2010 - GYODER
Transkript
2010 - GYODER
TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU 4. Çeyrek 2010 ‹çindekiler BAfiKANIN MESAJI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 03 GENEL DE⁄ERLEND‹RME VE BEKLENT‹LER .................................................................. B‹R BAKIfiTA DÖRDÜNCÜ ÇEYREK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. DÜNYA EKONOM‹S‹ ................. ............................................................................................ II. DÜNYA ‹NfiAAT VE KONUT SEKTÖRÜ .................................................................... 04 06 08 10 III. DÜNYA T‹CAR‹ GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 IV. TÜRK‹YE EKONOM‹S‹ ....................................................................................... V. TÜRK‹YE KONUT SEKTÖRÜ ................................................................................. VI. TÜRK‹YE T‹CAR‹ GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ ............................................................ VII. TÜRK‹YE GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ F‹NANSAL GÖSTERGELER VIII. TÜRK‹YE ‹NfiAAT SEKTÖRÜ 13 15 21 .................................. 27 ............................................................................. 29 IX. TÜRK‹YE F‹NANSAL GÖSTERGELER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 02 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Türkiye ve Dünya Gayrimenkul Raporu Dördüncü Çeyrek 2010, Ekonomi ve Strateji Dan›flmanl›k Hizmetleri taraf›ndan ba€›ms›z olarak haz›rlanm›flt›r. Çal›flmada ulusal ve uluslararas› resmi ve özel kurumlar›n verileri ile bu verilere dayal› analiz ve de€erlendirmeler yer almakta olup, haz›rlayan kurumun görüfllerini yans›tmaktad›r. YAYINLAYAN Gayrimenkul Yat›r›m Ortakl›€› Derne€i Nispetiye Caddesi, Levent ‹fl Merkezi, 6 / 2 34330 Levent - ‹stanbul Tel: 0212 282 53 65 Faks: 0212 282 53 93 YAZAR Dr. Can Fuat Gürlesel Ekonomi ve Strateji Dan›flmanl›k Hizmetleri. HAZIRLAYAN Sanart Reklamc›l›k ve Dan›flmanl›k Hiz. Ltd. fiti. Tüm haklar› sakl›d›r. © 2011 Gayrimenkul Yat›r›m Ortakl›€› Derne€i “Kaynak Gösterilmeden Al›nt› Yap›lamaz” TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU Baflkan’›n Mesaj› GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Ifl›k Gökkaya GYODER Yönetim Kurulu Baflkan› Artarak devam eden ekonomik büyüme gayrimenkul sektörüne olumlu yans›yor YODER olarak, sektörü bilgilendirmek ve güncel veri ak›fl› sa€lamak amac›yla haz›rlad›€›m›z hem 2010 y›l› son çeyre€ine ait verileri, hem de 2011 y›l› ilk çeyre€ine iliflkin aç›klanm›fl son verileri kapsamakta olan “Türkiye ve Dünya Gayrimenkul Sektör Raporu 4. Çeyrek 2010” bafll›kl› raporumuzu sizlerle paylaflmaktan mutluluk duyuyoruz. G 2010 y›l› dördüncü çeyrek döneminde Türkiye ekonomisinde büyüme artarak sürmüfltür. Bu büyüme performans› gayrimenkul sektörüne de olumlu yans›m›flt›r. Türkiye’de dördüncü çeyrek inflaat ve gayrimenkul sektörlerinde h›zl› büyümenin sürdü€ü bir dönem olmufltur. ‹nflaat sektörü üçüncü çeyrekteki yüzde 24.9 büyüme ard›ndan dördüncü çeyrekte yüzde 17.5 büyümüfltür. Bu güçlü büyüme e€ilimi 2011 y›l›na iliflkin beklentilerimizi güçlendirmektedir. Dünya ekonomisinde ise geliflmifl ülke Merkez Bankalar›’n›n ikinci parasal geniflleme sürecine girmeleri ekonomik büyüme konusunda iyimserli€i art›rm›flt›r. Buna karfl›n ABD ve AB’de inflaat, konut ve gayrimenkul sektörlerinde halen kal›c› bir toparlanma sürecine girilememifltir. Sektörümüzün en do€ru verilerle de€erlendirilmesi, sektörle ilgili olas› geliflmelerin öngörülmesi ve yerli ve yabanc› aktörlerin do€ru yönlendirilmesi amac›yla her dönemde oldu€u gibi önümüzdeki dönemde de çal›flmalar›m›za devam edece€iz. 03 04 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ GENEL DE⁄ERLEND‹RME VE BEKLENT‹LER... DÜNYA EKONOM‹S‹ Ekonomik toparlanma için yeni iyimserlik D ünya ekonomisinde geliflmifl ülkelerde dördüncü çeyrekte büyüme yavafllayarak sürmüfltür. Ekonomideki büyümenin yavafllamas› nedeniyle ABD Merkez Bankas› ikinci parasal geniflleme önlemlerini uygulamaya bafllam›flt›r. Bu önlemler ile birlikte büyümeye iliflkin iyimser beklentiler artm›fl, ayr›ca faizlerin uzun süre düflük kalaca€› beklentisi ile varl›k fiyatlar› yükselmeye bafllam›flt›r. Bunlara ilave olarak ekonomik öncü göstergelerde de iyileflme y›l›n dördüncü çeyrek döneminde sürmüfltür. Dördüncü çeyrek dönemde reel kesimin beklentileri ve tüketici güvenleri de art›fl göstermifltir. Böylece dördüncü çeyrekte ekonomik toparlanma ve büyüme için iyimserlik artm›flt›r. DÜNYA ‹NfiAAT KONUT VE T‹CAR‹ GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ Toparlanma için ilk iflaretler ‹ nflaat, konut ve gayrimenkul sektörlerinde 2010 y›l› dördüncü çeyrek döneminde göreceli iyileflme iflaretleri oluflmaya bafllam›flt›r. ABD’de inflaat harcamalar› bir önceki çeyrek döneme göre s›n›rl› ölçüde artm›flt›r. Yeni ve mevcut ev sat›fllar› yükselmifltir. Konut fiyatlar›nda ise yeniden düflüfl bafllam›flt›r. Avrupa Birli€i’nde de inflaat sektörü 12 çeyrek dönemdir üst üste daralmas›n› sürdürmektedir. Ticari gayrimenkul piyasas›nda ise fiyatlar ilk kez hissedilir flekilde artm›flt›r. Ticari gayrimenkul finansman›na konu olan kredilerde sorunlar halen sürmektedir. Ekonomik toparlanma beklentisi ticari gayrimenkullere olan talebi ve fiyatlar›n› olumlu etkilemektedir. Asya- Pasifik bölgesinde ise ticari gayrimenkullere yönelik talep ve oluflan varl›k fiyatlar› balon riski yaratmaya devam etmektedir. TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ GENEL DE⁄ERLEND‹RME VE BEKLENT‹LER... TÜRK‹YE EKONOM‹S‹ Ekonomide büyüme h›zland› T ürkiye ekonomisi dördüncü çeyrekte yüzde 9.2 büyümüfltür. Böylece y›l›n genelinde büyüme yüzde 8.9 olarak gerçekleflmifltir. H›zl› ekonomik büyüme daha çok iç talep ve özel sektör yat›r›mlar› a€›rl›kl›d›r. H›zl› ekonomik büyüme ile birlikte iflsizlik ve bütçe a盀› iyileflirken cari aç›k yeniden genifllemektedir. Reel faizler de düflük kalmaya devam etmektedir. Türkiye ekonomisinde h›zl› büyüme gayrimenkul sektörü için de uygun koflullar yaratmaktad›r. TÜRK‹YE ‹NfiAAT KONUT VE T‹CAR‹ GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ ‹nflaat sektöründe h›zl› büyüme ‹ nflaat sektörü 2010 y›l› dördüncü çeyrek döneminde yüzde 17.5 ile en h›zl› büyüyen sektör olmufltur. Özel ve kamu inflaat harcamalar› genifllemifltir. Al›nan konut yap› ruhsatlar› 341.031 adet ile s›çrama göstermifltir. Konut sat›fllar› ise beklentilerin alt›nda gerçekleflmifltir. Konut kredileri stoku son çeyrekte önemli ölçüde genifllemifltir. Konut fiyatlar› ve kiralar›nda da s›n›rl› bir art›fl yaflanm›flt›r. Ticari gayrimenkuller içinde ise özellikle ofis ve al›flverifl merkezi kiralama taleplerinde ve yeni yat›r›mlarda canlanma görülmektedir. Lojistik ve sanayi alanlar› ise henüz s›n›rl› bir geniflleme içindedir. Son çeyrek dönemde yeni halka arzlar ile birlikte gayrimenkul yat›r›m ortakl›klar›n›n piyasa de€eri önemli ölçüde büyümüfltür. 