Bixwîne
Transkript
Bixwîne
kovara huneri gandi ü Iökoliniya kurdän anatoliyö | ,r. I IJT'J es uil hejmar 60 2014 Du pirtük6n dersön rcUnDi-kurmanct liSwäd6 hatin wegandin Du pirtük€n nir y€n dcrstn KURDi/ hur*araä li .Sw€dö hatin weqandin. l']irtük ii ali mamostey€ ders€n ziman€ KURDT Kurmanci kurdi Haluk Öztürk ve hatine amadekirin ü di nav lVe;an€n APECö dc derketine. Herdu pirtük ji bo gagird€n dibistana p6gin, polön l-3 nc. Ji van " KURDi-Kurmanci" r€zmana kurmanci ya ji bo zarok€n dibistar.r€ yän pol€n pöyin e. Ew seranscr ji gclck wöncytn rcngin ü ji 64 rüpelan p6khatiye. Spartintn wö h€san ü berbigav in. §agird dikarin serbixu,e b ixeb it in . Pirtüka duwem Hqnaan- Deftera Temrinan I rnateryaleke färkirina nav€n he)'rvanan e, herwisa ji ji bo p6gxistina qiyana xwendin ü nivisandin€ ye. Pirtük bi bcrgeki rengin ü ji 24 rüpelan p€khatiye. W€ney€n gelek heyrvanan ji bo ku ;agird bi llve birenginin hatine nexgandin. Herkes dikarc pirtükan ji malper6 We;anxaneya APF.C sparig bike. Sparigän rwe ji ev e-mail€n li j€r re bisinin: Sw€d: infopapectryck.se Almanya: birnebunphormail.dc # HEYWAN OEFTERA TE''IRiNAN 1 Haluk Öztürr KURDi fi ( r() t*--.ttl ( I [) t55N't402-7488 Tidskrihen urkommer 4 nummerperir sämeh U [g.s careke derdikeve / Üqaydabirqrkar av Apec Förlag AB hetmal60l201,1 Ansvarlg urgivare: Ali (ifr(i Editor Ali qiflqi, seyl Doian, Muzafier Özqür Koma redaksiyona A. eiftd, Dr Mikaili. H trdogan,M. Bryrak, i. rurkmen, M. Du,an, Muzaffe, Özgür, Nuh Arer, scfo)ö tu6, Vahit Duran, Mem XelilGn,Musrafa Mrh, Özgür KaräüYusuf Polar \avn\an risweda Box: 81 21, 5E 161 08,Spine/Sverige TelelJks:0046 (0)B 761 2190 t post Takif'/iliski Danimärka:lrfan8qsa1,0045-27 11 5883 8€lavkirin/ Daü'r'm Muzafler Özgür Sirnebän PDsrfa.h 900148, 51 Tfn:0049 1 Mrla Hecibegä, saltn 1940i, gund€ Mikaila,/ioler 1l Köln,/Alman)a 172 298 24 51 Turki)e israrbul selahanin BulutlMedya K,tapevi kriklalCaddesi,ElhamraPasai No: 130/6,Beloilu vtnel.€ Er be,8: T.! $irk li §JtD li n!ivr ,i x«i.r lte.rt,.g€ 1940i li F,nde Mikiih/hte, h{r),. ginin. Dr. N.likrili BihalFiyarr: Europa:5 Euro Türki)e:sTL sw6d: 400 stK. Alman)a 40 turo welatdn din 6a twroprye:50 Euro isvcq hesap numaras: (Birncbü n) bankgiro: ller niviskar berpil5e nilisa xwe)e Mal6 rediks,)ona hpye Iu ,,ivn€n 402-2224 ,iboaboneyän li dcN.yi swide r' isveq d4rndak abonelerrqin APE { , " Blrnebia"Eankgiro Srockholm/Sweden BIC/SWlFTr DABASESX IBAN: SE23 1200 0000 0123 5020 6874 qap ,/ Baskr: Apec-Tryck AB s.,rast ü ku i sirnebänF re ran, ii li xwediyrn blke. Ger nivis qap nebin Wrqfa KurdAn An.r((lili Navln I Sw6da ar Kom.la Ziman li^lman)a)e p,§rgirEn kovare ne. Naverok 6 tiftqi li birnebün€ Ali 7 5B r"y*t1"t'.". werger: Nuh Aae§ Mirina heval6 min i heia Mehme Hemö 9 Nuh Ateq agii Lo'in Adem Özgür LiAnatoh)a Navin Havina 201aan El-Maliki " Dergevan€ 57 Mem Xelikan ü E6kirä "leylan6!'1 Dr. Sozdar 2 Midi "Mirö Kurdistan€" Kakelo 1 4 Rohat Alekom H"lb".t 21 seyfi DoEan §opon demn xatirxwnstine -vr77 Nuhä Heci Mal6 Herqid Gotübai 26 H. Duzenr Ezidiler, inanglan ve tarihleri 36 Prof. Dr. ilhan Kizilhan 60 w.lfgang von Goethe q"pq. sey6 Dolan 63 5",,ea Ersin Taskiran 66 5"ng"t Mem Xelikan 67 e"lr;i Selfr DoBan 69 Faziletän enrelekruela SeyfrDofan 70 Dr. siyaraTari[a-3 Mikaili TB"resek tune ku liyana min binivise?" SuphiAydin Jibtrnebilnö Mafä insani mafeki rewa ye ku ji her teyän DAI§€, a-\a xwe, namusa xwe Di diroka insanetiyä ji de ber malän insani di navbera maz- ü inslnetiy€ bipar€zdn ü her bi ev tevgeriya xwe, ji hemü dunyay€ re lum ü zaliman, edalet ü b€ edaletiv€ de ji li hember van 6ri9€n ger q€büne ü her berdewam in. hovan€, bi tena ser€ xwe bin karin berxwe bidin. kesi re päwist e- Di ev sedsala nu ya modern de bi destä geteyän wek DAI§€ li nigan dan ku ji, di- Di komkuli ü €ri56n dijwar wan roj€n tari y6n zivistan€ de her ciqas em bi fizikä ne li nav ev insanän xwe y6n ku p€rigan ü aware hatin kirin ü li v€ dawiyä ji li seranser€ sinor€n Kurdistanä ü bi taybeti büne re bin ii, dilö me ü hip6 me her bi 6^ wan re ye. l1§a wan ela me ye 11... ji li Kurdän Anatoliyay6 li wel€t ü li derveyi wel€t ji, bi her awayi bi tewge- Kurdistan€, ji me y€n €zidi destpäkä ser axa li diji kurd€n Kobanä ärig6n dijwar rdne kirin. Ev komkuji ü tofana ku hatiye ser€ xelk6 me ü di van meh€n zivistan€ de insan€n me mecbur mane li ser a-ra xwe, careka din kogber ü pärigan, di gadiran de bijinl.. Ev ji aliki de me gelek xemgin dike. L6 ji aliyeki din de ev berxwedan, pigtgiri, yäkiti ü tevgeriya h€zän kurdan, ji her aliyd Kurdistan€, dcma digin hewara hev, y€kitiya netewi, ji Anatoliy€ hera Xoresan€, ji her aliy6 l\urorstane ve xortrr u bl frlrubawefl dike. Dilä me gelek 9a ü bi hävi dike ü dilö dujmin€n ku digotin; " Koban ha ji xira ü dildeng dike. iro, li diji ev ärig€n hovanc y€n Ii diji insanetiyä ku li seranser6 wehet, ha dilerue" Iat€n dunyay6, ji derwey6 welat€n wan aligi16n ydn wek (Turkiye, iran ü hevalbend€n wan) ku t€ne lanet kirin, gerwanän kurd, partiyän kurdan, bi kudret karibün li hember war, 9.6 | bilnebün ra kurdi ra, li diji ev är\än li Koban€ ü li bagür€ Kurdistani dibin, bi xortani disekinin. Dostä kovara Birnebirn€ ü we- latpar€zä höja, Mehmet Özkan di 26 meha 1Oan de gü ser rehma xwe. Meh- met Özkan bi sa.lan madi ü manewi piEtgiriya kovara me, Yarmetiya wi li xeribiyö dikir. di derketina kovarä de b€ hempa bü. Jiyana xwe wek piraniya kurdän li derweyi we[€t, bi hesreta cih fi war€n dd ü baw€ )flr'r'e, axa wel€t, qav li r€, derbar kir ü li AJmanyayä, bä xarir xwestin ii nav me qü ser rehma nare... Ew d€ her tim di bira me da be!.. Em ji mdbar. heval. dosrän wi ü gel€ kurd re sebir ü ser sax€ dixwazin! Bi häviya serkeftin ü azadiy€, bimi- nin di x€r ü xwaqiy€ del.. Aff ffis? Li A:natolrya Navtn lüavina}O14an bi festiv al,an derb as b ü... Adevn özgür Foto: Hrci Cünc; t)imenek li festivala Omeran Havina isal bi festival ü derbasbün. Di havina isalda Omeran, gund€ Om€ ü genahiya [i incow€, A-ksaraye festival hatin lidarxistin. Li incow€, di roja 15€ heziran€ de festivala 3. a Xermana ya incow€ Atila Kart, ji Konyaye, Cihanbeli ü Kulul ji siyasetmedar6n meheli begdarbün. Li Omera " II. Festh.,ala Kurdön Auatoliya Nauin' 6i amedekirina Platforma Kurdän Anatoliya Navin hat li dar xistin. Di festival€ de ji x€ri di roja 3 rebaxi de hat lidarxisrin. gundiy6n incowä kurd€n gund€n N€ziki deh hezar kes beEdari festival€ d.or allye Incowe rl be§dar bun. festival6 de Stranbej€n wek bün. Di festival€ de wek stranbej€n Raperin ü Cevdet Bagca ü stranbejän Xelikan, Cengiz Acar, Osman Yr[- Di meheli ji wek Yusuf, Mehmet Töre ü Ezman St€rk derketin ser dik€. Bi cogeka mezin civana govend girtin. 'Wek siyasetmedar ji serok€ DBP y€ bajarä Konya, Parlamenter€ CHP€ meheli Serbülenr Kanat. Ergin maz, Nevzat Tunq, Hozan Cömert, Vyan ü Erol Berxwedan derketin ser dik€. Helbeswan Ömer Faruk Hatipofllu ji di festival€ Sipan Xelat, de cih girt. Lrilnebün 7 Di festiva.l€ de konek wek muze- yeke hatibü amadekirin ü li wir cil gund€ Alayhan€ hat g€kirin. hez-ar kes bi SC cogeka mezir.r begdari hatibirn bikar anin, ji bo ziyarewana bün. Parlamenrera HDPi ya M€rdin€ Gülseren Yildirim, ji r.ravenda Partiy€ Arif Köse, Ahmet Ka- hatibün amede kirin. Li ser stand€n rataq, berpirsiyarän bajar€ Aksaray€ hatin amadekirin de pirtük hatin 6rotin ü ji bo pistgiriya Rojava ji kam- di festival€ de amade bün. Di bega kulturi de ji ismail Heval ü Kema.16 panya alikariy6 gebü. Amad€ derketin ser dike. ü berg€n Kurdän Anatoliya Navin ü dezgeh€n di.liyana qend sal berä de Malbat€n gerila y€n di qenahiy€ ji Kurdistan€ de pehid bün.ji di festivalä f)i roja 18ä tebax€ da 2. Fesrivala kultur6 ü §enahiy€n Havinä ya Ali gund€ Omä, bi sponsoriya menejer€ Akgül di festival€ de xeber da. Bi navä Platforma Kurd€n Anaroliya Navin Semra Akgakoca, ii HDP€ Arif Köse, parlamenter€ HDPä ye M€rdin€ Gülseren Yildirim gotinön xwe pegkeg kirin. Piraniya wan li ser helbijarartina serokkomariya Tirkiy6 Futbol€ yö navdar Bayram Tutumlu qer6 de amade bün. Bi nav€ ma.lbatan hat q6kirin. Fesrival bi organizekirina Kadir Demirci, Mustafa Güler ü gundiyan re hat birevabirin. Organizatoran Ii meydana gund xwarin dan beqdarwanan ü pap€ ji bernam.y. kulturi destp6kir. bün ü hat xwasrin ku kurdön Anaro- Stranbej€n wek Diyar, Ekin, Er- liya Navin piqrgiriya endam6 HDPä gin Xelikan, Ümit Özmen, Nevzat Tung, Koma Ronahi, Yagar Bugurci, Selahattin Demirtaq bikin. Kurddn A-ksarayt 3.Tebaxä di l. ji di roja Musa Berbang, Yusuf, Koma Sewko, festivala kultur ir Koma Serhad, Hozan Miqo, derke- piEgiriya ya Ekecik€ da hatin ba hev. Fesrival bi amadekirina rexis- tin ser dike. Heta niv€ pevä xorran govend girtin. tina HDP€ ya bajar€ Aksarayä li e rniueivrr: Numra kontoya me hatiye guhartin! A nü ev a li jör e; BIC/SWlFT: DABASESX IBAN: SE23 1200 0000 0123 5020 6874 8 | blrnebon t*ini N iy* nEv frL|^4i N i t+L) h, MEI+ME I+EML Nuh Ateg Law€ HemE Heci El€ ü Fat€ Husin, bün ü rünigtin€n kurdan yän epirti ü m€rä Daym€ §€xi Bulduk, bav€ R6zen, gunditiy€, bi g€rok ü scrp€hatiyen bi §irin ü Ferhat, hemsal ü hemgundiy€ min, Mehmä Hernä (Mehmer Öz- zimanä kurdi (kurmanci) mezin bü. kan) ji 26ä maha giriya p€qin, li Mehm€ Hem€ mektewa seretayi li li Xelika, ya navin [i Kuluy€ ü lise li nex:wagxa- Konyay6 teva kir. Ew sala 1970i sewa ber derbeya xopana qanser€, neya Berlin6 (Almanya), seat li 1€ sib€ xwandina bilind hate Almanyay€ ba .. .li her sä biray€n xwe y6n li vir. Bi alika- nav me bar kir gü dinya wi ali ü heval riya wan ber€ ziman€ almani h&isi ü qaven ü xwl ginin, hezkiriyön xwe ji ebediye ra. di nav xemgini ü berxweketiy€ da cihigtir.r. Min nefes [i Berlin€ lrelna, 9üm gina heval6 xwe y€ eziz ü qedim. Ez gar rojan li wir mam. Bi heval ü mer- maliy€n wi va, me meyit€ wi qande bi ser€ xwc ü bi keda xwe dibistana bilind ya endazyari (Mihendisi) pa4ä a avahiy€ teva kir. Di mesleg€ xwe da jh ü j6hati bü. Xwediye §lrketa Nüvakirina Avahiyan bü ü di vi kari da ser- keti bü. Fädeya wi bi pir kes€n ku di Xelikan- Se14 Dogan ji, niviskar6 Bir- vä branjä da kar dikin bü. nebünä, hemgundi ü heval€ Mehm6 Mehme Hem€ meriveki kchil, rirnerm, dilpak, gavfereh, x€rxrvaz, ji ü Srokholmä haribü. Di kombün merasimän qin, xatirxwa.stin, bi- fedekar, dinyaditi, bi dost ü heval bü. ü birükirina meyitö Mehm6 Hemä da bi sedan mermali. hem- Mehmö Hem€ meriveki welatpar€2, gundi, heval ü nas€n wi amede bün. p€ka sala 1970i da di nav rexistina §o- Sax be, heval ü hemgundiy€ Mehm€ regger6n Kurd - Hemä, ji bo azadiya milet€ kurd ü wclat€ wi bi salan kar ü xebat kir. Bi taybeti ji keda wi ya di salän 1970i 80i ji bo da- br"ranin Hecosmanä §ämli di wan kombün ü merasiman da xwedimali ü rävabiriyeke ba9 kir. tckogcr€ doza krrrdan bü. Hin di dest- HEVRA da cih girt ü Mehm€ Hem€ li gund€ Xelikan (Karacadag/Kulu/Konya) y€ li nava mezrandina komeley€n karkiran Kur- Anaroliy6, sala 19501 hate dinyay6. da ü di kar ü xebat€n wan da h€jayi Hetani deh-diwanzdeh saliy€ li gund, behskirin ü bibiranini ye. Fädek.rriya li wl frl hl7-bltL ne \lnorl{lrl btr- \ravä ber dest€ d€ ü bav€ xwe, Ii gor ra- distani yön di bin bana KOMKAR€ birnebün 9 ku wi dest ji siyaseta rexistini ber da bül€. Rev ü qüyina me ya Stembul€ 5ünda ji, beri tu tigti negin. Me tu pere qezenc ew weletpareireki hesriyar ma. Li Berlinä, wi alikariya rexistin€n kurdan gigtan ü xebat ü projey€n wan dikir. Mehme Hemä sponsor ü xwendevan6 kovara Kurdän Anatoliyä, BiRNEBÜNä bü. Mem6 Hem6 heval€ min i ji ber€ ber€ da bü. Zarokti ü xonaniya me li Xelikan bi hev ra derbas bü. Em bi hev ra 9ün mektebä. Em li meheleyek€ mezin bün. Li baharan me bi hev ra berx g€randin. Bi hev ra em gün nekirin ü xwasteka me ya artisriy€ ii negü seri. Em qedera du mehan li Stembul€ man ü düv ra qün da vege- riyan hatin ser xwandina xwe. Hing€ ji bo v€ serheldana xortaniyä ji mermaliyän xwe ü mezin€n gund me loma ü azardn giran bihistin. Ez ü Mehm6 Hemö tevehev li meha Gulan6 ya sala 2011an da güne Kurdistana Bagür ya azad ü s€ hefteyan li wir man. Di sayä vä ger6 pivanka, bi kaw, xotä (top) 9o, veg€rkirin, zi[, kevrki germo, zil, goliki kig xwag bi hev ra derbas kir. Me hevalti ü ü y€n din liyistin. Havin ü payizan di biraninän xwe yän rozgirLi reze kirin. nav kard zevi gininä ü b€der (xerman) pehatiyän me bi hev ra hebün. Yek Me tim dixwast ku Kurdistana azad bibinin ü nas bikin. Dereng be ji bü nesib. Ev güyina me ya Kurdistana Azad a yekem bü. lrwma em d bi kelecan bün. Ji Duhok€ hetani Helabcey€, em li pir deran geriyan ü me pir kes nas kirin ü hen nas€n xwe y€n lxr6 ditin. Gera me bi gi;ti baq Em telebeye liseyä bün. derbas bir. Em geh pa ü qirikhelkigi ü Ji ber tengiy€n civati ü sewa x:wapxeyal ü dilxwaziyan em du xon€n l6ger l(u xwandlne ctht,rhtlrn u ll cäreva jiyaneke serbest ü ,..bi*-. big.rir,. ji matmayi ü bixem dibün. Mehm€ Hem€ Kurdistana azad dit, iidesrkevti, avadani ü serbesriya li wi be9€ Kurdistan€ tahm kir ü pjE*d ü bextiyar bü. Li dawiya jiyana r,ve Sewa qezenceke t€r, qelawbfin€ (zen- ew bi äpa rraiediya §engal ü Kobani- ginbün) ir xeyal6n artistiy€ Mehme y€ rübirü bü ü bü gahidä serbilindiya Hemä ü min me xwandina lisey€ di nivi da cihigt ü xwe ji mermali ü bi berxwedan, mildani ü hevkariyän häz€n kurd li Ba9ür ü Rojavaya Kurd- Di pey bäder li püna b€deran li ker helnan€ da alikar bün. helnan€ va, em yan hespdn serberdayi siwar dibün ü diketin p€qbirika lezginiyä. .. Dema xwendina lisey6 em jarä Konyaye .ii wan ev bü: li li ba hev bün. Pir ser- ü serheld€r bün. Me kiribü serd hevalan vedizi I 0I hirnehiln ba- ü x*c reviyan 9ün Stem- da em tär li ba hev man ü me wexteke geh istan€ ji. Di kurtedema beri r€witiya k.dokupnedrr? f) xwe ya ebedi da, ew bi bilindbüna helkitive, ewö sib€ bä ma1, eza j€ ra li te bigcrc. p€la omdiva rizgalbüna milet€ kurd ü bibäm, erv€ Kurdistanö hösiya. rojä xebera miriniya w.i har," Garva em ji gera li Kurdistana Baqür vegeriyan, me qor dabü hevdu, ku emö bi hcv ra hcr sal hcrin serdana L)ora dinc Miriniya zü ü ji ber xopana nexwasiy€ li mcriva bi qahr tö, meriv p€ di€9e. Li mirini ferzeke jiyan€ ,ve , dh ii. Lä mix.rbin nebü nesib. rä da haLivr nexwagiy€ r€ ne da ku ev da-xwaz-a me herc stri. Flz- ü ov hcrdcm bi r€va relelone dl nav telfllrve dä DUn. Wl ll min ra derheqa ne*ru^;iy^ r*. d" .rrti ne digot ir nedixwasr ku ez bih€m serdana wi. Min he tani miriniya wi ji ji sedi sed nedizani ku nexwagiva wi p€r'istiyeke gerduni ü xwezayi ye. Ew rüyE jivani vi sar ü trri yc. Mcriv qanser xwe y€n kubar, insani ü kurdewari Kurdistan€ ir cih ir war€n e. Min pir dixwast herim serdana wi. [- her c,rr wi hi hah;ncyck. pcli li min dibiri. Tim dikete bira min. Rojeki di ber miriniya wi, €vara qemiv€ min ji mala wi ra rrlcfirn kir. XJnima rvi L)aymd hate ser telefon€ ü got: 'Qend te.rrrn beri vi, me Mehmä bire nexu,agxaneyä, tozikö 9ekir6 wi dikanc miriniy€ mina Eirn tr rirggherineke ebedi, xarirr:wasrineke dawi ü rärvitiyeke b€r'eger bi nav bike. Hefa Mehm€ Hem€ I Oxir lte mer€ q€, hcval€ h6la Tä bi heslet ü I taybetmendiy€n her dem di bira min ü hcz-kirdn xrvc da bijifi! Cih ü ware te buhipt ü ruh€ te pad bel Scrö malbat, hcval Mehm6 Llemö sax hel ir hezkir6n Mainz (AJmanya). 02. I I .201q binebün I l E l- /vta I iki " D i gäkir ö " leylanä|" ^gl;r" Dr. Sozdar Midt er gev anö §üergerandin .ji erebi: Mihemed Hesko (Birasoz) Pendek e romani ya kevin heye dib€j weha diyare di kelepora islami de ji, e: Kogkar nikare xwe di ser sol€ re bi- ku dergevan€ dojeh€ nav€ wi Malik 916! Herusa kesän fapizim xwe di ser hizir ü ji, nikarin t€geh€n xwe y€n faqizimi re bigrin ü nikarin ji nirinün e ü rola ji ku Nüri El-Maliki p6 radibe dema ku büye serokwezir ev e; ku iraq kire dojeh, ü rijde ku her bimine ji xwe y€n dagirkeri yön pagmayl rizgar dergevan bin ü bi taybet fi ret dike ku ji eger mijar bi kurdan ve gir€dayi be. dewleta xwe ya dojehi re ser kursiya xwe ya xwedawendi b€ xwar. Ji ber ku El-Maliki "dergevan€ agir" ev ji ligor derbirina islamä. rabfr ü rüni;r ü bü (firt ü zirta) wi, ü ji bilindiya ew nikarin ü dibe naxwezin, täbighä- xwe ve, bi giret ü bi gefx:werin€ bi ser jin ku em millerek in, millereki serbixwe ne ü ne fers an ereb ü ne ji tirk kurdan de vebü, gima? Ev yeki in. Maf€ me kamil heye ku em kurd ma Kurdistan€ ragihand ku di dewleta xwe ya serbixwe de bi aza- gelä kurd hatiye da ku bibe serbixwe. di bijin, weku hemü Ü pireta ku higmend ü j€hatiya "der- Ü di rasri y€ de, ku pirsgir€k a gel€ kurd digel ve cürä falizimä pirsgirekek e gelek aloz ü diiwar e. gel€n cihan€. li, ji ber ku Mesüd Barzani serokä Her6dema Ü ya balkäp ü matmaf ew e ku, säri me kurdan dikin weku em xorr6n gevan€ agir" xwin germ in ü ser€ me ji kurdan bü, ku d€ bikevin leylanek€ ü germ e ü em nizanin em gi dixwazin ü herusa 9i dikin, ü her ü her p€wisriya me bi tembi ü piretän wan he ye, ü eger em guh nedin giret ü tembiy€n wan, em € t6kevin leylan€n b€ ser ü ber ü bd Ü kogkar€ heri dawiyä ji, ku bi dayina piret€n xwe y6n giranbuha ü li me kir, ew ji Nüri El-Maliki. serokweziri lraq€ ye. Ü l2 blrnebün kurdan kir, ci bü? Ew.ii agahdarkirina ewö j€ dernekevin! Ev pireta MaliH ya bi gefgir, gelek wateyan di bin xwe de vedig€re: Yek ji wan wateyan ew e; ku ew ü ki li pa9 wä gelä ye ü di pögiy€ de faris ü hevalbend€n wan, d6 goyan dawi. cam€riya xwe ku p€ camiriya xwe li t€xin nav teker€n p€vajoya serxwebüna kurdan. Ü ew6 nifgeki nü ji kurdan g6kin, ew ji bi ca5€n r€ya silogan ü felseley6n cagitiya nü, ü d6 kurdan bi kurdan bikutin ü bi dest hev, hevdu e ü bi bizav ü legüneke pareyin pir w6ranbikin, ü mixabin rih ü riqalän avakirin e, wäran bike? Ma ne binge- ji hen e. ü li benda dilovaniya lra z€rina falistan ew e: " Ez niharim caqitiye dagirkeran e da ku ü ji nüve scri hilde »we bi gihinim dsta te, ma ez i te neghinim asta nue!' gin bibe. Ü her ji wan wateyan ew e ku, li Nüri EI-Ma"dergevan€ agir" neke ü bi Er€, 9i tiqt r€giriy6 d6 peyayen xwe y€n cihadi(xwekuj) Iiki ii her du mezheban, sunni ü ;ii bi piqtevaniya hevalbendä faris i ku ber€ ser kurdan de b\inin, digel v€ yek€ fetw€y€n Eli El-Sistani [&eger6 maz- ji balefir ü mügek€n ;ove berve dever€n Kurdistanä bike, ew ii bi bihaneya hazir ü amaden e. Beriya serkr.rtkirina "serhild€rän cudaxwaz" demeke n€zik girop€n cihadiy€n 9ie ji dewleta iraqö ye, weku gawa Sedam bi ser erebdn sunne de berdan. giye Husän dikir ir herusa h€z6n b€ s€nc wi neh€l ü tolazän mezin € cihan€ ji, y€n ku hikum€ cihani dikin. dd be deng bin. in6 piiyan e ku girop€n xwe yän cihadi bi ser kurdan de ji ne berd el Ü ne vesartiye ku Eli El-Sistani ir Nirri ji ber ku hemü li diji parg.ebüna dew- El-Maliki herdu ;ünkarän farisan in li iraq€. Y€ yekem erka wi ya oli ye. Ew ji leta iraqd ne! bi derkirina fetweyan jeha "dergevan6 agir", Nüri El-Ma- e. Y€ duyem erk€ wi siyasi