gıda kaynaklı enfeksiyonların küresel ve ulusal boyutu
Transkript
gıda kaynaklı enfeksiyonların küresel ve ulusal boyutu
GIDA KAYNAKLI ENFEKSİYONLARIN KÜRESEL VE ULUSAL BOYUTU Dr. Ahmet KOLUMAN Veteriner Hekim Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Ulusal Gıda Referans Laboratuvarı Mikrobiyoloji Bölümü 2011- Antalya Özet • • • • • • Mevcut durum: 21. yüzyıl Kavram olarak gıda mikrobiyolojisi Gıda kaynaklı güncel salgınlar Gıda kontrolü: Küresel perspektif Surveyans Sonuç Mevcut durum: 21. yüzyıl Dünya Nüfus Değişimi Nüfus (x milyar) 6,5 6 5,5 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 1000 1250 1650 1700 1750 1800 1850 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 Yıllar Küresel Değişim (100 yıl içinde) Kriter 1955 2055 Nüfus 2.8 milyar 8.5 milyar Ortalama Ömür 58 yıl 75 yıl Ölüm 522 milyon kişi 163 milyon kişi Ölüm sebepleri Parazitler 17.3 milyon 1.8 milyon Dolaşım sistemi 15.3 milyon 5.7 milyon Kanser 6.2 milyon 35.1 milyon Doğum sonrası 3.6 milyon. 3.5 milyon Solunum sistemi 2.9 milyon 0.9 milyon AIDS - 15.9 milyon Antibiyotik dirençli bakteriler - 18.4 milyon savaş, açlık ve diğer sebebler 476.7 milyon http://www.who.int/whr/1998/media_centre/50facts/en/ http://www.who.int/whr/1998/en/whr98_ch4.pdf 81.7 milyon Küresel yokluk Küresel Açlık http://www.who.int/foodsafety/publications/newsletter/29/en/index.html Küresel Isınma: Suya erişim Beslenme alışkanlıklarında değişim Düşük gelirli- Karbonhidrat ağırlıklı Küresel gıda dolaşımı Küresel gıda üretim kaynaklarının kalitesi Tüketim alışkanlıkları değişmekte Çalışan nüfus değişimi Gıda üretiminde arz talep dengesi • TALEP – – – – Daha fazla Daha organik Daha ucuz Daha güvenilir • ARZ – – – – Daha hızlı Daha kaliteli Daha entegre Daha kontrollü Spekülatif Piyasa BSE AI Kavram olarak gıda mikrobiyolojisi • • • • • • • • Çiftlikten sofraya her aşamada bulaşma olabilir Bulaşma heterojendir (n=5) Bulaşma düşük seviyelerdedir Tespit yöntemleri ne olursa olsun klasik yöntemlerle doğrulanmalıdır Background mikroflora patojenleri gölgeyebilir Paraleller analiz Akreditasyon zorunlu Yöntem birlikteliği zorunlu AB 12 Ocak 2000’de Beyaz Doküman (White Paper) yayımlamıştır Gıda izlenebilirliği: gıda zincirinin tarladan sofraya dek izlenmesi ve denetlenmesi (1 Ocak 2005’de yasal nitelik kazandı) Güvenli olmayan gıda ürünleri pazara sunulmamalıdır. Bir gıda ürününün güvenli olup olmadığının belirlenmesinde, ürünün normal kullanım koşulları, tüketiciye aktarılan bilgiler, ürünün kullanımı ile ortaya çıkacak kısa ve uzun vadedeki etkiler ve toksik etkileri göz önünde bulundurulur. Gıda üretim zincirinin her aşamasında faaliyet gösteren operatörler ürünün Gıda Yasası ile belirlenmiş olan koşulları sağlaması ile yükümlüdür. Gıda ürünlerinde kullanılan tüm maddeler, üretim, işleme ve dağıtım zincirlerinin her aşamasında izlenebilmelidir. Ürünün güvenli olmadığının belirlenmesi durumunda malın dahil olduğu tüm parti Gıda Yasası’nca uygunsuz sayılır. Öne çıkan patojenler için bağımsız regülasyonlar yayınlanmıştır