matematik eğitiminde endüstri meslek liselerinde yaşanan sorunlar
Transkript
matematik eğitiminde endüstri meslek liselerinde yaşanan sorunlar
MATEMATĠK EĞĠTĠMĠNDE ENDÜSTRĠ MESLEK LĠSELERĠNDE YAġANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERĠLERĠ Vesife HATISARU1 Ayhan KürĢat ERBAġ2 1 Milli Eğitim Bakanlığı Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü 2 Bu çalışmanın amacı endüstri meslek liselerinde matematik eğitiminde yaşanan sorunları öğretmen bakış açısıyla tespit etmek ve bu doğrultuda çözüm önerileri geliştirmektir. Çalışmaya farklı iki okulda görev yapan biri bayan biri erkek iki matematik öğretmeni katılmıştır. Veriler, görüşme formu yaklaşımıyla yapılan yüz yüze görüşmeler ve sınıf gözlemleriyle derlenmiş ve içerik analiziyle yorumlanmıştır. Çalışmanın bulguları, katılımcı öğretmenlerin endüstri meslek lisesi öğrencilerinin matematik derslerinden hoşlanmadıklarını; matematik öğrenme heveslerinin olmadığını ve matematik dersinde fazlasıyla başarısız olduklarını düşündüklerini göstermektedir. Sınıf gözlemleri ise öğrencilerin matematik öğrenmeye yönelik yeterince çaba içinde olmadıklarını, gündüz rüyalarına dalmaya meyilli olduklarını, derse katılımlarının not tutma ve dinleme düzeyinde gerçekleştiğini, birbirleriyle matematiksel iletişimlerinin sınırlı olduğunu, öğretmenleriyle iletişimlerinin ise soru-cevap düzeyinde gerçekleştiğini göstermektedir. Çalışmada bu bulgular ışığında, endüstri meslek liselerinde, öğrencilerin matematik öğrenmeye ilgi ve heves duyacakları; dolayısıyla matematik öğrenmek için çaba harcayacakları, öğrenci merkezli öğrenme yaklaşımlarının benimsenmesi önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Matematik Eğitimi, Öğrenci Başarısı, Meslek Liseleri 1. GĠRĠġ Endüstri meslek liseleri, ilköğretim üzerine öğrenim süresi dört yıl olan, öğrencileri hayata, iş alanlarına ve yükseköğretime hazırlayan programların uygulandığı okullardır. Bu okullarda öğrencilere: metal teknolojisi, elektrik ve elektronik teknolojileri, bilişim teknolojileri, ahşap teknolojileri, otomotiv gibi öğrencilerin devam ettiği meslek alanlarıyla ilgili mesleki derslerle birlikte matematik, Türk dili ve edebiyatı, biyoloji gibi sözel ve sayısal dersler verilmektedir. Adı geçen meslek alanlarında gençlerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda öğrenim görmelerini sağlayacak bir görev üstlenen (MEB, 1991) bu okullarda yapılan eğitim, öğrencilerin sözel ve sayısal dersleri ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak kalmıştır (Şahin ve Fındık, 2008; Binici ve Arı, 2004; Yörük, Dikici ve Uysal, 2002). Matematik dersi bahsedilen sayısal derslerden biridir ve meslek lisesi öğrencilerinin mesleğe daha iyi hazırlanmaları, çalışma hayatı başarılarının yükselmesi ve çağdaş teknolojinin istediği nitelikte yetişmeleri için oldukça önemli sayılmaktadır (MEB, 2005). Ancak matematik “insan tarafından zihinsel olarak yaratılan bir sistem” olduğundan soyuttur (Baykul, 1999; s:3) ve birçok öğrenci için öğrenilmesi zordur. Yapılan çalışmalar matematik öğrenmenin endüstri meslek lisesi öğrencileri için daha zor olduğunu ortaya koymaktadır. Öyle ki genel ve özel liseler, fen ve Anadolu liseleri, ticaret, endüstri, teknik, kız meslek ve sağlık meslek gibi farklı okul türlerindeki öğrencilerin matematik başarılarının karşılaştırıldığı çalışmalarda, endüstri meslek lisesi öğrencilerinin matematik başarılarının diğer okul türlerindeki öğrencilerinkinden çok daha düşük olduğu görülmektedir. (Alacacı ve Erbaş, 2010; Berberoğlu ve Kalender, 2005; Köse, 1996). Bütün okul türlerindeki öğrencilerin eşit öğrenme koşullarından yararlanması ve okullar arasındaki öğrenme farklılıklarının mümkün olduğunca azaltılması için bu sebeple çalışmalar yapılması gerekmektedir (Berberoğlu ve Kalender, 2005). Öte yandan meslek liselerinde matematik öğretimi ve öğrenimi konusunda hem dünyada hem de Türkiye’de yeterince araştırma bulunmamaktadır (FitzSimons, 2002). Bu çalışmanın amacı endüstri meslek liselerinde matematik eğitiminde yaşanan sorunları öğretmen bakış açısıyla tespit etmek ve bu doğrultuda çözüm önerileri geliştirmektir. 