağlık kenti olma hüviyetine kavuşmasının yanı sıra sağlık turizmi alanında da
söz sahibi olacaktır.
Ana Metal Sanayi: Samsun ilimizde özellikle pompa, vana, döküm, demir, bakır
tel-levha vb. gibi sektörlerde önemli yatırımlar bulunmaktadır. Bu alanda faaliyette olan
firmalar önemli oranda ihracat yapmaktadır. Türkiye’nin en büyük ilk 500 ve 2. 500
firması arasında Samsun’da bu sektörde faaliyet gösteren 3 firma yer almaktadır.
Pompa-vana, bakır tel levha, kalıp vb sektörlerde irili ufaklı pek çok firma faaliyet
göstermektedir.
Ulaşım ve Lojistik Yatırımları: Samsun Jeopolitik konumu itibarıyla Ülkemizin
Karadenize, Doğu Avrupa’ya, Rusya – Kafkaslar- Orta Asya Ülkelerine açılan
Penceresi ve Ülkemizin Kuzey Kapısı durumundadır. Deniz-Kara-Hava-Demiryolu gibi
her türlü ulaşım olanağına sahip merkez konumundadır.
Geçmişten günümüze liman kentidir. Biri Türkiye’nin 7. Büyük limanı olmak
üzere 3 limanı ile Bölgenin Deniz Taşımacılığı Merkezidir.
TCDD tarafından Türkiye’de belirlenen 6 Lojistik Köy Projesinden birinin
kurulmasının yanı sıra 5.000 m2 kapalı ve 5.000 m2 açık alanlı, 6 adet soğuk hava
deposuna sahip Havaalanı Kargo Terminalinin faaliyete geçmiş olması,Rusya ile
imzalanan KavKaz Demiryolu ve Tren feri Seferleri anlaşması, Bakü-Tiflis-KarsDemiryolu Projesi ve DPT’nca planlanan Samsun Ankara-Mersin Demiryolu gibi
projeler ile Samsun kenti tam bir ticaret ve lojistik merkez olma yolunda emin adımlarla
ilerlemektedir.
Her türlü ulaşım olanağına sahip olması nedeniyle Ülke ve bölge ticareti
açısından stratejik öneme sahiptir. Akdeniz ve Ege Bölgelerinde üretilen ürünlerin Doğu
Avrupa ve Kafkaslara ticareti Samsundan yapıldığından Samsun her türlü ürünün
taşınması, depolanması konusunda lojistik üs olarak kullanılmaya başlanmış ve bu
konuda planlamalar yapılmaya başlanmıştır.
Tarihi İpek Yolu Projesi’nde Samsun’un deniz, kara, hava ve demir yollarında
28
bir transit geçiş ve lojistik dağıtım merkezi kent pozisyonuna taşınması düşünülerek
önümüzdeki süreçte bu konuda çalışmalar yapılması planlanmaktadır.
Anadolu’nun, Karadeniz çanağında bulunan ülkeler ve art bölgelere açılım
kapısı olma jeopolitik önemi ile uluslararası fuar ve kongre merkezi olmayı
hedeflemektedir.
Samsun Kongre- Fuar Merkezi için çalışmalar başlatılmış olup inşaat
çalışmalarının yakında başlayacağı düşünülmektedir.
Tarım Ürünlerinin İşlenmesi ve Tarıma Dayalı Sanayi - Gıda Sanayi: Bereketli
Topraklar üzerinde kurulmuş bir kent olan Samsun Karadeniz’in Mezopotomyası
konumundadır. Kızılırmak ve Yeşilırmak Vadileri ile Türkiye’nin en verimli tarım
arazilerinden olan Bafra ve Çarşamba Ovaları arasında yer almaktadır. İl sınırları
içersindeki toplam arazinin %48’nin tarım arazisi olması sayesinde hemen her türlü
tarım ürünü yetiştirilmektedir.
Tarım Bakanlığı verileri doğrultusunda Samsun İzmir ile birlikte 2007 yılı
Ekolojik Tarım Öncü İli seçilmiş olup, ekolojik tarım konusundaki desteklerin artması
ile ekolojik tarım yapılan alanlar her geçen gün artmaktadır.
Samsun ile ilgili yapılan tüm planlarda belirtildiği üzere tarım ve tarıma dayalı
sanayi sektörü kümelenme oluşturabilecek, öncü sektörler olarak belirlenmiştir.
Samsun’da arsa tahsisleri tamamlanıp yatırımları başlayan Gıda OSB ve isim
değiştirerek Tarımsal Ürün İşleme ve Tarım Makinaları İhtisas OSB adını alan Havza
OSB tamamlandığında bölgedeki tarımsal potansiyel değerlendirilerek bu alanda
yatırımlar artacaktır.
Samsun Gıda OSB de yatırım yapmak isteyen 58 adet firmadan yatırım
alanlarının kısıtlı olması nedeniyle ancak 25 inin başvurusu karşılanabilmiş olup ilave
alan için çalışmalar sürmektedir. Başvuruların çok olması bölgedeki potansiyelin ve
bölgenin önemini ortaya koymaktadır.
Gıda OSB de kurulacak tesislerde AB standartlarında üretim yapılması ile
uluslararası piyasalarda talep göreceği, bu durumun ise yatırım arzusunda bulunan diğer
girişimciler için cazip bir ortam yaratacağı aşikârdır.
Halen Ülkemizin Ege ve Akdeniz bölgelerinde üretilen her türlü tarım ürünün
Bazı Doğu Avrupa ülkeleri, Rusya, Kafkasya ve orta Asya ülkelerine ihracatının
Samsun Limanlarından yapılması ilimizde tarım ürünlerine yönelik sanayinin gelişmesi
ve bu ürünlerin ilimizde işlenerek ihraç edilmesi imkânını doğuracaktır.
Samsun’da; il Merkezi, Havza ve Bafra’da; un fabrikaları, Çarşamba ve
Terme’de; fındık fabrikaları, Merkezde; helva-şekerleme ve reçel fabrikaları, İl
merkezinde ve Bafra’da; salça-bakliyat-gıda işleme tesisleri, Terme ve Bafra’da; pirinç
fabrikaları, Yakakent ve merkezde balık işleme tesisleri faaliyettedir.Bu üretim
konularının her birinde çok sayıda ve orta-büyük ölçekte firmalar yer almaktadır.
Turizm Yatırımları: Sağlık, Kültür, Kış / Kayak ve Doğal Turizm
zenginlikleriyle hızla gelişen Turizm Merkezidir. Havza Bölgesi daha önce Bakanlar
Kurulu kararı ile Turizm Merkezi ilan edilmiş olup termal ve sağlık turizmi özellikleri
ile hızla gelişen bir bölgedir.
Ladik İlçesinde mevcut termal su kaynağı üzerinde çalışmaları devam eden
Termal Tatil Köyü (4 yıldızlı termal otel, apart daire, dubleks villa, açık ve kapalı
yüzme havuzları, sosyal tesisler, fizik tedavi ve kür merkezi, spor alanları, toplantı ve
konferans için çok amaçlı salonlar) yatırımı süreci devam etmektedir.Yine Bölgenin tek
kayak merkezi olan Ladik’te Kış sporları Merkezi tamamlanmış ve faaliyete
29
geçmiştir.Karadeniz sahilinde tabii özelliklerini koruyabilmiş büyük sulak alanlar
bulunmakta olup RAMSAR sözleşmesi ile koruma altına alınmış ve Türkiye’de bulunan
420 kuş türünden 320’si bu alanda barınmakta ve konaklamaktadır. Kuş gözlem evleri
yapılmıştır.
Vezirköprü, Ayvacık, Çarşamba, Salıpazarı, Terme amazonlar, Merkezde
Amisos harabeleri, Kral mezarları, Bafra’da Asar kayası gibi tarihi ve turistik birçok yer
tarih turizmi için önemli bir potansiyel durumundadır.
Samsun geçmişten bugüne Karadeniz'in iç kesimindeki illerden yaz döneminde
tatil amaçlı ziyaretlere ev sahipliği yapmasının yanında Türkiye’nin en uzun sahiline
sahip illerinden biri olarak özellikle de kumsal alanlarının genişliği ve fazlalığı
sayesinde küresel ısınma sonucu gittikçe Akdeniz iklimine yaklaşan iklimi ile de
önümüzdeki yıllarda turizm merkezi olma konusunda büyük aşama kaydedeceği
düşünülmektedir.
Kent merkezinden başlayan ve yarısı tamamlanan, yaklaşık 18 km’lik sahil
düzenlemesi, peyzajı teleferik ve sahildeki turistik tesisleri ile tüm bölgenin ilgisini
çekmektedir.
Samsun Bölge merkezi olması yönüyle kongre ve fuar turizmi konusunda büyük
bir potansiyele sahiptir. Bu konuda en büyük eksiklik olan görülen nitelikte otel ve
konaklama tesisi konusunda son dönemde otel yatırımı başlamış olup yatırım
başvurularında da büyük artış bulunmaktadır.
Enerji Yatırımları: Enerji kaynaklarının Ülkemize giriş kapısı durumundadır.
Samsun bölgenin enerji sektöründeki konumuyla bir enerji üssü haline gelmiştir. Zengin
enerji kaynaklarına yakınlığı ve uluslar arası ticari ilişkileriyle çoklu enerji merkezidir.
Rusya'dan alınan doğalgaz, Karadeniz'in altından Mavi Akım boru hattıyla Samsun'a,
Samsun’dan tüm Türkiye’ye ulaşmıştır. Mavi Akım ile başlayan enerji girişi SamsunCeyhan Projesi (Proje Ünye’ye kaydırıldı) vb. projeler ile devam edecektir.
İki tarafı Barajlarla, önü denizle çevrilidir. Şu anda EPDK da Lisans alan ve
Lisans almayı bekleyen Enerji Yatırımı projeleri bulunmaktadır. Coğrafi konumu
itibarıyla enerji kaynaklarının dünya pazarlarına ulaştırılmasında buluşma noktası haline
gelmiştir. Özellikle hammadde, deniz ve su kaynaklarına yakınlık, ulaşım altyapısı,
işgücü potansiyeli, sanayi ve yan sanayi altyapısı ve Mavi Akım tecrübesi gibi sahip
olduğu özelliklerden dolayı bu yolda benzer Enerji proje ve yatırımları için tercih sebebi
olacaktır.
Bir başka enerji kaynağı olan ve değişik ülkelerden( Çin, Güney Afrika, Rusya
vb.) temin edilen kömür Samsundan ülkemize (İç Anadolu, Doğu Anadolu, Karadeniz)
girmektedir. Akaryakıt-LPG Dolum ve Depolama Tesisleri sayısı hızla artmakta olup
Orta Karadeniz ve İç-Doğu Anadolu’nun bir bölümüne dağıtım Samsun’dan
yapılmaktadır. Tüm bu enerji yatırımları; yanında enerji yan sanayi yatırımları da ortaya
çıkacaktır.
Tersane - Yan Sanayi Yatırımları: Gelemen Bölgesi ve Terme ilçesinde Tersane
Bölgeleri belirlenmiştir. Gelemen Bölgesinde Mendirek ve Altyapı işleri devam etmekte
olup yakında Tersane inşaatları başlayacaktır. Terme Bölgesinde ise bir firma faaliyete
geçmiştir. Karadeniz ve kıyı çanağındaki ülkeler için gemi inşa sektöründe lider üretim
merkezi olmak hedeflenmektedir. Samsun’un sahil şeridindeki deniz derinlik avantajı
şimdiden yatırımlar için ili cazibe merkezi haline getirmiştir. Özellikle Tuzla’daki
sorunlardan sonra İlde Tersane yatırımları için başvuru artmış olup, yatırımlar için 6
adet yer tahsisi yapılmıştır.
Son yıllarda dünyayı etkisi altına alan ve etkileri halen Avrupa’da süren
30
ekonomik kriz nedeniyle gemicilik sektörünün büyük bir gerileme yaşamakta olduğu,
buna bağlı olarak Samsun’da bu alandaki yatırımların etkilendiği düşünülse de, kriz
aşıldığında, gemi-inşa sanayi ve buna bağlı oluşacak yan sanayiler Samsun için ileride
önemli bir sektör haline geleceği düşünülmektedir.
