Göster/Aç
Transkript
Göster/Aç
AYLIK KİTAP VE ELEŞTİRİ DERGİSİ TEMMUZ-AĞUSTOS 1999 SAYI 21 ISSN 1301-5307 800.000 TL, (KDV DAHİL) Postmodern Brecht Fırat Güllü Müslümanların Avrupa'yı Keşfi Dick Davis Niteliksiz Adam Ahmet Sarı Türkiye Cumhuriyetinde Yahudiler Marc David Baer Walter Benjamin Ali Galip Yener Sürgün hatıraları Behçet Çelik İhap Hulusi Sevengül Sönmez E. Oğuz Fırat Tansu Açık UĞUR ALKAPAR • ÖMER ASAN • EFNAN ATMACA • RIFAT N. BALİ • SALİH BOLAT • YAŞAR ÇABUKLU • TUFAN ERBARIŞTIRAN • YALÇIN ERGÜNDOĞAN • KEMAL İNAL • LEYLA İPEKÇİ • ÖZER KÜPELİ • FEZA KÜRKÇÜOĞLU • REMZİ MATUR • FAZLI NECİB • DİLEK OKTAY • MUSTAFA ŞERİF ONARAN • TANSEIİ POLİKAR • AYTEN SÖNMEZ . ELİF TORUN • A AHMET UHRİ • BERNA ÜLNER • YILMAZ VAROL • ASU YAKIN • MACİTYEDİSU virgül AYLIK KtTAP VE ELEŞTİRİ DERGİSİ TWIMU2-AÖUST05 1999 800.000 Tl (KOV OMU) ISSN 1301-5307 2 Marc David Baer Avner Levi Türkiye Cumhuriyetinde 6 Rıfat N. Bali Bir kitabın serüveni 8 Dick Davis Gotik mekânlar üzerine 14 Remzi Matur Voltaire Zadig 16 Dilek Oktay Sapık arzular; günahlar ve yalnız canavarlar değişen düzene karşı 19 Med-Cezir Yabana vücutlar; Yalan söyleyecek kimse kalmazsa!..; Kuşbazlar; Mimesis'in yeni sayısı; Sorumlu Yazı Işlçri Müdürü Osmanlı İmparatorluğunda MUSTAFA ARSLANTUNAll İngilizler; Geniş Açıh bir dergi... Editörler İHSAN BİLGİN, EMİNE BORA, ALİ ÇAKMAK, NURDAN GÜRBİLEK, VICTORIA R. HOLBROOK, FATİH ÖZGÜVEN, BÜLENT SOMAY 23 Aslı Yakın Bu metni yorumlasak da mı okusak... 25 Ahmet San Robert Musil Niteliksiz Adam 29 Ali Calip Yener Oğuz Demiralp Tanrı Bakışlı Çocuk 32 Yılmaz Varol Nurdan Gürbilek Ev Ödevi 34 Fırat Güllü Elizabeth Wright Post-modern Brecht Walter Benjamin Tek Yön Sahibi PUSULA YAYINCILIK VE İLETİŞİM LTD. Reklam-Abone BÜNYAMİN GÜNEŞ Yazı İşleri-Düzelti EFNAN ATMACA, CAN BELGE, ZEYNEP DOĞUKAN, AYŞE OZİL Arşiv 38 Kemal Ina! Barry Sanders Öküzün A'sı 40 Salih Bolat Yazılı kültür çöküyor mu? 44 Yaşar Çabuklu Paul Vlrilio Hız ve Politika 46 Berna Ölner İhsan Oktay Anar Efrâsiyâb'm Hikâyeleri 49 Behçet Çelik Refii Cevat Ülunay Menfâlar/Menfîler, Sürgün Hatıraları FEZA KÜRKÇÜOĞLU Refik Halit Karay Bir Ömür Boyunca Kapak resmi 8. Brecht {Korrrad Kessler) Ziraat Bankası için afiş (Ihap Hulusi) Ertuğrul Oğuz Fırat Walter Benjamin'm pasaportu « Refik Hafit Karay Gurbet Hikâyeleri 52 Leyla İpekçi Bileşim (212) 227 25 65 » Dağıtım. Siryay A.Ş. • 54 Sevengül Sönmez Ender Merter Müsellesten Üçgene M. Şerif Onaran Emin Karaca Nâzım Hikmetin Aşkları 62 Ömer Asan Ertuğrul Oğuz Fırat diye biri... Hristos Samuilidis Geleneksel Pontos Halk Tiyatrosu 65 Tufan Erbanştıran Christian Jacq Ramses 67 A. Ahmet Uhri Altan Çilinglroğlu Urartu Krallığı, Tarihi Virgül'de kullanılan yazı ve görsel malzemeler.; kullanılabilir. John Forrester Hakikat Oyunları 56 5 9 Tansu Açık Film Çıkışı - Renk Ayrımı - Baskı ancak kaynak gösterilerek Bernard lewis Müslümanların Avrupa'yı Keşfi 1 0 Tanseli Pollkar Çene! Yayın Yönetmeni ORHAN KOÇAK Yahudiler ve Sanab 68 Feza Kürkçüoğiu Benito Mussolini Oğlumla Konuşuyorum 69 Fazlı Necib Halid Ziya Uşaklıgil Mai ve Siyah abonelik, kişiler için 80, kurumlar için 160 ABD dolandır. 