Yambol – Edirne – Kırklareli`nin yöresel sınırlar ötesi aktif ekonomik
Transkript
Yambol – Edirne – Kırklareli`nin yöresel sınırlar ötesi aktif ekonomik
YAMBOL CHAMBER OF COMMERCE AND INDUSTRY EURO INFO CENTRE BG811 YAMBOL 1, Rakovski str., 8600 Yambol, Bulgaria, tel: +359-46/662939 fax: +359-46-46/665011 e-mail: ycci@bsbg.net . “Yambol – Edirne – Kırklareli bölgesinin ekonomik kalkınması için yeni bir şans – Sınır aşırı zirai ticaret" PROJESİNİ Yambol Ticaret ve Sanayi Odasi Avrupa Birliğin ve “Bulgaristan – Türkiye sınırlar ötesi işbirliği FAR programı – Küçük projeler müşterek Fonun” mali desteği ile gerçekleşmektedir. Yambol – Edirne – Kırklareli’nin yöresel sınırlar ötesi aktif ekonomik gelişme ve işbirliği hakkında durum ve imkanlar için danışma, araştırma ve analiz anketi ANKET VERİLERİNİN ANALİZİ Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" Yambol, 2006 Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 2 ANKET VERİLERİNİN ANALİZİ Yambol – Edirne – Kırklareli’nin yöresel sınırlar ötesi aktif ekonomik gelişme ve işbirliği hakkında durum ve imkanlar için danışma, araştırma ve analiz anketi Yambol Ticaret ve Sanayi Odası, Türkiye’den Edirne Genç Müteşebbisler Derneği ve Kırklareli Ticaret Borsasının işbirliği ile Küçük Projeler Fonu - “Bulgaristan – Türkiye sınır aşırı işbirliği” PAHRE programı çerçevesindeki projeyi gerçekleştirmektedir. Projenin esas amacı, zirai ticaret alanı ve bölgesel kalkınma ile alakadar iş çevreleri, yerel örgüt ve kurumların ve desteklenmesi, ulusal ve bölgesel ekonomiler çerçevesinde göreceli izolasyonlarından kaynaklanan ekonomik alandaki özellik ve sorunların üstesinden kısa sürede gelmek, iki ülkenin Avrupa Birliğine üyelik ve katılım için amaç ve prensiplerine uygun şekilde kademeli olarak zirai ticaret ve yaşam koşullarının eşitlenmesi için işbirliği ve müşterek yatırımları zorlaştıran mevcut farklılıkların azaltılması. Mevcut anket – enformasyon araştırmasının amacı, sosyolojini enstrüman ve araçlarının kullanılarak sınır aşırı ticari-ekonomik işbirliğine dair kanaatin ve bu türdeki komşular arası ilişkilerin verdiği fırsatla bugüne kadar kullanışmış ve kullanılmamış olan imkanları öğrenmek ve analiz etmek, müteşebbisler, şirket sahipleri, yerel idare yönetici ve temsilcilerinin bu olanakları öğrenmesi ve onların gelecekteki gelişmeye dair beklenti ve görüşlerinin öğrenilmesidir. Bu görüş, kanaat ve beklentiler, bu kişilerin gelecek eylemlerini önemli oranda belirleyen sübjektif bir gerçekliği ve buradan hareketle onlarla ilgili olan iktisadi süreçlerin gelişimi ile genel olarak Yambol – Edirne – Kırklareli sınır aşırı bölgesini yapılandırmaktalar. Bu bağlamda, kendisine özgü olan bu sübjektif gerçekliğin incelenmesi önemli bir öğrenme görevidir. Ekonomik analizin geleneksel yaklaşımı, objektif verilerden objektif olayların tahmin edilmesinden ibarettir. Bu projenin felsefesi son derece farklıdır: öznel verilere (kanaatler, beklentiler ve hedef kitlenin niyetleri) esasen ilçe ekonomisinin objektif seyri buüyük bir olasılıkla tahmin edilmektedir. Bu bağlamda teoriye temel olan ve çıkarsınımda kullanılan yaklaşım tüm sosyal çevrelerce tanınan Amerikalı profesör Tomas’a aittir ve “Tomas teorisi” olarak bilinir : “Eğer insanlar, belirli durumları reel olarak belirlemektelerse bu durumlar sonuçları itibarıyla reeldirler.” Bu teoremin en az iki özelliğinin altı çizilmelidir ki projenin manası anlaşılabilsin. İlki, insanların sadece bir olayın nesnel özelliklerine değil de, aynı olayın onlara ifade ettiği anlama tepki gösterdikleridir. Olaya bir anlam verdikleri zaman, davranışları ve bu davranışların sonuçları bu anla tarafından belirlenmektedir. Sınır aşırı bölgedeki temel sosyal grupların ankete katılan temsilcileri – müteşebbisler ve ticari organizasyonların temsilcileri ile yerel ve merkezi kurumlar, bütün ve sektörel olarak, bölge ekonomisinin gidişatını kötümser olarak tanımlarlarsa, ozaman onlar bu tanımlamaya uygun şekilde hareket edeceklerdir. İkinci özellik ise, belirli bir olayın toplumsal tanımlanmaları bu olayın öğesi haline Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 3 gelir ve böylece müteakip olaylara etki ederler, hatta bu tanımların başlangıçta doğru olup olması önemli değildir. İkinci özellik, kendi kendine gerçekleşen kehanet prensibi olarak bilinmektedir. Amaçlar: Projenin birinci amacı, Yambol – Edirne – Kırklareli arasında sınır aşırı bölgesel iktisadi gelişim ve işbirliği işbirliğinin etkin şekilde geliştirme imkanları ve durumu yanı sıra sınır aşırı bölgenin değişik sosyal grupların temsilcilerinin bakış açısından ticari durumun ve geliştirilmesi imkanlarının değerlendirilmesidir. İkinci amaç, ticari ve ekonomik duruma dair elde edilen nesnel portreye dayanarak, bir ila beş yıl arasında, beklenen gelişimin ve bakış açılarının öngörülmesidir. Üçüncü amaç, bölgenin ekonomik kalkınmasında etkileşime en uygun olan ortak amaç ve önceliklerin şekillendirilmesidir. Dördüncü amaç, iki ülkedeki yerel ve merkezi