Yukarıda belirtilen öncü sektörlere ilave olarak; örneğin ağaç işleme-mobilyayaylı yatak, plastik; enjeksiyon-kauçuk-kalıpçılık-otomotiv yedek parça, kireç-çimentohazır beton tesisleri, tekstil gibi sektörlerde yoğunlaşma bulunmakta olup il
ekonomisine önemli oranda katma değer yaratarak katkı sağlamaktadır. Bu sektörler
halen ilde söz sahibi sektörler olarak önümüzdeki dönemde öncü sektörler olarak
değerlendirilebilecek konuma gelebilirler.
5.1.Samsun İline Ait İhracat Bilgileri
Yıl
İhracatçı Firma Sayısı
210
2008
209
2009
191
2010
206
2011
5.2. Samsun İline Ait İthalat Bilgileri
Yıl
İthalatçı Firma Sayısı
218
2008
193
2009
215
2010
256
2011
Kaynak: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
İhracat Değeri (1.000 USD)
445.646
304.163
275.047
441.012
İthalat Değeri (1.000 USD)
778.272
479.458
612.189
946.015
6. Samsun İlindeki OSB ve Küçük Sanayi Siteleri İle İlgili Özet Bilgiler
A) Organize Sanayi Bölgeleri
a) Tamamlanan Organize Sanayi Bölgeleri
Samsun-Merkez Organize Sanayi Bölgesi : (Sicil No:26)
 161 hektar büyüklüğündedir.
 1997 yılında tamamlanmıştır.
 Bölgedeki; 111 adet sanayi parselinin tamamı tahsis edilmiştir. Tahsis edilen
parsellerin; 96 adedi üretim, 14 adedi inşaat, 1 adedi proje aşamasındadır.
 Üretime geçen parsellerde yaklaşık 4.760 kişi istihdam edilmektedir.
 Ağırlıklı sektör grubu; madeni eşya, elektriksiz makineler ve plastik sanayidir.
Samsun-Bafra Organize Sanayi Bölgesi : (Sicil No:104)
 100 hektarlık alan 2007 yılında, eksik kalan kamulaştırma işlemleri ise 2009
yılında tamamlanmıştır.
 Bölgedeki; 141 adet sanayi parselinin 21 adedi tahsis edilmiştir. Tahsis edilen
parsellerin; 10 adedi üretim, 2 adedi inşaat, 9 adedi proje aşamasındadır. 120
31
adet parsel tahsis edilmemiştir.
 Üretime geçen parsellerde yaklaşık 250 kişi istihdam edilmektedir.
 Ağırlıklı sektör grubu; gıda, mobilya ve orman ürünleri ve plastik ambalaj
sanayidir.
Samsun-Kavak Organize Sanayi Bölgesi : (Sicil No:27)
 Bölgedeki; 80 adet sanayi parselinin 15 adedi tahsis edilmiştir. Tahsis edilen
parsellerin; 13 adedi üretim, 2 adedi proje aşamasındadır. 65 adet parsel tahsis
edilmemiştir.
 Ağırlıklı sektör grubu; madeni eşya, gıda ve cam sanayidir.
b) Devam Eden Organize Sanayi Bölgeleri
Samsun-Merkez Organize Sanayi Bölgesi : (Sicil No:26)
 2011 yılı Yatırım Programında “ arıtma (150 hektar)” olarak ve 600.000.-TL
ödenekle yer almaktadır.
Samsun Gıda Organize Sanayi Bölgesi: (Sicil No:252)
 2011 yılı Yatırım Programına “47 Hektar” olarak ve 1.000.000. TL ödenekle
dahil edilmiştir.
 Bölgedeki; 25 adet sanayi parselinin 15 adedi tahsis edilmiştir. Tahsis edilen
parseller proje aşamasındadır. 10 adet parsel tahsis edilmemiştir.
Tarımsal Ürün İşleme ve Tarım Makineleri İhtisas Organize Sanayi Bölgesi:
(Sicil No:251)
 2011 yılı Yatırım Programına “ 97 Hektar” olarak ve 200.000.-TL ödenekle
dahil edilmiştir.
 13.10.2006 tarih ve 10928–933 sayılı yazımızla 97 hektar büyüklüğündeki
alanın OSB yeri olarak uygun görüldüğü bildirilmiştir.
 İmar planı aşamasındadır.
c) Yatırım Programında Yer Almayan OSB Projeleri
Vezirköprü Organize Sanayi Bölgesi
 Daha önce incelenen alan içinde 6831 sayılı Orman Kanunu’ nun 2/B Maddesi
kapsamında orman sınırları dışına çıkarılan arazi olması nedeniyle
27.01.2004 tarih ve 842 sayılı yazımızla Maliye Bakanlığına görüş sorulmuş
olup, Anayasa Mahkemesinin 14.09.2001 tarih ve 2001/8 sayılı kararı ile 2B
uygulaması ile ilgili yürütmenin durdurulması yönünde karar verildiğinden bu
aşamada yapılacak bir işlem bulunmadığı bildirilmiştir.
 2/B dışında kalan arazilerin, OSB olarak planlanmasınaimkân verecek yeterli
büyüklükte olmaması nedeniyle OSB yer seçimi çalışmalarının
sonuçlandırılmasının mümkün olamadığı 16.08.2004 tarih ve 9593 sayılı
yazımızla Valiliğe bildirilmiştir.
32
 19.09.2005 tarihinde tekrar etüt çalışması yapılmıştır.
 İncelenen alanın mutlak tarım arazisi olması ve Altınkaya Barajının sulama
sahası içerisinde kalması nedenleriyle Tarım İl Müdürlüğü ve DSİ Genel
Müdürlüğünün olumlu görüşlerinin Valilikçe alınması 16.12.2005 tarih ve
16816 sayılı yazımızla Valilikten istenmiştir.
 Bugüne kadar Bakanlığımıza herhangi bir bilgi ve belge intikal etmemiştir.
Samsun Gıda (İlave Alan) Organize Sanayi Bölgesi: (Sicil No:252)
 Samsun Gıda OSB Yönetim Kurulu Başkanlığının talebi üzerine, 14.08.2007
tarihinde etüt çalışması yapılmıştır.
 İncelenen alanın TAGEM Karadeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü tahsisli
olması, sulama sahasında kalması, onaylı Çevre Düzeni Planında Resmi
Kurum Alanı olarak lekeli olması, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından
turizm amaçlı değerlendirilmek üzere tasarruf hakkının devrinin talep
edilmesi nedenleriyle alanın uygun görülmediği, 09.10.2007 tarih ve 10949
sayılı yazımızla Samsun Gıda OSB Yönetim Kurulu Başkanlığına
bildirilmiştir.
 OSB Yönetim kurulu Başkanlığının 06.10.2011 tarih ve 302 sayılı yazısı ile
eksik olan tüm kurum görüşleri gönderilmiştir.
 Ancak Gıda OSB'de %90 doluluk oranına ulaşması halinde talebin yeniden
değerlendirilebileceği 24.10.2011 tarih ve 2603 sayılı yazımız ile OSB
Yönetim Kurulu Başkanlığı'na bildirilmiştir.
B) Küçük Sanayi Siteleri
a) Tamamlanan Küçük Sanayi Siteleri
Samsun İlinde 2.322 işyerlik 7 adet Küçük Sanayi Sitesi hizmete sunulmuştur.
Bu projeler için Bakanlığımızca kullandırılan kredi 2011 yılı fiyatlarıyla 94.211.346.TL’ye karşılık gelmektedir.
SN
Küçük Sanayi Sitesi Adı
İşyeri Sayısı
Dolu İşyeri Sayısı
1
SAMSUN 19 MAYIS KSS
1.130
790
2
SAMSUN BAFRA (I.BÖLÜM) KSS
154
3
SAMSUN BAFRA (II. BÖLÜM) KSS
188
4
SAMSUN ÇARŞAMBA KSS
5
SAMSUN LADİK KSS
6
SAMSUN MERKEZ KSS
7
SAMSUN VEZİRKÖPRÜ KSS
TOPLAM
Boş İşyeri
Doluluk
Sayısı
Oranı (%)
340
70
125
29
81
184
4
98
381
300
81
79
95
23
72
24
240
240
0
100
134
134
0
100
2.322
1.796
526
77
b) Yatırım Programında Yer Almayan KSS Projeleri
Kavak Küçük Sanayi Sitesi:
 Yer seçiminin uygun görüldüğü 18.07.2006 tarih ve 7191–7194 sayılı
yazımızla kooperatif başkanlığına bildirilmiştir.
 Bugüne kadar herhangi bir bilgi intikal etmemiştir.
Asarcık Küçük Sanayi Sitesi:
 Asarcık KSS Yapı Kooperatif Başkanlığı'nın 04.08.2009 tarih ve bila sayılı
33
yazısı üzerine mahallinde 18.08.2009 tarihinde etüt çalışması yapılmıştır.
 08.09.2009 tarih 7960-7963 sayılı yazımızla yerin uygun görüldüğü ancak
imar planına esas kurumların görüşü ile birlikte jeolojik ve jeoteknik etüt
raporunun hazırlatılarak ilgili kuruma onaylatılması Asarcık Belediye
Başkanlığından ve KSS Yapı Kop. Başkanlığından istenmiştir.
1- İldeki en önemli sorun il merkezindeki mevcut OSB de ve yeni kurulan Gıda
OSB ve il merkezinde yatırım yapacak belirlenmiş alanlar bulunamaması;
2- Yatırım için ihtiyaç duyulan altyapısı hazırlanmış yatırım alanlarının
olmayışı, Yatırım düşüncesinde olan girişimcilerin yeni faaliyete geçen Kavak ve Bafra
OSB ye çok sıcak bakmamaları, (mesafe, kalifiye eleman, malzeme vb. ihtiyaçların
temini sıkıntısı gibi nedenlerle)
3- Gıda OSB için çalışmaları devam eden ilave alanlarla ilgili işlemleri bir an
önce tamamlayarak başvuruları karşılıksız bırakılan yatırımcılara yer tahsisi
yapılmasına olanak sağlanmalıdır.
4- İl merkezinde altyapısı hazırlanmış yeni OSB alanları yaratılmalıdır.
5- Buna ilave olarak son günlerde yoğun olarak alan taleplerini dile getiren ve
öncü sektör olarak görülen ve dünyada 3. kümelenme merkezi olarak anılan, gittikçe
gelişen bir sektör olan tıbbi cerrahi el aletleri üretimi konusunda altyapısı tamamlanmış
bir İhtisas Organize Sanayi Bölgesine ihtiyaç duyulmaktadır.
6- Girişimcilik ruhu gelişememesi ve ortaklık kültürünün oluşmaması;
7- Son yıllarda azda olsa gelişme gösterse de istenilen seviyeye gelemedi. Bu
konuda Oda ve sivil toplum kuruluşları öncülüğünde çalışmalar yapılarak, toplantı ve
eğitimler düzenlenmelidir. Fizibilitesi ve etüdü doğru yapılmış bir proje için Oda ve
sivil toplum kuruluşları ortaklık kurarak kentteki yatırımcılara öncülük yapılmalıdır.
8- Bugüne kadar hazırlanan teşvik paketlerinde Samsuna komşu illerin tümünün
teşvik kapsamında olması nedeniyle Samsunun haksız rekabet ile karşı karşıya kalması;
9- Yeni Hazırlanan Teşvik Paketi olumlu olmakla birlikte; öncü sektörlere
yönelik yatırım tutarı alt sınırlarının KOBİ için yüksek olması,
10- Samsunda yatırım yapılabilecek sektörler için (örn. Tıbbi –cerrahi el aletleri
üretimi) yatırım alt sınırının aşağı çekilerek yatırımların teşvik edilmesi gerekmektedir.
11- Ülke genelin de görülen nitelikli-kalifiye eleman eksikliği;
12- Özellikle son dönemde AB projeleri, İŞKUR ve KOSGEB kanalı ile
çalışmaları sürdürülen istihdam garantili kurs ve eğitimlerin ihtiyaç ve gelecek
projeksiyonuna göre çeşitlendirilerek artırılması ve sonuç alınması gerekmektedir.
13- Türkiye’nin en verimli ovalarına sahip olan Samsun’da yıllardır devam eden
Sulama projelerinin halen tamamlanamaması;
14- Ödenek yetersizliği vb. nedenlerle tamamlanamayan sulama yatırımlarının
de tamamlanarak Çarşamba ve Bafra Ovalarından beklenen fayda sağlanmalıdır.