ü legkeri Bila kurd ü Kurdisran ji herin bikevin dojeheke heri näzik, ew ji do- Iiki ye. mala qokdanina farsi ye. Kurdino! Div€ win bizanbin ku gefön "dergevan€ agir'' ji dil in, ji ber ji wan wateyan, ku Nüri ku ew zilam (Ne ji xweber€ dia-rife, lä El-Maliki "dergevanä agir" d€ ;er li diji her€ma kurdi (Kurdistan€) rabighine. Ü bi b.h"n.y" perkirin [i diji teroristan h&€n xwe bi balefir ü bel€ ilham ü wehi ye), "soreta El-Ne- bi müpekan bigek dike, ü giye bih€le wi daketiye ü ew ü hevalbendän wi, ku ew ber€ belaffr ü müpek€n xwe g€kir6 leylana b6 dawi ne. ye, ew ji vegerandina serhildära ne bo Herusa berve Heräma Kurdisranä neke. Ü bingeha bingehina ku ev gend sal in kurdan di avrkirina wä de westivan cim ji Quran" € ü EIi Xamineyi r€ber€ bilindä farisi ü bi r€ya günkarä xwe Eli El-Sistani re, ew e; y€ ku \Wehi bo Gelo, win jä re amade ne?! Ü 9i dibe bila bibe, div6 Kurdistan rizsar bibe! t-8-2014 bimebon | 13 " Mirö Kurdistanä" KAKELO S er p äh atiy a. S up er - S extekar elci Rohat Alakorvr Di niv€ p69in y6 sedsala 20an de mi.iar€n wek balerin ü hunermend leyla Bedirxan ü Zaro Axaye Bitlisi ku li cihan6 mirov€ heri kal hatibü nasin gelek navdar büne. Belki ji Kakelo serpähatiya Zaro Axa ya balk€9 fär büye ü daye li pey wi. L6 bel6 gavkaniy€n kurdi y€n kevn qet qala vl rerziy€ super-sextekar nekirine, di van gavkaniyan de navö wi ji qet derbas nabe. Ev yeka ji bo mijara r€qa ji derbas dibe. §7ek t€ zanin ev salan li Kurdisranö sal€n serhildanan t€n hesibin. Zilm ü rcrdestiya [i diji kurdan mezin e. Ji ber van rastiyan mimkün e van mijaran bala kurdan z€de nekiganiye. kyla Bedin<an ü Zaro Axa Beri 20 salan di gapemeniya swädi de ez rasti nüqeyeke bi wäne bi sernivisa kronprins) gelek kurt hatim. Bi rasti ji min z€de .ii giringiyek nedayä. Le belä disa ji min kopiyake w€ nügeya kurt derxist ü kire nav argiva xwe. Di v€ nirgey€ de dihate gotin ku "Ev demehi dirl e " Welihatehi Sextebay''(En falsk miroueh esbera ji li Berlinö diji ü dib(e b ye ku eu terzfl,ehi mitiri ye ji hatle ü ji bo geleh / miü Kurdi.staruä 1e. Niha tawanan beü hatiye cezz hiin ew harö heri mezin hirin, qewitandin".r Di sala 2006an de min ev nügeya kire mijara nMseke kurt di malper€n kurdi de belav kir.? Pigti vä nivisa min gend sal derbas bün. Pag€ ez fdr büm ku niviskareke ffni li ser vikes6 sextekar wek em € li jär ji bibinin ganoyek nivisiye, sextekariya wi derxistiye hol€ ü .jiyana vi kesi wek pirtük wepandiye. Ne ten€ li Swäd, Finlandiya ü Almanya, ev kes€ sextekar li hemü cihan6 hatiye nasin. Kakelo polis€n Fransay€, ingiltere ü Amerikay€ ji bi qasi deh salan mijül kiriye, li pey xwe gerandiye. Di s a l922an de li Paris€ t€ girtin.3 Paq€ dige Almanyay€ ü ingilterey€, ji wan welatan ji tö dersinor kirin. Navä wi di diroka ingilter€ ya kriminal ji de derbas dibe. Miroveki tari büye ü bi kar€n qulopilo mijül büye.a Vi terziy6 misiri ü Elmaryayi dzrsinor I En falsk L,onprins, ?ecko jotnalen, m 3211925, !üp.14. 2 Rohar Alakom, Nüqcya s.lä Sextekart mezin "Kurä Mirä Kurdistanat" (Malpera Ne[eJ, 25112 2006). 3 Kakelo a 4 ested Nude)s Lucü, l4l hrnebün in Paris, N« York Times, 26112 1922. -&,/,a hl is ii%iadh, 1926, !üp.107. €§kere bü naynisana :.:we kiriye ji ber v€ mir (prince) ü ji her "Mirä Kurdistan6" :':we daye nasin. L€ belä ji bo ku xwe nede desr gelek caran nlvän nü Ii x'we kirine, wek Seid Mihemrued Kabelo, Said Mihemmtd Zerdeseno ir Seid Xelil ZerdeSeno. Di qavkaniyan dc zidetir forma Mir Zerdegeno (Prince Zer- decheno) bi cih girtiye. Bona ku ku h\€ xwendevanan z€de tevlihev nekim min li j€r ten€ forma Kahelo bi kar aniye. bal ü Kovarcke swödi ku cara 1,ekem scxtekariya Kakclo derdixe ho[ö (Vecho Joumalen, nr 3211915) Dema qala "Mir€ Kurdistan€" E}-. F.\LSK KROIiPRINS. tt kirin bäguman malä xwendevanan heye ku di diroka kurd de li pey r€ga wi bikevin ü xwe bighinin agahi ü zanyarike k€rdar. t.€ bel€ kes6n ku v6 reyä hildi.iibörin pir mixabin naffle ü badihewa hewl didin. Bona p€ kr bi vi navi mirek di diroka kurd de tune ye! Di rewgeke wiha de dest- li mirovan t€n gir€dan, mirov negar ü b€gav dimine, nizane Ei bike. Ji bo ku serp€hatiya Kakelo di gapemeni;,a ewropi de ba9 hatiye dokumente kirin, em ji div€ berä xwe bidin van gavkaniyan. Dema mirov li gav€n Kakelo ü wan hersä kesän din ku bi qikberi li wi din6rin mäze dike, wä dem€ mirov fam dike ku Ii vir tiqteki nenorma.l diqewimel bimebon 'l | 5 Kekelo Ii A.rnerikay€ ji otelek€ derdikeve. Hin xwendevan ü niviskar€n kurd bi räya organän medya sosya-l (facebook) serp€hatiya liäkelo gelek meraq kirine,6i pirs€n" Kahelo hi ye?' i"Mir Zerdeyno hi y?" alikaÄ xw€stine. D internet6 de gend w6neyen Kakelo ligel hin perge§namey€n wan salan hatine wegandin. Hin xwendevanan ev kesa wek mireh kurd ditine, li pey gotina Zrdechena ketine ü diyar kirine ev gotin di zarevaye sorani de t€ wate,ä "b\irin'. Hin kesan diyar kiriye ku wan gelek hewl dane l€ bel€ di derbara wi de z€de agahi peyda nekirine. \7ek minak ick .li van kes€n meraqdar niviskar Hdil ibrahim Baran di malpera xwe ya internet6 de dib€je ku wi w6neyeh Kakelo li Amerikayä di Pinülo<aneya Kongrey6 de peyda kiriye ü di 'l6lbilnobrn derbarä Kakelo de rasti ru agahiyä nehatiye.' Tipekl balkäq ii di binä van nivlsan de hin xwendevanan ditin€n r:we wek qirove p69k69 kirine. Wek minak yeki gottye: " Köf h{a KahehTe" ü yeki din wih a gotiye: " Zrdeleno hinehi disa hetal biTn dikaribü biba Qarli Qaplinö kurdaa". Bi rasti tipa Kakelo gelek gibandiye Qarli Qaplin ü serp€hatiya Kakelo tam ji mi.lara fflm ü ganoyan büye. Qawa em € li j€r ji biblnin nMskara {ini Maria Joruni hä beri 80 salan ev yeka kqf kiriye. Belki ji bi zaneti di ganoya xwe de nav6 Charles [i Kalelo kiriye. \W'ek t€ zanin nav€ Qarli Qaplin ö rastin Charbs Spencer Chaplin e. Pa5€ derketiye hol6 ku nav6 vi sextekari Seid Mohammed Kakelo ye. lüek mlnak Kakelo bi navö "Zerdecheno Mohammed Said Kakelo" di sala 1923an de li ingitter€ jiyaye, bi rojan di otel6n bi navän Savoy Hotel ü Hyde Park Hotel€ ji ort6 winda büye. Dema Kakelo li hemü Ewrüpay€ tC nasin, starek j€ re namine, di de maye, xwariye, vexwariye ü käfa xwe kiriye ü mesreßn ot€lan nedaye, dawiy€ de ber€ xwe dide Amerikay€. ) il Ka[elo li Amerikay6 Gera wi ya liAmerikaye gelek rengln derbas büye, di hin w€neyan de em wi bi jin ü ke$n ciwan re dibinin. Kahelo li Amerikay€ bi kegeke Catherine (Miss Kitty Spigli) re dizewice.2 Di ro.inameyek6 de nav€ xwe kiriye "Zrdecheno I hnp:iiibrahimhaliJbarar.tumblr.con/post/40435336190/kurdistan-emirlerirden prcn*seid-rrdeceno 2 r<stuchy qnl qiÄ up 'fual Hu:bmd... ElcninsT elegam, 4/9 )921. hmetnn I / Mohammed Said" ü gotiye ku ew biraziy€ Mistefa Kemal Ataturk e. r Dema em f6r dibin ku Kekelo gotiye qesreke bav€ wi li Kurdistanä heye ku yi 1000 gav ü odeyan päk tö. \ür'ek Qirok€n hezar ü yek qevan. Edi em dibinin ku Kakeko devä dürik€ vir-derewan li Amerikay6 heta dawiy6 vekiriye.'? Di ciheki din de wi gotiye ku wek Mirä Kurdistan€ ew qasi 18 milyon kurdan temsil dike. Qawa xuya dibe Kakelo €di xwe mina "bav6 kurdari' ditiye.. Vek minak Kakelo di ciheki de gotiye ku ew € here alikariya ap€ x:we bike ku p€gengiya ordiln li hemberi tirkan dike.3 Qawa t€ zanin di v€ sal€ de Serhildana §€x Seid liTirkiyä dest pä kiriye. Wi bi saya van navniEanan bala gelek mirovan kipandiye ü ketiye nav koma sosyeteya amerikayi ji. '§üek minak dema Siltana Afganistan€ hatiye Amerikaye, Kakelo bi koma w6 re dostani ü hevalti daniye ü tevi kom6 büye. Di dawiy6 de balona dewreman a Kakelo diteqe, her tigr€ wi derdike- ve hol6. Rojnameyeke Amerikayä di sala 1925an de diyar dike ku niha berpirsän Amerikay€ dixwazin vi sextekari dersinor bikin, lö bel€ ne ingiltere ü ne ji Fransayä ew qebül kiriye. Rojnamey€ pag€ wiha gotiye: "Mir diui di Ohyanusehä de biji-Tu hes wi naxwazr". Rojname ji bo sextekariya wi dib€je ku " Cambazeki xirethar büye" ü ji xwe re gelek navniEan icat kirine wek "Jhe Emir of Kurdistan' ü "Prince of Egypr".a Qawa xuya dibe mi.lara Kakelo ji sal€n 1922 heta sal€n 1932 li cihan€ her belav büye. Kakelo wisa navdar büye ku ji niviskar ü l6koleran re kar dexisriye. Serp€hati ü giroka vi kes€ misiri yä bi nav€ Kakelo büye mijara berhemeke edebi ji. Niviskara ffni cih dide iiyana vi kes€ yajinin MariaJotuni (i 880-194J) di berhemeke xwe de sextekar ü bi navä "Mirö kurd" (Kurdin Prinssi) ganoyek€ di sala l932an de dinivise.l MariaJotuni, bi nivisandina berhema "Mir kurd" serp€hatiya Kakelo kiriye pergeyeki edebiyat ü ganogeriya ffni. Ev berhema ku ji 254 rüpelan p€khati wek li Finlandyay€ hatiye listin ii.6 Naveroka v€ ganoyä balkäq e. Kakelo rojekä di rojnameyek6 de dixwine ku keseki terzi gawa ketiye dilq€ (rol) miran ü welat welat geriyaye, mirov xapandine. K€fa wi gelek ji v6 nügeyä tä ü ew ji biryar€ xwe dide ku bikeve gano gend caran dilqä mirekl kurd ü derkeve tura dinyay€, 1 "Egl,"riatr" Crown heir Fades Äwry", lbe 2 "Egptian" Crown heir Fades biceribine.'§7i di qanoy€ ßdtnid 'hne'2lt2 1922. Äway", 'lhe ßtlttttid 3 Jl not€n pal wäncyeki Ke-kc)o. 4 Emir Must Live On Oceo -Nobody gansä xwe fine12ll2 \922. lfmts Hin, Qtltort Lhun-,\un d.lonmal,2a Ap:nl t925. qriruli, MJia 5 1932. lotuni, <u/di 6 celck sps jj bo Pcppnhyä (x,nima F.li Qif§i, we,'a vermxaneya Apece) kr-r o pnüka bi znru€ ftni wend ü di derbarc naveroka w. de kunenjvisckc swtdi ji bo me amade kir. 'l 8l hiimebon de navä xwe vä , 6stin ;l.ll Kakelo vesartive ü nav€ Charles ;anoy€ de Ii xrvc rüdidin, .r li ErnirMurtUvcOn occar- Nobody llrante Him. F Ji rojn:-nreyckc amcriki (Lochport Llniat Sun ö.Jounal,20 April1925) diqewimin. Kes6n ku nav€n wan di qanoy€ de derbas dibin, ketine dilq6n cürbecür. Ki kurikega k€ ye kes p€ nizanel rüek minak xuya dibe ku bav€ Charles xwey€ mal€ Ami yc. Ami beri salan bi Emmayä re maye ü j€ zarokek büye, eu' zarok niha mezin büye, nav6 Charlcs li xwe kiriye. Ami ji aliyä iinan de gelek qels büye rvek keseki linbaz t6 nasandin. Niviskar Maria Jotuni bi alikariya van büyeran xwestiye serp€lratiya Kakelo ku xwe wek mireki kurd dayc nasin n€zi hev bike ü dinya mirovan a hundirin eqkere bike. Dema Charles hatiy'e Finlandyay6 jineke Qini ji bi xwe re aniyc, nav6 wö l-ilang e. Malbara wä Amerikayö kar6 terzitiyä dike ü Charles ji li wir ketiye ser kar Dema Charles li li Finlandyay€ dimine, vä carä ew gav berdide berdestiya malä ku xizmetan dike, Kureki malä ji dilö xwe dixc wä kegika gini ku Char- ku t€kiliyän di navbcra nirovan de gawa dikcvin zikö hev ü wan ji 16 derdixin, Charles (Kakelo) di ciheki gotiye ku "Em di dewra pösketini de iijin. Ez plan dihim bu welati xwa angori Ewropayi pista bibim. Jin wö suö xue uebin, mir wä rüdanh xwe yin diry bibirin, jil?in. Mirou li yna biharanina hättiran (druan) wä li kqilön ezmani siyar bibin". f)cma Emma hatiye Finlandiyay€ ji Charles re goriyc qct les bi xwe rc aniye Finlandyayö. Niviskar xuya dike birnebün l9 bcsa "Kurdbüna xwe" neke. Ld bel€ di da»,iya Eanoy€ de kesnameya rastin a Charles derdikeve hol6. Dema carek€ Ami rojnamcl,ck€ dixwine,ew li wir rasti nüseyekd 16 ku qala mireki kurd dike ku li hemü Ewropay€ bi sexrekariya xwe hatiye nasin! Dema mir v€ yekd dibihise dikeve rewqeke gelek xirab. "Mir6 Kurd" Chades mecbür dimine navt xwc eqkere dike: Seid Mohammed Kahelo.t P:.sä qi hatiyc scrä wi, kes pä nizane ü pigti sala 1932an €di em;opa Kakclo di qavkaniy€n niviski de winda dikin. P\ti v€ yekä €di H^ttl^ JoTuNr IlURI}IN PRINSSI a0Lxrr,trröi rri Maril Jotuni ir hergi pi«irka w6 va bi navt "Mirt Kurd di Jerbarö K:rkelo de dikim ku em bi alikariya hin gorin€n päsiyan serp€hatiya Kakelo baqtir dikarin bidin nasandin: " l{esehi hu dereruehi bike dibare lth dtrewan ji bike!" Kakelo güye kijan welati, kiian diyari nav€ xwe guhartiyr ir ketiye dilqeki <lin. Bi kurti wi jiyana xwe li ser vir-derewan inga fr boya-x kirive. Ez bawer Rolön xwe gelek baE lisriy,e. Lä bel6 p€5iyön me disa rast gorine: " Derew rojehä derdiheuin ri.y? taui!" vao I Ma.ie loruni, 20 bilneb0n ji 'Mimi {,/,,1, 'nir-$i, l9.J:,rüf.202. dercwhardn hetfl derengiltz Ser,ä uädibaue!" t{"elbest dema ku tirijän rol€ teze axa min dixamilandin bayek'i germ li ser l€w€n min dihilist ü dengi pölän behrän dür wek orkestrak€ hundir€ min ziz dikirin va stärka düna me ye ezi ax6, av€ heway€ bi möghingiv, kurm ü k€z gugik6n hewa ü Ii ser erdö va parva dikime asiman6 h€;in€ can€ min zindi dike ü difirine pirs€n b€ be rsiv€n ku tcma xwe wek axüy€ mari kor m€jo ü dili min mijül dikine ü diepininc ezi ji bir€n kur av€n teze ü zelal vedixwime ü avän qil€ri ü gilopi bi p€ng his€n xwe diparz ünime tu riyd min 6 b€guman tunen her riydk mektebek gav€n min € e tu serdaran ü r€zanan nebinin gimki ew, b6nd6n li ber hcqiqet in ez giraniy€ rojan ez dizanim dizanim screpiy6.jiyan€ ü b6dilsoziya insana SegfiDo§an birrnebün 21 Räzeniwis: *zriN9 - w- §oPeN DEMAxATiRxw Nuhä Heci Mal| Her5id Zimzn derlya. li ber meriva vedike! Simo hefteki li bajar€ V. li ba biray6 hu bibi. Di säri da, bi me ji wcng xwe Hesen ma. Di 9aryeka dawl ya sa- dihar, la 1970i da, roja vegerand. yekgemly€ ew 6 bi Tiran€ berbi bajar€ iserlohn€ bi r€ keta. Biraye wi, Hesen ew li wi bajari li page em hu büni" biray6 wi Ii Bi r€ da, Hesen qiret li Simo kirin: ,,Simo, gar sal in ku ez li welat€ mala biray€ wi kombübün. Mdvan me. Tecrubey€n min hene. fund guh bi ser piretän min de. Xret bike, bi lez ziman€ almani bih€vis€. Ziman anehte ra (mifte) li ba wan deriya ye. Her zimanek pencerek€ ji bün ü Simo xatirä xwe ji wan xwasr. '§7ana ii güyina wi ya bajar€ iserlohrrd xdr kirin bo naskirina alemek€ nü vedike Ii ber merivan. Ji bo xwandina li zaningehä ji h€visina almani ferz e. Ji bo serke- ü li gor edet ü tina di her cihet€ da, hevisina almani kursa ziman ya Enstirüya Goethe.1.- yidkiribü.Evaragemiy€,hemgundiy6n wi li sewa oxira x€r€ hatibün serdana wi, hetani derengiya gevö rüni5rin. Pagd, ew belav rism€n gundö xwe xercir€ kirin beriya wi. AJmanyayä gerda pepi ye!..." Simo bi diqet guh Dan€ sibä, Simo bi birayä xwe va diha ser gotin€n biray€ xwe ü bi seri mal derketin ü peya berve Garajä 'firanä bi r€ ketin. Bedängiya roj€n heiandinä gorindn wi resdiq dikirin. yekgemiy€, sari ü tariy€ dagirtibü ser I lrane, ntn ept wext ,t hattna ji Her du bira zü gihä9tin Garaj€ -t llane hürik dipigkand. Bi ra hebü. Ew li ser qenepeyekä ü heyam€ veng Simo tamsar dibü. Ji ber sermayä wi xwe nure serhev kiribir. ,,Va heyami veng i rünigtin. Hesen disa dest p€ §iretan kir. li ber ku dizani Simo bi fedi ba.j6r. Baraneke hewa ye ü li nav civaran pir deng nake, ku ez Ii vir im, got: ,,Fedi neke, ma ru i hewesdar ü me hin ro neditiye. Ku roj derdikeve ji, pir na.jo, hema ewr€ pegiy€ li hewldar bi. Ji xwandin€ b€tir tu ganse te tune, bixwine ü bibe xwediy€ wä digrine", Simo di ber rwe da got. marifet ü zeneteki. Bäi van heyat zor neg€ gi ye, hefteyeke ,,Va dera I 11 ne tn ji weng e! Tigt nabe, tu € e!..." Di rastiy€ da, her qiqas Simo li wi da Ii düv hevdu 16z dibirn ü hewl didan ku ji devi wi di gor sirerkirina malbati li civata mezinan bädeng dima be ji, Ii nav heval gevokan ü hemsaliy€n xwe biziman ü derbikevin, lä nedihatin ser zimanä xwag- sohbet bü. Di wä navber€ da, pirsa r€wiyeki y€ ku ji h€la Simo da ndziki wan bübü, sohbeta wan birri. ,ma hun Tirk in?" wi ji wan bi tirki pirs kir. Simo bi lez, bei ku bersiva xwe di ser€ wi, re ä bigota gewriya wi xerimiye, hatiye bendkirin. Ji ber ku ew i negar bü, mihtace biray€ xwe bü, [i dest6 wi m€z dikir. neqü, Hesen ü Simo bi fitikina Tiran€ y€ ku li mey- P€gek deng€ serä xwe ra derbas bike, got, ,,na, em dana Garäj mina hi;mara haziriya Tirk in!" Li Tirkiyä, wi pir cara bi taybeti li cihän ku Tirk lä yan li röwiti ü xatirxwastin€ belav dibü, rabün ser piyan, Bi hisän 6rqetiy6 wan dest di stüy6 hev ra birin ü .li hevdu xatixwastin. Her duyan ji gav ne cih€n resmi xwe Tirk dihesiband ü wer dida naskirin. ,,L€ hun ä bi tirki deng dikine", räwiy€ Tirk bi miruzeki tahlkiri li Simo vegerand. ri.li kirin. Simo li Tiranä siwar bü ü Heta hing€, birayä Simo, Hesen xwe Tiran bi fitikinä berve iserlohn€ bi r€ ket. Deng€ fitikina Tiran€ edi di av6te navber€ ü berö xwe berve räwiyö ser€ Simo da mina nigana xatirxwas- rirk kir ü bi tirki got, tin ü firqetiyä cihä xwe girtibü. ,,hemgehriyä min, ma ew bibä, guh mede wi ,,em Tirk in". Räwiy€ tirk zü rüye xwe guheri ir ji wir bi dirr ket. Simo vegeri ü bi Hesen li dengeki azarbar got. ,,Qima tu wer diki! Tirk6 esil em in. Gotin€n veng meke, p€ seri xwe ü i me ji meke tu beleyanl" Simo seri Danä 6var€, Simo gih€qt ba.jar€ iserlohn€. lserlohn bajarokeki bi bi ban6n bilind ü nawalän kfrr ü bi dar ü beqasi gel hezar nefer, ran xemilandi bü. Ji h€la madenän va, girnwareki bi ber bü. Bi derzi, tel€ mesingi, tunc ü qutiyön titun€ bü. Simo li ü b€deng ma. Di[6 wi pir dixwast ku bersiva biray€ xwe bi- navdar daya ü bigota, ,,madem tirkä esil em ziman€ almani kiri ber :*:we in. gima zimanä mc nc yek c,,-ima em pir cara di nav xwe da dib6n em Enstltüya Goeth€ ya [i vi bajari destp€ hävisina kir. Ew di xaniyä ku Enstitüy€ kirökiri da bi telebeyeki brazili va tevhcv dima. Evara roja ba tirkan dibän em ku ew hatibü mala xwe ü bawil6 xwe rirk in ü gima..." L6 bi giya nekir, new€ri ku bigota. Ev gorin ri pir- betal kir, dit ku di bin€ bawil da diya kurmanc in ü li wi bei ku wi hay j6 hebe xela spibelek bimebon | 23 g di binä bawil da bi 9ün kiriye. Simo p€ him 9a ü him ji ziz bü. P€ kete Lewma wi llxist nav xem ü xeyalan ü 9ü diyarä bav ü kalan. Dayika wi, hunerkara xela Daristan bi ui hat hilin wi. §7i xele bi diwarä odeya xwe da kir. Ji bo h€visina almani. Simo xwe bag amede ü motive kiribü. Bi Lewma wi berä xwe da Berlin... xireteke mezin xwe dida ser dersan. da Tekst€ her dersekä k€mtir pänc cara wi didit. Di zaroktiya xwe da, ten€ kurdiya kurmanci dizani. ji bi dengeki bilind Di dibistana seretayi da ew hini spibelek hate ber gavan geh b€deng ü geh dixwand ü eyqas car ji '§?'a1d Der daristan war ihm zu grün, Da ging er nach Berlin. Ji bo hinbüna zimanä almani, Simo ji tecrubey€n di zarokatiya xwe ji f€de dinivisand. ziman€ tirki ango zimaneki yad bü. ku bil€vkirina wan bi zehmet bü ü bi taybeti y€n dirdj ü hevedudani hin pir dinivisandin ü Bi wekhevi ü nezikiheviya hen pery ü deng€n kurdi ü almani .ji di proseya hinbüna almani da Simo gavbir bi dengeki bilind dubare dikirin. §7i dibü. Qend nimüne: Birin= brin- Pe1.r6n hewl dida tigt€n ku wi li dersxaneyö gen, brader-bruder, hebün=haben, dih6visi, Ii derva, bi nas ü hevalan va honig=hsndy, bi kar bine. Li mal pir guh dida ser nü=neu, nav=name, (hä)stör=stern, radyoy€. Helbest€n geleri yän sade ü kurt=kurz, hesin=eisen, erd=erde, bi kefiye ezber dikirin ü bi dengeki bilind dixwandin. Qend r6z€n hel- teng=eng, besteke ku wi ezber Es war einmal ein Careh ji kiribü weha bün: Mann