bölüm ııı yunanistan sanayi ürünleri pazarı
Transkript
bölüm ııı yunanistan sanayi ürünleri pazarı
BÖLÜM III YUNANİSTAN SANAYİ ÜRÜNLERİ PAZARI 3. YUNANİSTAN SANAYİ ÜRÜNLERİ PAZARI Tablo 3.1. İç Üretimin Genel Yapısı 1995 – 2002 (Değer : milyon Euro) SEKTÖR Tarım,Gıda 1996 1997 1998 1999* 2000* 2001* 2002* 7.035 7.343 7.731 8.459 7.686 7.795 8.329 12.120 12.437 13.455 14.261 14.966 16.033 17.271 4.797 5.348 6.499 7.231 7.814 8.651 10.051 Ulaşım,Haberleşme,Oteller ve Ticaret 20.321 24.097 26.352 28.170 31.602 34.511 35.756 Finans, Gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetl. 16.162 18.267 20.352 22.182 23.985 25.531 26.928 Diğer hizmetler 14.751 15.848 17.810 19.514 20.743 22.012 25.229 Ara Toplam 75.187 83.341 92.199 99.817 106.796 114.533 123.564 6.625 7.705 8.306 Enerji ve Sanayi İnşaat Vergiler-Subvansiyonlar dahil ve diğerl. Gayri Safi İç Üretim 81.812 Index (1995 = 100) 102,4 9.769 10.794 12.082 12.538 91.046 100.505 109.586 117.590 126.615 136.102 113,9 125,7 137,1 147,1 158,4 170,3 Kaynak: Yunanistan İstatistik Kurumu (NSSG) *geçici rakamlar Tablo 3.2. Yunan İmalat Sektörü Üretim İndeksi (1995:100 temel yıl) ve Sektörlerin İmalat Sanayiindeki Payı Sektörler Gıda&İçecekler Tekstil Metal Olmayan Mineral. Kimya-İlaç-Kozmetik Temel Metal ürünl. Giyim&kürk Lastik-Plastik Metal ürünl. Basım&Yayım Kağıt Makineler&techizat Mobilya&diğer san.ürünl. Tütün Elektrikli Aletler Haberleşme cihazl. Deri&Ayakkabı Diger taşıtlar 2001 2002 119,1 93,4 115,8 140,6 127,6 81,5 137,4 132,6 111,2 98,5 121,3 140,3 85,3 124,5 243,6 65,4 72,8 121,7 86,4 120,3 155,9 135,3 79,5 134,2 132,7 145,7 95,1 123,2 120,2 86,9 110 187,3 62,6 71,7 Sektörlerin 2003 Üretimdeki Payları 2000 % 118,5 29,7 84,2 11,2 124 9,1 166 7,8 134,7 7,8 78,8 7,2 134,6 4,2 133,6 4,2 148,5 3,0 92,9 2,7 117,2 2,3 113,1 2,1 89,1 1,7 125,9 1,6 127,5 1,4 56,8 1,1 69,8 1,1 Ağaç ürünl. Taşıtlar, gemiler dahil Tibbi Aletler Hampetrol&Kömür ürünl. 92,4 231,5 102,9 132,7 84,2 211,2 116,1 135,8 76,3 241,6 153,5 135,9 İmalat Sanayii Toplam 116,8 118,1 117,1 1,0 0,6 0,2 100,0 Kaynak: Yunanistan İstatistik Kurumu (NSSG) Yunanistan imalat sanayi, AB standartlarına göre küçüktür. 2002 verilerine göre gayri safi milli hasıla içerisindeki payı %10,7’dir. 2003 yılında geçilen yeni sistemde madencilik ve enerji de imalat sanayi içerisinde değerlendirildiğinden bu yılla birlikte imalat sanayiinin GSYİH içerisindeki payı % 20,3 olmuştur. GSYİH içerisindeki azalan payına rağmen imalat sanayinin ülke ihracatı içerisindeki payı %50’yi aşmaktadır. Yunanistan ekonomisinde gerek istihdam ve gerekse GSYİH’dan aldıkları paylar itibari ile önemli katkılar sağlayan diğer önemli iki ekonomik faaliyet; GSYİH’nın sırası ile %8 ve %2,5’ini oluşturan turizm ile denizcilik ve gemi inşa sanayiidir. İmalat sanayiindeki firmaların büyük çoğunluğu küçük aile işletmesi şeklindedir. Ulusal İstatistik Kurumunun(NSSG) 1988 verilerine göre ülkedeki işletme sayısı 144.717 olup bunların %92,5’i 10 ve altında eleman istihdam ederken, %0,5’i 100 ve üzeri eleman çalıştırmaktadır. 2000 yılında iş bilgi merkezi (ICAP) tarafından 3.878 firma üzerinde yapılan araştırmaya göre ise firmaların %85,6’sı 100 ve altında, %1,9’u ise 500 ve üzeri eleman çalıştırmaktadır. Yunanistan’ın en büyük ve karlı sektörleri yerel hammadde kaynaklarını kullanarak üretim yapan gıda maddeleri ve içecek sektörleridir. Giyim ve ayakkabı üretimi/sanayii, her geçen gün daralmakta olup, ucuz Asya ve Doğu Avrupa ürünlerinin pazara girişi ile rekabet gücünü yitirmiştir. Özellikle büyük firmalar katma değeri yüksek giysi üretimi ile iç piyasada tutunmaya çalışmaktadırlar. Emek yoğun üretim yapan birçok firma, fason üretimle ya da tesislerini Doğu Avrupa ülkelerine taşıyarak üretimlerini sürdürmektedirler. Diğer karlı endüstriyel alanlar; petrol işleme, çimento ve metal işleme, elektronik ve sağlık ve bakım ürünleri şeklinde sıralanabilir. Bugün artan maliyetler ve küçük pazar yapısı nedeni ile Yunanistan’a ihracat burada üretim tesisi kurmaktan daha avantajlı gözükmektedir. İmalat sanayiindeki payları itibari ile önem arz eden bazı sektörler ile deniz taşımacılığı ve turizm gibi Yunan ekonomisinin iki önemli ekonomik faaliyetine ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır; Gıda sanayi bölümü, bkz. 2. bölüm Tekstil sektörü, bkz. 3.8.3. bölüm 3.1.YUNANİSTAN SANAYİİ METAL DIŞI MİNERALLER (MADEN) Madenciliğin ve taş ocağı işletmelerinin GSYİH’ye katkısı çok azdır (1995 yılından bu yana yaklaşık %0,6) ve giderek düşmektedir. 2003 yılında yapılan düzenleme ile sektör hesaplamalarında sanayi üretimi ve enerji ile beraber değerlendirildiği için sektör hakkında net bir rakama ulaşılamamaktadır. Ancak, son istatistiklere göre 1997 yılında minerallerin ihracata Dolar bazında %4,3’lük bir katkısı olduğu hesaplanmıştır. Yunanistan’da geniş oranda maden yatakları bulunmaktadır ve perlit (inci taşı), bentonit, puzolan ve sünger taşı üretiminde dünyada en üst sıralarda yer almaktadır. Ülke, aynı zamanda, mermer gibi inşaat malzemelerinde de zengin kaynaklara sahiptir. Yunanistan’da boksit rezervleri de bulunmaktadır. Ülkede halen 120 milyon ton boksit çıkarılmıştır ve 500 milyon tonluk rezerv bulunduğu tahmin edilmektedir. Maden yatakları, alüminyum yönünden zengindir fakat bu madeni çıkartma maliyeti Avustralya ve Jamaika gibi madenin kolay çıkarıldığı ülkelere kıyasla çok yüksektir. Trakya ve adaların birçoğunda epitermal (ince tabaka olarak yayılmış) altın madeni araştırması yapılmaktadır. Chalkidhiki yarımadasında bulunan Kassandra madenlerinde 87,1 g/ton altın içeren, 13 milyon ton kurşun ve çinko rezervi olduğu tahmin edilmektedir. Yunan maden ve metalürji sanayii Yunanistan’ın, özellikle ülkenin kuzeyinde yer alan zengin maden yatakları ile, geleneksel ve dinamik sektörlerindendir. Sektör firmalarının büyük bölümü iyi organize olmuş, ihracat odaklı çalışabilen ve önemli gelişmeler kaydetmiş işletmelerden oluşmaktadır. Sektör başlıca üç alt başlık altında incelenebilir: • • • Metalik mineraller, Endüstriyel mineraller, Mermerler Metalik mineraller alt sektörü yüksek teknolojiye sahip, bazı durumlarda entegre olarak madenin çıkarımı ve işlenmesi şeklinde yapılanmış, az sayıdaki büyük ölçekli firmalardan oluşmaktadır. Bu alanın en tipik örnekleri boksit ile alüminyum üreticisi “Aluminium de Greece” ile laterit ve ferronikel üreticisi “Larco” firmasıdır. Mermer ve endüstriyel mineraller alt sektörlerinde faaliyet gösteren firmalar ise sayıca fazla küçük işletmeler şeklinde yapılanmışlardır. Metalik mineraller sektöründeki firmaların aksine bu grupta yer alan firmalar gelen talebe göre geniş bir ürün grubunun üretimi ve ticaretini yapmaktadırlar. Bazı örnekler: “Silver and Baryte Ores Minin Co. ( betonit, perlit ayrıca, boksit üreticisi), “Grecian Magnesite” (manyezit ve refraktör üreticisi) ve “Dionyssos Marble” (beyaz mermer ve karbonatlı dolgu malzemesi üretcisi.) Yunanistan maden sektörü mülkiyet itibariyle özel sektörün ağırlıkta olduğu bir yapı göstermektedir. Devlet mülkiyetinde ve devlet özel sektör ortaklığında ve yabancı sermaye mülkiyetinde olan firmalar da mevcuttur. Devlet mülkiyetindeki maden işletmeleri doksanlı yılların başı itibari ile özelleştirme kapsamında bulunmaktadır. Yunanistan maden sanayinde ulusal bazda olduğu kadar uluslararası alanda üne ve üretim/ satış imkanına sahip firmalar da bulunmaktadır. Ülke boksit başta olmak üzere magnezyum, nikel ve perlit üretiminde AB’de ilk sırada yer almaktadır. 3.2. KİMYA SANAYİ Yunanistan kimya sanayiinin büyüklüğü AB kimya sanayiinin yaklaşık %0,5’i kadardır. Kimya sanayiinin 2004 yılı cirosu 3,5 milyar Euro olup bir önceki yıla göre %6,8’lik bir artışı da ifade etmektedir. Sektörde istihdam edilen kişi sayısı 20.000 dolaylarındadır. Kimya sanayiinde faaliyet gösteren firma sayısı 400 olup, firmaların %96’sı KOBİ’lerden oluşmaktadır. Sektör ülke ihracatının da %8’lik bölümünü karşılamaktadır. Sektör ithalatını ağırlıklı olarak AB üyesi üyelerden yapmaktadır. Pazarda uluslararası büyük üretici firmaların ürünlerinin dağıtımını yapan çok sayıda dağıtıcı firma bulunmaktadır. Yunanistan kimya sanayiinde, son dönemde, belli alanlarda yoğunlaşmalar ve büyük firmaların pazar paylarını artırdıkları bir yapı hakimdir. İç piyasada artan rekabet ile birlikte firmalar arası birleşmeler yoğunlaşmakta, küçük firmaların pazardaki payı azalmaktadır. Yeni pazar yapısı, yeni ürünleri, gelişen teknoloji ve bunun sürekli olarak üretim sürecine aktarımını, satış öncesi ve sonrası müşteri hizmetlerini zorunlu kılmakta, bu da küçük firmaların boyutlarını aşan harcamaları gerektirmektedir. Sektörde petrol fiyatlarındaki artışın ve artan rekabetin etkisi ile artan satış oranlarına rağmen kar payları azalmaktadır. Sektör çok geniş bir alanda ve çok sayıda başka sektöre yönelik üretim yapmaktadır. Kimya ve petro-kimya ürünleri, gübre sanayi, boya ve baskı sanayi, sanayi gazları, tekstil kimyasalları, deterjanlar, tarımsal alanda kullanılan tarımsal kimyasallar ile reçine ve diğer kimyasallar başlıca alt sektörlerdir. İmalat sanayi, yeni ürünler, değişen teknoloji ve yeni ürün ve üretim teknikleri için kimya sanayiinden yeni ürünler talep etmektedir. Sanayi, üretimini daha farklı ürünlere yöneltmek zorunda kalmaktadır. Firmalar kaliteli ve teknoloji yoğun ürünlere, çevreye duyarlı üretim teknikleri ile ulaşmak durumundadırlar. Kaliteli ve yüksek teknoji gerektiren ürünlere olan talebiyle kozmetik ve ilaç sanayii, GSYİH’daki önemli payları ile gıda ve tekstil sanayiinin hammadde ihtiyaçları kimya sanayiinin gelişimini büyük ölçüde etkilemektedir. 3.3. DEMİR-ÇELİK SANAYİİ Yerel demir-çelik sanayii, korumacı politikaların da desteği ile 1970’li yıllarda gelişmiştir. Sektör daha sonraki dönemde Avrupa tek pazarı oluşumu sonucunda kaldırılan koruyucu vergiler, ucuz ithal ürünler ve devletin sektörü yeterince desteklememesi gibi sebeplerle küçülmüştür. Diğer yandan, son dönemde, AB’nin, istisnai de olsa, desteği ile “Sovel” ve “Hellenic Steel” gibi, yerel işletmelerin yeniden yapılandırılması, ve ithalata getirilen kısıtlamalar ile sektör kısmi de olsa toparlanmaya çalışmaktadır. Yunanistan demir-çelik sanayiinin temel zaafı yapısal zayıflığı ile AB’nin diğer sanayilerindeki gelişime aynı hızda ayak uyduramaması ve sektörün başlıca müşterileri konumundaki otomotiv sektörü ve makine imalatının ülkede yeterince gelişmemiş olmasıdır. Sektör üretiminde söz sahibi olan firmalar; Hellenic Steel, Halivourgiki, Sidenor, Thessaly Steel, ve Hellenic Steel Mills.’dir. Sektör son dönemde artan inşa faaliyetleri ve uluslararası çelik fiyatlarının artması ile karlılığını artırmıştır. Yıllık çelik talebinin %70’i bina inşasında, mühendislik faaliyetlerinde ve metal inşa faaliyetlerinde kullanılmaktadır. Yunanistan’ın gelişmekte olan bir ülke olduğu düşünüldüğünde, bu alanlara yapılabilecek yatırımların bulunduğu ve dolayısıyla sektöre olan talebin gelecekte de artarak devam etmesi beklenmektedir. Sektör üretimde tam otomasyon, esnek üretim kabiliyetinin geliştirilmesi ve yüksek katma değerli mamullerin üretiminde yoğunlaşma stratejisini takip etmektedir. 3.4. ALÜMİNYUM SANAYİİ Boksit madeninden elde ettiği alüminyumdan nihai ürünler üreten alüminyum sektörü Yunanistan'ın en dinamik sanayi sektörlerindendir. Sektör, 2000 yılında GSYİH dan % 1,7 oranında pay almıştır. Sektörde doğrudan veya dolaylı olarak 40 bin kişi istihdam edilmekte ve 250-300 bin ton civarında üretim kapasitesi bulunmaktadır. Alüminyum sektörünün ihracatı, ülkenin toplam ihracatının % 6'sını karşılamaktadır. Bu haliyle sektör ülkenin önemli döviz kaynakları arasındadır. Yunanistan alüminyum sanayii, birincil işleme düzeyinde üretimin%57’sini karşılayarak haddeleme faaliyeti gösteren büyük birkaç firma; üretimin %38’ini yapan orta büyüklükteki 22 alüminyum profil üreticisi ve üretimdeki %3’lük payları ile 10 kablo üreticisinden oluşmaktadır. Nihai mamul üreticileri ise daha çok geleneksel yöntemlerle, zanaat geleneği ile, çalışan düşük sermaye ve eleman ile faaliyet gösteren 8.000 dolayında işletmeden oluşmaktadır. Haddeleme sanayii, hammadde kaynakları ile bağlantılı çalışırken döküm sanayii bağımsız faaliyet göstermektedir. Büyük hammadde üreticileri çoğu zaman nihai ürün de üretmektedir. Zengin hammadde kaynakları sayesinde Yunanistan, 1970’lerdeki 10 bin tonlu üretim rakamlarından 2000 yılında 286 bin ton seviyelerine ulaşmıştır. Bu üretim yapısıyla alüminyum sanayii ulusal ve uluslararası pazarların taleplerini karşılamaktadır. Bugünkü hali ile, birincil işleme düzeyinde, alüminyum üretiminin yarıya yakını iç tüketime giderken diğer yarısı AB ülkeleri başta olmak üzere ihraç edilmektedir. Yunanistan Alüminyum Derneği tahminlerine göre, yakın gelecekte, sanayiinin gelişimi iç piyasaya göre değil ihracat imkanlarının/pazarlarının daha da geliştirilmesine bağlı olarak şekillenecektir. 