Gıda kaynaklı güncel salgınlar Epidemiyolojik veri piramidi Lab. Doğrul Olgular Şüpheli olgular Fark edilmeyen olgular Kayıt Edilen Olgular Hastane bakımı ve Örnekleme yapılmayan olgular Tıbbi bakım uygulanmayan olgular Salmonella – Çam Fıstığı Birleşik Devletler Ekim 2011 Toplam 42 kişi Arizona (1), Maryland (1), New Jersey (2), New York (26), Pennsylvania (8) ve Virginia (4) • Türkiye’den gönderilen ürünler şeklinde açıklama • Salgın kaynağı Yunanistan • Wegmans 5.000 ton geri çağırdı • • • • Salmonella - Yumurta • • • • • Birleşik devletler Mayıs-Haziran 2010 2000 hasta Wright Country Egg firması 500 milyon yumurta iadesi istendi AB Durum: Surveyans 21/24 Ülke 51.000 örnek AB’de üretici firmaların %31.8’i pozitif Prevalans %0-64 arasında değişmekte AB Durum: Kanuni boyut -Regulation (EC) 2160/2003 of the European Parliament and of the Council of 17 November 2003 on the control of salmonella and other specified food-borne zoonotic agents The Member States are responsible for designating national reference laboratories for the analysis and testing of zoonoses. They must apply quality assurance systems conforming to the requirements of the current EN/ISO standard by 12 December 2005 at the latest. They must, in addition, collaborate with Community reference laboratories. -Directive 2003/99/EC of the European Parliament and of the Council of 17 November 2003 on the monitoring of zoonoses and zoonotic agents, amending Council Decision 90/424/EEC and repealing Council Directive 92/117/EEC -Regulatıon (EC) No 1168/2006 of 31 July 2006 implementing Regulation (EC) No 2160/2003 as regards a Community target for the reduction of the prevalence of certain salmonella serotypes in laying hens of Gallus gallus and amending Regulation (EC) No 1003/2005 -Regulatıon (EU) No 517/2011 of 25 May 2011 implementing Regulation (EC) No 2160/2003 of the European Parliament and of the Council as regards a Union target for the reduction of the prevalence of certain Salmonella serotypes in laying hens of Gallus gallus and amending Regulation (EC) No 2160/2003 and Commission Regulation (EU) No 200/2010 AB Durum: Salmonellozis mevsimsel dağılım The Bundesinstitut für Risikobewertung, Berlin, Germany, AB Durum: Küresel ısınma ve Salmonella olgularında değişim Salmonella spp. Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği’ne (2010/16) göre Salmonella analizi yapılan gıdalar • Süt ve ürünleri • Yumurta ürünleri (pastörize ve dondurulmuş yumurta, yumurta tozu vb.) • Et ve ürünleri • Hazırlanmış et karışımları, et ürünleri, et suyu tabletleri, tozları, kuru formdaki çorbalar, çeşniler, krem şanti, soslar gibi toz ve tablet formdaki diğer gıda karışımları • Fırıncılık ürünleri • Yıkanmış, doğrama ve paketleme işleminden geçmiş, ayrı ayrı veya karıştırılmış çiğ sebzeler ile dondurulmuş veya kurutulmuş sebzeler • Baharat • Taze meyvesuları • Bebek maması • Tüketime hazır gıdalar • Çay, çikolata • Hazır tatlılar • Soslar Türkiye: Gıdalarda Salmonella • • • • • Rutin gıda izleme programı yok