2. YÖNTEM Çalışma iki aşamalı olarak yürütülmüş nitel bir çalışmadır. Çalışmaya Ankara’da farklı okullarda görev yapan bir bayan ve bir erkek matematik öğretmeni katılmıştır. Bayan öğretmen 20 yıllık öğretmenlik deneyimine sahip olup son 12 yıldır; erkek öğretmen ise 15 yıllık öğretmenlik deneyimine sahip olup son 8 yıldır endüstri meslek lisesinde çalışmaktadır. Çalışmanın birinci aşamasında görüşme formu yaklaşımıyla (Yıldırım ve Şimşek, 2011) görüşmeler yapılmış ve katılımcılara “Şu an meslek lisesinde öğretmenlik yapıyorsunuz. Sizce, matematik öğretimi ve öğrenimi konusunda meslek liseleri ile diğer tür okullar (fen lisesi, düz lise, Anadolu lisesi v.b.) arasında farklılıklar var mıdır?/Varsa bu farklılıklar nelerdir? Öğrencilerinizin matematik dersi başarıları ve matematiğe yönelik tutumları nasıldır? Öğrencileriniz matematik öğrenimi hakkında sizce neler düşünüyorlar?” gibi sorular yönlendirilmiştir. Katılımcılara, çalışmanın amacının endüstri meslek liselerinde matematik eğitiminde yaşanan sorunları öğretmen bakış açısıyla tespit etmek olduğu ve soruların kesin doğru/yanlış bir cevabının olmadığı açıklanmıştır. Her bir görüşme ortalama bir saat sürmüş ve ses kaydına alınmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında görüşme ile elde edilen verileri çeşitleme amacıyla sınıf içi gözlemler yapılmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2011). Çalışmada bu doğrultuda hazırlanan gözlem formunda, öğrencilerin matematik sınıflarında oluşan davranışlarına yönelik “Öğrencilerin matematik dersine yönelik tutumları nasıldır? Öğrenciler matematik öğrenmeye hevesli midir? Öğrencilerin derse katılım düzeyi nedir? Öğrencilerin öğretmenle ve birbirleriyle iletişimi nasıldır?” gibi sorular yer almıştır. Çalışmada kullanılan gözlem ve görüşme formunun araştırmacıdan kaynaklanması muhtemel sınırlılıkları uzman incelemesi (Yıldırım ve Şimşek, 2011) yoluyla sınanmıştır. Verilerin analizi için nitel araştırmalarda sıklıkla kullanılan ve Yıldırım ve Şimşek’e (2011) göre, toplanan verilerin derinlemesine analiz edilmesini gerektiren; ayrıca önceden belirgin olmayan temaların ve boyutların ortaya çıkarılmasına olanak tanıyan içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Bunun için öncelikle ses kayıtları yazıya aktarılmıştır. Katılımcıların sorulara yanıtları ayrı incelenmiş ve kodlanmıştır. Katılımcıların görüşlerinde öne çıkan ana temalar belirlenmiş ve ilgili kodlar bu ana temalar altında toplanmıştır. Her katılımcı için ayrı olarak oluşturulan temalar daha sonra, birbirine oldukça benzer olduklarından birleştirilmiştir. Sınıf gözlemlerinde alınan notlar ise derlenmiş, ses kayıtları erişim kolaylığı açısından çözülmüş ve buradan elde edilen veriler görüşmelerden elde edilen verileri tamamlayıcı unsurlar olarak kullanılmıştır. Çalışmada elde edilen veriler, sonuç ve yorumlar, ulaşılan sonuçların gerçeği temsil etmede ne derece yeterli olduğunu anlamaya yardımcı katılımcı teyidi (Yıldırım ve Şimşek, 2011) stratejisi ile sınanmıştır. Bunun için veri toplama sürecini takiben toplanan veriler özetlenmiş ve katılımcılardan bunların doğruluğuna ilişkin düşüncelerini belirtmeleri istenmiştir. Bu yolla katılımcılar bazı düşünce ve deneyimlerini ekleme fırsatı bulmuşlardır. 