15- Kongre ve Ticaret Merkezi bulunmaması, her türlü ihtiyaca cevap verecek
boyutta otel bulunmaması;
16- Yeri daha önce tespit edilen Kongre, Fuar ve Ticaret Merkezinin inşaatının
bir an önce tamamlanması ümit edilmektedir. Buna paralel olarak son günlerde hızla
artan otel yatırımı talepleri ve devam eden otel inşaatları tamamlandığında Samsun
ticaret ve turizm kenti olarak her türlü ihtiyaca cevap verebilecektir.
34
III. BÖLÜM
TR83 BÖLGESİ TOKAT İLİ SANAYİ POTANSİYELİ
Tokat’ın ekonomik yapısında sanayi, tarım, hayvancılık sektörü önemli rol
oynamaktadır. Başta gıda sanayi olmak üzere taş ve toprağa dayalı sanayi, orman
ürünleri sanayi ve son yıllarda da tekstil dokuma ve konfeksiyon sektörü, ilin
ekonomisinin bel kemiğini oluşturmaktadır. Şeker pancarı, tütün, yaş sebze ve meyve
ile diğer endüstriyel tarım ürünleri, buğday ve diğer tahıl ürünleri, ilde bulunan kamu ve
özel sektör kuruluşlarında değerlendirilmektedir.
Hayvancılık alanında Tokat, komşu illere göre daha yüksek bir potansiyele
sahiptir. Süt ve et sığırcılığı, küçük ve büyük baş hayvancılık, arıcılık ve tavukçuluk
yapılmaktadır. İşletmeciler incelendiğinde bölgelerde ilçeler itibariyle kendi aralarında
bir küme modeli oluşturdukları görülmektedir. Erbaa ilçesinde taş ve toprağa dayalı
sanayiden Tuğla ve kiremit fabrikaları, Konfeksiyon yatırımları, Turhal ilçemizde
mermer ve maden sanayi, Tokat merkez ilçede tarım makineleri, hazır giyim ve gıda
işletmeleri, Niksar ilçemizde yaş sebze ve meyve işleme ve değerlendirmeye yönelik
kuruluşlar, Zile ilçemizde gıda ve makine ile ilgili yatırımlar yoğunluktadır.
İli diğer illerden farklı kılan diğer bir özellik de Erbaa, Niksar, Turhal ve Zile
İlçelerimizde de yoğunlaşan işletmelerle birlikte ekonomik faaliyetini sürdürmesidir.
İlçeler itibariyle değerlendirildiğinde ilin çok merkezli bir yapıya sahip olduğu
gelişmenin merkez ile birlikte bu ilçelerle paralellik arz ettiği görülmektedir. Sanayinin
dengeli, süratli ve etkin gelişimini temin etmek, çevresel tehlikelere karşı doğayı
korumak ve sanayi kuruluşları arasında teknolojik entegrasyonu sağlamak üzere
Organize Sanayi Bölgeleri sanayileşme sürecinde büyük bir önem arz etmektedir.
İlde öne geçen sektörler genel olarak hammadde ve işgücü potansiyeline dayalı
imalat sanayi kollarıdır. Gıda ve İçki Sanayi, Taş ve Toprak Sanayi (Tuğla Kiremit ),
Mermer ve Maden Sanayi, Tekstil ve Konfeksiyon Sanayi ilde yoğunlaşmıştır.
İl konumu itibariyle ülkemizi doğudan batıya, Avrupa’yı Asya’ya bağlayan
Türkiye Transit Karayolu üzerindedir. Ayrıca Orta Karadeniz’den Doğu Anadolu ve
Güneydoğu Anadolu’ya geçişi sağlayan bir kapı ve Samsun Limanını Doğu Anadolu’ya
açan bir geçiş noktası özelliğini taşımaktadır.
İlde mevcut karayolu, demiryolu ulaşımı, havaalanı ve deniz ulaşımına çok kısa
mesafede kavuşulması imkânı sınaî ve tarımsal ürünlerin pazara ulaştırılmasında
kolaylık sağlarken 1. Sınıf Gümrük Müdürlüğünün bulunması üretim ve ihracatın
yapılmasında tamamlayıcı bir unsurdur. Tokat, Avrupa'yı Asya'ya bağlayan ticari yollar
üzerinde bulunması nedeniyle tarihi boyunca önemli bir ticaret merkezi olmuştur.
Niksar-Ünye karayolu ile kuzeye ulaşmakta kara denize ise kısa bir sürede ulaşılarak
deniz ulaşımına müsait bulunmaktadır. Turhal Zile Artova ve Yeşilyurt ilçelerinden
geçen tren yolu ise demiryolu ulaşımına imkân vermektedir.
İlin ticari potansiyelini genellikle tarım ve tarımda dayalı sanayi ürünleri
oluşturmaktadır. Bölgenin yerleşim yerlerinin 200 m’den 2000 metreye kadar değişik
yükseltilerde bulunması hemen her türlü tarımsal ürünlerin yetişmesine ve ayrıca mayıs
ayından kasım ayına kadar tarım ürünlerinin pazarlanmasına imkan vermektedir.
Dolayısıyla il genelindeki tarım ürünlerine yönelik ticari para dolaşımı yılın 8 ayında
devam etmektedir. İl ve ilçeler arasında resmi işlemler ve bölge bayilikleri dışında güçlü
35
bir ticari yapı bulunmamaktadır. Bunun nedeni ise ekonomik olarak güçlü birkaç ilçenin
bulunması ve bazı ilçelerimizin ise komşu illere yakın olmasından kaynaklanmaktadır.
Dolayısıyla il merkezindeki ticari canlılık üniversitenin ve askeri birliklerin varlığı ile
küçük ilçenin ticaretine bağlıdır. İlde havayolunun ulaşıma açılmaması gerek eğitim,
sanayi, turizm, yaşam kalitesi, sağlık v.b birçok alanda ilin ticari potansiyelini olumsuz
etkileyen faktörle arasında gelmektedir. Son yıllarda il sanayisinde büyük gelişmeler
kaydedilmiş, geniş çapta istihdam alanları oluşturulmuştur. Bu gelişme özellikle tekstil
sanayisinde kendini göstermiş il ve ilçelerinde birçok tekstil fabrikası kurulmuştur.
Bunun yanında meyve suyu ve gıda sanayi ürünleri de yurtiçi ve yurtdışı pazarlarında
rekabet edebilecek düzeye gelmiştir. Artova İlçemizde faaliyete geçen Çimento
fabrikası il ticaretine canlılık getirmiştir.
3. İlde Ticari Hayatı Yönlendiren Kuruluşlar
Sayısı
5
Ticaret ve Sanayi Odası
2
Ticaret Borsası
1
Esnaf ve San. Odaları Birliği
35
Esnaf ve Sanatkarlar Odası
405
Anonim Şirket
2.012
Limited Şirket
Organize Sanayi Bölgesi
10
Ziraat Odası
Yaş Sebze ve Meyve Toptancı Hali
107
Yapı Kooperatifi
19
Tüketim Kooperatifi
65
Motorlu Taşıyıcılar Kooperatifi
11
Esnaf ve Kefalet Kooperatifi
Küçük sanat Kooperatifi
1
İşletme Kooperatifi
3
Tarım Satış Kooperatifi
7
Küçük Sanayi Sitesi
Banka Sayısı
56
Banka Şube Sayısı
Üye / Ortak Sayısı
5.504
465
35
15.336
5
65.000
13
4.066
1.930
2.458
9.939
1
10
12.449
2.740
12
-
4.1. Türkiye Sanayisi ve Tokat İli Sanayisi
(%8), Ankara (%7), İzmir (%5), Konya (%4), Gaziantep (%3), Denizli (%3),
Kocaeli(%2) , Adana (%2), Tekirdağ (%2), Kayseri (%2), Mersin (%2) olmak üzere,
toplam %71’i, on iki ilimizdedir
Bölgelere göre bir değerlendirme yaptığımızda, sanayi işletmelerinin %48
Marmara Bölgesinde, %17 İç Anadolu Bölgesinde, %14 Ege Bölgesinde, %8 Akdeniz
Bölgesinde, %6 Karadeniz Bölgesinde, %5 Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, %2 Doğu
Anadolu Bölgesinde olduğu görülmektedir. Tokat İlinde sanayi siciline kayıtlı sanayi
işletmesi sayısı 192 dir. Toplam sanayi işletmesi içerisinde %0.3’lük bir oran ile
sanayisi gelişmekte olan illerimiz arasında yer almaktadır.
36
Karadeniz Bölgesindeki İllerin sanayisine göre bir değerlendirilmesi
yapıldığında, bölge illeri arasında %19 lik bir oran ile Samsun ilk sırada yer almaktadır.
Sırasıyla, %10 ile Düzce , %10 Trabzon, %10 Çorum, %7 Bolu, %6 Kastamonu, %5
Ordu, %5.0 Rize, %4 Amasya,%4 Tokat, %4 Zonguldak, %4 Karabük, %3 Sinop, %3
Giresun, %3 Bartın, %1 Gümüşhane, %1 Artvin, %1 Bayburt illeri takip etmektedir.
4.2. Tokat İlinde Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı
Tokat İlinde bulunan sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına baktığımızda,
%25 ile Gıda ürünleri imalatı, %15 ile diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı,
%11 Giyim eşyası imalatı sektörlerinin ilk sıralarda olduğu görülmektedir.
Diğerleri sırasıyla,
%11 Ağaç ve mantar ürünleri İmalatı
%9 Diğer madencilik ve taşocakçılığı,
%4 Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı,
%4 Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı,
%4 Tekstil ürünleri imalatı
%3 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı.
%2 Mobilya imalatı;
%2 İçecek imalatı,
%2 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı(Makine ve teç.hariç)
%1 Kok kömürü, rafine edilmiş Petrol Ürünleri İmalatı,
%1 Ana metal sanayi,
%1 Metal Cevherler Madenciliği
%1 Deri ve ilgili ürünlerin imalatı,
%1 kağıt ve kağıt ürünleri imalatı
%1 Elektrik,gaz,buhar ve havalandırma üretimi ve dağıtımı,
4.3. Çalışan sayısı ve AR-GE:
Sanayi sicil kayıtlarına göre, Tokat ilinde kayıtlı işletmelerde çalışan personel
sayısı Toplam: 5.974 dür. Ar-Ge birimi bulunan firma sayısı 15, Kalite Kontrol birimi
bulunan firma sayısı 54 dür.
Sanayide çalışanların, %20’si giyim eşyası imalatı, %19’u diğer metalik
olmayan mineral ürünlerin imalatı %19’u gıda ürünleri imalatı,%17’si diğer madencilik
ve taşocakçılığı, sektöründe, istihdam edilmektedir. Sanayideki istihdamın %85’i işçi,
%3’ü mühendistir. Tokat İlinde bulunan sanayi işletmelerinin %36 si Mikro Ölçekli,
%53 Küçük Ölçekli, %10 i Orta Ölçekli, %1 i Büyük Ölçekli işletmelerdir
Personel Sayısına Göre Büyük İşletmeler
- Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Muammer Türksavul Turhal Şeker Fabrikası
- Has Özgen Tekstil Sanayi ve Ticaret A.Ş.
- Niksar tekstil sanayi ve ticaret
- Özdemir Antimuan Madenleri A.Ş. Turhal Şubesi
- Birsan birlik gıda sanayi ve ticaret a.ş. zile şubesi
Tarım Sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar
 Seracılık
37
 Meyve ve sebze işleme Yatırımları
 Kültür Mantarı yetiştiriciliği
 Damızlık (Hibrit) Tohum Üretim Tesisi
 Bağcılık
 Yem bitkileri üretimi
 Ekolojik Tarım
 Soğuk Hava Deposu
Hayvancılık Sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar
Tokat’ta hayvancılık sektöründe yapılabilecek 5 yatırım konusu belirlenmiştir.