Analiz yöntemleri (resmi analizler) Yayın yapılan çalışmalarda akreditasyon Münferit çalışmalar Değişken veriler L.monocytogenes- Kavun • • • • • • Birleşik devletler Eylül 2011 26 eyalet 123 hasta 1/2a, 1/2b 25 ölüm – Proseste farklı işlem – Marul AB Durum: L. monocytogenes • • • • • • • • • • • EC 2073-2005 göre L.monocytogenes analizi yapılan gıdalar Süt ve ürünleri Et ve ürünleri Hazırlanmış et karışımları, et ürünleri, Pizza ve yaş pasta Yıkanmış, doğrama ve paketleme işleminden geçmiş, ayrı ayrı veya karıştırılmış çiğ sebzeler ile dondurulmuş veya kurutulmuş sebzeler Taze meyve suları Bebek maması Tüketime hazır gıdalar Hazır tatlılar, salatalar, mezeler FERA- Paris, France EU-RL Listeria monocytogenes • • • • • • • • • • Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği’ne (2010/16) göre L.monocytogenes analizi yapılan gıdalar Süt ve ürünleri Et ve ürünleri Hazırlanmış et karışımları, et ürünleri, Pizza ve yaş pasta Yıkanmış, doğrama ve paketleme işleminden geçmiş, ayrı ayrı veya karıştırılmış çiğ sebzeler ile dondurulmuş veya kurutulmuş sebzeler Taze meyve suları Bebek maması Tüketime hazır gıdalar Hazır tatlılar, salatalar, mezeler AB Durum: L. monocytogenes Mevsimsel dağılım E.coli O104:H4-Çemenotu Filizi • • • Almanya Mayıs-Temmuz 2011 ABD Mayıs 2011 Fransa Haziran 2011 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. İspanya Salatalık??? Soya filizi???? Fenugreek sprouts (çemenotu filizi) İngiltere’de bir firma tohum satışı Mısır’dan ithal Italya ISS analiz yöntemi belirledi Türkiye’de UGRL yetkili E.coli O104:H4-Çemen otu Salgını AB Durum: Toksijenik E.coli • Referans laboratuvar İtalya Istituto Superiori di Sanita • Resmi gıda analizi yok • İzleme ve risk değerlendirme • VTEC AB Kodeksinde? Toksijenik Escherichia coli Toksijenik E.coli Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği’ne (2010/16) göre E.coli O157:H7 analizi yapılan gıdalar • Peynir • Çiğ et ve et ürünleri • Yıkanmış, doğrama ve paketleme işleminden geçmiş, ayrı ayrı veya karıştırılmış çiğ sebzeler ile dondurulmuş veya kurutulmuş sebzeler • Taze meyvesuları • Meyve şarapları İzleme yok Yöntem ISO 16554: E.coli O157 analizi, H7 referans laboratuvarda yapılmalıdır C.jejuni-Tavuklu salata • • • • • Kanada 2008 Tavuklu salata 84 hasta 38 gün sonra 1 hastada GBS Moleküler Taklitçilik: C.jejuni ve GBS • Sinirlerde mevcut GM1 epitopu ve C. jejuni lipopolisakkarit yapılarında bulunan ortak yapılar AB Durum: Termotolerant Campylobacter spp. Mevsimsel dağılım Termotolerant Campylobacter spp. • • • • • • • Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Ek-2 Gıda izleme yok Major patojen Risk analizi AB gıda kontrolünde resmi analiz değil Analiz yöntem değişimi (kalitatif-kantitatif) EU-RL (SVA-İsveç) Balina eti-C.botulinum • • • • • Batı Alaska 2002 Beluga Balina konservesi 80 hasta 8 ölüm Bal- C.botulinum • Hindistan 2001 • Ganesha diriliş bayramı • 92 çocuk infant botulizm – Yaş dağılımı 8-19 ay • 18 çocuk ölümü Gulab Jamun C. botulinum Clostridium botulinum • • • • • Bal ve