Nüfus projeksiyon yöntemleri
Transkript
Nüfus projeksiyon yöntemleri
Nüfus projeksiyon yöntemleri Raika Durusoy Halk Sağlığı A.D. Seminer Programı 26 Şubat 2005 1 Bir Arap atasözü… Geleceği tahmin edenler, doğruyu söylediklerini düşünseler bile yalan söylemektedirler. 2 Bazı başarısız öngörüler ‘‘ ‘Telefon’ un ciddi bir iletişim yolu olarak kabul edilmemesine yol açacak çok fazla sınırlılığı var. Bu cihazın bizim için hiçbir değeri yok.’’ Western Union iç arşivi, 1876 ‘‘Havadan daha ağır makinelerin uçması imkansızdır.’’ LORD KELVIN, Royal Society Başkanı, 1895 ‘‘İcat edilebilecek herşey icat edildi.’’ CHARLES DUELL, Üst düzey yönetici, ABD Patent Ofisi, 1899 ‘‘Aktörleri konuşurken duymayı kim ister ki?’’ H. M. WARNER, Warner Brothers, 1927 ‘‘Borsa payları kalıcı görünen yüksek bir platoya ulaştı.’’ IRVING FISHER, Ekonomi Profesörü, Yale Üniversitesi, 1929 ‘‘Belki beş bilgisayar için bir dünya pazarı vardır.’’ THOMAS WATSON, IBM Müdürü, 1943 ‘‘Onların tınısını beğenmiyoruz ve gitar müziğinin artık modası geçiyor.’’ DECCA RECORDING COMPANY, Beatles’ı reddederken, 1962 ‘‘640K herkes için yeterli olsa gerek.’’ BILL GATES, Microsoft’un kurucusu, 1981 3 Yıl M.Ö.8000 Dünya nüfusu 8.000.000 Aradaki yıl sayısı - 1804 1.000.000.000 ~10.000 1927 2.000.000.000 123 1960 3.000.000.000 33 1974 4.000.000.000 14 1987 5.000.000.000 13 1999 6.000.000.000 12 2013 7.000.000.000 14 2028 8.000.000.000 15 2054 9.000.000.000 26 4 Sunum içeriği Tanım Projeksiyon yöntemlerinin sınıflaması Matematiksel (ekstrapolasyon) yöntemler – Üstel fonksiyon yöntemi* Kuşak – bileşen yöntemi* Yapısal modeller Türkiye nüfus projeksiyonları Açılımlar 5 Nüfus projeksiyonu Toplam nüfusun/ doğum, ölüm ve göç hareketlerinin ilerideki eğilimleri ile ilgili belli varsayımlara dayanarak nüfusun gelecek zamanda gelişmesi hakkında sayısal tahminlerin yapılması projeksiyon ≠ tahmin (forecast) ≠ tahmin (estimate) ≠ öngörü 6 Nüfus projeksiyon yöntemleri Matematiksel yöntemler yardımıyla yapılan nüfus tahminleri Demografik unsurlara göre nüfus projeksiyonları Ekonomik yöntemler yardımıyla yapılan nüfus projeksiyonları 7 Nüfus projeksiyon yöntemleri Projeksiyon yöntemleri Nesnel Öznel Eğilim ekstrapolasyonu Basit Kompleks Kuşak – bileşen Oran Yapısal modeller Ekonomik – demografik Kentsel sistemler 8 Matematiksel yöntemler (Eğilim ekstrapolasyon yöntemleri) Basit – – – Lineer Geometrik Üstel Kompleks Oran yöntemleri – – – – Sabit-pay Değiştirmeli-pay Büyüme payı Diğer uygulamalar – Lineer eğilim – Polinomyal eğri uyarlama – Lojistik eğri uyarlama – Arima modeli 9 Matematiksel yöntemler yardımıyla yapılan nüfus tahminleri Nüfusun gelişimini etkileyen değişkenlere ilişkin yeterli veri bulunmadığında Geçmiş yıllara ait sınırlı verilerle Uygulama kolaylığı Sıklıkla başvurulur Zamanın bir fonksiyonu olarak kabul edilir En fazla gelecek beş yılın nüfus tahminleri 10 Üstel fonksiyon yöntemi Pt + n = Pt * e rn Pt+n =Son sayım nüfusu Pt + n log e = rn log e e t Pt = Bir P önceki sayım nüfusu Pt + n rn =e Pt P n r = Nüfus e t +hızı log artış Pt n =r = İki sayım arasından ki yıl sayısı 11 İki nüfus sayımı arasındaki yıllık nüfus artışının belirlenmesi 1990 nüfusu Pt = 56.473.035 2000 nüfusu Pt+n = 67.803.927 Pt + n 67.803.927 log e log e Pt 0,18285685 56 . 