 Su ürünleri üretimi
 Arıcılık
 Damızlık et ve süt sığırcılığı
 Et ve yumurta tavukçuluğu
 Suni tohumlama ve damızlık üretimi
Orman Ürünleri Sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar
 Lata Üretimi
 Lamine yonga levha (Laminat) üretimi
 Lif Levha (MDF) üretimi
 Lamine Parke
 Cilalı Boya
 Mobilya ve Dekorasyon
Mermer ve Madencilik Yatırımları
 Mermer Ocak ve İşletmeciliği
 Alçı Üretim Tesisi
 Kömür, Bentonit, Krom, Antimuan, Bakır v.b madencilik yatırımları
Antimuan Turhal’da çıkarılmakta olup kalite yönünden oldukça yüksek
değerdedir. Mermer ve Oniks yatakları açısından yaklaşık 1 Milyar m³ rezerve sahip
olan Tokat’ın bu konuda modern yatırımlara ihtiyacı vardır.
Turizm Sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar
Tokat; kara turizminin hemen her türlüsüne imkan sağlayacak doğal yapıya
sahiptir. Kendine özgü bir kültürel yapı ve henüz fazlaca tahrip edilmemiş bitki örtüsü
bakımından oldukça zengin bir doğanın, turizm sektörünün hizmetine kazandırılması
halinde, hem yöre insanına, hem de ülke turizmine katkı sağlayacak bir gelişme
olacaktır.
 Yayla Turizmi
 Trekking, Rafting Su Sporları Akarsu Turizmi
 Mağara Turizmi
 Kuş Gözlemciliği
 Antik Kentler ve Tarihi Çekim Yerleri
 Otel İşletmeciliği
Yenilenebilir Enerji Yatırımları
 Rüzgâr, Hidroelektrik ve Biyokütlevb
38
Tokat İlinin Bölgesel Yatırım Avantajları
1- Transit Merkezi Özelliğinde Coğrafi Konum. Doğuyu- batıya, kuzeyi güneye
bağlayan yol kavşağında olması.
2- Zengin Yer Altı Kaynakları. Antimuan, bentonit, kömür, bakır, krom, kireç
taşı, asbest, çimento, manganez, grafit, kuvars, maden suyu, mermer, kaplıca suları
başlıca bulunan yeraltı zenginlik kaynaklarımızdır.
3- Çok Merkezli Gelişim Yapısı Göstermesi. Tokat merkez, Zile, Erbaa ve
Turhal ilçeleri
4- Uygun İklim, Zengin Topraklar, Yeterli Su Kaynakları. 200 mt – 2.200 mt
arasında değişen yükseltiye sahiptir. Dolayısıyla mayıs ayında başlayarak kasım ayına
kadar tarla ve bahçe ürünü alınması mümkündür.
5- Bol Ve Çeşitli Ürünlerden Oluşan Bir Tarımsal Yapı
6- Kirlenmemiş Bir Doğanın Getirdiği Bir Fırsat. Organik Tarım
7- Üniversite Varlığı
8- Su Ürünleri Yetiştiriciliği İçin Zengin Su Kaynakları
9- Zengin Tarihi Ve Kültürel Yapı
10- Kaplıca Ve Şifalı Sular. Reşadiye ve Sulusaray kaplıcaları v.b.
11- El Sanatları. Bakırcılık, yazmacılık, el dokumacılığı, halıcılık
12- Turizm Potansiyeli. Yayla turizmi, göl turizmi, mağara turizmi, av turizmi,
treking, rekreasyonel turizm ve su sporları
13- Kuş Gözlemciliği. Tokat-Turhal arasında bulunan “kaz gölü” onlarca çeşit
kuş türüne ev sahipliği yapmaktadır.
14- Zengin Orman Varlığı
15- Limana Yakınlık
16- Su Potansiyeli. Yeşilırmak, Kelkit ve Çekerek ırmağı olmak üzere 3 adet
büyük akarsu il topraklarından geçmektedir.
Gıda Sanayinde Yapılabilecek Yatırımlar
 Meyve suyu (konsantre) üretim tesisi
 Reçel ve marmelat üretim tesisi
 Patates jipsi üretimi
 Küp şeker üretimi
 Kurutulmuş meyve ve sebze üretim tesisi
 Dondurulmuş gıda üretim tesisi
 Karma yem üretim tesisi.
 Su şişeleme
 Hazır çorba, pudingler ve hazır tatlılar
Dokuma ve Giyim Sanayinde Yapılabilecek Yatırımlar
 Çorap üretimi
 Örme Eşya üretimi
Plastik Sanayinde Yapılabilecek Yatırımlar
 PVC profil doğrama, PVC ve PE boru üretimi
 Plastik eşya ve ambalaj malzemesi üretimi
39
Diğer Sektörlerde Yapılabilecek Yatırımlar
 Toprak işlemeye yönelik tarım aletleri üretim tesisi
 Soğuk hava deposu
 Güneş kollektörü üretim tesisi
Bölgesel Hammadde ve Pazara Bağımlılık Göstermeyen Yatırımlar
 Metal Eşya Üretimi
 İnşaat ve Aksesuar yatırımları
 Yangın Söndürücü
 Gıda Ürünleri Ve İçecek İmalatı,
 Soğuk Hava Deposu Hizmetleri, ( Yaş Sebze Ve Meyve )
 Seracılık
 Tahıl Ambarlama Hizmetleri
 Hayvancılıkla Entegre İşleme Tesisleri İmalatı
 Ağaç Ve Mantar Ürünleri
 Sağlık İşleri, Hastane Hizmetleri, Tıp Ve Dişçilikle İlgili Uygulama
Faaliyetleri,
 Ahşap Mobilya İmalatı
 Akıllı Çok Fonksiyonlu Teknik Tekstil
 Demir Dışı Ana Metal Sanayi
 Bavul, El Çantası,Saraçlık, Koşum Takımı Ve Ayakkabı İmalatı
 Deri Giyim Eşyası İmalatı
 Eğitim Hizmetleri - Yetişkinlerin Eğitilmesi Ve Diğer Eğitim Faaliyetleri
Hariç
 Giyim Eşyası İmalatı
 İlaç/Eczacılıkta Ve Tıpta Kullanılan Kimyasal Ve Bitkisel Kaynaklı Ürünler
İmalatı
 Kâğıt Ve Kâğıt Ürünleri İmalatı
 Madencilik Yatırımları (Avrupa Kömür Çelik Topluluğu Kapsamı Ürünler
Hariç)
 B.Y.S (Başka Yerde Sınıflandırılmamış ) Makina Ve Techizat İmalatı
 B.Y.S Elektrikli Makina Ve Techizatı İmalatı
 Metalik Olmayan Mineral Ürünlerin İmalatı, Sadece Çimento, Beton Veya
Suni Taştan İnşaat Amaçlı Prefabrik Yapı Elemanları
 Oteller ( Konaklama Tesisleri )
 Tehlikeli Atık Geri Kazanım Ve Bertaraf Tesisleri,
 Tıbbi Aletler Ve Hassas Optik Aletler İmalatı ( Saat Hariç )
 Plastik enjeksiyon imalatının yapılması,
 Yöresel el sanatlarının geliştirilmesi ve değerlendirilmesi
7.1. Tokat İline Ait İhracat Bilgileri
Yıl
34
2008
33
2009
29
2010
24
2011
40
İhracat Değeri (1.000 usd)
20.932
21.719
23.775
39.865
7.2. Tokat İline Ait İthalat Bilgileri
Yıl
33
2008
31
2009
35
2010
41
2011
17.595
14.024
18.304
20.724
8. Tokat OSB ve Küçük Sanayi Siteleri İle İlgili Özet Bilgiler
Tokat-Merkez Organize Sanayi Bölgesi : (Sicil No:73)
 50 hektarlık alan 1993 yılında, 150 hektarlık alan 2007 yılında
tamamlanmıştır.
 Bölgedeki; 160 adet sanayi parselinin, tamamı tahsis edilmiştir. Tahsis edilen
parsellerin; 81 adedi üretim, 8 adedi inşaat, 71 adedi proje aşamasındadır.
 Ağırlıklı sektör grubu; gıda, orman ürünleri ve tarımaletleri imalat sanayidir.
Niksar Organize Sanayi Bölgesi: (Sicil No:115)
 Bölgedeki; 26 adet sanayi parselinin, 9 adedi tahsis edilmiştir. Tahsis edilen
parsellerin; 8 adedi üretim, 1 adedi inşaat aşamasındadır. 17 adet parsel tahsis
edilmemiştir.
 Üretime geçen parsellerde 10 kişi istihdam edilmektedir.
 Ağırlıklı sektör grubu; gıdadır.
Erbaa Organize Sanayi Bölgesi: (Sicil No:69)
 Bölgedeki;113 adet sanayi parselinin, 23 adedi tahsis edilmiştir. Tahsis edilen
 Ağırlıklı sektör grubu; dokuma, gıda ve demir-çelik sanayidir.
Tokat-Turhal Organize Sanayi Bölgesi: (Sicil No:137)
 60 hektar büyüklüğündedir. 2009 yılında tamamlanmıştır.
 Bölgede bulunan 41 adet sanayi parselinin, 32 adedi tahsis edilmiştir. Tahsis
edilen parsellerin; 20 adedi üretim, 1 adedi inşaat, 11 adedi proje
aşamasındadır. 9 adet parsel tahsis edilmemiştir.
 Ağırlıklı sektör grubu; gıda vekâğıt sanayidir.
41
b) Devam Eden Organize Sanayi Bölgeleri
Zile Organize Sanayi Bölgesi: (Sicil No:17)
 2011 yılı Yatırım Programında “ 101 hektar (ilk etapta 50 ha.)” olarak ve
1.000.000.-TL ödenekle ile yer almaktadır.
 Bölgedeki; 96 adet sanayi parselinin, 9 adedi tahsis edilmiştir. Tahsis edilen
parsellerin; 3 adedi üretim, 6 adedi proje aşamasındadır. 87 adet parsel tahsis
edilmemiştir.
Tokat İlinde 1.420 işyerlik 7 adet Küçük Sanayi Sitesi hizmete sunulmuştur. Bu
projeler için Bakanlığımızca kullandırılan kredi 2011 yılı fiyatlarıyla 38.384.068.-TL’ye
karşılık gelmektedir.
SN
Küçük Sanayi Sitesi Adı
1
2
3
TOKAT ERBAA KSS
TOKAT MERKEZ KSS
TOKAT MERKEZ
(Yazmacılar) KSS
TOKAT NİKSAR KSS
TOKAT TURHAL KSS
TOKAT ZİLE KSS
TOKAT REŞADİYE ATA
KSS (YHGP)
Toplam
4
5
6
7
İşyeri
Sayısı
395
298
21
Dolu İşyeri
Sayısı
395
298
7
Boş İşyeri
Sayısı
0
0
14
Doluluk
Oranı (%)
100
100
33
354
110
154
88
280
110
154
55
74
0
0
33
79
100
100
63
1.420
1.299
121
91
b) Devam Eden Küçük Sanayi Siteleri
Yeşilyurt Küçük Sanayi Sitesi:
 2011 yılı Yatırım Programında “ 100 işyeri ve altyapı” olarak ve 500.000.-TL
ödenekle yer almaktadır. (06.01.2012 tarihi itibariyle)
İl Müdürlüğümüzce ilimizin ekonomik ve ticari yönden gelişmesine katkıda
bulunacağı düşünülen sorun ve çözüm önerileri aşağıya çıkarılmıştır.
1-Kredi Garanti Fonu Şubesinin Açılması
İlimiz merkez ve ilçelerinde 5 Adet Ticaret ve Sanayi Odası, 2 Adet Ticaret
Borsası, 35 Adet Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşu ve 56 adet Banka Şubesi
sayısının bulunması güçlü bir ticari potansiyel varlığının ve Küçük ve Orta Ölçekli
işletmelerin yoğun olduğunu göstermektedir. İşletmelere kefalet sistemi desteği
sağlayan Kredi Garanti Fonu yeniden yapılandırılmış ve sermayesi güçlendirilerek daha
geniş kitlelere yayılma hedefindedir. KOBİ’lere kredi aşamasında kefalet desteği
sağlayan Kredi Garanti Fonunun ilimizde şubesinin kurulması durumunda
işletmelerimiz daha kolay finansman kaynaklarına erişme imkânı sağlayacaktır.