3.5. İNŞAAT MALZEMELERİ PAZARI Yunanistan inşaat sektöründe istihdam edilen eleman sayısı 300.000’ni bulmaktadır. İstihdamın inşa faaliyetlerindeki yoğunluğa bağlı olarak 350.000’e kadar çıkabileceği tahmin edilmektedir. Sektörde faaliyet gösteren işletme sayısı 42 bini aşmakta olup bunların 1/3’ü kamusal inşa faaliyetlerini üstelenen firmalardır. İnşaat firmalarının 1/3’den fazlası nüfusun ve ekonominin yoğunlaştığı Atina ve çevresinde yerleşiktir. Yunanistan inşaat malzemeleri pazarı, resmi olmayan hesaplamalara göre 8,6 milyar Euro düzeyindedir. Yerel üretim 5,8 milyar dolaylarında olup aradaki 2,8 milyar Euroyu bulan fark ithalat ile karşılanmaktadır. Yunanistan’ın bu alanda kayda değer bir ihracatı bulunmamaktadır. 1990’lı yılların başlarına değin daralan Yunanistan inşaat malzemeleri pazarı, daha sonraki dönemde AB fonlarının da desteğiyle artış eğilimine girmiş, 2004 yılı içerisinde Olimpiyat Oyunlarının da etkisiyle 9 milyar Euroya ve GSMH’nın %20’sine, ulaşmıştır. Olimpiyat Oyunları sonrası, oyunlar için inşa edilen tesislerin kullanımını sürekli kılarak ticari hayata kazandırmak için projeler geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu tesislerin dönüşüm projeleri önümüzdeki dönem için yeni iş imkanları sunmaktadır. Geniş bir yerel üretim kapasitesi olan Yunan inşaat malzemeleri pazarı, inşa faaliyetleri ve malzemeler konusunda diğer AB ülke firmaları ile yoğun rekabet içerisindedir. Portatif aletler, iç mekan yer ve zemin kaplamaları, kapı-pencere aksamları, temel inşaat malzemeleri, boya ve vernikler, banyo ve tesisat malzemeleri ve merkezi soğutma üniteleri Yunanistan pazarında firmalarımız için fırsatlar sunan önemli bazı inşaat malzemeleridir Yunanistan inşaat işlerinin finansmanında özel sektör de önemli paylar almaktadır. 2003 yılı rakamlarına göre özel finansman yöntemiyle yürütülen projelerin toplam inşaat sektöründen aldığı pay %50’yi bulmuştur. Diğer yandan kamu ve özellikle AB fonlarınca desteklenen, yol, köprü, gibi birçok altyapı yatırımı da yürütülmektedir. Özellikle 2001 Ağustos ayında onaylanan yasa ile inşaat firmalarının birleşmeleri desteklenmiştir. Bu şekilde büyük firmaların güçlerini bir araya getirerek AB’li rakipleriyle paralel sermaye ve kaynağa sahip olmaları ve rekabet güçlerini artırmaları amaçlanmıştır. AB’nin büyük yatırımlarında Yunan firmaları, çoğu zaman, yabancı firmalarla işbirliğine gitmektedir. Bu da ülkemiz firmaları için imkanlar sunabilmektedir. 3.6. DENİZCİLİK VE GEMİ İNŞA SEKTÖRÜ Denizcilik de turizm gibi Yunan ekonomisine ciddi katkılar sağlayan bir sektördür. Ülke GSYİH’na %2,5 katkı sağlayan sektörün toplam istihdama katkısı da %3’tür. Yunan bandıralı gemiler toplam tonajda dünya toplamının %16’sına, Avrupa’nın %50’sine sahiptir. Avrupa’nın dış dünya ile yaptığı ticaretin %90’nın, kendi içinde yaptığı ticaretin %35’nin deniz yolu ile yapıldığı bir ortamda Yunan ticaret filosu Avrupa için ticarette çok önemli bir rol oynamaktadır. Mart 2005 itibari ile Yunan bayraklı ve Yunanistan mülkiyetinde olanları içeren Yunan ticaret filosu, 3.338 gemi ve 109 milyon tonluk taşıma hacmi ile dünyanın en büyük filosu konumundadır. Yunan ticaret filosu genellikle petrol tankerleriyle bilinirken (toplamın%23,2’si), filo bünyesinde çok geniş yelpazede deniz aracı bulunmaktadır. Kuru yük gemileri(%21,6), kimyevi tankerler(%8,2), likit gaz tankerleri (%5,6), çok fonksiyonel uzun mesafe taşıyıcıları ve yolcu gemileri(%7,3) örnek olarak sıralanabilir. Yunan limanları uluslararası ticarete açıktır. Ayrıca AB’nin ortak Pazar hükümlerine göre denizciliği ve tekne gezintileri de AB rekabetine açılmıştır. kıyı Denizcilik sektörünün en önemli yan sanayi konumunda bulunan gemi inşa sanayiinin bugün en büyük problemi düşük işgücü maliyetine sahip ülkelerin rekabeti ve nitelikli iş gücü temininde karşılaşılan güçlüklerdir. Yunanistan’daki en gelişmiş tersaneler Skaramangas, Elefsina, Syros ve Avlida sektörün katma değer üretememesinden dolayı özelleştirme sürecine alınmışlardır. Skaramangas’ın özelleştirme süreci 2002 Mayıs ayında Alman HDW ve Ferrostahl AG ortaklığına 47,1 milyon Euro bedelle satılmasıyla tamamlanmıştır. Bu tersaneler dışında Pire-Perama bölgesinde KOBİ olarak faaliyet gösteren gemi onarım atölyeleri de krizi ciddi olarak hisseder hale gelmişlerdir. Sektörün önde gelenleri krizin genel olarak Türkiye ve diğer Karadeniz ülkeleriyle Güneydoğu Asya ülkeleri ve özellikle Güney Kore’nin gemi inşaası için maliyetin altında fiyat vermelerinden kaynaklandığını belirtmektedirler. 3.7. YUNANİSTAN SANAYİ ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ Yunanistan’ın ödemeler dengesinde, uzun yıllardır devam eden yapısal ticaret açıkları bulunmaktadır. İhraç imkanları, sanayinin yüksek kapasiteli olmaması ve sanayii yatırımlarının, son dönem hariç, ihmal edilmiş olmasından dolayı kısıtlıdır. İthalatta özellikle enerji, makine gibi ana girdilerde dışa bağımlılık dış ticaret açığı doğurmaktadır. Temel ihracat kalemleri ham pamuk, tütün, kimyevi maddeler, tekstil, yarı işlenmiş metal ürünleri, çimento ve rafine edilmiş petrol ürünleri olarak sıralanırken, ithalat kalemleri arasında enerji ve makine parkı dışında gıda ürünleri, ulaşım araçları ve elektrikli aletler yer almaktadır. Dış ticaret açığını 10’ar milyar Euroyu aşan gelirleri ile deniz taşımacılığı ve turizm ile AB’den tedarik edilen ve GSMH’ya oranı %4’ü bulan, fonlar dengelemektedir. 3.7.1. İthalat Tablo 3.3. Yunanistan’ın Fasıllar İtibariyle Sanayi Ürünleri İthalatı(Değer: 1000 ABD Doları) GTİP No Ürün grubu 2001 2002 2003 Pay % Mineral yakıtlar,mineral yağlar ve müstahsalları,mumlar Motorlu kara 87 taşıtları,traktör,bisiklet,motosiklet ve diğer Nükleer reaktörler,kazan;makina ve 84 cihazlar, aletler,parçaları 89 Gemiler,suda yüzen taşıt ve araçlar Elektrikli makina ve cihazlar,aksam 85 ve parçaları 30 Eczacilık ürünleri 39 Plastik ve plastikten mamul eşya 72 Demir ve çelik Hava Taşıtları, Uzay Araçları Aksam 88 ve Parçaları Kağit ve karton;kağıt hamurundan 48 kağit ve kartondan eşya Optik,fotoğraf,sinema,ölçü,kontrol,ay 90 ar cihazlari,tibbi alet. Örülmemiş giyim eşyasi ve 62 aksesuarlari 29 Organik kimyasal müstahsallar 73 Demir veya çelikten eşya Uçucu 33 yağlar,rezinoitler,parfümeri,kozmetikl er vb Mobilyalar,aydinlatma,reklam 94 lambalari,prefabrik yapilar 38 Muhtelif kimyasal maddeler Ağaç ve ağaçtan mamul eşya;odun 44 kömürü Liste toplamı Diğerleri Toplam sanayi ürünleri ithalatı Kaynak: ITC/PC TAS 27 4.284.514 4.514.577 6.161.261 16 2.188.437 2.795.160 4.012.101 10 2.735.499 2.830.120 3.796.115 10 1.133.157 2.535.688 3.675.780 09 2.127.352 2.138.208 2.982.328 08 1.114.409 834.156 752.855 809.592 1.014.440 871.963 2.108.580 1.249.748 1.193.459 05 03 03 265.001 367.245 1.166.494 03 738.624 636.597 1.013.833 03 625.685 802.810 1.007.480 03 426.659 469.610 722.589 02 447.051 368.110 473.355 428.032 715.055 578.955 02 01 314.731 490.348 524.836 01 317.497 388.532 514.559 01 328.125 319.061 509.338 01 292.629 423.613 490.660 01 19.294.491 5.463.943 24.758.434 22.308.951 5.939.517 28.248.468 32.423.171 7.127.541 39.550.712 82 18 100 Tablo 3.4. Yunanistan’ın, 6’lı Bazda Sanayi Ürünleri İthalatı(Değer: 1000 ABD Doları) Ürün GTİP Payı Ürün Grubu 2001 2002 2003 No % Petrol yağları ve bitumenli 270900 minerallerden elde edilen yağlar (ham petrol) 890120 Sarnıclı gemiler (tankerler) Petrol yağları ve bitumenli 271000 minerallerden elde edilen yağlar Tedavide/korunmada 300490 kullanılmak uzere hazırlanan diger ilaçlar 890190 Yük taşımaya ve hem 3.323.354 3.373.654 4.140.703 0,11 288.010 1.489.882 2.084.270 0,05 0 740.873 1.465.019 0,04 725.983 515.757 1.418.195 0,04 726.387 739.740 1.405.843 0,04 03 Ülke Payları % Rusya 38, S. Arabistan 28, İran 23 Kore 68, Japonya 23, Panama 3 Rusya 28, İtalya 24, Fransa 14 İsviçre 15, Fransa 19, Belçika 16 Japonya 45, insan hem de yük taşımak için diğer gemiler Kıvılcım ateşlemeli, motorlu taşıtlar 870323 (1500cm3<silindir=<3000 cm3) Kıvılcım ateşlemeli, motorlu taşıtlar 870322 (1000cm3<silindir=<1500 cm3) Uçaklar ve diğer hava 880230 taşıtları (2000kg<bos ağırlık<15000 kg) Uçak ve helikopterlerin 880330 diğer aksam ve parçaları Kore 40, Çin 6 742.808 924.694 Almanya 35, 1.360.027 0,03 Japonya 14, İngiltere 13 430.387 645.114 İspanya 21, 923.195 0,02 Almanya 17, Japonya 14 63.771 12.742 610.029 0,02 ABD 99 ABD 91, Fransa 4, Almanya 2 Finlandiya 51, Almanya 15, Kore 10 Almanya 39, İtalya 18, Belçika 11 Rusya 75, Cezayir 25 69.684 271.118 493.116 0,01 329.514 268.723 483.289 0,01 204.892 373.611 440.417 0,01 271121 Doğal Gaz (Gaz halinde) 249.021 245.026 336.518 0,01 Başka yerde belirtilmeyen otomatik bilgi işlem 847330 makinasının aksam,parça& aksesuarı 274.832 310.590 Hollanda 39, 313.379 0,01 Almanya21, Tayvan 7 Telefon-telgraf cihazlarına ait aksam-parçalar 248.692 173.210 852812 Renkli televizyon alıcıları 140.222 159.137 Liste Toplamı Diğerleri Toplam Sanayi Ürünleri İthalatı Kaynak: ITC/PC TAS 7.817.557 16.829.847 10.243.871 17.673.949 İsveç 31, 220.041 0,01 ABD 19, Almanya 15 İspanya 24, 208.916 0,01 Polonya 15, Fransa 13 15.902.957 0,40 23.434.699 0,60 24.647.404 27.917.820 39.337.656 100,0 852520 Alıcı içeren verici cihazlar 870899 851790 Kara taşıtları için diğer aksam-parçaları 3.7.2. İhracat Tablo 3.5. Yunanistan’nın Fasıllar İtibariyle Sanayi Ürünleri İhracatı(Değer: 1000 ABD Doları) GTİP No Ürün Grubu 61 Örme giyim eşyası ve aksesuarları Mineral yakıtlar,mineral yağlar ve 27 müstahsalları,mumlar 76 Aluminyum ve aluminyum eşya Nükleer reaktörler,kazan;makina ve 84 cihazlar,aletler,parcaları Elektrikli makina ve cihazlar,aksam 85 ve parcaları 2001 947.260 2002 1.056.180 2003 Pay % 1.324.001 0,09 1.147.261 909.391 940.388 0,08 598.902 592.946 827.066 0,07 479.631 645.241 797.449 0,06 552.644 560.804 658.459 0,06 52 30 39 Pamuk Eczacılık ürünleri Plastik ve plastikten mamül eşya Postlar,kürkler,taklit kürkler ve 43 mamülleri 73 Demir veya celikten eşya Tuz,kükürt,toprak ve taşlar,alcılar 25 ve cimento 99 Başka yerde belirtilmemiş ürünler örülmemiş giyim esyası ve 62 aksesuarları 72 Demir ve celik 74 Bakır ve bakırdan eşya Hava tasıtları,uzay araçları,aksam 88 ve parcaları Ucucu yağlar ,rezinoitler, parfümeri, 33 kozmetikler vb. Liste Toplamı Diğerleri Toplam Sanayi Ürünleri İhracatı Kaynak: ITC/PC TAS 405.252 309.860 328.420 424.399 267.038 449.704 642.414 627.091 568.594 0,06 0,05 0,03 223.849 203.829 307.069 0,03 198.974 245.647 287.353 0,02 251.686 205.953 245.157 0,02 178.249 150.560 241.947 0,02 170.738 177.519 226.813 0,02 151.027 190.191 166.318 198.637 213.431 211.517 0,02 0,02 34.209 132.457 186.640 0,02 103.155 114.180 180.108 0,02 6.271.308 1.565.926 7.837.234 6.500.803 1.664.177 8.164.980 8.485.497 2.156.090 10.641.587 0,80 0,20 100,00 Tablo 3.6. Yunanistan’ın, 6’lı Bazda Sanayi Ürünleri İhracatı(Değer: 1000 ABD Doları) GTİP No Ürün Grubu Petrol yağları ve bitumenli 271000 minerallerden elde edilen yağlar Kadın/kız çocuk için 610610 pamuktan bluz, gömlek, gömlek; bluz (örme) 2001 2002 2003 0 857.878 874.433 258.691 229.443 410.620 520100 Pamuk (kardesiz, taranmamış) 253.216 211.222 374.361 430310 Kürkten giyim eşyasıaksesuarları 198.599 179.996 259.577 610910 Tişört, fanila, atlet vs.giyim eşyası; pamuktan (örme) 228.186 228.689 251.689 104.823 94.236 235.710 114.657 135.477 197.001 131.268 158.464 187.069 300420 Diğer antibiyotikleri içerenler 74.634 67.731 176.325 300440 Alkoloidler vb. Türevini icerip 100.542 83.550 163.208 Tedavide/korunmada 300490 kullanılmak üzere hazırlanan diğer ilaçlar Aluminyum alaşımından 760612 plaka, levha:dikdörtgen, kalınlık>0, 2mm Kadın/kız cocuk için 610620 sentetik/suni lifden bluz, gömlek, gömlek; bluz (örme) Ürün 03 Ülke Payları Payları % % ABD 24, 8 Türkiye 15, Suriye 6 Almanya 21, 4 Bulgaristan 20 İngiltere 15 Türkiye 39, 4 Hindistan 9, İtalya 9 Rusya 58, BAE 2 16, ABD 8 Almanya 34, 2 İngiltere 16, Bulgaristan 10 İngiltere 33, Almanya 28, 2 Hollanda 8 Almanya 26, 2 İtalya 17, Almanya 17 Almanya 35, 2 Bulgaristan 21 İngiltere 7 İngiltere 48, 2 Almanya 24,Hollanda 9 2 İngiltere 49, antibiyotik/hormonları icermeyenler 851790 Telefon-telgraf cihazlarina ait aksam-parçalar 140.219 99.907 128.607 1 841112 Turbojetler (itici gücü 25 kn'u gecen) (türboreaktörler) 1.822 73.214 123.020 1 330499 Diğer makyaj, güzellik bakım müstahzarları 60.140 69.765 116.362 1 100.618 116.038 110.077 1 72.823 92.301 107.071 1 256.611 92.420 103.389 1 2.096.849 2.790.331 5.717.826 5.357.714 3.818.519 6.800.148 36 64 7.814.675 8.148.045 10.618.667 100 Tişört, fanila, atlet vs.giyim 610990 eşyası; diğer maddelerden (örme) 741110 Rafine edilmis bakırdan ince ve kalın boru Aluminyumdan yaprak ve 760711 şeritler-mesnetsiz kalınlık<0, 2mm. Haddelenmiş Liste Toplamı Diğerleri Toplam Sanayi Ürünleri İhracatı Kaynak: ITC/PC TAS Almanya 14, Hollanda 14 Romanya 30, Makedonya 12, GKRC 11 Almanya 57, İspanya 34, Fransa 5 GKRC 13, Rusya9, İngiltere 9 Almanya 52, İngiltere 9, Fransa 8 İtalya 18, Fransa 16, İspanya 13 İngiltere 22, Almanya 11, İspanya 11 3.8. ÜLKEMİZ İÇİN POTANSİYEL ARZ EDEN SEKTÖRLER Yunanistan’ın ithalatı ihracatının yaklaşık üç katı seviyesinde olup Yunanistan sanayii diğer AB ülkelerine göre sınırlı bir potansiyele sahiptir. Yunanistan tüketim malları başta olmak üzere her tür sanayii ürününü satın almaktadır. Diğer yandan kişi başına gelir açısından komşularımız arasında satın alma gücü en yüksek kesimi Yunanlılar oluşturmaktadır. Son yıllarda iki ülke arasında yakalanan olumlu politik süreç/ilişkiler ticaret rakamlarına da yansımış iki ülke arasındaki ticaret hacmi hızla artmıştır. Potansiyel sektörlerin seçiminde ülkenin sınırlı üretim/sanayi yapısı nedeni ile çok fazla güçlük çekilmemiştir. Zira Türkiye’nin geniş ve güçlü sanayi sektörleri ülke ihtiyaçları ile birebir örtüşmektedir. Bununla beraber, bir tercih yapma zorunluluğu da bulunduğundan, yoğunlaşılan sektörlerde ülkenin net ithalatçı olmasının yanı sıra orta ve uzun vadede Yunanistan ve ülkemiz sanayileri arasındaki ortak yatırım imkanları da düşünülerek karar verilmiştir. Seçilen pazarlar; Yunanistan ototmotiv ve otomotiv yedek parça pazarı, Yunanistan mobilya pazarı ve ev tekstili pazarı olup, bunlar potansiyel arzeden alanlardan sadece bir kaçıdır. Ülke başka birçok alanda da Türk sanayici ve ihracatçısına imkalar sunmaktadır. 