caran hebü meriuek Der hatte einen Schwamm. Wi hebü sungereh ge kanin=können, rm=warm. Pey.va almani ya ku di s€ri da xwag dihate guhä wi ,,sowieso" (b€güman) bü . Peivön ku bi wi neq6 diharin ,,verbor(en)" (qedexe) ü,,katastrop- he" (bätar) bün. Xurdeya ,,Am" ( bi kurdi: li) ji Bi wi pir Sil hat sunger di destp€kä da, ji ber meneya w€ ya bi tirki (vagina) bi wi neg€ hat. Di Da ging er auf die Gass'. ziman6 almani da ,,am" pir tä bi kar Deu da sükä, gü der Die Gass' war ihm zu kalt, Süh jä ra sar hat, b{t saristan anin: ,,Am Montag" ( li dugemiy€), ,,Am Dorfplatz" (li meydana gund), ,,Am best€n" (96tir/96tirtir) ... Ev Da ging er in den Wald. xurdeka carna, Der Schwamm war ihm zu naß, 2r' birrneb0n di hen dersan deh cara ii dev€ mamosta ya jin gava ku wä teksta ders€ bi dengeki bilind ü giran giran dixwend derdiket. Ma- moste jineke nar.zirav, gepildir€j, ü bi ra xwe bi wi nas dihatin. Evqas nas dihatin, t€ bigota wi ew € ber€ dirine. J i mäyla nasberriy€ da Simo pir .j€hati bü. Di pigüktiy€ da, wi li devürüy€n girin ir grrnd6 xwe zarok6n ku wi nediribün lihevhati bü. Di hen dersan da belkü ü nas nedikirin, di simay€ ra derdi- porkej evqas car ji ji dev€ wä derdiket ü xrstrn l(u tflran zarot( c krran male ye. .ji devö telebeyan y€n ku Bi heldana hen gavkaniy€n devki, ev deh cara ,,am dersa w€ roj€ ,, li gor xwastina mamos- j€hatibüna nasbertiy€ ji mirasa kev- ta dubara dikirin. Eva bi telebey€n negopiya pezxwedikirin€ da maye ü tirkizan, bi taybeti y€n dindar bi bed ji dihat. Telebeki tirk € .ii Kayseriy€, gava ku ev xurdeka ji devä mamoste Malbata Simo nivqek6 derbasi nivgekä din büye. ji mina pir malbat€n brazili, porrekizi, tirk, geki, kurd nas bi sedan salan keriyä päz bi rwedikirinc. l'ez6 ku piraniya wan min hev gewr bün. Meriv dikani wan, ten€ di saye gan ü nigankön weki niskek€ hürik y€n li serirgavan wan, ji hev derbixe. Di kirin ü bi henan va ji hevalti kir, bi wexta xwe da, xwediyän keriy€n pöz taybeti bi Jose va, yö brazil va. Ew bi Jose va di odeyek€ da diman. Nas ü wi ya bi almaniyeke bi ü pivan€n wan bi sedan berx€n ber kozä y€n ku piraniya wan mina hev bün di say6 nlgan€n veng da.ii hev derdixistin ü dizanin ku ki.ian berx k€manl ü bi alikariya dest ü piyan ü ya kijan miy€ ye. Kes€n nasber, sed ji ba berxi gewr yek bi yek nas dikirin ü wan Simo xwe bi nasnameya kurd dida nasandin. Simbälän wi ji y€ pan dizanin ku kijan berx ya kiian miy€ dibihht, p€ surpundir dibü. Di hundir€ Ii ji aar mahan da, Simo Enstitüya Goethe gend ferd€n milet ü welat€n din ön alman, hevalön Simo didan xuyakirin ku ew 6 ji sohbeta deng6 wi y€ kür hez dikine. Li egira Beraniyä ye. Simo ii bi vä kultur6 mezin bübü. n€rinän 9cp ü qorepger hezkiri ü [i ba sofri€n ezdi, r€ya heq, yarasani kutsi 'Wi g€na nasbertiyä werginibü. Ji ber vä bir ku, wi di rüyön her kes€ ku wi nas dikir da pargeyek ji rüy€n bün bala meriva dikigandin. merivö ku wi ü gir än ku Ii ba peyrew ü yaneyän Kesän ku Simo nas ji ji näzik da diditin yan taybetiy€n xwe, bi sima kiribün, bi ü hen tevge- li gundä xwe nas dikir didit tr bi vi hawi pir kesdn yad bi wi nas dihatin. Almanya, 04.09.2014 bilneb0n 25 GofiLbCi Nirh Ateg, kurdeki Anatoliyay€ ye. Ji destp€ka sal€n 1970'i ü nyaye dimine. Bi dir€jahiya salan wek qalakvaneki Almanyay€ xebitiye. Niha yek ji vir li Almya- ji bo ma{än kurd€n Ii niviskar€n kovara kurd6n Anatoliyay€ Birnebün e. Li gel berhem€n wi yö bi almani ü tirki s€ pirtük€n wi bi kurdi hene. AteS xwedi p€nüseke xweser e, di qirok€n xwe y€n {iktiv ku pirtük beri bi du salan bi nav€ ,,Tayeb Pof'derketin de ji devoka kurdän Anatolyay€ bikanine. Em bi Nüh Atep re li ser girk€n wi, li ser we[< kurd€n Anatolyay€ ü tevgera kurd [i Almanyay6 axivin. H. Duzen: Ikk 7@h, höliya bu twe§l ez ji min bo ul heupeyine bi te re bi- axiuim. Qer ez e r,a.! bim, te di nau peytön re got,lema ne slnset be." &t henek bü, yn beta silasetö N. Ateg: bi rutfli.li ta dib(ji em ba- li deruq,i ui sohbetö bibölin? Ez r:we weki siyasetmedar na- binim ü züva ye ku babet uebüye, tu ji hengi it ür de ne di nau siyaseta abtif de 1,i? N. Ateg: Di sal€n 1970/80i da min kar6 siyasi ü komeleri kir, pirtir di ref6 r€xistina Hevra, PSK, KOMKAR ü AKSA (Yekitiya Xwendekar€n Kurdistan li Dervayi i)/elat). Ji sala di naya kar€ 1986an virda ez ne di nav siyaseta r€x- siyasi yä rojane ü r€xistini da me. Me- istini da me. Ji sala 1997an vir da ez niviskar6 Birnebünä (kovara Kurd€n ez ne rema min ii wd gorind ew bü ku gira- niya sohbetä ne siyaset ji li ser siyaset€ be. B€ nabe. Meriv bixwaze ji nika- ne siyaset6 bitün li dervayi sohbet€ bi- h€l€. Tu behsa 9i bi[<i, seriyeki w€ di- gih6 siyaset€. H. Duzen: ßeli, nauenda ruirou ü ii xtte di siyaset xe di sohbetö de be. Seleh caran .ji hin niubharön me dibhizc hu harö wan afrandina berheman e ,i nm- udzin qet Anatoliyä) me. H. Duzen: IQh lSh. ru wtk xorteki 22 nk hn r-4lmaryayö. €u bü 44 sal tu li c4L 1970yi ii manyayö dimini. Ji sali bo xwendinä fta ye ltQQh r-4tiS, hurdehi alman, almaneki hwd an xuedi nasnameyeke din e? N. Ateg: Nasname t€giheke pirali ye ü özibi silasetö yan babetän hu guherok e. H€l€n w€ yä etniki, kul- seriyeki wan dighöje styaseti bibin. I{ey turi, sosyal, erdnigari, dini ü hwd. he- 26 | biirnebon li h6ia binemali t'r rtoil<i dr ez I<urd i»r, bi gotina r:irvrli rnc cz l(1rrnran. rvcl:r di ri bavel<i l<rrrd, li gundeki kutd € li nrv.r Anrroliyeyö ui vc krr lri rv.lrr,'r*.'', ne. irn. Li ber dest€ rrrezirr L'irrrr< ir I'i rirr,rtr, l',rrldi lr.rrilr. siretkirin. KLLrdi Anatolil':r-v€, kLr rd€ -l irkiyt, kurcl€ Alrnarvayel ji pargcyrki rlaslalnelrt nrin in. br-r lr rn:f€ hcr milctcki ir lerdön rvi yc. N4afö milctö kLLrd ir her lercleki rr.rr ir rrr).rrril $'i scrhilind hibc. H. Duzen: ßi teul,i rigeha ,,Larlit alaloli" ti hiLaraniit- ki u Larlitt anuloli, li fu dijirt,.ji hu lu ue u,tu lu,ot» [u li diiitl N. Ateii: Iz ir nivisl<arön kovara Birne- H. Duzeu. ./i bo t .,'üthr" ti ;i hirrri ..hrrr,lör .\n.rrolir.rli hi k.rr ti- r.'rr rtatel'€? rrirr. l.z dil<aninr pirrr N. Ateg: Cih ir rvar€ lcu n-reriv ii r*,c- krrrd,ir .\nrr,,lir.rr. J.L .ver L,il,.r.i'r. JcJ.Lr i. rrrczit, I,irr, . ya xrve li z,'t'.rlti it ror t:rrri cltrbaskiriye. Cih ir ,,r,a ri l<rr rnernral dost iL;':Lr, jin ir zarovin nreriv [r.1 clljin. (]ih ir rva rcl li nim: [)i scrdcnre osmaniyan da, bi dehan c;irön kurd bi kcriydn xrve 1'€n p€z vr ji Krrrdisrani berbi na.,a AnaL,,li- l«r rrcriv lö kar vevö ki5i1ane. L)erneki cvr cli nav[rera (lih ir,'vrrö ktr \rr:rolirari rr Kur.li.t.u,i,lr,.rrtrr rl harine. Pai,6, di uivt duyernin t serlsaLa ,:likc ir cLebara xu'e dil<e. nrerir, Jcrb.,ri scrbest [r sermesr .:... Xrvcdi bi,'nebun 27 19an de, ew di qargeveya siyaseta ci- warkirina egir€n kogber li ser bingeha li N. Ateg: Er€, rast e. L6 evana rnalbat bi malbat yan ji Ferd bi Grd hatibün nava Ana- neflkirin ü bicihkirin. Nimüne kurdön toliyaye harina bicihkirin. Desthilata ku pigti serhildana D€rsim€ hatibün fermana dewleta osmani osmani dixwazr ku bi bicihkirina nefr'kirin serbestiya wan rune bü ü bi egir€n kogber wan bagtir t€xe bin kon- icaze wan nedikarin bigerin an kar bi- trola xwe ü werginina eskeran ü ber- kin. Kurd€n dema osmaniyan ne wer hevkirina bac€ h€santir bike. Bi dir€- bün. Her giqas ew li gor ferman€n ser- jahiya salan, p6dap€da li ,Anatoliyayö, dar€n dewlet8 hatibün bicihkirin ji, z€detir [i bakür€ Gola Xw€ koloniyeke ew xwediye erdön fereh birn ü kurd p€khatiye. Koloniyeke qasi s€sed li h€la pezxwedikirin€ kar€ cotkari ü tucariy€ gund ü bajarokan ü z€detid s€sed he- ji dikirin. Her egirek€ ji zar ni;tecih. Kurd€n Anatoliyay€, me- ava kiribü. riv dikan€ bib€, ji her aliyö Kurdistan€ H. Du.zen: 'DibAjin $öxbizinhi bitir hatine. l,€ piraniya wan ji herern€n diSibe bi ,\oran| geb ra$ xwe ra gund e? bagür€ Kurdistana Bakirr hatine ü bi N. Ateg: Ez ne pispor€ ziman€ kurdi ir konfederasyon6n egiri y€n weki Regi, zarayey€n wi me. L€ li gorä hin l€koli- Canbegi ü §€xbizeyni va girädayi büne. Ew bi sä zaravay€n kurdi (kur- nan g€xbizeyniki b€tir n€ziki sorani ü feyli ye. manci, dimilki/zazaki ü g€xbizeyniki) H. Dazen: ßiqasi deng dikin. Piraniya wan musilman€ heneff ne. Ev koloniya ku ez qal€ hurdin musulman sdtanö ldfi ö ez agahdar iu, sunne /n li lQrdi- ne, b yön ba we henef ne. dikim di nava hudud€n bajar€n An- cMezhebi hnefi yö Osmaniyan [<ara, Konya, Kirgehir Kgrdön ü A]<saray€ da ye, ango li Anatoliyaya Navin e, Div€ bö gorin, li her€m€n din yön Anatoliyaye ji Kurd li hurdi§Ianä bi bi, lt pirani ew ne- pejirandin. ßi min wisa tä hu heleweEeke li diji asimkslortö bit eu. (jer eu ra.§l be, mirou dihare bibäje hurdän hene. anttoliyayä asimLxyona ziruan ü gandö H. Duzen: Di hiyö de ji lQmara Tur- nepejirandine, gebh hurd di gargeueya "mec- rirug neditine? buri i:kani" dc serdema ii antn r,,,{natolilayö, ne wisd? Jä pä ue hurdön na Dersimö yin nefhiri ?i$i terhidahene. li ya mczhebi ewqas gi- N. Ateg: Biqasi ku ez hayadar im weha ye. Mimkun e, weki te goti be, le k€ng€ ü bo 9i kurd€n Anatoliyay€ mezh.b€ heneff pejirandirre ez niza- 28 bilneb0n nim, Agahi de rheqa v€ mijar€ da li ba min tunin. Her giqas derbeyön asimilesyona xwaribin ji, wan ziman ü gan- H. Duzen: I Ü ,,,Xago" N. Ateg: Nav€ Xago, Ii ba me tune . Ez bi bawer dikim, nav€kl esl€ xwe er- da xwe ya kurdi parastine. menl ye, H. Duzen: Irtjmareke mezin ji hurdön H. Duzen: .Q belö naeki te.ii iXago ye, cÄnatoba!ö li uelatön €wropayö weh cilmanla!ö n .\u,ödi dijin. ji €u bi N. Atäg: Er€. Qedera dused sali ji Kurdistanä günda, di N.Ateg: Herdu ji. Ez Nüh im, ji ber ku mezin€n malbat€ ev nava [i min ki- ?ik hdtile. hogberiyeke duyemin tu'IVgh i yan ,Xa1o yil ji ktrga serdema rine. XaEo nav€kl ku manyay€ ji pa9€ da, li Al- li min hatiye zädekirin. He- komara Tirkiy6 da, kurdän Anatoli- val6 min Bilal Görgü ev nava bi yareni bi kogkirinä kirin. li min kiribü ü wer li ser min ma ü bü nasnav€ min- Min ji vi navi hez kir ü yay€ carek din desr Ji sal€n 1960 vir da bi dehhezeran Kurd ji Anatoliyay€ bi r€ya kogberi ü penaberiyä barkirin welat€n Awropay€. Komeke mezin ji kurd€n Ana- ji bi kar tinim.Yan€ ez Xago me ji. Li Almanyayä pirtir bi vi navi diez wi h€m naskirin. toliy€ [i Ewropay€ bi cih ü war büye. Li hin Danemerq, Elmanya, Awisturya, Tay eh Por beri bi da salan dergü, pi1reji te iswigr€ koloniy€n kurd€n Anatoliyä jiyarua €hmedi €lö niuisand, xuya hene- teqawidbün bas bi köri te hatiyel H. Duzen: Q ba u,e nauin mina t{eci, Vp,bi an Nlh zehf xuyl ne, eu ji ha ti N. Ateq: Erä, teqewtdi bi k€ri min hat galo? Tayeh ?or, 7\i1.,istn ?er N.Ateg: Di malbara min da Heciyek ü H. Duzen: Di pirtika Tayeb ?or sä bajarän welat€n weki Sw6d, heb Nüh hene. Nizan im qima. Di- H. Dazen: ?irtüha ü tE. Min s€ kitab 16 burtegiroh hene. ji te ya girohan y bi kurdi derxistin: Di i €hrnedi €lö. de böli1a xwendi- ji xue pirsi be ku hing6 ew navinan li rewac€ bün. na ltinan Lö niha li wan der6n me, ev fktiu in an berberhiri ne. 'Tu hari ji klasik ü dini pir k€m büne. kurdi y6n modern li p€9 i Nav€n in. V'ekl Roj- hat, Botan, Alan, Miran, H€vin, Berfin, Zozat nav€n yd,. Rözan, wan de ruin bö ruin re bibi dlihdr? N. Ateg: Kurtegirok ne berehevkiri ne. Ewö lihevani (xeyali, [iktiv) ne. He[bet tesir ü para jiyana rast ü büyer6n qewlmi ji, k€m ü z€d€ li ser heye. bilneb0n 29 eke standard div€ lihevkirinek H. Duzen: Q gel bu pirdnila temeni li <-4lmanya;y€ derbasb le bahsa gund jt li ser te w€ hebe ü perwerdeya bi kurdi hewce girokön te ye. Mixabin hin em negih€;tine v€ dihin. Tu tu cari .fihiri hu tu j4t1n/1 hogberlya li L-4lmanyayö ji Ji ber v€, ez nivisandina zikl yan di bin bandora zarava ü qonax€. n€de- biriuisil vokön her€mi da diparözim N. Ateg: Er€. Berhema bi nav€ Ehmed€ El€-Jinenigariya Kogbereki Kurd Li Almanyay€-minakek e. Di dibinim. H. Duzen: {Sel bu rall e, burdiyebe kovara Birnebürrd da r€zeniviseke min llandzrt li tiStinan liheuhatinin hene.,Xebattru ser nav€ §opän Dema,Xatiruwa§lint, heye ü dom dike, Di w€ da behsa mi.jara kogberiya di jiyana li Almanyay€ Sexseki kurd yö 6ktiv da t€ kirin Gladet i !üanscr lune yc e4li ßediryan ön bingeh tän girtin an geliri ne, ji ber ji, /i ser scr ziman bifl sih salän dehan teleuizlonin bi hurdi welauö dihin, bi sinor Tayh ?orfhtiu in uan hewce datt i geleh berhemär berbijau derketin. ßi H. Duzen: Qmanö te bi bar anfue.ji, dihile hu mirou biheue ghä bö girohön ü li ü be ji, li ßahat li zatingch ü dibi{lanan hurdi k hin ferhi n. N. Ateg: Gotin6n te di cih da ne. Disa jl nivisandina n€ziki zarava ü devokan pirani kulruri ü zimanl ü tepwiqkirina xwandin ü nivlsandina bi kurdi bi taybeti li yl §er her€rnan bi k€r e. Nivisandina bi kur- herema xue biniuise emi gawa bighöjin manciya standard an .ji ya nöziki kurmanciyeke beri berve zimaneki stan- zimanehi Ilandart? dard, weki ku te gotiye, li ser bingeha N. Ateg: Zar ü zaravey€n ciwari di esl€ xebat€n Celadet xwe da makziman€ meriva ne. Zi- ye, l€ herdem ne ferz e. bu zimanehi lteremi hatfue biharanfu. $efumi hu piSri ewqas berheuin burdi derhetine ji te ew zimanö bu bi pö tö niuisandin bihar nani;ye gi her hes bi deuoka gandö xwe yan sewa parastina heyiydn Ali Bedirxan ji hewce man€n standard, pirtir ziman€n gökiri ne. Ew zimanä dibistan ü dezgehön H. Duzen: rl,fixabin min pirtüba resmi ü civati ne. Her giqas hewldan ü ?'{!uisön ?er neditile. p6gketiy€n bi qedir di vi wari da hebin nauaroka ji, N. Ateg: Nivis€n Per ji meriv nikane iro qala kurdiyeke standard a seranser bike. Ji bo kurdiy301 hnebon u.,ä Si tnlijar ü y? meqele ü kurtenivis€n li ser mijar€n curbicur ha- riye dagirtin. Eger meriv bixwaze wan kiriye. 'Wä ji gotiye,"Ehmed, gir diki li gor bep€n edebi parva bike, hingö bi- bike, van serpähatiyän xwe binivise ji wan dibe serp€hati, biranin, ya- yan bide nivisandin!" rek reni, girove. Mijara hinan ji \7i bixwe bi giya rabün ü nedikir. Xeberdan, xwandin ü nivisan- rüniptin€n civaki ü siyasi ne, Mijarek ji dina wi ya kurdi bikömani ye. Jiyana kurmanciya ku li Xelika (gund€ ku Ehmed 16 ez mezin büme) t€ dengkirin€ ye ü tay- balk69 tiji büyer ü serpähatiy€n ü manidar e, Nivisandina ji- nenigariya Ehmed mina biyografiyeke beti, pe1.v ü bä.jey6n w€ y€n cüda ne. bi element€n siyasi ü civaki ji bo H. Duzen: {i hu ye gundi äelikal N. Ateg: Xelika (bi tirki Karacadag e) biyata kurd€n Anatoliyay€ nav€ wi li Anatoliya ye ü bi ser ji min kogberiya [i Almany€ ü ede- nriiar.r va p€wist ü l€hatl xüya kir. qezaya Kulu-Konya va ye, H. Duzen: Te H.Duzen: ßeri gendabi <-4hmedö ?irtüb €li derg . Jinenigarila berehi kurd li te nle; di röbazehe balkäs bihara- deuernan de pirc1ar i bersiuön hog- raflerall hene ü di gelek deuerm de.ii bi <,ÄImanyayi. Qirua €h- alikariya siroueyan ern.ii .iiyana €hmedi dibin. pirtibö mede Elö? €lä bötir tiqtanJär N. Ateg: Ehmed€ El€ kurdeki Anatoli- .ii ui uegotina xwq re nabi;ye bar? N. Ateg; Di p€vek€ da, agahdariy€n di yay€ ye ü li Almanyay€ ji röz€ ye. nas Min ew di saye kogberiy€ da kir. Sala l975au Ehmed€ El€ li dijl. Karkereki cara p€;i ez ü Frankfurtö raste hev derheqa kar ir xebata ?öueha KOMKAR ü ya kurddn AJm.rnyayd ji bo naskirina li Almanyayä hatinc r)asnämep kurd hatin. Di ser vö rasthatina min ü Eh- komkirin. Mi.jareke giring med ra gel sal rabirt. Kurtegoti, ez Eh- riya Ehmed serp€hatiy€n di derheqa med ji n€zik da ü bag nas dikim. Me bi salan bi hev ra di bin bana KOM- egandina wl ya ji ji tan Li Almanya) da kar ü xebat kir. hember nerindi b€ nivisandin. Fikra nivlsandina jiyana wi, cara pögi ji dev€ nasa wi ya alman, Dorisd derkeriye. Ehmed qend cara ji w€ ra qala zarokti ü serpöhatiy€n xwe nasnameya ye. hewl ü xebata wi ya li Mijareke din wi avrüy€n inkarkirin ü pigüktistina nasnameya kurdi da ICARö (Federasyona Komelön Kurdis- Ehmed pir dixwast ku jiyana ya jineniga- ir neheqiy€n li ser kurdi ye. Lewma min ü Ehmed, me hewce dtt ku behsa xebata ji bo qebülkirina kurdi li Almanyay€ bi KOMKARd ya nasnameya awayeki fereh bihö kirin. Ji ber v6 ez bin€bir l3l p€veke wekl barakl nabinim, bervaji .ji Q haribin qötir bikirxa, d diyi nekiri- '§7€ wekl danasandina armanc bo xwendevanan bikärhati dibinim. ü en- Nuh Ateg: Sal€n 1970 ü cam6n xebata Ehmed ya siyasi ü kom- delö xebat€n siyasi eletl p€wist dibinim. L€ hen dost ü kurd ü endam€n wan li dervayi wel€t nas€n min p€vek6 mina bar yan z6dey- lr herrun. Lr Aimanyaye li sltemklri u neheqiyön ku dewleta tirk li r&istin€n lyeKe olDlnln, J! netln u meremen wan ra hurmeta min heye. ji 801 bo rhk ü ber€xisrin€n kurd ü endam6n wan kiri pigti derbeya läpkeri giranrir bün- Desrhelardr riya H. Duzen: IQk \Qh, ger ez ne saS bim, harö te ji di w»ö biyaüyön li r-Älmanyayö bü. §er te hariba hinehi bahst generalan bi hemü dezgeh ü derfet€n xwe y€n resmi ü ve;ani ü bi älikariyr hevalbend6n xwe hewl dida ku r€ li harö rwe bihiru. ber r€xistin6n kurd ü nasina nasna- N. AtcA: Ez di pir kar€n ji hev cih€ da meya kurd xebitim. Lä salin rabirri yän dawi- süc€n xwe diav€tin ser r€xistin€n kurd yö, li wezereta Kar, Sosyal, Tenduristi, ü ew bi kar€ terori ü cih&waztiyö ta- Malbat ü Jin€ ya Eyaleta Rheinland wanbar dikirin. Kurrebiri, w€ serdem€ 2.1 Pfalz€ (Almanya) ku na kogberan ji ji bo entegrasyo- berpirsyar e xebitim. li li Almanyay€ Almanya ji bigre. §7€ ji bo r€xistin€n kurd ü endamän wan heyameki xeternak ü Karä time ku ez tev€, di bin serdariya vek65i1.ane p€k hatibir. Sixür berpirsyar€ kogberl ü entegrasyon€ y€ perst€n re.iim6 eyalet€ da, z€detir gewirmeniya hiku- kir6tiy€ bün. Kurd berdidan kurdan ü meta eyalet€ di v€ mijar€ da bü. Ame- dixwaztin ku 5er€ naweyi li ser€ wan bikin bela. Ü hewl didan ku bi r€ya dekirina konzepta entegrasyona kogberan ü raporta salane ya hikumeta eyaler€ li ser ker ü barC entegrasyone ü ffnansekirina projey€n k6rhati ji bo li ser plan ü fitne- ü i9ükar€n terorize ü radikalizekirin€ wan di 9av€ raya giqti da pigük ü neg€ bikin. Mixa- bin, .ii avrüy€n pevgün€n li r€xistn€n entegrasyon€ karän wö yön serekl bün. kurd €n H. Duzen:'Ir{!ha pilti Iogly" S.p a dogmatik, bi taybeti ji bi tehdit ü h€riq€n tund yän hin hCz ü li t ,1lmanyayi it. ewqas har xebat, ger tu li rlü xwe möze l)ihi, hiriflön hurdar li t .4lman;yayö bi rctahi tu fawd dibinl Jl l nrrncnlrn ewqas sal aliyan r€ li ser bingeha dijberiya ido- ber listik€n tari yän rejima generalan vedibü. Kurd li hemberi kurdan radibün. Ji avrüy€n qer ü pevgün€n narxweyi li welat ji büyer€n xerab diqewimin ü ziyan€n mezin p6k Di say€ xebat ü berxwedana r€xis- tin€n kurd ü pigtgir€n wan ya di war€ dihatin. Xwazika kurd li hemberi kurda kurdnasiy€ da irr-r rewl ü merc hatine ranabüna ü r€ li ber listik€n h6z€n tari guh6nin, encamön berbiqav hatin bi- venekiribana ü navüdengän kurda ne- dcsnistin. Almanya henbihen, ga"bi- hatiba neg€kirin. Duh ü iro ji beri her gav kurdnas bü. Nimüne, iro bend ü tigti div€ kurd ü r€xistin6n wan astengiy€n li ber nav€n kurdi rabüne ü hevirdu ne[<in. Ji hebün ü per€ cihätiy€n li gar eyaletan imkana dersa kurdi hevdu ra hurmetkar bin. Div6 ji bo di- heye (Bremen-1993, Hamburg- 1994, yalog ü hevkariya nav kurdan da pey- Niedersachsen- manek bä girädan. 