05 06 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ B‹R BAKIfiTA DÖRDÜNCÜ ÇEYREK... ABD ekonomisi yüzde 3.0 büyürken, Euro Bölgesinde büyüme yüzde 2.0 oldu. 1 3 5 7 9 11 2 ABD ve AB’de beklenti ve güven endekslerinde iyileflme yaflan›yor. Avrupa Euro bölgesinde inflaat sektörü faaliyetleri 12 çeyrektir daral›yor. 6 Türkiye ekonomisi yüzde 9.2 büyüdü. Y›l genelinde konut kredileri stoku 14.7 milyar TL artt›. Konut kredisi ayl›k faiz oran› ortalama yüzde 0.90 ile en düflük seviyesinde. Bileflik Öncü Göstergeler dünya ekonomisindeki büyümede h›zlanma gösteriyor. 4 ABD’de inflaat harcamalar› darald›. Konut sat›fllar› tarihi düflük seviyesinde. ABD’de ticari gayrimenkul fiyatlar› endeksi 110’dan 113’e yükseldi. 8 10 12 Al›nan konut yap› ruhsatlar› say›s› 341.031 ile s›çrama gösterdi. Son çeyrekte konut kredileri stoku 5.6 milyar TL artt›. Konut sat›fllar› 97.517 ile halen kriz öncesi dönemin gerisinde. TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ B‹R BAKIfiTA DÖRDÜNCÜ ÇEYREK... 13 14 16 18 Konut fiyatlar› ve konut kiralar›nda s›n›rl› art›fl yafland›. Aç›lan 7 AVM ile birlikte toplam AVM say›s› 261’e, toplam kiralanabilir alan büyüklü€ü 6.28 milyon m2’ye ulaflt›. ‹stanbul ofis piyasas›nda M‹A bölgesi A ve B tipi ofis boflluk oranlar›nda s›n›rl› gerileme sürdü. Kiralarda s›n›rl› art›fl yafland›. ‹MKB’de ifllem gören GYO say›s› 21’e yükseldi. Net aktif de€eri 11 milyar TL’yi aflt› 20 15 Hane halk› tüketim harcamalar› yüzde 9.0 büyüdü. 17 Lojistik binas› ve AVM kiralar›nda dura€anl›k sürüyor. 19 ‹nflaat sektörü yüzde 17.5 büyüdü. Kamu kesimi inflaat harcamalar› kuvvetli artt›. Yabanc›lara gayrimenkul sat›fl› 645 milyon dolar oldu, do€rudan yabanc› sermaye yat›r›mlar› 130 milyon dolar oldu. 07 8 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ I. DÜNYA EKONOM‹S‹ Geliflmifl ülkelerde büyüme yavafllayarak sürüyor 2010 y›l› dünya ekonomisinde Dünya Ekonomisi Büyüme büyüme beklentilerin üzerinde (GEÇEN YILIN AYNI ÇEYREK DÖNEM‹NE GÖRE) gerçekleflmifltir. Küresel kriz DÖNEMLER ABD % EURO BÖLGES‹ % Ç‹N % JAPONYA % sonras› kuvvetli daralma yaflayan 2009 Q1 -3.8 -5.2 6.2 -10.0 geliflmifl ülkeler 2010 y›l›nda 2009 Q2 -4.1 -4.9 7.1 -7.0 yeniden büyüme sürecine 2009 Q3 -2.7 -4.0 7.8 -6.2 2009 Q4 0.2 -2.0 8.7 -1.8 girmifltir. Y›l›n ikinci ve üçüncü 2010 Q1 2.4 0.8 11.9 5.4 çeyrek dönemlerinde geliflmifl 2010 Q2 3.0 2.0 11.1 3.3 ülkelerin büyüme performans› 2010 Q3 3.2 1.9 10.6 4.7 2010 Q4 3.0 2.0 10.3 2.6 kuvvetlenmifltir. Y›l›n son çeyrek döneminde ise ABD, Japonya KAYNAK: OECD ve Çin’de büyüme yavafllamaya bafllam›flt›r. Euro bölgesinde yüzde 2.0 ile büyümede toparlanma sürmektedir. Öncü göstergeler yeni y›lda kuvvetleniyor Dünya ekonomisindeki geliflme öngörüleri için önemli bir öncü gösterge olan OECD bileflik öncü göstergeleri yeni y›lda da art›fl›n› sürdürmektedir. Öncü göstergeler son üç çeyrek dönemdir s›n›rl› ama istikrarl› bir art›fl göstermektedir. Ekonomide büyümenin Dünya Ekonomisi Öncü Göstergeleri geniflleyerek sürece€ini gösteren öncü BALTIK CAPSIZE IMF METAL OECD BÖLGES‹ OECD B‹LEfi‹K ÖNCÜ DÖNEMLER F‹YAT ENDEKS‹ ‹fiS‹ZL‹K % TOTAL GÖSTERGE ENDEKS‹ TAfiIMACILIK ENDEKS‹ göstergelerin yan› s›ra metal 2009 93.0 2.066 104.94 7.6 DÖNEMLERQ1 fiyatlar›ndaki art›fl da talep genifllemesi 2009 Q2 96.5 7.241 130.23 8.3 ile birlikte ekonomik büyümeyi iflaret 2009 Q3 99.9 2.846 150.52 8.6 2009 Q4 102.8 3.887 175.81 8.7 etmektedir. Yeni y›lda gerçekleflen bu 2010 Q1 103.2 3.425 197.68 8.7 olumlu bafllang›ca karfl›n Japonya’daki 2010 Q2 102.8 2.711 181.54 8.6 depremin öncü göstergeler üzerinde 2010 Q3 101.9 3.370 200.93 8.5 yavafllat›c› etkisi beklenmektedir. 2010 Q4 102.8 2.346 232.02 8.5 2011 Q1 103.1(1) 1.785 254.502 8.4(1) KAYNAK: OECD, IMF, WTO VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) OCAK (2) fiUBAT TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Dünya Ekonomisi Mali Göstergeleri DÖNEMLER DOW JONES ENDEKS‹ PETROL VAR‹L DOLAR ALTIN ONS DOLAR ABD MERKEZ BANKASI FA‹Z‹ % EURO DOLAR PAR‹TES‹ 2009 Q1 7.608 46.4 976 0.25 1.3304 2009 Q2 8.447 67.9 939 0.25 1.4070 2009 Q3 9.712 70.4 1.002 0.25 1.4613 2009 Q4 10.428 79.4 1.115 0.25 1.4316 2010 Q1 10.856 83.4 1.113 0.25 1.3509 2010 Q2 9.774 75.6 1.244 0.25 1.2236 2010 Q3 10.788 79.9 1.307 0.25 1.3659 2010 Q4 11.577 91.4 1.422 0.25 1.3378 2011 Q1 12.319 106.7 1.430 0.25 1.4163 KAYNAK: MENKUL KIYMET, EMT‹A VE VADEL‹ ‹fiLEM BORSLALARI, FED VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE Dünyada mali varl›k fiyatlar› art›yor 2011 y›l›n›n ilk çeyrek döneminde mali varl›k fiyatlar› art›fl e€ilimi sürdürmüfltür. 2011 y›l›ndaki ekonomik büyümeye iliflkin iyimser beklentiler ile hisse senedi fiyatlar› yükselmektedir. Emtia fiyatlar› da y›l›n ilk çeyrek döneminde artm›flt›r. Özellikle Arap dünyas›nda yaflanan geliflmeler ile birlikte petrol ve alt›n fiyatlar› da y›l›n ilk çeyrek döneminde önemli ölçüde yükselmifltir. ABD Merkez Bankas› y›l›n ilk çeyrek döneminde çok düflük faiz politikas›n› sürdürmüfltür. ‹lk çeyrekte Euro Dolar karfl›nda de€er kazanm›flt›r. Dünya Ekonomisi Güven ve Beklenti Endeksleri DÖNEMLER ‹MALAT SANAY‹ BEKLENT‹ ENDEKSLER‹ TÜKET‹C‹ GÜVEN ENDEKSLER‹ ABD AB Ç‹N ABD AB Ç‹N 2009 Q1 36.3 33.9 52.4 57.3 -32 86.0 2009 Q2 44.8 42.6 53.2 70.8 -23 86.5 2009 Q3 52.6 49.3 54.3 73.5 -17 102.8 2009 Q4 55.9 51.6 56.6 72.5 -14.3 103.9 2010 Q1 60.4 56.6 55.1 73.6 -13.8 107.9 2010 Q2 55.3 55.6 52.1 76.0 -14.9 108.5 2010 Q3 55.3 53.7 53.8 68.2 -11.6 104.1 2010 Q4 58.5 55.5 53.9 74.5 -12.1 100.4 2011 Q1 61.4(1) 59.0(1) 52.2(1) 77.5(1) -12.4(1) KAYNAK: RESM‹ ‹STAT‹ST‹K KURUMLARI VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) fiUBAT Beklentiler yeni y›lda iyileflme e€iliminde ABD ve AB’de reel kesimin beklenti endeksleri yeni y›lda art›fl e€ilimini sürdürmektedir. 2011 y›l› ilk iki ay›nda reel kesimin beklenti endeksi ABD’de 2.9 puan, AB’de ise 3.5 puan artm›flt›r. Çin’de ise ekonomik yavafllama öngörüleri çerçevesinde reel kesimin beklenti endeksi gerilemifltir. Tüketici güveni ise ABD’de ilk iki ayda 3 puan artarken, AB’de tüketici güveni yeni y›lda s›n›rl› ölçüde gerilemifltir. 