70 Sahaf KKTC, 13.000.000 TL.dir. Abone olmak için, bu tutann 72 Bize Gelen Kitaplar Yurt içi yıllık abone ücreti, 10.000.000 TL,dir. Yurt dışı Pusula Yayıncılığa ait, 105 11 08 no'lu posta çeki Anadolu'da Devrim Günleri, II. Meşrutiyetin İlanı; Hayabm Harbiden Roman; Osmanlı hesabına yatmlıp daha sonra çekin, Pusula Yayıncılığa Devletinde Kardeş Katli; Türk ve Dünya ulaştınfmasî gerekmektedir. Edebiyatı Yazarlar Sözlüğü; Kayseri Cezaevi Yapı Kredi Bankası Parmakkapı Şubesi 1100443-1 Günlüğü; Reklam ve Halkla İlişkilerde Hedef Pusula Yayıncılık ve İletişim Ltd. Şti, Kitle; Silahlı Peri; Saray Havuzundaki Kadrolu Büyükparmakkapı Sk. 1/2 Melekler; Esirgeyen Gökyüzü/Çölde Çay; 80060 Beyoğlu / İstanbul Tel.: 0.212. 252 42 80 pbx Fax: 0.212. 293 15 44 Romantik Salgın 79 Yeni Çıkan Kitapiar e-posta: pusula@doruk.net.tr VİRGÜL 1 TEMMUZ '99 BİZE GELEN KİTAPLAR uruluşunun 700. yılını kutladığımız Osmanlı Devleti, bazı kurum ve uygulamalarıyla günümüzde hâlâ tartışmalara konu olmaktadır. Bu tartışma konulan arasında en başta gelen ve en hassas olanlarından biri de "kardeş katlı" veya "siyaseten katPdir. K Sadece Osmanlılara münhasır olmayıp İran'da, Romalılar'da, Bizanskiar'da, Ortaçağ Arap devletlerinde ve bazı eski Türk devlederinde rasdanılan kardeş kadi olayını, Osmanlı padişahlarından II. Mehmed, ülkeyi KARDEŞ KATLİ ÜZERİNE! lerim Kadedilmeleri' şeklinde toplanmıştır. Beşinci bölüm ise "Kardeş Katlinden Mehmet Akman Sonrası" adını taşımaktadır. Osmanlı Devletinde Kardeş Katli Kardeş kadi meselesini tarihsel boyut içeEren Yayınlan, 1997, 208 s. risinde sebep-sonuç ilişkisi kurarak incelemiş olması yanında bizce kitabın en önemli Mehmet Akman ın Osmanlı Devletinde Kar- yerini dördüncü bölüm, yani olayın hukukî deş Katli adlı kitabıdır. Daha önce yazan ta- boyutunun incelendiği kısım teşkil etmekterafından doktora tezi olarak hazırlanan eser dir. Burada Osmanlı tarihinde rastlatılan arşiv vesikaları, Osmanlı tarihleri, basılmış ki- tüm kardeş katileri şer'i ve örfî hukuk boyutap ve makaleleri içeren geniş bir bibliyograf- tunda incelenmiş,, ömeklendiriimiştir, yaya sahiptir. Giriş ve beş bölümü müteakip Sonuç olarak bu eser kardeş katli meseleSonuç, Ekler, Bibliyografya ve Dizin bulun- sini tüm boyutlarıyla ele alan ayrıntılı bir çamaktadır. lışma olup, yazarın popülist ifadeler kullanGiriş kısmında, Konunun Takdimi ve Sınırlandırılması, Yöntem ve Kaynaklar ve Kardeş Katlinin Tarihsel Boyutu üzerinde durulmuş ve söz konusu çalışmanın amacı, varlığını altı yüz sene devam ettiren bir devletin "... bu süre içinde yaşanan hanedan içi kad vak'alarının tespiti, bunların hangi olayların sebep ve sonucuna göre meydana geldiği ve özellikle hangi hukukî gerekçeye dayandırıldığının tartışılması ve belirlenmesidir" şeklinde açıklanmıştır. Eserin bölümlerine gelince: Birinci bölüm "Eski Türk Devletlerinde Siyasi Hâkimiyet Anlayışı ve Kardeş Katli" başlığını taşımakta ve 'Eski Türk Devletlerinde Siyasi Hâkimiyet Anlayışı ve Kut Kavramı', 'Eski Türk Devletlerinde Saltanat Veraset Usülü', 'Eski Türk Zamanında sıkı bir yönetim kurmakla bilinen, Devletlerinde Kasdanılan Kardeş Katli Vakakardeşleri şehzade Kasım ve Beyazıt'/ larına Bir Bakış' şeklinde