86 diyalogeki pih6t Nordrhein rVestfalen- 1 997). 1 99 5, NR\ü- ü herdem ü b€ agti ir hevkariya nar.xwe kurd nagih€n armancän xwe ü nika- H. Duzen: Tö bira min nin civat ü welateki demokrat, dadi- mendän daireyön mend, aram ü azad ava bikin. nauin hurdi ne dipejirandin, dema min hega H. Duzen: IQ em pöSi xebatin Lu heta niha pöh hatine ü serhefiin ü giringahi- ya wan N. ji te bibhizin. At€q: Almanya demeke dirij. ji berö har- fermi li c,,{lmanyayö xwe €uin qeyd hir ji, rclefoni sefa- ji ber ku sefri tirk hiziri bu "tuin" ji pelna tirhi "eu" (mal) hu "mak te" weh "euin" ti letd 'Turhili kirin, niukandin, nauö €uin pejirandin. sal€n 1960i hetani 1990i kurd nedi- N. At€g: Nav€n kurdi ü dersa ziman€ nasin. Sewa ku grlkö NATO Tirkiye kurdi di rastiy€ da du daxwaz härs nebe ü berjewendiy€rr bazirgani- niganön pir giring in. Divä giringi ü y€ bi w€ ra zlyan neblnin w€ guh p€ wareya war). daxwazön kurdan ü r€xistin€n wan va man€ kurdi bi ü raybeti ya dersa zi- nedikir. Kogber€n kurd bi salan ji maf ji bo qedirdayina nasnameya kurdi, geSbün ü gihöqtina ü xizmet€n weki dersa ziman€ kurdi, gexsiyeta zarokän kurd, birwebaweri ü kurdi, ;€wirmeniya entegresyona wan herdem li ber gavan serbesLiya nar€n sosyal ü bernameya radyoy€ bi ziman€ bih€ girtin. Ji ber vä d€ b€par man. Yan€ maf ü xizmet€n div6 xebat bigirani ku ji kogberän din ra rewa dihatin di- ji, ji niha qünda ji bo armanca ber- ferehkirina dersa kurdi be ü bi hevka- rin ü bi bacr kogberän kurd ji diharin finansekirin, bi salan ji kogber€n kurd riyet<e hatin €vigandin. beti xurt bihä bir€vabirin. P€wlste tunebüna imkana dersa kurdi, bi tay- li eyalet€n weki Hessen, Baden bilnebün 33 §fürtenberg ü Bayetn mlna k€masiye- bötir di nal uan haran dz ke cidl bih€ ditin. heu, em dibarin gi bibijitt? bi bidin ber N. Ateg: Kurd li Almanyzy€ iro bi hej- H. Duzen: §elo li elaletön u.,ek denachsen, ßremen i salön 1990i de bi 7{i Hamburgä ku inor beji di mar, kanin ü zanin, bi r€xistin, dezgeh sazl, ü bi koma pigrgir€n rwe va dersön hur- xwediyE h€z ü poransiyaleke [ereh irr. di hatin dan, azmünahe gawr bü, hur- B6guman bandora h€za wan dikane ü dan haribü südehe bas div€ hin k6rhati bibe. rVeki jö bigirtana? N. Ar€9: Bidesnisrirra maf ü derferan tigrek e, 1€ bikaranina wan ü ji ji kampanyayän räxistin€n kurd kar ü li Al- wan manya tä xuyakirin, maf ü xizmerön istifade kirin tigteki din e. Meriv dikar€ bib€ ji imkana dersa kurdi k€m ku r6xistinän kurd daxwaz dikin bi pi- süd hat wergirtin. Pirtir kurd€n äzidi rani weki yan n€ziki hev in. Ji ber vä ji, helwest ü hewl6n hin gexsiyet ü ali- di yan v€ miiard da hesriyar in, Xwastina dersa ziman€ kurdi heq e. L€ div€ ü ji bo p€gvebirina hevgirtin ü hev- kariya r€xistin, sazi ü dezgeh€n kurd li kirin€n meriva Iihevhati bin. Mixabin xwastin ü kirin€n r€xis- Almanyayä tin€n kurd€n kogber lihevnehati €n civara kurd6n kogber, divd giring xwaztin ne. §agi ü k€masiJa piraniya wan ew e ku, bi perspekri[a banr€xisri- neke li ser himä berjewendiy€n hevbeg b€n nirxandin. li ba piraniya wan kurdi ne ziman€ ragihandin€ ye. Ew siyasi da, di kar€ komeletl ü di kombün ü konferensa da H. Duzen: 7{3ta te hu tu bi teuhi ue- geri bEe? kurdi köm, pirtir ziman€ tirki ü al- N. Ateg: Ji ber gerd€n malbati niha ne mani bi kar rinin. Div€ üdi p6qi rä Ii miml<un ber v€ lihevnehatiy€ b€ girtin ü rä li e. H. Duzen: ?i dema dawi rojeua hur- ßi taybet R!li ßa1ür wek bideJlxi§lina IQrhühä ü planhirixa referandurnehe ji ber bikaranina ziman€ kurdi b6 veki- dan bi teuahi germ e. rin. P€wiste r€xistin, sazi ü dezgeh€n kurdan kurdi mina zirnan€ resmi bi danön kar binin ü hinbüna wi bikin gerta en- bo damezirantlina dewhta kurdiilanö, dametiy€. helecanehe mezin xi§fue nau teudllild kurdan. Tu rewsö gawa dibinil yt ji niL-4lnanyqi rcu i le. N. Ateq: Rewga nü ya Iraq€ rö li ber Qer em niha ir salin 1970/80yi bu tu na Iraqä vekir- Yan€ derfet heye ku cih H. Duzen: Ji nerrila hurdin 34 bilneb0n häla räxi§lini bicihkirina madeya 140 ya makzago- her€ma N. Ateg: Er6, weki ku te goti, w€ €varö Kurdistana otonom mayi dikanin ve- tu, Nebi ü ez, ern Eün li nava bajar€ gerin ser Kurdistan6. Ji xwe ew deve- Hamburg€ geriyan hetani devdeve siran niha ji aliydn h6zön pesmergeyan wö. Me wexteke bi kö[ü xwaqi derbas va tCn parastin. Biryara referenduma kir. Düv ra Nebi ü ez gün Kopenhag€ serxwebün€ .ji di cih da ye. Ev ji bo teve p€nahiya komeleya incow€ (qesebeyankirina iradeya kurd€n baqür beke kurd li Anatoliyay€) bün ü gend ni;an ü pengaveke giring e. Bi v€ gava- rojan li wir man. Eli Qiftqi ji li wir bü. ü war€n kurd y€n ku li dervayi bo vetine deriyC qonaxeke nü vedibe.ji gigti ü dewleteke kurd li li ser axa Me li wir wexteke rind bi hev ra ü bi li wir va derbas kiribü. Li avakirina sistemeke konfederali li dost yarän Iraq€ vegerinä, bi r€ da, Nebi bi heyecan qa- Kurdistana Baqür. Cihö gotinC ye, li ev ü li Kurdistana Ba9ür ji metirsiyan ji bi bar e. Kurdis- prosesa nü Iraq€ tan Bagür dibe ciran€ DAi§C. Maliki dewleti (di bin garantoriya Tirkiy€ dixwazin. Div€ ihtimala gerä li ji bo Birnebünä dikir. dixwast ku em 1ay€ y€n li §(/'i ser kurdän Anatoli- li welatän Ewropa doryayökä amede bikin. Mixabin nebü nesib. Nebi li incow€ hate dinyay€ ü nav- mezin bü. Li incow€ di telebetiya iran kurdan tehdit dikin. Turkmen Kekuk€ statuyeka bi parasrineke ü li la projeyeke da) xwe da dest bi kar6 qoreggeriyä kir. Bi nawweyi gruba fuya Azadi ser bingeha nakokiy€n navbera h€z ü re ji bo sosyalizm€ ü azadiya milet6 kurd kete nav kar ü di navbera xebata siyasi. Li pigti derbeya eskePDK ü PKK da ir bi kigkirin ü sorki- riy€, ew ji mina bi hezaran kurd€n partiy€n kurd, bi mybeti kirin. din kete riya xeribiyä ü hare Almanyay6. Li wir ji ew teve kar ü xebata H. Duzen: Dr, 1{gbi Ifuien, hurdehi azadiya milete kurd ü heq ü azadiyän rina dewlet ü h€z€n neyar neye paqguh anatoliyayi ü heualö me herduyan ßeri here ser dilauan{,a xwe bü. bi gend wi kar ü xezanyari ü niviskari ji dewam kir. kogberan bü. Bi rü da, bata /i L)em hat ew bü niviskar€ kovara BirI{amburgt dit ü me yueh ji 1,ön l{am- nebün€ ü dest bi nivisandina kurdi hefiiyan te, rahmeti ü min me heu burgö bi heu ra furbas hir. €w d4,ar4,eke kir. Heyfa Nebi, ruh€ wi pad bel ji bo min. Qelo n kari biraninehe xwe y bi rahmetl,t lQbi re we k diyari pQhgi xwineröx me bihi? zehf rwes bü E! orüb?id ii alit nilnbalHu'en Dtzn ld hrtitihnn H. Duzen: §ipa: N. Ateg: ütutt 0t.A7.2at4rn Ez ji da di ji bo uö sohbeta xwes spasi te dikim. nt/p.td Bd'Ii.tt t/,1hd tt @tdn,lh birnebün 35 Ezidiler, inanqlan ve tarihleri Prof. Dr. ilhan Kizilhan Özet Ezidiler Kürttür ve anavatanlarr ile politik ve sosyal anlamda aynr kaderi paylagmaktadrr. Etnik veya dil yönünden de§il, inang kimli§i üzerinden tanrmlanan kilgilk bir Kürt roplulufudur. Türkiye, Suriye, Irak ve eski Soyyetler Birligi'ne dagrlmrq olan bu topluluk, genellikle giftqilik ile haywancrLkla u§ragrr. Prof Dr ilhan Kizilhan Kürt bölgelerinin islamlagtrllmasr tek tanrtya inanrr yani monoteist bir dalgasr ile onlarda da bölünmeler mey- inanqtrr. Tannya, Ezidilikte "Xweda" dana geldi. Kürrler'in büyük bölümü denir, kelime anlamr ise; "kendini islam dinini benimsedi. yaratan"drrtll. Kendilerinin dünyanrn en eski dininin üyeleri olduklanna inanan Ezidilerin büyük bir krsmr Güney Tanndan sonra, Yahudilik, Hrristiyanlk ve islamda da adlarr gegcn Kürdistan'da yalamakradrr. Diinya dilerin günlük dualannda yer alrrlar. genelinde yaklaqrk olarak 800.000 Yedi meleklerin bagrnda Tausi Melek bin ile bir milyon arasrnda Ezdinin yaqadrg tahmin edilmektedir. yer alrr ve tann tarafindan dünyayr QaLEma amagl göglerin baplamast ile Orta Avrupa'ya, özellikle de ri korumak ile görevle ndirilm iyr ir. Ezidilk inancrnda tann aslnda pasif Almanya'ya yerlegmiplerdir. Yaklaprk bir rol oynamaktadrr ve Tausi Melek 100.000 Ezidi, Almanya'da tannsal yetkilerle donat mrgtrr. Ta- yaEa- yedi melek gelir. Bu melekler, Ezi- gözlemleme ve özellikle de Ezidile- maktadrr. usi Me lek drgrnda bapka kursal isim- GiriS ler vardrr: §eh Adi, §eh Assin, §eh §ems, §eh O Bekir, §eh Faxradin ve Din §eh Sijadin. mensuplarrnrn telafuz ettikleri pekli ile "yezidi", "izidi" veya "ezdayi", Güneg ve ay ezidilikde kutsaldrr. "äzdi" terimleri Kürtge'de "beni yaratan", yani yaradan ve tann anlamtna §eh §ems günegi, §eh Assin ise ayr sembolize eder. Ezidiler bu iki do§al gelmekrcdir. Ezidilik bir bürünlüge elementin tannnrn rgr§rnr oluqrurdu- 36 birnebün ve Etnil veya dil yönündcn dcffl, inang Hmliff üzrrind.n tan,tulanan l(üsüL bir Kütt toplulutudur. guna inanrrlar. Her ezidi, dünyanrn runlu asimilasyonlar [,zidilcre büyük yataflllslna minnettarlrgr €iöstermek, zararlar vermigtir. Ilzidiler "qcytana tannyl ve ezidilik inancrnr anmak tapanlar" olarak adlandrnlmrglardrr. iqin yrlda ü9 gün (Arahk ayrnda) orr.rg Hatta onlarrn Müsliiman bir tarikat tutmalldlr. Aynca her ezidi yagamrnda bir kere Güney Kürdistan'da bulunan kutsal yer olan "Laleq a Nurani'yi ziyaret etmclidir. Ezidiler, etik ve ahlak, do[ru vc ve damgalanmrg olduklan iddia cdil- do§ruluk, ba§LLk, mer- sijzlü olarak devam etririlmiErir. Bu hamet ve sevgiye evrensel prensipleri ncdcnle cz-idilik tarihi, sözlü tarihtir olan bir inanq sistemine sahiprirler ve inanglarr ile ilgili gok az yazrl Izt belge bulunmaktadrr til 1,anhq, hak, miiitir. Baskrlardan dolayr Ezidiler da§lara dogru gckilmigler ve difer gruplar ile ili;kileri kr.srdanmrqur lnanqlarr din i"l adamlarr tarafindan Bu zzidili§ln tarihqesi Ezidiligin dini tarihqesi, kürt halkrnrn genel tarihinin bir pargasrdrr. inanqla- rrndan dolayr larkL piddere marr.rz kal- lik tir. nedenle komuoyu Ezidihaklanda krsrrl bilgiye sahipAnglosakson litcratüründe 18. 1y'dan beri bazr aragtrrmacrlar Ezidilik inancr ilc ilgilenmi;;lerdir. Alman kürt halkrna dini topluluklar sözlü§ünde Ezidiler; "hazin, ahlakl Eartlarda yagayan ka- Araplann 637 ve 1246'da Kiinle- bilc" olarak tanrmlanmaktadrr. Ayflca Islam dini söZlügünde (1941); mrg olsalar da ashnda bLr yaprlan zulümdür trl. re savaslmr, Moftol baskrnlarr vc z-o- birneb0n l3Z "ezidi güzel, bagrmsrzL§rn verdifi öz güvene sahip ve genellikle kuvvetli vücur yaprsrna sahip uzun ve ktvtrctk saglt bir insan tipi. Baglarr örrülü olmayan kadrnlarrnrn özgün yüz gizgileri vardrr. Eskiden Ezidiler kendilerini dqartdan gelen Eiddet basktnlalna kargr cesurca savunan, korkulan isyancrlar ve yalmacrlardr. Sözlerine ba§lrLklan ve vefahhkla- nndan dolayr dügmanlart tarafrndan da takdir edilirler. Becerileri ve 9aLgkanlklanyla bahge ve tarla iqgili- gi ve haprancrhkda komgulalndan MüsliimanL§a kargr oldu§una inandrklarrnr belirtmigtir I8l. l0 y7. 'da arap rarihqi Al-Samani (l 166) kitabrnda Al-Ansab (The Genealogies) Ezidileri, Halwan-da§lannda (Güney Kürdistan) yaEayan mataryalizmden uzak bir ropluluk olarak rarif ermekredir. Yazar kitabrnda ayrrca Ezidilerin, OmmayidHalife Yazid Ibn Muawiya'ya ba§L olduklannr belirtmigtir. Bu yanlg iddia günümüzde bile hala bazr kürt topluluklarda benimsenmektedir ve daha üstündürler. Özellikle bireysel bu, Ezidilerin baskrlara maruz brraklmalarrna bir neden olarak gösre- remizli§e verdikleri utandrlcr özenle rilmektedirtel. diger Kürtlerin kirliliklerinde Özellikle Älevi toplumunda bu yanhg bilgiden dolap Ezidilere kar- batmaktadrrlar" denilmektedir göze (61. Ezidiler, sayrsrz mitolojik agrklamalar drgrnda. Ezidilik rarihinin baglangrcr ile ilgili kesin bilgilere sa- hip degiller. Ezidiler inanglarrnrn in- sanlü tarihinin baglangrcrndan beri var olduguna inanrrlar. Tarihi kaynaldarda I.S. 7 1y'la kadar "Ezidi" gr bir tepki olupturulmugtur. Gü- nümüze kadar bazr §ii ve Aleviler, Ezidilerin Muhammed'in halefi olan peygamber Ali'yi, Yazid Ibn Muawiya'nrn yandaglan olarak öldürdüklerine inanmaktadrrlar. Ezidilerin, Yazid Ibn Mauwiya ile kelimesine rasdanmamrsrlr t4. Bin olan tek yakrnLklarr isim benzerlik- yrl baplangrcr ile birlikre Müslüman leridir, bunun drgrnda bir baslanulan yoktur. Yazid Ibn Muawiya Arap ve MüsliimandL. Ezidilik ise Kürdistan'L bir inangtrr ve Ezidiler din adamlan ve tarihgiler rarafrndan "Ezidi" tanrmlamasr kullanrlmaya baglamrgtrr. Örnegin yazar Damalgi, dini o dönemlerde arap ülkelerinde yapa- cezalarrn (fetva) Ezidilere kargr ge- madrlar. Son krrk yrlda diyasporada hririldigini, §ünkü müslüman bil- yaqamlal bagladrktan sonra Ezidiler ginlerin 855 yrlnda ezidi inancrnrn, ve Aleviler arasrnda gergek anlamda 381 bimeb0n yakrnlagma baglamtgttr ve ön yarglar az-almaktadtr trol- ezidi Mirza 1640 yrLnda Sultan IV. Murat'rn ordusunda önemli bir rol oynamaktaydr. OsmanLnrn, Bafidat'r Ezldite r e kar y y ir itij,len ele gegirmesinde ve Farslann geri ge- savalünlaF kilmelerinden Mirza sorumludur. Ezidilere kargr yürütülen en kanlt sa- Bu nedenle Mirza, Sultan tarafindan vagrmlar 1671 yrlnda OsmanL Musul valilifiine getirilmiqtir. Ezidi- Mufti tara- leri valilik vb. pozisyonlara getiren findan ve daha sonra ise 1832 yrLnda Sultanlar genellikle ortadoks Müslü- Rawanduz hükümdarr rataflrndan ger- manlardrll2l, Almed Mustada Abu Al-Lnadi Bu nesilden nesile 1872 yrhnda Osmanlt Impara- akranlan kollekriI travma. günümüzde hala Ezidi toplurrrunda anlattlmak- torlugu grkardrgr bir kararla ezidilerin askerlik yapma zorunlulufunu tadrr. Ezidilerin kaldrrdr ve 1872 anlaqmasr ile yezd! geklegtirilmigtir. geytan'a taptrklal görügünü savunan birgok Müslüman li§in temellerini tanrmrstlr. Osmanh lmparatorlu§u'nun par- bilgin, bunu da Ezidi inancrnda kutsal isyan galanmasr ile Ezidilerin büyilk krsmr eden baq melek oldugu iddiasr ile agrk- bugünkü Ermenistan'a kaErp eski lamtqlardtr i'rl. Soryetler Birlifii'nin Kafkas bölge- olan Tausi Melegin, tannya OsmanL imparatorlu§u, Ezidilere lerinde yagamaya bagladrlar. Birinci sava- Dünya Savagr'ndan sonra ve 1923'te ;rm yürütme ile ilgilenmemi;rir. Tam tersi hatta 6az. Ezidi soylulal, Os- Türkiye Cuml.ruriyeti'nin kurulma- manlt imparatodufiu tarafindan yerel lü9türülerek pargalandr. yönetimlere getirilmisdr. 1514 yrhn- dan beri Ezidiler, Türkiye, Irak ve da Sultan Selim bir Ezidi olan Seyh Suriye ile eski Soryetler Birlifi'nde Izzrddin'| yeni Halep valisi yagamaktadrr {rll. kargt inanglanndan dolayr bir olarak srndan sonra, Ezidilerin ülkesi bö- O zaman- 1539 yLlnda ölümüne kadar Künhnda Kanuni Sultan Süleyman Fars- *ado§u' daki di§er dinler ile benzerlikleri lara karqr kazandr§r zaferin ardrndan, Ortadogu her zamatr Dasini a5ireLinden Ezidi Husseyin Bey'i Erbil (kuzey Irak) valililine ata- dini gruplaln erkilerini gösterdikleri bir bölge olmu5rur. Bu nedenle yüz- mrgrrr. Aynca yine Dasini agiretinden yrllar boyu benzer de§er ve normlann lerin e mirligine getirmiptir. 1534 yr- o farkl etnik bineboll ] ve 39 yanlar, Yahudiler ve Müslümanlar ile [,zidiler ve Yarasanlardaki bu kutsal su kaynaklalrnrn temelleri yakrn iligkileri olan Ezidiler igin de ge- btiyük olasrLkla su tänrilarl inancl- Eerlidir. Islam öncesi dinlerin etkileri- na dayanmaktadrr. Avesta'da yeraltr nin de hala Ezidilerde bulundufu gö- su tannsrndan söz edilmekredirrr8l. 'Windschman'a (1856) göre bu su "köpüren, gü91ü saflrgrn simgesidir. olugmast kagtntlmazdrr. rülmektedir. Bu Bu, Hrristi- nedenle Yarasan, Mitras ve Zerdügtlük ile Ezidili§in benzerliklerine krsaca deginelim tL1l. Su kayna§r ise, suyun bilindi§i anlamda defiil, Ahura Mazda'da belir- tilen tüm birkilerin, hayvanlann Ezidilik ve Y a;rasan (A:ht-iHaqq) ve insanlann verimliliÄine vesile olan, Yarasanlar, Tausi Melek'e inanrrlar ve ilahi anlamr ile tüm yeraltr kaynaklarrnrn bagh olduiu ana kayna$rn inanglannda birgok benzerlikler bu- kisilestirilmesidir Hem Ezidiler hem de Iran'da yagayan rel. lunmaktadtr. Bazr Yarasanlar, Tausi Dünyanrn yaratrlmasr konusunda Melek'e Da'du da derler. Her iki da hem Ezidiler hem de Yarasanlar, inancrn da melek sistemlerinde benzerlikler bulunmaktadrr t]tl. Tek tanrr- benimserler. Buna göre esas inci patladr ye onun par- ya Xweda (Khuda) inanrrlar ve inang- galanndan daha sonra dünya olugtu. larrnda Kürtge konugan yedi melekleri Kainar ta.rihinde ilk kez o zaman ruh vardrr, Her iki din de bazr melekleri ve madde birbirinden ayr iEin benzer isimler kullantrlar, örne- Inci difer Iran halklannda da önem- §inr Cebrail. Mikail. Azrail ve EsrafillL6l. Qilmer olarak adlandrrdr[<larr li bir rol oynar. Bilincin 'inci teorisini' mrsur. do§ugunun sembolü olarak kabul edilir ve aynr ve azizleri de var- zamanda bekareti de sembolize eder. drr. Bunlar, yarasanlarda da benzerlik Trpkr bazr Ezidi söylevlerinde oldu- k(ilik kurucu mec- gu gibi Yarasanlarda da yerkürenin Iis dünyevi ve dini konularda kararlar bir boganrn veya balinanrn (Gamasi) altr. Yarasanlar gibi Ezidilerin de iki boynuzlannrn üzerinde durduguna kutsal su kaynaklal var, "Beyaz geq- inanrlrr, Adem ve Harwa'nrn yaratr- me" (Kaniya Spi) ve "Ztmztm"tr7l. Ya- Lqlannda da benzerlikler var. Ezidi- bagka bir grup melek gösterdi§i gibi 40 rasanlartn kutsal su kaynaklarr isel "Buza gepmesi" ve "Hanita Eegmesi". ler gibi Yarasanlar veya Ahl-i Haqq da Arap fetihleri ile zulümüne maruz kalmrSlardrr.t2ol 40 birneb0n Ahl-i Haqq da ruh gögüne ve böylece de ölümden sonra insan ru- hunun yeni bir insan veya hayvan vücuduna geqitigine inanrrlart2rl. Ahl-i Haqq yaradanrn bagtan beri kullan ile do§rudan bir iliqki iginde rann veya mele§in bagrdrr. Mitras, Zerdügtlerin tanrrsr "Ahura Mazda" ile aynr de§erded11l:rl. Eski lran'da büyü,.