473 . 035 = = r= 10 10 n r = 0,01828569 r = %1,83 veya r = ‰ 18,29 12 Sayım arası yılların nüfus büyüklüklerinin tespiti 1990-2000 yıllık ortalama nüfus artış hızı r = 0,01828569 Yıllık nüfus artış hızının e tabanına göre antilogaritması = 1,018453897 1990 nüfusu = 1991 nüfusu = 1992 nüfusu = 1993 nüfusu = 1994 nüfusu = 1995 nüfusu = 1996 nüfusu = 1997 nüfusu = 1998 nüfusu = 1999 nüfusu = 2000 nüfusu = = 1,018453892 * 56.473.035 = 1,018453892 * 57.515.182 = 1,018453892 * 58.576.561 = 1,018453892 * 59.657.527 = 1,018453892 * 60.758.440 = 1,018453892 * 61.879.670 = 1,018453892 * 63.021.591 = 1,018453892 * 64.184.584 = 1,018453892 * 65.369.040 = 1,018453892 * 66.575.353 = 56.473.035 (sayım sonucu) 57.515.182 (tahmin) 58.576.561 (tahmin) 59.657.527 (tahmin) 60.758.440 (tahmin) 61.879.670 (tahmin) 63.021.591 (tahmin) 64.184.584 (tahmin) 65.369.040 (tahmin) 66.575.353 (tahmin) 67.803.927 (sayım sonucu) 13 Üstel fonksiyon yöntemi ile tahmin 2000 nüfusu = 1,018453892 * 66.575.353 = 67.803.927 (sayım sonucu) 2001 nüfusu = 1,018453892 * 67.803.927 = 69.055.174 (tahmin) 2002 nüfusu = 1,018453892 * 69.055.174 = 70.329.510 (tahmin) 2003 nüfusu = 1,018453892 * 70.329.510 = 71.627.364 (tahmin) 2004 nüfusu = 1,018453892 * 71.627.364 = 72.949.167 (tahmin) 2005 nüfusu = 1,018453892 * 72.949.167 = 74.295.363 (tahmin) Beş yıldan uzun dönemler için bu yöntem önerilmiyor 14 15 16 Kuşak – bileşen yöntemi (Cohort Component Method / Component Method) Pt = P0 + B − D + I − E Demografik denge denklemi Pt = Dönem sonundaki nüfus P0 = Dönem başındaki nüfus B= Doğumlar Dönem D= Ölümler boyunca I= İçe göç gerçekleşen E= Dışa göç B – D: Doğal nüfus artışı I – E: Net göç 17 Kuşak – bileşen yöntemi Başlangıç yılı nüfusu Sağkalım hızları “Sağkalan” nüfus Projekte göç Göç hızları Doğurgan çağ nüfus “Sağkalan” doğumlar Projekte nüfus Doğurganlık hızları, bebek ve çocuk sağkalım hızları 18 Kuşak – bileşen yöntemi örneği Kentucky ilçe (county) nüfusları projeksiyonu Beşer yıllık aralıklarla 2000-2030; 6 dönem Projeksiyonlar: – Toplam nüfus – Kadın ve erkekler, beşerli yaş grupları, 85+ – Her aralık için canlı doğum, ölüm ve net göç projeksiyonları Geçmiş eğilimlere dayalı varsayımlar; uzman görüşü 19 Kuşak – bileşen yöntemi örneği Başlangıç yılı nüfusu (2000-2005): 2000 sayım sonuçları Beşerli yaş grupları halinde erkekler ve kadın kohortları ayrı ayrı projekte İlçe toplamları Ö bölgeler ve eyalet toplamı Excel çalışma sayfaları 20 Table 1. Kentucky Counties by Level of Mortality High Mortality High/Moderate Mortality Moderate Mortality Low Mortality Ballard Lawrence Adair Laurel Anderson Boone Bath Lee Allen Livingston Bullitt Hardin Bell Leslie Barren Marion Calloway Marshall Boyd Letcher Bourbon McCracken