42
2- KOBİ’lere Finansmanda ve teminatlarda Kolaylık Sağlanması
İlimiz ve ilçelerinde yapılan tespitlerde birçok işletmelerde yaşanan düşük
kapasite ile üretimin nedeninin işletmede çekilen finansman yetersizliği olduğu
görülmüştür. Bu nedenle düşük faizli ve uzun vadeli kredi temini mümkün olduğunda
veya kaynaklarının araştırılarak kullanıma açılması halinde daha çok üretim olacağı
muhakkaktır. İlimizde dışa dönük rekabet gücü yüksek kaliteli ürün üreten KOBİ’lerin
finansman yönüyle desteklenmesinin sağlanması ve bu desteklerin sağlanması sırasında
istenilen teminatların makul seviyeye çekilmesi ve ipotek işlemlerinin kolaylaştırılması
üretim, istihdam ve ihracatı olumlu yönde etkileyecektir.
3- Karadeniz Ekonomik İşbirliğinin Etkin Olarak Hayata Geçirilmesi
İlimiz yaş sebze ve meyve üretiminde Karadenizin ambarı gösterilmesine ve bir
Karadeniz bölgesi ili olmasına rağmen 300 milyon nüfusa hitabeden Karadeniz
bölgesindeki ülkelerin ticari potansiyelinden yararlanamamaktadır. Karadeniz
Ekonomik işbirliğinin tabana yayılarak hayata geçirilmesi ve ilimizin de bu ekonomik
işbirliğinden özellikle ihracat potansiyeli açısından faydalandırılmasının sağlanması.
4 – El Sanatlarının Değerlendirilmesi ve Gelir Getirir Seviyeye Getirilmesi
İlimizde ev ekonomisinin geliştirilmesi için büyük çaba sarf edilmektedir.
Sanayi ve Ticaret Bakanlığımızca özellikle halıcılığın geliştirilmesinde hammadde,
tezgâh temini ve bu ürünlerin pazarlara taşınması gibi destek unsurlarından
faydalanılmasının temini.
5- Doğalgaz
21. yüzyılın başlıca alternatif enerji kaynağı olarak görülen ve bu çerçevede
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca başlatılan Doğal Gaz İletim Hattı Projesi
kapsamında ilimizin de yararlandırılması uygun görülmüş olup 2006 yılı şubat ayında
ihale işlemleri tamamlanmıştır. 13 Kasım 2008 tarihi itibariyle ilimize doğal gaz
verilmesi başlanılmış olup uzun vadede sanayinin gelişmesinde önemli rol
oynayacaktır. Rekabet ve maliyetlerin düşürülmesi açısından bir an önce Organize
Sanayi Bölgelerinin yararlandırılması uygun olacaktır.
6- Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Kurulması
İlimizde değişik sektör gruplarından üretilen mamullerin pazar sorununun
giderilmesi ve ihracat imkânlarının arttırılmasına yönelik olarak özellikle yaş sebze ve
meyve pazarlanmasını teminen sektörel dış ticaret ve pazarlama şirketlerinin kurulması
ilimizin ekonomik gelişimi açısından uygun mütalaa edilmektedir.
7 – Teknoloji Geliştirme Bölgesinin Hayata Geçirilmesi
Üniversiteler, araştırma kurumları ile üretim sektörlerinin arasında işbirliği
sağlanarak ülke sanayinin uluslararası rekabet edilebilir ve ihracata yönelik bir yapıya
kavuşturulması için teknolojik bilgi üretmek, üründe ve üretimde yenilikleri geliştirmek,
ürün kalitesini ve standardını ve tasarım kalitesini yükseltmek, verimliliği artırmak,
üretim maliyetlerini düşürmek, teknolojik bilgiyi ticarileştirmek, teknoloji yoğun üretim
ve girişimciliği desteklemek, küçük ve orta ölçekli sanayicilerin yeni ve ileri
teknolojilere uyumunu sağlamak amacı ile 26.06.2001 tarihinde 4691 Sayılı Kanun ile
Teknoloji Bölgeleri Kanunu kabul edilmiştir. Gazi Osman Paşa Üniversitesi
sekretaryasında ilimizde tarımsal sanayiye yönelik olarak Teknoloji Geliştirme Bölgesi
43
kurulması Bakanlar kurulunca kabul edilmiş olup Resmi Gazetede yayınlanmıştır.
Valiliğimizin de yer aldığı bölgenin Kurucu heyeti oluşturulmuştur. Anonim Şirket
statüsünde 50.000 TL sermayeli Yönetici Şirket kurulmuş, ancak herhangi bir altyapı
faaliyeti bulunmamaktadır.
8- Yaş Sebze ve Meyve Kooperatiflerinin Kurulması ve Birliklerin Daha Aktif
Hale Getirilmesi
İlimizin bulunduğu coğrafi konumu itibariyle uygun bir iklim yapısına sahip
olması nedeniyle turunçgiller hariç diğer bütün tarımsal ürünlerin büyük bir potansiyelle
yetiştirilerek ilimizde bulunan meyve ve sebze değerlendiren sektörlerin ihtiyaçları
karşılanmakta komşu illere yaş meyve ve sebze satışı yapılmakta özellikle ceviz ve
mahlep yurt dışına ihraç edilmektedir. Ulaşım olarak ülkemizin doğusunu batıya
bağlayan yol güzergâhında bulunması Kuzeyden güneye ulaşımın kısa ve kolay olması
gerek karayolu gerekse demiryolu ulaşımının bulunması ekonomik nedenlerle hava yolu
ulaşımına kapalı olan ancak alt yapısı mevcut bulunan hava alanının, yapılacak
potansiyel araştırmaları müteakibinde İlimizde yaş sebze ve meyve üretici birlikleri ile
tarım satış kooperatiflerinin kurulması uygun olacaktır. İlimizde yaş sebze ve meyve
ürünlerinin değerlendirmesine yönelik olarak 4 adet Üretici Birliği kurulmuştur.Ayrıca,
ilimiz ekonomisine yaklaşık 250.000.000 TL katkı sağlayan ve yoğun üretim alanı
bulunan domates ürününün daha da gelişmesi ve ihracatının artmasını teminen teşvik
primi kapsamına alınması uygun olacaktır.
9- İhracata Yönelik Yaş Sebze ve Meyve Analiz Laboratuarlarının Kurulması
İlimiz yaş sebze ve meyve üretiminde bölgenin ve Türkiye’nin önemli üretim
merkezleri arasında bulunmaktadır. Konumu itibarıyle hem doğu batı eksenini ve hem
de kuzey – güney eksenini bağlayan ulaşım kavşakları üzerinde bulunmaktadır. Ayrıca
Karadenize yakın olması nedeniyle bölgede cazibe merkezi durumundadır. İlde yaş
sebze ve meyve paketleme, tasnif, dondurma ve şoklama tesisleri bulunmasına rağmen
akredite edilmiş analiz labortauvarları olmadığından ihracat yapamamakta ve
dolayısıyla yaş sebze ve meyve potansiyelini değerlendirememektedir. Laboratuarların
kurulması durumunda hem üretim artacak ve istihdam sağlanacak ve hem de Karadeniz
ülkelerine rahat ihracat imkânı sağlanacaktır.
10-TSE İl Temsilciliğinin Belgelendirme Müdürlüğüne Dönüştürülmesi.
İlimizde yapılan yurt dışı satışlar ve sanayicinin yararlanacağı kalite ve
standardizasyon, yararlanacağı teknik bilgi için TSE’ye bağlı Belgelendirme
Müdürlüğünün kurulması Valiliğimizce uygun mütalaa edilmiş bu konuda hazırlanan
raporlar ilgili makamlara iletilmiştir. 2008 yılında ilimizde Çorum Belgelendirme
Müdürlüğüne bağlı olarak faaliyet gösteren TSE Temsilciliğinin personel ve
belgelendirme açısından güçlendirilmesi gerekmektedir.
11-Yarım Kalan veya Atıl Vaziyetteki Yatırımların Ekonomiye Kazandırılması
İlimizde çeşitli nedenlerle yatırımını tamamlayamamış veya darboğaza girmiş
üretim, istihdam ve ihracat potansiyel ihtimali bulunan yatırımların tekrar ekonomiye
kazandırılması için gerekli çalışmaların yapılması. Darboğaza giren yatırımlar
incelendiğinde birçok firmamızın daha krize girmeden çok az bir finansman ile tekrar
üretim ve istihdam ile ekonomiye kazandırılacağı gözlemlenmiştir. Bu şekilde firmalar
il Müdürlüklerince tespit edilerek uzun vadeli kredi sağlanması uygun olacaktır.
44
12- 5084, 5350 VE 5615 Sayılı Kanun Kapsamında Yer Alan Enerji desteği
Uygulamasına devam Edilmesi
5084 sayılı Kanunun ilk çıktığı yıllarda destekten yararlanmak için sektörlere
bağlı olarak kısıtlayıcı maddeler bulunduğundan Un fabrikaları, Tuğla ve kiremit
fabrikaları gibi birçok firmamız yararlanamamıştır. Ayrıca 2007 yılı sonunda başlayan
ve tüm dünyada baş gösteren küresel krizin etkileri 2010 yılı ortalarında etkisiniz
azaltmış ve kapanan fabrikalar tekrar üretime geçmiş ancak bunları destekleyecek
elektrik, vergi, sigorta destekleri uygulamadan kaldırılmıştır. Bu nedenle, işletmelere
yüklü bir maliyet getiren enerji desteği uygulamalarının kolaylaştırılarak tekrar
uygulamaya konulması işletmelerimizin rekabet gücünü artıracaktır.
13- Ordu ( Ünye, Akkuş ) – Tokat ( Niksar ) ile Tokat ( Zile ) – Çorum ( Alaca)
karayolunun genişletilmesi ve Ulasal yol standardı Haline Getirilerek
Ulaşıma Açılması
Şüphesiz ki, bir bölge veya il için ulaşım insan vücudundaki kan damarları
gibidir. Özellikle önümüzdeki yıllarda ülkemiz çok önemli bir ticari potansiyel olarak
görülmesi beklenen Rusya ve Türk Cumhuriyetleri ile Irak ve İran gibi Orta Doğu
ülkelerine ulaşım büyük önem arz etmektedir. İlin kuzeyi güneye ve batıyı doğuya
bağlayan yol kavşağı üzerinde bulunmaktadır. Güney Kuzey yol bağlantısının açılması
ile ilin üzerinden çok kısa bir sürede Karadeniz’e ve oradan kuzey ülkelerine geçiş
sağlanacaktır. Ayrıca bu blokta ülkelerde tarımın yaygın olmaması temel geçim
kaynağını tarım ve tarımsal ürünler oluşturan ilimiz için önemli bir ihracat potansiyeli
teşkil edecektir.
45
IV. BÖLÜM
TR83 BÖLGESİ ÇORUM İLİ SANAYİ POTANSİYELİ
Cumhuriyetin başlangıç yıllarında Çorum’da modern anlamda sanayi kuruluşu
bulunmamaktadır. Mevcut sanayiler az sayıdaki un değirmeni dışında el emeğine
dayanan küçük imalathanelerdir.
1950 yılı öncesi, Cumhuriyetle birlikte Türkiye’de demiryollarının hızla geliştiği
bir dönem olmuştur. Çorum, demiryollarındaki gelişmelerden dolaylı olarak olumlu
etkilenmekle birlikte, demiryolu ağına doğrudan bağlantısı kurulmamıştır. Demiryolu
güzergâhından uzak kalması ve karayolu ulaşımında motorlu araçların henüz
gelişmemesi, Çorum’da sanayinin kuruluş ve gelişmesini güçleştirmiştir.
1950 sonrası, Çorum için karayollarının geliştiği bir dönemdir. Samsun – Çorum
– Ankara yolunun tamamlanmasıyla Çorum’un yurtiçi ve yurtdışı pazarlara ulaşımı
oldukça kolaylaşmıştır. 1950 öncesinde gıda (un) ve dokumadan başka sanayi kolunda
tesis bulunmazken, 1950 – 1960 döneminde metalden gayri madenden imalat (tuğla –
kiremit) kolunda üç, madeni eşya sanayinde bir tesis üretime başlamıştır. Günümüzde
Çorum sanayisinin önemli bir bölümünü oluşturan taş ve toprağa dayalı modern
sanayinin temelleri bu dönemde atılmıştır.