3. BULGULAR Çalışmada katılımcılar endüstri meslek lisesi öğrencilerinin okul hayatlarında belirli hedeflerinin olmadığını, eğitimi önemsemediklerini ve öğrenmeye hevesli olmadıklarını dile getirmişlerdir. Katılımcılar bu durumun dolaylı olarak öğrenci ailelerinden kaynaklandığını düşünmektedirler; çünkü katılımcılara göre endüstri meslek lisesi öğrenci velileri öğrencilerin eğitimöğretim hayatıyla yeterince ilgilenmemektedirler. Katılımcılara göre öğrenciler matematikte fazlasıyla başarısızdırlar ve öğrencilerin matematik öğrenmeye yönelik motivasyonları oldukça düşüktür. Katılımcılar öğrencilerin matematik dersi başarısının düşüklüğünü öğrencilerin ilköğretim başarısının düşüklüğüne; matematik öğrenmeye yönelik motivasyonların düşüklüğünü ise öğrencilerin matematiğin onlar için gereksiz olduğuna inanmalarına ve kendilerinin matematik öğrenemeyecekleri kanısına sahip olmalarına bağlamışlardır. Katılımcılara göre endüstri meslek lisesi öğrencilerinin çoğu matematik dersinden hoşlanmamakta; niçin matematik öğrendiklerine anlam verememekte ve matematik öğrenme konusunda ciddi zorluklar yaşamaktadırlar. Katılımcılara göre bu zorlukların temel sebeplerinden biri öğrencilerin aritmetik işlemlerde yaşadığı zorluklardır. Öğrenciler temel aritmetik işlemlerde güçlük yaşadıklarından birçok matematik konusunu öğrenmekte de güçlük yaşamaktadırlar. Katılımcılar öğretimlerini öğrencilerin bu zorluklarını bertaraf edecek şekilde planlamaya çalıştıklarını; ancak bunun her zaman mümkün olmadığını dile getirmişlerdir. Bunlara ek olarak katılımcılar ortaöğretim matematik müfredatının endüstri meslek lisesi öğrencileri için çok yoğun ve ağır olduğunu düşünmektedirler. Sınıf gözlemleri, öğrencilerin matematik öğrenmeye yönelik yeterince çaba içinde olmadıklarını; gündüz rüyalarına dalmaya meyilli olduklarını; daha az dikkatli dinleyiciler olduklarını ve ilgilerinin kolayca dağılabildiğini; derse katılımlarının not tutma ve dinleme düzeyinde gerçekleştiğini; birbirleriyle matematiksel iletişimlerinin sınırlı olduğunu; öğretmenleriyle iletişimlerinin ise soru-cevap düzeyinde gerçekleştiğini ve basit aritmetik işlemlerde düzeyinde dahi ciddi zorluklarının olduğunu göstermektedir. 4. SONUÇ VE ÖNERĠLER Sonuç olarak; çalışmanın bulguları öğretmenlerin, endüstri meslek lisesi öğrencilerinin matematik derslerinden hoşlanmadıklarını; matematik öğrenme heveslerinin olmadığını ve matematikte fazlasıyla başarısız olduklarını düşündüklerini ortaya koymaktadır. Sınıf gözlemleri ise öğrencilerin matematik öğrenmeye yönelik yeterince çaba içinde olmadıklarını, gündüz rüyalarına dalmaya meyilli olduklarını, derse katılımlarının not tutma ve dinleme düzeyinde gerçekleştiğini, birbirleriyle matematiksel iletişimlerinin sınırlı olduğunu, öğretmenleriyle iletişimlerinin ise sorucevap düzeyinde gerçekleştiğini göstermiştir. Çalışmanın bulguları ışığında, endüstri meslek lisesi öğrencilerinin matematik dersi öğrenimindeki güçlüklerinin, onların matematik öğrenmeye ilgi ve heves duyacakları; dolayısıyla matematik öğrenmek için çaba harcayacakları, öğrenci merkezli öğrenme yaklaşımlarıyla aşılması önerilmektedir. Hatısaru ve Küçükturan (2011) bu öğrenme yaklaşımlarından probleme dayalı öğrenme yaklaşımının endüstri meslek lisesi öğrencilerinin matematik dersi başarısına ve matematiğe yönelik tutumlarına etkisini araştırmış ve çalışmada kontrol grubuyla karşılaştırıldığında deney grubu öğrencilerinin matematik dersi başarılarının ve matematiğe yönelik tutumlarının artış gösterdiği bulgusuna ulaşmışlardır. Aynı araştırmacılar ayrıca matematik derslerinin probleme dayalı öğrenme yöntemiyle yürütülmesiyle ilgili öğrenci görüşlerini incelemişlerdir. Çalışmada öğrenciler matematik derslerinin