1 - Green Pack Online
Transkript
1 - Green Pack Online
1 Okyanuslar ve Denizler Denizlerimizi Koruyalım Ana Tema Önerilen Süre Kazanımlar Öğrenciye Kazandırılacak Beceriler Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler Okyanuslar ve denizler gezegenimizin can simididir. 3-4 ders saati • Denizlerin ve okyanusların önemini açıklar. • Denizlerde ve okyanuslarda yaşayan canlıları belirtir. • Türkiye’nin çevresindeki denizlerde yaşanan sorunları fark eder. • Denizlerde ve okyanuslarda yaşanan çevre sorunlarına çözüm önerileri getirir. Eleştirel düşünme, raporlaştırma, çıkarımda bulunma, yaratıcı düşünme Anlatım, beyin fırtınası, doğaçlama Kartonlar, atlas, Yeşil Kutu CD ve DVD’si Giriş Dünya’nın yaklaşık % 71’i sularla kaplıdır. Dünya üzerinde üç ana okyanus bulunur. Bunlar Atlas Okyanusu, Büyük Okyanus ve Hint Okyanusu’dur. Tüm okyanus ve denizler birbirleriyle bağlantılıdır. Okyanusların iklimler üzerinde önemli bir etkisi vardır. Örneğin, ekvatora yakın bölgelerde deniz suyu Güneş’in etkisiyle daha fazla ısınır. Bu nedenle oluşan sıcak su akıntıları, dünyanın daha soğuk birçok bölgesinin ısınmasını sağlar. Bu olaylar, hava sıcaklıklarını da etkiler. Ayrıca okyanuslardaki ve denizlerdeki sular, buharlaşma ve yağış gibi olayların etkisiyle su döngüsünde yer alır. 188 Denizlerimizi Koruyalım Okyanuslar ve Denizler Dünyadaki canlıların önemli bir bölümü okyanuslarda ve denizlerde yaşar. Bunlar arasında balina, yunus, fok gibi memeliler, köpek balığı, vatoz, kefal, levrek gibi balıklar, ahtapotlar, denizanaları, denizşakayıkları, süngerler, mercanlar, denizyıldızları, midyeler, ıstakozlar ve plankton adı verilen küçük canlılar vardır. Planktonlar, birçok canlının besini olduğundan okyanus ve denizlerdeki yaşamın önemli bir parçasıdır. Ayrıca bitkisel planktonlar da karbon dioksit kullanarak atmosferde gereğinden fazla karbon dioksit birikmesini önlerler. Böylece sera etkisinin azalmasına yardımcı olurlar. 1 İnsanlar, okyanuslarda ve denizlerde balıkçılık, taşımacılık ve ticaret gibi etkinlikler gerçekleştirirler. Ayrıca denizlerden petrol, doğal gaz ve madenler de çıkarırlar. Ancak son yıllarda, okyanuslarda ve denizlerde tehlikeli boyutta kirlenmeler olduğu gözleniyor. Bunun nedeni de kanalizasyon sularının, çöplerin, sanayiden kaynaklanan atıkların ve nükleer atıkların denizlere boşaltılmasıdır. Tüm bu yanlış uygulamalar nedeniyle denizler ve buralarda yaşayan canlılar zarar görüyor. Etkinlikler Okyanusları ve denizleri tanıyalım 1 Öğrencileri atlaslarını açarak dünya haritasını incelemeye yönlendirin. Öğrencilere, Dünya’da üç ana okyanus bulunduğunu söyleyerek, haritadan bu okyanusları bulmalarını ve adlarını söylemelerini isteyin. Ardından Dünya’da birçok deniz bulunduğunu belirtin. Öğrencilerin bu denizlerden örnekler vermelerini söyleyin. 2 Aşağıdaki soruları öğrencilere sorun: • • Okyanusların ve denizlerin önemi nedir? Okyanuslarda ve denizlerde hangi canlılar yaşar? Öğrencilerin yanıtları üzerinde konuşun. Onlara “Giriş” bölümündeki ve CD’nin “Denizler ve Okyanuslar” bölümünde bulunan “Okyanuslarda hangi canlılar yaşar?” ve “Okyanusların ve denizlerin rolü” başlıklı bilgileri aktarın. Ülkemizin denizlerini tanıyalım ve koruyalım 1 Öğrencilere Türkiye’nin çevresindeki denizlerin adlarını sorun. Ardından “Karadeniz” bilgi sayfasını dağıtın. Öğrenciler bu bilgi sayfasını okuduktan sonra Karadeniz’in ülkemiz için önemi hakkında konuşun. 