3.8.1. Yunanistan Otomotiv ve Otomotiv Yedek Parça Pazarı Yunanistan otomotiv pazarı küçük ancak doksanlı yılların ortalarından itibaren istikararlı bir büyüme içerisindedir. Otomotiv pazarında devletin uyguladığı vergi oranlarının etkisi büyüktür. Özellikle büyük hacimli motorların yerine, vergilerden kaçınmak için, küçük motorların, 600cc motorlar, tercih edilmesi yaygın bir alışkanlıktır. Bu nedenle üreticiler, çoğu zaman, modellerindeki motor büyüklüklerinde bu ülkeye yönelik değişikliğe gitmektedirler. Ancak hükümetin 2003 yılı Eylül ayında yapmış olduğu vergi indirimi, AB komisyonun da zorlaması ile, bu alandaki alışkanlıkları değiştirecek gibidir. Bu indirimle beraber sektördeki vergi oranları AB ortalamalarına yaklaşmıştır. 2004 yılı verileri de yapılan indirimle beraber tüketicilerin büyük hacimli arabalara olan talebinin arttığı yönündedir. Ancak ülkenin karayolları alt yapısının yeterince gelişmemiş olması, Atina ve Selanik başta olmak üzere büyük şehirlerde park yeri sorunu olması geniş arabalara olan talebi sınırlamaktadır. Ülke araç parkı hemen hemen bütünüyle ithal edilmiş araçlardan oluşmaktadır. 1990’lı yılların başına kadar 15.000 aracın imal edildiği ülkede, ithalat vergilerinin AB’i rakamlarına çekilmesiyle beraber, iş gücünün pahalı ve verimsiz oluşu, iç pazarın da çok küçük olması gibi nedenlerle, üretim ekonomik olmaktan çıkmış ve 90’lı yılların sonunda tüm üretici firmalar Yunanistan’dan çekilmişlerdir. Yunanistan bu haliyle tamamen ithalata açık bir pazar konumundadır. Tablo 3.7. Yunanistan Araç Parkı Kullanılmakta olan binek otomobil sayısı (31 Aralık 2003) Kullanılmakta olan ticari araç sayısı (31 Aralık 2003) Otobüs (31 Aralık 2003) Motosiklet (<50 cc) (31 Aralık 2003) Araç başına düşen kişi sayısı Ortalama araç yaşı* En popüler markalar 3.960.189 946.128 26.899 755.403 2,7 12 Toyata Corolla, Fiat Punto, Volkswagen Polo, Hyundai Accent, SEAT Ibiza, Opel Corsa, Hyundai Getz, Peugeot 307, Ford Focus, Toyata Yaris Kaynak:www.amvir.gr Ulaştırma ve İletişim Bakanlığı verilerine göre Yunanistan’daki araç parkı 2004 yılı başı itibariyle 5,7 milyondur. Bu tarih itibariyle binek otomobil sayısı 4 milyon adede ulaşmış olup, bu rakam 1999 yılına göre %37,7’lik bir artışı ifade etmektedir. Bu artış oranı aynı dönemdeki AB ortalamasının çok üzerindedir. Binek otomobillerinde dikkat edilmesi gereken bir diğer husus, araç parkının %25’ini oluşturan karbüratörlü araçların 1990 öncesi trafiğe çıkan araçlardan oluştuğudur. Bu oran tüm diğer AB(15’li) ülkelerin ortalamasının üzerindedir(%10 bazı örneklerde %5.) Hafif ticari araçların (brüt ağırlığı 3,5 ton ve altı) Yunanistan araç filosundaki payı %14,5 ve sayısı 715 bindir. Bu oran AB ortalamasının %2,5 üzerinde bir büyüklüktür. Ancak Yunanistan hafif ticari araç parkı son beş yılda %5,2 oranında küçülmüştür. Ağır ticari araç filosu (brüt ağırlığı 3,5 ton üzeri) son beş yıllık dönemde %2,2 oranında artmıştır. Bu araç grubu toplam araç filosunun %4,7’sini oluşturmaktadır. Bu oran da AB ortalamasının üzerindedir. Otobüs sayısı 1999 yılından itibari ile durağan bir seyir takip etmektedir. Motorsiklet (50cc ve üzeri) sayısı 2004 yılı başı itibari ile 755 bindir. 50cc altındaki motorsiklet sayısı da 230 bin olarak tahmin edilmektedir. 3.8.1.2. Araç Satışları Yunanistan otomotiv sektörü ithalat ve dağıtım alanlarını kapsamaktadır. Otomobiller devlet tarafından yıllarca gelir kaynağı olarak görülmüş ve ağır vergilere tabii tutulmuştur. Tablo 3.8. Yunanistan’da Yıllık Araç Satışları 1999 2000 2001 2002 262.305 292.898 278.708 270.551 Binek Otomobil 22.200 22.737 19.887 18.936 Hafif Ticari Araç Kaynak: Yunanistan Otomobil İthalatciları Birliği ( www.amvir.gr) 2003 257.293 18.432 2004 289.751 22.494 1995 yılı sonrası ekonomideki olumlu gelişmelerle beraber faiz oranlarındaki azalış otomobil satışlarını artırmıştır. Bu sürec artan rekabet ve firmalarca yapılan indirimlerle beraber 2000 yılında rekor satış rakamına ulaşılmasını sağlamıştır. Rekor düzeyde satış rakamına ulaşılmasında vergi oranlarındaki indirimlerle beraber üretici firmalarca sağlanan kredi imkanları da etkili olmuştur. Sonraki üç yılda otomobil satışları sürekli azalmıştır. Bu dönemde AB otomobil pazarının tamamında görülen daralma Yunanistan otomobil satışlarında da kendini göstermiştir. Tüm Batı Avrupa‘da görülen ekonomik durgunluk sektörde de hissedilmiştir. 2004 yılında, Olimpiyat Oyunlarının Yunanistan’da yapılamasının da etkisiyle, özellikle araba kiralama şirketlerinin artan alımlarıyla otomobil satışları tekrar artış eğilimine girmiştir. 2004 yılı bir önceki yıla göre %12,6 artışla 289.751 adet binek otomobil satışıyla sonuçlanmıştır. 2005 yılı Ocak ve Şubat döneminde ise 2004’ün aynı dönemine gore, sırasıyla, -%08 ve -%7,5 oranında düşüş olmuştur. Birinci el araç satışlarındaki yüksek vergi oranları tüketicileri ithal ikinci el araç alımına itmektedir. 2004 yılı ithal ikinci el binek otomobil satışlarında büyük artış yaşanmıştır. Bu yıl içerisinde satılan ikinci el araç sayısı bir önceki yıla göre %80,5 oranında artarak 29.984 olarak gerçekleşmiştir. İkinci el ithal binek otomobil satışlarının pazardaki payı 2004 yılı içerisinde %9,1’e ulaşmıştır. Bu oran 2003’de %5,4 ve 2002’de %3,8 olmuştur. Hafif ticari araç satışlarında ise, 2004 yılı Olimpiyat Oyunları inşaa faaliyetleri sonucunda, son üç yıllık azalış eğilimi yerini artışa bıraktı. Bu alandaki ikinci el ithal araç satışı ise 2004 yılında önceki döneme göre %7,6 azalışla 8.643 adet olarak gerçekleşmiştir. 3.8.1.3. Pazar Bölümlendirmesi Tablo 3.9. Sınıflarına Göre Yunanistan Otomobil Satışları Araç Sınıfları 2003 % A (mini car) B (super mini) C (Lower-medium) D (Medium) E (Executive/Luxury) 5,17 33,15 28,30 16,08 1,58 2004 % 7,52 29,89 26,94 14,96 1,63 03/04 Değişim % +2,4 -3,3 -1,4 -1,1 +0,1 F (Executive/Luxury) G (Executive/Luxury) MPV (multi-Purpose vehicles) Spor 4X4 – ATV/SUV(Sport utility vehicles) Mini bus Toplam (Adet) 0,17 0,01 3,24 2,40 9,20 0,70 257, 293 0,11 0,01 5,45 3,33 9,71 0,45 289,751 -0,1 +0,0 +2,2 +0,9 +0,5 -0,3 +12,6 2004 ve 2003 yılı araç satışlarının sınıflandırılmasından da görüldüğü üzere küçük arabalar grubunda yer alan A, B ve C sınıfı araçlar pazar payları itibari ile, toplamda, konumlarını korumaktadırlar. B sınıfı araç satışında görülen daralmanın aynı grupta değerlendirilebilecek olan A sınıfı araç satışlarına kaydığı düşünülmektedir. Araba kiralama firmalarının A grubu arabaları tercih etmesi de bu sınıftaki artışın önemli bir kaynağıdır. Geniş arabaların pazardaki payı, E, F ve G bu grupta değerlendirilebilir, sınırlıdır. 2003 yılına göre pazar payını artıran çok amaçlı araçların pazardaki payı %5,5 seviyesine çıkmakla beraber, henüz AB ortalamasının çok gerisindedir (AB ortalaması%12.) Yunanistan’daki, 2003’deki indirime rağmen, yüksek vergi uygulmalarından en çok etkilenen araç grubu spor arabalar ve 4x4’ler olup bu sınıfta 2004 yılı satış verilerine göre artış yaşanmıştır. 3.8.1.4. Vergiler, Eğilimler ve Tüketici Analizi AB ülkelerinden, ülkemizden veya serbest ticaret anlaşmasının yapıldığı ülkelerden yapılan otomotiv sanayii ürünleri ithalatında gümrük vergileri 0 olup diğer üçüncü dünya ülkelerinden yapılan ithalatta ise OGT(Ortak Gümrük Tarifesi) hadleri uygulanmaktadır. Ayrıca eski araba ithaline ilişkin ülkemizdeki sınırlama Yunanistan da bulunmamakta olup, kullanılmış araba ve diğer otomotiv sanayii ürünlerinin ithali mümkün bulunmaktadır. Ancak halen motorun büyüklüğü ile yaş ve çevrede yarattığı kirlilik baz alınarak yapılan iç vergilendirme uygulanmaları ayrımcılık olarak görülmekte olup, eleştirilmektedir.Yunanistan’da ticari amaçlı işletmelerin otomobil dışındaki ticari araçları ve taksiler dışında, şehirlerde, dizel araba kullanımına müsaade edilmemektedir. Ülkemiz ve AB ülkeleri dışı ürünler için İthalat vergisi CİF değer üzerinden hesaplanmaktadır. KDV bütün model ve motor hacimlerinde % 18’dir. Sektörde yeni araba alımlarında uygulanan vergiler özel tüketim vergisi (SCT/special consumption tax) ve diğer özel vergiler başlığı altında binek otomobillerde ve ticari araçlarda değişen oranlarda uygulanmaktadır. Yeni arabaların motorlu taşıt vergisi motor hacmi ile doğru orantılı bir artış göstermektedir. İthalatçı veya distribütör firmanın satış başarısında kredi ve finansman önemli rol oynamaktadır. İthalatta ödeme şekli, vesaik mukabili, akreditif ve banka garantisi şeklindedir. Ancak akreditif masrafları çok yüksek olduğundan 30-60 gün veya daha uzun vadeli vesaik mukabili ödeme şekli tercih edilmektedir. Yunanistan diğer AB ülkeleri gibi, piyasa ekonomisine sahip olup araç ithalatında herhangi bir kısıtlama uygulamamaktadır. AB ülkesi dışında olan ülkelerden ithalatta uygulanan AB ortak tarifesi Yunanistan için de geçerlidir. Zorunlu teknik şartlar, AB’nin aradığı hususlarla sınırlı kalmakta olup, AB norm ve standartlarına uygun model ve ürünlerin bu ülke pazarına girmesinde hiç bir engel bulunmamaktadır. Pazarda büyümeyi etkileyen faktörler arasında en önemlisi, rekabetten dolayı tüketicilere cazip ödeme koşulları sunulmasıdır. Bunun yanında Yunan ekonomisindeki iyiye gidiş ve olumlu tablo da bu artışı etkilemektedir. Yunanistan’da ülke nüfusunun ağırlıklı olarak şehirlerde yaşaması ve park yerlerinin yetersizliği nedeniyle bilhassa Atina’da ciddi park sorunları yaşanmaktadır. Bu da tüketiciyi küçük araba almaya yöneltmektedir. Yunanistan’ın kendi pazarında yerli üreticisi olmadığından tüketicilerin kararlarında ulusal bağlılık gibi etkenler rol oynamamaktadır. Ülkede araç sahibi olmanın da yeni olması nedeniyle bir marka bağımlılığı bulunmamaktadır. Araç satın almada böyle bir gelenek olmayışı, pazarı reklamlara ve kampanya taksitli satışlara duyarlı hale getirmektedir. Yunanistan’da otomobil devletin yıllarca uyguladığı ağır vergilerle lüks olarak kabul edilmiştir. Tüketicinin bu anlamda bir marka bağımlılığı bulunmadığından, buna göre geleneğe bağlı hareket etmesi söz konusu olmamaktadır. Araç satın alacak olan tüketici için park sorunu önemli bir sorun olacağından otomobilin büyüklüğü bir kriterdir. Büyük araçlar park yeri sorunları yanında vergi yükü nedeniyle çok tercih edilmezken jipler ve spor arabalar bir istisna oluşturmaktadır. Jip tarzı otomobiller için çok çocuklu aileler için vergi anlamında bazı avantajlar söz konusu olduğu bildirilmektedir. Otomatik vitesli araçların pazarı küçük olup ağırlıklı olarak araç kiralama şirketlerince tercih edilmektedir. Kullanım alanı da turistlere yönelik olmaktadır. Yunanistan pazarının küçük ve rekabetçi olduğu dikkate alınarak pazarda ithalatçı-dağıtıcı pozisyonlarda halihazırda faaliyet gösteren firmalarla işbirliği yapılması tavsiye edilmektedir. Yunanistan’da uygulanan normlar AB normları olup, AB dışı ülkelerin onay almaları ancak bu kriterlere uyulmasıyla mümkün olmaktadır. 3.8.1.5. Otomotiv Yedek Parça Sanayii Ülkede orjinal otomotiv yedek parça üretimine yönelik kayda değer bir sanayii bulunmamaktadır. Varolan üretim de “aftermarket”e yönelik orjinal olmayan kalite onaylı mamülleri içermektedir. Ayrıca birçok uluslararası yedek parça üreticisi firmanın dağıtım merkezleri ve benzeri başka yapılanmalar Yunanistan pazarında doğrudan faaliyet göstermektedirler. Bir yıllık geçiş sürecinin ardından Ekim 2003 tarihi itibari ile yürürlüğe giren Blok Muafiyeti (Block Exemption) düzenlemesi ile bağımsız satıcı ve tamirciler, yedek parça üreticileri v.b.’de rekabete dahil edilmiş ve yedek parça pazarı daha da rekabetçi bir yapıya kavuşturulmuştur. Artan rekabetin tüketiciye etkin dağıtım sistemleri ve düşük fiyatlarla yansıması ile de özellikle ”after market” e yönelik yedek parça pazarında genişleme yaşanması beklenmektedir. 3.8.1.6. Yunanistan Otomotiv ve Otomotiv Yedek Parça Dış Ticareti ve Türkiye İçin Fırsatlar Yunanistan binek araçları pazarında aslan payı AB ülkeleri, Japonya ve Güney Kore’li araç üreticilerine aittir. Yunanistan’nın otomotiv ana sanayi ithalatı 2002 yılında 2,1 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. 