1960 sonrası başlayan planlı kalınma döneminde sanayi yatırımlarına öncelik
verilmeye başlanmış ve özel sektörün yatırımları desteklenmeye başlamıştır. 1950-1960
döneminde un ve tuğla, kiremit sanayi yatırımlarının başarılı olması nedeniyle, bu
alanlara yeni yatırımlar yapılmaya devam ettiği görülmektedir. 1963 sonrasında
şehirdeki sanayi faaliyetlerinin çeşitlenmeye başlamasıyla un ve tuğla-kiremit sanayileri
yanında, metal eşya sanayi, metal ana sanayi ile kimya ve plastik eşya sanayi kollarında
ilk tesisler kurulmuştur.
1970 sonrası, Çorum’daki sanayi faaliyetlerinin gelişmesi ve çeşitlenmesi
açısından da önemli bir dönüm noktası olmuştur. 1972 yılında Çorum’un kalkınmada
öncelikli iller kapsamına alınmasından sonra, Çorum’daki sanayi yatırımları hız
kazanmıştır. Türkiye’de üçüncü beş yıllık kalkınma planının uygulandığı 1973-1977
döneminde, sanayinin ülke genelinde yaygınlaştırılmasına önem verilmiştir. Bu plan
döneminde, kalkınmada öncelikli iller kapsamındaki Çorum’a kurulacak sanayi tesisleri
için cazip teşviklerin verilmesi, sanayi yatırımlarını çekmiştir. Bu dönemde Çorum’da
19 yeni sanayi kuruluşu üretime başlamıştır. Bunlar içinde, özellikle metal eşya ve
makine sanayindeki gelişme dikkat çekicidir. 1980 de yürürlüğe konulan “24 Ocak
kararları” özellikle ihracata dayalı sanayi üretimini artırmayı teşvik etmektedir. Bu
kararlar çerçevesinde, özel sektöre önemli miktarda sermaye aktarılmıştır. Bu dönemde
Çorum’da önemli sanayi yatırımları olmuştur. Kağıt ve ürünleri sanayi ile metal ana
sanayi kollarında çok ortaklı işçi şirketlerinin iki önemli yatırımı olmuştur. Kimya ve
plastik eşya sanayisinde iki yeni kuruluşun üretime başlamasının yanı sıra, kağıt ve
ürünleri sanayi kolunda ilk kuruluş bu dönemde üretime başlamıştır.
1985 sonrası, şehirde sanayileşmenin hız kazandığı bir dönem olmuştur. Küçük
Sanayi Sitesi ve daha sonra Organize Sanayi Bölgesi’nin inşası ve sanayi kuruluşları
için cazip şartların ortaya çıkması, kalkınmada öncelikli iller kapsamında sanayi
kuruluşlarına verilen teşvikler, sanayi yatırımlarını hızlandırmıştır. 1985-1989
döneminde, Çorum’da 30 yeni sanayi kuruluşu üretime başlamıştır. Sanayi tesislerinin
çoğunluğunu metal eşya ve makine, gıda, taş ve toprağa dayalı sanayi, orman ürünleri
ve kâğıt ürünleri sanayi kuruluşları oluşturmaktadır. Dokuma ve giyim eşyası, metal ana
46
sanayi, kimya ve plastik eşya sanayi kollarında ise, birer tesis üretime başlamıştır. Bu
dönemde Çorum’da sanayi faaliyetleri sıçrama yapmıştır. Sanayi yatırımlarında
çeşitlilik artarak devam etmiştir.
Çorum’da sanayileşmenin hızlı gelişimi Altıncı ve Yedinci Beş Yıllık kalkınma
planları dönemlerinde de ( 1990-1995 ve 1996-2000) artarak sürmüştür. Bu dönemde
özellikle metal eşya ve makine sanayisindeki gelişme dikkati çekmektedir. Çorum’da
daha önce gelişen un ve tuğla kiremit sanayilerine yönelik makine ve teçhizat üretimi
yapan bu sanayi kolundaki kuruluşlar, kendilerini geliştirerek Türkiye ve yurtdışı
pazarlarına yönelik üretime başlamıştır. Yine dokuma ve giyim sanayi ile kimya ve
plastik eşya sanayi kollarında yeni tesisler kurulmuştur. Bunların yanı sıra, gıda, taş ve
toprağa dayalı sanayi, orman ürünleri sanayi kollarında çok sayıda yeni kuruluş üretime
başlamıştır. 1991 yılında faaliyete geçen Şeker Fabrikasında kristal şeker üretimi
yapılmakta, melas ve yaş pancar posası ise yan ürün olarak değerlendirilmektedir.
Çorum’da Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde (2001-2005) 38
sanayi kuruluşu üretime başlamıştır. Bunlar içinde makine ve metal eşya sanayi
kuruluşları çoğunluktadır. Bu dönemde, metal ana sanayi dışında bütün sanayi
kollarında yeni tesisler üretime başlamıştır. Çeşitli sanayi kollarında yeni tesislerin
açılması, Çorum’da sanayi faaliyetlerindeki gelişmenin sürdüğünü göstermektedir.
Çorum İlimizde seramik üretimi yapan bir firmamız ülkemizin alanında en
büyük firmalarından biri durumuna gelmiştir. Ayrıca giyim alanında faaliyet gösteren
bir firmamızın yaptığı gömlekler Avrupa’ya ihraç edilmektedir. Buna ek olarak un,
tuğla ve kiremit fabrikalarının makinelerinin bakım ve onarımı ile uğraşan firmalar
zamanla imalata yönelmiştir. Günümüzde un, yem ve tuğla kiremit fabrikalarını anahtar
teslimi kuran firmalarımız bu konuda bütün dünyada söz sahibi olmuşlardır.
Çorum sanayisi çok farklılık göstermekle birlikte metal eşya ve makine sanayi,
gıda sanayi, taş ve toprağa dayalı sanayi, tekstil sanayi gibi ana kollarda kümelenmeler
görülmektedir. Genel anlamda Çorum Sanayisinin; gıda ve içecek sanayi, metal eşya ve
makine sanayi, taş ve toprağa dayalı sanayi, orman ürünleri ve ağaca dayalı sanayi,
kimya ve plastik sanayi, tekstil sanayi, kağıt sanayi ile diğer sanayi kollarından
oluşmaktadır.
İlde ticarete konu olan başlıca ürünler ise tarım ürünlerinden buğday, pirinç,
nohut, arpa, fiğ, mercimek, canlı hayvan ürünlerinde yumurta; sanayi ürünlerinde ise,
un, bulgur, şeker, ateş tuğlası, kiremit, konfeksiyon, toprak sanayi makineleri, ayakkabı,
şırınga, ilaç ampulü, oluklu mukavva, parke ve ağaç, un ve yem sanayi makineleri,
değirmen makineleri ve aksamları, oto yan sanayi başlıca ticarete konu olan ürünlerdir.
Yine ülkemiz yumurta tavukçuluğunda, 1980’li yıllarda uygulanan yatırım
teşvik tedbirleri sayesinde “yumurta tavukçuluğu” yatırımına başlanmıştır. 150
civarında ve her biri ortalama 20.000 tavuk kapasiteli çiftlikler yapılmış, bu gelişmeye
paralel olarak yem fabrikaları kurulmuş ve yurtdışına ihraç başlamıştır.
İlimizin geleneksel ürünü olan Leblebinin yıllık üretim miktarı ise 2.000 tondur.
5350 sayılı Kanun ile Teşvik kapsamındaki illere dahil edilmesi, İlimizi çevre
illerdeki yatırımcılar içinde bir cazibe merkezi haline getirmiştir.
İlimizin havayolu, denizyolu ve karayolu bağlantılarının ihtiyaca cevap verecek
düzeye getirilmesi ve ulaşım maliyetlerinin asgariye indirilmesi ilimiz sanayisinin
önünü açacaktır. Doğalgaz arzının başlamış olması ilimiz sanayi sektörüne maliyetlerini
düşürme yönünde avantaj sağlamıştır.
47
3.1. Türkiye Sanayisi ve Çorum İli Sanayisi
(%8), Ankara (%7), İzmir (%5), Konya(%4), Gaziantep (%3), Denizli (%3), Kocaeli
(%2) , Adana (%2), Tekirdağ (%2), Kayseri (%2 ), Mersin (%2) olmak üzere, toplam
%71’i, on iki ilimizdedir. Bölgelere göre bir değerlendirme yaptığımızda, sanayi
işletmelerinin %48 Marmara Bölgesinde, %17 İç Anadolu Bölgesinde, %14 Ege
Bölgesinde, %8 Akdeniz Bölgesinde, %6 Karadeniz Bölgesinde, %5 Güneydoğu
Anadolu Bölgesinde, %2 Doğu Anadolu Bölgesinde olduğu görülmektedir.
Çorum İlinde sanayi siciline kayıtlı sanayi işletmesi sayısı 418 dür. Toplam
sanayi işletmesi içerisinde %0.6lık bir oran ile sanayisi orta gelişmiş iller arasında yer
almaktadır. Karadeniz Bölgesi’ndeki illerin sanayisine göre bir değerlendirilmesi
yapıldığında, bölge illeri arasında %19’lik bir oran ile Samsun ilk sırada yer almaktadır.
Sırasıyla, %10 ile Düzce , %10 Trabzon, %10 Çorum, %7 Bolu, %6 Kastamonu, %5
Ordu, %5.0 Rize, %4 Amasya, %4 Tokat, %4 Zonguldak, %4 Karabük, %3 Sinop, %3
Giresun, %3 Bartın, %1 Gümüşhane, %1 Artvin, %1 Bayburt illeri takip etmektedir.
3.2. Çorum İlinde Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı
Çorum İlinde bulunan sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına baktığımızda,
%26 gıda ürünlerin imalatı, %15 diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatının ilk
sıralarda olduğu görülmektedir. Bunları sırasıyla aşağıdaki sektörle takip etmektedir.
%6 Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı,
%5 Diğer madencilik ve taşocakçılığı
%5 Giyim eşyası imalatı; kürkün işlenmesi ve boyanması,
%4 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı(makine ve teçhizat hariç)
%4 Kauçuk ve plastik ürünleri imalatı,
%4 Ağaç ve mantar ürünleri İmalatı (Mobilya hariç),
%3 Ana metal sanayi
%3 Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı,
%3 Mobilya imalatı,
%2 Kağıt ve ve kağıt ürünleri imalatı,
%1 Kömür ve linyit çıkartılması,
%3 Diğer (Elek. teçhizat imalatı, kok kömürü ve rafine edilmiş pet ürün imalatı,
gaz-buhar ve havalandırma sistem üretimi)
Sanayi sicil kayıtlarına göre, Çorum ilinde kayıtlı işletmelerde çalışan personel
sayısı Toplam: 15.207’dir. Kalite kontrol birimi olan firma sayısı 78, çalışan sayısı
1.463 dur. Ar-Ge birimi bulunan firma sayısı 17, çalışan sayısı 304 dur.
Sanayideki istihdamın %86’sı işçi, %2’si mühendistir. İstihdamın, %21’i diğer
metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı %18’ü giyim eşyası imalat; kürkün işlenmesi
ve boyanması %12’si ise gıda ürünleri imalatı sektöründe yer almaktadır. Çorum ilinde
48
bulunan sanayi işletmelerinin %30’u mikro ölçekli, %53’ü küçük ölçekli, %15’i orta
ölçekli, %2’si büyük ölçekli işletmelerdir. Personel sayısına göre büyük işletmeler
- Bilsar Tekstil Sanayi ve Dış Ticaret
- Mintay Tekstil Konfeksiyon San. ve Tic. A.Ş. Çorum Şubesi
- Çelikler Taahhüt İnşaat ve Sanayi A.Ş. Dodurga Şubesi
- Çenesizler Seramik San ve Tic Ece Banyo Gereçleri
- Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Çorum Şeker Fabrikası
Tarım Sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar
 Seracılık
 Bağ- Bahçe yatırımları
 Meyve ve Sebze Yetiştiriciliği
 Yem Bitkileri
Hayvancılık Sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar
 Arıcılık ve Bal üretimi
 Tiftik Keçisi Yetiştiriciliği
 Et Besiciliği
 Yumurta Tavukçuluğu
 Et Tavukçuluğu
 Hindi Yetiştiriciliği
Gıda Sanayinde Yapılabilecek Yatırımlar
 Bisküvi ve Gofret Üretim Tesisi,
 Çikolata ve KakaoluMamuller Üretim Tesisi
 Süt ve Süt Mamulleri Üretim Tesisi
Diğer Sektörlerde Yapılabilecek Yatırımlar
 Beton Kiremit İmalatı
 Sulama Ekipmanları Üretimi
 Katı Atık Ayırma ve Geri Dönüşüm
 Bakliyat Eleme ve Paketleme
 Plastik İnşaat Malzemeleri
 Ağaçİşleme Makineleri Üretimi
 Elektrik Motoru ve Jeneratör Üretimi
6.1. Çorum İline Ait İhracat Bilgileri
Yıl
103
2008
110
2009
107
2010
120
2011
49
İhracat Değeri (1.000 usd)
110.568
99.026
114.007
141.832
6.2. Çorum İline Ait İthalat Bilgileri
Yıl
87
2008
80
2009
97
2010
102
2011
68.750
68.051
65.981
115.163
7. Çorum İlindeki OSB ve Küçük Sanayi Siteleri İle İlgili Özet Bilgiler
a) Tamamlanan Organize Sanayi Bölgeler
Çorum Organize Sanayi Bölgesi : (Sicil No:164)
 273 hektarı 1995 yılında, 177 hektarı ise 2010 yılında tamamlanmıştır.