09 10 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ II. DÜNYA ‹NfiAAT VE KONUT SEKTÖRÜ ABD’de inflaat harcamalar› yeni y›la zay›f bafllad› ABD’de toplam inflaat harcamalar› 2010 y›l›nda önemli bir gerileme göstermifltir. 2009 y›l› son çeyrek döneminde 598.7 milyar dolar olan y›ll›k birikimli inflaat harcamalar› 2010 y›l› son çeyre€inde 504.5 milyar dolara inmifltir. 2011 y›l› Ocak ay› sonu itibari ile ise y›ll›k birikimli toplam inflaat harcamalar› 490.5 milyar dolara gerilemifltir. Yeni y›l›n ilk ay›nda konut inflaat harcamalar› artarken konut d›fl› bina inflaat› harcamalar› gerilemesini sürdürmüfltür. ABD ‹nflaat Sektörü Harcamalar› YILLIK M‹LYAR DOLAR DÖNEMLER KONUT ‹NfiAATI HARCAMALARI KONUT DIfiI B‹NA ‹NfiAATI HARCAMALARI 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1 292.3 248.9 237.0 251.5 266.2 257.8 236.2 242.7 255.1(1) 404.3 401.5 382.6 347.2 323.2 261.9 260.0 261.8 235.4(1) KAYNAK: US BUREAU OF CENSUS VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) OCAK ABD konut sektörü ikinci dibe yak›n ABD konut sektöründe konut sat›fllar› ve konut fiyatlar›nda üçüncü ve dördüncü çeyrekte iyileflme gözlenmemifltir. Yeni ev sat›fllar› ilk çeyrekte 384 bin adet olduktan sonra izleyen çeyreklerde gerilemifl ve Ekim ay› itibari ile 283 bine düflmüfltür. Mevcut ev sat›fllar› ise y›ll›k birikimli olarak y›l›n ilk çeyre€inde 5.36 milyon adet olduktan sonra gerilemeye bafllam›fl ve Ekim ay› itibari ile 4.43 milyona inmifltir. Konut fiyatlar›nda ise ilk kez y›l›n ikinci çeyrek döneminde bir art›fl yaflanm›fl üçüncü çeyrekte ise fiyatlar hemen ayn› kalm›flt›r. ABD Konut Sektörü DÖNEMLER YEN‹ EV SATIfiLARI AYLIK B‹N MEVCUT EV SATIfiLARI YILLIK B‹N KONUT F‹YATLARI ENDEKS‹ CASE SHILLER 20 CASE SHILLER 10 2009 Q1 332 4.610 140.0 151.5 2009 Q2 399 4.890 142.0 153.4 2009 Q3 391 5.600 146.6 158.8 2009 Q4 356 5.440 145.9 158.2 2010 Q1 384 5.360 143.3 156.2 2010 Q2 310 5.230 148.0 161.0 2010 Q3 317 4.410 147.2 161.0 2010 Q4 333 5.220 142.3 156.0 2011 Q1 250(1) 4.880(1) 140.9(2) 154.7(2) KAYNAK: NATIONAL ASSOCIATION OF REALTORS, US STANDARD AND POORS CASE SHILLER HOUSE PRICE INDICES VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) OCAK (2) fiUBAT TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ EURO alan›nda inflaat faaliyetlerinde küçülme durmuyor Avrupa Birli€i Euro alan›nda inflaat sektörü faaliyetlerinde küçülme devam etmektedir. 2009 y›l›n›n tamam›nda küçülme yaflayan inflaat faaliyetleri 2010 y›l›nda da daralm›flt›r. Genel ekonomik büyümeye ra€men inflaat sektöründe henüz toparlanma görülmemektedir. Euro alan›nda 2010 y›l›n›n tüm çeyreklerinde hem konut hem de konut d›fl› bina inflaat› faaliyetleri küçülmüfltür. Avrupa Birli€i Euro Alan› ‹nflaat Faaliyetleri B‹R ÖNCEK‹ YILIN AYNI ÇEYREK DÖNEM‹NE GÖRE DE⁄‹fi‹M YÜZDE DÖNEMLER 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 TOPLAM ‹NfiAAT SEKTÖRÜ KONUT ‹NfiAATI KONUT DIfiI B‹NA ‹NfiAATI -9.9 -7.5 -9.1 -6.2 -9.9 -4.0 -8.1 -9.3 -12.1 -10.0 -11.9 -7.7 -9.2 -2.9 -7.3 -8.2 -2.8 0.7 -0.6 0.8 -13.5 -9.7 -10.7 -14.6 KAYNAK: EUROSTAT CONSTRUCTION OUTPUT VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE III. DÜNYA T‹CAR‹ GAYR‹MENKUL SEKTÖRÜ Ticari gayrimenkul piyasas›nda iyimserlik iflaretleri Ekonomik krizin konut sektörü ile birlikte olumsuz etkiledi€i ticari gayrimenkul sektöründe ilk iyimserlik iflaretleri 2010 y›l› son çeyre€inde al›nmaya bafllam›flt›r. ABD Merkez Bankas›’n›n Eylül ay›ndan itibaren uygulamaya bafllad›€› yeni parasal geniflleme politikas› ile ekonomik büyümenin h›zlanaca€› beklentisi ticari gayrimenkul sektöründe ABD ve AB’de yeni taleplerin oluflmas›na neden olmufltur. Kriz sonras› tasarruf amaçl› yeni talebe ilk kez geniflleme-büyüme odakl› talep de eklenmifltir. Bununla birlikte ticari gayrimenkul piyasas›nda yeni arz, kiralar, sat›n almalar ve finansman taraf›nda zay›fl›k devam etmektedir. 11 12 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ ABD Ticari Gayrimenkul Piyasasi Fiyat Endeksleri 2000 = 100 DÖNEMLER OF‹S B‹NALARI 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 124 127 114 113 118 123 118 124 SANAY‹ LOJ‹ST‹K B‹NALARI 163 131 123 121 128 124 119 125 PERAKENDE B‹NALARI T‹CAR‹ GAYR‹MENKUL 150 138 142 142 133 118 125 136 148 124 112 108 111 112 110 113 KAYNAK: MOODYS REAL COMMERCIAL PROPERTY PRICE INDICES VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE ABD ticari gayrimenkul fiyatlar› art›yor ABD’de ticari gayrimenkul fiyatlar› 2010 y›l› son çeyre€inde art›fl göstermifltir. Bu art›fl›n önemli bir nedeni ayn› dönemde ABD Merkez Bankas› FED’in uygulamaya koydu€u yeni parasal geniflleme ile birlikte tüm varl›k fiyatlar›nda görülen art›flt›r. ABD’de tüm ticari gayrimenkul alt pazarlar›nda varl›k fiyatlar› artm›flt›r. Ancak fiyatlar halen kriz öncesinin çok alt›ndad›r. TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ IV. TÜRK‹YE EKONOM‹S‹ Türkiye Ekonomisi ‹ktisadi Faaliyetlerde Büyüme DÖNEMLER GSMH ‹MALAT SANAY‹ T‹CARET ULAfiTIRMA ‹LET‹fi‹M MAL‹ H‹ZMETLER 2009 Q1 -14.7 -22.4 2009 Q2 -7.8 -11.7 -26.4 -16.4 10.6 -15.2 -10.2 7.5 2009 Q3 -2.8 -4.4 -7.1 -4.8 7.8 2009 Q4 5.9 12.7 10.4 2.9 8.3 2010 Q1 12.0 21.4 20.5 12.1 4.4 2010 Q2 10.3 15.7 13.9 10.4 7.3 2010 Q3 5.2 7.6 7.3 6.9 6.3 2010 Q4 9.2 11.3 13.1 12.9 10.3 KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU 2010 y›l›nda h›zl› ekonomik büyüme 2009 y›l›nda yaflanan daralma ard›ndan 2010 y›l›nda ekonomi yüzde 8.9 oran›nda büyümüfltür. Y›l›n ilk iki çeyre€inde görülen h›zl› büyüme üçüncü çeyrekte yavafllam›fl ancak, büyüme yüzde 9.2 ile son çeyrekte yeniden h›zlanm›flt›r. Son çeyrekte imalat sanayi, ticaret, ulaflt›rma ve iletiflim ile mali hizmetler olmak üzere tüm iktisadi faaliyetlerde büyüme bir önceki çeyrek döneme göre h›zlanm›flt›r. 13 14 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Türkiye Ekonomisi Temel Göstergeler TÜKET‹C‹ F‹YATLARI %YILLIK CAR‹ AÇIK YILLIK M‹LYAR DOLAR BÜTÇE AÇI⁄I YILLIK M‹LYAR TL DOLAR/ TÜRK L‹RASI MERKEZ BANKASI FA‹Z ORANI% 2009 Q1 7.89 31.3 37.9 15.8 1.67 10.50 2009 Q2 5.73 20.9 2009 Q3 5.27 15.4 43.0 13.0 1.54 8.75 53.7 13.4 1.50 2009 Q4 6.53 7.25 14.0 52.6 13.5 1.52 6.50 2010 Q1 2010 Q2 9.56 22.1 44.4 13.7 1.52 6.50 8.37 27.6 45.0 10.5 1.58 6.50 2010 Q3 9.24 36.2 32.7 11.3 1.45 7.00(1) 2010 Q4 6.40 11.4 1.55 6.50 1.54 6.25 DÖNEMLER 2011 Q1 3.99 48.6 (2) 51.4 39.6 (3) 36.2 ‹fiS‹ZL‹K % (2) KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU, TC MERKEZ BANKASI, MAL‹YE BAKANLI⁄I VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) MB Politika faizi olarak 1 haftal›k repo faiz oran›n› kullanmaya bafllam›flt›r. (2) fiUBAT (3) OCAK Geniflleyen cari aç›k, düflen enflasyon 2011 y›l›na girilirken Türkiye’nin temel ekonomik göstergeleri içinde geniflleyen cari aç›k öncelik kazanmaktad›r. Merkez Bankas›’n›n h›zl› genifllemesini s›n›rland›rmak için önlemler ald›€› cari aç›k 2011 y›l› Ocak ay› sonunda y›ll›k birikimli 51.4 milyar dolara ulaflm›flt›r. Enflasyon ise tarihin en düflük seviyelerine gerilemifltir. Dünya genelindeki enerji ve emtia fiyatlar›ndaki art›fla ra€men enflasyon yüzde 4’lere inmifltir. Türk Liras› ise Merkez Bankas›’n›n ald›€› yeni önlemler ile yeni y›la de€er kaybederek girmifl, ancak mart ay›nda yeniden de€erlenmeye bafllam›flt›r. Merkez Bankas› ilk çeyrekte gösterge faizini 0.25 puan daha indirerek 6.25’e çekmifltir. Beklenti ve güven endeksleri yeni y›lda zirvede Reel kesimin beklentileri ve tüketici güveni yeni y›lda art›fl e€ilimi içindedir. Reel kesim beklenti endeksi 2010 y›l›n› 106.4 seviyesinden kapatt›ktan sonra 2011 y›l› Mart ay› itibari ile 114.8’e yükselmifltir. Tüketici güveni de ayn› flekilde fiubat ay› itibari ile 93.56 puana ç›km›flt›r. Beklenti ve güven endeksleri kriz sonras› zirve seviyelerine ulaflm›flt›r. Bu seviyeler ekonominin geneli ile konut ve ticari gayrimenkul sektörü için de iyimser beklentiler yaratmaktad›r. Türkiye Ekonomisi Güven ve Beklenti Endeksleri DÖNEMLER 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1 REEL KES‹M BEKLENT‹ ENDEKS‹ 67.8 99.4 97.8 92.2 112.1 111.7 110.7 106.4 114.8 TÜKET‹C‹ GÜVEN ENDEKS‹ 74.77 85.27 81.92 78.80 84.74 88.04 90.41 90.99 93.56(1) KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) fiUBAT TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ V. TÜRK‹YE KONUT SEKTÖRÜ Al›nan konut yap› ruhsatlar›nda s›çrama 2010 y›l› son çeyrek döneminde al›nan konut yap› ruhsatlar›nda s›çrama yaflanm›flt›r. Y›l›n son çeyre€inde al›nan konut yap› ruhsat› say›s› 341.031 ile tüm zamanlar›n çeyrek dönem rekorunu k›rm›flt›r. Yap› kullan›m izin belgesi say›s› da son çeyrekte 109.194 olarak gerçekleflmifltir. Son çeyrek dönemde ekonomik iyimserli€in artmas› ile birlikte s›çrama gösteren al›nan yap› ruhsatlar› önümüzdeki dönemde konut arz›n›n önemli ölçüde geniflleyece€ini göstermektedir. Al›nan Konut Yap› Ruhsat› ve Kullan›m ‹zin Belgeleri DÖNEMLER YAPI RUHSATI DA‹RE SAYISI YAPI KULLANIM ‹Z‹N BELGES‹ DA‹RE SAYISI 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 134.666 113.196 108.689 159.678 132.520 185.631 157.910 341.031 111.693 111.882 77.220 101.795 73.795 77.683 89.368 109.194 KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU Konut kredisi genifllemesi sürüyor 2011 y›l› bafl›ndan itibaren Merkez Bankas›’n›n ald›€› önlemler ile birlikte kredi genifllemesinin yavafllat›lmas› hedeflenmektedir. Buna karfl›n y›l›n ilk üç ay› içinde konut kredileri ve di€er kredilerde geniflleme sürmektedir. Konut kredileri stoku 1 Ocak-11 Mart tarihleri aras›nda 3.2 milyar TL artarak 60.5 milyar TL’ye ulaflm›flt›r. Konut kredilerinin tüketici kredileri içindeki pay› yüzde 45.7, toplam krediler içindeki pay› ise yüzde 10’dur. Konut Kredileri ve Tüketici Kredileri ile Toplam Krediler ‹çinde Pay› DÖNEMLER KONUT KRED‹LER‹ M‹LYAR TL TÜKET‹C‹ KRED‹LER‹ M‹LYAR TL KONUT KRED‹LER‹ % PAY TOPLAM KRED‹LER M‹LYAR TL KONUT KRED‹LER‹ % PAY 2009 Q1 37.4 78.2 47.8 366.2 10.2 2009 Q2 38.6 81.0 47.6 368.2 10.5 2009 Q3 39.5 84.9 46.5 373.7 10.6 2009 Q4 42.6 90.6 47.0 405.6 10.5 2010 Q1 45.0 95.8 47.0 431.8 10.3 2010 Q2 48.9 104.8 46.7 476.3 10.4 2010 Q3 51.7 112.7 45.9 510.4 10.1 2010 Q4 57.3 124.9 45.9 577.6 9.9 2011 Q1(1) 60.5 132.5 45.7 607.4 10.0 KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) 11 MART 15 16 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Çeyrek Dönemlerde Kulland›r›lan Konut Kredileri DÖNEMLER PARA C‹NS‹ VE TOPLAM KRED‹ M‹LYON TL KRED‹ ADET‹ 2009 Q1 TL YP T 2.475 4 2.479 40.979 38 41.017 2009 Q2 TL YP T 3.968 4 3.972 64.598 35 64.633 2009 Q3 TL YP T 5.985 5 5.991 96.757 51 96.808 2009 Q4 TL YP T 8.776 4 8.781 134.706 39 134.745 2010 Q1 TL YP T 6.541 3 6.544 95.571 37 95.608 2010 Q2 TL YP T 7.525 3 7.528 107.957 60 108.017 2010 Q3 TL YP T 6.848 5 6.853 97.391 52 97.443 KAYNAK: TÜRK‹YE BANKALAR B‹RL‹⁄‹ Konut kredisi kullan›m›nda art›fl Dönem içinde kulland›r›lan kontu kredileri büyüklü€ü 2009 y›l›nda 21.2 milyar TL olmufltur. 2010 y›l› ilk üç çeyre€inde ise büyüklük 20.9 milyar TL olarak gerçekleflmifltir. 2010 y›l› son çeyre€ine iliflkin veriler henüz aç›klanmam›flt›r. Ancak son çeyrek dönemde konut kredileri stoku 5.6 milyar TL artm›flt›r. 2010 y›l› içinde stokun en h›zl› geniflledi€i dördüncü çeyrekte dönem içi kulland›r›lan kredilerin 8-9 milyar TL olarak gerçekleflti€i öngörülmektedir. TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Konut kredisi faizleri yeni y›lda yükseliyor Konut kredisi ayl›k ortalama faiz oranlar› yeni y›lda yükselme e€ilimine girmifltir. 2010 y›l sonunda ayl›k ortalama yüzde 0.9 olan faiz oran› 2011 y›l› Mart ay› sonunda yüzde 0.95’e yükselmifltir. Merkez Bankas›’n›n ald›€› önlemler karfl›s›nda maliyetleri artan bankalar kredi faizlerini yükseltmeye bafllam›flt›r. Mart ay›nda al›nan ilave önlemler ile birlikte kredi faiz oranlar›ndaki art›fl y›l›n ikinci çeyrek döneminde de sürecektir. Konut Kredisi Ayl›k Faiz Oranlar› Yüzde DÖNEMLER 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1 M‹N‹MUM 1.49 1.29 0.58 0.85 0.67 0.59 0.59 0.56 0.69 ORTALAMA MAKS‹MUM 1.64 1.48 0.96 0.96 0.94 0.92 0.90 0.90 0.95 1.84 1.79 1.25 1.11 1.08 1.08 1.07 1.10 1.19 KAYNAK: DEVLET PLANLAMA TEfiK‹LATI VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE Konut Kredilerinin Vade Da€›l›m› Yüzde Pay (TÜRK L‹RASI KULLANDIRILAN KRED‹LER) DÖNEMLER 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1(1) 1-12 AY 0.2 0.4 0.4 0.4 0.4 0.3 0.2 0.2 0.2 13-36 AY 37-60 AY 61-120 AY 121-180 AY 5.9 5.8 6.2 6.8 6.7 6.3 5.9 5.7 5.4 23.6 23.2 25.0 28.3 28.5 28.2 27.4 26.6 25.8 50.7 51.0 49.8 48.4 48.9 49.9 51.1 52.6 53.6 17.0 17.1 16.4 14.3 13.9 14.0 14.2 14.0 13.9 181-240 AY 1.9 1.8 1.6 1.2 1.0 0.9 0.8 0.6 0.5 241 AY + 0.7 0.7 0.7 0.6 0.6 0.4 0.4 0.3 0.6 KAYNAK: T.C. MERKEZ BANKASI VER‹LER ÇEYREK DÖMEN‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) 18 MART 5-10 y›l vadeli kredilerin pay› art›yor Kullan›lan konut kredilerini vadelerinde uzama sürmektedir. 