2003 ithalatı ise bir önceki yıla göre %49 oranındaki bir artışla 3,1 milyar Dolara ulaşmıştır. Binek otomobil ithalatı 2003 yılı toplam ithalatının %80’nini oluştururken eşya taşımaya mahsus motorlu araçlar %12’lik payı ile en büyük ikinci grubu oluşturmaktadır. Türkiye’nin Yunanistan’a olan otomotiv ana sanayi ihracatı ise 2003 yılında 126,6 milyon Dolar olmuş, 2004 yılında 96,9 milyon Dolara düşmüştür. Binek otomobilleri ile, eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar ve toplu halde yolcu taşımaya mahsus motorlu taşıtlar Türkiye’nin ihracatında ağırlıklı paylara sahiptir. Yunanistan’ın otomotiv yan sanayi ithalatı ise 2004 yılında 1,2 milyar Dolar değerindedir. En fazla ithal edilen yan sanayi ürünleri arasında %35’lik payı ile kara taşıtlarının aksam ve parçaları, %20’lik payı ile de dış lastikler ve %6’lık pay ile içten yanmalı pistonlu motorların aksam ve parçaları yer almaktadır. Yunanistan, kara taşıtlarının aksam ve parçalarının ithalatında Almanya %39, İtalya %18, Belçika %11’lik paylarla başta gelmektedir. Yunanistan’nın dış lastik ithalatında başlıca ülkeler İtalya, Belçika, Hollanda ve Türkiye’dir. Türkiye’nin 2003 yılında Yunanistan’a olan 22,1 milyon Dolarlık oto yan sanayi ihracatı, 2004 yılında 24,1 milyon Dolara ulaşmıştır. Kauçuktan yeni dıs lastikler, kara taşıtları için diğer aksam-parçalar, emniyet camları ve elektrik akümülatörleri Türkiye’nin Yunanistan’a olan yan sanayi ihracatında ağırlığa sahip ürün gruplarıdır. Türk menşeli oto yedek parçalarının Avrupa menşeli ürünlere göre fiyatları daha uygun olsa bile, Yunan tüketiciler son aşamada fiyatı kaliteyle beraber değerlendirmektedir. Yunan pazarında fabrika onaylı orjinal ürünler, kalite onaylı muadil ürünler ve Çin malları şeklinde bir pazar yapılanması vardır/oluşmuştur. Blok muafiyetinden sonra piyasadaki çok sayıdaki perakendeci/ tamircinin de doğrudan ithalat yapabilmesi ile kalite onaylı muadil ürünler ve ucuz ürünler pazarında büyüme yaşanmıştır. Görüşmelerden elde edilen izlenime göre, Türkiye’nin, Yunan pazarından istenilen oranda pay alabilmesi için özellikle kalite onaylı muadil ürünlere ağırlık vermesi, müşteriye sunulan örnek ürün ile siparişteki ürün kalitesinin aynı olması, ticarette sürekliliğin hedeflenerek uzun süreli bir kalite anlayışı ve pazarlama stratejisi ile hareket edilmesi gerekmektedir. Tablo 3.10. Yunanistan Otomotiv Ana Sanayi İthalatı (Değer: 1000 ABD Doları) GTİP Ürünler 8701 Traktörler 2001 38.006 2002 65.802 51.144 37.077 1.297.430 1.685.401 227.124 259.851 19.720 22.401 4.285 2.312 1.637.709 2.072.844 8702 Toplu Halde Yolcu Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar 8703 Binek Otomobili, Steyşin Vagonlar, Yarış Arabaları 8704 Eşya Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar 8705 Özel Amaçlı Motorlu Taşıtlar 8709 Kısa Mesafe Eşya Taşıyıcıları (Fabrika, Antrepo, Liman vs.) Toplam 2003 Ülke Payları % 110.032 Almanya 29,8, İtalya 16,4, Hollanda 14,5 113.520 Almanya 42,5, Türkiye 30,7, Hollanda 11,7 2.464.761 Almanya 27,4, Japonya 13,5, İspanya 11,9, Türkiye 1 374.743 Almanya 35,6, Japonya 23,9, Tayland 10, Türkiye 3 28.670 Almanya 45,8, İtalya 17, Hollanda 10,5 1.975 İsveç 46,7, ABD 24,3, Almanya 8,1 3.093.701 Almanya 29,2, Japonya 13,8, İspanya 10,4, Fransa 8,1, İngiltere 7,2, Belçika 6,4, Kore 6,4, Çek C. 2,8, ABD 2,6, Hollanda 2,4, Türkiye 2,2 Kaynak: ITC (Internatiomal Trade Center/Uluslararsı Ticaret Merkezi) Tablo 3.11. Türkiye’ninYunanistan’a Otomotiv Ana Sanayi İhracatı (Değer: ABD Doları) GTİP Ürünler 8701 Traktörler 2002 24.150 2003 134.198 2004 117.241 273.328 7.818.201 15.624.470 8703 Binek Otomobili, Steyşin Vagonlar, Yarış Arabaları 24.360.455 62.861.479 55.951.581 8704 Eşya Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar 20.349.758 55.762.669 25.146.313 8705 Özel Amaçlı Motorlu Taşıtlar 52.894 0 0 8709 Kısa Mesafe Eşya Taşıyıcıları (Fabrika, Antrepo, Liman vs.) 28.724 0 141 8702 Toplu Halde Yolcu Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar Toplam 45.089.309 126.576.547 96.839.746 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı(DTM) Tablo 3.12. Yunanistan Otomotiv Yan Sanayi İthalatı (Değer: 1000 ABD Doları) GTIP NO 2001 4011 Kauçuktan Yeni Dıs Lastikler 4012 4013 2002 2003 03 Ülke Payları % 138.718 168.160 Kullanılmış Yenilenmiş Dış Lastikler 1.420 1.037 Kauçuktan İc Lastikler 3.386 3.946 3.590 9.171 6.252 7.406 751 1.043 Alternatif-Rotatif Kıvılcım Ateşlemeli, İçten Yanmalı Motorlar Dizel, Yarı Dizel Motorlar-Hava Basıncı İle Ateşlenen, Pistonlu İçten Yanmalı, Pistonlu Motorların Aksam-Parcaları 23.401 27.264 31.493 Japonya 48,3; Belçika 28; Çin 5,2 8.788 11.661 47.034 61.025 8482 Her Nevi Rulmanlar 20.708 24.170 15.159 İtalya 15,7; ABD 14,4; İngiltere 9,6; Türkiye 0,4 70.863 Almanya 17,5; İtalya 14,5; ABD 10,4; Türkiye 0,7 28.620 Almanya 32,4; Belçika 17,3; Hollanda 13,2; Türkiye 0,3 8483 Transmisyon Milleri, Kranklar, Yatak Kovanlari, Dişliler, Çarklar 15.631 24.268 401699 Vulkanize Kauçuktan Diğer Eşya 7007 Emniyet Camları 700910 Taşitlar İçin Dikiz Aynaları 8407 8408 8409 250.263 İtalya 26,3; Belçika 10,6; Hollanda 9,2; Türkiye 7,7 4.292 Fransa 27,3; İtalya 24,2; Belçika 10; Türkiye 3 3.769 Kore 29,3; Çin 23,3; Almanya 10 8.062 Almanya 37,7; İtalya 21; Hollanda 8,9; Türkiye 4,2 9.915 İtalya 45,2; Türkiye 20,4; Polonya 4,8 1.512 Tayvan 53,6; Almanya 25,1; İtalya 6,2; Türkiye 3,3 23.587 İtalya 40,1; Almanya 24,6; İngiltere 8,7; Türkiye 0,3 8484 Metal Tabakalı Contalar, Conta Takım Ve Gruplar 5.749 6.539 8.395 Almanya 25,7 İtalya 24,3; Belçika 7,7; Türkiye 0,6 8507 Elektrik Akümülatörleri, Separatörleri 39.849 44.477 8511 Motorlar Için Elektrikli Ateşleme Cihazları 19.951 25.400 8512 Kara Taşıtlarının Aydınlatma, Sinyal Vb. Tertibatı, Cihazları 7.516 9.434 52.577 Almanya 17,9; Çin 15,3; İtalya 15,1; Türkiye 1,1 27.177 Almanya 60,5; İtalya 9,8; Belçika 8,1; Türkiye 0,2 23.750 İngiltere 39,4; Tayvan 16,3; Almanya 15,4; Türkiye 0,5 8706 Kara Taşıtları İçin Motorlu Şasiler 30.143 8.429 19.139 İsveç 46,8; İspanya 33,9; Almanya 17,2; 8707 Kara Taşıtları İçin Karoserileri 1.920 1.301 1.778 Almanya 41,5; Avusturya12,3; Fransa 10,9; Türkiye 4 681310 Fren Balataları, Yastıkları 1.692 1.412 841330 İçten Yanmalı Pistonlu Motorlar için Yakıt, Yag/Sogutma Pompalari 842123 İçten Yanmalı Motorlar İçin YağYakıt Filtreleri 1.918 2.886 1.950 Brezilya 42,8; İngiltere 23,2; Mısır 6,5; Türkiye 6,3 3.885 Japonya 26; İtalya 23,9; Almanya 15,2; Türkiye 1,3 6.590 7.429 842131 İçten Yanmalı Motorlar İçin Hava Filtreleri 4.527 4.182 870810 Kara Taşıtları İçin Tamponlar Vb. Aksam, Parçaları 18.704 11.350 211 290 706 İtalya 31,2; Almanya 24,2; İngiltere 13,2 25.861 32.135 41.943 Hollanda 43,2; Almanya 19,3; Kore 12,9; Türkiye 0,5 870821 Kara Taşıtları Icin Emniyet Kemerleri 870829 Kara Taşıtlarının Diğer AksamParçaları 9.423 Almanya 32,1; İtalya 17,4; Kore 12,6; Türkiye 5,7 4.925 Japonya 41,6; Almanya 18,8; İtalya 8,5; Türkiye 3,4 38.589 Almanya 58,4; Japonya 23,8; İtalya 6,9 870831 Kara Taşıtlarının Mönte Edilmiş Fren Balataları 7.766 14.603 870839 Kara Taşıtları İçin Frenleri, Servo Frenleri Vb. Aksamı 870840 Kara Taşıtları İçin Vites Kutuları 5.297 6.819 2.286 3.336 253 91 676 Almanya62,4; İtalya 10,6; İngiltere 9 1.240 957 1.805 Almanya 65,1; İtalya 12; İngiltere 7,4 11.981 15.208 18.524 23.498 22.562 İtalya 44; Almanya 25,6; Tayvan 5,2; Türkiye 3,8 29.231 Almanya 40; Fransa 18,4; Japonya 18,3; Türkiye 0,3 870891 Kara Taşıtları İçin Radyatorleri 3.800 4.894 7.046 İtalya 21,5; Almanya 18,2; Fransa 12,7 870892 Kara Taşıtları İçin Eksoz SusturucuBoruları 870893 Kara Taşıtları İçin Debriyajları Vb. Aksam-Parçaları 6.839 6.459 8.242 10.303 14.001 İtalya 57; Fransa 9,6; Almanya 5,9 15.640 Almanya 46,8; Fransa 28,6; Belçika 8; Türkiye 1,5 870894 Direksiyon Simitleri, Kolonları, Kutuları 1.165 1.768 204.892 373.611 870850 Kara Taşıtları İçin Diferansiyelli Hareket Ettirici Aksları 870860 Kara Taşıtları İçin Taşıyıcı Aksları Vb. Aksam-Parçaları 870870 Kara Taşıtları İçin Tekerlekleri Vb Aksam, Parça/Aksesuarı 870880 Kara Taşıtları İçin Süspansiyon Amortisörleri 870899 Kara Taşıtları İçin Diğer AksamParcaları 12.649 Almanya 43,2; İspanya 9,8; İtalya8,6; Türkiye 0,7 8.386 İtalya 32,6; Almanya 32,2; Türkiye 7,5 4.008 Almanya 70,3; İtalya 11; Fransa 10,2 2.002 İtalya 38,7; Japonya 16,9; İngiltere 11,1 440.417 Almanya 39; İtalya 18; Belçika 10,8; Türkiye 1 940120 Motorlu Taşıtlarda 1.718 1.947 3.284 İtalya 42,8; Oturmaya Mahsus Fransa 17,2; Mobilyalar Türkiye 13,6 TOPLAM 708.313 957.909 1.243.479 Kaynak: ITC (Internatiomal Trade Center/Uluslararsı Ticaret Merkezi) Tablo 3.13. Türkiye’ninYunanistan’a Otomotiv Yan Sanayi İhracatı (Değer: ABD Doları) GTIP NO 2002 4011 Kauçuktan Yeni Dıs Lastikler 4012 4013 11.337.756 10.819.743 Kullanılmış Yenilenmiş Dış Lastikler 7.549 9.967 94.599 Kauçuktan İc Lastikler 5.244 5.711 6.831 608.639 674.197 670.098 1.399.354 1.848.664 1.547.990 41.792 48.923 40.833 980 13.363 21.652 160.040 79.116 209.132 440.798 571.052 615.657 67.176 53.993 97.461 389.038 321.281 433.958 47.065 16.335 43.899 245.325 550.420 866.529 Emniyet Camları 700910 Taşitlar İçin Dikiz Aynaları 8407 8408 2004 8.042.963 401699 Vulkanize Kauçuktan Diğer Eşya 7007 2003 Alternatif-Rotatif Kıvılcım Ateşlemeli, İçten Yanmalı Motorlar Dizel, Yarı Dizel Motorlar-Hava Basıncı İle Ateşlenen, Pistonlu 8409 İçten Yanmalı, Pistonlu Motorların Aksam-Parcaları 8482 Her Nevi Rulmanlar 8483 Transmisyon Milleri, Kranklar, Yatak Kovanlari, Dişliler, Çarklar 8484 Metal Tabakalı Contalar, Conta Takım Ve Gruplar 8507 Elektrik Akümülatörleri, Separatörleri 8511 Motorlar Için Elektrikli Ateşleme Cihazları 15.475 46.821 66.010 8512 Kara Taşıtlarının Aydınlatma, Sinyal Vb. Tertibatı, Cihazları 88.796 191.071 141.872 8706 Kara Taşıtları İçin Motorlu Şasiler 8707 Kara Taşıtları İçin Karoserileri 681310 Fren Balataları, Yastıkları 841330 İçten Yanmalı Pistonlu Motorlar için Yakıt, Yag/Sogutma Pompalari 842123 İçten Yanmalı Motorlar İçin YağYakıt Filtreleri 4.023 1.950 34.590 34.197 132.332 133.382 153.995 91.402 12.771 40.065 51.699 502.933 586.060 581.604 842131 İçten Yanmalı Motorlar İçin Hava Filtreleri 216.245 303.336 338.020 870810 Kara Taşıtları İçin Tamponlar Vb. Aksam, Parçaları 42.892 45.865 103.958 1.648 1.770 227.463 870829 Kara Taşıtlarının Diğer AksamParçaları 207.927 708.408 701.000 870831 Kara Taşıtlarının Mönte Edilmiş Fren Balataları 397.040 488.276 333.688 870839 Kara Taşıtları İçin Frenleri, Servo Frenleri Vb. Aksamı 421.825 463.030 645.423 870840 Kara Taşıtları İçin Vites Kutuları 10.762 22.372 13.173 870850 Kara Taşıtları İçin Diferansiyelli Hareket Ettirici Aksları 2.267 7.006 3.179 63.293 392.894 523.993 290.126 361.525 658.920 870880 Kara Taşıtları İçin Süspansiyon Amortisörleri 96.248 210.379 216.422 870891 Kara Taşıtları İçin Radyatorleri 28.296 41.103 93.281 870892 Kara Taşıtları İçin Eksoz Susturucu-Boruları 41.181 73.156 89.499 870893 Kara Taşıtları İçin Debriyajları Vb. Aksam-Parçaları 268.933 355.854 579.381 870894 Direksiyon Simitleri, Kolonları, Kutuları 53.075 108.348 187.282 870899 Kara Taşıtları İçin Diğer AksamParcaları 982.271 1.482.560 2.249.843 3.163 5.784 4.599 244.922 421.709 622.146 15.620.047 22.076.362 24.126.521 870821 Kara Taşıtları Icin Emniyet Kemerleri 870860 Kara Taşıtları İçin Taşıyıcı Aksları Vb. Aksam-Parçaları 870870 Kara Taşıtları İçin Tekerlekleri Vb Aksam, Parça/Aksesuarı 910400 Taşıtların Alrt Tabloları için Saatler 940120 Motorlu Taşıtlarda Oturmaya Mahsus Mobilyalar TOPLAM Kaynak: DTM 3.8.1.7. Fuarlar Yunanistan Türkiye’ye yakınlık ve son zamanlarda gelişen olumlu politik hava dikkate alınarak otomotiv sektöründe faaliyet gösteren firmalar için dikkate alınması gereken bir pazardır. Bu pazara girmek isteyen firmalar AMVIR (Yunan Motorlu Araçlar İthalatçı ve Temsilcileri Birliği ) üyesi olan firmalarla ve Otomotiv Yedek Parça Ithalatçıları ve Perakendicileri Birliği gibi sektör örgütleriyle de temasa geçerek pazara girmelidirler. AMVIR(www.amvir.gr) ülkede her iki yılda bir Motorshow düzenlemekte olup bu fuar ülkedeki distribütörlerle tanışmak ve işbirliği olanaklarını değerlendirmek için uygun bir zemin olarak değerlendirilmektedir. Motor Show Fuarının 300.000 aşkın ziyaretçisi, olup fuarda binek otomobil, hafif ticari araçlar, yedek parçalar, otomobil yağları, araçlara servis hizmeti veren kuruluşlar, sponsorlar, bu konuda yayıncılık yapan dergiler gibi farklı alanlardan katılımcılar yer almaktadır. • • • Yunanistan da düzenlenen fuarlar ile ilgili bilgilere aşağıda yer alan web sayfalarından ulaşılabilir: www.expobase.com: Yunanistan’da düzenlenecek fuarların listesi, www.exhibit.gr :Yunanistan’da fuarlara ilişkin derginin WEB sayfası, www.expos.org/bourdekas: Yunanistan’da Ticari fuarlara ilişkin olarak hazırlanmış yıllık rehber. 