 Bölgedeki; 134 adet sanayi parselinin, 115 adedi tahsis edilmiştir. Tahsis
edilen parsellerin; 85 adedi üretim, 8 adedi inşaat, 22 adedi proje
 Ağırlıklı sektör grubu; demir çelik, gıda ve dokuma-giyim ürünleri sanayidir.
Çorum-Sungurlu Organize Sanayi Bölgesi : (Sicil No:168)
 Bölgedeki; 90 adet sanayi parselinin, 5 adedi tahsis edilmiştir. Tahsis edilen
Osmancık Organize Sanayi Bölgesi:
 Kurum görüşleri tamamlanmış olup, 68 hektar büyüklüğündeki alanda mera
vasıflı parsellerin tahsis amacının değiştirilmesi için Valiliğe 30.01.2006 tarih
ve 494 sayılı yazımızla yazı yazılmıştır.
 Gözlemsel Jeolojik etüt raporunun yaptırılması, mera işlemlerinde gelinen son
durum hakkında bilgi 17.09.2007 tarih ve 10185 sayılı yazımız ile Valilikten
istenmiştir.
Çorum İlave Alan (1227-1233-1234-1425 nolu parseller) Organize Sanayi
Bölgesi : (Sicil No:164)
 12.08.2009 tarih ve 7269-7274 sayılı dağıtımlı yazımız ile komisyonca
incelenen 215 hektar büyüklüğündeki alandan Orman Genel Müdürlüğünce
56.7 hektarlık alan orman sayılan yerlerden olması nedeniyle çıkartılarak
geriye kalan alanın uygun görüldüğü OSB Yönetim Kurulu Başkanlığına ve
ilgili kurumlara bildirilmiştir.
 Çevre ve Orman Bakanlığının 11.08.2010 tarih ve 48371 sayılı yazısında;
OSB sınırı dışında tutulan yaklaşık 56.7 hektar büyüklüğündeki kısmın, OSB
50
alanına ilave edilmesinde sakınca görülmediğinin bildirilmesi üzerine,
25.08.2010 tarih ve 6943-47 sayılı dağıtımlı yazımız ile 56.7 hektar
büyüklüğündeki alanın da OSB'ye dahil edilerek toplam 215 hektar
büyülüğündeki alanın uygunluğu ilgili kurumlara bildirilmiştir.
 İmar planı aşamasındadır.
B. Küçük Sanayi Siteleri
Çorum İlinde 1.546 işyerlik 7 adet Küçük Sanayi Sitesi hizmete sunulmuştur. Bu
projeler için Bakanlığımızca kullandırılan kredi 2011 yılı fiyatlarıyla 55.643.325.-TL’ye
karşılık gelmektedir.
SN
1
2
3
4
5
6
7
Adı
ÇORUM ALACA KSS
ÇORUM İSKİLİP KSS
ÇORUM KARGI KSS
ÇORUM MERKEZ
KSS
ÇORUM OSMANCIK
KSS
ÇORUM SUNGURLU
KSS
ÇORUM BAYAT KSS
TOPLAM
İşyeri
Sayısı
86
213
100
708
Dolu İşyeri
Sayısı
80
170
80
659
Boş İşyeri
Sayısı
6
43
20
49
Doluluk
Oranı (%)
100
80
80
93
138
85
53
62
268
210
58
78
39
1.552
0
1.284
39
268
0
83
1) Üretimi gerçekleştirilen sanayi ürünlerinin pazarlanmasında ortaya çıkan
sorunların aşılmasına yönelik, sektörel bazda “Dış Ticaret ve Pazarlama Şirketleri”nin
kurulması yönünde çalışmalar başlatılmalı;
2) Kapalı ve yarım kalmış ve darboğazdaki tesislerin ekonomiye yeniden
kazandırılması yönünde uzun vadeli ve düşük faizli kredilerin verilmesi,
3) Ekonomik olarak diğer bölgeler ile nasıl bir bütünleşmeye gidileceği
konusuna açıklık getirecek araştırma ve projelerin bir bütünlük içerisinde hazırlanması,
4) AR-GE Faaliyetlerini cazip hale getirmek üzere özendirici tedbirler,
5) Kalkınmada öncelikli yörelerde uygulanmakta olan ernerji indirimi desteğinin
sürekli hale getirilmesi
6) Gelişim bileşenlerinden kara yolu iletişim ve OSB yeterli oılup bunun
demiryolu ile desteklenmesi gerekmektedir.
51
V. BÖLÜM
TR83 BÖLGESİ AMASYA İLİ SANAYİ POTANSİYELİ
Amasya ili GSYİH’si Türkiye GSYİH'sinin 0,4'ünü oluşturmakta;
GSYİH’nin%63’ünü hizmetler, %30’unu tarım ve %7’sini ise sanayi sektörü değerleri
oluşturmaktadır. DPT tarafından 2003 yılında hazırlanan “İllerde Öne Çıkan Sanayi
Sektörleri” adlı çalışmaya göre Amasya ilinde “gıda ürünleri ve içecek imalatı,
madencilik ve taşocakçılığı, taşa toprağa dayalı sanayi ile başka yerde
sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı sektörleri öne çıkmaktadır. 2006-2011
yılları arasında ilde firmaların yaptığı yatırımlar incelendiğinde de aynı sektörlerin öne
çıktığı, bu sektörlerden farklı olarak enerji üretimi için (HES) yüksek bütçeli
yatırımların başlatıldığı dikkat çekmektedir. Amasya Yeşilırmak üzerinde kurulma
çalışmaları devam eden 13 HES’in toplam yatırım tutarı 2012 birim fiyatları ile 803
Milyon TL olup, 726,6 Milyon kWh elektrik enerjisi üretilecektir. Üretilecek bu enerji
miktarı Amasya ilinin yıllık elektrik enerjisi tüketiminden fazlasını karşılayacaktır.
5084 sayılı yasanın uygulanmaya başlamasıyla il istihdamında önemli gelişmeler
olmuştur. 2003 yılı Ağustos ayı sonu itibari ile 11.911 olan sigortalı sayısı 2011 Ekim
sonu itibariyle 33.636’ya ulaşmıştır. Şubat 2010- Aralık 2011 dönemi arasında 45
Firmanın 626 Milyon TL üzerinde Yatırım Teşvik belgesi alması, Amasya’nın son
dönemlerdeki istihdam ve yatırım ataklarını ortaya koyan örneklerindendir.
Amasya ilinde Amasya OSB, Merzifon OSB, Suluova Karma OSB ve Suluova
Besi OSB olmak üzere 4 OSB bulunmaktadır. Amasya ve Merzifon’ da ikişer, Suluova,
Taşova, Gümüşhacıköy ilçelerinde birer adet olmak üzere 6 küçük sanayi sitesi
bulunmaktadır. Göynücek KSS’nin ise yapım işi devam etmektedir. E-80 Karayolu
bitişiğinde yer alan Suluova karma OSB Amasya-Merzifon Havaalanına 7 km, Samsun
limanına 85 km, TCDD Hacı bayram istasyonuna 2 km, Doğalgaz boru hattına 3 km
uzaklıkta olması ve arsa tahsislerinin %90 bedelsiz olması yatırımcılar için cazip bir
OSB olarak görünmektedir.
Amasya ekonomisinde, mobilya sektörünün ciddi katkı payı bulunmaktadır.
İlden bir çok ülkeye ofis mobilyaları ihracatı yapılmaktadır.
5084 Sayılı Kanun Merzifon OSB’de başka yerde sınıflandırılmamış makine ve
teçhizat imalatı (elektrikli makine ve ev aletleri) ile sanayinin gelişmesinde büyük rol
oynamıştır. Merzifon’da 30.000m² kapalı alanda faaliyet gösteren aspiratör ve
davlumbaz fabrikası bulunmaktadır. Bu fabrika 2011 yılında Rusya, Almanya, İngiltere,
Yunanistan, Irak, İran, Suriye, Türki Cumhuriyetleri, Ukrayna, Norveç, İsrail’in de
aralarında bulunduğu 60 ülkeye ihracat yaparak sektörün canlanmasına katkıda
bulunmuştur.5084 sayılı Kanun ile ilde İmalat sanayi sektöründe önemli gelişmeler
olmuştur. İldeki toplam istihdamın %24’ü bu sektör tarafından karşılanmıştır.
MTA Orta Anadolu 1. Bölge Müdürlüğünün yapmış olduğu araştırmaya göre;
Amasya yöresindeki Amasya Beji doğal taş yataklarının görünür+muhtemel+mümkün
rezervi 1.400.000.000m³ olarak ortaya çıkmıştır. Bu değer Türkiye’de kayıtlı doğal taş
rezervinin %21’ini, dünyadaki bilinen rezervlerin ise yaklaşık %10’unu
oluşturmaktadır. Sarı-bal rengindeki doğal taşı (mermeri), görünüm ve kalitesiyle (leke
tutmaz, su emmez, aşınımı az) ulusal ve uluslararası ölçekte adını yurtdışına duyurmayı
başarmış, 2011 yılında, Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan, Bangladeş, Tayvan, Lübnan,
Suriye, Suudi Arabistan başta olmak üzere 45 ülkeye ihracat gerçekleştirilmiştir. Firma
beyanlarına göre 2011 yılı ihracat tutarı 41 Milyon ABD doları aşmıştır.
52
Mermerde Amasya, blok ve plakadan 0,5 cm’ye kadar her boyut ve teknikte
işlenmiş, yarı işlenmiş ve blok üretimi gerçekleştirebilecek kapasite ve çağdaş
teknolojiye; 6 sınıfta 18 farklı doğal taştan oluşan ürün gamına sahiptir. Gelecekte
Amasya ekonomisine ciddi katkılarının olacağı düşünülmektedir.
İç Anadolu’nun birçok ilinden Karadeniz’e geçiş yolu üzerinde bulunan ve
Avrupa – İstanbul – İran Uluslararası karayolu güzergâhında yer alan Amasya; ulaşım
imkânları yönünden iyi bir konumdadır. Amasya kuzeyde Karadeniz kıyılarına
Karayolu ile Samsun limanına ise hem karayolu hem de demiryolu ile bağlanmaktadır.
Ankara’ya 336 km., İstanbul’a 671 km, Tokat’a 114 km, Çorum’a 92 km, Samsun İl
Merkezine ise 131 Km uzaklıktadır. 2008 yılından itibaren hizmet vermeye başlayan
Amasya-Merzifon Havaalanı bölgenin önemli ulaşım kaynaklarından biri haline
gelmiştir.
İlde ticaretle uğraşanların büyük bir çoğunluğu perakende ticaret ile iştigal
etmektedir. Amasya ili gelirinin büyük bölümünü, tarımsal ürünlerin satışlarından
sağlanan gelirler oluşturmaktadır. Tarım ürünlerinin alım-satımına dayanan il ticareti,
küçük ölçekli olup, ençok İstanbul-Ankara ve Samsun illeri ile yapılmaktadır. İlde
hayvan ticaretinin de önemli bir yeri vardır. Ayrıca, süt ve besi amaçlı büyükbaş ve
küçükbaş hayvancılık, Amasya ekonomisin de önemli bir yer tutmaktadır. Son
dönemlerde hayvancılık ve kanatlı hayvancılık sektörüne yapılan yatırımların artmasıyla
yumurta üretiminde de bir canlılık gözlemlenmektedir. Bu sektörün canlanması
sağlayan Suluova’da hizmete açılan 20.000 m2 kapalı alanda faaliyet gösteren, günlük
1.000.000 yumurta/gün kapasiteye sahip üretim tesisinin kurulmuş olmasıdır. Söz
konusu tesis Türkiye yumurta üretiminin %2,5’ini tek başına karşılayacak kapasitededir.