üler. din adamlan mirras yani güneg tanrtsr igin dualar geligtirmigler ve bunlart halkrn igerisine yaymrglar- olmak isredi$ine inanrrlar. Ölümden drr. Zerdügt eski Iran dinlerinde re- Hindi- formlar yaptrfrrnda, Ahura Mazdaya uzm ve Budizmden alnmrgtrr. Daha en yüksek rol verilirken, Mitras daha sonra ruh aktarrmr teorisi Ah[-i Haqq inancrnrn önemli bir pargasr olmuqtur. Ahl-i Haqq kendini kulla- alt bir pozisyona yerleptirilmigtir. An- rtndan saklayan ve gizleyen bir tann- tir. ya inanmaz. karanh§rn ve rqr§rn gügleri arasrnda bir sonraki yaSam inancrnr aslen cak buna ra§men mitras hig birzaman tam anlamr ile gücünü kaybermemiqZerdüqrlük inancrna göre mirras Ahl-i Haqq inancrna göre tanrr aracr gibidir. Böylcce Mirras yeryü- insan Adem'i yarattr ve aynl za- zünde yagayan tüm yarattklarrn kay.,"- manda ona dünya üzerinde kendi §rdrr; onun düzeni altrnda halwanlar ,'o§almry, yeni nehirlcr oluqmu; ve in- ilk llah r gucunu verdtt"J- Yaradrlqtan önce ne okyanuslar, sanlar da sa§Lklarrnrn ve yagamlarrnrn daglar, ovalar, gök, su, ateg, toprak tadrnr gLkarmr;lardrr. Bayka bir deyim- ne de hava vardr. Büyük bir bogluk Ie Mirras, Zerdüslük inancrnda güne- hüküm sürüyordu. Yaradan kendi gücüyle "Ya"'dan (boqluk) bir "dorr" yarattr ve dorrdan kendi rgr- 5in sembolü idi $r ile dört mele§i yarattr. Ezidilerde "Ya" tanrrnrn ismidir, dorr ise "Dir" aga§rd t2il Miras ile Ezidilik inanElan arasrnda aki benzerlikleri sayabiliriz: . "Ezidi" kelimesi büyük olasrllda olarak geger ve küre veya inci anla- "Yazata" kelimesinden gelmektedir mrna gelirt23l. ve bu kelime eski Iran'da hem Mitra inancr igin hem de melek anlamrnda Ezidiler ve Mitras Bagka bir hipoteze göre ise, ezidilik kullamlmaktayü. . de §eyh §ems tarafindan sembolize edilen güneg kutsaldrr. inancrnrn elementleri Mitras inancr oa dayanmaktadrr. Mitras, "Yazata" denilen ve yardrmcr anlamrna gelen yedi -Mitraslarda olduiu gibi Ezidilerde . Ezidiler, §eyh Adi'nin reformlannrn bimebon | 41 . baSlar.rgrcrna kadar §emsani (güne9e ßu ve benzeri kargrlagtrrmalar ezidi tapanlar) olarak da adlandrlhrlardr. mitras inanglartnttr olast ba§lantrlalnr Ezidilerin bayramr "Izid" fuahk ayr- göstermektedir. Bu benzerliklerin ne- nrn sonuna denk gelmekredir ve bu- deniherikiinanctn Mezopotamya'daki günde ateg yakrlrr. Mitraslarda Ara- co§rafi yakurLklar da olabilir. [k ayrnrn sonunda Mitrastn do§um Ezidilerin btiytik krsmr kendileri- günü olarak kabul ettikleri bayram- kurban ederler. Ezidiler de Laleq'de ni ,,Rojperest" yani günege tapanlar olarak tanrmlarlar. Mitraslarn eski isimleri Iran veya Hindistan'da de§il, I.Ö. 14. Yy bir dizi Ezidi apiretlerin antik ga[dan beri yagadrlr kuzcy Mezopotamya'da,,Mitani" toplumunda bulunmugtur. Bu bölgede yaprlan Sonbahar qenliklerinde §eyh yasryan ve Ezidi olan.,XaJri" a5ire- lannr kudarlar. Onlarda da ateg ya- hhr. Her iki inangra da arep yakmak benzer önemli bir role sahiptir. . ve Mirraslar dini törenlerinde Mitras'rn onuruna kutsal mekanlarrnda bofia §ems onuruna bir bo§a kurban tinde de "Mitani" adrnr tagryan bir boy bulunmaktadrr ederler. i271. o Mitras inancrnda önemli bir rol oy- Ancak Ezidi geleneklerinde Mit- bir Pir ras kelimesi bilinme mektedir- "Seyh nayan horoz da, Ezidilerin Hem Ezidilerin kutsal mekanr olan §ems" ismi ise güne9i sembolize eder. Elberre bu I 1.ry da Ezidilerin laleg, hem de Mirraslann kutsal me- son reformcusu olan Seyh Adi'nin kanlan do§u-batr yönüne do§ru inSa yaprrgr reformlar sonucunda de§i;t i- edilmistir. Hatta ezidi-lerin kutsal rilmig de olabilir. Mackenzic (1974), mekanlal Laleq'in eskiden Mitras- §eyh §ems'in, Ezidilerde, Mirras anlamrnda kullanrldr§rnr öne sürmek- gurubunda kursal kabul edilir. . lann ,ani §emsanilerin oldufu iddia edilmekredir. "Baadra" köynün tedir t281. Ezidilerin merkezi yerlepim yerlerine Mitras inancr daha sonra Yunan yakrnh[r bu tezi do[rulamakradrr. "Baadra" ibranice "ya-rdrmcdann Helios ve Suriye'li Baal-Akmrnrn evi" anlamrna gelmeltedir ve bu da I.S. 65 yrhndan itibaren rüm Roma mitras inanondaki yedi "Yazatanrn Imparato u§u'na yayrlan bir asker inanctna dönüqmüqtür. l.S 4. Yy " evine iEaret etmektedir t26l' etkisi altrnda önem kazanmrgtrr Miras inancr, Hristiyanhktan fazla yayrlmrgtr tIl. 42 bnneb0n ve daha tzidilikve Zerdij4ttii} dü9t ainsel kurbanlar talep etmez; (Knrqe ZerdeSt) kaderin srnanmasr amaql regeteler ise Ezidilerin de sunmaz. O, insanlarrn dof,aüsrü kökenleri Zerdügtlü§e dayanmaktadrr olabilmeyi istemelerini talep etmez. ve Fars gehri Yazd'an gelmektedirler. O Buna göre Ezidi kelimesi farsgadaki insanlrfrn en üst menebesine ulag- ,,yazdan" kelimesinden türemigtir ve malannr istemigtir. En iyi krlrcrn en bu kelime Avesta'da yarldanrrr keskin olanr oldu§u gibi Zerdüqt de Bagka bir teoriye göre isnri sadece insanrn kendi vadrklan ile en kusursuz insandrr..." Zerdü9t'ün olarak verilmektedirt"l. kurmanci lehqesi, Medler tarafr ndan ögretileri ilk bakrqta basit görünen bir parola ile özetlenebilir: Iyi dü- kullanrlan Fars Pahlevi lehgesi ile günceler, iyi sözler, iyi \ler." [29, 30] Ezidiler tarafindan da konuEulan gok yakrndan baglantrldrr Bazr H rist iyan yazarlar Ezidilerin t'?el. Irak'h bir Ezidi beyi 1933 yrlnda Iran'dan gelen misafirlerine, bugünkü Ezidilerin kökenlerinin Fars Zerdüqtlere bafih oldu§unu ve bir zamanlar atalarrn rn merkezlerin in Iran'da bulundugunu anlatmrptrr. kökenlerinin §emsanilere dayandr§rnr tahmin etmektedirler. Ermeni bir Aynr yazar, Araplann basktlartndan gok saytda yapamaktadrrlar." [30] tarihgi: ,,...Bu günege tapan, kökenIeri Farslara dayanan ve zerdügt bir gruptur; burada §emsaniler olarak tanrnrrlar. Kuzey-batr bölgesinde dolayr Zerdüptlerin büyük krsmrnrn *di,veyenlbir dm di§er Lilkelere gög ertiklerini belirrir. Seyh Bir l«smr Hindistan'a gö9 etmiglerdir ve günümüzde Parsi olarak biIinirler , bir krsmr ise kuzeye (eski Soryetler Birli§ine) göq etmiplerdir ve ,,Yezdan Peresr" (ranlya tapan- sisteminin kurutrnast lar) olarak adlandrnlrrlar. Bazrlan ise müslümanlar tarafindan baskr, piddet Ortado§u'da farkl bölgelere da§rla- görüp göge zorlanmalan gibi neden- rak gö9 ermi§lerdir I2'1. Ezidilerin son reformcusu kendi toplumu igerisinde son yrllarda geqtli tartrgmalann konusu olmaktadrr. Ezidi- ler islama tepkili olmalarr, lerderr dolayr, §eyh geqmilre Adi'nin bir müs- Zerdügt'ün ö§retileri ile ilgili ola- lüman oldu§u iddialannr red ederler. rak Muawiya ben Ismail al-Yazidi (ezidi bir Mir ailesindendir) der ki; Qünkü insan sadece do§uqtan bir ezidi olabilir. Hrristiyan ve müslümanlarda- "Bu ögreriler sade ve köklüdür. Zerbl'nebürl 43 ki gibi bir misyonerlik Ezidilerde konusu degildir söz Irr' r':l. dinlerinde önemli bir rol ol.nadr§rnr biliyorlar ancak gahsr ite ilgili bilgile- Ancak sayrstz belgeler, §eyh Adi'nin, Lübnan'da 1050 veya 1075 yrhnda, Baalbak Bair al-Far (bugün re genelde sahip de§iller [34]. §eyh Adi'in bir müslüman olabilecefi görüqü onlan endigelendirmekte ve Khirbet Qanfar olarak bilinir) köyünde do§du$unu göstermektedir. bunu kesinlikle red etmektedirler [35]. Hatta bu durum, Lescot'un Ke ndisi. lbrahim Peygamber'in süIalesinden Abdul Malik o[lu, Mer- 1938 yrhnda Kürdistan'da dikkatini gekmi;tir: "Ne Sincar'L ne de van Ibn AI-Hakam srralamasrnda yer Cebel Sim'li ezidilerin §eyh Adi ile ilgili efsaneleri ve onun düqündükle- almaktadrr. §eyh Adi doksan yaqrnda rini ölmüptür. §eyh Adi, Ezidiler tarafindan Tausi Melegin yeniden do$uqu bilmiyor olmalan üzücü. Ismi drgrnda onunla ilgili herpeyi ignore olarak görülmektedir. Lales ovasr, §eyh Adi'nin merkeziydi ve günü- ediyorlar." müzde de Ezidiler tarafindann kutsal olarak krbul edilir. Burasr rüm ezidilerin ziyarer etm€si gereken bir yer haline gelmigtir 0']1. Müslüman tarihqiler, §.yh Adi'nin yüksek ruhani bir t3cl Tarihqiler. §eyh Adi 'nin dokrrinIerini islamdaki sofilerinkiler ile özdeqlegtirmektedirler. Gelenelder ile il- gili söylevleri. Kuranda peygamberin hadislerine benzemektedir. §eyh Adi hem iyinin hem de kötünün, ranrr karizma dü9üncesi ile olugtu§unu ispadamaya ve yeteniflinin (Muiahada) oldu§u- galqryordu. §eyh Adi'nin bazr giirleri, nu ve bunun kendisine mucizeler onun ruhun ölümden sonra gekil de- (Karamat) gergeldeptirebilmeyi §ilrirerek varhgrnr devam errirdigine ve tann ile ruhsal bir birlegmeye inan- sa§- ladrfrnr ifade etmiglerdir. Tanrnmrp keqiq bir müslüman olan Abdulkadir o drgrnr göstermektedir t361. dönemde §eyh Adi'yi göyle ranrmlamrlrrr. "Bir kiti muci- Burada, Müslüman sofi okulIarrndaki inang ile benzerlik görül- ze ve gergekle;tirdikleri ile peygam- mektedir. §eyh Adi gok ber olmayr hak ediyor ise, §eyh Adi bunu hak etmigtir." trrl Baidat'a gö9 eni. Bafidar'ta, Agil-al- Geylani, Bir 9ok Ezidi Adi, bölgesinde §eyh sadece ismen tanlnrrdr ve bu hala da öyledir. Ezidiler, onun kendi 44lbi'nebün geng yagta Manbaji, Hamd al-Dabbas, Abi Naib al-Sahrawardi, Abdul ai-Jili und Abu \Wafa al-Halawni gibi bir 9ok sofi ile tanrqtr. §eyh Adi, kendisinin geyhi olan Agil a1-Manbaji'nin sofi gevresi- nin bir üyesi olmugturt3T' ]81. Ezidilerin arasrnda yagamaya bapla- drktan sonra "Sad ve Had", "haklar Al-Manbaji, §eyh Adi'ye deri üzerine giyilen "Kharqa" denilen siyah yünden yaprlan, kaba ve kaqrndrncr özellifi olan bir gömlek giydirmigtir. Bu gömlek sadakrt ve ve görevler" olarak adlandrrrlan yeni iraarin simgesinin ispau olarak giyilir. 'Kharqa' sofiliSn kurallan ve önemlisi dini bir hiyerarqinin olugtu- disiplinine ilk yaklagrmrnr sembole eder. Bu 'Kharqa'bugün de Ezidile- sisteme dahil etmek yerine, §eyh Adi rin Fakirleri (Feqir) tarafindan giyilir ve öflretici (§eyh) pozisyonlanna ge rirmiytir. Ruhi e§i- I19,401, bir dini dokrrin geligtirmiqtirta2'arl. eyh A.dL' nin r elo rmla;r t Ezidilikte yaprlan bu reformlaln § en rulmasrdrr. Ancak ezidi agiretleri bu kendi ailesi ile §eyh §enrs in ailesinin üyelerini dini lider §eyh Adi daha sonra Bagdat'tan Kürr bölgesi olan ve Musul yöne- tim ile görevli olan pider zaten var o[- timinin hegemonyastnda bulunun korunmugrur ancak peyhleriu yörreti- Hakkari'ye gitmigtir. §eyh Adi Kürtlerin yaEadr§r Laleq ovastna ye rleqir. ) I I 6'da Mekke'ye yapngr mi altrna sokulmuglardrr. Ezidilerin en gezi drgrnda $eyh Adi tüm yasamlnl §eyh §ems vezir olarak görev yapmaya ilk duklarrndan, gibi üst lider kademesinde bulunan §eyh §ems'in rolüne §eyh Adi getirildi ve dönemler- baqladllal. de §eyh Adi. §cyh Adi e)-§ami yani "Sad Laleq'te gegirmiptir. bu gurup oldu§u u Had"rn kurallan dog- Suriye'li olarak bilinirdi [40]. Daha sonralart ise, §eyh Adi el-Hakkari rultusunda gu prensiplere uyulmak zorunludur: "Tannya, meleklere ve iler kendisinin havarilere, Tausi Melek'e inan. Tau- namlnr ve mucizeler gergeklegtirme si melek, ravuz kugu formunda sem- yetene§inin oldu§unu ö§rendikle- bolize edilir. Bu doktrine göre aynca rinde onun taraftarlart oldularlarl. her Ezidi, 'Izid'in (Tanrr) gerefine Ezidiler o zamanlar §eyh Adi'nin ruhi giiLcünün Tausi Melek tarafin- yrlda ü9 gün orug tutmaldrr. Laleq dan verildi§ine inantyorlardt. Hadisler ayrtca §eyh Adi'nin, Ezidilere liderlik yapmasr igin Tausi Melek tarafrndan gönderildi§ini söylerler. tur. Her ezidi hayatrnda en az bir olarak ranrndr. Ezid ise Ezidilerin kutsal mekanr olmugkere bu kutsal mekanr ziyaret etme- lidir. Difer inanglardan olanlar ile evlenmek yasaklandt, ayrrca mürid, bilnebün tr5 pir ve geyh srnrHanndan olanlann da olan ipek Yolu'na oldukga yakrndrr. birbirleri ile evlenmeleri yasaklan- Ayrrca Ezidilerin, islama gegmeyi hiqbir zaman kabul ermedikleri söy- mtptrrta5l. Bu reformlara raf,men bazr gelenek ve inang alanlart korunmugtur: lenebilir. Bu yöndeki tüm baskrlara Örne§in, geleneklerinin devam etmesi igin ateg hala kutsal kabul edilir, dualar güneqin dogdugu yöne do§- aqlkga kar§r koymuglardrr ve kendi sa- vasmlslardlr. ru edilmeye devam edilir, ölümden sonra ruhun varhgrnr devam ettirdi§i inancr ile Ezidilerin sembolleri koru- nur ve "Gerivan" denilen ensesinde altrgen bir kesik bulunan 6qaz x- letin giyilmesi gelene§i sürdürüLlür. Ezldi dini iqerisindeki hlyerurSi sistemi §eyh Adi'nin 12. yy.da Ezidi toplu- muna giri;inin önemi sadece dini de- Zerdüptler de hala "Gerivan" giyerler. §ildir. Srnrf sisteminin olugturulmasr ile tüm toplum yaprsr defiptirildi ve Adi 1 160 yrlnda 90 yagrnda ölmüEtür. Hig evlenmemiqtir. Hale- guruplarrn birbirleri olan ilitkileri ye!)i 6 ye§eni, §akr Abu'1-Barakat olmug- ler, di§er taraffa ise müridler yer aL- tur. Daha sonra §eyh Hasan olarak yordu. Bu yaprlanma sofilerde de gö- bilinen o$lu $emsadin liderlige geririlmiqrir. §eyh Adi gizgisindeki yeni rülür. Zaten var olan pirler ise, ezidi liderlerin yönetimiyle anla;rlan, is- kaybetmigtir. Ancak pirter Ezidi top- temeden günümüzde de bir balama Iumunda köklü bir yere sahiptirler ve bilinen Kürt kühürü ile eski ezidi bu nedenle de toplumda önemli bir dini rol oynamaya devam edebildiler §eyh elementler kangmrgtrr. bir qekil ile belirlendi. Bir tarafda geyh- roplumundaki din i liderlik göreviui §eyh Adi'nin, Ezidilifi (günege rapanlar, Mitras-inancr, Zerdügtlük) ancak gevhlerden sonra ast durumuna yeni bir inang kurdu§u pirlerin yönetimine bölüsrürüldü. Bir esas alarak ve islam, Hrristiyanlk girmiplerdir.Ezidi agiretleri, geyh ve Yahudilik- a;irerren sorumlu olarr her geyh ve pir ren bazl elemenderi üstlendigi anla- aynr zamanda di§er yol göstericiler ile grhyor. Toplumun bir kast sistemi ile iligkide bulunmaLdrr. ve idaresinin kökleri sofilerden geliyor Pirler ile geyhlerin birbirleri ile ve bazl Hint elemenderini banndr- evlenmeleri yasaktrr. Bir qeyh srnrfin- nyor ti6l. Ezidilerin kutsal mekanr, Asya'ya uzanan merkezi ticaret yolu 46 bimeb0n dan sadece bir gurubun ardrlan bir- birleri ile evlenebilirler. Pir .srnrfrnda ise pirler, Pir Ha-san Mamans'rn ar- rrn difer srnrfguruplarr ile iliqkileri drllarr ile evlenemezler. Bunun drgrn- net olarak beIirlenmigtir. da pirlerin birbirleri ile evlenmeleri . Toplulugun bir üyesinin rolü ve serbesttir. Müridlerin, Pirler veya pozisyonu ile devingenli§inin sr- §eyhler ile evlcnmeleri ise kesinlikle nrrlarr belirlenmigtir. yasakttr. . Bu evlilik olan ailelerin dogan gocuklan ola- yasaklarrnrn, §eyh Adi'nin reformlannrn gergekleqtirilmesinden önce de var olup olmadrk- bilir. . lan tam olarak bilinmiyor. Etik bak4 ile bu evlilik yasaklarr, . srnrflar arasrndaki iligkilerin netlegi- rilmesini saglyor. Bir grubun üyesi Ezidi toplumun üyesi ancak ezidi §eyh, pir ve müridlerin di§er guruplara gegigi mümkün degildir. Bir gurup igerisindeki görev da§rhmr net olarak belirlenmiptir. . Her kisinin bir Piri ve bir §eyhi ol- olabilmek ancak dogum ile müm- maldrr. Bir bölgede §eyh veya Pir kündür. Grup de§igtirmek mümkün ailelerinin üyeleri brrlunmuyor degildir. Bu net ayrnm ve grup degigtirebilmenin imkansrzlgr srnrfar kendisinin ait oldu$u §eyh veya Pir ailesinin üyeleri kiiiyi üslenin- arasrnda olasr güg kavgalannr en- ceye kadar gegici olarak bagka gellemektedir. Herkes kendi sosyal Pir veya §eyh edinebilir. starüsünün bilincindedir ve bunu ise. bir . Toplulu[un üyeleri, birbirleri ile defigtirebilme olana§r yoktur. Di§er ve kendi guruplarr igerisinde daya- dini inanglardan olanlar ile nrgma igerisinde olmaldrr. evlene- bilmek de mümktin defildir. Ezidilerin toplumdaki yagamlannr Ruhani srmfi igerisinde önemli belirleyen bazr kurallar: pozisyonlan olan di§cr gutuplat . Her bireyin sosyal hiyerarpide belli tvtir (soylular) bir yeri vardrr. . Toplulugun her üyesi hem kendi gurubundaki diger üyelere, hem de dini liderlere (qeyh ve pirler) . baglLk ile ytiktimltidtirler. Mirler (soylular ailesi) tarttgrlmazdrr ve srnrrsz güce sahiptir. Onla- O, ezidilerin en üst lideridir. Geleneksel merkezi kutsal mekan [.alep'den kag bir- kilometre uzakhkta olan Baadre'dir. Mir, §eyh Adi ve Tausi Melek'i sembolize eder. O, §eyh Adi'nin direk temsilcisidir ve aziz kabul edilir. bilnebün 47 Pismir rine benzer sorumluluklal olan Mir ailesinden gelider. Kelime anlamr dtizeyde din adamlal vardr. Ancak sr- olarak kürtgede, ,,soylular ailesi ile ak- nrf sisteminin yerlegtirilmesi i[e bera- olmak" anlamrna gelir. Ancak ayrr bir gurubu oluprururlar, Pisrnirler, §eyh O Bekir'in ardrllandrrlar, Pegmir üyeleri, Mir ailesinin üyeleri ile ber ezidi roplumunda Seyhlerirr pozis- raba evlenebilirler. Baba §eyhO, pirler ve geyhler de dahil tüm ezidilerin rartrprlmaz lide- ridir. Baba §eyhler ancak §emsari vc Fakhradin ailelerinden olunabilir. yonu o kadar de§§tirildi bunu pir hem günümüzde ancak hem geyhleri olan Iran'daki ki, üsr de Ahl-i Haqq'rn din adamlarrna benzetilider. §eyhler toplumun ruhani lidederidir, Her §eyh ailesinin kendilerinden sorumlu oldu[u belli sayrdaki müridleri vardrr. Ezidilerin ileri gelenleri Baba §eyh'i §eyh ailesi, dini sorunlar konusunda müridlere yardrmrr olmak ve dini se- Mir tarafindan onayla- remonileri yürütmek ile görevlidirler. nrr. Baba §eyh yazrn ve krprn 42 gün orug tutmak zorundadrr. Din ile ilgi- Buna kargrlk müridler yrlda belli bir li bilgi sahibidir ve tüm kutsal qeyh tarafrndan belirlenmez, mürid ne ezidi hikayeleriniezbere bilir. C üney kadar ödeyebilecegi veya ödemck isre- segerler ve bu genig Kürdistan'da, Ain Sifne yaqar. Bu gehir Musul'a yaklayk 60 pehrinde km uzaklktadrr. miktar para (Frto) öderler. Bu miktar di§ine kendisi karar verir, Her geyh gizgisi, tann tarafindan yaratrlan yedi melekten birini temsil eder. Bunlar §eyh Adi tarafindan be- PeSimam lirlenen ilk qeyhlerin ardrllaldrrlar. Kelime anlamr ile birinci dereceden §eyh gurubu ü9 ana guruba ve birgok ö§retici anlamrna gelir. Pegimamlann, alt guruba aynhr. §emsaniler kendilerinin Mir Ezdina'nrn dört o§ulla- §eyh Hasan'rn soyundan geldikleri tahmin edilir. Sadece Adanilerin geyh qizdisinden gelenler Pegimam olabilir. nnrn ardrllan olduklannr, Adaniler kendilerini §eyh Hasan'rn ardrllan Bunlar ü9 ana geyh dallarrndan biridir. olarak kabul ederler ve Qatani'ler ise seyh varlklannr direk §eyh Adi'ye dayandrnrlar. Tarihi kökenlerinden dola- Kelime olarak fuapgadrr ve ö§retici, yr bu ü9 ana grrrup arasrnda bir güg lider veya önder anlamrna gelir. Zer- Eekigmesi vardrr. düpt döneminde de geyhlerin görevle48 | bfrnebün (dini 7är v e hikay e PLr «fewals Mitras ve Zerdügt döneminde de var anl6;tlc,;st) olan en eski din adamlandrrlar ve top- Qok krsa bir süre önecesine kadar Qe- lum iqerisinde inancrn devam ettiril- waller sadece birbirleri ile evlenebilir- mesi ile )'ükümlüdürler. Ezidi roplumunda önemli bir srnrfrrr. lnanca göre Ierdi. 