Daviess Oldham Bracken Lewis Boyle Meade Edmonson Breathitt Lincoln Breckinridge Mercer Fayette Butler Logan Campbell Metcalfe Green Caldwell Magoffin Carlisle Morgan Lyon Carroll Martin Clark Muhlenberg Madison Carter Mason Clinton Nelson Spencer Casey McCreary Elliott Nicholas Christian McLean Franklin Ohio Clay Menifee Gallatin Owen Crittenden Monroe Garrard Pulaski Cumberland Montgomery Grant Robertson Estill Owsley Graves Rowan Fleming Pendleton Grayson Russell Floyd Perry Greenup Scott Fulton Pike Hancock Shelby Harlan Powell Henderson Simpson Harrison Rockcastle Hickman Taylor Hart Todd Hopkins Trigg Henry Union Jefferson Trimble Jackson Webster Jessamine Warren Johnson Whitley Kenton Washington Knox Wolfe Knott Wayne 21 Table 2. Life Expectancy and Five-Year Survival Rates in Sequence of Five-Year Time Intervals Females Life expectancy from birth Beginning Age Ending Age Live births* 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85+ 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90+ 1 76.9 993.0 997.3 999.0 998.0 996.7 996.6 995.0 992.9 991.1 987.7 982.0 970.4 952.5 926.0 890.1 843.1 759.9 633.4 379.5 2 77.9 993.4 997.5 999.2 998.5 997.3 997.4 996.6 995.3 993.2 989.1 983.5 973.0 957.0 932.0 897.0 850.4 765.3 637.3 381.4 3 78.9 4 79.9 5 80.8 6 81.6 7 82.3 Number surviving per 1,000 993.8 994.2 994.6 997.8 998.1 998.3 999.4 999.6 999.8 999.0 999.5 999.9 998.0 998.6 999.3 998.2 998.9 999.7 998.3 999.0 999.5 997.6 999.0 999.5 995.4 997.0 999.0 990.5 991.9 993.3 985.1 986.6 988.2 975.7 978.3 980.9 961.4 965.8 970.2 937.9 943.8 949.7 903.9 910.8 917.7 857.7 865.1 872.4 770.7 776.1 781.5 641.1 644.9 648.7 385.2 389.1 392.9 994.9 998.6 999.9 999.9 999.9 999.9 999.9 999.9 999.9 994.8 989.7 983.6 974.6 955.6 924.5 879.7 786.9 652.5 396.7 995.3 998.9 999.9 999.9 999.9 999.9 999.9 999.9 999.9 996.2 991.3 986.2 979.0 961.5 931.4 887.1 792.3 656.3 400.5 22 Males Life expectancy from birth Beginning Age Ending Age Live births* 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85+ 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90+ 70.6 992.0 996.4 998.6 996.7 992.3 992.1 990.2 987.3 983.8 978.9 969.4 951.4 921.2 877.1 816.7 743.4 633.8 494.7 295.7 *Total live births during five years. 1-launch rates for high mortality counties 2-launch rates for high/moderate mortality counties 3-launch rates for moderate mortality counties 5-launch rates for low mortality counties 71.3 992.4 996.7 998.8 997.2 992.9 992.9 991.8 989.6 985.9 980.3 970.9 954.0 925.6 883.0 823.6 750.8 639.2 498.5 297.6 72.1 73.0 73.8 74.7 75.5 Number surviving per 1,000 992.8 993.2 993.6 996.9 997.2 997.5 999.0 999.2 999.4 997.7 998.2 998.7 993.6 994.2 994.9 993.7 994.5 995.3 993.4 995.1 996.7 992.0 994.3 996.6 988.1 990.3 992.5 981.7 983.1 984.6 972.5 974.0 975.5 956.7 959.3 961.9 930.0 934.4 938.8 888.9 894.8 900.7 830.4 837.3 844.2 758.1 765.4 772.8 644.6 650.0 655.4 502.3 506.2 510.0 301.4 305.2 309.0 993.9 997.7 999.6 999.2 995.5 996.1 998.3 998.9 