İlin 2010 yılı toplam büyükbaş hayvan sayısı 135.992’dir.
Amasya’da; Elma, Kiraz, Şeftali, Armut, Ayva, Erik, Kayısı, Üzüm ile
meyvecilikte, soğan, Şeker pancarı, Ayçiçeği, mısır, buğday, haşhaş, yeşil mercimek,
patates ile tarla ziraatında, sera domatesi ve salatalığı, biber, patlıcan, marul,
karnabahar, lahana, Yeşil fasulye, bamya, kabak vb. sebzeler de sebzecilikte önemli bir
yer tutmaktadır. Bu ürünler ülkemizin iç pazarına pazarlandığı gibi Kiraz, soğan, elma,
vb..dış ülkelere de ihraç edilmektedir.
Amasya ticareti büyük ölçüde tarımsal ürünlere dayanmaktadır. Şeker pancarı,
kuru soğan, nohut, mercimek, fasulye, şeker, ayçiçeği yağı, süt ve süt mamulleri,
yumurta, hayvan yemi, un, kireç, tuğla, kiremit, linyit kömürü, Dayanıklı tüketim
maddeleri, çimento, demir, narenciye gibi ürünler il içi ve il dışı Ticarete konu olan en
önemli ürünlerdir. Mermer, kuru maya, ankastre mutfak tipi aspiratör, davlumbaz,
ürünleri, tekstil ürünleri, Rivet, mobilya ve ofis mobilyaları, linyit, metal sanayi
ürünleri, kimyevi ve plastik sanayi ürünleri Yurt içine satışı yapıldığı gibi yurt dışına da
ihracatları yapılmaktadır. Kuru maya, mermer, ankastre mutfak ürünleri ihracatta
önemli yer tutmaktadır.
İlde toplam 32.226 Ton kiraz üretimi yapılmakta ve dış ülkelere ihracat
edilmektedir. Amasya, Türkiye Soğan üretiminde %16 paya sahip olup ihracatında da
önemli bir konumdadır. Yılda 1.135 Ton Bamya üretilmekte olup Türkiye’de Kuru
Bamyanın %25 i Amasya’dan karşılanmaktadır.
Amasya hayvancılık yönünden de önemli bir potansiyele sahiptir. İlde
hayvancılık genelde aile işletmesi şeklindedir. Son yıllarda yapılan bazı çalışmalar ve
destekler sonucu Kültür hayvancılığında önemli ilerlemeler olmuştur.
53
Suluova ilçesinde hayvan ticareti önemli bir yer tutmaktadır. Türkiye’nin
ilklerinden olan Suluova Besi OSB’nin hizmete verilmesi ve işletmelerin üretime
geçmesi ile birlikte, ilde hayvancılık ve yan sektörlerinde büyük bir canlılık olacağı ve
Ticaretin daha da artacağı düşünülmektedir.
3.1. Türkiye Sanayisi ve Amasya İli Sanayisi
(%8), Ankara (%7), İzmir (%5), Konya (%4), Gaziantep (%3), Denizli (%3), Kocaeli
(%2), Adana (%2), Tekirdağ (%2), Kayseri (%2 ), Mersin (%2) olmak üzere, toplam
%71’i, on iki ilimizdedir. Bölgelere göre bir değerlendirme yaptığımızda, sanayi
işletmelerinin %48 Marmara Bölgesinde, %17 İç Anadolu Bölgesinde, %14 Ege
Bölgesinde, %8 Akdeniz Bölgesinde, %6 Karadeniz Bölgesinde, %5 Güneydoğu
Anadolu Bölgesinde, %2 Doğu Anadolu Bölgesinde olduğu görülmektedir.
Amasya İlinde sanayi siciline kayıtlı sanayi işletmesi sayısı 213 dür. Toplam
sanayi işletmesi içerisinde %0.3 lük bir oran ile sanayisi gelişmekte olan illerimiz
arasında yer almaktadır. Karadeniz Bölgesindeki illerin sanayisine göre bir
değerlendirilmesi yapıldığında, bölge illeri arasında %19’luk bir oran ile Samsun ilk
sırada yer almaktadır. Sırasıyla, %10 ile Düzce , %10 Trabzon, %10 Çorum, %7 Bolu,
%6 Kastamonu, %5 Ordu, %5.0 Rize, %4 Amasya, %4 Tokat, %4 Zonguldak, %4
Karabük, %3 Sinop, %3 Giresun, %3 Bartın, %1 Gümüşhane, %1 Artvin, %1 Bayburt
illeri takip etmektedir.
3.2. İlde Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı
Amasya İlinde bulunan sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına baktığımızda,
%27 gıda ürünleri imalatı, %16 ile diğer madencilik ve taşocakçılığı ürünleri imalatı,
sektörlerinin ilk sıralarda olduğu görülmektedir.
Bunları sırasıyla aşağıdaki sektörle takip etmektedir.
%11 Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı
%9 Mobilya İmalatı;
%6 Kauçuk ve plastik ürünleri imalatı
%5 Ana metal sanayi
%4 Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç)
%4 Giyim eşyası imalatı; kürkün işlenmesi ve boyanması
%2 Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (Mobilya hariç)
%1 Kömür ve linyit çıkartılması,
%1 Kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı)
%3 Diğer (Deri ve ilgili ürünlerin imalatı, Diğer imalatlar, elektrik gaz buhar ve
havalandırma sistem üretim ve dağıtımı, içecek imalatı, kimyasalların ve kimyasal
ürünlerin imalatı, Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipmanlar imalatı, )
Sanayi sicil kayıtlarına göre, Amasya ilinde kayıtlı işletmelerde çalışan personel
sayısı toplam 7.073’dir. Ar-Ge birimi olan firma sayısı 5, çalışan sayısı 98 dir.
54
Sanayide çalışanların, %27 si Gıda ürünleri imalatı sektöründe, %11’i giyim
eşyası imalatı sektöründe istihdam edilmektedir. Sanayideki istihdamın %82 ü işçi, %3
ü mühendistir. Amasya ilinde sanayi siciline kayıtlı işletmelerin %40’ i mikro ölçekli,
%47’i küçük ölçekli, %12 si orta ölçekli, %1 si büyük ölçekli işletmelerdir.
Personel Sayısına Göre Büyük İşletmeler
- Timay Çıt Çıt River ve Perçin Sanayi Ve Ticaret A.Ş. Merzifon Şubesi
- Amasya Şeker Fabrikası
- Silverline Endüstri ve Ticaret
- Aps Giyim Sanayi ve Ticaret Merzifon Şubesi
- Yeni Çeltek Kömür ve Madencilik A.Ş. Yeni Çeltek Linyit İşletmesi
 Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı
 Hayvancılıkla entegre işleme tesisleri yatırımları
 Madencilik (Mermer, Taş Ocakçılığı, Linyit Madenciliği ve Briketlenmesi)
 Soğuk hava depoları (Yaş sebze ve meyveler için)
 Yeşilırmak üzerinde yapımı devam eden elektrik üretim santralleri yapımı.
 Meyve ve sebzelerin kalibre boylama, paketleme ve ambalajlama tesisleri
Kamu Yatırımları
 Suluova Besi OSB
Özel Sektör Yatırımları
 Mermer Ocakları ve işleme tesisleri
 Gıda (Et-Süt işleme üniteleri)
 Elektrikli, elektriksiz ev aletleri imalatı
 Mobilya imalatı
6.1. Amasya İline Ait İhracat Bilgileri
Yıl
25
2008
32
2009
30
2010
35
2011
İhracat Değeri (1.000 USD)
19.758
21.629
52.901
63.338
6.2.Amasya İline Ait İthalat Bilgileri
Yıl
35
2008
32
2009
46
2010
40
2011
20.267
13.072
41.629
104.195
55
7. Amasya İlindeki OSB ve Küçük Sanayi Siteleri İle İlgili Özet Bilgiler
Amasya Organize Sanayi Bölgesi : (Sicil No: 126)
 Ağırlıklı sektör grubu; orman, gıda ve plastik sanayidir.
Amasya-Merzifon Organize Sanayi Bölgesi : (Sicil No: 98)
 150 hektar büyüklüğündedir.2002 yılında tamamlanmıştır.
 Bölgedeki; bulunan 46 adet sanayi parselinin 43 adedi tahsis edilmiştir.
Tahsis edilen parsellerin; 34 adedi üretim, 5 adedi inşaat, 4 adedi proje
 Ağırlıklı sektör grubu; elektrik makineleri, plastik ve gıda sanayidir.
Amasya-Suluova Organize Sanayi Bölgesi: (Sicil No: 229)
parsellerin 3 adedi üretim, 3 adedi inşaat, 14 adedi proje aşamasındadır. 65
 Ağırlıklı sektör grubu; gıda sanayidir.
b) Devam Eden Organize Sanayi Bölgesi
Amasya-Suluova Besi Organize Sanayi Bölgesi : (Sicil No: 223)
 2011 yatırım programında “ 90ha” ve 300.000.-TL ödenekle yer almaktadır.
 Altyapı yapım işi fiziki gerçekleşmesi %82’ dir.
 AG-YG elektrik şebekesi ve ENH inşaatı tamamlanmıştır.
 Bölgede 15 adet sanayi parseli bulunmaktadır.
Amasya İlave Alan Organize Sanayi Bölgesi : ( Sicil No: 126)
 09.04.1999 tarih ve 3415 sayılı yazımızla 128 hektar büyüklüğündeki alanın
yer seçiminin uygun görüldüğü bildirilmiştir.
Amasya İlinde 1.027 işyerlik 6 adet Küçük Sanayi Sitesi hizmete sunulmuştur.
Bu projeler için Bakanlığımızca kullandırılan kredi 2011 yılı fiyatlarıyla 29.568.810.TL’ye karşılık gelmektedir.
56
SN
1
2
3
4
5
6
Adı
AMASYA
G.HCIKÖY KSS
AMASYA MERKEZ
KSS
AMASYA MERKEZ
(II.BÖLÜM) KSS
AMASYA
MERZİFON KSS
AMASYA
SULUOVA KSS
AMASYA TAŞOVA
KSS
TOPLAM
İşyeri
Sayısı
70
Dolu İşyeri
Sayısı
70
Boş İşyeri
Sayısı
0
Doluluk
Oranı (%)
100
256
256
0
100
187
179
8
96
240
170
70
71
170
155
15
91
104
104
0
100
1027
934
93
91
b) Devam Eden Küçük Sanayi Siteleri
Göynücek Küçük Sanayi Sitesi:
 2011 Yılı Yatırım Programında “ 30 işyeri, altyapı ” olarak ve 550.000.-TL
ödenekle yer almaktadır.
 Sıhhi tesisat projesi vize edilmiştir.
 26 işyeri üstyapı noksan kalan işler yapım işi fiziki gerçekleşmesi %98’ dir.
c) Yatırım Programında Yer Almayan KSS Projeleri
Amasya Hamamözü Küçük Sanayi Sitesi
 05.09.2005 tarihinde yer seçimi yapılmıştır. Bugüne kadar Bakanlığımıza bir
belge ulaşmamıştır. (06.01.2012 tarihi itibariyle)
 Yatırım teşviklerin devam etmesi,
 Kobi Destek ve Teşviklerinin devam etmesi,
 İlimizde Gümrük Müdürlüğünün kurulması.
Kaynaklar:
1-Ali Ekber Yıldırım. 10. Kalkınma Planında tarım ve gıda. 2013
2- Samsun, Amasya, Çorum ve Tokat Tarımsal Danışmanlık ve Proje
3- Bilim ve Sanayi Bakanlığı 81 İl Durum Raporu. 2012
57

TR83 İllerinin - Samsun İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü

Transkript

Benzer belgeler

Presentation File

US_Program_TR copy - Samsun Ticaret ve Sanayi Odası

Sayfa 1 / 1 Kamuyu Aydınlatma Platformu 14.08.2013 http://kap.gov

sanayi levhası

(Özet)