5-10 y›l aras› vadelerde kullan›lan kredilerin pay› 2009 sonunda yüzde 48.4 iken, 2010 sonunda 52.6’ya ç›km›flt›r. 2011 y›l› Mart ay›nda ise bu oran yüzde 53.6’ya yükselmifltir. Di€er vadelerde kullan›lan kredilerin paylar› ise gerileme içindedir. Faiz oranlar›n›n gerilemesi ile birlikte 5 y›ldan uzun vadeli kredilere talep artmaktad›r. 17 18 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Takipteki Konut Kredileri KONUT KRED‹LER‹ M‹LYON TL DÖNEMLER 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1(1) TAK‹PTEK‹ KONUT KRED‹LER‹ M‹LYON TL 37.841 39.226 40.458 43.461 46.172 49.972 52.856 58.252 59.364 TAK‹PTEK‹ KONUT KRED‹LER‹ %PAY 645 755 876 912 861 872 875 816 813 1.70 1.92 2.16 2.10 1.86 1.74 1.65 1.40 1.37 KAYNAK: TC.MERKEZ BANKASI, BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) OCAK Takipteki konut kredileri geriliyor Takipteki konut kredileri hem mutlak büyüklük olarak, hem de kulland›r›lan krediler içindeki pay› itibari ile gerilemektedir. 2009 son çeyre€inde 912 milyon TL olan takipteki konut kredileri 2010 y›l› genelinde gerilemifltir. 2011 y›l› Ocak ay› sonu itibari ile takipteki konut kredileri 813 milyon TL’ye inmifltir. Takipteki konut kredilerinin kulland›r›lan konut kredileri içindeki pay› ise yüzde 1.37’ye kadar gerilemifltir. Konut kredilerinin kalitesinde iyileflme artarak sürmektedir. Konut Sat›fllar› Adet DÖNEMLER TÜRK‹YE GENEL‹ ‹STANBUL ÜÇ BÜYÜK ‹L D‹⁄ER ‹LLER 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 108.861 194.743 111.913 116.229 85.857 90.270 83.697 97.517 26.091 56.909 22.896 25.254 18.994 21.485 16.320 20.922 55.068 102.988 52.464 55.687 40.380 42.313 34.754 42.202 53.793 91.755 59.449 60.542 45.477 47.957 48.943 55.315 KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU Konut sat›fllar› y›l› beklentilerin alt›nda kapatt› Konut sat›fllar› 2010 y›l›n› beklentilerin alt›nda kapatm›flt›r. 2010 y›l›nda 4 çeyrek boyunca konut sat›fllar› 100 binin alt›nda kalm›fl, ayr›ca kriz senesi olan 2009 y›l› çeyrek dönemlerinin de alt›nda gerçekleflmifltir. 2010 y›l› son çeyre€inde konut sat›fllar› 97.517 ile dört çeyrek içinde en yüksek sat›fl rakam› olmufltur. Y›l genelinde beklentilerin alt›nda kalmas›na ra€men son çeyrek sat›fllar› hareketlenme iflareti olarak görülmektedir. TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Yeni y›lda konut alma e€ilimi çok kuvvetli Tüketicilerin konut sat›n alma e€ilimi 2011 y›l›nda çok kuvvetli seyretmektedir. Merkez Bankas›’n›n gerçeklefltirdi€i tüketici güven endeksi içinde yer alan tüketicilerin konut sat›n alma e€ilimi 10.42 puan ile kriz sonras› en yüksek seviyesine ç›km›flt›r. 2010 y›l sonunu 7.46 puandan kapatan e€ilim y›l›n ilk 2 ay›nda yaklafl›k 3 puan artm›flt›r. Sat›n alma e€ilimindeki güçlenme fiili konut sat›fllar›na da yans›yacakt›r. Tüketicilerin Konut Sat›n Alma E€ilimi DÖNEMLER KONUT SATIN ALMA E⁄‹L‹M‹ 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1(1) 7.54 9.32 7.07 7.99 9.30 8.31 8.98 7.46 10.42 KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) fiUBAT Konut Fiyatlar›, Konut Fiyatlar› Endeksi 2007 = 100 DÖNEMLER 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1(1) TÜRK‹YE 85.3 88.7 90.8 91.1 92.0 92.1 92.6 93.5 94.9 ‹STANBUL ANKARA ‹ZM‹R 83.4 85.8 87.5 88.4 89.9 91.2 91.7 93.3 94.8 82.6 86.8 88.1 88.2 89.1 89.2 90.1 90.3 92.5 89.2 97.0 99.9 100.8 100.2 96.7 97.0 97.3 97.5 KAYNAK: GARANT‹ MORTGAGE REIDIN EMLAK ENDEKS VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) fiUBAT Mevcut konut fiyatlar›nda s›n›rl› art›fl e€ilimi sürüyor Türkiye genelinde mevcut konutlar›n sat›fl fiyatlar›nda s›n›rl› ve istikrarl› art›fl e€ilimi sürmektedir. Türkiye genelinde konut fiyatlar› endeksi 2009 y›l›n› 91.1 puan seviyesinden kapatt›ktan sonra 2010 sonunda 93.5 puana ulaflm›flt›r. 2011 y›l› fiubat ay› itibari ile mevcut konut fiyatlar› endeksi 94.9 puana yükselmifltir. S›n›rl› ve istikrarl› konut fiyat› art›fllar› üç büyük ilde de yaflanmaktad›r. 19 20 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Konut Kiralar›, Konut Kiralar› Endeksi 2007 = 100 DÖNEMLER TÜRK‹YE ‹STANBUL ANKARA ‹ZM‹R 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1(1) 86.7 90.7 91.3 90.3 90.2 91.2 91.6 92.5 93.0 84.9 89.6 90.0 89.5 89.9 90.8 91.0 92.8 93.6 91.2 94.4 94.6 91.9 91.8 91.9 93.2 93.0 93.3 81.8 86.1 88.4 88.8 87.7 89.1 88.5 88.9 88.9 KAYNAK: GARANT‹ MORTGAGE REIDIN EMLAK ENDEKS VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) fiUBAT Konut kiralar›nda dura€anl›k sürüyor Ekonomik kriz sonras› 2009 y›l›n› 90.2 puan seviyesinden kapatan Türkiye geneli konut kiralar› endeksi 2010 y›l›nda 2.3 puan artarak 92.5 seviyesine ç›km›flt›r. 2011 y›l› fiubat ay› sonu itibari ile konut kiralar› endeksi 0.5 puan daha artarak 93.0’a yükselmifltir. Konut kiralar›nda s›n›rl› ölçüde art›fllar yaflanmakla birlikte genel bir dura€anl›k hakimdir ve kriz öncesi seviyelerin halen alt›nda kal›nmaktad›r. Yeni Konut Fiyat Endeksi 2010 Ocak=100 ÇEYREK DÖNEMLER 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1(1) GENEL 1+1 DA‹RE 100.5 101.7 103.0 105.3 106.3 101.6 103.0 103.2 105.5 106.8 2+1 DA‹RE 100.7 102.1 103.2 105.8 108.3 3+1 DA‹RE 100.2 101.2 103.0 105.6 106.5 4+1 DA‹RE 100.1 101.2 100.7 102.4 102.0 GARANT‹ MORTGAGE DESTE⁄‹ ‹LE HAZIRLANAN REIDIN - GYODER YEN‹ KONUT F‹YAT ENDEKS‹ (1) fiUBAT Yeni konut fiyatlar›nda s›n›rl› art›fl Yeni konut ortalama sat›fl fiyatlar› endeksi 2010 y›l genelinde 5.3 puan artarak y›l sonunda 105.3 puana ulaflm›flt›r. 2011 y›l›nda ise fiubat ay› itibari ile endeks 1.2 puan daha artarak 106.5’a yükselmifltir. Daire tipleri olarak de€erlendirildi€inde yeni konut fiyatlar›nda art›fl 2+1 dairelerde daha yüksek gerçekleflmektedir. 2+1 yeni dairelerin konut sat›fl fiyat› endeksi fiubat ay› sonunda 108.3’e ç›karken 4+1 daire fiyatlar› en az art›fl› göstermektedir. TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Al›flverifl merkezleri yat›r›mlar› sürüyor Ekonomik kriz öncesi çok h›zl› geniflleme yaflayan AVM yat›r›mlar› kriz ile birlikte bir sindirme dönemi yaflam›fl ve AVM yat›r›mlar› ertelenmifl ve ötelenmiflti. 