bu yöntemle işlenmesinin kendilerinin derse aktif katılımlarını sağladığını ve derslerden sıkılmadıklarını belirtmişlerdir (Hatısaru ve Küçükturan, 2009). Öğrencilerin aritmetik işlemlerdeki zorlukları matematiğin birçok konusunda zorluklara neden olabilmektedir (Markovits, Eylon ve Bruckheimer, 1988; s.56). Çalışmanın bulguları ışığında endüstri meslek lisesi öğrencilerin aritmetik işlemler konusundaki güçlüklerinin aşılması için ek dersler veya kurslar düzenlenmesi önerilmektedir. Meslek lisesi öğrencilerinin matematik öğrenme konusundaki zorluklarının aşılması ve matematik başarılarının yükseltilmesi için öğretmenlerin sahip olduğu bilginin önemli olduğu iddia edilmiştir (Bottoms ve Presson, 2000). Çünkü son yıllarda yayınlanan raporlar öğrenci başarısının yükseltilmesinin ve öğrenciler arası akademik başarı farkının kapatılmasının ancak belli bilgi alanlarına sahip öğretmenlerce mümkün olabileceğini göstermektedir (Sowder, 2007). Çalışmada bu sebeple ayrıca meslek liselerinde çalışan matematik öğretmenlerinin yeterliliklerinin ve bunun öğrencilerin başarısına etkisinin incelenmesi önerilmektedir. KAYNAKLAR Alacaci, C., & Erbaş, A. K. (2010). Unpacking the inequality among Turkish schools: Finding from PISA 2006. International Journal of Educational Development, 30(2), 182-192. Bottoms, G., & Presson, A. (2000). Finishing the job: Improving the achievement of vocational students. Atlanta, GA: Southern Regional Education Board. (ERIC No. ED462559). Baykul, Y. (1999). İlköğretimde matematik öğretimi. İlköğretimde Etkili Öğretme ve Öğrenme Öğretmen El Kitabı, Modül 6, Ankara: Milli Eğitim Yayınları. Berberoğlu, G. ve Kalender, İ. (2005). Öğrenci başarısının yıllara, okul türlerine, bölgelere göre incelenmesi: ÖSS ve PISA Analizi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 4(7), 21-35. Binici, H. & Arı, N. (2004). Mesleki ve teknik eğitimde arayışlar. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3). FitzSimons, G. (2002). What counts as mathematics? Technologies of power in adult and vocational education. Dordrecht, Netherlands: Kluwer Academic Publishers. Hatısaru, V. ve Küçükturan, A. G. (2011). Probleme dayalı öğrenme yönteminin endüstri meslek lisesi 9. sınıf öğrencilerinin matematik dersi başarısına etkisi. Çağdaş Eğitim Dergisi, 36(382), 2938. Hatısaru, V. ve Küçükturan, A. G. (2009). 9th grade industrial vocational high school students’ views on problem based learning. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 718-722. Köse, M. R. (1996). Üniversiteye giriş ve liselerimiz. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 51-60. Markovits, Z., Eylon, B.S., & Bruckheimer, M. (1988). Difficulties students have with the function concept. In A. F. Coxford & A. P. Schulte (Eds.), The ideas of algebra, K-12 (1988 Yearbook, pp. 43-60). Reston, VA: National Council of Teachers of Mathematics. MEB (Milli Eğitim Bakanlığı), (1991). Türkiye’de mesleki teknik eğitimde gelişmeler. İstanbul. MEB (Milli Eğitim Bakanlığı), (2005). Matematik ve meslek matematiği dersi öğretim programı. Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü, Ankara. Sowder, J. T. (2007). The mathematical education and development of teachers. In F. K. Lester (Ed.), Second handbook of research on mathematics teaching and learning (pp. 157-223). Charlotte, NC: Information Age Publishing. Şahin, İ. ve Fındık, T. (2008). Türkiye’de mesleki ve teknik eğitim: Mevcut durum, sorunlar ve çözüm önerileri. TSA/Yıl:12, S:3, 65-86. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi. Yörük, S. Dikici, A. ve Uysal, A. (2002). Bilgi toplumu ve Türkiye’de mesleki eğitim. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(3), 229-312.