makamlar ile ticari organizasyonlara yönelik önerilerin hazırlanması için sonuçların temel olarak kullanılmasıdır. Araştırmanın sonuçları ile elde edilen verilerin uluslararası “Bulgaristan – Türkiye sınır aşırı bölgenin ekonomik kalkınmasında Avrupa yönleri” konferansının tartışma konusu olmaları öngörülmüştür. Araştırma sonuçlarının analizleri, uluslararası konferans katılımcılarına büyük bir oranda yardımcı olacak ve yön verecek, böylece müşterek uluslararası – toplumsal danışma kurulu üyeleri belirlenip sorunlar tartışılacak ve onların çözümü için öneriler ile önlemler belirlenecektir. Nesne ve konu Araştırmanın nesnesi, Yambol – Edirne – Kırklareli’nden şirket temsilcileri, yerel ve merkezi kurum ve otoriteler ile ticaret organizasyonlarıdır. Araştırmanın konusu, Yambol – Edirne – Kırklareli sınır aşırı bölgesel kalkınma ve işbirliği olanaklarının değerlendirilmesi ve durumuna dair nesnel değerlendirmelerdir. Ticari ortamın ve sosyal – ekonomik durumun bileşenleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. Doğal kaynaklar İnsan kaynakları Ekonomik durum Yatırım kapasitesi Gelişim imkan ve olanakları İki yönlü ticari ilişkiler Sınır aşırı bölgesel ekonomik kalkınma ve işbirliğinin etkin gelişimi imkanlarının ve durumun değerlendirilmesi üç tür değişkenin değerlendirilmesine esasen elde edilmektedir: 1. Karşılaştırılamayan değerlendirlmeler. 2. Geriye dönük karşılaştırmalı değerlendirmeler. 3. İleriye dönük karşılaştırmalı değerlendirmeler (bekelntiler). Açıklayıcı analizin amaçları için bu üç tür değerlendirme türü dışında, hedef grubunun temsilcileri oldukları ortamın bazı temel özeliklerinin değerlendirmeleri de projeye dahil edilmiştir. Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 4 İşlevsel varsayımlar Önceden sırdaki varsayımlar oluşturulmuştur: 1. Hedef grubunun daha eğitimli ve profesyonel deneyime sahip temsilcileri, ortamı ve fırsatları hem geriye hem ileriye dönük olarak, diğerlerine nazaran daha olumlu olarak değerlendirmektedirler. 2. Çıkarsınım, değişik toplumsal grupların görüş açısını arayacak şekilde oluşturulmuştur. Araştırmanın gerçekleştirilmesi için, 25 soru ve 250 muhtemel yön gösterici cevap içeren anket kartı hazırlanmıştır, soruların birçoğuna anket yapılanların kişisel fikirlerini, incelenen sorunların belirlenmesi ve değerlendirilmesindeki özellikleri yansıtan, de katma imkanı öngörülmüştür. Anket kartında, anket yapılanın cinsiyetine, yaşına ve sosyal statüsüne göre verilerin işlenmesine ve anket yapılan şirketlerin profilinin analiz edilmesine olanak tanıyan sorular hazırlanmıştır. Verilerin işlenmesi, araştırmanın temel sonuçları yanı sıra mevcut analizin hazırlanmasında dikkate alınan diğer belirli katsayıları yansıtan tek değerli ve çift değerli istatiksel tabloların hazırlanmasını mümkün kılan yazılım ve bilgisayar programları ile gerçekleştirilmiştir. Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 5 ANKET YAPILANLARIN PROFİLİ Edirne – Kırklareli – Yambol ticaret ve sanayi odalarının işbirliğiyle sistematik elemeyle, yerel kurumlar, ticaret organizasyon temsilcileri, müteşebbisler ve şirketlerden oluşan 150’si Bulgaristan’dan, 150’si Türkiye’den, hedef grubunun 300 temsilcisinden oluşan kesit alınmıştır Ankete 233 erkek, 67 kadın katılmıştır. İki ülkedeki cinsiyet dağılımı belirli özellikler göstermektedir. Anket yapılan Bulgarların erkek kadın oranı 67:33 iken Türk tarafından anket yapılan kadın oranı sadece %17’dir. Ankete katılanların cinsiyeti Kadın 17% Erkek 83% Anket yapılanların eğitim yapısı iyi bir eğitim seviyesini göstermektedir. Araştırmanın yapıldığı grupta, %44 ile en çok üniversite mezunları yer almaktadır. “Eğitim” göstergesine göre ikinci büyük grup %47 ile orta öğrenim mezunlarıdır. Bu göstergeye göre de ülkesel dağılımda belirli özellikler mevcuttur. Anket yapılan Bulgarların 3/5 üniversite mezunuyken, Türklerde ise durum neredeyse yarı yarıya orta öğrenim ve üniversite mezunlarıdır. Ankete katılanların - Tahsiliniz Tahsilim yok. 0% Yüksek tahsil. 44% Orta okul. 9% Meslek lisesi. 47% Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 6 Anket yapılan kişilerin – etkin çalışma yaşındaki, müteşebbisler ve kilit pozisyonlarda çalışanlar – karakteristiği dikkate alındığında yaş dağılımı sıradaki gibi olmaktadır: %68’ü 3150 yaş arası, %22’si 50 yaş üzeri, %9’u ise 30 yaş altıdır. Yine ülkeler arasında farklılıklar belirmektedir. Anket yapılan Bulgarların %29’si 50 yaş üzeri, Türk tarafında ise gençlerin oranı %16’tür. Ankete katılanların yaşı 50 yaş üstü 22% 31-50 yaş arası 69% 30 yaşına kadar 9% İş çevrelerinden ankete katılanların durumu, net bir şekilde anket yapılan kişilerin %73’inin kendi şirketlerinin sahibi ve yöneticis olduklarını göstermektedir. Bulgaristan’da bu oran %63 dir ve ankete katılanların ancak %17’sı yöneticilerden oluşmaktadır, Türkiye’de ise ağırlık, %82 ile kendi işini yöneten sahiplerden oluşmaktadır. Ankete katılanların iş çevrelerindeki pozisyonu 73,24 TOPLAM 63,76 Bulgarlar 17,45 