3.8.2 Yunanistan Mobilya Sektörü 3.8.2.1. Üretim ve Tüketim Yunanistan mobilya sektörünün üretim değeri 2002 yılı itibariyle 1,1 milyar Euroyu bulmaktadır. Yunanistan ev mobilyası sektörü üretimi 1998-2002 yılı döneminde ortalama olarak %5,3 oranında azalmıştır. Sektör kalifiye işgücü bulmakta zorlanmakta, istihdam edilenlerin ise maliyeti işletmelerin maliyetlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Firma temsilcilerinin ifadesine gore, sektörde kalfa niteliğindeki, bir kişinin maliyeti vergilerle beraber 1500 Euroyu bulmaktadır. Bu maliyet yapısı ve dar iç pazar nedeni ile ülke mobilya sanayinde önümüzdeki dönemde daralmanın devam etmesi beklenmektedir. Hatta bazı sektör temsilcileri önümüzdeki on yılda sektörün tamamen başka ülkelere taşınacağı düşüncesinde olduklarını belirtmişlerdir. Sektör ülkemizde olduğu gibi Yunanistan’da da aile işletmeleri şeklinde yapılanmıştır. Mobilya işletmeleri/üretimi Selanik ve Atina’da yoğunlaşmıştır. Yunanistan’nın 15’li AB mobilya üretimindeki payı her geçen gün azalmakla beraber, 2002 rakamlarına göre, %1,6’dır. Mobilya üretiminin ürün gruplarına göre dağılımı şu şekildedir: Kaplanmış mobilya %5, Mutfak mobilyası %4,8, Ofis mobilyası %7,7, Diğer mobilyalar ise% 82 1998-2002 dönemindeki mobilya tüketimi ise üretimdeki daralmanın aksine ortalama %3,3 oranında artmıştır. 2002 mobilya tüketimi üretimdeki daralmayı ithalat ile karşılayarak 1,4 milyar Euroya ulaşmıştır. Yunanistan’da kişi başına mobilya tüketimi 178 Euro olup bu AB ortalamasının altında bir değerdir. Diğer yandan komşularımız arasında fert başına gelir açısından satınalma gücü en yüksek kesimi Yunanlılar oluşturmaktadır. Ülkenin tüketim yapısı değerlendirilirken özellikle 1 milyonu aşan göçmen nüfuski, çoğunluğunu Arnavutlar oluşturmaktadır, ve Batı Trakyadaki Türk varlığı da göz önünde bulundurulmalıdır. Ülke nüfusunun 11 milyon olduğu düşünüldüğünde bu kesimlerin önemli bir tüketim grubunu oluşturduğu ortaya çıkmaktadır. Mobilya harcamalarında hane sayısı ve yapısıda önemli bir göstergedir. Yunanistan 3,8 milyon hane ve hanede ortalama 2,8 kişilik birey sayısı ile İspanya’dan sonra 15’li AB içerisinde en kalabalık ve geleneksel aile yapısına sahip ülkedir. 3.8.2.2. Dış Ticaret Yunanistan’ın mobilya sektörü dış ticaret hacmi 400 milyon Doları aşmıştır. Yunanistan’ın mobilya dış ticareti sürekli açık vermektedir. Ülke daralan üretimi ve artan tüketimi ithalat ile karşılamaktadır. Yunanistan genel olarak mobilyada ithalatçı bir ülkedir. Ülke önemli miktarda ithalatının yanısıra ihracatçı ülkelere, sahip olduğu coğrafi avantajlarla, aynı zamanda re-export imkanı da sunmaktadır. 3.8.2.2.1. İthalat Yunanistan mobilya ithalatı 2003 yılı itibariyle 368,9 milyon Dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam bir önceki yıla göre %35 ‘lik bir artışı göstermektedir. İthalatı yapılan başlıca ürün grupları; yemek ve yatak odası takımları, oturma grupları ve mutfak mobilyasıdır. Tablo 3.14. Yunanistan Mobilya İthalatı (Değer:1000 ABD Doları) GTİP NO ÜRÜN ADI 2001 2002 2003 Ülke Payları % 9401 Oturmaya mahsus mobilyalar, aksam ve parçaları 9401.10 Hava taşıtlarında kullanılan türden mobilyalar 9401.20 Motorlu taşıtlarda kullanılan türden oturmaya mahsus mobilyalar 9401.30 Yüksekliği ayarlanabilen döner koltuklar 9401.40 Yatak haline gelebilen mobilyalar 9401.50 Kamış, sorgun ağacı bambu vb. den oturmaya mahsus mobilyalar 9401.61 Ahşap iskeletli, döşenmiş oturmaya mahsus mobilyalar 9401.69 Ahşap iskeletli, döşenmemiş oturmaya mahsus mobilyalar 9401.71 Metal iskeletli döşenmiş oturmaya mahsus mobilyalar 9401.79 Metal iskeletli döşenmemiş oturmaya mahsus mobilyalar İtalya 49,2, Çin 12,1, 85.224 Almanya 5,3, Türkiye 3,7 İspanya 3,5 51.977 64.523 508 417 1.718 1.947 İtalya 42,8, 3.284 Fransa 17,2, Türkiye 13,6 4.191 3.709 İtalya 58,4, 5.035 Çin 14,7, İspanya 8,1 653 839 2.948 3.497 537 İtalya 79,5, Türkiye 13,6 İtalya 34,5, 1.275 Türkiye 27,9, Polonya 11,4 Endonezya 61,2, 3.077 İtalya 27,7, Vietnam 6,1 10.832 13.603 İtalya 69,7, İspanya 8,1, 14.122 Polonya 4,8, Türkiye 3,7 7.401 11.132 İtalya 46,8, 15.045 Vietnam 12,4, Türkiye 5,5 5.334 İtalya 79,5, Almanya 8,5, 7.371 Çin 3,5, Türkiye 0,5 3.443 7.240 9.083 9401.80 Diğer oturmaya mahsus mobilyalar 4.450 6.828 9401.90 Oturmaya mahsus mobilya aksam ve 8.593 8.134 Çin 34,3, İtalya 29,7, 15.301 ABD 8,3, Türkiye 2 İtalya 30,9, Çin 16,8, 9.160 Almanya 10,1, Türkiye 5,5 İtalya 52,3, 11.017 Çin 14,8, Almanya 10,3, parçaları 9403 Diğer mobilyalar, bunların aksam ve parçaları 9403.10 Yazıhanelerde kullanılan türde metal mobilyalar 9403.20 Diğer metal mobilyalar 9403.30 Yazıhanelerde kullanılan türde ağaç mobilyalar 9403.40 Mutfaklarda kullanılan türde ahşap mobilyalar 9403.50 Yatak odalarında kullanılan türde ahşap mobilyalar 9403.60 Diğer ahşap mobilyalar 9403.70 Plastik maddelerden mobilyalar Türkiye 0,7 İtalya 44,3, Almanya 7,7, Türkiye 6,8, Çin 5,7, İspanya 4,9 İtalya 42, Fransa 17,7, Almanya 17,3, Türkiye 2,2 İtalya 23,9, Çin 23,7, Almanya 15,6, Türkiye 2,7 İtalya 54,9, Almanya 12,7, İspanya 5,4, Türkiye 1,9 İtalya 81,8, Almanya 13,5, İspanya 1,8, Türkiye 0,3 171.989 207.740 283.632 5.918 6.267 9.322 27.701 33.826 32.095 10.304 10.731 16.032 24.010 28.282 43.092 14.439 14.239 İtalya 59,1, 18.358 Türkiye 8,5, Fransa 7,6 62.668 82.055 İtalya 36,1, 121.501 Türkiye 11,3, Endonezya 5,1 6.931 8.577 İsrail 29,1, 10.528 İtalya 22,1, Türkiye14,3 Endonezya 63,8, İtalya 7,6, Diğer maddelerden 4.385 6.011 10.420 Vietnam 5,7, 9403.80 mobilyalar Türkiye 1,7 İtalya 55, Diğer mobilyalara Bulgaristan 8,2, 15.633 17.752 22.284 9403.90 ait aksam ve İsveç 8,1, parçalar Türkiye 3,9 İtalya 45,4, Çin 7,2, TOPLAM 223.966 272.263 368.856 Almanya 7,1, Türkiye 6,1, İspanya 4,6 Kaynak: ITC (Internatiomal Trade Center/Uluslararsı Ticaret Merkezi) Tablo 3.15. Yunanistan’a Mobilya İhracatı Yapan Başlıca Ülkeler (Değer: 1000 ABD Doları) Ülkelere İtalya 2001 114.378 2002 125.145 2003 167.622 Ülke Payları % 45,4 02/03 Değişim % +34 Çin Almanya Türkiye İspanya Endonezya Fransa İsveç Bulgaristan Vietnam İngiltere Diğerleri Toplam Kaynak: ITC 8.619 15.266 5.040 16.461 9.071 12.208 4.464 3.681 2.087 4.178 28.513 223.966 14.407 16.964 11.940 17.679 12.157 14.498 9.640 5.979 2.829 4.399 36.626 272.263 26.597 26.201 22.542 16.808 15.705 11.640 10.194 9.038 7.391 7.175 47.943 368.856 7,2 7,1 6,1 4,6 4,3 3,2 2,8 2,5 2,0 2,0 13,0 100,0 Tablo 3.16. Yunanistan’ın Ürün Gruplarına Göre Mobilya İthalatı (Değer: 1000 ABD Doları) Ürün Grupları 2001 2002 2003 TOPLAM Ofis Mobilyası Ev mobilyası Oturmaya mahsus kaplanmış mobilyalar Oturmaya mahsus kaplanmamış mobilyalar Rattan/Hasır Mobilyalar Mutfak Mobilyası Yemek ve Oturma Odası Yatak Odası Diğer Mobilyalar Aksam ve Parçalar Kaynak:ITC +85 +54 +89 -0,5 +29 -20 +0,6 +51 +161 +63 +31 +35 02/03 % 223.966 20.413 203.553 272.263 20.707 251.556 368.856 30.389 338.467 +35 +47 +35 14.275 18.937 21.493 +13 19.744 27.882 40.781 7.333 24.010 62.668 14.439 34.632 24.226 9.508 28.282 82.055 14.239 42.403 25.886 13.497 43.092 121.501 18.358 42.623 33.301 +46 +42 +52 +48 +29 +0.1 +29 Yunanistan mobilya ithalatında İtalya %45,4’lük payı ile önde gelmektedir. Bu ülkeyi %7,2 ile Çin, % 7,1 ile Almanya, %6,1 ile Türkiye ve %4,6’lık payı ile İspanya takip etmektedir. Türkiye, Vietnam ve Çin’nin ardından ortalamanın üzerindeki ihracat artışıyla bu ülkedeki pazar payını her geçen gün artırmaktadır. İtalyan ürünlerine olan talep halen ağırlığını korumaktadır. Pazarda italyan mobilyalar üst gelir grubuna hitap etmekle beraber daha ekonomik olması nedeniyle önemli miktarda taklit italyan mobilyalarına da rastlanmaktadır. Ülkemiz firmaları ile daha çok fason çalışılmakta olup, tasarımları Yunanlı firmalarca verilen parçalar üretilmektedir. Firmalarımızın doğrudan değil de, pazarlamacılar ile bu pazara açılmasında, bazen pazarlamacıların çıkarlarının üretici firmalarımızın çıkarlarını gölgelemesi gibi istenmeyen hususlarla karşılaşıldığı Yunanlı firma temsilcilerince dile getirilen konular arasındadır. Ülkemiz ürünleri gerek fiyat yapısı, gerek pazara yakınlığı ve gerekse stok maliyetlerine yol açmayan küçük miktarlarda sipariş verilebilmesi gibi imkanları ile Yunanlı firmalarca tercih edilmektedir. Halen ağırlıklı olarak orta ve alt tüketici grubuna hitap eden Türk mobilya sektörünün kendi markası ile de pazarda yer alma imkanlarını, üretimden ticarete kayan Yunanlı üreticilerle, re-export imkanlarını da göz ardı etmeden, gözeterek uzun soluklu hedeflerle, Çin ile değil üst tüketici grubuna hitap eden italyan ürünlerle rekabeti göze alması gerekmektedir. Halen %6’lık dilimlerle pay alabildigimiz Yunanistan mobilya pazarında kısa vadede %15’lik pazar payına ulaşmak sektörün rahatlıklıkla başarabileceği bir hedeftir. Tablo 3.17. Türkiye’nin Yunanistan’a Mobilya İhracatı (Değer: 1000 ABD Doları) GTIP NO Ürün Adı Hava taşıtlarında kullanılan türden mobilyalar Motorlu taşıtlarda kullanılan 940120 türden oturmaya mahsus mobilyalar 940110 2002 2003 03/04 Değişim % 2004 0 1 0 -82 245 422 622 +48 314 636 963 +51 2.891 3.999 5.892 +47 2 0 8 940161 Ahşap iskeletli, döşenmiş oturmaya mahsus mobilyalar 490 1.179 1.962 +66 940169 Ahşap iskeletli, döşenmemiş oturmaya mahsus mobilyalar 1.038 2.196 1.781 -19 940171 Metal iskeletli döşenmiş oturmaya mahsus mobilyalar 54 74 144 +94 940179 Metal iskeletli döşenmemiş oturmaya mahsus mobilyalar 37 208 478 +130 1.589 2.708 3.993 +47 97 145 139 -0,4 66 87 258 +196 282 445 590 +33 281 589 656 +11 940340 Mutfaklarda kullanılan türde ahşap mobilyalar 72 168 390 +132 940350 Yatak odalarında kullanılan türde ahşap mobilyalar 728 1.938 3.539 +83 1.405 3.193 6.369 +99 535 1.560 1.479 -0,5 940130 Yüksekliği ayarlanabilen döner koltuklar 940140 Yatak haline gelebilen mobilyalar 940150 Kamış, sorgun ağacı bambu vb. den oturmaya mahsus mobilyalar 940180 Diğer oturmaya mahsus mobilyalar 940190 Oturmaya mahsus mobilya aksam ve parçaları Yazıhanelerde kullanılan 940310 türde metal mobilyalar 940320 Diğer metal mobilyalar 940330 Yazıhanelerde kullanılan türde ağaç mobilyalar 940360 940370 Diğer ahşap mobilyalar Plastik maddelerden mobilyalar 940380 Diğer maddelerden mobilyalar 940390 Diğer mobilyalara ait aksam ve parçalar Toplam Kaynak: DTM 3 46 88 +91 604 966 1.154 +19 10.731 20.560 30.504 +48 3.8.2.2.2. İhracat Yunanistan mobilya sektörünün kayda değer bir ihracatı bulunmamaktadır. Yunanistan’ın 2003 yılı mobilya ihracatı 33,2 milyon Dolardır. İhracat yapılan başlıca ülkeler Güney Kıbrıs Rum Cumhuriyeti, Almanya, Bulgaristan ve İtalya’dır. İhracatı yapılan önemli ürünler; diğer ahşap mobilyalar; diğer metal mobilyalar ve diğer mobilyalara ait aksam ve parçalar’dır. Tablo 3.18. Maddeler İtibariyle Yunanistan’ın Mobilya İhracatı (Değer: 1000 ABD Doları) GTIP NO 940120 940140 Ürün Adı Motorlu taşıtlarda kullanılan türden oturmaya mahsus mobilyalar Yatak haline gelebilen mobilyalar 2001 2002 2003 45 14 7 4 2 113 940150 Kamış, sorgun ağacı bambu vb. den oturmaya mahsus mobilyalar 35 79 59 940161 Ahşap iskeletli, döşenmiş oturmaya mahsus mobilyalar 261 466 2.367 940169 Ahşap iskeletli, döşenmemiş oturmaya mahsus mobilyalar 173 257 284 940171 Metal iskeletli döşenmiş oturmaya mahsus mobilyalar 65 32 120 940179 Metal iskeletli döşenmemiş oturmaya mahsus mobilyalar 756 539 765 702 588 443 419 547 789 444 1.429 1.329 2.716 2.486 5.067 1.741 2.323 2.060 1.355 1.275 2.686 940180 940190 940310 940320 940330 940340 Diğer oturmaya mahsus mobilyalar Oturmaya mahsus mobilya aksam ve parçaları Yazıhanelerde kullanılan türde metal mobilyalar Diğer metal mobilyalar Yazıhanelerde kullanılan türde ağaç mobilyalar Mutfaklarda kullanılan türde ahşap mobilyalar 940350 940360 940370 940380 940390 737 583 928 7.379 9.877 9.710 899 1.047 1.244 238 186 231 4.679 4.780 5.045 22.648 26.510 33.247 Yatak odalarında kullanılan türde ahşap mobilyalar Diğer ahşap mobilyalar Plastik maddelerden mobilyalar Diğer maddelerden mobilyalar Diğer mobilyalara ait aksam ve parçalar Toplam Kaynak:ITC Tablo 3.19. Ülkeler İtibariyle Yunanistan’ın Mobilya İhracatı(Değer: 1000 ABD Doları) Ülke Adı GKRC Almanya Bulgaristan İtalya ABD Makedonya Romanya Arnavutluk Türkiye İspanya Diğerleri Toplam Kaynak:ITC 2001 5.307 1.084 2.943 471 1.311 454 1.425 780 444 113 8.316 22.648 2002 5.150 1.776 2.811 493 1.678 921 2.161 1.084 944 470 9.022 26.510 2003 6.944 3.287 3.122 2.406 1.504 1.303 1.290 1.205 1.036 953 10.197 33.247 Ülke Payları % 20,9 9,9 9,4 7,2 4,5 3,9 3,9 3,6 3,1 2,9 30,7 100,0 3.8.2.3. Gümrük Mevzuatı AB Gümrük mevzuatı ve uygulamaları Yunanistan’da uygulanmakta olduğundan, AB ile gümrük birliği anlaşması çerçevesinde, sanayi ürünleri ve işlenmiş tarım ürünlerinin sanayi katkı payları için herhangi bir gümrük vergisi alınmamaktadır. Bu çerçevede ülkemizden ithal edilen mobilya için gümrük vergisi yoktur. Diğer üçüncü ülkelerden yapılan ithalatta AB’ın bir taviz uygulaması yoksa Ortak Gümrük Tarife oranlarında gümrük vergisi alınmaktadır (0 ila %5,6 arasında değişebilen). Bu arada Yunanistan’da KDV oranları mal ve hizmet alım-satımlarında % 18 olup, ancak ithalatın Midilli, Sakız, Sisam, Oniki Adalar, Kiklades ve Taşoz, Semadirek, Kuzey Sporades ve Skiros adalarına yapılması halinde KDV % 13 olarak uygulanmaktadır. 