2 Öğrencilere Karadeniz dışındaki üç denizimizi de araştırmalarını istediğinizi söyleyin. Sınıfı üç gruba ayırın. Her grubun, daha önceden hazırladığınız ve üzerinde Ege, Akdeniz ve Marmara’nın adlarının yazılı olduğu kartlardan birer tane çekmelerini sağlayın. Grupları, ansiklopedilerden, kitaplardan, İnternet’ten vb. kaynaklardan yararlanarak seçtikleri denizle ilgili bir rapor hazırlamaya yönlendirin. Bu raporun içinde, aşağıdaki soruların yanıtlarının mutlaka olmasını isteyin: • Bu denize hangi ülkelerin kıyısı var? • Bu denizin kendine özgü özellikleri nelerdir? • Bu denizdeki biyolojik çeşitliliği tehlikeye atan insan etkinlikleri var mı? Varsa neler? • Bu denizde kirlilik var mı? Varsa buna hangi ülkeler neden oluyor? • Kirliliğin kaynakları nelerdir? • Bu denize hangi ırmaklar dökülüyor? Bunlar, kirliliğe katkıda bulunuyor mu? 3 Öğrencilere, raporlarını tamamlayınca diğer arkadaşlarına sunacaklarını söyleyin. Sunuş için topladıkları bilgileri kartonların üzerine yazmalarını sağlayın. Ayrıca, konuyla ilgili fotoğrafları da bu kartonların üzerine yapıştırmaya yönlendirin. Denizlerimizi Koruyalım 189 1 Okyanuslar ve Denizler 4 5 Derste öğrencilere sırayla sunumlarını yaptırın. Ardından denizlerimizle ilgili sorunların en önemlilerini tahtaya yazın ve bunlar üzerinde konuşun. Öğrencilerle birlikte denizlerle ilgili sorunlardan birini seçin. Örneğin, Mersin’de yaşıyorsanız Akdeniz’le ilgili bir sorunu seçmeye özen gösterin. Onlara, bu soruna nasıl çözüm bulunabileceğine ilişkin bir beyin fırtınası yaptırın. Uluslararası bir konferans düzenleyelim 1 Öğrencilere, hep birlikte “Karadeniz’i Kurtarmak” konulu bir konferans canlandırması yapacağınızı söyleyin. (Bu etkinliği, yaşadığınız yere ya da ele almak istediğiniz konuya bağlı olarak ülkemizdeki başka bir denizle ilgili olarak da gerçekleştirebilirsiniz.) Konferansa kimlerin katılması gerektiği konusunda öğrencilere bir beyin fırtınası yaptırın. (Bu denize kıyısı olan ülkeler, bu denize dökülen ırmaklara kıyısı olan ülkeler, çevre koruma kuruluşları, deniz taşımacılığı, turizm, gübre, petrol üretimi vb. ile uğraşan şirketler konferansa davet edilebilir.) Ortaya çıkan fikirleri tahtaya yazın. Öğrencilere, tahtada yazan davetli listesine göre bir rol dağılımı yapın. 2 Öğrencilerin daire biçiminde oturmalarını sağlayın. Tahtayı üç bölüme ayırın. Konferansın başladığını öğrencilere belirtin. İlk olarak Karadeniz’le ilgili, çözümlenmesi gereken sorunların neler olduğunu sorun. Yanıtları tahtanın birinci bölümüne yazın. 3 Daha sonra bu sorunların çözümüne yönelik önlemlerin neler olabileceği sorusunu ortaya atın. Yanıtları tahtanın ikinci bölümüne yazın. Ardından öneriler üzerinde tartışılmasını sağlayın. Herkes tarafından kabul edilebilir çözümler bulmanın kolay bir iş olmadığını öğrencilere söyleyin. Bunun, sabır ve karşılıklı saygı gerektirdiğini belirtin. Öğrencilerin üzerinde hemfikir oldukları önerileri de tahtanın üçüncü bölümüne yazın. 