82,84 Türkler Sahibi ve yöneticisi Resmi idare Ticari örgüt 11,27 Sadece yönetici Yerel idare Bilim kurumu, eğitim kurumu 5,22 Departman müdürü Ticarete hizmet eden kurumu Diğer Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 7 ANKETE KATILANLARIN ŞİRKET PROFİLLERİ Mevcut anket- enformasyon araştırması aracılığıyla Yambol – Edirne – Kırklareli bölgelerindeki yerel ticaretin araştırılmasını ile tablosunun çıkartılmasını ve ankete katılanların şirket profillerinin tanımlanmasını amaçlamaktadır. Ankete katılanların sektörel yapıları, sınır aşırı bölgelerin ekonomik sektörel yapısını tam anlamıyla yansıtmaktadır. Bütünde lider: - Gıda ve imalat sanayi - 15,77% - Toptan ve Perakende ticaret - 15,77 % - Tarım ürünleri üretimi ve imalatı - 12,54 % - Bitki yetiştiriciliği - 10,04 % Ankete katılanların şirket profilleri – Sektör TOPLAM Bulgarlar Türkler Bitki yetiştiriciliği Hayvan yetiştiriciliği Tarım ürünleri üretimi ve imalatı Avcılık ve Orman işletmesi Balık üretim ve su ürünleri Gıda ve imalat sanayi Giyim eşyası, ayakkabı, tekstil üretimi Mobilya üretimi İnşaat malzemeleri üretimi Elektroteknik, elektronik Makine inşa Elektrik, gaz ve su iletim/dağıtım İnşaat Toptan ve Perakende ticaret Otelcilik ve restorancılık Taşımacılık, lojistik ve iletişim Mali aracılık Gayrimenkul, kira, ticaret Ticaret birimlerinin yaşı, değerlerinin ölçüldüğü başka bir göstergedir. Buradaki sonuçlar da örnek teşkil edicidir, şirketler faaliyette bulundukları zaman bakımında eşit dağılmaktadırlar. Burada da, iki ülkenin son 15 yıl içerisindeki gelişimlerinde kaynaklanan farklıklar göstermektedirler. Anket yapılan Bulgar şirketlerinin neredeyse yarısı (%55) son 10 yıl içerisinde kurulmuş, %38’ü 5 yıl önce faaliyete başlamış ve sadece %4’i daha eskidir. Anket yapılan Türk şirketlerindeki durum ise çok daha farklı - %50’si 20 yıldan önce kurulmuş ve faaliyet göstermekte olup 5 yıl önce kurulmuş olan şirketler ise %27 civarındadır. Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 8 Ankete katılanların şirket profili – şirket nezamandan bu yana faal 29,2 TOPLAM Bu yıl 26,64 38,26 Bulgarlar Türkler 42,34 55,03 18,4 27,2 Yaklaşık 5 yıl kadar önce 4,03 53,6 Yaklaşık 10 yıl kadar önce Yaklaşık 20 yıl kadar önce Sınır aşırı bölgedeki şirketler genelde orta ve küçük işletmelerden oluşmakta ve bu durum ankete katılanların personeli ile teyit edilmektedir, 2006 yılı cirosu. Ankete katılan şirketlerin %48’inin personeli 10 kişiden az yani mikro şirketlerdir, yaklaşık %45’ı 50 kişiye kadar personeli olan küçük büyüklükteki işletmeler olup sadece %5’sı 250’ye kadar personele sahiptir. Türk ve Bulgar şirketleri arasında farklılıklar mevcuttur. Ankete katılan Bulgar şirketleri arasında 250 ve 500 üstü personele sahip şirket yok, oysa Türk tarafından 500 üzerinde personele sahip olan 1 şirket. Ankete katılanların şirket profili – personel sayısı TOPLAM 48,68 Bulgarlar 45,66 42,28 Türkler 51,68 57,26 1 – 10 arası 4,91 11 – 50 arası 5,37 37,61 51 – 250 arası 251 – 500 arası 4,27 501’den fazla Ankete katılan şirketlerin önceki yılın ciroları baz alındığında sonuçlar benzerdir. Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 9 Genelde ankete katılan şirketlerin yaklaşık %80’inin (%71) ciroları 1 milyon Avro’nun altındadır, %24’ünün ciroları 2 milyon Avro’ya kadar olup, %4’inin ciroları 7.5 milyon Avro’a kadardır. Ülkeler bakımında dağılım, her iki ülkedeki ticaretin geliştiği farklı ekonomik ortamdan kaynaklanan ciddi farklılıklar göstermektedir. Türk şirketlerinin ciroları daha yüksek olup bunların yaklaşık %60 ’si 1’den 2 milyon Avro’ya kadardır, ankete katılan Türk şirketlerinin %30’nun cirosu 2.5 ila 7.5 milyon Avro arasında olup %7’inden fazlası 7.5 milyon avro üzerinde ciroya sahiptir. Bulgaristan’da durum farklıdır: ankete katılanların %77’sinin cirosu 1 milyona kadar olup %20’si 1’den 2.5 milyon Avro’ya kadardır. Ankete katılanların şirket profili – 2006 yılı cirosu 3,95 24,9 1,34 7,69 20,81 30,77 71,15 TOPLAM 1 milyon Avro’ya kadar 77,85 61,54 Bulgarlar 1’den 2,5 milyon Avro’ya kadar Türkler 2,5’den 7.5 milyon Avro’ya kadar Sınır aşırı ticari ilişkilerin durumu incelendiğinde, ankete katılan şirketlerin kaçının dış ticaret ile ilişkili olduğuna dair bilgiler aradık. Sınır yakınlığından ve ithalat – ihracat imkanlarından bağımsız olarak, cirosunun %30’undan fazlası ihracat kaynaklı olan şirketlerin oranı yaklaşık %1’dir. Bu soruların cevapları arasında bir muammaya rast geldik – Türk şirketlerinin 1/3’si bu soruya cevap vermemiştir. Bu durumun onlar tarafından bilgi verme isteksizliğe, korku veya güvensizliğe dayalı olduğunu kestirmek zordur. Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 10 Ankete katılanların şirket profilleri – ihracatın cirodaki payı TOPLAM 87,6 Bulgarlar 11,98 79,72 Türkler 19,58 98,99 % 10’a kadar veya yok % 10 - % 30 arası 1,01 % 31 - % 50 arası Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 11 ARAŞTIRMANIN SONUÇ VE ÇIKARSINIMLARI ŞUNLARDIR: 1. SOSYAL – EKONOMİK DURUM 1.1. BULGARİSTAN’DA VE YAMBOL’DA EKONOMİK DURUM Sınır bölgesinin Bulgar tarafı hala, ülkenin merkezi planlanmış ekonomiden Pazar ekonomisine geçiş yaptığı 90’lı yılların siyasi ve ekonomik değişimlerinin sonuçlarına katlanmaktadır. Teknik bakımdan eskimiş olan birçok işletme ile zirai kooperatiflerin büyük kısmı kapatılmış – dağıtılmıştı. Kayıt dışı ekonominin varlığı da kötü ekonomik istatistiğe katkıda bulunmaktadır. Ekonomik şartlar çeşitlilik göstermektedir: tarım ekonomisi ile çevredeki tek-yapılı sanayi, daha gelişmiş olan merkezlerde - Burgas, Haskovo, Yambol oldukça karmaşık sanayi ile beraber var olmaktadır. BULGARİSTAN’IN EKONOMİK DURUMUNA DAİR DEĞERLENDİRME Anket araştırmasının ilk sorusuyla, sınır iki tarafındaki kurum temsilcileri ile müteşebbislerin Bulgaristan’ın ekonomik – sosyal durumunu nasıl değerlendirdiklerine dair veriler aranmıştır. Bulgaristan’ın mevcut ekonomik durumunun değerlendirilmesi 33,78 30,02 26,64 18,53 15,53 12 26,67 18,63 11,97 6,56 5,38 4 TOPLAM Bulgarlara göre Türklere göre 17,37 17,37 15,11 12,44 13,46 8,89 1,54 1,45 1,33 Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 12 YAMBOL BÖLGESİNİN EKONOMİK DURUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ Araştırmanın ikinci sorusuyla, ankete katılanların Yambol bölgesinin ekonomik durumu hakkındaki görüşlerine dair verilere ulaşılmaya çalışılmıştır. Ankete katılanlar arasında en yaygın görüş, bölgenin AB entegrasyonu ile sınır aşırı işbirliğinden dolayı gelecek vaat ettiğidir. Gelecekteki imkanlar dışında, bölge ekonomisine dair görüşler Bulgaristan ekonomisine dair olanlara nazaran daha olumlu bir kanaati göstermektedirler. - Ekonomik gelişme, yeni üretimler ve artmaktadır - 16,45 % - Bölge ekonomisi yeniden yapılandırılmakta ve hızlıca sonuç vermektedir - 15,63. Yambol bölgesi ekonomisinin değerlendirilmesi Yambol ekonomisi çökmekte 1,15 0 1,73 11,18 Şaibeli özelleştirme, kötü sonuçlar 15,63 Bölge ekonomisi yeniden yapılandırılmakta ve hızlıca sonuç vermektedir. 15,32 16,29 Ekonomik gelişme, yeni üretimler ve artmaktadır. Bölge, ticaret ve işi için gelecek vaat etmemektedir 16,18 4,55 11,56 2,31 16,45 22,73 6,91 12,88 28,29 AB entegrasyonundan dolayı perspektifler 27,46 29,55 20,07 sınır aşırı özelliğinden dolayı gelecek vaat etmektedir 13,26 TOPLAM Bulgarlara göre 25,43 Türklere göre YAMBOL BÖLGESİNDE BAŞARILI BİR TİCARET İÇİN SEKTÖR VE BRANŞLAR Üçüncü soru ile sınır her iki tarafındaki iş çevrelerine göre Yambol bölge ekonomisinin hangi branş ve sektörleri başarılı ticaret olduğunda dair görüşleri araştırılmaktadır. Hernekadar kooperatiflerin kapatılması, kırsal nüfusun artarak azalması ve toprak mülkiyetinin parçalanması toprağın organizasyonsuz işlenmesine veya işlenebilir toprakların terk edilmesine sebep olduysa da sınır aşırı bölgenin Bulgar tarafında ziraat geleneksel olarak lider sektörlerden biridir. Gelişiminde var olan sorunlara rağmen, her iki bölgenin müteşebbislerinin görüşü tek anlama gelmektedir – bu sektör iki taraflı ilişkilerin geliştirilmesi için en gelecek vaat eden sektördür. Yambol bölgesi için açık ara en çok gelecek vaat eden sektör olarak ziraat (%26,56) gösterilmiştir, yaklaşık %46,51’i gıda – içecek sektörünü önemlik olarak, %36,21’i ise ticaret Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 13 ve hizmetleri gösterilmiştir. - Tarım - 26,56 %; - Ticaret ve hizmetler - 17,66 %; - Turizm - 16,2 % - Gıda üretimi - 15,54 % Yambol bölgesinde perspektifi olan sektör ve branşlar 17,66 Ticaret ve hizmetler 15,54 Gıda üretimi 26,56 Tarım 16,2 Turizm 8,5 Giyim, ayakkabı, tüketim malları ve mobilyalar Taşımacılık 2,79 8,23 İnşaat Makine inşa El sanatları ve serbest meslekler TOPLAM 1,99 2,52 Bulgarlara göre Türklere göre Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 14 3.1. TÜRKİYE’DEKİ VE EDİRNE İLE KIRKLARELİ BÖLGELERİNDEKİ EKONOMİK DURUM Türkiye’nin iki sınır ili Edirne ve Kırklareli’nin ekonomileri hernekadar son birkaç yıl içinde sanayi hızlı adımlarla gelişse de genelde ziraate dayanmaktadır. Her iki ildeki ekonomik durum farklıdır. Edirne’de en gelişmiş olan hizmetlerdir, ikinci sırada tarım, üçüncü sırada da sanayi gelmektedir. Asıl sanayi yoğunlaşması Kırklareli ve Lüleburgaz illerindedir. TÜRKİYE’NİN EKONOMİK DURUMUNA DAİR DEĞERLENDİRMELER Anket araştırmasının bu grubunun ilk sorusuyla, sınırın her iki tarafındaki kurum temsilcilerinin ve müteşebbislerin Türkiye’nin sosyo-ekonomik durumunu nasıl değerlendirdiklerine dair veriler aranmıştır. Anket yapılanlar, ilk sırada Türk ekonomisini iyi gelişmiş pazar ekonomisi (%27,8), gelişmiş ülkelerinkine benzer (%33,6), müteşebbisliğin tam özgür olduğu (%18,4) ekonomi olarak belirlemekteler. Verilen cevapların analizinde, Türkler ve Bulgarlar arasında ciddi farklılıklar gözlemlenmektedir. Ankete katılan Bulgarların %40’si Türk ekonomisini gelişmiş olarak nitelendirmekteyse de Türklerin ancak %14’u aynı cevabı vermekteler. Anket yapılan Türkler, “gelişmiş Avrupa ülkelerinkine benzemektedir” cevabını birinci