3.8.2.4. Standartlar ve Teknik Düzenlemeler Standartlar konusunda Yunanistan AB tarafından uygulanan hükümlerin doğurduğu uygulamaları takip etmektedir. ISO 9000 yerel firmalarda aranmakta, hükümet ihalelerinde de istenmektedir. Yunanistanda standart ve teknik düzenlemeler Yunan Standart Kurumu ELOT tarafından yürütülmektedir. Ancak AB uygulamaları geçerli olmakla bereber teknik kontroller belirlenen standartlara göre genelde Atina ve Selanikte kurulu Laboratuarlar vasıtasıyla yapılmaktadır. İlgili kurumun bu güne kadar çalıştırmaya başladığı komitelere ulaşmak için ilgili WEB sayfasına ulaşılabilir. (www.elot.gr) 3.8.2.5. Dağıtım Kanalları Mobilya dağıtım kanalları ağırlıklı olarak geleneksel yöntemlerle satış yapan küçük ve orta ölçekli bağımsız çalışan perakendeci firmalardan oluşmaktadır. Bağımsız perakendeciler ev mobilyası satışlarının 1,1 milyar Euroluk kısmını gerçekleştirmektedirler. Doğrudan satış yapan atölye tipi mağazalar ve inşaat sektörünün mobilya ticaretindeki payı 300 milyon Euro ve büyük çaplı çalışan uzmanlaşmış mobilya firmalarının sektördeki satış hacmi ise 1milyar Euro seviyelerindedir. 3.8.2.6. Fuarlar Yunanistan da düzenlenen fuarlar ile ilgili bilgilere aşağıda yer alan web sayfalarından ulaşılabilir: • • • • www.seoes.gr/main/exhibitions.asp?lang=en www.expobase.com: Yunanistan’da düzenlenecek fuarların listesi, www.exhibit.gr :Yunanistan’da fuarlara ilişkin derginin WEB sayfası, www.expos.org/bourdekas: Yunanistan’da Ticari fuarlara ilişkin olarak hazırlanmış yıllık rehber. Mobilya sektörüne iliskin bazı fuarlar: • “FURNIDEC-International Exhibition of Furniture” Mobilya Fuarı, Selanik, 16-20 Mart Organizatör:HelexpoS.A.(web:www.helexpo.gr, Email:exhibitions@helexpo.gr) • “HOUSE STYLE”, Mobilya Fuarı, Atina, 04-07- Şubat. Organizatör:Rota Ltd.(web:www.rota.gr. • “FURNIMA” , Mobilya hammaddesi, aksesuarları, gereçleri ve ağaç işleme makineleri fuarı, Selanik, 31 mart-03 Nisan. Organizatör:HelexpoS.A.(web:www.helexpo.gr, Email:exhibitions@helexpo.gr) 3.8.3. Yunanistan Ev Tekstili Pazarı 3.8.3.1. Sektörün Genel Görünümü Tekstil sektörü 1980-1990 yıllar boyunca, sahip olunan kaliteli hammadde kaynakları, düşük işgücü maliyeti ve üçüncü dünya ülkelerinden gelen ürünlerin ithaline getirilen kotalar sayesinde, önemli ölçüde büyümüştür. 1990-1995 yıllarda ise üretim daralmış, bu yıllardan sonra ise sektör dalgalı bir seyir takip etmiştir. 1994 sonrası dönemde sektörün teknolojik alt yapısına ilişkin yatırımlar artmıştır. Tekstil sektöründe, bütünüyle düşünüldüğünde, faaliyet gösteren firma sayısı bindir. İmalat sanayiindeki toplam işletme sayısı 25.000 olup sektör üretim sektöründeki işletmelerin %4’ünü kapsamaktadır. İstihdam 18.000 dolaylarında olup toplam imalat sanayiindeki istihdamın %6’sını tekstil sektörü oluşturmaktadır. Tekstil sektörünün önemli bir hammaddesi olan pamuk Yunanistan’da önemli miktarda üretilmektedir. Yunanistan’ın pamuk üretimi ülkenin tekstil sektörüne ilişkin hammadde ihtiyacını fazlası ile karşılamaktadır. Yunanistan’ın 2004 yılı pamuk üretimi 392 bin tondur. Bu üretim değeriyle Yunanistan, 9. büyük üretici olup, dünyanın önemli pamuk üreticileri arasındadır. Yunanistan 2004 yılı pamuk üretiminin 250 bin tonunu ihraç etmiş, bir önceki yıla göre % 23 azalışla, 109 bin tonunu iç üretimde kullanmıştır. Bu rakamlar Yunanistan’ın pamuk üretiminin ancak ¼’ünü tekstil üretiminde kullanmakta büyük çoğunluğunu hammadde olarak ihraç etmekte olduğunu göstermektedir. Yunanistan AB ülkeleri içerisinde pamuk iplik üretimi, pamuk kumaş üretimini geçen tek ülke konumundadır. Yunanistan hammadde olarak ihraç ettiği pamuğu katma değeri yüksek ürünler şeklinde ihraç etmenin arayışı/çabası içerisindedir. Ülkedeki tekstil üretimine ilişkin orta ve uzun vadeli beklentilere ışık tutabilecek bir diğer istatistiki bilgi, tekstil makineleri ithalatı rakamı da, 1999 yılındaki 205 milyon Dolar seviyelerinden 2003 yılında 115 milyon düzeylerine düşmüştür. Tekstil makineleri ithalatındaki bu azalış sektörün yatırımlarını komşu ülkelere kaydırdığı gerçeği ile paralellik arz etmektedir. Ülke tekstil üretimi ağırlıklı olarak Selanik ve Atina’dadır. Üretici firmaların %90’ı 10’un altında eleman çalıştıran küçük işletmelerden oluşmaktadır. Ülkenin tekstil üretimi daha çok alt ve orta kalitede ürünlerden oluşmakta, bu da ucuz Çin malları ile rekabette firmaları zorlamaktadır. Yunanistan işçi maliyetlerinin sebep olduğu maliyet artışlarının önüne geçmek, rekabet avantajı kazanmak için, üzere emek yoğun alanlarda, Bulgaristan başta olmak üzere, Güney Doğu Avrupa ülkelerine üretimini kaydırırken, teknoloji yoğun alanlarda üretim imkanlarını yenileme ve geliştirme çabasındadır. Sektördeki bu bölgesel yer değişikliği istihdam edilen eleman sayısında da azalmaya sebep olmuştur. Yunanistan imalat sanayi ile tekstil ve hazır giyim sanayiine ilişkin 2002 yılına ait bazı değerler aşağıda yer almaktadır; İşletme Sayısı İmalat Sanayi Tekstil ve Hazır Giyim Tekstil Hazır Giyim : 25.000 : 3.000 : 1.000 Cirolar İmalat Sanayi :31 milyar Euro Tekstil ve Hazır Giyim Tekstil Hazır Giyim :2,3 milyar Euro :1,25 milyar Euro :1.05 milyar Euro Çalışan Sayısı İmalat Sanayi Tekstil ve Hazır Giyim Tekstil Hazır Giyim :298.000 :42.000 :18.000 :24.000 3.8.3.2. Vergiler, Eğilimler, Dağıtım ve Tüketici Analizi AB ülkelerinden, ülkemizden veya serbest ticaret anlaşmasının yapıldığı ülkelerden yapılan ev tekstili ürünleri ithalatında gümrük vergileri 0 olup diğer üçüncü dünya ülkelerinden yapılan ithalatta ise %0 ila %12 arasında değişen OGT(Ortak Gümrük Tarifesi) hadleri uygulanmaktadır. Ülkemiz ve AB ülkeleri dışı ürünler için İthalat vergisi CIF değer üzerinden hesaplanmaktadır. KDV bütün ürünlerde % 18’dir. Zorunlu teknik şartlar, AB’nin aradığı hususlarla sınırlı kalmakta olup, AB norm ve standartlarına uygun model ve ürünlerin bu ülke pazarına girmesinde hiç bir engel bulunmamaktadır. Yunanistan pazarının küçük ve rekabetçi olduğu dikkate alınarak pazarda ithalatçı-dağıtıcı pozisyonlarda halihazırda faaliyet gösteren firmalarla işbirliği yapılması tavsiye edilmektedir. Pazarda tüketimi belirleyen faktörler arasında fiyat ve ödeme şekilleri ön plandadır. Özellikle piyasada varlığını güçlendiren Çin ürünleri fiyatın, tüketimdeki belirleyiciliğini artırmıştır. Yunan işadamları pazarlığa çok önem vermektedirler. Yunanistan’da uygulanan normlar AB normları olup, AB dışı ülkelerden ithalat ancak bu kriterlere uyulmasıyla mümkün olmaktadır. Yunanistan perakende sektörü ulusal ve uluslararası zincir mağazaların her geçen gün payını artırdığı bir görünüm arz etmektedir. Uluslararası mağazaların pazara olan ilgisi yüksek alım gücüne ve beğenisine sahip tüketiciler için önemli bir göstergedir. Bununla beraber bağımsız mağazalar halen pazarın büyük bölümüne hakim durumdadır. Ev tekstili ürünlerininin pazara sunumunda, 2002 yılı verilerine gore uzmanlaşmış bağımsız mağazaların payı %51’dir. Süpermarketler ve hipermarketler %12’lik payları ile ikinci sırada yer alırken, onları sırasıyla %10 ve %9’luk payları ile uzmanlaşmış dekorasyon mağazaları ve indirimli mağazalar ile çok çeşit bulunduran mağazalar (variety stores) ve “department store” lar takip etmektedir. %18 lik pazar payı ile diğer perakende türleri tek çatı altında toplanabilir. Çin konusunda perakende pazarına ilişkin önemli bir husus; Çin ürünlerinin, Türkiyede olduğu gibi, çok ucuz ürünler şeklinde sergilendiği mağazaların piyasada yer almaya başlamasıdır. Yunanistan’da kişi başına ev tekstili tüketimi son beş yılda sürekli artmıştır. 2003 yılı kişi başına tüketimi bir önceki döneme göre %4,2 oranında artarak 43 Euroya ulaşmıştır. Bu tüketim değeriyle Yunanistan 15’li AB’nin ortalamasının, 61 Euro, oldukça altında, son sırada yer almaktadır. Tüketimin nispi olarak düşük olması pazardaki boşluğu göstermesi açısından ihracatçı firmalarımız için önemlidir. 3.8.3.3. Avrupa Birliği (AB) Kapsamında Çevreye ve Standartlara İlişkin Bilgiler1 Türkiye'nin AB ile ortak ticaret politikasına uyum çerçevesinde, tekstil ticareti için en önemli konulardan birisi, insan sağlığına zararlı etkileri olan kimyasalların üretimi, ithalatı ve tekstil ürünlerinde kullanılması konusundaki kısıtlamalardır. Başta Almanya, Hollanda ve İsveç'te olmak üzere, birçok AB ülkesinde ve AB genelinde insan sağlığına zararlı etkileri olan kimyasallar konusunda yasal düzenlemeler yapılmış olup, bazı konularda AB genelinde yasal düzenleme çalışmaları devam etmektedir. Türkiyede de, AB düzenlemelerine uyumlu olarak, insan sağlığına zararlı etkilerinin olması sebebiyle EK1.'de yer alan aminlerin yurt içinde deri, tekstil ve hazırgiyim boyahanelerinde boya imali için kullanılması, EK2.'de color indeks isimleri, numaraları ve gümrük tarife istatistik pozisyonları (G.T.İ.P) belirtilen boyar maddelerin yurt içinde deri, tekstil ve hazırgiyim ürünlerinde kullanılması 1.3.1995 tarihinden itibaren yasaklanmıştır. Bu tedbir çerçevesinde EK 2.'de yer alan boyar maddelerin ithalatı da 1.1.2000 tarihinden itibaren yasaklanmıştır. Tekstillerle ilgili, insan sağlığına zararlı maddeler konusundaki yasal düzenleme çalışmaları AB ülkelerinde halen devam etmektedir. Üzerinde görüşmelerin devam ettiği bazı konular şunlardır: • • • • • • Azo boyaların AB genelinde yasaklanması Formaldehit konusunda daha kapsamlı bir düzenlemenin yapılması Pentaklorofenol konusunda daha kapsamlı bir düzenlemenin yapılması Böcek öldürücü madde kalıntılarının sınır değerlerinin belirlenmesi Allerjiye neden olan boyaların yasaklanması Krom ağır metaline ilişkin düzenleme 3.8.3.3.1. AB Pazarında Çevre Bilinci ve Tekstil Ürünleri için Geliştirilen Çevre Etiketleri 1980'lerin başından itibaren, gerek üreticiler gerekse tüketiciler için çevre ile ilgili konuların önemi gittikçe artmış, hemen hemen tüm sanayileşmiş ülkelerde çevre ile ilgili yasalar hazırlanarak, ciddi bir şekilde uygulanmaya başlamıştır. Sanayileşmiş ülkelerde güçlenen bu çevre duyarlılığı, uluslararası ticarete konu olan ürünleri ve bu ülkelere ihracat yapan ihracatçıları da etkilemektedir. Türkiye'nin ihracatında en önemli pazar durumunda olan AB ülkelerinde çevre duyarlılığı her geçen gün biraz daha güçlenmektedir. AB ülkelerinde gittikçe güçlenen çevre duyarlılığının bir sonucu olarak, çevre ve sağlık açısından zararsız ürünlerin üretimi önem kazanmıştır. Bu amaçla AB'de çeşitli yasal düzenlemeler yapılmasının yanısıra, ulusal çevre etiketlerinin ve tüm AB ülkelerinde geçerli AB çevre etiketinin geliştirildiği görülmektedir. Çevre etiketi, yani ekolabel, ürünün çevre kalitesini tüketiciye gösteren bir araçtır. Tüketicilerin, ürünün çevre ile ilgili niteliklerini öğrenmek için bilgi toplama ihtiyacına cevap vermektedir. Çevre etiketi sembolü, ürünün belli bir çevre kalitesine sahip olduğunu göstermekte ve satın alma sırasında fiyata ek olarak dikkate alınabilmektedir. Etiketli ürünlerin, satışı arttırdığı veya yüksek fiyatlar için potansiyel yarattığı düşünülmektedir. Aynı kategorideki ürünler için farklı çevre etiketleri kullanıldığında yukarıda sözü edilen etki de azalmaktadır. Farklı etiketlerin bulunduğu durumlarda, bunların herbirinin gerçek niteliklerini 1 Sevim, Ümit. 2001. “Ev tekstili Dış Pazar Araştırması”.Ankara: IGEME .s:19-35 değerlendirebilmek için ek bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır. Bu da tüketicilerin bilgi ile doldurulmasına ve bu nedenle de sağlanan bilgilerin güvenilirliği hakkında endişelerin artmasına yol açmaktadır. Bu nedenle, “Her yeni ekolabel en azından bir süre için, varolan diğer etiketlerin ününü azaltacaktır” varsayımından hareket edilmeli ve çevre etiketlerinin satın alma kararlarındaki etkisinin sınırlı olduğu dikkate alınmalıdır. AB pazarına ihracat yapan üreticiler açısından yasal düzenlemelerin aksine, çevre etiketi kriterlerine uyma zorunluluğu yoktur. Ancak, AB'deki yeşil tüketim eğilimlerinden kaynaklanan fırsatları değerlendirmek, çevreye ve insan sağlığına duyarlı ürün imajı ile farklılaşma yaratmak amacıyla, üreticiler bu kriterleri gönüllü olarak yerine getirmekte ve çevre etiketlerini bir pazarlama aracı olarak yoğun bir biçimde kullanmaktadırlar. Yunanistan tarafından geliştirilmiş ve uygulamada olan bir çevre etiketi yoktur. Ancak aşağıda AB'de tekstil ürünleri için verilen tanınmış çevre etiketleri yer almaktadır. Organik Tarıma İlişkin Çevre Etiketleri: Doğal elyaflardan elde edilen tekstil ürünlerinin maruz kaldığı çevresel etkilerin önemli bir kısmı, bu elyafların tarımı sırasındaki çevresel etkilerden kaynaklanmaktadır. Örneğin, pamuk üretimi sırasında bitkiyi zararlı böceklerden korumak amacıyla kullanılan kimyasallar, nihai bir tekstil ürününün elde edilmesi sürecinde daha ilk aşamada zararlı çevresel etki yaratmaktadır. Dolayısıyla, çevre duyarlılığının arttığı günümüzde, organik tarımın önemi de artmış, gelişmiş ülkelerde; özellikle de AB'de organik tarımla yetiştirilen ürünler ve bunlardan mamul eşyalar için "organik çevre etiketleri" geliştirilmiştir. Avrupa Topluluğu kurallarına göre "organik tarım" çevre duyarlılığına sahip tarım uygulamaları ve insan sağlığına zararlı etkileri olan böcek öldürücülerin ve gübrelerin tarımda kullanılmaması olarak tanımlanmaktadır. AB'de organik üretim ve etiketleme işlemleri Avrupa Konseyi'nin 2092/91/EC düzenlemesine göre yürütülmektedir. Bu düzenleme işlenmemiş tarımsal ürünler (pamuk vb. doğal elyaflar) ve insanların kullanımına sunulan, bir ya da daha fazla organik elyaf içeren giyim eşyası vb. tekstil ürünleri için uygulanmaktadır. AB'de organik üretim konusunda geliştirilmiş çevre etiketlerinden en tanınmışı EKO etiketidir. Bu etiket