1950 yrhnda Mir ve Baba §eyh aldrklan bir karar ile, sayrlarr hrzla aza- pirler dini agrdan geyhler ile aynr sta- lan qewallerin, mürid stntfindan olan- tüye sahiptirler, ancak i;eyhler krsmen lar ile evlenebilmelerini sa§ladrlar. Qe- daha üst bir statüde görülmektedirler. waller, Musul'a 35 km Pirlerin statüsü, i;eyhleri ön plana 9rkaran §eyh Adi tarafindan de[igtiril- bulunan Basik ve Bahzani köylerinde miqtir. Adi ben Musafir olarak tantnan Qewaller rüm dini ;iirler ile ezi- Adi kendini §eyh ilan etmiEtir ve höylcce czidi toplumunda da bu yeni dilerin sözlü dini hikayelerini babalartndan ögrenir ve ezberlerler. Kursal iki kitaplan drgrnda Ezidilerin inanglan higbir yerde yazrL §eyh olupturulan srnrfi güqlendirmiptir. Her ezidinin, bir leyhi ve bir piri olmaldrr. §eylJerin hepsinin isimlerinin arapga olmasr ve pirlerin isimle- rinin ise kürtqe olmalan oldukqa dikkaL gekicidir. Pirlerin §eyh Adi'nin mesafede yagamaktadrrlar. olamadrgrndan onlar ezidilerin dini hafizasrdrrlar. §eyh Adi'nin reformlanndan beri, geleneksel hi[<aye, giir ve rarihi ögrenme ve akrarma görevi gok öncesinde de ezidilerin dini lider- qawellere verilmiptir. Yaph qewaller, leri olarak iqlev görmü9 olmalan bunu Bahzani köyünde özel oturumlar ile aqrklayabilir. Pider dörr ana guruba genq qewallere ayr mrglardrr: Hesen Meman, Pir berleyebileceklerini ö§retirler. Afat, Pir Jerwan ve Pir Haci AIi. Qewaler, köylere yaprrklan gezilerde ve düzenledikleri seremoniler- Pir aileleri birbirleri ile evlilik yapabilirler. Pir Hesen Meman'rn dini bilgileri nasrl ez- de yanlannda tavuz melefini sembo- ailesinin üyelerinin evlilikleri ise sr- lize eden kügük bir heykel taprrlar. nrrlandrnlmrgtrr, günkü bu aile §eyh Adi döneminde pirlerin bagr olarak Dini türküler söylerler. Qewaller, kutsal 'Berat' denilen Laleg'ten ge- kabul edilirdi. Pir Hesen Meman'rn tirilen toprakdan yaprlan ailesinin üyeleri sadece kendileri ile yuvarlak taglan da§rtrrlar. Bu taqlar, aynr starüde olan Pir Jerwan ailesinin iiveleri ile evlenebilirler. kutsal heykelin etrafinda dönerken ktigük, dagrtrlrr. Taglar, ezidileri hastahk birllebon 149 ve fenalklaran korur. Avrupa'da da dini kurallan ihlal etmemig ise ve birqok ezidi evlerinde bu taglar bu- karakreri ve kigiligi buna uygun lunur. feqir olabilir. Adaylfir ezidi liderler ise tarafrndan onaylanan kigi. yedi gtln l<ogek yalnrz kalrr ve bu süre igerinde kim- Bu kelime kürtgede iki kelimenin birle- se ile konugmaz ve gimi ile oluEturulmugtur: Kulak anlamr- sabahtan akgama kadar oruE rutar. na gelen Guh ile gok iyi anlamrna gelen Kendisine yemek getiren kipi drgrn- Qek veya Qak. Yani iki kelimenin bile- da higbir insani temasa izin verilmez. gimi 'gok iyi kulak'anlamrna gelir ve Bu yalnrzLk döneminde sürekli ma- kogeklerin görünmeyen diyardan sesle- ditasyon yaprp dua eder, YalnrzLk ri duyabildi§ini ifade eder. Kogekler di- süresi dolunca Laleg'de kutsal rapr- ni ainleri yönetirler. §eyh veya pirin haztr bulunmadr§r durumlarda geleneksel na§r ziyarer eder. Brrrada kendisine bu süre iqerisinde yasam ve ölümden sonraki kardesi Aynt zamanda dua ve rüya yorunlan ya- "Biray€ Axrer6'' eglik eder. §epirli dini tören ve ayinlerin ardrndan, kutsal taprnagrn giri;inde kend isine Feqir'lik ünvanr verilir, Yeni Feqir. par. Kogek dini tören ve ainlerde gö- feqirler, qewaller ve kutsal raprnak- rünmeyen dünya ile ba§lantr kurar. Koüsrü tan sorumlu olan Bave Qavug'dan lugan bir gurubun arasrnda durur. yeteneklere sahip olmak gerekir ve bun- Daha sonra yasam ve ölümden son- lar Laleg'te kutsal mekanda Ezidilerin raki kardegi öne qrkar ve yeni feqire dini lideri tarafindan srnanrr. Kharqa denilen siyah arleti giydirir. ölü yrkamasr görevini üstlenirler. Ancak bir koge§in en önemli görevi ölen ruhun kaderi hakkrnda bilgi vermektedir. gek olabilmek iqin özel dofia Feqirlerin farkl sorumluluklarr Feqir yada Fakir (yol<sul), tüm dünya- vardrr: §eyh Adi onuruna yaprlan kutlamalarda yak an ates igin odun vi varLktan vazgegmig kigidir- Feqir sa- keserler ve yerel taprnaklardan so- dece tanrrya hizmet etmeyi yasam va- rumludurlar. Darhk ve hastaLk dö- zifesi yapmrgtrr. nemlerinde Ezidiler igin dua ededer. Feqlr Feqir pozisyonuna ruhani veya mürid srnrfindan her ezidi ulagabilir. Feqir olmak isteyen bu istefiini Mir ve Baba §eyh'e iletir. Istek sahibi, 50lbi'neb0n Micewir Kürtqe bir kelimedir ve komgu veya bekgi anlamrna gelir. Micewirler, yerel runmasr ve bakrmr ile görevlidirler- filer bu terimi, §eyh'e (ö§retmen) itaat eden ,,ö§renciler" igin kullanrrlardr. Micewirler köylerde bir din adamr Ezidilerde ise toptuluk igin kullanrLr. taprnaklan ve kußal mekanlarrn ko- i5- levi görürler ve genellikle zanaatkarlar- Mtiridler drr. Halka her konuda yardrmcr olma- lirler. Her mürid ailesinin bir qeyhi ya galgrdar. Mürid srnrfindan olanlar Piri vardrr. Ancak aile bunlan kendisi da mücewir olabilirler. seqemez. Micewirler köylerde saygrn kigiliklerdir ve bilgile- sadece birbirleri ile evlenebive Bu seqim §eyh Adi tarafin- dan yaprlmtgttr ve de§iqtirilemez. Toplumsal hiyerarqide her ezidi- rine bagvurulur. Kebanl nin gepitli ritualler sonunda ulagabilece§i ü9 pozisyon vardrr. Müridler Kebani kürtgedir ve koruyan anlamrna buna göre koqek, faqir ve micewir gelir. Kebaniler, Laleg'te cemaat haline olabilirler. Bu ü9 pozisyon yagarlar ve tamamen kadmlardan olu- agrdan oldukga düsük gurlar. Tüm yagamlarrnr inanqlalna ve ezidilerin dini hiyerargik yaprsrnr adamrglardrr ve bekardrrlar, Bu srnrla etkileyemezler. sosyal bir statüdedir geqmek isteyen bir kadrn din kurallan- yerel dini lider tarafindan onaylanmah- Ezidi to plumuftun s o sy al kure.l ve dlrantqlart drr. Daha sonra Mir ve Baba §eyhr zi- Burada krsaca stnrf sistemine ve islami yarer eder ve bu statüye gegebilmek igin kurallardan temel olarak ayllan bazt izin ister. Bu statüyü edinen bir kadrn önemli kutlamalara de§inebiliriz.f,zi- yaqamrnr Kebani olarak kutsal Laleg'te dilerin periodik olan ve olmayan kut- nr ihlal etmemig olmahdrr ve en az iki 'ürdürür. Her srnrftan kadrn Kebani olabilir. Kebaniler, taprnaklann korun- lamalal vardrr. Qargema Sor, Ser6 Sale (Yeni yr[) yi, masi ile görevlidirler. Kebaniler tapr- Ezidilerde yeni nakta kalanlar ve rörenlere katrlan mi- sonraki safirler iqin yemek yaparlar. Onlar da ve bu dönem olarak Newroza denk darlk ve hastalk gelir (iran topluluklannrn dönemlerinde dua ederler. ilk 13114 Nisandan Qarqamba günü kutlanrr yrlbagr). Yrlbapr günü her evde er yemekleri pi- girilir ve kurban bir gün öncesinden te- kesilip hazrrlanrr ve Qar;amba giinir sabahr din adamlan tarafindan kutsa- rim sofiler tarafindan kullanrlrrdr. So- nrr. Ölüler de anrlrr: Gün igerisinde tvLij,rid Mürid taraftar anlamtna gelir. Bu birnebün 5l kadrnlar mezarhklarr ziyaret edip me- önemli olayrdrr ve her ezidi olanaklarr zarlar izerine yiyecek brrakrrlar. Bu dahilinde ise hayatrnda en azrndan bir gün Tausi mele§in onuruna kutlantr. kere bu kutlamalara katrlmalrdrr. Ezidi anlatrmlanna göre Tausi Melek Ezidilerin kutsal merkezleri ve §eyh Adi'nin mezan Musul ve Du- bu günde yeryüzüne iner ve eski yrL de$erlendirir ve gelecek yh planlayan bir divan toplanusr düzenler. Bu nedenle dini kutsal gün, Qargamba günüdür. Kutsal Nisan ayr boyunca dü[ünler yaprlmaz. hok arasrnda bulunan bir var..li üzerindedir. Bu vadi yaklagrk 36" dedir ve deniz seviyesinin yaklagrk olarak 930 m üzerindedir. Etrafinda birgok tepeler vatdtr ve kutsal mezarrn etrafina zamanla bir dizi rag ve balgrk ßelendan (ßelinda) evler yaptlmrptrr. Bu ayin bazr bölgelerde I Arahk'ta, bazr bölgelerde ise 25 Aralk'ta kutlanrr. Bu Oruf günde ezidiler ekmek yaprp yoksullara Ezidiler Arahk ayrnrn ilk Cumasrndan da§rrrrlar. Errafta yoksul kimse yok ise. sonra veya herkes eqir durumda ise ekmek, günü baglarlar ve gün do§umundan sembolik olarak komSulara dafrrrlrr. batrmrna kadar orug tutarlar. Ezidilerin bünik hsmr Belind€nin "ölülerin kutlamasr" oldu[una ina- tanl onuruna orug turarlar- Salr din adamlarr ve müridler ile koqekler yaztn ve kr;rn 40 gün orug Bazt h§a da götürürler. Baa kesin ise bu turarlar. Aralrk ayrnda turulan üg günlük oruq Ezidilikte mecburidir. günün §eyh Adi'nin yeryiiziine manifestasyonu oldu§unu iddia ederler. Türkiye'deki ezidiler gibi bazr bölgelerde ise Aralk apnda iig de[il do- nrrlar. Piqirdikleri ekmekleri mezar- kuz gün orug tutarlar. Sah gününden Per5cmbe gününe kadar üser gün CejnaJemaiyä (*apt *yd al-1emiy^) ,eyh her biri bir melek igin tutulur. Son ü9 gün Ezdayi, yaradan igin tutulur. AdiKutlamalart §eyh Adi onuruna 23 ile 30 Eylül 18 ile 2l ve Temmuz tarihlerinde kutsal Xtdr llyas ßayramt raprnak Lalegte kutlamalar yaprlrr. §ubat ayrnrn ilk Pergembesi Xrdrr Ilyas Bayramrn adrndan da anlagrlacagr gibi bayramrdrr. Bu bayram Ortado[u'daki bu günde tüm Ezidi liderleri toplanrr- birgok toplum tarafrndan kurlanrr. lar. Bu kutlamalar bütün yrlrr Bu günde orug tutanlar da vardrr. 52 bilneb0n en ekin-ekmekBayraml göre bir erkek gocu§unun sagrnrn sa- Bu bayram 7 Ocak'ta baglar. Ekmek dece geyh tarafindan kesilmesi Ezidi Ezidilerde kutsaldrr. kimli*i ile dini bir Melkaranbayramt ( lvLelekler to plants t) *vrupa'daki Ezidiler Ezidilerin yrlbagrndan önce kutlanrr. fazla özdeglegmedir. Ezidiler de diler Kürtler gibi 50 yrldan bir süredir Almanya'da misafrr igqi ve ilticacr olarak yagamaktadrrlar. Türkiyedeki yaldaqrk 30 000 ezididen Newroz Newroz bayramr, kürtlerde ve baqka roplumlarda oldugu gibi Ezidilcr igin de özel bir öneme sahiptir. Newrozdan önceki ilk Qargamba günü köyler- de ve gehirlerde kutlamak gelene§i Fars ve Iran kültürüne paraleldir. bazr tahminlere göre yaklaElk 27 000'i bugün Almanya'da yaqar. Türk iqigle- ri bakanlr§rnrn agrklamalanna gö re Türkiye genelinde toplam 470 Ezidi yaqamaktadrr. Ezidiler sayrlalnrn azh- grndan dolayr Türkiye'de fiili anlam- da toplum olarak yaqayabilme olana§rP erlo dik olmay an b ay r na sahip tefliller. Bu 480 ^,ll.la;r Peryodik olmayan bayram ve seremoniler gunlardrr: Evlilik, ölüm, qocukla- nn i1[< saq kesimi, sünnet, ziyaretler, bir ahirer ve ya5am kardeSinin segimi ve laqir statüsüne gegiE. ezidinin büyük go§unlufu 60 yagrn üzerinde- dir ve yeni nesilin büyük Avrupa'da yagamaktadtr krsmr a8l Son yrllarda Suriye, Irak ve eski Soryetler'den Almanya'ya gö9 eden ezidilerin sayrsrnda arrrg görülmekte- Saqkesimi sera'lr.onisi Bir erkek gocu§u yedi, dokuz veya en geq onbirinci aylrkken sagrnrn ilk kez kesilmesine izin verilir. (Krz gocuklal- nrn saglarr kesilmez) Qocu§un §eyhi rara6ndan saqlan iki rarafrndan üq bu[<1e (Brsk) kesilir; iki bukle anne-ba- basrna verilir ve bir bukleyi geyh alrr. Sa9 kesimi ile gocuk resmi olarak bu inancrn bir üyesi olur. Ezidi inancrna dir. Almanya'da yapayan ezidilerin sayrsrnrn 100 000 ve diger Avrupa ülkelerinde yagayan ezidilerin ise 30 000 oldu§u tahmin edilmektediri4el. 80'li yrllardan bu yana Ezidiler Kürt kurtulug mücadelesine katrlmrglar ve sayrsrz dernek ve birlikler kurmuqlardrr. Bu dernekler de ba§- L olduklan Kürt partilerinin politik görüglerinden etkilenmiglerdir. Ancak sayrlan az da olsa bazr Ezidi derbilneb0n 53 nekleri taraßrz kalmrglardrr ve Ezidi- mektedir. Ezidilerde de inangtan Ierin mefaatleri igin gahgmaktadrrlar. öte, hala var olan arkayik anlayrgtan Bu nlar gepirli seminerler düzenleyip. kaynaklanan,,namus" cinayetleri ile kipilerin birokratik sorunlan ile ilgi- kargrlagrlmaktadrr. Ancak Ezidi lenirler ve farkl kutlamalar igin bir roplumunun Avmpa'daki geligimi incelendigin- araya gelirlerl5o]. Ezidiler de trpkr Avrupa'daki di§er gögmenler gibi Avrupa'da yagam de, arkaik-patriarka.l de§erlere tutun- manln yafl sra gekli, degerler ve normlarrn kendile- yeni .jenerasyonda yeni bir orymtasyon gözlenmektedir. rine yabancr olmasrndan saylslz sos- Ügüncü ve dördüncü nesil ezidilerde yal, politik ve kiiltürel sorunla kargr egitim oram oldukqa yükselm\ ve akr- kargrya kalmrqlardrr. Ezidiler krrsal demisyenlerin sapsr oldukga artmrgur. bölgelerden ve srnrrh okul egitimleri Yeni nesil biryandan kijLltürel varhkla- ile Avrupa'ya gö9 etmiglerdir ve bu- flfl rada da kendi inanglalnr ve kültür- korumaya salltrrken bir yandan da yagamrn di[er alanlannda yeniliklere lerini korumak igin aile ve agiretlere aslk olduldarim göstermeye qalgryor- arkayik-feodal bakrq ile yasamaya lar. Ancak bu durum aynt zarnanda devam etmektedirler. Aileler birbir- iqerisinde birgok sorunu barrndrran leri ile oldukga srkr il\ki igerisinde- bir toplumsal ve nesilsen qatrgmayr da dirler ve yabancrlann toplumlannda beraberinde getirmektedir yer edinebilmeleri olanal<srzdrr. Bu rada yaEayacaklarr gerge$ini fark et- Avrupa'da do§an ügüncü ve dördüncü nesil Ezidiler yagadrklarr ülkelerin dillerini kendi ana dilicrinden daha iyi bilmekteler. Bu ülke- melerini geciktirmigtir. Bunun fark lerde arkadaglarr vardrr ve biligsel ve edilmesinden sonra enregrasyon yö- duygr.rsal anlamda en az nünde ilk adrmlar atrlmaya baglan- arastnda yagamaktadrrlar ve birgok ve farklt nedenler, Ezidilerin uzun süre ve jenerasyonlar boyu diaspo- ml§tlr t5o' t1. Eski jenerasyonda tt2l . 'iki dünya" pozitif kimlik sähibidirler. gü9 kaybr korkusu 're inanglannrn degiymesi endipeleriyle özellikle genq krzlara Sonuq yönelik zorla evlendirme veya bagka her yönden var olan kültür standanla- inangtan olan biri ile iligki kuranla- rrrrda uzun bir süreq alan bir defli;imi ra karpr giddet eylemleri gözlemlen- beraberinde getirir. Diger taraftan eski 54 birneb0n Kayberme duygusu te denge de§i;imi de§erlerinden ve kurallarrndan ödün veren kiqi, yeni 'dini vatanrnda" kendi- ni iyi hissetmez. Arcak bu yeni vatan, Bana göre böylesi bir yeni oryantasyon isin kollektif kültür ve inan- yeni nesil iEin hayatta kalma gansr o[a- crn islenmesi esastrr. Sadece tarihi travmalarin iglenmesi ile sa§hkl bir bilir. Yerrilerrme, relormlar gelecek perspektifi mümkündür. ve desiSim- ler her zaman negatifveya problem gibi Bu roplumun de§ipimi baqlamrp- görülmemelidir. Artan kosmopolitika, rrr. Asrl mesele ezidilerin bu de§i;im- migrasyon ve di§er külrürler ile mnrgma leri erkileme ve do§al bir gekilde yön bir kazang olarak kabul edilebilir verme gücüne sahip olabilmeleridir. ve ye- nilenme stirecini kotaylagtrrabilir. Ancak bu pekilde yapananlann kabul Yeni bir oryantasyon vc tlönü5üm edilmesi ile bir birligin önü agrlrr, ig gereklidir, ancak sadece Ezidi toplu- ve drE denge tekrar saflanrr, ve kol- mu ile özellikle de elit kesimi ile agrk bir müzakere ile mümkündür. Br.rra- lektif kimlik ga§a uygun sekilde yeniden kazanrlabilir. Tarihin ve eski da bir de§\im dügüncesine yaklaSrm kurallann yenilmesi, yeni ve bunun gereklisinin kabulü hedefi perspekrillerinin agrlmasrdrr ve in- ile ezidi toplumu bu görügmelere da- sanlara yeniden umut verebilir. gelecek hil edilmelidir. Kaynalc LKizithan, llhan: Die Eziderr, medico international, Frmkfurt, 1997, S.9. 2.(lranr, Asahet: 'the Nestrians or'the Lost Tribes, t'hilat.le\:hia Press, Anxterdun, l rI5, S. 3I. 3.Cotwald, Maria von: Die Jesiden-, t)lobus, V. 81, 1898, S. 181. 4.Cue«, Johnr The Yazidis, S. 29. 5.Kjzilhan, Ihan. Die Cegenwärtigkeit der Vergangenheit. Funktionen des Erirrlrnrs von außergewöhnlichcn Ercignisscn im Kontext der (iegenwan. Berlin: Regener Verlag. .§.15-21. 6.Handwönerbuch dcs Islam. A.J. 'Vcnsinck & J.IL Kramers (H rsg.) t.eiden 1941 , .S.806-81 1. 7.Al-Da.malgi, Sadiq, The Yazidis, Mousil Alltihad Prcss, 1949, S.442. 8.Al-Sarnani, Abed al-Karim, Al Ansab (Arabicr The Lineage, Leydcn: Brill, E.J. Prcss, 1912, S.600. 9.Sami Said Ahrned: 'Ile Yiuidis - Their Life aod Beließ, ed. Henry Field, Miami, 1975. S.126. l0.KreyenLroeck, Philip, G., R4ow, Khrlil, J. God and §eik Adi are Perfrct. Sacrcd Pocms and Religious Naratives frorn the Ezidi Tredition. Wiesbaden: Harrassowirz Verlag, S. 5. l l.Kizilhan, llhan. Die Yeziden, 1997, S. 16. 12.(iuesr, John, 'lhe Yazidis: a Study in Surviv;rl. London/New York, 1993, S. 45. l3Kizithrn, 1997. ebd. l4.John, ()./L.dmond, A.: l'ilgrimage to l;rli9, Aberdeen, 1967,5.173; \(,A, Pilgrim and Edgar T.A.\«igrrm: Ihe Clradle of Mrnlind, (Life in Eastero Kurdistan), London, 1914, S.101. l5.Edmond, A.: l'ilgrimage...op. cit.., S.I t. l6.Flmpson, R.H.V.: The Cult ofdre Peacock Angel, London, 1928, S,23. l7.AE i, Daftar/Doureh-ye Daml.arilMohamed Moki: Ch:rsseur de Dieu et le mlthc du RoiAigle (Dawra-y Damyari), \(/iesbader, 1967. k l8.Hamzrh'i, Reza M. The Yaresrn - A.§miological, Historica.l:urd Religio-Historical Study ofa birnebün 55 Kunlig Communiry, Khus Schwao Verlag, Berlin, 1990, S. 7- l L 19.\Tindischmaon, F.R: Dic persische Anahira odcr Anairis, (Eir Beitrag zur Mlrhengeschiclrte des Oricnt), in: Abhandlung der phil.-philologischen Klasse der köoiglich-beyris:hen AJ<ademie tler §(/isscnschaften, Vol.8, 1856, S. I 13. 20.P, Kreycnbrock God and §eilh Adi are Perfect.2005,5.25-27. 21.M. Moki: Lc Symbole de la Perle dans le folklote persan er chez les Kurdes Fideles de Verite (Al-e Haqq), in; Journal Asiacique, 1960, S.477. 22.Moradi, Golmoradi Eill Jehr auronome Regierung Kr.rrdistan, Die Mahab Republik 19461947, Hochschule Bremen, I992, S.12. 23.Kizilhan, Ilhan, die Yeziden, I997, ebd. 24. Phyrhian-Ada-rns, W.J.: Midrrasism, Lotdon: Constable and Company Ltd., 1915, S.I 1. 25.Mackenzic, DonaldA.: Mythos of Babl,lonia and Assvria, lnndon: 'Ihe Crepm Publiging Com- plny Lnnited, 1974, S.54. 26.Klaus, E. Müller: Kulturhis«rrische Studien zur Cenese Pseudo-klamischcr Sektengebilde in Vorderasien, 1967. 5.78. 27.Homes, Henry A.: ilhe .Sect of Yazidis of Mesopotamia,. Biblical Rcsposirory and Classical Review, Serics 2, Vol. 7, 1842,5.332. -fribes 28.Mohaq, A.: ,The t)rigin of the Yazidi and Their Prcscnr Homc in Iraq,, Iran L.€aque Qu3rterly, Vol.3, 1933, s.223. 29.Stausberg, Michrel. Zoromtrian rituals io contcst (Studies in hisrory of religions; I02). Brill, I-eiden 2004, S.38-52. 30.Dahman, Mohamcd Ahmed: ,The §amsila io Hiscory The Journ:rl olLughat :l-Arab (arab.),, Vo1.9, No.3, 1935. 3l.Empson, R.H.W,: Thc Cult ofPeacockAngel, §Titherly Press, l-otdon, 1928, 5.225. 32,A1Jazri, Ibn al-Athir, Al-Kamel Fi Al-Tekrikh: 'Ile Complete in History, Sader Press, Beimt, 1966, S,289. 34.Kreyenbroeck, Philip, G., RaEow, Khalil,2005 ebd. -tfie 35.tLn Kh,rhkkan, Ahmed. Vaffa1.at al-a1,an (Arrbic: Deaths ofNobcls), Edicet by thsan Abbas, Dar Al-Thagefa, Beirut, Vol. 1., \969,5.254. 36.Lescr-rt, Roger: Enquette sur les Yezidis de Syrie et du Dje[rel Sinjar, Bcirur, 1938, S,67. 37.Fatemi, Narollah S.: l,ove, ßeauty md Harmony in Sufism, Ncw York, A.S. Barness urd Cornpany, 1978, S.55-56. 38.Khalal.L.an, tbn, .S.254. 39.Rice, tlyprian:1he Persian Sulls, London, Ccorgc Allcn & Unwin Lrd., I964, S.19. 40.Kreyenbroek, I'hilip. (lod and §eikh Adi are Perfect. 2005, S. 4, 9. 4l.(lelil, O. und (1.: Zargotina Kurda, kendine ait yayin cvi, Ermenisran, S. 18. 42.1'. Kreyenbrt.rel.r Cod rnd §eiLh Adi are Perfect. 2005, S.4 43.A1 Damalogi, Sadi: 'lhe Ya,idis, S. 220-230. 44.P. Krevenbroek: (lod and §eikh Adi arc Pcrfcct. 2005, S.6-8. 45.Al-Jadan, Khaloul Cate Among thc Yazidis, M.A. Thesis in Rural Sociologr, The l,ennsvlvania State Universiry Press, I 960, S.104. 46.Lescot, 1938, S. 38f47. Empson, RH.rJ[.r The Cuft of the Peacock Atgel, S, 1 13 48.Kizithan, Ilhrn. Die Yszidcn, 1997 cbd. 49.Erhard Franz (2004). Yeziden Eine alte fuligionsgemeinschaft zwischen 'tradition untl Mo-derne, Deutschcs Oricnr-lnsritut Hamburg Mirreilungen Band 7l / 2004. 50.Kizilhan, Ilhan. Dic Ycziden. Bewveen Tradition and Globalism. Journal for Kurd§ Studics. Kurdiq Institut Paris, 2009, S, 54-56. Sl.Kizilhan, Ilhan. Die Yeziden. ßeoyeen Tradition and Globalism. Journal for Kurdig Studies, Kurd\ Institut Paris,2009, S, 54-56, 52.tusmaon, A. ,Kollektives Gedächrnis,. In: Pethes, r.\icolas und Jens Ruchatz (Hg.). Gedächrois und Erinnerung: ein interdisziplidres Lexikor. 