sıraya yerleştirmekte oysa Bulgarların ancak %21’u aynı düşünceye sahiptir. Türklerin yaklaşık ¼’ünün (%24,40) Türk ekonomisinin geçiş sürecinde olduğunu ve sonuç vermediği görüşünde olması biraz şaşırtıcıdır. Türk ekonomisine dair olan kanaatlerdeki farklılık ve geçişmeler gösterge niteliğindedir ve değişik faktörlere dayanmaktadır. Bir taraftan Türk müteşebbisler gerçekte ülke ekonomisinin sorunlarıyla yüzleşmekte ve bundan dolayı olumsuz not vermektedir, diğer taraftan Bulgarlar Türkiye’deki durumu dışarıdan gözlemlemekte ve kendi tecrübeleriyle karşılaştırarak olumlu olarak değerlendirmekteler. Türkiye’nin ekonomik durumunun değerlendirilmesi 45,6 40,8 33,6 27,8 26,4 21,6 18,4 12,8 10,4 2,8 Tam girişim serbestisi Devlet müdahalesi Geçiş sürecinde ve sonuç vermemekte Gelişmiş Avrupa ülke ekonomilerine benzemekte İyi gelişmiş piyasa ekonomisi TOPLAM Bulgarlara göre 4,8 0,8 0,8 1,6 1,8 3,6 0 Diğer 5,2 1,6 Ekonomi çökmüştür 10 7,6 7,2 Ekonomi yapılandırılmamıştır 14,8 Türklere göre Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 15 KYRKLARELİ VE EDİRNE BÖLGELERİNİN EKONOMİK DURUMUN DEĞERLENDİRİLMESİ Araştırmanın ikinci sorusuyla, ankete katılanların Türkiye – Edirne ve Kırklareli sınır bölgelerinin ekonomik durumu hakkındaki görüşlerine dair veriler aranmıştır. Edirne ve Kırklareli bölgelerinin ekonomilerine dair belirtilen genel görüş olumludur, ankete katılanların %30’sinden fazlasına göre yavaş bir ekonomik kalkınma ve yeniden yapılanma süreci mevcuttur ve sonuçları görülmektedir (%31,67), bu bölge için olan genel beklentiler ise sınır aşırı karakteristiğine dayanmaktadır (40.33%). Edirne ve Kırklareli’nin ekonomilerinin değerlendirilmesi Ekonomisi çökmektedir 1,77 4,66 7,64 Yavaş bir ekonomik gelişme Yeniden yapılandırılmış ve sonuçlar görülmekte 25,45 15,55 1,08 0,71 1,45 21,68 Bulgarlara göre 23,32 20 21,15 Sınırı aşırı işbirliğinden dolayı perspektifler TOPLAM 18,91 12,72 11,64 AB entegrasyonundan dolayı perspektifler Diğer 17,03 12,19 Yeni üretimler ile gelişme perspektifi olmayan bölge 19,53 13,43 14,18 2,69 0,73 27,92 4,59 Türklere göre EDİRNE VE KIRKLARELİ BÖLGELERİNDE DAHA BAŞARILI BİR TİCARET İÇİN SEKTÖR VE BRANŞLAR Üçüncü soruyla, sınırın her iki tarafındaki iş çevrelerinin Edirne ve Kırklareli’ndeki sektör ve branşların hangilerinin başarılı ticaret olduğuna dair görüşleri araştırılmaktadır. Her iki tarafta ankete katılanların genel görüşüne göre Edirne ve Kırklareli için lider ve neredeyse eşit seviyedeki iki sektör ziraat (%69) ve gıda-içecektir (%41). Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 16 Edirne ve Kırklareli’nde perspektifi olan sektör ve branşlar 19,86 Ticaret ve hizmetler 17,86 Gıda üretimi 29,57 Tarım 18,29 Turizm 6,43 Giyim, ayakkabı ve mobilyalar Taşımacılık İnşaat Makine inşa El sanatları ve serbest meslekler TOPLAM 1,71 2,57 1,14 2,57 Bulgarlara göre Türklere göre Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 17 3.2.BULGARİSTAN VE TÜRK EKONOMİLERİNE DAİR BİLDİRİLEN GÖRÜŞLERİN KARŞILAŞTIRILMASI BULGARİSTAN VE TÜRK EKONOMİLERİNE GÖRÜŞLERİN KARŞILAŞTIRILMASI DAİR BİLDİRİLEN Bulgaristan ve Türkiye arasındaki sınır aşırı bölge için ziraata dayalı ekonomi, karşıt ekonomik şartların varlığı doğaldır – ziraata dayalı ekonomi ve tek yapılı sanayi, daha gelişmiş olan merkezlerde hizmetlere yönelen modern bir ekonomi ile beraber varolmaktadır. Her bir bölge, il ve ilçe farklı tempoyla gelişmektedir. Sınır bölgelerinin ekonomik durumu izole edilmiş konumları ve yetersiz altyapı ile açıklanmaktadır. Çoğu zaman yerel ekonomik faaliyetler, mevcut olan kaynaklara dayanmaktadır – yeraltı, yerüstü, maden vs, genel bakımdan az gelişmişlerdir. Kırklareli ve Burgaz en çok sanayileşmiş olan bölgedir. Burgaz’ın ekonomik etkinliğinin ülke ortalamasının atında olmasına rağmen, Türk ekonomisi ile karşılaştırıldıklarında her iki ilin ekonomisinin çok dinamik olduğu belirtilmelidir. Her iki ülke de AB’ye dair farklı pozisyonlar sahip ve birliğin farklı uyum öncesi yardım programlarına dahiller. Bulgaristan ve Türkiye’nin ekonomik durumlarına dair ankete katılanların görüşleri analiz edildiğinde sıradaki çıkarsınım ve genellemeler yapılabilir: BULGARİSTAN VE TÜRK EKONOMİLERİNE DAİR BİLDİRİLEN GÖRÜŞLERİN KARŞILAŞTIRILMASI İyi gelişmiş ve piyasa ekonomisi 25 46,33 AB gelişmiş ülkelerin ekonomisine benzer 48,33 Geçiş sürecinde ve alınan sonuç yok 8,67 Ekonomi çökmüştür 12,67 24,33 Tam girişim serbestisi Ekonomi yapılandırılmamıştır 30 12 Devlet müdahalesi ekonomiyi belirlemekte 4,67 56 30,67 21,67 2,33 1,33 Bulgaristan Türkiye Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 18 YAMBOL, EDİRNE KARŞILAŞTIRILMASI VE KIRKLARELİ EKONOMİLERİNİN Bulgar tarafındaki sınır bölgesi hala ülkenin hızlı bir şekilde merkezi planlanmış ekonomiden pazar ekonomisine geçişin yaşandığı 90’lı yılların ekonomik ve siyasi değişimlerin sonuçlarına katlanmaktadır. Teknik bakımdan eskimiş olan birçok işletme kapatılmış ve tarım kooperatiflerinin çoğu dağıtılmıştı. Kayıt dışı