konserveler Sporadik AB Bal ihracatında ilk 3 Bal tebliği aranması zorunlu patojen TGK Ticari sterilite testi Hepatitis A Virüs – Yeşil soğan • • • • Birleşik devletler 640 hasta 3 ölüm Kanalizasyon ile sulama Hepatitis A Virüs – Kuru Domates • Fransa • 40 hasta • Türkiye’den gelen ürünlerde olduğu spekülasyonu- İspat yok • Türkiye’de analizler başlatıldı- sadece UGRL Hepatitis A Virüs • EU %5 seropozitif • TR %95 seropozitif • Kanalizasyon sulama- dışkı ile bulaşma • Yeşillik, deniz ürünleri Hepatitis A Virus Gıda kontrolü : Küresel perspektif Gelişmiş ülkeler: Birleşik Devletler CDC Üretim State Lab. İşleme Satış Food Control Units State Hospitals Gelişmiş ülkeler: AB ECDC Üretim EU RL Sevkiyat NRL İşleme Sevkiyat Satış Tüketici NL PHL Epidemiyoloji Üniteleri Türkiye’de Gıda Analizleri • • • • İthalat ve İhracat izin İzleme Denetim Özel istek Türkiye’de gıda kontrolü Üretim GTHB İşleme UGRL GKL, AGKM, ÖGKL Satış Salgınlarda RSHM Türkiye’de resmi izleme sonuçları • GTHB 2010 yılında yayın • 22.172 gıda örneği, 1.171 örnek (%5.28) TGK MKT uygun değil • 309 ekmek 5 adet (% 1.62) • 660 Beyaz peynir 24 • 284 yöresel peynir 5 • 380 adet Dondurma ve sütlü buz 17 • 377 yoğurt spesifik mikroorganizma 6 • Tavuk, hindi, bıldırcın ve devekuşu %17.98 • Et ve et ürünleri 956 adet 125 uygunsuz Surveyans Gelişmiş Ülkeler Gelişmiş ülkeler: AB Üretim Sevkiyat Bitki Sağlığı İzleme NL Hayvan Sağlığı İzleme NL İşleme Sevkiyat EU RL EFSA Gıda İzleme NL ECDC NRL EU RL Epidemiyoloji Üniteleri Satış Tüketici NRL Hastalık izleme NL NRL EU RL Int Surv Data AB Örnek: C.botulinum • • • • • İtalya: Infant botulizm, Gıda botulizmi Fransa: Gıda botulizmi İngiltere: Yara botulizmi (Uyuşturucu kullanmadaki değişim) İskandinav ülkeleri: Gıda botulizmi İspanya: Infant botulizm, yara botulizmi Türkiye http://www.bfr.bund.de/internet/8threport/CRs/tur.pdf Türkiye’de surveyans Üretim İşleme Satış Tüketici Bitki Sağlığı İzleme NL Hayvan Sağlığı İzleme NL Gıda İzleme Gıda Denetim İthalat ve İhracat Özel İstek NL Risk Değerlendirme Hastalık izleme Hastalık kontrol NL Int Surv Data RSHS Nasıl yapmalı • Çiftlik • Gıda • İnsan İzleme Kontrol Değerlendirme • Yaygın ve izlenebilir epidemiyolojik veri Nasıl yapmalı • Veri toplarken kullanılan enstrümanlar • Veri analizinde kullanılan yöntemler Bir örnek olmalıdır • RİSK DEĞERLENDİRME • TGK MKT değişim • AB uyumlaştırma Nasıl yapmalı • Veri aktarımı ve paylaşımı kesintisiz ve hızlı olmalıdır Sonuç 1. Gıda enfeksiyonlarının etkisi 2.İleri analizler merkezileştirilmeli 3. Halk Sağlığı konusunda işbirliği 4.Hayvan-Bitki-Gıda-İnsan ağı oluşturulmalı Her tür sağlık savaşımını, olanaklı olan derecede hızlı ve geniş bir biçimde izlemek, başlıca hedeflerden olmağa yaraşır. M. Kemal ATATÜRK (3. Dönem 3. Toplanma Yılını Açarken, 1 Kasım 1929, Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri Cilt 1 sf: 37) Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Ulusal Gıda Referans Laboratuvarı Mikrobiyoloji Bölümü Dinlediğiniz için teşekkür ederim ahmetkoluman@hotmail.com