2001, Rowr-rhlt Verlag, S. 308-3I0. http://rudaw.ner/rurkiq/opioion/ 1 30820 I 4 56 bilnehün LORIN Mevq Xelikan Keg im kega Ezidi Lorin Lorina §engali Hä yek sali Bi navä xwed€ destdir€ji kirin Jiyan herimandin §engal gevitandin Ne lorik€n te day6 Ber zinareki mam säwi Dengä qurqinan guhän min didirandin Day6 Destp€kir päneberi Xwinxwar ü dest diräjan Koq bi r€ket Qav berdan axa me Namüsa me Ji qiya yä §engalä de h€di hädi dadiket Lorina te ya qav ;in Jiyana me Li m€l€ Xezal€ F-zrdan Ber€ xwe dan giyan §una qir€ te yi spi Kela kela germa havln6 Xwe avitin himöza §engala piroz Lävän xwe gildikirin bi awek germe keli Tu zü westiya yi Bä sewt keti Dü rävitiyek belengazi Ez dam siya zinareki Qend rojan guva Ser mil€n Xezala §engali Min tu Ii giya wendakiri Lorina te li wir bi ten€ ma säwi Xezal westiya yi Ez gaw bi Day€ §ev tari ditirsime were B€je lori lori giri Ketin konä peneberan Serö xwe da ser vi juni Min dit te himäz vekiri Ke9 ü xort d€ ü bavän Got bimeg bimeg Lorina §engali Qet ez te berdidim Nav gola xwin€ de Bi tenö gaw bi giri Direj dir€j raketi ü serj6kiri Min xwe avite singä germ Narä ber qav6n min Te ramüsandim por€ min bihn kir gend dem Xwinxwaran Dema ji xew rabüm gav vekiri Ji bo xwed€ F,zidi serj€kirin Ax day€. Xwin herikandin Min dit carek din tu wenda kiri. .. binebün 57 ftelbest KEYERL J ohann w olfgang v on Go ethe Werger: Nuh Ateg Helbstvan€ Alman Goethe ev helbesta (balad) di sala l782an da nivisiye ü wegandiye. Li gor rlvayet€, wi ev helbesta gava ku serdana hevaleki :'rwe kiriye nivisandiye. Evara roja serdan€, siwarek bi lez di w€ der€ ra rabirtiye- Dora din a roj€, wi bihistiye ku ew siwar bi kur€ xwe y€ nexwaq va büye. Di nivisandina v€ helbest€ da, Goethe xwe töchter" (Bi esl€ xwe li straneke danemerki ya geleri Ellerkönig =Ke§€n Keyeller) girtiye.. Siwar € ku veng dereng dide nav qev6 ü bahä ki ye? Ev bav e, bi kur€ xwe va ye; Kur di piy€ bavä da ye, bi emni, Ew wi pät digre, ew germ digre wi Kur6 min, qi bi te hatiye, tu rüy€ xwe vediqeri? Bavo bin€re, tu Keyerl nabini? Keyerl ä bi tac ü pord belav? - Kur€ min, rejek mij e ev. ,,rJ7are, bi min re here, zarok€ h€jal Bawer ke ez ö listikän xwag bilizim bi te ra; li plaj6 hene hen külilk6n rengin bi diya min ra heye hen kinc€n z€rin." Bavo, bavo, ü ma tu nabihizi, Keyerl gi sozä dide min bi huskuti ?- Kurä min b€ deng be, neliv be: Xgniya pelikän h\kbüyi ji ber bah€ ye. -5tt hirnPhin a bi nav€,,Erlkönigs- ,,Xortä narin, tu naxwazi bi min ra heri? Keg€n min € li benda te bin bi xeml ü qahi; Keg€n min ö govenda qev6 bigerinin, ü € reqisin€ ü strandin€ ü hejandin€ bi ber texin." Bavo, bavo, aha li dera han, ma tu nabini Keg€n Keyerl li cih6 tari?- Kurä min. ez bap dibinim [<u16 min: Kevneban€n q€r€ xwe weng gewr diniminin. ,,Bejnübala te a rind min dikiginä, ez ji te hez dikim; ü ku tu ne bi dil b€yi, p€wist e ez zor€ bi kar binim." Bavo, bavo, ew bi min digre anuha I Keyerl bi min va da !- Xoft girte ser bavä, wi bi lez diajot, kur di destä wi da helm berdida bi zehmet bi ax ü wax gih6gte hewga mal€; can ji kur kiqiya Iihemb€za bavä, bilnebOn 59 §ePqe SegfiDojan Rojö gemiy€, dan€ €var€. Teleb€n gundl me y€ ku li Kulek6 dixwandi, di du Kulek€, bi peya du saet in. mektebö re, li kelek€ §ell Petrol ku Ii ser Heway€ s€rin e, Ez im. Us€ §6mli ye, Hesk€ mal€ E9€ Qulik e, B6rem6 riy€ gundi m€, kom bün ku herin Xeli- Mihi Usif ka, Me r:we da bend€ wesitey€n ku te- pi r€ terini ku xwe zu bi gund gihinini. rin gundi me, an ji di gund6 me re der- Em € bi r€ da henekan ü haye kilaman bas dibün. drkr nt. e , Huske Sadi ye. Em € bi läz Demsal payiza dereng e. Roi€ zer. Em hin di kaniy€ Hemi B&ä ku di Terl€n zer. Ara dün€ zer. Ezmani hipin qirar6 zozan€ Bekir ra ye, negehigtini, wek gav€n keg€n kej. Dem€ heyiy€ li ereb.ka hespan gor bihar€ ü zivistan€. ereb6 gend insan hebün Em € xenö ni ku em€ ku herin gund€ xwe. Ba malbate xwe, Ba heval li me zEda bü. Li ser ü di dest wa- nan da tifing6n n€qiriy6, ew€ji Kulek6 bün. ü ciran€n xwe. Ji sirgirniye xelas bibin. Me, bi wanan re henek kirin ü ke- Azad bibin. Me, biriya bihnä gund€ tin ru wana ü min bi wana re got; hün xwe ü deng6n nas kiriy€. ne negirvanön ba9 in. Hün nikar€n Min, ji dimen€ gundi me yö ku neqev€ bata da xuya ji dikiri, pir hezdikir. kerguh€k€ ji necir kin. Demekä me bi wanan re henek kirin bi gunda, min Genniy€kö rwe li min dip€ga. Min xwe ji li ü ewle hisdikir. Düman€n ku xwe .ji pac€n ji kerpiganda hedi hedi hewa ka hün dikanin lexin an na. dirä|€ asüman€ dikirin, his€n harmoni hemiyd bi ü xwebawer didane min. kirin ü sacme barandin.§ewqe min,li Qend wesia, di ber me re derbas bün. Me desr j€ re hildan ku dawestin, hewa firi ü dekece ber ling€n min.§ew- ji wan deren ne[<ir.Roj, ber- Min, bawer nedikir ku ew 3 nipan gewq€ min. Ew ji min, bi salan ser dün€ lä kesi xwe ve rojava. bi lez lür dibü. nigkave gotr ez yewqE xwe bavejim Min gewqe xwe avite hewa ü wanan hevdüre nigan€ ppk€ min qe min bibü elek ü b€jing. An ji bi me hildin I wisa dihat. Me demeke kin pa bi gun- mezin bün. Ez da, me qerar da ku em € p€ya bi r€ ke- Diqüm ortaokul€ siniä yäkä. vin ku hin roniy€ ü dev neketiy€ gev€, xwe bi gund gihinin.Navbare gund ü 60][nr'reb0n duwazdeh sali büm. Min ew gewqa, bi gi zehmean kiribül Mejo ü cani min dizane. Pere dibirn, pervqe nedabir.§ervqe nedibünl bt gewqe L,ün, süc bül Cezayi Ir*<l Xrr xrre .r i irLi r il \l<ktclr. ji r»in rc rvck garnizonökc cskcriyö dihat. Em hcrroj, scri sibö, ji höftö 5c5 ro- jan, hcri ku cm di sinifan kcvin, li bcr mckrcbö dikarini röz-ö ü *''r?*. tlr dibü pere di bcr mcxliman rc dcrbas dibün. \'ön ku kcmasif in m'c rvck gcpqö ü qcrcwat tcbü ii komasiyö lx. f;Ä Pit ri i* b tclcban vcdikatindan ü hcqcrct pö di kirin. Erl, hcqarctan li min pir biqehr dihetin. N{in pir crrrn. ji ho l<rr qrrra di 3 xrve negihenim ir heqarctan nehihizim, r-w-e ji mekteb€ bad Ez- licl ida. rojaki qüm ba Üsi Eli Mchmcd ü min l<ir l<rr er,, hi bar,ö ji nrin rc pcrön re bihej6 l<u ;cu,qö biqinc. l)ora §arlli Zexi Xoce i§ahin {-iindo§drr) drklr. dinc rö, roja pcncpcmhd li tcncfü.ic günr fi het telebeki re weliv€ l<u li Kuleltd l<.rr ,1iLil rr' ii rnal:r rue li rrir'. pervisr na.\Jic ( \. wr. Pcrcn liu hJvc mrtl hir. bar'6 Jr bo lcr.q€ Sandin danc min. i,t.i F.li ri drx*az-namcn iviskar rvi, li hemi rclchin ji Xelikan Jor bir. \.1"h-"d, *,ö rvcxri li Kulckö u,el< wekildoz Xrli t '. *el<ilivi kclckö mcrkcz Xal€ Us, insaneki qelender bri. Naz€ nre l€ dibiri. Em, pil 1r wi. Me x*e li *ir r::rran dicirn buro- na' li !,und hi\dikir ir irr.,rnirr grrrrd Ji,llr.lir..rr.,rr,li.irrr uir vanda Kulel<"a f: ciy€ §aradariya Kulekö. ku xrve Ii kLrlek€ ervle hisbikin. Diglik€ I<ar dil<ir.Buroya Ilkokul€ bir. Eu'den nuha birlt Xal€ Üs. qcytana nrvberä gund Kulek€ bir. Ki dibe fr rne ir hervniy€ rne Ii rvir ma hibe, hi Xalö XalC LIs, her €war€, Us tlisikini.Nam€n l<u insanön Xelil<r ji den'ayi gund da, ji malber, heval ir dilut. ti nrotolsil<lera xweya nrergü x\!'e wespir, siwar dibir ir f:ile nve yE xrvarin€ dida rerl<iy€ xwe ir nerlixi,r.'€ diSandin bi navi Xelö L.Isi Ili tajore gLrntl. 1W'i, ji xwalin€ xr.e; Mehmcd bi rö dikirinü li scr zcrfä wck hez i pak adres ''Yrrsuf Taqci clivlc Karacadaxt dikir- |i bo ltrr ov hcrroj digü gund, xeberö r,i 1i gund hcbtr ü dc ü bavin Kövii Krrlu Konya''.dinivisandin. Xald telehan, bi rvi rc ihtiyacön lau'€n xrve Üs, ew' nrektübana, li xwcdiyan bclav- di5and in. bilneb0r ] 61 Üsi L.li Mchnred (YusulTäqci) Roj€n ina, bazara Kulek€ dibü. Li caraser bike. 'Ieleb€n gundi me ü gundön kur- ser Ararürk Caddesi yö Firogkaran, li ha Ap€ rnali xwe p€9ke9 dikirin. W€ roj€, sib€ manc€n doraliy€ Kulekö, zu §8mli deftere xwe hebün. Yan6 bi deyn, beri ku rnekteb destp€bike rabüm ü qürn bazar€. Ez, li nav bazar€ epey xwarin, gav ü qekeri xwe jö dikirin. Min li gerirn ü min gervq€frrog dit ü gewqä xu,e kiri. Wexta min 6 ku iiewqekö ji helbijtrim tune bü. xr.r,c rc li ser ri ya xwe, li bcr dükan€ wi, Ap€ ji tw jixrne bawer r,,ek mireki rrriran dabü [r<r tirciirr re'ji payizi. Kinc ü tncrls€ *i vt qili rc;. [i *er wi dibirikin. Dükana rvi di "kapali ,h bü'. Q.rryi ttu .rva cargiy€ kiri bün. Bi nrr pir rnodern dihar.Ap€ §amli riSc€n sib6, li el Me di xaniyc Rcmziy'6 gozek oda bir. ji gurrdi Ger- mikS kir€ kiri bü. Xaniyö Remz-i, ji du qaran hü.Li hcr kareki du odr hebrlrr. Hemi oda dabün kirö- Di odek€ da teleb€n gundi Omcra, di od€n din da ji teleb€n ji Altiler6 ü Qöpliyö diman. Ez, Heski Malö E5ö Qulik, Haniti Male Mahko ü Mehmki Malö Oskö li dirin gor; xrve X€r e, re dün€ ser8 Qulik bü. Xwarin ü vexu,arina me, bi pirani ku Ap€ §€mli, ez va 9i lez ü bez n.re ba hevrlu diman. Mc, hertiqti xrve bi bakkaliy6 difiror. '§üexre ihlamur, qekeri qehw8 ir sara ya§ kiri vegeriyam mal. Mala Deme ku cz vecligeriyam mal. min Samli clit. ser deftera me vä hevpar, ser xwe teng kiril'e, Min ji Apö dikir. Kevaniy€ me Heski Malc E5ä §ömli re, qala l.ral ü heqera r:we kir, !.w bi derdä min re eleqeder bfr. Mala wi wek hevdu bü. Sib6 ihlamür ü qoziv€ bi ava be, qi kemasiy€n me dibirn, dixrvesr [L 62 bnneb0n sana ya§€, bi nivro qoziv€ bi rüni miyc ;iv; pirani zad dibü. Qirok Min yadi xwe gaua bihist4,e derbas niuisä kiriye. Löbelä min girok bi deng birina gundö xtue, Ktlhasan niuisand. §EM§E etu girolea li Ersin Tagkiran Yek hewü yek tinewü. Li zemanki miriwü. Her heh gede, gipLik bira wexit derbas diwe. Q€lik t6 dünä, q€lik keqik el Dakä bira pir gadiwe. Li ciran€ xwe re diw€ here li r.. xani me fistanki darxine. Ciran ji [ä bün. Xupk€ wan bira tinewü. Dak€ dipirse gima, sebeb giye? Dak6 bira wan heft bira zari mawü li baw€ van, hinik bawd van nemiriwü. li ber€, li deraka dür malbateka bi heft geda hewü. Bav6 wan gedana Heft bira zik6 xe ü dak€ xe pir rind tär dikirin. Di9ün li orm€n dar dibirin, dihanin li gund€ xe difrotin. Xastina *an bira ma xuqkäk wan hewüya. isyan dikin li ber cir€n ra dirum€ qal dike. Ciran Li {isrdn d igere di§ere nawine. Xe pag dike tere galki dardixine. Dak6 bira ji bir kiriye, li ciran€ xe ra qala hatin€ nehatin€ gede xe nekiriye. Bira di rere fisranki darxine. navbera xe da birangi engi bi 9ük dakö xe. Li dak€ xe re diw€n em di- tim tim diginin; ma li ser xaniy€ ke herin giy€. Em €din li wir nän, wan bindire; ka ftstan e, ka gal e... em dike li wir bim€n. Li dak€ xe re Birangi engi 9ük rok€ tere dindire, gi bindire; Ii ser xaniyö wan galki diw€n wext6k gelik hat dün€, xewer bi me de . Dak€ bira diw€ ez dike gito xewer bi we dime. Bira diwän hatiye darxistin. Birayi 9ük tere xewer dide br6 mezin. Xeft bira n€n ki gClik bü k€gik li hinde dak€ xe n6n mal€ xe. Li scr ra ser x€ni figtanki ki ew bü lawik di*e. Dak r€ya darxine. Ki bü lawik em n€n, ki bü ged€n xe gavdike lebel€ heft bira kegik em e werin. Dak€ bira qebul da, yek bile n€. Dak navi ke9ik6 darxine, galki €p€ zeman desbas ltdike. §em;€ radiwe mezin dike, diw6 temam ü helt bira rerin §cmyä 9iy6. Bi dar bera malk€ xwe g€dikin. diwe, diwe kegikik azib, kegikik de- li wir diminin. Her ro rerin Ial, diwe xezalek. Rok€ bi heval€n Edin dara 63 L dibirin ü difroqin. Li bilnebon ser ra 6p€ *e r. li derkä rudinin. Di navbera blrnebün 63 wan dä tistik derbas diwe. Herkes ke, dü ra bi güliy€ §emg€ ra digr€, li §emp€ dibizde. Qal dike, diwe ez xugka we me. Bira ina nake. §em;€ sond duxe. Yek li ser bawi xe, yek ser xuEkä xe, yek li ser birangi xe, yek li ser kal pir€ xe sond duxe. Sire t€ §em9ä. Ev ji li sond dixe. Li wir ki ser golikö xe yö sor heye giqtik p€dikenin, le w€ ra qerfa dikin. nig xe digiri tä mal€ xe. T€ hinde dakd xe, I€ dipir- §emp€ radiwe ser se gima kesi tiptki 1€ Gigtik pir gadiwin. Tevhev rodike- win ü sada radiwin. Bira, ji §emq€ ra diwön dikqatke, ma ocaxi te gag diwe negülise. Derik tu l€ arki bine me tinn€. Dak ra qal dike. §emg€ ji ji dike, bira dü v€ ra famdike, qebül dike xe li xugka xe werdide. Biray6n mezin €vari t€n mal dirum6 li wan ra .ii qal dikin. qala ciran€ her gibike. Boxgeki xe gir€dide derdi- tinn€. Diw€n dermekeve der, divi keve r€. Dike here hinde bre xe. ormani da milqetki pir eceyip heyc, Tere giye gi der dar ü bere. Ep€ te- xun€ meriya vedixe gosti meriya di- re, li du r€k€ zor da mesafeki diräj qetdike. Li w€ 9iwa, rast malk6 t€, pac6 xe duman dikir. Tere dikeve koje. Bira terin dara bibirin. §emg€ tene li mal e. §7ext€k §emg€ dor€ malö berefdike, pisik tere li ser ocäx w€ mal€. Ferq dike ew mala bre xe da dimize. §emqä pag diwe gibike. ye. §em9€ xe vedig€re di derik gev- mal€ br€n xe berefdike, 9iv€ biray€n Bre xe &ari werin, e vestiyane, x\halki bune, ye birgine. Gul bre xe nake, derdikeve der. Dike here arki buwine. Digere digere, gexdi- xe dide ser oc€x, xe disa vedig€re. we gexdiwe, dumank€ diwine. Xe da. Bira t€n mal 9iv€ xe dfrxin, rodikevin, sada disa terin. §emgä reg Bira tön mal pir qadiwin, ji di- l€ digr€ wir da tere. Tere, ki malk€ win. Bi xe xe diwEn rigrki sirrä li me li wir e. §emg€ nizane ev mala milqeti xunvexar e. §emgö li q6pi 9a9 qelivi. Rok neye du ro neye. Hergik tön mal giv€ xe hazir e, dor€ xe berefkiriye. Birangi engi 9ük pir fena ye. Rok€ Ii mal dimin€, xe di pacd da vedigäre. Qavdike, dip€, eceba gi gexdiwiye di mal€ da. §emg€ derdikeve xeyäte, birangi gük qa9 diwe. Qigki li §em96 s€r di64| timebün dixe, milqet q€pi li vedike. §empä milqet arki dixaze. Milqet bi k6f 16 dikenne. Tere arni tine, §cm;€ yadiwe. §emg€ gik gexdiwe gavk€ raw6. milqer bi güly€ §emp6 ra digrä. Milqet devi xe tine ber gepir€ §emg€, nefese xe ye pis berdide ser, we pas xe milqer lexdike, milqet ser q€t bi §ems€ dikene. Diw6 tily€ xe y€ qerkogik€ di qull€ kilit6 ra ke, piqt€ g€r diwe. §em9€ bi 9ipk6 dibe- gigki xun€ te vexim ez € ze, direve tere. §emg€ tu li pag xe nandire, bi xewa desbas diwe tursa rim. di qul€ kilit€ ra ra. §ip gipä bezandin€ xe devam di- qet xeda t€ ü cidäle tere. $emg6 ser p\t€ dikeve di paq qäpi da. Birayön bi guki §e mp€ dimije . §emg€ gexdi- ke. Tip tip€ dili §emq€. Di r€ da tiliy€ xe xun dike. Milqet xun€k riji bin dike, §emg€ tekip dike. §emp6 digö mala xe, q€pi li ser xe kilit dike. Milqet bi sipkä tC ber qöpi, so- lix solixe milqer. Xe Ii q€pi §emq€ tilyä xe cibälim he- dike, milqet xun€ w€ vedixe, mil- tän mal; qi buwinin §emg€ miriye. Birangi engi gük §em5ä evari tily€ §emg€ y€ bi xun diwine . Ferq dikin ki milqet xugka wan kugtiye . dixe. Heft bira xe hazrr dikin, necax xe qapr nakelte. §emyä hindir l€ diqc- digr6n terin mal€ milqet. Yek bi juniki, yek bi piki, yek bi kür digr€n milqet parg€ parq€ dikin. te, qir qir, bar bar e. Milqet li §emg6 ra diw6; ki tu q€pi veneke, ez € herim biray€n te bikujim. Mil- Dikevin r€, terin hinde dakö xe." LGLT+Dr'rKYEKEGIRING Em dixrvazin di her hejmareke xwe de, ji cil ü bergen kurd6n Anatoliya Navin wönryeki keyn di Birneblze de biweginin. Bi vi awayi em ö hem bi twgirädana kurd€n Anatoliya Navin bizanin, hem ji em € hay j6 hebin ku kinc€n wan €n ber6 bi 9i awaf ne. Bi rica ü bi kefr:u/esi em bi hemü kurdön Anatoliy6 didin zanin ku: w€neyän kes€n ji malbatä (jin-mör), bi kinc ü tevgir6danen kurmanciy6 li ba we hebin, ji kerema xwe ji me re kopiyekö bi rä bikin. Bi v€ yek6 em ö bi dewlenediya tevgirödana xrare bizanin ü em ö wan kesan careke din bi bir binin. Redaksiyon blineb0n 65 §engal §engal bi ten€ nine Lz l\ Lzld.r me Huro §engali me '§7e dit Sedsala bist ir yekan Bin ax bü mirovati Li §engal€ Mizgin Ii te §engal Yekbün g€kirin Kurdan Xem neke Aha li cem te ne Bi tekoqer ü gekdaran Bitirsin birevin Xeftar ü geqel€n DAi§6 Ew der axa mära ne 'Welat€ D€ ü zarok€n Ezid Kal ü pir Kurdan e §engal € ji we re bibe gor ü goristan. Ti ü birgi Ber€ xwe dan giyay€ §engalä Li hember xeftar6n Oeiga Mirovati bödeng §engal xemgin e Zarok€n xwe carek din Di sing€ xwe de vedigäri ne Herkes bizane Axa Kurd ü Kurdistan Nabe yara geqel ü guran Keg ü xort€n Kurd Meydan€ nadin wan xeftaran Ser zinar€n §engal€ Banga wan; " Bernaedan jiyane An mirin an Kurdistan" 66 | biirnebln Mevn Xefikan P/.Kui >egrt uoga^ Osman Gundo§du dema ku banga paqi.iiy€ di camiy€ de dike Foto: SeyG Dofan §eveke tari, em li derve runuqti bün. Asüman wiqas pak xuya dikir ü häsrirk dibirikin. Bal e, ve hesrirkek ku em li ser dijin gemari ü qilöri ye. Ge qima wiqas mariy€ dünd bi kedxwariy€ Xelika giqas pak e ü y€ dibirike. Me biryar girt ü cari tirmix€ (2014-08-04) em €, saet garan li ber camiy€ mehel€ jor, bi hevdug€n. neheqiyö, zordariyö ü Beri saet saran em e li camiy€ ü li belediy€ gund annons bidin ku em ji € dest bi pakipiy€ bes ne ten€ qeleriya bermayiy€ yc. Dün€ da me temage dikin; me bib€jin; gemar ü qil6r büy€. Qend heval, me li ser w€ mijar€ munaqese kir. Her hevaleki ditin€ xwe peqkeg kir.Em li ser baberek€ bikin. Hesmeni §emli sponsoriy€ turik€n naylon, lepikan ü av€ vexwarinä kir, Belediy€ ji trakrora xwe ji g€higtin hevdu ku em € dest bi pa- bo kiqandine bermay€ ku me kom bikin. Düne pak kirin teneke dur€ l€ nav gund pakig kirin di bin dest€ me da ye ü qolay tä qun€. Dün€ pak kirin nuha zehmet e, qet nebe, em gundi xwe bibirikinin. Y€n ku ji hestirk€n din kiri kiqö nav gund amade kir. ismet Kilinqalp ji foto muxabi16 galakiy€ bü. Em saet sis€üniva, li ber camiy€ kom bün ü me annons kir. Anons, Hesmeni §cmli kir. Saet li cara bilnebOn 6Z me pakisi ji parkä hemberi camiy€ destp€kir ü heta kaniy€ j€ri pakigiyd berdewam kir. Gelek insan teva galakiya me bün ü li nav gund insanan, bi rojan qala v€ galakiy€ kirin. Pir insan€n ku di pak4iyd da cih negirti bün ji bi fikrön xwe y€ müsp€t altkariya me ü pes- nandina aksiyona me kirin. Stockholm 2014-11-11 Foto: ismet Kilingalp Ji gepö da r€za pegi; Sef Do§an,Yasin Algü1, ismet Kilingalp, Nihar Kilingalp, Osman Cündofdu, Hasan Bozkurr R€za pr4t: Baran KiliEkaya, Fchmi Yildirim, Fehmi Yerlikaya, Fevzi Gundo§du, Fuat Kilickala. 