ekonominin varlığı da kötü ekonomik istatistiğin oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Yambol bölgesindeki ekonomik koşullar çok farklıdır: tarım ekonomisi ve tek yapılı sanayi, daha gelişmiş olan merkez Yambol’daki oldukça karmaşık sanayi ile birarada varolmaktadır. Türkiye’nin iki sınır bölge ekonomisi, hernekadar son yıllarda sanyi hızlı bir tempoyla gelişse de genelde tarıma dayalıdır. Her iki ildeki ekonomik şartlar farklıdır. Edirne’de en çok hizmetler gelişmiştir, ikinci sırada tarım ve üçüncü sırada sanayi yer almaktadır. Asıl sanayi odaklanması Kırklareli – Lüleburgaz bölgesinde olmaktadır. İki ana sonuç çıkartılabilir: • Her iki bölgenin kanaatleri AB üyeliği ve sınır aşırı işbirliği ile ilişkilidir, yani ankete katılanların geleceğe dair görüşleri olumludur. YAMBOL, EDİRNE VE KIRKLARELİ EKONOMİLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Yambol Edirne-Kirklareli 22,67 31,67 36,33 33,33 31,67 14 22,67 57,33 2 40,33 40,67 39,33 Ekonomisi çökmekte Şaibeli özelleştirme, kötü sonuçlar Bölge ekonomisi yeniden yapılandırılmakta ve hızlıca sonuç vermektedir. Ekonomik gelişme, yeni üretimler ve artmaktadır. Bölge, ticaret ve işi için gelecek vaat etmemektedir AB entegrasyonundan dolayı perspektifler sınır aşırı özelliğinden dolayı gelecek vaat etmektedir Diğer Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 19 3. BULGARİSTAN TÜRKİYE SINIR AŞIRI BÖLGELERDE TİCARİ ORTAMIN ANALİZİ 3.1.BİLGİ, DANIŞMA VE HİZMET KAYNAKLARI Ticarete başlamak ve yönetmek için gerekli ticari ortamın Türkiye ve Bulgaristan’ın sınır aşırı bölgelerinin hızlandırılmış sosyal – ekonomik gelişimi için büyük bir önemi vardır. Ticari ortamın temel eğlerinden biri de işadamlarının ve müteşebbislerin güvenebileceği bilgi, danışma ve hizmet kaynaklarıdır. Yapılan araştırmanın sonuçları çok çarpıcıdır, ankete katılanların %30’ına göre hem Bulgaristan’da hem Türkiye’de en çok güven duyulanlar ticari işletmelerdir. Ankete katılan Bulgar ve Türklerin görüşlerinde farklılıklar mevcuttur: • Bulgarların %30’si, bilgi kaynağı olarak interneti ikinci sıraya yerleştirmekteyken Trüklerin ancak %21’i aynı şekilde düşünmektedir. • Ankete katılan Bulgarların ve Türklerin görüşlerindeki diğer ciddi bir farklık da resmi ve yerel kurumlardan aldıkları yardım ve güvendir. Türklerin yaklaşık %17’si bilgi ve yardım için yerel kurum ve yönetimlere güvenmekte, Bulgarların ise sadece %7,33’i bu kurumları güven duduları bir kaynak olarak göstermekteler. Bu durum, Türkiye’deki yerel kurum ve idarelerin Bulgaristan’daki eş karşılıklarından farklı olarak ticari ortam için çalıştıkları ve olumu koşullar yarattıkları anlamına gelmektedir. Buradan çıkarılan sonuç, müteşebbislerin bilgi ve destek amaçlı olarak onlara daha fazla güven duyması için Yambol bölgesinin yerel idare ve resmi kurumlarının gayretlerini daha iyi ticari koşulların sağlanması için yönlendirmeleri gerekmektedir, böylece ekonomik gelişmenin önayağı olarak ticari ortam iyileştirileceğidir. Yatırımcıların güvendiği bilgi ve danışma kaynakları 32,72 30,63 29,63 26,96 26,4 21,52 16,97 12,3 11,8 10,81 7,33 7,16 4,45 3,93 2,39 2,62 0,84 TOPLAM 11,21 10,47 8,43 2,53 13,64 Bulgaristan’da Kuruluşlar (ticaret odaları, meslek ve branş odaları) Uluslar arası ticaret örgütleri Bilim enstitüleri ile eğitim öğretim kurumları Kitapçılardaki yayınlar Diğer 1,31 2,12 0,3 1,21 0,3 Türkiye’de İnternet Kütüphaneler Merkezi ve yerel devlet kurumları Ticari geliştiriciler ve gişeler 3.2.FİNANSMAN KAYNAKLARI Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 20 Ticari ortamın diğer öğesi de büyük bir öneme sahip olan finansman kaynaklarıdır. Genel bakımdan, araştırmanın sonuçları her iki ülkede yakın sonuçlar vermektedir, ilk sırada kişisel kaynaklar (ankete katılanların yaklaşık %40’si), ikinci sırada banka kredileri (yaklaşık %30) yer almakta ve Trükler ile Bulgarların görüşleri birbirine çok benzemektedir. Devlet kaynaklı finansman konusunda Bulgarlar ve Türkler arasında görüş ayrılıkları gözlemlenmektedir, Türklerin %17’si, Bulgarların %3’ böyle bir finansmana güvenmektedir. Bu iki sorunun cevaplarının sonuçlarını genellediğimizde, Türkiye’deki yerel yönetimlerin ve devletin iş çevrelerine daha fazla yardım ettiği, finansman ve bilgi konusunda müdahale ettiği anlamına da gelmektedir. Yatırımcıların güven duyduğu finansman kaynakları 10,03 3,17 14,92 17,49 15,21 15,18 31,23 35,87 26,4 41,26 43,17 39,27 TOPLAM Bulgarlara göre Türklere göre Şahsi araçlar Banka kredileri AB program kaynakları Devlet finansmanı İlçeden (Belediyeden) Diğerleri Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 21 3.3.BAŞARILI BİR TİCARET İÇİN ÖNEMLİ BİLGİLER Ankete katılan müteşebbisler, başarılı bir ticaret için gerekli olan önemli bilgiler konusunda görüşlerini bildirdiler. Sınırın her iki tarafındaki müteşebbisler neredeyse hemfikirler ve bilgileri önem sıralamasına göre şu şekilde sıralamaktalar: şirket idaresi (%22), üretime dair bilgiler (%20), muhasebe, yatırım, maliye bilgileri (14.86%), enformasyon ve bilgisayar teknolojileri, yabancı diller (14.32%). Şahsi ticaretin yönetilmesine dair önemli bilgiler 28,01 27,65 22,04 20,4 14,86 20,41 16,46 14,23 15,5 13,02 12,14 9,83 TOPLAM Temel okul bilgileri Muhasebe, yatırım, maliye bilgileri Şirket yönetimi, pazarlama bilgileri Organizatörlük yetenekleri Bulgarlara göre Türklere göre Üretim/hizmet bilgileri Vergi yasaları bilgileri İnsanlar ile çalışma bilgileri Enformasyon ve bilgisayar teknolojileri, yabancı diller 4. BULGARİSTAN VE TÜRKİYE ARASINDAKİ TİCARİ İŞBİRLİĞİ: DURUMU, SORUNLARI VE FIRSATLARI Bu soru grubuyla, araştırma iki sınır bölgesi arasındaki iş ilişkilerinin durumunun tespit edilmesi amaçlanmaktadır. 