2010 y›l›nda ekonomideki h›zl› toparlanma, canl› iç talep, yabanc› perakendecilerin kat›l›m›, düflük faiz oranlar› ve iyimser beklentiler ile birlikte AVM yat›r›mlar› yeniden canlanmaya bafllam›flt›r. Yerli ve yabanc› yat›r›mc›lar AVM yat›r›mlar›na yeniden h›z vermektedir. Büyük flehirlerin yan› s›ra di€er flehirlerde de ilave AVM yat›r›mlar›na bafllanmakta ve planlanmaktad›r. 2011 y›l›nda 35’e yak›n AVM’nin faaliyete geçmesi beklenmektedir. Ticari gayrimenkuller içinde AVM’ler ikincil bir geniflleme dönemine girmektedir. Türkiye Genelinde Al›flverifl Merkezleri DÖNEMLER AÇILAN AVM SAYISI AÇILAN AVM K‹RALANAB‹L‹R ALAN M2 TOPLAM AVM SAYISI TOPLAM K‹RALANAB‹L‹R ALAN M2 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1 5 5 7 7 3 7 6 7 5 69.740 129.000 251.000 368.700 94.000 147.500 267.112 250.000 232.500 219 224 231 238 241 248 254 261 266 4.777.959 4.906.959 5.157.959 5.526.659 5.620.659 5.768.159 6.035.271 6.285.271 6.517.271 KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU (1) fiUBAT 2010 y›l› ilk çeyrek döneminde 5 AVM aç›ld› Türkiye genelinde 2011 y›l› ilk çeyrek döneminde 5 yeni AVM aç›lm›flt›r. Toplam kiralanabilir alanlar› 232.500 m2 olan AVM’lerin üçü ‹stanbul’da, 1’i Denizli’de, 1’i de ‹zmir’de aç›lm›flt›r. Böylece 2011 Mart ay› sonu itibari ile toplam AVM say›s› 266’ya, kiralanabilir alan büyüklü€ü 6.52 milyon m2’ye ulaflm›flt›r 21 22 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Türkiye'de Tüketim Harcamalar› DÖNEMLER HANE HALKI TÜKET‹M HARCAMALARI BÜYÜME % GIDA HARCAMALARI M‹LYAR TL G‹Y‹M AYAKKABI HARCAMALARI M‹LYAR TL MOB‹LYA EV EfiYALARI HARCAMALARI M‹LYAR TL E⁄LENCE KÜLTÜR HARCAMALARI M‹LYAR TL 2009 Q1 -10.2 41.0 8.7 11.8 2009 Q2 -1.7 45.5 9.3 13.3 6.0 6.9 2009 Q3 -1.9 49.6 10.0 12.6 7.8 2009 Q4 5.0 51.6 9.0 11.7 8.7 2010 Q1 7.5 48.8 10.0 16.3 7.5 2010 Q2 3.3 52.5 11.7 14.9 7.6 2010 Q3 6.5 57.3 11.7 14.2 8.1 2010 Q4 9.0 63.2 10.3 13.7 8.2 KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU Tüketim harcamalar› son çeyrekte yüzde 9 büyüdü 2010 y›l› içinde hane halk› tüketim harcamalar› büyüme e€ilimi içinde olmufltur. 2010 y›l› son çeyrek döneminde hane halk› tüketim harcamalar› yüzde 9.0 oran›nda büyümüfltür. Böylece dördüncü çeyrek tüketim harcamalar›n›n en h›zl› büyüme gösterdi€i dönem olmufltur. Son çeyrekte g›da harcamalar›nda önemli bir geniflleme yaflan›rken, g›da d›fl› harcamalar bir önceki çeyrek dönemin alt›na kalm›flt›r. Türkiye'de Tüketici Güven Endeksi ve Sat›n Alma E€ilimleri DÖNEMLER TÜKET‹C‹ GÜVEN ENDEKS‹ YARI DAYANIKLI TÜKET‹M MALLARINA HARCAMA E⁄‹L‹M‹ DAYANIKLI TÜKET‹M MALLARINA HARCAMA E⁄‹L‹M‹ GENEL EKONOM‹K DURUM 2009 Q1 74.77 87.75 15.29 55.46 2009 Q2 85.27 94.07 17.14 79.44 2009 Q3 81.92 97.51 14.44 72.95 2009 Q4 78.79 93.97 13.99 73.01 2010 Q1 84.74 98.80 17.21 82.26 2010 Q2 88.04 99.82 16.28 85.44 2010 Q3 90.41 105.03 18.91 93.11 2010 Q4 90.99 104.84 15.28 91.68 93.56 105.08 18.56 93.24 2011 Q1 (1) KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU VER‹LER ÇEYREK DÖMEN‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) fiUBAT Tüketicinin sat›n alma e€ilimi art›yor 2011 y›l›n›n ilk iki ay›nda tüketicinin güveninde ve buna ba€l› olarak sat›n alma e€ilimi ve ifltah›nda art›fl yaflanmaktad›r. Tüketici güven endeksi kriz sonras› en üst seviyesine ulaflm›flt›r. Yar› dayan›kl› tüketim mallar› harcama e€ilimi de 105.08 ile zirveye ç›km›flt›r. Ayn› flekilde dayan›kl› tüketim mal› harcama e€ilimi de y›l›n ilk ay›nda 3.28 puan artarak önemli ölçüde yükselmifltir. Tüketicilerin genel ekonomik duruma iliflkin de€erlendirmeleri de 93.24 puan ile kriz sonras› en iyimser noktaya ulaflm›flt›r. TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Al›flverifl Merkezleri Perakende Endeksi 2005=100 DÖNEMLER 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2011 Q1(1) TOPLAM C‹RO ENDEKS‹ K‹RALANAB‹L‹R ALAN M2 ENDEKS‹ M2 BAfiINA C‹RO ENDEKS‹ 121 133 155 168 126 142 153 151 133 171 176 183 191 195 203 211 218 219 90 97 108 116 90 96 102 99 88 KAYNAK: AMPD NIELSEN PERAKENDE ENDEKS‹ VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) fiUBAT AVM cirolar›nda mevsimsel gerileme Al›flverifl Merkezi cirolar› 2011 y›l› fiubat ay› itibari ile y›l bafl›ndan bu yana 18 puan gerileyerek 133’e gerilemifltir. Ancak bu gerileme daha çok mevsimsellikten kaynaklanmaktad›r. Ciro endeksi 2010 y›l› ilk çeyrek dönemine göre 7 puan yukar›dad›r. Kiralanabilir alan M2 endeksi de 1 puan artarak 219’a yükselmifltir. M2 bafl›na ciro endeksi ise 11 puan gerileyerek 88 olarak gerçekleflmifltir. 23 24 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Ofis piyasas›nda canlanma sürüyor 2010 y›l›nda ekonomik büyümenin beklentilerin üzerinde gerçekleflmesi ve özellikle son çeyrekte iktisadi faaliyetlerde görülen geniflleme ile birlikte son çeyrekte ofis talebinde hissedilir art›fl yaflanm›flt›r. Kriz sonras› tasarruf amaçl› yer de€ifltirmelerin belirledi€i ofis talebine ilk kez yeni ofis talepleri y›l›n son çeyre€inde eklenmifltir. Bunlara ba€l› olarak genelde di€er çeyrek dönemlere göre zay›f geçen son çeyrekte ofis piyasas›nda canlanma artarak sürmüfltür. ‹stanbul’a 2010 y›l›nda 196.000 m2 yeni ofis arz› eklenmifl olup, bunun önemli bir bölümü dolmaktad›r. M‹A d›fl› Avrupa arz›n, M‹A d›fl› Asya ise talebin güçlü oldu€u yerlerdir. ‹stanbul Ofis Piyasas› Boflluk Oranlar› Yüzde DÖNEMLER 2009 1. ÇEYREK 2009 2. ÇEYREK 2009 3. ÇEYREK 2009 4.ÇEYREK 2010 1.ÇEYREK 2010 2.ÇEYREK 2010 3.ÇEYREK 2010 4.ÇEYREK A SINIFI OF‹SLER B SINIFI OF‹SLER M‹A M‹A DIfiI AVRUPA M‹A DIfiI ASYA M‹A M‹A DIfiI AVRUPA M‹A DIfiI ASYA 10.4 11.7 12.1 12.3 12.0 11.7 11.5 11.3 22.5 21.3 20.4 19.5 19.6 18.9 20.0 18.6 16.7 15.9 14.3 13.9 14.6 14.5 12.8 14.4 13.3 16.7 15.1 14.7 13.8 12.0 12.6 9.2 29.9 29.2 31.4 31.2 33.5 33.7 30.5 33.9 16.0 17.7 16.6 15.6 18.2 19.8 17.3 15.1 KAYNAK: PROPIN INVESTMENT CONSULTANCY, ‹STANBUL OF‹S PAZARI Boflluk oranlar› s›n›rl› ölçüde geriledi ‹stanbul ofis piyasas›nda A s›n›f› ve B s›n›f› ofislerin boflluk oranlar› 2010 y›l› genelinde s›n›rl› ancak istikrarl› flekilde gerilemifltir. M‹A bölgesi A s›n›f› ofislerde boflluk oran› y›l genelinde 1 puan azalarak yüzde 11.3’e inerken, M‹A bölgesi B s›n›f ofislerde de boflluk oran› 3.4 puan düflerek yüzde 9.2’ye gerilemifltir. A s›n›f› ofislerde M‹A d›fl› Asya bölgesinde, B s›n›f› ofislerde de M‹A d›fl› Avrupa bölgesinde boflluk oranlar›ndaki art›fl bu bölgelerde geniflleyen arzdan kaynaklanm›flt›r. TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ ‹stanbul Ofis Piyasas› Kira Ortalamalar› Dolar/M2/Ay DÖNEMLER A SINIFI OF‹SLER 2009 1. ÇEYREK M‹A 28.0 2009 2. ÇEYREK 26.6 2009 3. ÇEYREK 2009 4.ÇEYREK M‹A DIfiI AVRUPA 18.0 B SINIFI OF‹SLER M‹A DIfiI ASYA 18.7 M‹A 13.9 M‹A DIfiI AVRUPA 9.0 M‹A DIfiI ASYA 12.1 17.6 18.5 15.7 9.8 12.3 26.4 17.8 19.5 15.3 10.2 12.4 26.6 17.6 18.8 15.7 10.0 12.0 2010 1.ÇEYREK 25.9 17.7 18.9 14.9 9.2 11.6 2010 2.ÇEYREK 26.5 17.7 18.7 15.9 9.4 12.3 2010 3.ÇEYREK 27.2 17.9 19.3 16.6 9.3 13.3 2010 4.