994.7 986.0 977.1 964.6 943.2 906.6 851.1 780.1 660.8 513.8 312.8 994.3 998.0 999.8 999.6 996.2 996.8 999.9 999.9 996.9 987.4 978.6 967.2 947.6 912.5 858.0 787.4 666.2 517.6 316.7 23 Table 3. Age-Specific Birth Rates for Kentucky Counties Over 5 Years (Total live births per 1,000 females) Age at end of interval 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 Adair Allen Anderson Ballard Barren Bath Bell Boone Bourbon Boyd Boyle Bracken Breathitt Breckinridge Bullitt Butler Caldwell Calloway Campbell Carlisle Carroll Carter Casey Christian Clark Clay 69.8 74.4 56.1 67.0 83.8 107.9 110.6 52.4 67.6 78.4 58.6 80.7 104.5 59.3 64.2 96.2 97.8 32.4 79.8 64.5 89.3 89.9 103.6 120.9 101.2 104.0 497.0 597.8 511.7 605.4 509.2 590.6 713.5 391.6 613.6 524.6 421.8 608.7 618.8 580.4 506.7 587.8 752.1 168.7 413.2 512.1 676.1 570.9 676.0 602.8 549.1 713.7 584.7 624.9 603.5 680.2 647.8 697.3 595.3 574.7 632.6 596.7 586.6 626.3 502.9 637.8 560.9 526.5 526.3 348.6 528.1 733.1 530.8 689.7 615.8 855.1 587.4 525.7 382.8 404.9 494.0 441.0 429.5 428.1 315.5 574.7 460.4 430.7 442.0 370.6 298.1 451.7 425.1 378.0 339.1 292.2 536.3 432.6 348.6 356.1 408.4 645.4 444.5 319.4 164.8 213.6 222.4 218.4 194.2 186.5 121.0 336.4 211.3 193.6 182.5 201.2 113.0 167.6 176.6 130.2 169.7 143.6 292.1 152.0 176.4 159.3 174.4 280.8 187.6 139.1 64.6 62.2 56.8 46.2 59.9 54.9 37.4 100.9 70.5 50.5 53.2 69.6 44.6 44.2 49.4 57.7 39.2 49.0 88.9 62.6 64.6 52.3 49.3 98.1 61.7 41.1 10.8 15.4 7.0 1.9 8.6 12.9 5.4 11.1 8.2 5.8 2.1 12.4 2.2 7.4 2.6 8.6 2.9 3.9 10.6 5.8 11.0 8.3 12.7 12.5 5.7 9.3 24 Table 4. Historical and Projected Average Annual Net Migration Per 1,000 Persons for Kentucky Counties Historical Projected Adair Allen Anderson Ballard Barren Bath Bell Boone Bourbon Boyd Boyle Bracken Breathitt Breckinridge Bullitt Butler Caldwell Calloway Campbell Carlisle Carroll Carter Casey Christian Clark Clay Clinton Crittenden 1990-1995 12.8 16.5 26.3 6.1 9.7 8.4 -6.4 29.4 -4.1 -2.1 5.8 6.2 -4.5 6.8 21.6 13.8 0.0 12.5 3.6 6.9 9.0 7.2 3.8 -1.8 5.4 8.9 3.7 2.8 1995-2000 6.2 17.5 15.2 7.0 9.5 14.6 -7.0 31.7 -0.3 -3.8 6.0 2.6 3.9 17.3 12.6 12.5 1.1 8.6 -2.8 2.3 5.9 4.5 8.8 -13.3 9.2 4.5 4.1 4.8 2000-2003 2000-2005 1.6 6.5 7.7 -0.9 8.1 7.5 -1.2 29.2 2.2 1.0 2.7 6.8 -3.7 6.1 13.3 2.7 -1.1 6.3 -6.7 4.5 1.0 1.7 10.8 -26.9 4.6 -6.4 -1.6 -3.1 2005-2010 4.4 13.4 12.4 4.1 9.0 12.0 -4.8 30.8 3.5 -2.0 4.8 4.2 1.1 13.1 12.8 8.8 0.3 7.8 4.0 3.1 4.0 3.4 9.5 -18.4 7.5 0.4 2.0 1.8 2010-2015 7.6 14.6 17.8 4.8 9.3 10.6 -5.4 30.2 5.0 -2.0 5.2 4.9 -1.1 10.7 16.2 10.7 0.2 9.6 7.0 4.6 5.9 4.9 7.3 -12.0 6.7 3.7 2.6 2.2 2015-2020 7.2 13.1 15.8 4.8 8.5 9.7 -3.9 26.4 4.9 -1.1 5.1 4.9 -0.3 9.7 14.4 9.8 0.8 8.8 6.6 4.5 5.7 4.8 6.9 -9.6 6.4 3.8 2.9 2.5 2020-2025 6.7 11.8 14.0 4.7 7.9 8.9 -2.7 23.1 4.8 -0.2 5.0 4.8 0.4 8.9 12.9 9.0 1.3 8.1 6.3 4.5 5.5 4.8 6.5 -7.5 6.1 3.9 3.1 2.8 2025-2030 6.4 10.7 12.6 4.7 7.4 8.2 -1.6 20.3 4.8 0.5 4.9 4.7 1.0 8.3 11.6 8.3 1.8 7.6 6.0 4.5 5.3 4.7 6.2 -5.7 5.8 4.0 253.3 3.1 Yapısal