4.1.BULGAR VE TÜRK ŞİRKETLERİ ARASINDAKİ İŞBİRLİĞİNİN DEVAMLILIĞI Araştırma ilk önce, Bulgar ve Türk tarafındaki şirketlerin karşı taraftaki partnerleri ile nezamandan bu yana resmi ve ticari ilişkilerde bulunup bulunmadığını tespit etti. Ankete katılan şirketler hemfikirdir – şirketlerin %70’sı komşu sınır bölgelerdeki partner ile herhangi bir iletişim ve işbirliğinde bulunmamışlardı. Bu sonuçlara dayanarak sıradaki çıkarsınımlar yapılabilir: - Düzenli olarak ticari işbirliğine dair verilen cevaplardaki farklılıkların sebebi Türk şirketlerinin Bulgaristan’ın diğer bölgelerindeki Bulgar partnerleri ile daha fazla çalışmalarıdır. - diğer taraftan yakın zamandan bu yana Türk şirketleri ile ticari ilişkileri olduğunu söyleyen Bulgarların çokluğu, Bulgar-Türk ticari ilişkilerinin özellikle de Yambol bölgesinde geliştiğinin olumlu bir göstergesidir Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 22 Bulgar ve Türk şirketler arasındaki ticari işbirliğinin devamlılığı Türklere göre 11,72 Bulgarlara göre 2,76 84,83 19,33 TOPLAM 16,67 15,59 58 9,83 Evet, uzun zamandır düzenli olarak 70,85 Evet, ara sıra Evet, yakın zamandır Hayır 4.2.BULGAR VE TÜRK ŞİRKETLERİ ARASINDA İKİ TARAFLI TİCARİ İLİŞKİLERİ GELİŞTİRME İMKANLARI Bu sonuçlar, Bulgar ve Türk şirketleri arasındaki iki taraflı ticari ilişkilerin gelişmesiyle ilgili olan bir sonraki soruya verilen cevaplarla teyit edilmektedir. Genelde, ankete katılanların %60’inden fazlası gelecekteki çift taraflı ilişkiler bakımından olumlu yaklaşmakta, %14’sından fazlası, %29’sı iyi, %20’u orta. Bulgarlar daha olumlu görüştüler, %18,67’si çok olumlu, %37’sinden fazlası iyi oldukları görüşündeler. Diğer taraftan, ankete katılan Türkler biraz daha karamsar cevap vermekte, %20’si Bulgar – Türk ticari ilişkilerinin gelişme imkanlarının iyi olduğunu, olumlu olarak cevap verenlerin oranı ise oldukça düşüktür. Bulgar ve Türk Şirketleri arasında ikili ticari ilişkilerin geliştirilmesi perspektifleri 37,33 30,67 29,45 26,76 21,83 20,42 18,67 14,04 26,03 19,52 12,67 21,13 10,96 9,86 0,67 Çok iyi Orta İyi Bulgarlara göre Türklere göre Kötü Bir fikrim yok TOPLAM Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 23 BULGAR TÜRK İLİŞKİLERİNİN GELİŞMESİNE ENGEL OLAN SORUNLAR Anket araştırmasındaki sonraki soru ile, sınır aşırı bölgede Türk – Bulgar ilişkilerinin gelişmesine engel olan sorunların neler olduğu sorusuna cevaplar aranmaktadır. Sonuçlar çok çarpıcıdır – kati olarak beliren dört tane grup vardır: vize rejimi (%68), gelişmemiş olan altyapı (%38), yavaşlatılmış olan sınır geçiş süresi (%34) ve gümrük rejimi. Tartışmasız, iki taraflı ticari ilişkilerin gelişmesinde Türk vatandaşlarının Bulgaristan’a girişlerinin düzenleyen vize rejimi asıl sorun ve engeldir. Bu sorun, ankete katılan Türkler (%86) tarafından birinci sıraya oturtulmuş ve Bulgarlar da temel sorunlardan biri olarak algılayarak üçüncü sıraya yerleştirmişlerdir. Bulgaristan ve Türkiye arasındaki sınır aşırı işbirliğinin önündeki temel sorunlar Taşımacılık uygulamaları 4,33 0,67 8 10,33 12 8,67 Ticari uygulamalar 28,67 Gümrük uygulamaları "bavul ticareti" 42,67 15,33 4 6 8,67 68 Vize uygulanması 48,67 34,33 38,67 Yavaşlatılmış sınır geçişi Yetirince gelişmemiş olan altyapı Bulgarlara göre 86,67 30,67 38 24,67 Türklere göre 51,33 TOPLAM Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 24 4.3.BULGARİSTAN’ININ AB ÜYELİĞİ İKİLİ İLİŞKİLERE NASIL ETKİ EDECEK Bulgaristan’ın AB üyeliği ikili ilişkilere nasıl yansıyacak 24,46 21,07 20 30,13 20,94 21,34 14,11 37,5 24,69 32,81 0 43,93 TOPLAM Bulgarlara göre Türklere göre Ticarette işbirliği fırsatları artacak Ticaret olanakları kötüleşecek Daha yüksek talep ve standartlar Daha güçlü rekabet Türk mallarının AB pazarlarına daha kolay erişimi 4.4.BULGARİSTAN-TÜRKİYE ARASINDA İKİLİ TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞTİRİLMESİ İÇİN GELECEK VAAT EDEN SEKTÖRLER Ankete katılanlar tarafından, Bulgaristan ile Türkiye arasında ve Yambol, Edirne ve Kırklareli bölgelerindeki şirketler arasındaki ticari ilişkilerin geliştirilmesine dair bildirilen görüş için mevcut ankette iş çevrelerine göre hangi sektörlerde başarılı bir gelişme beklendiği sorusu şekillenmiştir. Ankete katılan girişimcilerin görüşleri ekonomik gerçekler ile bölgelerin kaynaklarını yansıtmakta ve 4 ana grupta toplanmaktadır. • Ziraat 74 % • Gıda ve içecek sektörü 52 % • Ticaret ve hizmetler 36 % • Turısm 32 % Bu sorulara verilen cevaplarda, Türkler ile Bulgarların hemfikir olduğu ve aralarında ciddi farklıkların olmadığı söylenebilir. Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 25 Bulgaristan ve Türkiye arasında ikili ticari ilişkilerin geliştirilmesi için perspektifi olan sektörler 74 74,67 73,33 Tarım Taşımacılık 8 6 10 28,33 Giyim ve tekstil 17,33 39,33 52,67 Gıda sanayi 40 36,67 34,67 40,67 Ticaret ve hizmetler Makine inşa 4,33 2,67 4,67 Turizm İnşaat 65,33 20,67 7,33 32 43,33 11,67 TOPLAM 16 Bulgarlara göre Türklere göre Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 26 4.5.BULGARİSTAN’IN AVRUPA BİRLİĞİNE GİRMESİNDEN SONRA BULGARİSTAN İLE TÜRKİYE ARASINDAKİ TİCARET HACMİNİN DURUMUNA DAİR BEKLENTİLER Her iki ülkenin, Bulgaristan ve Türkiye’nin, AB’ye dair olan pozisyonları ile yakın zamanda gerçekleşecek olan Bulgaristan’ın AB üyeliği ele alındığında, sınırın her iki tarafındaki müteşebbislerin iki ülke arasındaki ticaret hacmine dair olan görüşlerini araştırmamız çok doğaldır. Ankete katılanların %73’ndan fazlası, Bulgaristan’ın AB’ye girmesinden sonra ticaret hacmini kati suretle artacağı görüşündedir. Karşı görüşte olanlar %12’tür. BULGARİSTAN’IN AVRUPA BİRLİĞİNE GİRMESİNDEN SONRA BULGARİSTAN İLE TÜRKİYE ARASINDAKİ TİCARET HACMİNİN DURUMUNA DAİR BEKLENTİLER 73,06 TOPLAM 12,79 79,19 Bulgarlara göre 64,86 Türklere göre Evet 10,07 18,92 Hayır 14,14 10,74 16,22 Seviye aynı kalacak Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 27 4.6.BULGARİSTAN’DAKİ TÜRK YATIRIMLARI Araştırmada ankete katılanlardan, ticaret ortamının ve ikili ilişkilerin göstergeleri niteliğinde olan, Bulgaristan’daki Türk yatırımlarına özellikle de ülkenin AB’ye katılımından sonrakilere dair görüş bildirmeleri istenmiştir. Ankete katılanların üçte ikisi, Bulgaristan’daki Türk yatırımlarının kati surette artacağı görüşündedir (% 69). Ankete katılan Bulgarların %70’inden fazlasının bu görüşte olduğu, (ankete katılan Türklerin %65’si) ise beklentilerinde daha çekimser olduğu gerçeği vurgulanabilir. Bu sonuçlar, beklenen yasal dayanağı yansıtmaktadır, Bulgaristan’ın AB’ye üye olmasından sonra yabancı yatırımlardaki benzer bir artış, çok kalabalık olan birlik pazarına girmeye olanağını elde ettiklerinden dolayı özellikle de birlik üyesi olmayan ülkelerden beklenmektedir. AB’ye girişinden sonra Bulgaristan’daki Türk yatırımları artacak mı 73,15 69,02 64,86 19,46 17,85 18,92 13,13 16,22 7,38 TOPLAM Bulgarlara göre Evet Hayır Türklere göre Büyüklükleri aynı kalacak Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 28 YAMBOL – EDİRNE – KIRKLARELİ ARASINDAKİ BÖLGESEL SINIR AŞIRI EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİNİN ETKİN ŞEKİLDE GELİŞTİRİLMESİNE DAİR İMKANLAR VE DURUMA DAİR TEMEL ÇIKARSINIMLAR • Bulgaristan’dan Yambol ve Türkiye’den Edirne ile Kırklareli sınır aşırı komşu bölgeleri benzer ekonomik ve sektörel özelliklere sahiptir, en iyi gelişmiş olanlar ziraat, gıda ve hafif sanayidir. • Yambol bölgesi ile Edirne ve Kırklareli bölgelerindeki şirketler arasındaki işbirliği yeterli seviyede düzenli değildir, yakın geçmişten bu yana gelişmekte fakat Bulgaristan Türkiye arasındaki ticari temasların hatta Yambol bölgesi ile Edirne ve Kırklareli bölgeleri arasındaki ticari temasların gelişme eğiliminde oldukları gözlenmektedir. • Gelecek ikili ilişkilere dair olumlu beklentiler var ve sınır bölgelerinin vatandaşları, iş çevreleri ve toplumları arasında bilgilendirilme ve tanışıklığın arttırılması için ticari örgütler ile kurumlar tarafından daha fazla gayret gösterilmelidir. • Bulgar – Türk ilişkilerinin gelişmesindeki temel sorunlar vize uygulamaları, gelişmemiş altyapı, yavaşlatılan sınır geçiş süresi ve gümrük rejimi ile ilgilidir. • Bu sorunların çözülmesi ve aşılması için mevcut projenin ortakları olan ticari örgütler de çalışmaktadır. • Her iki ülkedeki merkezi ve yerel idarelerin geniş desteği ve etkin faaliyetler ile hükümet dışı örgütlerin sayesinde Yambol, Kırklareli ve Edirne bölgesindeki sınır aşırı işbirliği başarılı şekilde gelişmekte ve artık ekonomi, bölgesel kalkınma, eğitim, kültür ve insanlar arasındaki iletişim alanlarında sonuçlar vermektedir. Yambol – Edirne – Kırklareli’nin yöresel sınırlar ötesi aktif ekonomik gelişme ve işbirliği hakkında durum ve imkanlar için danışma, araştırma ve analiz anketi AB’nin mali yardımı ile “Sınır aşırı zirai ticaret – Yambol – Edirne – Kırklareli bölgesinin ekonomik kalkınması için yeni bir şans” adlı BG 2004/016-715.02.01-07 numaralı proje çerçevesinde yayınlanmaktadır. Hiçbir şekilde Avrupa Birliği’nin resmi tutumu olarak kabul edilememektedir. Project BG 2004/016-715.02.01-07 "Cross-border agribusiness – the new chance for economic development of the region of Yambol – Edirne – Kirklareli" is realised with the financial support of the European Union, PHARE programme "Cross-Border Co-operation Bulgaria – Turkey" 29