ÇEYREK 28.2 18.0 20.3 16.7 9.7 13.0 KAYNAK: PROPIN INVESTMENT CONSULTANCY, ‹STANBUL OF‹S PAZARI 2009 Kiralarda y›l boyu istikrarl› art›fl ‹stanbul ofis piyasas›nda A s›n›f› ve B s›n›f› ofislerin ortalama ayl›k m2 kiralar› 2010 y›l› boyunca istikrarl› bir art›fl göstermifltir. M‹A bölgesinde A s›n›f› ofislerin ayl›k ortalama m2 kiralar› y›l genelinde 2.3 dolar artarak 28.2 dolara, B s›n›f› ofislerde ise 1.8 dolar artarak 16.7 dolara ç›km›flt›r. M‹A bölgesi d›fl›ndaki ofis kiralar› da hem A hem de B s›n›f› ofislerde s›n›rl› ölçüde artm›flt›r. Ofis kiralar›nda art›fl e€ilimi kiralama talebinin daha kuvvetli hissedildi€i son çeyrekte de sürmüfltür. Ofis yap› ruhsatlar› son çeyrekte s›çrad› m2 Türkiye genelinde al›nan ofis (iflyeri) binas› yap› ruhsatlar› 2010 y›l› son çeyre€inde 1.66 milyon ile önemli bir s›çrama göstermifltir. 2010 y›l›nda ikinci çeyrekte 1.25 milyon m2, üçüncü çeyrekte Türkiye Geneli Ofis (‹flyeri) Binas› Yap› Ruhsat› ve Yap› Kullanma ‹zni DÖNEMLER 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 OF‹S B‹NASI ALINAN YAPI RUHSATI M2 OF‹S B‹NASI ALINAN YAPI KULLANMA ‹Z‹N BELGES‹ M2 1.141.776 854.072 560.920 926.974 675.534 1.251.969 977.426 1.662.311 766.816 410.908 396.157 477.737 477.452 489.971 561.355 547.438 KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU ise 977 bin m2 ofis binas› yap› ruhsat› al›nm›flt›. Son çeyrekte ise ekonomik büyüme ve beklentilerin etkisi ile birlikte al›nan yap› ruhsatlar› daha kuvvetli artm›flt›r. Ofis binalar› için al›nan yap› kullanma izin belgeleri de üçüncü ve dördüncü çeyrekte göreceli yüksek gerçekleflmifltir. 25 26 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Lojistik alan talebi son çeyrekte canlanmaya bafllad› 2010 y›l› genelinde ekonomide yaflanan h›zl› büyümeye lojistik alanlar bu geliflmeden en az yararlanan ticari gayrimenkul alan› olmufltur. Y›l›n ilk üç çeyrek döneminde lojistik alan talebinde iyileflme s›n›rl› kalm›flt›r. Ancak son çeyrekte gerçekleflen kiralamalar y›l›n ilk üç çeyrek dönemini aflm›flt›r. Kiralama talebi ve fiili kiralamalar büyük ölçüde Gebze- Tuzla bölgesinde gerçekleflmektedir. Lojistik alan talebinde belirleyici 3PL lojistik firmalar› olmaya devam ederken lojistik alan kiralar› y›l›n ilk çeyre€indeki art›fltan sonra üçüncü ve dördüncü çeyrekte de€iflmemifltir. Kiralamalarda y›l›n ikinci yar›s›nda Euro yerine yeniden Dolar›n kullan›ld›€› görülmektedir. Ekonomik büyümenin lojistik alanlarda etkisinin 2011 y›l›nda daha çok hissedilmesi beklenmektedir. Yeni sanayi ve lojistik bina yat›r›mlar› son çeyrekte s›çrad› Türkiye Geneli Sanayi ve Depo Binalar› Al›nan Yap› Ruhsatlar› DÖNEMLER SANAY‹ B‹NALARI VE DEPOLAR ALINAN YAPI RUHSATLARI M2 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 2.094.054 645.844 824.250 854.680 1.152.827 1.210.778 971.066 3.564.921 KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU Türkiye genelinde sanayi binalar› ve depolar için al›nan yap› ruhsatlar› 2010 y›l› son çeyre€inde 3.56 milyon m2 ile büyük bir s›çrama göstermifltir. Y›l›n ilk üç çeyrek döneminde al›nan yap› ruhsatlar› büyüklü€ü 3.33 milyon m2 iken son çeyrekte al›nan yap› ruhsatlar› ilk üç çeyre€i aflm›flt›r. Sanayi ve lojistik alan arz›nda 2011 y›l›nda önemli bir geniflleme olaca€› öngörülmektedir. TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU 27 GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Gayrimenkul Sektöründe Kullan›lan Krediler ‹NfiAAT SEKTÖRÜ YURTDIfiI KRED‹LER M‹LYON DOLAR 8.088 DÖNEMLER B‹REYSEL KONUT KRED‹LER‹ MLYON TL ‹NfiAAT SEKTÖRÜ T‹CAR‹ KRED‹LER M‹LYON TL 2009 Q1 37.384 28.307 11.908 17.161 2009 Q2 38.610 28.243 8.230 10.903 17.373 2009 Q3 39.512 30.000 8.165 11.374 18.554 2009 Q4 42.554 30.000 7.943 11.426 18.733 2010 Q1 45.085 31.844 7.518 13.604 16.901 2010 Q2 48.900 33.544 6.758 12.607 15.731 2010 Q3 51.658 34.926 7.028 14.299 15.698 2010 Q4 57.255 34.840(1) 7.120 14.529(1) 15.859 GAYR‹MENKUL T‹CAR‹ KRED‹LER M‹LYON TL GAYR‹MENKUL YURTDIfiI KRED‹LER M‹LYON DOLAR KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE Kurumsal kredilerde geniflleme yavafllad› Gayrimenkul sektöründe krediler hem arz yönlü olarak hem de talep yönlü olarak kulland›r›lmaktad›r. ‹nflaat ve gayrimenkul sektöründe arz yönlü finansman› oluflturan kurumsal kredilerde y›l›n ilk çeyrek döneminde görülen geniflleme son çeyrekte yavafllam›flt›r. ‹nflaat ve gayrimenkul sektöründe yurt d›fl› krediler son çeyrekte sadece 300 milyon dolar artarken yurt içinden kullan›lan krediler hemen ayn› kalm›flt›r. Y›l›n son çeyrek döneminde bireysel konut kredileri ise 5.6 milyar TL genifllemifltir. 28 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Gayrimenkul Yat›r›m Ortakl›klar› Portföy ve Piyasa De€eri DÖNEMLER GYO SAYISI PORTFÖY DE⁄ER‹ P‹YASA DE⁄ER‹ 2009 Q1 14 M‹LYON TL 4.134 M‹LYON DOLAR 2.667 M‹LYON TL 3.846 M‹LYON DOLAR 2.481 2009 Q2 14 4.250 2.742 2.761 1.783 2009 Q3 14 4.263 2.842 2.689 1.793 2009 Q4 14 4.346 2.859 2.854 1.878 2010 Q1 14 4.278 2.796 3.485 2.278 2010 Q2 15 4.524 2.863 3.014 1.907 2010 Q3 17 5.147 3.550 3.747 2.584 2010 Q4 21 13.907 9.149 11.062 7.278 2011 Q1 21 14.140 9.152 13.136 8.502 KAYNAK: SERMAYE P‹YASASI KURUMU VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE GYO piyasas› de€erleri art›yor 2011 y›l› ilk çeyrek döneminde ‹MKB ifllem gören GYO piyasa de€eri önemli ölçüde artm›flt›r. GYO’lar 2011 için yat›r›m yap›lacak öncelikli hisse senetleri olarak de€erlendirilmektedir. Bu nedenle y›l›n ilk çeyrek döneminde oluflan talep ile birlikte GYO hisse senedi fiyatlar› ve GYO piyasa de€erleri yükselmifltir. 2011 y›l› ilk çeyrek sonunda 21 GYO piyasa net aktif de€erleri 13.1 milyar TL’ye ulaflm›flt›r. Son çeyrekte yabanc›lar›n al›m› ve yat›r›mlar artt› Gayrimenkul Sektöründe Yabanc› Sermaye Yat›r›mlar› DÖNEMLER YABANCILARA GAYR‹MENKUL SATIfiI M‹LYON DOLAR DO⁄RUDAN YATIRIM G‹R‹fi‹ M‹LYON DOLAR 2009 Q1 334 2009 Q2 465 52 2009 Q3 466 165 2009 Q4 555 81 2010 Q1 506 50 2010 Q2 916 33 2010 Q3 427 69 2010 Q4 645 130 188 KAYNAK: T.C. BAfiBAKANLIK HAZ‹NE MÜSTEfiARLI⁄I VER‹LER ÇEYREK DÖNEM ‹Ç‹NDE TOPLAM Gayrimenkul sektöründe son dört çeyrektir zay›f seyreden do€rudan sermaye yat›r›mlar› y›l›n son çeyre€inde canlanm›flt›r. Y›l›n ilk üç çeyre€inde toplam 152 milyon dolar do€rudan yabanc› yat›r›m› gerçekleflirken son çeyrekte yat›r›mlar 130 milyon dolar olmufltur. Yabanc›lara gayrimenkul sat›fllar› ise y›l›n üçüncü çeyre€inde 427 milyon dolara geriledikten sonra son çeyrekte tekrar 645 milyon dolara yükselmifltir. TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ ‹nflaat sektöründe h›zl› büyüme sürüyor ‹nflaat sektörü 9 çeyrek sonra 2010 y›l› ilk çeyrek döneminde yeniden büyümüfl ve ard›ndan iki çeyrek dönem h›zl› büyümeye devam etmifltir. 