68 bilnebün Faztbtän entelektuela gegfiDolan ü fikrön min re ditin ü fikir tunen. ü kritik Gerek rewqenbir, ji bir nekin! Bi Heq6 herkeseki ye ku birübewariy€ xwe hebe. Mirow div6, biguman ditinan bipivinin ku neziki rastiyan we- xwe ü xwe re bib€je; fikr6n min gend rin. WE gav€- insan tlikanc nebai;iya ba;iiya fikran bibine. qaran sewt bün ü gcnd garan min tist€n sas nivisin ü gotin. Mitewazi hefsbiEik) Ouristi; Ronakbir, gerek sinorö xwe y€ zanetiy€ Dibc ku cntclektuel xwediy6 fikr6n bizan€! Ji zanin€ xwe z€detir neb€je ku xwe derkevin ü gawa ispat6n, ditin, ez i ku ji ü her keseki zedetir dizane, Wiqasi fikir ü raman6n kes6n din dixwezin gerek ji xwe ji bixwezin. Gerek, ku meri p€dizani deng bike ü binivisinö. hevnegirtiy€n ü qa;itiy6n xwe qebul Ronakbir div€ p€Ehikmi nebe. bikin. Cesaret inad Cerek entelekruel idraq bikin ku fik€n ü Ditin€n ronahi ü rasti her giqasi dij- zana me, RewSenbir, z€de idia neke raman€n ku Ii dij ditinen wi/we gav€n b€ali l€ bin€rin ü bi ji bin, bi rastiyeke war, asteng ü bi zehmet bin ji, gerek ronakbir wanan li her cih ä dem bi ji samimi wan fikran bikolinin. Fikön ku kar bine ü insan iro li dijin ü bi ins€n eceb ü komik dir6j fehm bike, biceribine, bo ku buyeran dür ü ten, dikanin sibe bi qimet ü rüm€t bibin. ßasti Empati Gcrck ronakbir, her fikran ü ditinan Xwc di qun6 kesön din kin, bi gavön wck hcvdü micmclc bikin ü wan flk- ü hiq6n wi/wö tigtan iöhm biki. Pir ran h6sa ye ku insan bib€je ku di ser ditin ü ditinan li gor fikr6n, hös ü intres€n xwe nebipivinin. bilnebün 69 Siyaräfärtka -S Dr. Mikatlt Reva Osä Os€ di gevda reva xu plankiri wü, wi wü ,ji hewan€ qigki nan bi p€nnör va derxist, xar ,dü ra Gogte rigi kiriwü ji (end klnc u hrn haceten xanne krnwun nav n€n, zik hekibek€. Qend ro ber€ ji yayl6 kerwaneka Zafranci yra ji Heleb€ zafran ü gopt zorä hin ti5tän din lc bar, ber vi Serda .ii xu Senbol€ wä ji gend pari geskirin. pirr higk bü, ne diaht cüyin€, bi di gewriya wida derbas diwü. li ser zik dire.j kir, deve xu wü, bi niyeta hü[<irina ku, eceba ew te- kir ava q6m ü hinki i6 vexar. Egir d6 bav ü bira, tu kes nedihat rin kuderä? bira wi, renä tiqtik difikirl; kelecana Ji wan derxist ku, ew ber vi Senbol€ terin ü ew € bi pev ji li Sivrihesar€ jiyana wi ya nü,meraqa Senbol€. gi ye biminin. meggül bü. di9ü. §?'i bi wan va hiniki sohbet kiri- wari seri wi ,hege xu ten€ bi wana va kiri wü. Ku egir ketin xew€, ew sivika, Ji dürva tujikä kilisa Sivrihisar€ xan€ kir. Ro ji hindik hindik ji paq bädeng rawü, heqiba xu avet ser mil€ gira da hildihat, pdpta soraxi, dü ra xu, 9ü bi gemä hespi xu girt, heta ku ji nav kona derket l€siyar newü, ne- zerari bü ü germa xu herder girt. dixwast bira kes hegar be. musilman tevhev di.jiyan. Li pagi vi Wi hespeki bag ji bo reva xu niqan Hendü ku inakir, dengd nehli hdsp nari ru kesi. ew bazda ser pipta qev€ da he- '§7i ber€.ii riya Sivrihisar€ dizani, kall wt li wir medrese xandibü ü ew ji gend meha li vir, bi kali xu mawü. gih\t bilind ü rüj wek divariki, bakura bajär dorpiq kiriwün. ba.jaroki zindare xu li gemi Gökpinard girt, heta gemi Seqar6 qe ranewestiya. Li di xew€ da wü, ren€ gend kuqik ü 9ü9ik€ ezm€n payi bün. lVi riki ü ber bi xevna xuva gü. '§71 Sivrihisarä rum, yahudi ü Bajar hin h€sp ü da tizika. \7ek bayi surö di nav Li xana ku kerwan lä diman di- zani, hesp ajot 9ü ber deri, ku hin girti bü. Hespe xu li ber d€ri bi singiki va gir€da, torbe kaye bi seri va kir. Zike w'l ji birgi büwü. .. ber qemi seqar€ sekini, hespe xu avda, Bina nani sers€l€ hat poz bivil6, bi ji birgi bü v6 bin6 egir ü kon hatin blra wi, bina bixu 70 ji haceta xu di, hinki bnnehün Mala Hecibegä, salän1940i, gundö Mikaila-/inler nani tennur€, nani ser teze, sä16, bina heviri binik ha rir§, teze ü germ. Os€ got ez ji r€ka dür t6m, jixu ra li qünik€ digerim.Him tipteki bixwum, Os€ gavek€ xu disa li yäyl€ his kir, him ji dixwazim hinki bihna xu bi ber qunciki xudim, rakevim. Bi tirklya xuyl ku li te ye bigote nikä diya wi ye bi cila, nivina wi bilqine ü bane ke; Oso Oso de rawil Ro hat nivro, malnepe- witiyo! Tu I hin di xew€ da yi? Bo yi w€ diw6jin; Mala Hecibrama ku radekevin. tu ye bE qey ew mi- rine. Os6 bira Medresd hü kiri, pirsi. Märrk go1 Han anhlim, beni izle! (Min fehm kir, bi dü min di.) ü li benda bersiva Os6 nesekini ü 9ü. Osä bi relage da dü wi. Meri dikare biwEji dila xu kir, xembar bü. Te y€ bigota qey keviriki gir dane ser dili wi. Giranik ket zik. Yeki b6 xeber pagva deste xu av6t mila wi, ew venciqand; Gardas ne arang!. (Bira te li gi meze kiri) Yeki ziravi cermgeviti, gavqeligtek bü ü ji kürahiyek€ da li meriJa m€ze dikir. li dü beziya. Pag Kerwanserayö da qex bün ü ji deriki 9ük ü tari da ketin zik Kerwanserayi. Kerwanseray qarqoli, gi xani bün, li .ior fi bo yi meriya, li j€r ji bo I heywana 9un hewün, bihnek germ ü genni dihat poz bivila meriya. Bivila Os€ ku li yayle tim bi hewa pak tiji, ji xewä radiwü, xu bi v€ bine bilnebün 7l Qon;rxa Hecibegö, sal€n1940i, gund6 Mikaila/inler hirli §askir. Ji nerdügane kevirda derketin yine yalniz gideng, Tolbr jor ü di quleka tari da ketin odeka qil€r. Meriya tu tiftik ne didi, ten€ dolu, tehin drel! hurhura gend denga dihat, le Os€ tu xu hazir diki, Ku tu bi wan va negü, kes nediti. ten€ jor [i bin asraxä, kul- ne ba9i, R€ gi bi diz ir egkiya wa likä da hinik rava ro diket hundir. (Rrwi rawi! Kerwan ji bo yi qüln€ tiji yi!) Os hema bazda bi telage beziya j€r, M€rik li kuncik da qünik ra wi kir; märik hinki nani higk bi p€nn€r va da Oraya yatiuir, irahat tlegil emme desri wi. ew hema megiya ber hespi xu yorgunlugunu atang! (Xu li wir dir€j ke, herciqas ew ne rehet be ji, tu ye bihna xu bi berru di!) Os€ bize xu p€ hat, le pir westiya bü, xü av€t ser. Dest ü ning€ xu, gipe xu gi qerimi wün, giran büw.irn, qiro xu av€t, wakina ji ket xewä. Bi dengi meriki bi xu hesiya. Ltn qah qah, herwan Tola cixacah, cabix bi.liler 72 hirsiz | biimebirn yi de sende gatil! Yohsam 9ü. Merik ji li di wi; Hrmserim barayi uirmq,i unuran! Bura sirhet hayriye dtel! '§7i ji xu fedi kir bi rüyeki sor, gex wi bü ü got; Telrdan uninnilim, qusura qalmz! Bi tirkiya xu yi ne96 me96.. . Ji berika xu kise pera derxist, bedela xu da merik. Kerwan bi r6ket, wi ji da dü wan. os digöje Senbolä zimani wi, kilama Hor€ ü Hecik Qasi rok€ r€ 9ün, ber€var€ gihiptin beri Senbol€, aliyi Anatoliy€. Ji dür va tüji- A dilgirtina wan. A ku di gev€n tari ü diräj da li bin konna wi tim guda- ke Minara ü kilisa xan€ dikir. Her der ri dikir ü dibihist. Dest bi strandina ji dar ü heqinayi bü. Ji ber ra fere, emma pir fere diheriki- gemiki € va. klam6 kir. Ooo beg yaniq oquyan drliganli, Os jä tirsiya. .. ben annamayoru emme hoSkgiloru! 'Wi Kurdge mi oquyon? pir meraq dikir, ka paytexta A)i Osmaniya, Padipah6 Aleme, baja- Bi tirki ya aliy€ Engürü yä, pirsi riki gito wü, meri xu gito bün? Vana ye gito bi wi ra deng kirina, \X/i ye Ii yeki. (Tu pir bi gewat distirä, ez qe jä fehm nekim ji, min j€ hezkir!) vir qi bikira? I-.w pirsana gi Ji mejuyi Hee.. got Os6. wi da tevlihev digeriyan ü heq li Bi seri xu ji bersiv dida.Dü ra ji xu seri ledi kir ü bi fftikä kilama xu dewam wi dibirin,ew g€j dikirin. k di rö da hinki bi gend kesi din va kir. dcng kiriwü ü ji wan hin agahi hilgini Le pir bi käf bü. Hendü rirsa ku, li ku bimine, dili wi da derke- wü, ka ewe li wir here ku, [i ku bimi- ewe dixun, 9i vedixun, gito radiwin, rüdinin. Ose gito li hem- ti wü. Te ye bigota qey ew tere mala ni. Meriyi v6 der6 Ei bavi xu. Bi desti xu doya hespi xu mist da ü ber wan dengke , hereket ke. Os6 xu ji Senbolä ra amade dikir. ji ber xu da ji Li wir medresa Xalidi Baxdadi hcye. ew ji kurd e ü Padipah pir ji te wi hez dike, diw€jin ew ji mala Pexember tä ü alimiki rnezin e, pir di- qegaxi vekirif ji herkesi ra ra got, pirr kipand ü westiya. l,e em gih\tin wir, eze te bare min, qehra min bikim ü turi te bi ceheki ba9 tijikim. Osä ber€ da ji hepvana hezdikir ü rim bi wan ra deng dikir. . Te ber€ ji hespi xu Em haLinl em hatin! Qave re roni, Yeki j€ ra gotiwü; zani. Deriye medresa wi .ii ji medrese dif , hinki Ji ber ku; wi deng kirina va .ji xu qut ti;r ker heqi C)sä, bariki giran )i ser piqta wi rabü wü, k€fa xu hat, bersiva wi dida. Ew ku ew bi k€fbü, tim klamek dihat ser meriya kiriwü, ji wan direviya. Tirki ii dizani, tu hema heri wir li deri xini. ingallah ewe te hilgirin hundir! Häsp ji, bi ji zimani wi fehm dikir ü Hesp hiriya ü sere xu rast ü sep bada, boga xu rakir, pag va li pigta os€ birnebon 173 da, bi sime xuyi p€;iy€ erd kola.., Ew dihat w€ man€ ku hesp ji siyari, xadani xu hez dike, k€fa xu t€. Kerwan har li aliyd anatoly€ li xu ji mecbür bedelek dida. Ji xenci v€ ji wana navbera xu bi efser6n Os- maniyan va tim bag digirrin ku, bira ewna ji wan ra rä teng nekin, mugkila ser tara Qirpici qayiri rawestiya, li vir gend kon€ eskeri a Paltext€ xan€ dernexinin. Hinik ji wan qumandan- dikirin, li ber wan ji kü bira aliya zimanda ji hev rindtir fehmbikin. Ji ber ku di nav imparatoriya Osmaniyanda bi sedan millet bi gür ü mertal dawastiya wün, rime direj di desti wan da wün. Ala Padipah bi konawa daliqandi bün. kpkera kinc€ sor zer ü renga reng li xu kiriwün, li seri wan ji kum6n gir ü spi ji kulev hewün. Ji dürva mina dikän legker6n an kurd bün ü kurd digün cem wan, ü ziman hewün. Sere kerwanä hat cem kerwan€, derker ser kevireki bilind ü ban kir; Me 100 z€r dan komandan! Li gor dikirin, gigtik sim€l bari we ü seri her hegtir, hesp ü kerek€ bada wün, rüye wan qe nedikeniyan. eme v€ pereyi di nav xu da berhevkin. Meri li gavi wan ji din€ri, wana qe li Ka k€ jära gi dikeve. bira bine bi min te mäze nedikirin. di. Eze biwim, bidim wi. ser kulig€ xanö Serokd Kerwanä ji hespi xü bazda Di bin gava da li dor pagi xu neri, tirrik bideng ber da, berxuda keniya, bi saeran li ser h€sp jör, xu g€r kir. ui. Quna wi tevizi bu. Toza ser xu dawqand, Lü desri xu herdera xu qerimi kir ü bi desd xu sergave xu pa kir, tük bi sim€la xuva ji da,sim6l ber bi .iorva nür kir, wek qoci beranih kir. Sere xu bilind kir ü doq doq, ji xu xa;, 9ü ber deri koni leqkera. Ji wan nobedara ra tiptni gotin,Nobedar ket hundiri kon ü gavek qünva derket ü ew ket hündir. \ü/äng€ usul bü. Ki ji anatoliye bihata Senbol€, b6 destur nedikari di nav baj€r Z4 | bnmebon keve ü \ü7i bi zaniti ew pere hinki z6de digot ü hinik pere ji diav€t berika xu. Herkesi pä dizani, le ncdixwasrin v€ eqkere ji wi ra biw6jin. Hinka sere xu leqandin, müriz kirin, [e para xu ji anin, dan wi. Os 9ü cem ew keseki ji wi ra giryina medresa Xalidi Bexdadi binav ki- ribü; Kek€ ka ew medrese li kijan tax6 Senbol€ yi, eze gito herim wir? Merik bi desti xu aliye din a Senbol€ ra wi da ü got; Garyi yahada, deniz henartndahi ihi ninarcli gozel, bryaz camiyi gorüyon mu? Oray Eminönü Meldani ji bo bar ü mali dirler, caminin adi da Valide Suban camisi, Yefli Cami, dt dirler. Orala §dtcen ue ordda sorauln- (Li taxa dina behr€ li h6la meydan6 ca- miyek€ diwini, ew li ser meydana Eminö- nü, y€ ye ü j€ ra diw€jin, Valide Sultan Camisi, pn ji Yeni Cami, ji wan bipirse.) Os; E ka ez € gito derbasi aliy€ din bi- wiml Merik; Li iskel6 kegti hene, tu ye gend quruga bi wan de, wanaye te biwin wir. Os; Ka ez € hespi xu gibikim? Merik l€ n6ri, walla ez w€ nizanim, tu dikari li vir deßine firotin€. 1'op L,v wöne ü Xetica Hecibeg6 li salän 1940i li gund€ Mikaila/inler hatiye girtin. Os bi fikra firotina hespi xu egiya, ew hesp di zaroktiya wi da hevale wi bü, qehra wi kiqandibü. Le wi ji dizani ku tu gareyeka din tunneyi, ewe mecbüri wi bifroge. Qü cem serkerwan ü ji wi ra ewa Qav6n wi dibriqin. Hin ku Os tevi kerwan€ biwü, hespi Os€ bala wi kipandi wü. Hespek€ qir ü seklawi bü. Ewqas r€ beziyabü, disa Ez 6 du z€ri sor bi te dim! Os€ buhaye hespa dizanin, l€ gex- Vi rogim. nipana westandin€ l€ xan€ nedikir, tunne wü. got. gor; Ka bine vir ez carä lä mezekim, belki ji bo xatiri te, wi bif- ii tu kir; Bedela vi hespi k6mtirin 10 z€ri ye! birneboo 175 Serkerwandar got: Tu dizane, mi dixasr.ji re ra rindik6 bikim,Tu ra hesp mesp lazim ji mi ninin! Ziviri ü ber bi kerwan€ 9ü. Os€ li dü wi qirya; Vare ware, ez ser! Ew l€ siyar bü, kegti li ser behr€ mina hellika deliqiya. Os€ .ji tirsa xu qe nedilivand ü bi desta k€leka w€ girri bü. didim. Märik xu ha giran giran gexkir ü got; 'Wallah Keqtiwan yane qayikgi got; bazde tu kezenca min jä nawe, ez ten€ olKwazrm Jr te ra nndll(e E,lI{m. Qe li rüyi Osä nedih6ri. xort bi bCr€n bi ber hatin, yek ti p€qiy6, yek ji li Ew tiji bü 9ünva du papiy€ rünigtin ü bi hevra b€re xu ra av€ dan ü dibirin, ew Ii ser avä ra xijdiwün diqün, Gavek ;ünva Os€ rirsa Du zär di kefta wi da hazirwün, direj Os€ kir. Os€ ew hilgirtin ü kir xu anda bü,püna tirsö k6fä girt. Ew beriya xu. Dil€ xu pirr egiya bü. Ku ew gihigtin aliye din, yeki ji wana benik av€t taxä din. Meriki ew ben bi singeki gir va pägand ü gir€da, dü ra bi wi beni ew bi berxu va Ji wi ü rähevali xu xatir )fl,vast. Qe negü hind€ hespi xu, ku bigiya nedikari ji wi biqedi. Dizani. mina listikek€ bü. Heqiba xu av€t ser mila xu, §ürä xu yi ku li häl€ da daliqandiwü, duz kipandin. kir, kince xu dawpand. Li bejn ü bala tim li minara Mizgefta spi bü.Ji bo yi xu mäzekir ü ket rä, ber bi Üsküdar€ ku w6 anda ne ke. Xu li wan girt ü va 9ü. 9ü ket hewpä. Mizgeft gi bi kevra ava- Üsküdar li h6la behr6, li p€q mey- danik hewü ü wek bazar€ bü. Qerebalixik mezin l€ digeriya. Meri ü ziman tevlihev diwün. Li vir tigtiki bala Os€ pir kipandiwu; Jin gi di nav gadoranda wün, meriya tu sergav€ wan nedidi. Ne mina eqir6 kurmanca bün. Li egirä keg, jin ü bük serqav vekiri bün, jini pir kofi kitan didan seri xu ü gehr li ber eniye diqidandin. Os gü ber keqtiyeka 9ük üj6 pirsi ten€ ka ew rerin aliye din yan na. 76 | tnnebür Herkes bazda j€r. Os kiriwün, ji bazda. Qav pir gir bü. Zarya ce didan gogercina(kevok). Bi seda gogercin li ezrnen u lt s€r erde xane Derif mizgeft€ ji clll{fln. dar€ ü qasi 3-4 metro bilind wü. Qir ber deri ü li zenguli deri xist. Ji paq deri da denge gavi sivik ü nerm dihat bistine... Ü denge pivikk€ li k€vir dikeve.. Ew ji . bo yi Osä deriye qedera wi bü, ew deng ii denge qedera wi. serilädan Ev kes€n ku bixwazin nav6 gund, belde, cih ü warän xwe vegerinin ser y€n berä, yän esil dikarin ev numüna serl€danä bi kar binin. Basvuru dilekce örne§i K,i,t, 29.09 .2074 KULU KAYX,{AKAMLIÖTNA TALEP|E BULUNANLAR T. KONUSU isimleri, imzalarr T.C. kimlik nolan ve adresri bulunanlar. : Köyümüzün/mahallemizin eski isminin almmast igin gerekli iglemlerin yaprlmasr isteminin sunumu. : Aga§rda AQIKI-AMALAR VE TALEP: Bizler apa§rda isimleri ve kimlik bilgileri buluaanlar, Kagnakamügrmz srnrrlan igerisinde bulunan Karacada§ Köyünün/mahallesinin sakinleriyiz. Ata-dedeledmiz gibi hepimiz bu köyde do§duk ve bu köyün nüfusuna kaptLyrz. Resmi kaytlarda koyümüzün,/mahallemizin ismi Karacada§ olarak gegmektedir. Fakat kuruldugu günden bu lana köyümüzün gergek ismi 'Xelikan'(/Xelikane Jor) dr. Ata-dedelerimiz bagtan bu lzna köyümüzün ismini böyle tanrmladrf,r gibi, gevremizdeki köylerde yagayan insanlarda böyle tanrr, böyle bilirler. Köyümüzün tarihinde resmi olarak yetkililer tarafindan verilmig farkl isimler (. . . ... .. .Yalrnayak, Karacada§) olsa da halk arasrnda hep Xelikan olarak bilinmig ve öyle tanrmlanmrgtrr. Dönemin bagbakam gimdi ise Cumhurbagkanr olan Sayrn Recep Talyip Erdof,an tarafindan 30.09.2013 tarihinde agrldanan demokrasi paketinde, eski köy iade edilece§i ve mevcut alfabede olmadrf,r igin kabu.l edilmeyen x, w ve fl kullammrna izin verilecefii belirtilmigtir. KöyüLrnüz/mahallemiz kuruldu§u ginden bu lana hep 'Xelikan" ismi ile bilinmekte hrllamlmakadu. Bu nedenle kaytlarda görünen 'Karacada§" isminin kaldrnlarak gergek ismi olan "XELIl(AN" olarak tesqili iqin gereldi iglemlerin baglat masrm salgr ile arz ve talep ederiz. ve halk arasrnda da bu isim (T.C. Kimlik Adres : .(T.C. Kimlik No:....) ...............(T.C. No:...) Kimlik No:...) Adres: ..................(T.C. Kimlik No:...) Adres: ..................(T.C. Kimlik Adres: Nor...) .................. (T.C. Kinrlik No:...) Adres: lj.,inetÄn 1,77 " Kes ek tune ku jiy ana min binivis e? " Supht Agdin Pinüka nü ya Nuh Ateq di navweqan€n Apecä, 2074li Sw€d€ hat qapkirin. Di vä berhem6 da nMskar serp6hatiyön dibe rwediy€ ferq ü curebüna jiyana kogberi ü ya Kurdistan€. Ziman€ kurddn ko5ber en navgeya Anaroliy€ Ehmed6 El6 y€ tije bi qehr, keder ü ji hinek te1.üetmendiyen xizani bi zimaneki paqi.j ü heriki va tine ber gav€n nvendevanan. Careka din bi saya v6 xebata han€, ango ji du p€wist httba'Tayeki por,2012' disan em bi derheqa kurd€n ku z€detir waxt e ji li beri dused salan Kurdistan€ kogber€ Anatoliya navin büne, dibin rwediy6 malümat€n cure bi cure. Min ev herdü pirtukji xwendin ü ez bi xwendina wan herdü berheman pa ü hineki ji dilteng e xwe hene ü ew were parastin ü firehkirinä. Ez bi xwe ji wan ferq ü cudabüna zim€n de tehmeki xweg digrim ü razime ku ev devok€n her€mi b€ne bikaranin€ ku wenda nebin. Ji ber ku ev yeka dewlemendi ü qelewiya ziman€ me p€k tine. Er€, ezä vegerim ser naveroka pitu.kä, €hmedö Elä ji t/i; dayika Ehmed€ ber nexwepiyeki dimire ü ew büm. Sedem€n qabün ev in ku hevaleki hina zarokeki du sali ye. Malbata wi min kareki weha höja afirandiye ü xizan e, ew ji bi pigüktiya xwe da tevi biray€ xwe y€ ji wi pigüktir dige ber berxan ü golikan. P€xas, birgi ü belengaz, ser da ji ev diltengbün jiji ü ber naveroka van pinu- kan € tije bi keder, neheql ü negariy€ negar Di pirtuka Tayk por de ganzdeh kurtegirok hene ü ya €hmedi €ln dajibi dema zaroktiya xwe da ne. nexweg di- girani jlyana wl, bi v€ yek€ va gir€dayi, keve ü dibe kegel. Ev yeka jiyana wi ked ü xebata wl ya slyasl di nav refän bätehm dike ü KOMKARE de hatine nivisin. timi Helbet meriv gava li ser van ji ber 6p€n ser€ xwe nav jan ü kederö da ye. Malbata wi ji ber negariyö mala büyeran ku di nrva rüpel6n herdü pir- xwe li Germik€ bardikin rukan de harine epkere kirin6 difikire. Enqer€, bicih dibin. Ehmed ü biray€ dibine ku jiyana kurdan k6m #de, xwe herroj zü, .ji gefeq€ heya €var€ simitan difrogin, l€ ew bi xwe ji wan li ku dilin bila bijin weka hevdü ne. fi xwendevan bi saya van berheman 78 bimeb0n simitan yeki nikarin bixwin. digin Ji duh smitfirotinä, ew rojnaman difrope, cem kopkareki, sola didüre, bargeyeki da gay difrogä ü ji kon- solos€ Berezilyay€ bexgevani dike. ku diböjin ew ü birayän xwe nanä xwe ji dev€ p€r€ dertinin der. Qawa je ev mürada xwe. Pigrre ev rokän xwe duemin ji tine ji ji jin ü za- F.lemanyayö. Fasila Elemany6 derbaz dibe. Ü ev ji him rewga kogberi ü zehmetiy€n wan ü him ji xebata siyasi fr gandi ku di nav Komela Karkerän me- Kurdistan a Bajar6 Frankfurt€ bü- wi derdkinin päq hekiman, bona ku bejna wi kin e rapora pü9 didin€ ü dipinin mal€. Malbat wi dize- ne, hatine nivisinö.Ango xwendevan dikare bi saya v€ berhem€ bibe xwediyä bfiyer€n siyasi ku di nava gil salan de li Elemany6, navbera Ehmed diqe eskeriy6 ü pigti geg han wicine, Pigtre birayän wi y6n sal me- ji xwe ra kir€ dikin ü bi hev ra li wir kar dikin. Ehmed ji alikariya wan dike, kurdan de qewimine, bixwine piqeki rewga wan bap dibe tC biraye san em hemü p3 6qiyane, germezar ü wi di dilteng büne. zin dukaneki meywefirotin€ qezayeki tiraffk€ da dimire ü ev yeka dibe karesateki mezin ji birayä xwe mehr bike ü ev bi xwe ser bilind ü dilga bibe ü yän xirab ku di- Bi ditina min ev kitäb bo- na malbat€. tlavä wi dixwaze ev jina ji. t.hmed Karän bag än ku meriv p€ h€jaye xwendind ye ü h6vi dikim xelk6 me ji wä berhem€ bikire, bixwine ü bibe ev yeka qebül na- xwediy€ zanin ü t€gihiqtina hin tey- ke ü duhre ev bi saya jineki general6 betmendiy6n xelk€ me y€n navgeya ku muqteriya dukan€ wan€ ji xwe ra kareki li nexwegxana eskeriy€ da di- Anatoliy€. zewiciyä bine. Axir em diräj nekin, biraye wi y€ salmezin r€ Elemanyö ü ew bona ku bikaribe were ji ji Elemany6 xwe qeyd dike ü di dawiy€ de digihe- Numra Tayeh por, Nuh .,\te9 \7egan6n Apecä. 2012, 5wöd Ehmede Elä, Nuh Ateq 'iTeganän Apecä,201 4, Sw€d me hatile guhartin! Anüev aliiäre: BIC/SWIFT: DABASTSX IBAN: SE23 1200 0000 01Zi 5020 6874 birnebün 79 llrlloM S?ii S,tyi.l'rn i:r)l rr. \arr.[..:.r l!)q.r]