modeller Ekonomik – demografik modeller Kentsel sistem modelleri 26 DPT projeksiyonları Dönemler 1995- 2000- 2005- 2010- 2015- 2020- 2025Demografik Göstergeler 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Doğum Oranı (Binde) Ölüm Oranı (Binde) Doğal Artış Oranı (Binde) Net Göç (Binde) Fiili Artış Oranı (Binde) 22,1 6,9 15,3 0,0 15,3 21,2 6,7 14,5 0,0 14,5 18,7 6,7 12,0 0,0 12,0 17,2 6,8 10,4 0,0 10,4 16,5 7,1 9,4 0,0 9,4 16,0 7,4 8,7 0,0 8,7 15,5 8,1 7,4 0,0 7,4 Bebek Ölüm Oranı Kadın (Binde) Erkek (Binde) Toplam (Binde) 43,42 28,10 22,77 18,37 15,23 13,37 13,37 43,40 35,66 29,06 23,57 19,66 17,53 17,53 39,02 31,97 25,99 21,03 17,50 15,50 15,50 27 DPT projeksiyonları Dönemler 1995Demografik Göstergeler 2000 Doğuşta Hayatta Kalma Ümidi (Yıl) 70,93 Kadın 66,30 Erkek 68,55 Toplam 2000- 2005- 2010- 2015- 2020- 20252005 2010 2015 2020 2025 2030 72,15 73,30 74,30 75,03 75,82 75,82 67,46 68,52 69,43 70,09 70,76 70,76 69,75 70,85 71,81 72,50 73,23 73,23 Beş Yaşında Hayatta Kalma Ümidi (Yıl) 68,94 69,65 Kadın 64,84 65,41 Erkek 66,84 67,48 Toplam 2,61 2,45 Toplam Doğurganlık Oranı 1,273 1,195 Gayrisafi Üreme Oranı 1,202 1,140 Net Üreme Oranı 70,36 65,96 68,11 2,17 1,059 1,018 70,99 66,46 68,67 2,10 1,024 ,992 71,46 66,82 69,08 2,10 1,024 ,996 72,09 67,30 69,64 2,10 1,024 ,999 72,09 67,30 69,64 2,10 1,024 ,999 28 Nüfus sayım sonuçları ile Plan nüfus projeksiyon sonuçlarının karşılaştırılması Toplam nüfus (bin kişi) 1965 1970 1975 1980 1985 1990 Nüfus sayım sonuçları 31.391 35.605 40.348 44.737 50.664 56.473 1. Plan (Orta doğ.alt) 31.936 36.401 41.579 47.744 2. Plan (Orta doğ.alt) 35.528 40.420 45.767 52.010 3. Plan (Orta doğ.alt) 40.484 46.199 52.919 60.536 4. Plan (Plan alternatif) 44.910 50.307 56.054 5. Plan (I. Alternatif) 49.841 55.410 6. Plan (Orta doğ.alt) 56.570 7. Plan (Alternatif 2M) 8. Plan (Orta doğ.alt) Nüfus tahminleri ile genel nüfus sayımları arasındaki fark (bin kişi) 1. Plan (Orta doğ.alt) 545 796 1.231 3.007 2. Plan (Orta doğ.alt) -77 72 1.030 1.346 3. Plan (Orta doğ.alt) 136 1.462 2.255 4.063 -357 -420 4. Plan (Plan alternatif) 173 5. Plan (I. Alternatif) -824 -1.063 6. Plan (Orta doğ.alt) 97 7. Plan (Alternatif 2M) 8. Plan (Orta doğ.alt) 2000 67.845 66.908 69.741 66.834 65.300 -937 1.896 -1.011 29 -2.545 Nüfus projeksiyonlarında yeni açılımlar Teknolojik gelişmeler – Veri olanakları – Hesaplama olanakları – Coğrafi bilgi sistemleri Metodolojik gelişmeler – – – – – – Mikrosimülasyon modelleri Uzaysal difüzyon modelleri Yapay sinir ağları Uzman görüşünün entegrasyonu Belirsizliğin ölçümü Projeksiyonların kombinasyonu 30 Başlıca kaynaklar Grundy, E., Demography and Public Health, in Oxford Textbook of Public Health Kocaman, T., Plan Nüfus Projeksiyon Yöntemleri, DPT, 2002 Price, M., Population Projections for Kentucky Counties: Methodology & Assumptions, Urban Studies Institute, 2004 Smith, S.K., State and Local Population Projections: Methodology and Analysis. Hingham, MA, USA: Kluwer Academic Publishers, 2001 31