2010 y›l› son çeyrek döneminde de inflaat sektörü yüzde 17.5 ile h›zl› büyümesini sürdürmüfltür. ‹nflaat sektörü 2010 y›l› genelinde yüzde 17.1 ile en h›zl› büyüme gösteren sektör olmufltur. ‹nflaat Sektörü ve GSMH Büyüme DÖNEMLER ‹NfiAAT SEKTÖRÜ BÜYÜME % GSMH BÜYÜME % 2009 Q1 -18.5 -14.7 2009 Q2 -20.9 -7.8 2009 Q3 -18.2 -2.8 2009 Q4 -6.5 5.9 2010 Q1 8.3 12.0 2010 Q2 20.4 10.3 2010 Q3 22.1 5.2 2010 Q4 17.5 9.2 KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU ‹nflaat Harcamalar› Kamu ve Özel Sektör Cari Fiyatlarla Milyon TL DÖNEMLER KAMU ÖZEL TOPLAM 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 5.540 7.558 8.055 7.959 6.903 9.447 9.793 9.987 13.076 11.463 9.589 10.832 13.183 14.646 13.245 14.421 18.616 19.021 17.644 18.791 20.086 24.093 23.038 24.408 KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE Son çeyrek inflaat harcamalar› 24.4 MilyarTL 2010 y›l› son çeyrek döneminde inflaat harcamalar› en yüksek seviyesine ulaflm›fl ve 24.4 milyar TL olarak gerçekleflmifltir. Y›l genelinde hem kamu hem de özel sektörün inflaat harcamalar› büyümesini sürdürmüfltür. Kamu inflaat harcamalar› son dört çeyrektir sürekli art›fl e€imindedir. Özel sektör inflaat harcamalar› da son çeyrekte 14.4 milyar TL olarak gerçekleflmifltir. 29 30 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ ‹nflaat Sektöründe ‹stihdam DÖNEMLER TOPLAM ‹ST‹HDAM (B‹N K‹fi‹) ‹NfiAAT ‹ST‹HDAM (B‹N K‹fi‹) 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 20.148 21.947 22.020 21.451 21.741 23.488 22.973 22.665 1.112 1.439 1.410 1.297 1.263 1.580 1.520 1.442 ‹NfiAAT ‹ST‹HDAM PAY % 5.5 6.6 6.4 6.0 5.8 6.7 6.6 6.4 KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU VER‹LER ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE Son çeyrek istihdam› mevsimselli€e ra€men kuvvetli ‹nflaat sektöründe y›l genelinde istihdam 2009 y›l›n›n üzerinde gerçekleflmifltir. Sektörde görülen yeniden büyüme ile birlikte inflaat sektöründe istihdam 2010 ikinci çeyre€inde 1.58 milyon, üçüncü çeyre€inde ise 1.52 milyon olmufltur. Son çeyrekte mevsimsellik etkisine ra€men istihdam 1.44 milyon olarak gerçekleflmifl ve sektörün istihdam›n›n toplam istihdam içindeki pay› da yüzde 6.4 olmufltur. ‹nflaat Maliyetleri Endeksi 2005=100 DÖNEMLER 2009 Q1 2009 Q2 2009 Q3 2009 Q4 2010 Q1 2010 Q2 2010 Q3 2010 Q4 KONUT KONUT DIfiI B‹NALAR GENEL ‹fiÇ‹L‹K MALZEME GENEL ‹fiÇ‹L‹K MALZEME 135.87 137.03 137.76 137.83 142.48 143.06 145.78 148.05 156.45 158.35 159.08 160.25 162.57 167.64 169.22 169.93 130.45 131.41 132.15 131.93 137.19 136.58 139.61 142.29 134.24 135.50 136.29 136.46 141.66 141.97 144.81 147.14 156.43 158.37 159.11 160.34 162.69 167.86 169.53 170.24 128.70 129.78 130.59 130.49 136.40 135.50 138.62 141.36 KAYNAK: TÜRK‹YE ‹STAT‹ST‹K KURUMU Son çeyrekte inflaat maliyetlerinde art›fl sürdü ‹nflaat maliyetleri 2010 y›l› genelinde sürekli art›fl e€ilimi içinde olmufltur. 2010 y›l›nda inflaat genel maliyet endeksi konutlarda 9.2 puan, konut d›fl› binalarda ise 9.9 puan artm›flt›r. Hem iflçilik hem de malzeme maliyetleri eflit oranda art›fl göstermifltir. 2010 y›l› son çeyrek döneminde de art›fl e€ilimi sürmüfl, ancak son çeyrekteki maliyet art›fl› büyük ölçüde malzeme maliyetlerindeki art›fltan kaynaklanm›flt›r. TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ Finansal Göstergeler DÖNEMLER BANKACILIK SEKTÖRÜ AKT‹F BÜYÜKLÜ⁄Ü M‹LYAR TL ‹MKB PAZAR DE⁄ER‹ M‹LYAR DOLAR DIfi BORÇ STOKU M‹LYAR DOLAR MB DÖV‹Z REZERV‹ M‹LYAR DOLAR 66.5 YABANCILARIN PORTFÖY YATIRIMLARI M‹LYAR DOLAR 2009 Q1 754.2 109.6 266.0 47.0 2009 Q2 768.2 164.9 269.3 64.9 63.2 2009 Q3 798.4 216.2 272.9 70.4 81.3 2009 Q4 834.0 231.7 268.6 70.7 84.0 2010 Q1 860.5 251.2 267.0 68.3 90.7 2010 Q2 908.6 241.4 266.2 70.6 90.1 2010 Q3 927.4 312.1 282.3 75.8 115.4 2010 Q4 1.007.6 295.8 - 80.7 112.7 2011 Q1 1.020.5 370.4 - 86.2 103.0(1) KAYNAK: T.C. MERKEZ BANKASI, HAZ‹NE MÜSTEfiARLI⁄I, BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU, ‹STANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI ÇEYREK DÖNEM‹N SON AYI ‹T‹BAR‹YLE (1) fiUBAT Bankalarda büyüme yavafll›yor 2011 y›l›n›n ilk çeyrek döneminde bankac›l›k sektörünün bilanço büyümesi yavafllam›flt›r. ‹lk çeyrek sonunda bilanço büyüklü€ü 1.020,5 milyar TL’ye ulaflm›flt›r. Yabanc›lar›n portföy yat›r›mlar› büyüklü€ü de fiubat ay› sonu itibari ile y›lbafl›na göre 9.7 milyar dolar gerilemifltir. ‹MKB pazar de€eri ise yeni halka aç›lmalar ile birlikte büyümektedir. ‹lk çeyrek sonunda pazar de€eri 370.4 milyar TL’ye yükselmifltir. Merkez Bankas› rezervi de artmaktad›r. 31 32 TÜRK‹YE VE DÜNYA GAYR‹MENKUL SEKTÖR RAPORU GAYR‹MENKUL YATIRIM ORTAKLI⁄I DERNE⁄‹ GYODER Hakk›nda GYODER, Gayrimenkul Yat›r›m Ortakl›€› Derne€i, 2 A€ustos 1999 tarihinde, Türkiye'deki gayrimenkul yat›r›m ortakl›klar›n›n (GYO) mevcut ve kurulmakta olan temsilcileri taraf›ndan, Türkiye'de yeni ve gelecek vaad eden, ekonomiye dinamik bir yön vermede lokomotif olacak gayrimenkul sektörünün tan›t›m ve temsilini sa€lamak, geliflimini teflvik etmek, sektöre kalite, kontrol ve e€itim konular›nda standardlar getirmek ve korumak amac› ile kurulmufltur. GYODER, düzenledi€i konferanslar, paneller, sempozyumlar ve e€itim seminerleri ile gayrimenkul sektöründeki kifli ve kurulufllarca yak›ndan takip edilmekte ve bugün 300'e yaklaflan üye say›s›yla GYODER çat›s› alt›nda bir sinerji oluflturmaktad›r. GYODER kuruluflundan bu yana aralar›nda gayrimenkul hukuku, gayrimenkule dayal› enstrümanlar, gayrimenkul finansman› ve ipotekli konut kredileri, kamu yönetimi yasa tasar›s›, gayrimenkul endeksleri, gayrimenkulde geliflen pazarlar, imar mevzuat›, kadastro mevzuat uygulamas›, tapu ifllemleri uygulamalar›, de€erleme hizmetleri, proje yönetimi, kat mülkiyeti konular›nda, ulusal ve uluslararas› tart›flma ve e€itim platformlar› yaratmakta, MIPIM, Barcelona Meeting Point, REAL VIENNA, ULI, EPRA ve Nareit gibi gayrimenkulün uluslararas› markalar› aras›nda ülkemizin ismini baflar›yla temsil etmektedir. GYODER ilk kez 2000 y›l›nda düzenledi€i sektörde ilk ve tek olan Gayrimenkul Zirveleri'ni, 2009 y›l› itibariyle ISTANBUL REstate Gayrimenkul Fuar› ile birlefltirerek, Türkiye'nin ilk uluslararas› kat›l›ml› bölgesel gayrimenkul fuar›n› sektöre kazand›rm›flt›r. Ayr›ca geliflen kentlerin yat›r›m f›rsatlar›n› sektör temsilcileri ile buluflturmak ve bu kentlerin sesini ulusal ve uluslararas› alanlarda duyurmak, geliflmeye aç›k, vizyon sahibi ve önemli potansiyel bar›nd›ran kentlere yat›r›m yap›lmas›na ön ayak olmak amac›yla "Geliflen Kentler Zirvesi" düzenleme karar› alm›flt›r. Geliflen Kentler Zirvesi'nin ilki 7-8 Ocak 2010 tarihlerinde Bursa'da, ikincisi ise 1-3 Kas›m tarihleri aras›nda Konya'da düzenlenmifltir. Nispetiye Caddesi, Levent Ifl Merkezi, No: 6 / 2 34330 Levent - ‹stanbul Tel: 0212 282 53 65 Faks: 0212 282 53 93 www.gyoder.org.tr