merkezi Hollanda'da bulunan, kar amacı gözetmeyen, uluslararası bağımsız gözetim kuruluşu SKAL tarafından verilmektedir. Bu kurum Hollanda ve Alman hükumetlerince EKO etiketini vermede yetkili kılınmıştır. SKAL'in gözlem sistemi, doğal elyafın sadece organik tarım koşullarında üretilmesini kapsamaz, aynı zamanda nihai ürünün tüm üretim aşamalarındaki ve paketleme işlemlerindeki çevre kriterlerini de içerir. Diğer taraftan, çalışma koşulları ve meslek hastalıkları gibi konularda, çalışanların haklarını gözeten sosyal kriterler de söz konusudur. EKO etiketinin alınabilmesi için SKAL tarafından belirtilen tüm kriterlerin yerine getirilmesi gerekmektedir. SKAL, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 28 ülkede faaliyet göstermektedir. Organik üretim konusunda etiket veren kuruluşlardan bir diğeri de İsveç'te yerleşik KRAV'dır. KRAV, kendi ismiyle anılan etiketi organik üretim esaslı elyaflardan üretilmiş tekstil eşyalarına vermektedir. KRAV etiketinin alınabilmesi için EKO etiketi için belirlenmiş benzer kriterlerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Organik tarım konusunda dünya çapında faaliyet gösteren uluslararası bir kurum mevcuttur. IFOAM (International Federation of Organic Agriculture Movement) isimli bu kuruluş, organik tarım konusunda işbirliği faaliyetlerini dünya çapında yürütmektedir. Halen 95 ülkeden 530 organizasyon ve enstitü bu kuruluşa üyedir. IFOAM'ın en önemli fonksiyonu tüm dünyada organik hareket ağı kurmak ve aralarındaki koordinasyonu sağlamaktır. IFOAM, organik üretim ve tekstil terbiye standartları konusunda bir taslak hazırlamıştır. Bu taslak kabul gördüğünde, tekstilde organik standartların geliştirilmesi konusunda, ulusal etiketleme organizasyonları için önemli bir rehber olacaktır. Öko-Tex 100 : Tekstil ürünleri için verilen çevre etiketlerinin en tanınmışı Almanya'da geliştirilen Öko-Tex 100 etiketidir. Bu etiket, çevreden ziyade bir sağlık etiketidir. Kriterleri sadece nihai ürün için belirlenmiştir. Öko-Tex 100 etiketi bir kalite amblemi değildir. Bu etiket, sadece test edilen tekstil ürününün nihai haliyle ilgilidir ve sadece ürünün insan sağlığına ve çevreye zararlı maddeleri içermediğini belgeler. Ürünün bakım gereklilikleri, kullanım özellikleri, yanma vb. nitelikleri hakkında herhangi bir ifade içermez. Diğer taraftan, hatalı taşıma veya depolama gibi nedenlerden kaynaklanabilecek zararlı madde etkileri hakkında da bir ifadeye yer vermez. Öko-Tex Standard 100 olarak anılan kriterlere göre, nihai bir tekstil ürününün Öko-Tex 100 etiketini alabilmesi için, belirlenen bir sınırı aşacak şekilde bulunan veya öngörülen kullanım dahilinde tespit edilen bir sınırı aşarak oluşan ve öngörülen kullanım durumunda insan sağlığı açısından tehlikeli sayılabilecek maddeleri içermemesi gerekmektedir. Bu etiket, Uluslararası Tekstil Ekolojisi Araştırma ve Test Birliği'ne (Öko-Tex - International Association for Research and Testing in the field of Textile Ecology) bağlı enstitüler tarafından verilmektedir. Öko-Tex 100 çevre-sağlık etiketi tekstil ürünleri içinde en çok kullanılan etikettir. Bugüne kadar ÖkoTex 100 etiketi için Almanya ve dünyada 6000'i aşkın başvuru yapılmıştır. Özellikle AB pazarını iyi değerlendirmek isteyen AB dışındaki tedarikçilerin bu etikete olan ilgisi çok fazladır. Bugün, AB'de üretilen ve satılan yaklaşık 2000 tekstil ürünü "Tekstilde Güven - Öko-Tex Standard 100'e göre zararlı maddeler için test edilmiştir" (Confidence in textiles-Tested for harmful substances according to Öko-Tex Standard 100) ibaresi taşımaktadır. Öko-Tex Standard 1000 : Öko-Tex konsorsiyumu, tekstiller için 1997'de daha yüksek standartlar oluşturmuştur. Öko-Tex Standard 1000 olarak adlandırılan bu standart, Öko-Tex Standard 100'deki gibi sadece nihai ürüne ilişkin kriterleri değil, kullanılan zararlı maddelerden atık suyun kalitesine, ortaya çıkan gürültü şiddeti ve toz emisyonuna kadar üretimin tüm safhaları ve kullanılan teknoloji ile ilgili çok daha kapsamlı kriterler getirmiştir. Diğer taraftan, bu etiketi kullanma hakkı en çok üç yıl ile sınırlıdır. Öko-Tex Standard 1000 etiketinin alınması büyük bir gayret, disiplin ve harcama gerektirmektedir. Çevre dostu üretime yeni geçecek firmalar için başlangıç olarak Öko-Tex Standard 100 etiketi üzerinde çalışmaları, daha sonraki aşamalar için Öko-Tex Standard 1000 etiketini düşünmeleri tavsiye edilmektedir. Toxproof, Ecoproof, SG : Bu çevre etiketleri, 30'dan fazla ülkede temsilcilikleri bulunan bağımsız araştırma kuruluşu Alman TÜV Rheinland tarafından verilmektedir. Bu etiketlerde kriter, tüm tekstillerde problem oluşturan azo boyalar, pentaklorofenol (PCP), formaldehit vb. kimyasallardır. Bir tekstil ürünündeki Toxproof etiketi, günümüz bilim düzeyine göre, insan sağlığına negatif etkileri olabilecek zararlı maddelerin bulunmadığına dair güvence vermektedir. SG etiketi ise daha çok deri giyim ve ayakkabılarda kullanılan, insan sağlığına zararlı olabilecek kimyasallarla ilgilidir. Üretiminde hem tekstil hem de deri kullanılan bir ürün için SG etiketi uygun olmakla birlikte, sadece tekstilden mamul bir ürün için uygun olan etiket Toxproof'tur. Ecoproof etiketi ise organik üretimle ilgili bir çevre etiketidir. Eco-tex : Eco-tex etiketi, 1992'de Almanya'da kurulmuş uluslararası bağımsız bir organizasyon olan ve optimum ekolojik kumaş ve tekstillerin geliştirilmesini amaçlayan Eco-tex Institute tarafından verilmektedir. Eco-tex etiketi, herhangi bir standarda sahip değildir ve belirli bir tekstil ürünü için geliştirilmiş bir etiket değildir. Bu bir, "üretim aşamalarını ekolojik açıdan izleme sistemi"dir. Üretim aşamalarını ekolojik bakımdan izleme sisteminde kriterler, Eco-tex Enstitüsü ile müşterisi arasında birlikte oluşturulmaktadır. Ekolojik izleme sistemi için kriter olabilecek bazı örnekler şunlardır: • • • • • • • Tüm üretim aşamalarının dokümantasyonu (elyaf-iplik-dokuma/örme- boya/baskı/apre-nihai ürün-aksesuarlar) Üretimde kullanılan tüm maddeler (kimyasallar, boyalar vb.) Klorin ile ağartmanın terkedilmesi Terpentin ve kerosen minerallerine dayalı baskı sistemlerinin terkedilmesi Yasaklı boyar maddelerin terkedilmesi Sosyal yönden kabul edilebilir iş yerleri Ekolojik açıdan zararlı her türlü maddenin üretimde azaltılması Eco-tex Enstitüsü, tekstil üreticileri için bir de "Eco-Controlling" sistemi üzerinde çalışmaktadır. Sistem, üretimde kullanılan ekipman ve ürünle ilgili olarak "Uygulanabilir En İyi Teknik" esasına dayanmaktadır. Milieukeur : Hollanda'da çevre konularına gittikçe büyüyen bir ilginin olması, 1992'de gönüllü bir çevreci etiketleme sisteminin geliştirilmesine yol açmıştır. Bu çevreci etiket programı, bağımsız bir organizasyon olan ve üyeleri hükumet, tüketici, çevreci gruplar, üreticiler ve perakendeciler arasından oluşturulmuş "the Stichting Milieukeur" tarafından yürütülmektedir. Milieukeur etiketinin kriterleri daha çok tekstilin terbiyesi, boyanması ve aprelenmesi aşamalarıyla ilgilidir. Bu işlemler sırasında havaya ve suya karışan parçacıklar için de kriterler konmuştur. Diğer taraftan ağartmada klorit içeren kimyasalların kullanımına izin verilmezken, nihai üründe yer alan ağır metaller için de belirli sınırlar konmuştur. Bazı kimyasallar, boyalar ve formaldehit kullanımında da sınırlamalar getirilmiştir. White Swan (Miljömärkt) : Finlandiya, İzlanda, Norveç, Danimarka ve İsveç, Kasım 1989'da gönüllü olarak ortak bir çevreci etiketleme sistemi kurmaya karar vermiştir. Yapılan çalışma sonucunda tekstil ürünleri içinde iplik, kumaş, triko ve aprelenmiş tekstiller için çevreci etiket kriterleri belirlenmiştir. Bu kriterler, sosyal konular dışındaki tüm kriterleri (elyafın doğal yollardan üretimi-organik tarım, tekstilin üretimi aşamalarında kullanılan kimyasallar, kalite vb.) kapsamaktadır. Bu kriterler, üründen ürüne farklılık göstermektedir. Good Environmental Choice : Bu çevre etiketi, 200 binin üzerinde üyesi olan İsveç Doğayı Koruma Topluluğu tarafından verilmektedir. Etiket verilecek ürünler iki kısımda ele alınmaktadır. Bunlar elyaf üretimi ve tekstil üretimi ile ilişkilidir. En düşük belgelendirme düzeyi sadece imalatla ilgili işlemleri kapsamakta olup, en yüksek belgelendirme, elyaf üretiminden (organik üretim) ürünle ilgili imalat işlemlerine ve kaliteye kadar (sosyal kriterler hariç) pek çok konuyu kapsamaktadır. Eco Label-EU Flower (AB Çevre Etiketi) : AB ülkelerinde çeşitli çevre etiketlerinin oluşturulması ve yaygınlaştırılması üzerine tüm AB ülkeleri için geçerli olacak AB çevre etiketi (eco label-EU Flower) geliştirilmesi çalışmaları başlatılmış, bunun sonucunda 23 Mart 1992 tarihli 880 sayılı yönetmeliği ile AB'nin çevre etiket sistemi oluşturulmuştur. Bu sistem kapsamında çevre dostu ürünler çevre etiketi ile ödüllendirilmektedir. AB çevre etiketi sistemi ile amaçlanan, çevreye zarar vermeyen ürünlerin tasarımını, üretimini ve pazarlamasını geliştirmek, bu ürünleri çevre etiketi ile ödüllendirmek ve tüketicileri bu ürünlerin çevreye etkileri konusunda bilinçlendirmektir. AB çevre etiketi, tekstil ürünleri içinde %100 pamuklu ve pamuk-polyester karışımlı yatak takımları ve tişörtler için verilmektedir. Diğer pamuk-polyester karışımlı giyim eşyaları, diğer elyaflardan mamul giyim eşyaları ve diğer tekstiller, tül ve perde için mensucat vb. tekstiller için AB çevre etiketi kriterleri oluşturulma aşamasındadır. AB çevre etiketinin alınabilmesi için sosyal kriterler dışında elyaf üretiminden nihai ürüne kadar gerçekleştirilen üretim aşamaları ve kalite konusundaki kriterlerin yerine getirilmesi gerekmektedir. AB çevre etiketinin alınabilmesi için AB ülkelerinde başvurulabilecek yetkili organlar EK 3 'de yer almaktadır. Stiftung Warentest : Alman "Warentest Foundation" tarafından geliştirilen bu etiket, sahip olduğu kriterler açısından tam bir çevre etiketi değildir. Etiket daha çok, Warentest tarafından yapılan ürün testlerinin karşılaştırmalı bir değerlendirmesini verir. Tekstil ürünleri yanında pek çok ürün grupları için de bu karşılaştırmalar yapılmaktadır. Etiket 1964'te oluşturulduğunda çevre faktörü dikkate alınmamıştır. Bu durum 1980'lerin ortalarına kadar devam etmiştir. Halen çevre ile ilgili kriterler kısıtlıdır. Sadece paketleme ve enerji tüketimi için oluşturulan çevre kriterleri dikkate alınmaktadır. Teste tabi tululan ürünler "çok iyi"den (++) "çok kötü"ye (--) kadar sınıflandırılmaktadır. Bu testler bağımsız enstitüler tarafından idare edilmektedir. Her yıl yaklaşık 90 civarında ürün Warentest Foundation'ın testlerine tabi olmakta ve sonuçları kurumun "TEST" isimli dergisinde yayınlanmaktadır. Bu dergi ayda 800 bin adet satmaktadır. Wollsiegel : Alman "Wollsiegel Verban e. V." tarafından verilen bu etiket de tam olarak bir çevre etiketi sayılmamaktadır. Etiketi taşıyan ürünün sadece, tamamiyle yünden imal edildiğini belgeler. Fair Wertung : Bu etiket 1994'te Almanya'da kar amacı gözetmeyen beş organizasyon tarafından kurulan Fair Wertung isimli kurum tarafından geliştirilmiştir. Kurum, eski ve kullanılmış tekstillerin geri dönüşümüne ilişkin sosyal ve çevresel konularda faaliyet göstermektedir. DIP approved-trade'N'aid : Bu etiket İsviçre'deki "Foundation Double Income Projects" tarafından verilmektedir. Etiket "düşük-gelirli" ülkelerde üretilen tekstil ürünlerinin çevre ve sosyal kriterlere göre üretilmiş olduğunu belgeler. Çevre kriterleri için Öko-Tex Standard 100 kriterleri dikkate alınırken sosyal konularda çocuk iş gücünün azaltılması, meslek hastalıkları ve eğitime ilişkin kriterler içermektedir. Etiket için öne sürülen kriterler endüstri ve diğer organizasyonların işbirliğinde geliştirilmekte, kriterlere uygunluk ise bağımsız enstitülerce belirlenmektedir. Arbeitskreis Naturtextil (Working Party on Natural Textiles) : Bu etiket, aynı isimle anılan, 1991'de çevreci tekstil üreticilerinin kurduğu dernek tarafından verilmektedir. Dernek üyelerinin çoğu Alman olmakla beraber İsviçreli üyeler de mevcuttur. Bu derneğe üyelik, üretim sürecindeki tüm işlemlerin optimal çevre hassasiyetine göre yapıldığı anlamına gelmektedir. Üretim sürecindeki farklı aşamalar için farklı farklı kriterler getirilmiştir. Örneğin, hammadde için sadece doğal elyaflar kabul edilmektedir. Organik tarımla elde edilmeyen elyaflarda böcek öldürücü kalıntıları için 0.1 mg/kg sınır değeri dikkate alınmaktadır. Elyaf terbiyesi sırasında formaldehit, glyoxal, ağır metal, fenol ve diğer zararlı kimyasalların kullanımına ve ağartmaya izin verilmez. Boyama işleminde allerjiye neden olan boyalar, toksik etkisi olan boyalar, ağır metal içeren boyalar ve azo boyaların kullanımı yasaklanmıştır. Kriterlere uygunluk bağımsız çevre laboratuvarlarında kontrol edilmektedir. Tüm üyeler, kanuni yasak derecesinde bu kriterleri yerine getirmekle yükümlüdür. 