üç alt başlıktan öldürten padişah IV. Murat. oluşmaktadır. hanedanın ortak malı sayan geleneksel anlayış yerine Türk, Iran, islâm ve Roma ananelerini kendinde birleştirmek ve mudak hâkimiyetin padişaha ait olması ilkesini kabul etmekle beraber padişahın erkek kardeşlerini ve bunların çocuklarını "nizam-ı âlem için" katledebileceği ilkesini de ilk defa kanunlaştırmak suretiyle kardeş kadi olayına ilk defa meşruiyet kazandıran kişi olmuştur. İkinci bölüm "Osmanlı Devletinde Kardeş Katli Uygulamaları" olup 'Osmanlı Devletindeki Kardeş Kadi Uygulamalarına Genel Bir Bakış', 'Osmanlı Devletinde Görülen Kardeş Katli Uygulamaları' adında iki alt başlığı bulunmaktadır. Üçüncü bölüm "Kardeş Kadi Uygulamasını Doğuran Sebepler" kısmında ise beş alt başlık halinde CÜlüş Sistemi ve Bunun Doğurduğu Sonuçlar', 'Fetret Devrinin Yaşanmış Olması', 'Dış Tesirler ve Şehzade Rehni Meselesi', 'Sağ Bırakılan Şehzadelerin İsyan Etmiş Olmalan', Türk Hâkimiyet Anlayışının Osmanldarda Değişime Uğraması', 'Gaza Devleti Anlayışının Mevcudiyeti') meseleyi ortaya çıkaran sebepler incelenmiştir. Bu konu üzerinde şimdiye kadar çeşidi yazarlarca değişik görüşlerde eserler yayımlanmışnr. Çetin Altan, İsmail Metin gibi kimi yazarlar dramatik ifadelerle bu olayı vahşet olarak yorumlamış, Halil İnalcık, Fuat Köprülü, Ahmet Mumcu ve Abdülkadir özcan gibi kimi yazarlar da konunun bilimsel boyutunu ele alarak olayın hukukî temelleri üzerinde Dördüncü bölüm olan "Kardeş Katli Uydurmuşlardır. gulamasının Hukukî Tahlili" kısmı ise üç alt Bu derece ilgi çeken kardeş kadi hususun- başlıkta 'Genel Olarak', 'isyan Eden Şehzadeda en son yayımlanan eserlerden biri de lerin Kadedilmeleri', 'İsyan Etmeyen ŞehzadeVİRGÜL 7 3 TEMMUZ 99 maktan kaçınması, kaynaklan yerinde kullanımı ve olaylara tarafsız bakışı meselenin gerçekçi şekilde ortaya konmasına imkân vermiştir. ÖZER KÜPELİ YAZARLAR SÖZLÜĞÜ Öner Ciravoğlu Türk ve Dünya Edebiyatı Yazarlar Sözlüğü Özyürek Yayınevi, 1999. 398 s. ehçet Necatigü'in hazırladığı Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü ve Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü yıllarca edebiyada ilgilenen okurların başvurabileceği ender çalışmalar olarak kaldılar. Daha çok edebiyata ortalamanın üzerinde bir ilgi duyan okurlann başvurduğu detaylı bilgilerle bezeli bu çalışmaların yeni basımları da bazı güncelleştirmeler yapılarak yayımlanıyor. B Ancak edebiyada yeni yeni ilgilenmeye başlayan okurların ve Türkçe ve Edebiyat dersleri alan öğrencilerin ilk elde yararlanabileceği, fazla detayla sıkıcılaştırılmamış başvuru kitaplarının eksikliği hâlâ kendini hissettiriyor. Ciravoğlu'nun hazırladığı kitap bu özellikleri taşıyan bir çalışma olarak dikkat çekiyor ve Türkçe ve Edebiyat derslerinde işlenen metinlerin yazarları üstüne biyografik bilgiler vermeyi amaçlıyor, ayrıca yazarların önemli eserleri de sıralanıyor. Türk ve dünya edebiyatının önemli yazarlan hakkında en temel bilgileri vert»ey» amaçlayan kitapta Ciravoğlu, okura daha ayrıntılı okumalar yapabilmesi için çeşitli kaynak kitaplar da öneriyor. Yazarların fotoğraflarına ya da illüstrasyonlarına yer verilmesi de kitabı çekici kılan bir başka özellik.