4 Birey olarak bizim neler yapabileceğimiz konusu üzerinde durun. Öğrencilere daha fazla bilgi aktarmak için CD’nin “Denizler ve Okyanuslar” bölümünden yararlanabilirsiniz. Tamamlayıcı Çalışmalar • • 190 Sınıfa DVD’de bulunan “Çözüm” ve “Porselen Balık” adlı çizgi filmleri izlettirin. Öğrencilere bu iki filmin mesajını yaygınlaştırmak için ne gibi yollara başvurulabileceğini sorun. En uygun önerileri tahtaya yazın ve hep birlikte bunlar üzerinde konuşun. Öğrencilerden denizlerin korunmasına yönelik çalışmalar yürüten sivil toplum örgütlerini, enstitüleri, kurum ve kuruluşları araştırmalarını isteyin. Bunlardan biriyle bağlantıya geçerek çeşitli uzmanları okula davet edin. Denizlerimizi Koruyalım Okyanuslar ve Denizler Karadeniz, dünyanın en büyük iç denizlerinden biridir. İstanbul ve Çanakkale Boğazları aracılığıyla Akdeniz’le bağlantılıdır. Bu denize çok miktarda tatlı su döküldüğünden ve diğer tuzlu sularla karışmadığından, ortalama tuzluluk oranı binde 18’dir. Bu rakam, dünya okyanuslarının ortalama tuzluluk oranının yarısı kadardır. Karadeniz’de Kıyısı Olan Ülkeler Karadeniz kıyılarını altı ülke paylaşır: Bulgaristan, Gürcistan, Romanya, Rusya Federasyonu, Türkiye ve Ukrayna. Tuna, Dinyeper ve Don gibi büyük ırmaklar buraya akar. Ülkemizden de belli başlı dört ırmak Karadeniz’e dökülür: Sakarya, Kızılırmak, Yeşilırmak ve Çoruh. Çoruh Irmağı, büyük bölümü Türkiye’de olmasına karşın Gürcistan’da, Batum’dan denize dökülür. Karadeniz ülkelerinin kıyı bölgelerinde 10 milyondan fazla insan yaşar. Karadeniz’in Özellikleri Karadeniz’de yüzey sularıyla derinlerdeki suların tuzluluk oranının farklı olması, bu suların birbirine karışmasını önler. Karadeniz’e özgü bu durum, derinlerdeki suların oksijensiz olmasının nedenidir. Bu nedenle 150 m derinliğin altında, oksijensiz yaşayabilen bazı bakteriler dışında hemen hiçbir canlı yaşayamaz. Karadeniz’in 100 m’den daha derin bölgelerinde zehirli bir bileşik olan hidrojensülfit bulunur. Karadeniz’deki Canlılar Karadeniz’de yaklaşık 180 balık türü ve üç yunus türü bulunur. Soyu tükenme tehlikesi altında olan Akdeniz foku da burada yaşar. Ancak son yıllarda burada yaşayan türlerden bir kısmının soyu tükenmektedir. Öğrenci bilgi sayfası Karadeniz Karadeniz’de hamsi, mersin, kalkan, uskumru, orkinos, kılıç gibi balık türleri yaşamaktadır. Ancak kirlilik, bilinçsiz ve aşırı avlanma bu canlı türlerini tehdit etmektedir. Her yıl, kalkan ağlarına takılan yaklaşık 3000 yunus Karadeniz’de yaşamını yitirmektedir. Çevre Sorunları Karadeniz’e bırakılan atıklar da önemli bir sorundur. Bu atıkların % 70’i Karadeniz kıyısında bulunan 6 ülkeden kaynaklanmaktadır. Kalan % 30 da Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkelerden Tuna Irmağı aracılığıyla gelmektedir. Kuvvetli akıntıların olmaması, suyun dolaşımının yetersiz olması, buraya dökülen ırmaklar aracılığıyla gelen atıklar ve gemilerin bıraktığı pis sular Karadeniz’in kirlenmesine yol açmaktadır. Karadeniz’de, doğal dengenin bozulmasına bağlı olarak bitkisel planktonların sayısı aşırı artmaktadır. Bunun sonucunda derinlerde yaşayan bitkiler ışık alamamaktadır. Bu bitkiler, ışık alamadıklarında ölürler. Ölen bitkilerin çürümesinde rol oynayan bakteriler de oksijen tüketir. “Ötrofikasyon” denilen bu olay, Karadeniz’de canlılığın azalmasının en önemli nedenlerinden biridir. 191