3.8.3.3.2. Özel Firmalarca Geliştirilmiş Çevre Etiketleri Neckermann Umweltprädikat (Eco-label of Neckermann) : Bu etiket, bir Alman posta ile sipariş firması olan Neckermann Versand AG tarafından çevre dostu ürünlerin belirtilmesi için kullanılmaktadır. Etiket, diğer ürünlerle aynı fonksiyona sahip ürünün, çevreye daha duyarlı olduğunu gösterir. Neckermann, değişik ürün gruplarına göre farklı özellikte kriterler geliştirmiştir. Örneğin, tekstil alanında su ve enerji tasarrufu metodları yanında daha az kirliliğe neden olan boyaların kullanılmasını esas alır. Bütün kontrol ve belgelendirme işlemi Neckermann'ın kendi çevre departmanında yapılır. Ürün testlerinin bir kısmı firmanın kendisi, bir kısmı da tedarikçinin verdiği bilgiler doğrultusunda oluşturulur. Neckermann, etiketleme işlemine 1992'de başlamış olup, bu güne kadar 70 çeşit ürün için etiket geliştirmiştir. Futur Collection, hautfreundlich-schadstoffgeprüft : Bu iki tekstil ve giyim çevre etiketi, büyük bir Alman posta ile sipariş firması olan OTTO'ya aittir. Future Collection, doğal elyaflardan yapılmış tekstil ürününün yüksek bir çevre standardına sahip olduğunu gösterir. Bu ürünler çevreye duyarlı bir biçimde üretilmiş olup, ağartma işleminde klorit kullanılmamaktadır. Yine renk açıcılar, antimikrobikler ve yanma geciktiriciler üretimde kullanılmamaktadır. Futur Collection'daki bütün tekstiller aynı zamanda "hautfreundlich-schadstoffgeprüft"(deriye zararsızdır-zararlı maddeler için test edilmiştir) etiketindeki kriterleri karşılamaktadır. Bu etiketi taşıyan ürünler formaldehit, ağır metaller, böcek öldürücüler ve pentaklorofenol için test edilmiştir. Hautfreundlich, weil schadstoffgeprüft (Zararlı maddeler açısından test edilmiştir, deriye zararsızdır) : Bu etiket, Almanya'nın en büyük posta ile sipariş firması olan QUELLE tarafından, ürün yelpazesi içindeki çevreci tekstil ürünleri için geliştirilmiştir. Etiket için yerine getirilmesi gereken kriterler genellikle nihai ürüne aittir. Bu etiketin alınabilmesi için, böcek öldürücülere, ağır metallere ve pentaklorofenol kalıntılarına ilişkin kriterlerin yerine getirilmesi gerekmektedir. Üründe kullanılan her türlü metal parçaların nikel içermemesi gerekmektedir. Aynı zamanda, ürün deriye zarar vermeyecek bir pH değerine sahip olmalıdır. It's one world : Daha önce de bahsi geçen bu etiket, ürünün çevreye duyarlı bir şekilde üretilmiş olduğunu belgeler. Steilmann'ın ürettiği çeşitli tekstil ürünleri için bağımsız çevre kuruluşu "the Environmental Protection Encouragement Agency-EPEA (Hamburg)'nın tavsiyeleri doğrultusunda, farklı farklı kriterler geliştirilmiştir. Bu kriterler içinde organik tarımla üretilen pamuk kullanımı da yer almaktadır. Kotlar için kullanılan pamuk klasik biçimde yetiştirilmekte, ancak kimyasallar için teste tabi tutulmaktadır. Boya ve su tüketiminin azaltılmasına ilişkin yer alan kriterler yanında formaldehit, renk açıcılar ve sentetik lastik kullanımı da tamamen yasaklanmıştır. Örme giyimde sadece ağır metal içermeyen boyaların kullanımına izin verilmiştir. Yatak takımları, iç giyim, havlu ve bornoz üretiminde kullanılan pamuk, tamamıyla boyasız olarak kullanılmaktadır. Kotlarda kullanılan perçin ve düğmelerin galvanizlenmiş metalden ve nikelden olmaması gerekmektedir. Kriterlerin yerine getirilip getirilmediği EPEA tarafından kontrol edilmektedir. Kontroller için gerekli bilgilerin (kullanılan boyalar, kimyasallar vb.) tedarikçi firmalar tarafından verilmesi gerekmektedir. Diğer taraftan, tedarikçi firmalar, Steilmann'a arz ettikleri ürünün kontrol için gönderilen ürünle eş olduğuna dair bir belge imzalamakla yükümlüdürler. Steilmann çevre dostu ürünleri 1993'te belgelemeye başlamıştır. Bu etiketin kullanımı Almanya pazarıyla sınırlıdır. Green Cotton : Bu etiket, Danimarka'da yerleşik bir tekstil firması olan NOVOTEX tarafından kendi ürünleri için geliştirilmiştir. Etiket, firmanın çevreye olan duyarlılığını göstermektedir. "Green Cotton" pamuk tarımından nihai ürüne uzanan üretim sürecinde çevresel kriterlerin dikkate alındığını belgeler. Hammaddenin %10'luk kısmını organik tarımla elde edilen pamuk oluşturur. Bu pamuğun, aynı zamanda elle toplanmış olması gerekmektedir. Pamuk ipliğinde böcek öldürücü kalıntılarının bulunmaması, diğer önemli bir koşuldur. Üretim sırasında ise gürültü, toz ve çöp emisyonu ve enerji tüketimi için belirlenmiş sınırların yerine getirilmesi gerekmektedir. Ağır metal içeren boyaların kullanımına da izin verilmemektedir. Diğer taraftan, işlemler sonucu ortaya çıkan atık suyun da tedarikçinin kendi arıtma tesisinde arıtılması gerekmektedir. Nature Calling : Bu etiket büyük bir Alman tekstil perakende zinciri olan Hennes & Mauritz'e aittir. Etiket, tekstil ürününün %100 doğal elyaftan, kullanılan pamuğun da sınırlı ölçüde kimyasalla yetiştirilmiş olduğunu belgeler. Boyama ve aprelemeyle ilgili olarak ağartma yasaklanmıştır. Kullanılan boyanın suda çözünebilir olması ve ağır metal içermemesi gerekmektedir. Aynı zamanda, klorin, nikel, krom, pentaklorofenol, formaldehit ve benzidin kullanımı da yasaklanmıştır. 3.8.3.4. Sektörün Dış Ticareti Yunanistan ev tekstili dış ticaretinde, yatak çarşafları, masa örtüleri, tuvalet ve mutfak bezleri ürünlerini kapsayan “6302” GTİP grubu dışında tüm alanlarda açık vermekte olup, net ithalatçı bir ülke konumundadır. Aşağıdaki tablolardan da görüldüğü üzere ev tekstili ithalatı sürekli olarak artmaktadır. En fazla ithalatı yapılan ürün grubu “6302” GTİP grubunda yer alan yatak çarşafları, masa örtüleri, tuvalet ve mutfak bezleri ürünleridir. Bu grubun toplam ithalattaki payı %46 ‘dır. %19 pay ile diğer mefruşat eşyaları; %10,6 ile perdeler iç storlar, perde ve yatak farbaları; %10,2 ile battaniyeler ve %9,6 oranındaki payı ile şilte, yorgan, yastık, puf, diz-ayak örtüleri vb. ev tekstili grubunda yer alan önemli ithal ürünleridir. Ev tekstili ürünlerinin ithalatının yapıldığı başlıca ülkeler Çin, Türkiye İtalya ve Pakistan şeklinde sıralanmaktadır. Türkiye’den yapılan ithalatın artış oranı sektördeki toplam artışın üzerinde bir büyüme göstermektedir. Ayrıca “6303” GTİP numaralı ürün grubunda Türkiye’nin 2003 yılı payının %50’lere ulaşması ülkemiz ihracat imkanları açısından önemli bir göstergedir. Yunanistan’ın ev tekstili ihracatı toplam ihracatın da %82’sini oluşturan “6302” GTİP grubundaki yatak çarşafları, masa örtüleri, tuvalet ve mutfak bezleri ürünlerinden oluşmaktadır. Bu ürün grubu dışındaki alanlardaki ihraç değerleri mütevazı oranlardadır. Yunanistan ev tekstili ihracatının yarıya yakını Almanya’ya yapılmaktadır. Bu ülkeyi %14 ve %12’lik payları ile İsviçre ve Makedonya izlemektedir. Yunanistan’dan ülkemize yapılan ihracat rakamı 1,6 milyon Dolar olup, ülke ihracatının %2’lik bölümünü oluşturmaktadır. Dış Ticaret Müsteşarlığımız verilerinden derlenen Yunanistan-Türkiye ev tekstili ithalat ve ihracat rakamları da yukarıdaki açıklamaların dayandırıldığı Uluslararası Ticaret Merkezi verileriyle, farklılıklar olmakla beraber, paralellikler göstermekte olup, ülkemiz ihracatı, 2004 yılı rakamları da göstermektedir ki artmaya devam etmekte ve bu ürün grubunda dış ticaretimiz çok büyük oranda artı vermektedir. 2004 DTM verilerine göre ihracatını yaptığımız başlıca ürün grupları; toplam ev tekstili ihracatımızın %39’unu oluşturan 6302 GTİP numaralı yatak çarşafları, masa örtüleri, tuvalet ve mutfak bezleri ile sırası ile %33 ve %11’lik ihraç payları ile “5804” GTİP numarası ile tüller; “6404” GTİP numarası ile diğer mefruşat eşyalarıdır. Firmalarımızın ağırlıklı olarak fason üretim şeklinde yer aldığı Yunanistan ev tekstili pazarında bu satış şekliyle katma değerin çoğu Yunan tüccarda kalmakta, firmalarımızın kar marjını düşmektedir. Yunanistan’daki, özellikle, perakendeci firmalarla yapılan görüşmelerde dile getirilen Türk ürünlerindeki fiyat artışına, 2004 yılı sonu itibari ile, rağmen kalite, yakınlık, taşıma avantajı, stoksuz çalışabilme ve kısa aralıklarla mal tedariği gibi sebeplerle Çin gibi ülkelerin ürünlerine göre %30’a kadar olan fiyat farklarında Türkiye’nin tercih edildiği gerçeği firmalarımızın, fason üretim yerine kendi isimleri ile, Taç, Linens örneklerinde olduğu, pazarda yer alarak kulvar değiştirmelerinin zamanın geldiğini göstermektedir. Selanikli bir firmanın “Atina’ya gidene kadar İstanbul üzerinden Bursa’ya gidiyorum...”, şeklindeki ifadeleri de Yunanlı firmaların bakış açısını yansıtması açısından önemlidir. Bu ve benzeri tespitler firmalarımızın artık, Çin ile değil İtalyan, Fransız vb ürünlerle karşılaştırılmayı göze alarak, kendi markaları ve yüksek kaliteli ürünlerle pazarda yer almasını zorunlu kılmaktadır. Tablo 3.20. Yunanistan Ürün Bazında Ev Tekstili İthalatı (Değer : 1000 ABD Doları) GTİP No Ürün Tanımları 5804 Tüller ve diğer mensucatparça, şerit, motifler halinde 2001 4.442 2002 4.651 2003 Ülke Payları % İtalya 30,7, 4.743 Almanya 16,4, 2003 Fransa 10,3, Türkiye 8,5 5805 Duvar halisi; el dokumasi/iğne işlemesi 6301 Battaniyeler, diz battaniyeleri 6302 Yatak çarşaflari, masa örtüleri, tuvalet, mutfak bezleri 6303 6304 424 629 5.858 8.017 43.630 48.222 Perdeler ve iç storlar, perde ve yatak farbalalari 7.954 9.826 Diğer mefruşat eşyasi (94.04 pozisyonundakiler hariç) 16.638 20.190 881 664 7.023 10.370 86.850 102.569 940430 Uyku tulumları 940490 Şilte, yorgan, yastık, puf, diz-ayak örtüleri vb. Toplam İspanya 85,6, 624 Hindistan 6,9, Almanya 0,3 Çin 33,8, İspanya 14.268 15,1, Hindistan 11,2, Türkiye 10,4 Pakistan 15,6, 64.819 Portekiz 13,1, Türkiye 12,7 Türkiye 47,8, 14.825 İtalya 24,4, Fransa 7 Çin 50,4, Hindistan 25.845 24,9, Türkiye 10,1 Çin 60,3, Almanya 975 30,9, İtalya 1,7 Çin 36, Almanya 15,3, 13.435 İtalya 13,7, Türkiye 1,9 Çin 21,4, Türkiye 14,4, 139.534 İtalya 10,4, Pakistan 7,6, Hindistan 7,1 Kaynak: ITC/PC TAS Tablo 3.21. Yunanistan’ın Ülke Bazında Ev Tekstili İthalatı (Değer :1000 ABD Doları) 2001 ÇIN TÜRKIYE ITALYA PAKISTAN HINDISTAN PORTEKIZ ALMANYA İSPANYA FRANSA MISIR DİĞERLERİ TOPLAM Kaynak: ITC/PC TAS 20.124 9.319 9.802 4.264 6.496 7.262 5.402 4.605 3.189 2.367 14.020 86.850 2002 2003 Ülke Payları % 2003 24.497 13.881 12.671 6.906 7.298 7.767 5.319 5.015 3.474 3.341 12.400 102.569 29.897 20.093 14.544 10.602 9.853 9.677 9.423 6.322 6.066 5.366 17.691 139.534 21 14 10 8 7 7 7 5 4 4 13 100 02/03 Değişim % +22 +45 +15 +54 +35 +25 +77 +26 +75 +61 +43 +36 Tablo 3.22. Yunanistan Ürün Bazında Ev Tekstili İhracatı (Değer : 1000 ABD Doları) GTİP No 5804 Ürün Tanımları Tüller ve diğer mensucatparça, şerit, motifler halinde 2001 3.364 2002 2.698 2003 2003 Ülke Payları % Romanya 22,5, İtalya 19,1, 3.154 Ukrayna 6,3, İsviçre 6,1, Türkiye 4,5 5805 Duvar halisi; el dokumasi/iğne işlemesi 6301 Battaniyeler, diz battaniyeleri Yatak çarşaflari, masa örtüleri, tuvalet, mutfak bezleri Perdeler ve iç storlar, 6303 perde ve yatak farbalalari Diğer mefruşat eşyasi 6304 (94.04 pozisyonundakiler hariç) 940430 Uyku tulumları 0 1.229 2.967 49.831 51.188 4.307 3.281 832 2.010 0 0 354 471 59.917 62.615 0 Norveç 15,9, İsveç 9,9, 4.563 Yugoslavya 8,6, Polonya 8,1, Türkiye 1,3 Almanya 6302 940490 0 Şilte, yorgan, yastık, puf, diz-ayak örtüleri vb. Toplam 56, İsveçre 16,7, 62.591 Makedonya 14,9, Türkiye 1 Almanya 28,1, Hollanda 18,5, 3.261 Avusturya 11,1, Türkiye 1,6 Türkiye 36,2, 2.055 Bulgaristan21,2, Rusya 19,4 0 GKRC 35,2, Yugoslavya 674 28,2, Rusya 11 Almanya 47,6, İsviçre 14,4, 76.298 Makedonya 12,4, GKRC 3,2 Avusturya 3,2, Türkiye 2,2 Kaynak: ITC/PC TAS Tablo 3.23. Yunanistan’ın Ülke Bazında Ev Tekstili İhracatı (Değer :1000 ABD Doları) 2001 ALMANYA İSVİÇRE MAKEDONYA GKRC AVUSTURYA TÜRKİYE RUSYA HOLLANDA İTALYA İSVEÇ DİĞERLERİ TOPLAM Kaynak: ITC/PC TAS 2002 32.115 10.541 3.952 1.475 1.469 415 1.729 947 365 214 6.695 59.917 2003 Ülke Payı % 2003 23.128 10.411 4.786 2.428 2.091 1.130 1.359 946 706 465 15.165 62.615 36.298 10.968 9.421 2.405 2.055 1.646 1.105 1.074 929 769 9.628 76.298 02/03 Değişim % 48 14 12 3 3 2 1 1 1 1 13 100 +57 +0,5 +97 -0,1 -0,2 +46 -19 +14 +32 +65 -37 +22 Tablo 3.24. Türkiyenin Yunanistan ile Ev Tekstili Ticareti (Değer: 1000 ABD Doları) 2002 GTİP NO 5804 5805 6301 6302 Ürün Tanımları Tüller ve diğer mensucatparça, şerit, motifler halinde Duvar halısı; el dokuması/iğne işlemesi Battaniyeler, diz battaniyeleri Yatak çarşafları, masa 2003 İhracat halat İthalat 2004 İhracat İthalat İhracat 113 7.996 268 8.874 105 9.827 0 0 0 0 0 1 43 1.487 62 1.497 0 1.525 378 6.394 933 8.081 666 11.599 örtüleri, tuvalet, mutfak bezleri Perdeler ve iç storlar, 6303 perde ve yatak farbalaları Diğer mefruşat eşyası 6304 (94.04 pozisyonundakiler hariç) 940430 Uyku tulumları Şilte, yorgan, yastık, puf, 940490 diz-ayak örtüleri, minderler vb. TOPLAM 18 1.145 43 2.571 0 2.621 21 1.110 93 1.269 113 3.392 0 1 0 0 0 2 15 146 6 309 18 612 588 18.279 1.407 22.602 902 29.579 Kaynak: DTM 3.8.3.5. Fuarlar Firmalarımızın ürünlerinin tanıtımı ve pazarı tanımak için gerçekleştirecekleri en uygun faaliyet sektörel fuarlara katılım olacaktır. Yunanistan da düzenlenen fuarlar ile ilgili bilgilere aşağıda yer alan web sayfalarından ulaşılabilir: • • • • www.seoes.gr/main/exhibitions.asp?lang=en www.expobase.com: Yunanistan’da düzenlenecek fuarların listesi, www.exhibit.gr :Yunanistan’da fuarlara ilişkin derginin WEB sayfası, www.expos.org/bourdekas: Yunanistan’da Ticari fuarlara ilişkin olarak hazırlanmış yıllık rehber. Tekstil sektörüne iliskin bazı fuarlar: • “LINEA BIANCA” Tekstil fuarı, Atina, 05-07 Mart Organizatör: Linea Hellenica Ltd.(web: www.linea.gr, e-mail:info@linea.gr)